Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 1

Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro

Cynigion ar gyfer Ardal Gadwraeth

Canllawiau Cynllunio Atodol i’r Cynllun Datblygu Lleol ar gyfer Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro

Mabwysiadwyd 12 Hydref 2011 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 1

CYNIGION AR GYFER ARDALOEDD CADWRAETH PORTHGAIN

CYNNWYS RHIF Y DUDALEN

RHAGAIR...... 3

1. Cyflwyniad ...... 5

2. Crynodeb o'r Datganiad o Gymeriad ...... 7

3. Dadansoddiad o Gryfderau, Gwendidau, Cyfleoedd a Bygythiadau ...... 11

4. Dadansoddiad o'r Diben, Amcanion, Strategaeth a Themâu...... 15

5. Adnoddau ...... 18

6. Tir y Cyhoedd ...... 20

7. Rheoli Traffig ...... 22

8. Prosiectau Cymunedol ...... 23

9. Ymwybyddiaeth...... 24

10. Datblygiad ...... 25

11. Rheolaeth ...... 26

12. Astudiaeth ac Ymchwil ...... 27

13. Ffiniau ...... 28

14. Y Camau Nesaf ...... 30

15. Rhaglen/Cynllun Gweithredu ...... 31

16. Talfyriadau a Ddefnyddiwyd ...... 32

Atodoad A: Allwedd i Fap Nodweddion Ardal Gadwraeth Porthgain

Hydref 2011 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 2

PARC CENEDLAETHOL ARFORDIR PENFRO

Poppit A 487 Aberteifi Bae Ceredigion Llandudoch Cardigan Cardigan Bay St. Dogmaels AFON TEIFI A 484 Trewyddel Moylegrove Ardal Gadwraeth A 487 Porthgain Nanhyfer Dinas Wdig Pwll Deri Trefdraeth Felindre B 4332 Newport Abergwaun Farchog Aber-mawr Crosswell Abercastle Llanychaer Gwaun Valley B 4313 Trefin Bryniau Preseli Trevine Presely Hills Porthgain A 40 Abereiddy Casmorys Casmael Mynachlog-ddu Castlemorris Croesgoch W Llanfyrnach E Treletert S Rosebush A 487 T E B 4330 R Caerfarchell N C L E Tyddewi D Cas-blaidd DAU Wolfscastle B 4329 B 4313 St Davids Cross Llys-y-fran A 487 Country Park Efailwen Solfach Spittal EASTERN CLEDDAU Treffgarne Newgale A 478 Scolton Country Park Llanboidy Roch Camrose Ynys Dewi Clunderwen Simpson Cross Clarbeston Road St. Brides Bay Nolton Bae Sain Ffraid Druidston Hwlffordd A 40 Hendy-Gwyn S B 4341 S Narberth Whitland Broad Haven Arberth Little Haven Blackpool Mill Tavernspite A 4076 B 4327 Landshipping A 477 Templeton Red Roses Hook A 4115 St. Brides Johnston Island Llangwm

Marloes A 4075 Pendine St. Ishmaels Aberdaugleddau A 477 Lawrenny Cresselly Begelly Burton West Williamston Dale Upton Carmarthen Bay Carew Bae Caerfyrddin Angle Doc Penfro New Hedges St. Florence B 4318 Dinbych-y-pysgod Pembroke A 4139 Penfro Castlemartin Lydstep MOD Zone Skrinkle Haven Parth y WA Stackpole Bosherston

10 kms Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 3

RHAGAIR

Dyma fwriad y ddogfen hon:

Yn Adran 1, cyflwyno dibenion a chefndir cyfreithiol a threfniadol y Ddogfen Gynigion a'r Datganiad o Gymeriad.

Mae Adran 2 yn grynodeb o gymeriad yr Ardal Gadwraeth.

Mae Adran 3 yn grynodeb o'r prif faterion dan sylw, ar ffurf dadansoddiad o gryfderau, gwendidau, cyfleoedd a bygythiadau, a gwblhawyd gan y gweithgor, gan danlinellu cryfderau, gwendidau, cyfleoedd a bygythiadau Trefin.

Mae Adran 4 yn nodi'r egwyddorion gwarchod a gwella sylfaenol trwy gyfrwng dadansoddiad o'r diben, amcanion, strategaeth a themâu sy'n gosod ymagwedd gydlynol wedi'i strwythuro at warchod a gwella cymeriad Trefin mewn hierarchaeth glir, o'r athroniaethau sylfaenol i fanylion gweithredu.

Mae Adrannau 5 i 12 (gan gynnwys Adran 5 ac Adran 12) yn datblygu amrywiaeth o gynigion integredig sy'n anelu at roi sylw i'r materion a godwyd yn y dadansoddiad o gryfderau, gwendidau, cyfleoedd a bygythiadau, yn unol â'r egwyddorion a sefydlwyd yn y dadansoddiad o ddiben, amcanion, strategaeth a themâu.

Mae Adran 13 yn ystyried materion yn ymwneud â ffiniau.

Mae Adrannau 14 a 15 yn archwilio trosglwyddiad.

3

Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 4

Dynodwyd 1997

FFIN YR ARDAL GADWRAETH

Nid ydyw i raddfa ARDAL GADWRAETH Porthgain

© Hawlfraint y Goron. Cedwir pop hawl Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro 100022534, 2005 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 5

1 CYFLWYNIAD 1.5 Wedi derbyn sylwadau, fe gafodd y drafft a'r crynodeb o'r sylwadau a ddaeth i law, 1.1 Cyflwynwyd Ardaloedd Cadwraeth wedi dod ystyriaeth gan Gyngor Cymuned , ac yn fwy a mwy ymwybodol o'r ffaith y gallai yna fe'i cymeradwywyd gan APCAP.. ardaloedd cyfan, yn ogystal ag adeiladau, coed a nodweddion unigol, fod o ddiddordeb ac o 1.6 Mae Awdurdod y Parc Cenedlaethol wedi werth. Cynigiwyd Ardaloedd Cadwraeth am y mabwysiadu’r Ddogfen Gynigion fel Canllaw tro cyntaf o dan Ddeddf Amwynderau Dinesig Cynllunio Atodol i Gynllun Datblygu Lleol 1967 ac erbyn hyn maen nhw'n cael eu (CDLl) APCAP. Fe fydd y Datganiad yn gosod y llywodraethu gan Ddeddf Cynllunio, Adeiladau cyd-destun ar gyfer ystyried effaith cynigion i Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth 1990. O ddatblygu ar gymeriad ac ymddangosiad yr dan Ddeddf 1990 mae gofyn i awdurdodau Ardal Gadwraeth. Fe fydd y Ddogfen Gynigion cynllunio lleol ddynodi Ardaloedd Cadwraeth, yn cefnogi polisïau’r CDU ac fe fydd yn (Adran 69.2) sy'n “ardaloedd o ddiddordeb ystyriaeth gynllunio bwysig wrth benderfynu ar pensaernïol neu hanesyddol arbennig, y mae'n geisiadau ar gyfer datblygiadau sy'n effeithio ddymunol gwarchod neu wella eu cymeriad ar Ardal Gadwraeth Porthgain. Mae’r Cynllun neu ymddangosiad”, (Adran 69.1). Datblygu Lleol yn adnabod y rhan hon o’r Parc Cenedlaethol fel Cefn Gwlad (Polisi 7) ac 1.2 Dynodwyd craidd hanesyddol Porthgain yn mae’n nodi datblygiadau a fydd yn cael eu Ardal Gadwraeth ym mis Tachwedd 1997. caniatáu.

