Analiza Flore Planine Seličevice Kod Niša
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
UNIVERZITET U NIŠU PRIRODNO- MATEMATIČKI FAKULTET NIŠ DEPARTMAN ZA BIOLOGIJU I EKOLOGIJU Analiza flore planine Seličevice kod Niša Student: Mentor: Aleksandra Ilić Prof. dr Vladimir Ranđelović Br. Indeksa: 161 Niš, 2017. UNIVERSITY OF NIŠ FACULTY OF SCIENCES AND MATHEMATICS DEPARTMENT OF BIOLOGY AND ECOLOGY Analysis of the Flora of Seličevica mountain near Niš Student: Mentor: Aleksandra Ilić Prof. dr Vladimir Ranđelović Index No.: 161 Niš, 2017. Biografija studenta Aleksandra Ilić rođena je 21.04.1989 godine u Nišu. U Malošišti završava osnovnu školu "Vuk Karadžić". 2004. god. Srednju medincinsku školu " dr Milenko Hadžić" završava 2008.god. Nakon završetka srednje škole upisuje osnovne akademske studije na Prirodno-matematičkom fakultetu u Nišu, na departmanu za biologiju i ekologiju. Osnovne akademske studija završava 2013. god. I stiče zvanje "Biolog". 2014. godine upisuje master akademske studije na Departmanu za biologiju i ekologiju Prirodno matematičkog fakulteta u Nišu, smer Biologija. Sažetak Kao rezultat dvogodišnjeg istraživanja flore planine Seličevica, utvrđena su 872 biljna taksona (vrsta i podvrsta) iz 393 rodova i 89 porodica. Izvršena je floristička analiza istraženog područja u poređenju sa florističkim podacima Srbije i Balkanskog poluostrva. Najbrojnija porodica istraženog područja je, kako se i očekivalo, najbrojnija porodica Holarktičkog carstva (kako u vrstama tako i u rodovima), porodica Asteraceae. Na istraživanom području zabeležene su 103 vrste i 53 roda iz ove familije, što predstavlja 11,97% ukupne flore. Pored familije Asteraceae, najzastupljenije porodice po broju vrsta su još Fabaceae (11,28%), Poaceae (7,91%), Lamiaceae (5,47%) i Cariophillaceae (5,00%). Istraživanje taksonomskog spektra pokazalo je da je rod Trifolium najbrojniji sa 38 vrsta, a slede Vicia, Ranunculus i Veronica, svaka sa po 13 vrsta. Ključne reči: flora, taksonomska analiza, Seličevica Abstract As a result of the two-year investigation of the Seličevica Mt. flora, 872 plant taxa (species and subspecies) belonging to 393 genera and 89 families were recorded. Floristic analysis of investigated area was performed in comparison to the floristic data of Serbia and Balkan peninsula. The most abundant family of the investigated area is, as expected, the most abundant family of the Holarctic kingdom (in both species and genera), family Asteraceae. At the investigated area, 103 species from 53 genera were recorded, which represents 11.97% of the total flora. Beside the Asteraceae family, the most numerous families considering the number of the species were Fabaceae (11,28%), Poaceae (7,91%), Lamiaceae (5,47%) and Caryophyllaceae (5,00%). Investigation of the taxonomical spectrum showed that Trifolium genera is the most abundant with 38 species, followed by Vicia, Ranunculus and Veronica, each with 13 species. Keywords: flora, taxonomical analysis, Seličevica SADRŽAJ 1. UVOD ............................................................................................................... 1 1.1. Dosadašnja floristička istraživanja planine Seličevice ........................................................ 3 1.2. Geografski položaj i geomorfološke karakteristike ........................................................... 4 1.3. Geološki sastav .................................................................................................................... 5 1.4. Pedološka podloga ............................................................................................................... 6 1.5. Klimatske karakteristike ...................................................................................................... 7 1.6. Hidrigrafska mreža .............................................................................................................. 8 1.7. Potencijalna i prirodna vegetacija Seličevice ...................................................................... 9 2. MATERIJAL I METODE ........................................................................... 11 3. REZULTATI I DISKUSIJA ........................................................................ 12 3.1. Pregled flore planine Seličevice ........................................................................................ 12 3.2. Taksonomska analiza flore planine Seličevice .................................................................. 23 3.3. Taksonomska struktura familija ........................................................................................ 25 3.4. Taksonomska struktura rodova ......................................................................................... 26 4. ZAKLJUČAK ................................................................................................ 