1.3 Unwaith y cânt eu dynodi, mae gofyn i 1.7 Mae'r adroddiad hwn yn ceisio nodi cynigion i awdurdodau cynllunio lleol gynhyrchu ddangos sut mae modd gwarchod a gwella Cynigion ffurfiol i warchod a gwella Ardaloedd cymeriad Ardal Gadwraeth Porthgain. Cadwraeth. (Adran 71).

1.4 Fe wnaeth APCAP y gwaith hwn mewn dau gam gwahanol, y naill a'r llall yn golygu ymgynghori'n helaeth â'r gymuned:

i) Paratoi datganiad o'r cymeriad presennol – Yn 2002 drafftiwyd datganiad o gymeriad gan weithgor a enwebwyd gan Gyngor Cymuned Llanrhian ynghyd â Swyddogion o APCAP. Yn dilyn ymgynghoriadau helaeth, arddangosfa gyhoeddus, a chymeradwyaeth y Cyngor Cymuned, cymeradwywyd Datganiad o Gymeriad Ardal Gadwraeth Porthgain yn ffurfiol gan Bwyllgor Rheoli Datblygiad y Parc Cenedlaethol yn eu cyfarfod ar 15 Mai 2002 (Dylid darllen yr adroddiad hwn mewn cysylltiad â Datganiad o Gymeriad Ardal Gadwraeth Porthgain a cheir crynodeb o'r Datganiad o Gymeriad yn adran 2.0).

ii) Roedd ail gam y gwaith yn golygu paratoi Dogfen Gynigion yn nodi sut mae modd gwarchod a gwella cymeriad yr Ardal Gadwraeth. Paratowyd Dogfen Gynigion ddrafft gan y gweithgor ac roedd yn rhan o arddangosfa gyhoeddus leol. Yn ystod yr arddangosfa, gwahoddwyd sylwadau ac awgrymiadau ar y ddogfen. Dosbarthwyd y ddogfen ddrafft yn eang, ac roedd yna wahoddiad i amrywiaeth o bartneriaid a oedd â diddordeb anfon eu sylwadau.

5 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 6

120 m

60 Ffin yr Ardal Gadwraeth Adeilad Rhestredig Heneb Gofrestredig Tir Comin Hawl Tramwy Cyhoeddus/Llwybr yr Arfordir Allwedd Graddfa Porthgain Dynodwyd 1997 Ardal Gadwraeth Arfordir Penfro 0 Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro Porthgain

Parc Cenedlaethol

Porthgain Ardal Gadwraeth: Dynodiadau Cadwraeth Statudol July 2004 © Hawlfraint y Goron. Cedwir pop hawl Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro 100022534, 2005 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 7

2 CRYNODEB O GYMERIAD roedd yna harbwr bach erbyn 1729. • Ailddatblygwyd Porthgain o 1851, wedi i Dylid darllen y crynodeb hwn law yn llaw gyda gonsortiwm o Lundain greu’r harbwr i allforio Datganiad Ardal Gadwraeth Porthgain (Ebrill 2002). llechi o’r chwarelau gerllaw Mae’r Awdurdod hefyd wedi mabwysiadu Canllawiau • Cafwyd estyniad pellach o 1878 pan Cynllunio Atodol ar gyfer Asesiadau Cymeriad Tirlun ddechreuodd y gwaith o wneud briciau, ac eto (Mehefin 2011). Mae Ardal Cadwraeth Porthgain o o 1897 pan ddechreuwyd yr hopranau mawr, a fewn LCA12 ‘Trefin’. adeiladwyd i ryddhau cerrig wedi eu graddio ar gyfer yr heol i’r harbwr. 2.1 MAE CYMERIAD ARDAL GADWRAETH PORTHGAIN YN BWYSIG: 2.3 CYD-DESTUN FFISEGOL, DYNESFEYDD A GOLYGFEYDD • i ansawdd bywyd lleol • fel atyniad i ymwelwyr • Mae’n eistedd mewn dyffryn eang gyda’r • yn amlwg yng ngoroesiad yr iaith Gymraeg a harbwr ar ei flaen; tai wedi eu gosod ar diwylliant Cymru lethrau’r dyffryn gydag olion diwydiannol ar • a fel tystiolaeth gyffyrddadwy o etifeddiaeth lawr y dyffryn hanesyddol a phensaernïol gyfoethog • Mae yna nifer o ddynesfeydd a golygfeydd • i sicrhau hyfywedd a bywiogrwydd ei pwysig sydd wedi eu nodi mewn manylder yn chanolfan hanesyddol yn y dyfodol y Datganiad o Gymeriad: ceir yr olygfa orau o’r • wrth ddatblygu synnwyr o berchnogaeth, pentir uwchben Tˆy’r Peilot yn dangos y balchder dinesig a hunaniaeth datblygiad sy’n gysylltiedig â thriawd y • wrth annog dyfodol cynaliadwy sy'n cynnwys diwydiannau – llechi, briciau a charreg – yn hyrwyddo sgiliau a chynnyrch lleol dda. • wrth integreiddio'r celfyddydau, treftadaeth, diwydiannau lleol a chynllun trefol • wrth hyrwyddo marchnata a thwristiaeth ddiwylliannol

2.2 GWREIDDIAU A DATBLYGIAD

• Prin yw’r wybodaeth sydd gennym am anheddiad cynnar, ond fwy na thebyg y tyfodd gyda’r cynnydd mewn masnach forol o’r G17;

2.4 Y PENTREFLUN

Arwyddocâd Archeolegol a Photensial

• Potensial archeolegol ar gyfer tystiolaeth danddaearol o hen adeiladau a strwythurau ar y gwastadedd diwydiannol (e.e. odyn friciau, ffrydiau ayb) • Anheddiad diwydiannol yn anarferol o gyflawn, nifer o strwythurau pwysig ar ôl, gan gynnwys hopranau, harbwr gyda goleufâu a thˆy’r peilot, gweithfeydd briciau, tai diwydiannol, odyn galch a thafarn.

7 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 8

gwyrdd, neu mewn briciau coch lleol sy’n dominyddu. • Toeon Yn wreiddiol o lechi lleol, yn aml wedi eu growtio; llechi Gogledd Cymru neu ddefnyddiau modern wedi eu gosod yn lle’r mwyafrif ohonynt. • Ffenestri a drysau. Yn draddodiadol, ffenestri pren sy’n codi’n fertigol wedi eu peintio, drysau pren wedi eu peintio.

Cymeriad Pensaernïol a Hanesyddol Adeiladau

• Strydlun o’r G19 yn dominyddu. Mwyafrif y tai mewn terasau byr ar lethrau’r cwm. Strwythurau diwydiannol yn dominyddu, ar lawr y dyffryn neu ochr yn ochr â’r harbwr. • Adeiladau ar raddfa amrywiol, o fythynnod unllawr i hopranau mawr a gweithfeydd briciau. • Craidd y pentref o amgylch Tˆy Mawr, yn wreiddiol yn ardal ddiwydiannol. • Mwyafrif y safleoedd yn wynebu llawr y dyffryn, Manylion Lleol Nodweddiadol cymharol brin wedi eu marcio gan ffiniau ffurfiol • Toeon. Toeon yn gyffredinol ar ongl o 40 gradd. Rhai toeon gwreiddiol wedi eu growtio wedi goroesi, y mwyafrif o lechi. Manylion ar y bondoeau

Defnyddiau Adeiladu Cyffredin a Thraddodiadol

• Waliau. Carreg leol ar gyfer mwyafrif yr anheddau, naill ai wedi ei rendro neu â lliw. Adeiladau diwydiannol mewn llechi o ansawdd gwael, dolerit

8 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 9

a’r ymylon yn blaen. Yn gyffredinol, simneiau ar y dirwedd, adeiladau a strwythurau - mae wedi'i lunio'n talcen mewn briciau neu gerrig. sylfaenol gan ei phobl. Mae straeon, traddodiadau a • Waliau. Cerrig lleol, wedi eu gwyngalchu neu rendro digwyddiadau oll yn allweddi pwysig i ddeall y dref, a'i ar y mwyafrif o anheddau. Adeiladau diwydiannol o gwarchod. Mae'r datganiad o gymeriad yn cynnwys lechi duon lleol, dolerit gwyrdd neu friciau coch. adran ar wahân ar Hunaniaeth, sy'n amlinellu’r • Drysau a Ffenestri. Yn draddodiadol, ffenestri codi â cyfraniadau hyn. 12 neu 4 cwarel wedi eu peintio; drysau yn draddodiadol â 4 neu 6 cwarel neu yn astellog. 2.6 BIOAMRYWIAETH

Cymeriad a Pherthnasoedd Gofodau o fewn yr Er nad oes unrhyw ddynodiadau gwarchod natur Ardal statudol o fewn Ardal Gadwraeth Porthgain, mae ei bioamrywiaeth yn rhan annatod o apêl y pentref i • Tai a bythynnod mewn terasau ar lethrau’r cwm, ymwelwyr a thrigolion, ac mae’n gwneud cyfraniad ambell un â ffiniau ffurfiol. pwysig at fioamrywiaeth leol yn Sir Benfro ac wedi ei • Hen ardal ddiwydiannol helaeth o amgylch Tˆy Mawr nodi’n fanwl yn y Datganiad o Gymeriad. Mae bellach yn faes parcio ar gyfer y pentref. bioamrywiaeth Porthgain yn bwysig yn lleol ac yn • Ardal yr harbwr caeedig wedi ei dominyddu gan genedlaethol: mae’r Ardal Gadwraeth yn cynnwys nifer hopranau o friciau o fathau o blanhigion ac anifeiliaid sy’n brin neu’n • Pentiroedd arfordirol agored ag olion helaeth o anghyffredin mewn amrywiaeth o gynefinoedd gan weithgarwch diwydiannol (chwarelau, tramffyrdd, gynnwys y clogwyni, y godiroedd, gwaelodion y goleufâu, adeiladau a sylfeini bythynnod) chwarelau a’r gwlypdiroedd. Mae hen adeiladau a waliau cerrig, gan gynnwys yr hopranau, yn adnoddau Strydlun bioamrywiaeth pwysig sy’n cynnal blodau a ffawna nodweddiadol y waliau (e.e. ystlumod). Mae gerddi • Heolydd â gorffeniad tarmacadam safonol; rhai preifat hefyd yn darparu cysgod a ffynonellau bwyd ar traciau ag arwyneb gwydn ond garw ar ochr gyfer pryfed, adar ac ystlumod. ddwyreiniol y dyffryn. • Dim palmentydd ffurfiol Mae’n bwysig cydnabod y dylai rheolaeth cynefinoedd • Goleuadau stryd o gynlluniau amrywiol potensial/sydd eisoes yn bodoli ystyried gofynion cadwraeth rhywogaethau dan warchodaeth (e.e. ystlumod, tylluanod a chennau). Mae bron y cyfan o ystlumod Prydain yn dibynnu ar strwythurau â wnaed â llaw ar ryw adeg yn eu cylch bywyd blynyddol (e.e. adeiladau a waliau) oherwydd dinistriwyd mwyafrif y safleoedd clwydo naturiol neu mae rhywun neu rywbeth yn tarfu arnynt. Amddiffynnir pob rhywogaeth ystlum, a’u clwydi, gan ddeddfwriaeth genedlaethol ac Ewropeaidd, dimensiwn hanfodol bwysig i fioamrywiaeth yn yr amgylchedd trefol neu led-naturiol.