28 LITERATURA .................................................................................................. 28 Aleksandra Ilić Analiza flore planine Seličevice kod Niša 1. UVOD Prirodno-ekološke karakteristike, predeoni kvaliteti, izraženi geodiverzitet i biodiverzitet, kao i razvojni potencijali, čine planinska područja naše zemlje dragocenim resursima, a među njima se u jugoistočnoj Srbiji izdvajaju planine Rodopskog planinskog masiva koje se protežu od grada Niša pa sve do makedonske granice. Prva planina u tom nizu je Seličevica (Sl. 1), koja se uzdiže neposredno iznad najvećeg grada u ovom delu naše zemlje i pruža se uz desnu obalu reke Južne Morave do planine Babičke Gore, od koje je odvojena Barbeškom rekom. Zbog svog specifičnog položaja, na jugoistočnom obodu prostrane Niške kotline i istočnom obodu Leskovačkog polja (Sl. 2), ova planina trpi uticaje koji dopiru dolinom Južne Morave i sa severa i sa juga Balkanskog poluostrva, što se u velikoj meri odrazilo na karakteristike biljnog pokrivača, odnosno na floristički sastav njenih biocenoza. Iako spada u relativno niske planine, sa najvišim vrhom 903 m nad morem, već na prvi pogled se uočava da se Seličevica karakteriše različitim staništima na kojima se razvija veliki broj biljnih vrsta. Već prva studija flore ove planine, magistarski rad „Flora i vegetacija Seličevice“ (Ranđelović, 1973), ukazala je na njeno izraženo florističko bogatstvo. U toj studiji, za koju su istraživanja urađena na zapadnom, centralnom i južnom delu planine, popisano je 638 biljnih vrsta. Naša zemlja se odlikuje velikim florističkim diverzitetom, koje je posebno izražen u planinskim predelima. Poznavanje flore određenog područja ima veliki značaj za razvoj ljudskog društva. Ta znanja nemaju samo naučni značaj, već imaju i veliki praktični značaj. Mnoge divljerastuće biljne vrste se mogu koristiti kao lekovite ili jestive, a predstavljaju i značajan izvor sekundarnih metabolita koji nalaze sve veću primenu u proizvodnji parafarmaceutskih preparata (Stevanović, 1995). Slika 1. Planina Seličevica (Koprijan grad) 1 Aleksandra Ilić Analiza flore planine Seličevice kod Niša Slika 2. Položaj planine Seličevice u jugoistočnoj Srbiji (A) i topografska karta istraživanog područja (B) Osnovni cilj ovog master rada je da se utvrdi tačan broj do sada poznatih biljnih vrsta koje čine floru planine Seličevice na osnovu literaturnih i herbarskih podataka, ali i na osnovu rezultata sopstvenih dvogodišnjih istraživanja. Na osnovu tih rezultata, odnosno korišćenjem florističkog spiska, biće urađena taksonomska analiza flore ove planine. Floristički spisak i formirana elektronska baza podataka mogu poslučiti za fitogeografsku i ekološku analizu flore Seličevice, što ovim radom, zbog obima rukopisa i posla, nije urađeno. 2 Aleksandra Ilić Analiza flore planine Seličevice kod Niša 1.1. Dosadašnja floristička istraživanja planine Seličevice Istraživanja flore planine Seličevice otpočelo je još u drugoj polovini 19. veka i može se podeliti na tri izražena vremenska perioda. Prvi period obuhvata vreme kada je na prostorima okoline Niša floru istraživao naš čuveni botaničar, inače lekar na dvoru Obrenovića, dr Sava Petrović. Rezultate svojih istraživanja objavio je u jednom od kapitalnih dela srpske botanike, „Flori okoline Niša“ (Petrović, 1882). Za područje planine Seličevice on je naveo 214 vrsta. Nova vrsta koju je opisao sa područja Seličevice, Trifolium leucotrichum, kasnije nije priznata, već se vodi kao sinonim za vrstu T. leucanthum. U „Dodatku flori okoline Niša“ (Petrović, 1885) on je ovom broju dodao još 30 vrsta sa Seličevice, od kojih su tri opisane kao nove za nauku: Ranunculus nissanus, Genista nissana i Nonnea pallens. Poslednje dve i današnja nauka priznaje kao dobre vrste, dok se prva vodi kao sinonim za vrstu R. psyllostachis. Drugi period botaničkih istraživanja Seličevice obeležili su radovi dr Novice Ranđelovića. Kao nastavnik biologije i hemije u osnovnoj školi u Doljevcu on je započeo istraživanje biljnog sveta Seličevice 1970. godine, da bi rezultate svojih istraživanja objedinio u rukopis magistarske teze pod nazivom „Flora i vegetacije Seličevice“ (Ranđelović, 1974), koju je odbranio na Prirodoslovno-matematičkom fakultetu u Zagrebu. U toj magistarskoj tezi on navodi 638 biljnih vrsta iz 77 familija. U to vreme on objavljuje niz značajnih priloga za floru ne samo Seličevice, već i cele jugoistočne Srbije, u kojima navodi mnoge nove podatke za floru i vegetaciju ove planine (Ranđelović, 1975, 1975a, 1977, 1977a, 1979, 1979-80). U istraživanjima jugoistočne Srbije pridružuju mu se i drugi istraživači sa ovih prostora, Vidak Jovanović, Miodrag Ružić, Vlastimir Stamenković, Spas Sotirov, a nešto kasnije i Vladimir Ranđelović, koji, predvođeni profesorom Novicom Ranđelovićem, formiraju neformalnu južnosrpsku botaničku