Mannau Agored Pwysig

Mae’r mannau agored allweddol yn cynnwys: - • Maes parcio’r pentref yn Nhˆy Mawr • Gwlypdir i’r de ddwyrain o’r pentref • Godiroedd bob ochr i’r harbwr gyda’u holion diwydiannol

Coed

Ambell goeden aeddfed. Dyma’r rhai sy’n werth eu nodi:- • Coed wrth gefn Y Stryd •Grˆwp o goed i’r gorllewin o Sunny Hill • Prysg ar hyd y godiroedd • Ffynidwydden a sycamorwydden yng ngardd Tˆy Pren

2.5 HUNANIAETH

Mae ‘cymeriad’ Porthgain yn golygu mwy na'r

9 Porthgain_proposals_welsh_Layout 101/11/201110:06Page10

Porthgain Parc Cenedlaethol Golygfeydd amlwg i mewn i’r Ardal Gadwraeth Arfordir Penfro July 2004

Porthgain Ardal Gadwraeth Dynodwyd 1997

Mynedfa’r heol i mewn i’r pentref yn dangos tai ar ochr ddwyreiniol y cwm gyda choed sycamorwydd yn ffrâm. 12 13 Golygfeydd i lawr tuag at yr harbwr, Tŷ Mawr, hopranau a Rhes Porthgain. Ynys Faen yn amlwg ar y gorwel uwchben llethrau o brysg. Caeau yn y pellter.

Golygfeydd o’r pentir dros yr harbwr, hopranau a Tŷ Mawr. Pentir dwyreiniol eang gyda strwythurau diwydiannol o friciau yn amlwg yn weledol. Golygfeydd panoramig o’r môr a hefyd tirwedd eang yn y pellter gyda ffermydd a thai hwnt ac yma.

Golygfeydd o Felindre tuag at y tai ar ochr ddwyreiniol yr Ardal Gadwraeth gyda’r pentir a’r môr tu hwnt.

1

14 Graddfa 0 200 400 m

Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro

Porthgain

© Hawlfraint y Goron. Cedwir pop hawl Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro 100022534, 2005 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 11

3 DADANSODDIAD O 1.4 Bioamrywiaeth a Chadwraeth Natur o GRYFDERAU, GWENDIDAU, Bwysigrwydd Ewropeaidd, Cenedlaethol a CYFLEOEDD A BYGYTHIADAU Lleol PORTHGAIN Poblogaethau o rywogaethau prin ac anghyffredin o blanhigion ac anifeiliaid a rhai Gryfderau sydd dan warchodaeth (ystlumod a phlanhigion blodeuol prin fel y duegredynen Gwendidau hirgul) Bioamrywiaeth leol – cynefinoedd pwysig Cyfleoedd (ardaloedd agored, gerddi, adeiladau a waliau calchfaen ) Bygythiadau sy’n berthnasol i Ardal Gadwraeth Cyfraith Genedlaethol ac Ewropeaidd mewn lle Porthgain i ddiogelu rhywogaethau dan warchodaeth (e.e. ystlumod) Mae'n rhaid sicrhau mai'r nod yw adeiladu ar gryfderau a bachu cyfleoedd tra ar yr un pryd yn 1.5 Cyrchfan Genedlaethol Bwysig i Dwristiaid trawsnewid gwendidau yn gryfderau a bygythiadau Masnach twristiaeth wedi ei sefydlu’n dda yn gyfleoedd. Rhan o ymgyrch farchnata twristiaeth genedlaethol a sirol Datblygwyd y dadansoddiad hwn gan y gweithgor ac Lleoliad poblogaidd i ymwelwyr a phobl leol mae'n cynnwys sawl eitem sy'n disgyn tu allan i trwy gydol y flwyddyn ddibenion a sgôp ymarfer y Cynigion ar gyfer yr Ardal Amrywiaeth eang o weithgareddau i dwristiaid Gadwraeth. Gellir mynd ar drywydd y cyfoeth hwn o yn yr ardal o amgylch gyfleoedd pwysig eraill ayb. (a nodir gyda seren yn y Y ffaith ei bod mor agos at Dyddewi yn rhestr ganlynol) trwy sianelau priodol eraill. hanesyddol yn denu nifer fawr o ymwelwyr

1.0 CRYFDERAU 1.6 Hygyrchedd Gwell rhwydwaith heolydd i mewn i Sir Benfro 1.1 Lleoliad Llwybr Cenedlaethol/Hawliau Tramwy Lleoliad Arfordirol Hyfryd Dynodiad Ardal Cyhoeddus/llwybrau caniataol/llwybrau Gadwraeth y Parc Cenedlaethol ceffylau a llwybrau beicio Cyrchfan boblogaidd i bobl leol a thwristiaid Harbwr prydferth a mynediad at draethau 1.7 Amrywiaeth o wasanaethau ac poblogaidd eraill amwynderau Traeth tywodlyd deniadol a mynediad at Amrywiaeth dda o lety yn yr ardal (Gwestai, Tai draethau poblogaidd eraill Gwestai, Llety Gwely a Brecwast, Hunanarlwyo Agos at ddinas Tyddewi a Meysydd Carafannau) Gallu bodloni rhai gofynion lleol (tafarn, bwyty 1.2 Pwysigrwydd Archeolegol, Pensaernïol a lleol) Hanesyddol (gweler Datganiad o Gymeriad Porthgain 2002) 1.8 Cynlluniau Gwella a Phrosiectau Safle diwydiannol/archeolegol unigryw Cymunedol sydd eisoes yn bodoli a rhai a Tarddiad yr anheddiad yn amlwg (llechi, gynigir briciau, gwenithfaen, Gwella maes y pentref. echdynnu/gweithgynhyrchu Gwella’r harbwr. Ardal Gadwraeth wedi ei chadw’n dda o Atgyfnerthu’r hopranau. gymeriad pendant Adfer y goleufâu 10 Adeilad Rhestredig ac 1 Heneb Gofrestredig o fewn yr Ardal Gadwraeth 1.9 Hunaniaeth gref a “Naws Unigryw am Le” Yr ardal o amgylch yn gyfoeth o dreftadaeth Apêl weledol gref gydag adeiladau amlwg ddiwydiannol, amaethyddol a morol Cyferbyniad anarferol rhwng yr anheddiad Diddordeb lleol cryf mewn archeoleg a hanes diwydiannol a’r lleoliad arfordirol hyfryd Safleoedd a nodweddion hanesyddol Adeiladau o raddfa ac oed amrywiol, sy’n archeolegol heb eu dynodi unigryw

1.3 Pwysigrwydd Pensaernïol 1.10 Diwylliant a Chwedloniaeth Palet cryf o ddefnyddiau a ffurfiau Hanes wedi’i ddogfennu sydd o bwysigrwydd Olion diwydiannol arwyddocaol lleol a chenedlaethol Diddordeb cryf parhaus mewn treftadaeth leol

11 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 12

a Cheltaidd yn yr ardal Llif traffig yn drwm yn ystod y prif dymor “Ansawdd bywyd” yn dda. Canfyddiad bod y gwasanaeth trafnidiaeth gyhoeddus/y defnydd ohono yn wael* 1.11 Ysbryd Cymunedol Egnïol a Gweithgar Cyngor Cymuned 2.8 Colli hunaniaeth neu gymeriad yr Awyrgylch croesawgar yn gyffredinol ardal/strydlun Cadw diwydiant pysgota traddodiadol Effaith cerbydau ar y ffabrig hanesyddol Cyffyrdd, arwyddion, marciau traffig, 2.0 GWENDIDAU arwynebau heolydd a phalmant wedi eu safoni’n anaddas 2.1 Yr Economi/Adnoddau Economi Lleol Bregus* 2.9 Ymwybyddiaeth o Warchod Adeiladau Diffyg cyfleoedd cyflogaeth* Ffabrig hanesyddol angen gofal cyson Yr ardal yn dibynnu’n helaeth ar dwristiaeth, Defnyddiau, cynlluniau a manylion amhriodol byrdra’r tymor ymwelwyr* yn yr amgylchedd adeiledig hanesyddol Canran uchel o gyflogaeth â chyflog isel ac yn Triniaeth/diffyg atgyweiriad yn amhriodol ar ddi-sgil a chanfyddiad ei bod â statws isel* gyfer cwrtilau Pobl ifanc yn allfudo/pobl oedrannus yn Diffyg ymwybyddiaeth a diffyg sgiliau ym maes mewnfudo* gwarchod adeiladau Masnach dwristiaeth dymhorol iawn* Argaeledd gwasanaethau yn wael (gofal 2.10 Balchder yn y Fro deintyddol, iechyd)* 5% o safleoedd neu strwythurau angen atgyweiriadau neu atgyfnerthu 2.2 Awdurdodau a Rhanddeiliaid yn y Parth Planhigion ymwthiol ar waliau ffin Cyhoeddus Safleoedd wedi eu tirlunio’n amhriodol (e.e. Canfyddiad bod diffyg ymgynghoriad o blith y gwaith carthffosiaeth) o fewn y dirwedd parth cyhoeddus * hanesyddol Canfyddiad bod methiant yn y cyfathrebu rhwng partneriaethau* 2.11 Datblygiad Prinder tai fforddiadwy lleol/gostyngiad yn y 2.3 Rheoli Ymwelwyr stoc dai cymdeithasol Diffyg strategaeth gyffredin ar gyfer y Cynnydd mewn prisiau tai diwydiant twristiaeth* Canfyddiad y cyhoedd o’r system Dirywiad mewn gwasanaethau trên i'r ardal* gynllunio/gorfodi yn wael (tryloywder, Nid yw’r ddarpariaeth ddehongli ar gyfer cysondeb a sicrwydd) ymwelwyr yn ddigonol 3.0 CYFLEOEDD 2.4 Colli hunaniaeth neu gymeriad yr ardal/strydlun 3.1 Yr Economi/Adnoddau Dirywiad mewn amaethyddiaeth a Cymorth Grant a Mentrau Partneriaeth diwydiannau lleol yn arwain at newidiadau yng (Ewropeaidd, Cenedlaethol, Cynulliad nghymeriad y dirwedd a hunaniaeth* Cenedlaethol, Cadw, Llywodraeth Cynulliad Yn gyffredinol, ymagwedd ddarniog at Cymru, Cyngor Cefn Gwlad Cymru, Cyngor Sir brosiectau Penfro, Rhanbarthol, Y Loteri, Uned Adfywio Gwifrau uwchben a pholion ymwthiol Cymunedol, PLANED, Gwirfoddol)* Annog gwaith partneriaeth ac ymgysylltiad â’r 2.5 Rheoli gofodau cyhoeddus a mannau sector preifat agored Mwy o gyfleoedd swyddi ar sail adnoddau Problem sbwriel dymhorol naturiol yr ardal* Baw cˆwn Datblygiadau newydd a gwelliannau arloesol a Cynnal a chadw, arwyddion ac erydu llwybrau sensitif troed Dilyniant cynaliadwy a sympathetig drwy’r 21ain Ganrif 2.6 Bioamrywiaeth Datblygu’r Seilwaith Technoleg Gwybodaeth/E- Colli cynefinoedd fasnach ymhellach* (Band Eang) Cyflwyno dulliau a defnyddiau amhriodol yn niweidio bywyd gwyllt 3.2 Twristiaeth Angen strategaeth gyffredin ar gyfer y 2.7 Rheoli Traffig diwydiant twristiaeth* Gwrthdaro rhwng cerddwyr a thraffig Cydnabod Porthgain fel rhan o gynnyrch

12 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 13

twristiaeth ehangach o fewn Sir Benfro* ddefnyddio’r dechnoleg ddiweddaraf Angen darparu gwasanaeth ar gyfer Denu mentrau newydd, helpu cyfleoedd i amrywiaeth o ymwelwyr dros dymor mwy* sicrhau cydbwysedd rhwng bywyd a gwaith Twristiaeth egwyl fer* trwy dechnoleg gwybodaeth* Gwella cydlyniad cymunedol* 3.3 Gwelliannau Cefnogi a hyrwyddo cynlluniau a Gwaith carthffosiaeth digwyddiadau cymunedol sydd wedi eu sefydlu Hen doiledau. Hyrwyddo a chefnogi dehongliad o Hen adeiladau’r chwarel dreftadaeth yr ardal Hopranau cerrig Parhau i gofnodi traddodiadau a chwedloniaeth leol 3.4 Tir y Cyhoedd Yr angen am well cydlyniad rhwng partneriaid 3.11 Rheoli Ymwelwyr/Ymwybyddiaeth wrth fynd ar drywydd prosiectau Archwilio’r angen i ddarparu dehongliadau Parhau i ymgysylltu â’r sector cyhoeddus ar pellach gyfer gwelliannau i seilwaith a gwelliannau Cadw cymeriad a hunaniaeth arbennig amgylcheddol Codi ansawdd y lle gan gynyddu’r disgwyliad am gynnyrch o ansawdd uchel 3.5 Colli hunaniaeth/cymeriad y strydlun Cynnal y cydbwysedd rhwng twristiaeth ac Gosod gwifrau o dan y ddaear anghenion pobl leol* Gwella arwyddion ffordd a’u rhesymoli Gwella hysbysebion masnachol anaddas Rhesymoli arwyddion Gwella’r seilwaith mynediad i’r anabl a’i annog Datblygu dyluniad dodrefn stryd a rhaglen ailosod 3.12 Gwarchod Adeiladau Archwilio ymwybyddiaeth o gymorth ariannol 3.6 Bioamrywiaeth a Daeareg Cynyddu ymwybyddiaeth o’r cynlluniau grant Cynyddu ymwybyddiaeth o’r cysylltiadau sydd eisoes yn bodoli rhwng bioamrywiaeth a gwarchod adeiladau Annog y defnydd o ddefnyddiau a chynlluniau (e.e. blodau ar waliau ac ystlumod) addas yn yr amgylchedd adeiledig hanesyddol Cyfle i weithredu gofynion y Ddeddf 3.7 Rheoli Mannau Agored Gwahaniaethu ar Sail Anabledd mewn ffordd Rheoli coed sensitif Adnabod lonydd, traciau a waliau hanesyddol Archwilio potensial unrhyw estyniad a gynigir i a’u hymdeimlad caeedig ffin yr Ardal Gadwraeth Adnabod a gwella tirlunio, plannu neu fanylion Annog triniaeth briodol ar gyfer cwrtilau anaddas neu rai sydd wedi eu hesgeuluso, Gwella ymwybyddiaeth a gwella’r bwlch mewn mannau agored sgiliau ym maes gwarchod adeiladau Rheoli sbwriel a gwastraff* Cyfle i gydnabod safleoedd archeolegol heb eu Rheoli baw cˆwn* dynodi Archwilio’r posibilrwydd o ddarparu mwy o fannau agored 3.13 Bioamrywiaeth Archwilio’r potensial ar gyfer mwy o fynediad i Cynyddu ymwybyddiaeth o faterion gwarchod gerddwyr/llwybrau troed/llwybrau hanesyddol rhywogaethau wrth wneud gwaith adeiladu. Sicrhau bod egwyddorion arfer gorau ym maes 3.8 Rheoli Traffig gwarchod adeiladau yn cael eu defnyddio, a Datrys materion rheoli traffig chynefinoedd yn cael eu rheoli, yn ystod Ymagwedd integredig at reoli traffig – gwaith sy’n effeithio ar rywogaethau sydd â arwyddion, parcio ceir, mynediad i’r anabl gwarchodaeth statudol Gorfodi cyfyngiadau ar gyflymder a pharcio Cynllun Rheoli Coed

3.9 Colli hunaniaeth/cymeriad y strydlun 3.14 Datblygiad Annog arfer gorau cadwraeth wrth ddefnyddio Annog datblygiad ac ailddatblygiad cynaliadwy arwynebau, manylion a gosodiad cyffyrdd. a sympathetig Archwilio opsiynau eraill yn unol â chadwraeth Atal datblygiadau nad ydynt yn sympathetig yr ardal ar gyfer marciau ffordd ymwthiol safonol yn yr Ardal Gadwraeth 3.15 Astudiaeth ac Ymchwil Gwella arwyddion ffordd a’u rhesymoli Rhoi sylw i’r diffyg sgiliau ac ymchwil ym maes gwarchod adeiladau 3.10 Prosiectau Cymunedol a Hamdden Hyfforddiant ar dreftadaeth adeiledig Darparu portread o’r dreftadaeth a’r hanes gan Ymchwilio i archeoleg, hanes a chwedloniaeth

13 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 14

lleol Diraddio mannau agored/gwyrdd a golygfeydd Annog defnyddiau, technegau a thechnoleg hanesyddol modern priodol 4.5 Bioamrywiaeth 3.16 Ymwybyddiaeth Colli cynefinoedd a chlwydi (perygl o drefoli Codi ymwybyddiaeth o gynnyrch, defnyddiau, wrth “dacluso” ardaloedd) cynlluniau a manylion priodol Diffyg ymwybyddiaeth wrth wneud gwaith Atal erydiad y ffabrig hanesyddol, diwylliant, adeiladu yn bygwth bioamrywiaeth sgiliau, iaith, traddodiadau ac enwau llefydd 4.6 Datblygiad 4.0 BYGYTHIADAU Pwysau parhaus gan ddatblygiad Datblygiadau sydd ddim â’r un cymeriad 4.1 Economi/Adnoddau Datblygiadau anaddas o fewn yr Ardal Effaith dirywiad amaethyddiaeth ar y dirwedd Gadwraeth o amgylch a’r gymuned* Mwy o ddefnydd o gynnyrch, defnyddiau a Cenedlaethau ifancach yn dal i allfudo* chynlluniau unffurf Mwy o ddibyniaeth economaidd ar Defnyddiau a sgiliau ddim ar gael yn lleol. dwristiaeth* Mwy o gystadleuaeth gan wyliau pecyn tramor* Methu ag ymateb i newidiadau yn y nifer o dai haf a thai sy’n cael eu gosod ar gyfer gwyliau, effaith ar weithgareddau a gwasanaethau cymunedol (siop, tafarn, caffi, Swyddfa’r Post)*

4.2 Tir y Cyhoedd Esgeuluso ac annibendod o ganlyniad i ostyngiad ym muddsoddiad llywodraeth leol* Cynnydd yn y nifer o gynnyrch a rhagofynion sy’n cael eu safoni mewn ffordd amhriodol (e.e. dodrefn strydoedd) Diffyg cynnal a chadw mewn ardaloedd cymunedol

4.3 Rheoli Traffig Rhoi sylw boddhaol i faterion goryrru Cynydd mewn llif traffig a phroblemau parcio (gostyngiad ym mwynhad y cyhoedd) Cynnyrch, cynlluniau a defnyddiau’n cael eu safoni mewn ffordd amhriodol Colli ffabrig hanesyddol a difrod i adeiladau a’r amgylchedd o ganlyniad i gerbydau a’u hallyriannau Agor blaengyrtiau/waliau cwrtil i wneud lle i geir

4.4 Ymwybyddiaeth Mwy o bobl yn mewnfudo a hyn yn gysylltiedig â cholli diwylliant a thraddodiadau a llai o ysbryd/grym cymunedol a chymdeithasol* Cynnyrch, defnyddiau, cynlluniau a manylion amhriodol Colli ffabrig hanesyddol, diwylliant, sgiliau, iaith, traddodiadau ac enwau Lefel y gofal ar gyfer y ffabrig hanesyddol ‘over sanitation’ of Conservation Area Hunanfodlonrwydd (“Y cyfarwydd yn arwain at ddirmyg”)

14 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 15

4 DADANSODDIAD O DDIBEN, pam dynodwyd yr ardal a'i nodweddion AMCANION, STRATEGAETH A arbennig. THEMÂU ARDAL GADWRAETH - Cynhyrchu Dogfen Gynigion gynhwysfawr ar PORTHGAIN gyfer Ardal Gadwraeth Porthgain yn nodi sut mae modd gwarchod a gwella'i nodweddion Mae angen rhoi sylw i'r Cryfderau, Gwendidau, arbennig, ar gyfer y presennol a'r dyfodol. Cyfleoedd a Bygythiadau a nodwyd yn adran tri fel • Sicrhau bod y dogfennau hyn yn seiliedig ar: rhan o ymagwedd gydlynol, wedi'i strwythuro: Un - Ymchwil drylwyr ymagwedd o'r fath yw defnyddio dadansoddiad o - Ymgynghori helaeth Ddiben, Amcanion, Strategaeth a Themâu sy'n - Perchnogaeth eang o'r fenter strwythuro'r ffordd o feddwl mewn hierarchaeth glir, o'r athroniaethau sylfaenol i fanylion gweithredu. Themâu (Offerynnau) • Datblygu a gweithredu rhaglen gydlynol o Diben gynigion ar sail y themâu canlynol: • Gwarchod a gwella'r nodweddion pensaernïol, - Adnoddau archeolegol a hanesyddol arbennig sy'n cyfrannu - Tir y Cyhoedd at gymeriad Ardal Gadwraeth Porthgain mewn - Rheoli Traffig ffordd briodol a, ble'n bosib, mewn ffordd - Prosiectau Cymunedol gynaliadwy. - Ymwybyddiaeth - Datblygiad Amcanion - Rheolaeth • Sicrhau bod y nodweddion arbennig sy'n cyfrannu - Astudiaeth ac Ymchwil at gymeriad Ardal Gadwraeth Porthgain yn cael eu gwerthfawrogi, eu gwarchod, a'u gwella am eu a cheir manylion y rhain yn adrannau 5-12, gan gwerth hanesyddol, pensaernïol ac esthetig ac am gynnwys adran 5 ac adran 12. eu cyfraniad at ansawdd ein bywydau a'r economi lleol. • Sicrhau bod unrhyw waith a datblygiadau newydd yn parchu cymeriad arbennig yr Ardal Gadwraeth, ac yn ychwanegu ato, ac nad oes unrhyw waith newydd yn tynnu oddi ar yr ardal nac yn niweidio ei chymeriad. • Sicrhau bod y defnydd o'r Ardal Gadwraeth, a'i rheolaeth, yn parchu ei nodweddion arbennig, ac yn ychwanegu atynt, ac nad oes unrhyw ddefnydd neu reolaeth yn y dyfodol yn tynnu oddi ar ei chymeriad nac yn ei niweidio. • Sicrhau bod gosodiad yr Ardal Gadwraeth yn cael ei warchod a'i wella. • Sicrhau bod unrhyw ddatblygiad a defnydd yn cydymffurfio â'r polisïau a osodir yn y CDLl (tanlinellir polisïau pwysig yn y ddogfen hon ond dylid nodi bod angen darllen y CDLl yn ei gyfanrwydd ac felly fe allai polisïau eraill fod yn berthnasol hefyd) a'r amcanion sydd wedi eu nodi yng Nghynllun Rheoli'r Parc Cenedlaethol a'r Cynllun Cymunedol. • Sicrhau bod adeiladau hanesyddol yn cael eu gwarchod gan ddefnyddio arferion gorau cadwraeth (e.e. Cymdeithas Diogelu Adeiladau Hynafol (SPAB), Cadw ayb.), gan gadw cymaint â phosib o'r ffabrig hanesyddol mewnol ac allanol a defnyddio defnyddiau traddodiadol a rhai a gafwyd mewn ffordd gynaliadwy ble'n bosib.

Strategaeth • Gweithio gyda phobl leol i: - Gynhyrchu Datganiad o Gymeriad cynhwysfawr ar gyfer Ardal Gadwraeth Porthgain, sy'n nodi

15 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 16

120 m

60 Ffin yr Ardal Gadwraeth Adeiladau Tirnod Adeiladau o bwysigrwydd lleol Nodweddion lleol Golygfeydd allweddol Cipolwg o wrthrych/tirnod/pwynt diddordeb Mannau agored pwysig Trywydd pwysig i gerddwyr Coed sy’n bwysig i leoliad yr Ardal Gadwraeth Allwedd Graddfa Porthgain Dynodwyd 1997 Ardal Gadwraeth Arfordir Penfro 0 Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro Porthgain

Parc Cenedlaethol

c

k e

r

j

1

d

4

3

4 3 IV i 1 1 II 3 2

e

6

1

2 b

f

3

g III I V 1 p a 1 h 4 6 a 56 b 6 c q 6 2 d n o

VI

2 l 56

6

m

Porthgain Ardal Gadwraeth: Nodweddion July 2004 © Hawlfraint y Goron. Cedwir pop hawl Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro 100022534, 2004. Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 17

120 m

60 Key Conservation Area Boundary Opportunity for improvement of frontage Opportunity for enhancement of building Opportunity for enhancement of area Opportunity for public realm/features enhancement Opportunity for addressing traffic/pedestrian conflict Scale Porthgain Designated 1997 Conservation Area Arfordir Penfro 0 Coast Pembrokeshire National Park Porthgain

Parc Cenedlaethol

1

2

3

2

1 1 2 1

3

2 1 2 4

3

Porthgain Ardal Gadwraeth: Cyfleoedd July 2004 © Hawlfraint y Goron. Cedwir pop hawl Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro 100022534, 2005 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 18

5 ADNODDAU Mae’r Awdurdod yn trafod gyda Cadw i ymestyn grantiau hyn i bob Ardal Cadwraeth. 5.1 NAWDD CADWRAETH – GRANTIAU CADW Polisi Allweddol Ar hyn o bryd, efallai y bydd nawdd cyfyngedig ar • Polisi 8 CDLl (Nodweddion Arbennig) gael gan Cadw ar gyfer cynlluniau yn yr Ardal Gadwraeth ar gyfer atgyweiriadau i adeiladau Cynigion hanesyddol. Sefydlu cynllun dan Adran 57 o Ddeddf Cynllunio (Adeiladau Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth) Egwyddorion 1990 a diogelu arian oddi wrth ystod o bartneriaid. Mae Cadw yn cynnig dau grant: • Gwaith ar adeiladau neilltuol (Deddf Adeiladau Blaenoriaethau Hanesyddol a Henebion 1953). Adnabod yr adeiladau, nodweddion a’r gwaith hynny • Gwaith sy’n cyfrannu mewn ffordd bwysig at sy’n cyfrannu’n fwyaf at gymeriad arbennig yr Ardal warchod neu wella cymeriad Ardal Gadwraeth Cadwraeth. (Deddf Adeiladau Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth 1990). Partneriaid APCAP, Cadw, LlCC, Cynghorau Cymuned a Polisïau Pwysig pherchnogion eiddo o bosibl. • Polisi 8 y CDLl (Nodweddion Arbennig) Rhaglen Cynigion Cysylltu â phartneriaid allweddol yn rheolaidd gyda Sicrhau bod grantiau Cadw sydd eisoes yn bodoli yn: golwg i gytuno ar gyllid. • Cael eu defnyddio'n llawn i warchod a gwella nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth. 5.3 CYLLID CADWRAETH DIM ADEILADAU • Cael eu defnyddio mewn ffordd sy'n mynd law yn (e.e. grantiau tai, cyllideb isadeiledd prif ffyrdd, llaw gyda phob gweithdrefn grant arall. grantiau LlCC, cyllidebau ymgymerwyr statudol, • Cael eu targedu at safleoedd a llefydd pwysig. Cyngor Cefn Gwlad Cymru (CCW) a.y.b.

Blaenoriaethau Egwyddorion Cynghori pob un sy'n gysylltiedig â gwarchod a Mae'r economi lleol yn fregus (yn dibynnu'n drwm ar gwella nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth dwristiaeth, amaethyddiaeth a gwasanaethau ynghylch argaeledd grantiau Cadw. cyhoeddus) ac mae gwaith cadwraeth yn gallu bod yn gostus. Mae'n bwysig felly sicrhau bod: Lle • Nawdd a ddyrannwyd i'r ardal yn barod yn cael ei Cynghori pob un sy'n gysylltiedig ag adeiladau ac ddefnyddio er mwyn helpu gwarchod a gwella ardaloedd pwysig, ynghylch argaeledd grantiau nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth (ymhlith Cadw. pethau eraill). • Nawdd allanol ar gyfer gwaith gwarchod a gwella Partneriaid yn cael ei uchafu a'i gydlynu er mwyn helpu cynnal Cadw, APCAP, perchnogion eiddo a hyrwyddwyr yr economi lleol. prosiectau Polisïau Pwysig Rhaglen • Polisi 8 y CDLl (Nodweddion Arbennig) Rhan o ymgyrch ymwybyddiaeth gyffredinol. Cynigion Ar Waith • Rhagweithiol: cytuno ar amcanion cyffredin gyda Cyswllt parhaus gyda Cadw, perchnogion eiddo a chyllidwyr allanol tuag at ffurfioli “cytundebau hyrwyddwyr prosiectau. gweithio", gyda phob un yn cydymffurfio gydag Adran 62 Deddf Amgylchedd 1995. 5.2 ARIANNU CADWRAETH - GRANTIAU • Ymatebol: ymateb i fentrau cyllidwyr allanol gan PARTNERIAETH AR GYFER Y CYNLLUN dynnu eu sylw at bwysigrwydd gwarchod a gwella TREFI HANESYDDOL (APCAP) nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth trwy'r rhaglenni sydd ganddynt yn barod. Egwyddorion Mae Awdurdod y Parc Cenedlaethol mewn Blaenoriaethau cydweithrediad â Cadw yn cynnig grantiau i • Canolbwyntio ar y gwaith/rheolaeth sy'n cael yr berchnogion eiddo yn Ninbych y Pysgod, Tyddewi a effaith fwyaf ar warchod/gwella nodweddion Saundersfoot i annog bod adeiladau hanesyddol yn arbennig yr Ardal Gadwraeth. cael eu cadw a’u gwella o fewn yr Ardal Cadwraeth. • Annog gweithrediad strategaeth rheoli ymwelwyr.

18 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 19

Lle Canolbwyntio ar yr ardaloedd a'r adeiladau pwysicaf wrth warchod a gwella nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth

Partneriaid Pawb sy'n buddsoddi yn yr ardal, yn enwedig CSP, APCAP, ymgymeryddion statudol, Llywodraeth Cynulliad Cymru

Rhaglen • Rhagweithiol: mynd at bartneriaid pwysig yn rheolaidd, gyda'r nod o gytuno ar gytundebau gweithio. • Ymatebol: gweithio'n agos gyda chyllidwyr allanol gyda'r nod o gael dylanwad positif ar y rhaglenni gwaith sydd ganddynt yn barod.

Ar Waith Darparu copi o'r ddogfen hon i'r prif swyddogion ym mhob un o'r asiantaethau cyllido perthnasol.

19 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 20

6 TIR Y CYHOEDD ystyriaethau archeolegol). • Rhesymoli cynllun a lleoliad dodrefn stryd Tra bod gwarchod a gwella • Cynlluniau goleuo sensitif eiddo preifat yn yr Ardal • Cadw llygredd goleuni i leiafswm (yn enwedig yr Gadwraeth yn bwysig, mae harbwr a'r craidd adwerthu) ardaloedd a nodweddion • Dylunio a lleoli dodrefn stryd yn briodol cyhoeddus (e.e. strydoedd, • Arwyddion priodol lonydd, aleau, palmentydd, • Marciau ffordd priodol polion, ceblau uwchben, • Cadw nodweddion arbennig (e.e. rheiliau, cloriau arwyddion, goleuadau, tyllau archwilio a gylïau, arwyddion strydoedd) meinciau ayb.), a hefyd • Annog rheolaeth gofodau agored cyhoeddus bioamrywiaeth unigryw • Datblygu cynllun rheoli coed a llystyfiant clogwyni Porthgain , yn cael effaith • Integreiddio bioamrywiaeth a chadwraeth yr sylweddol ar nodweddion amgylchedd adeiledig ar bob cyfle. arbennig yr ardal. Lle Er mwyn cystadlu ar lefel economaidd, mae Yr Ardal Gadwraeth gyfan ond gyda ffocws ar: - angen i ganol trefi adnabod eu "personoliaeth" • Polion a gwifrau tu allan i’r Stryd unigryw, a'i ecsploetio, fe eu bod yn cynnig • Y defnydd o farciau ffordd wedi eu dylunio mewn rhesymau gwahanol i bobl ymweld. Mae tir ffordd ansensitif ar draws yr Ardal Gadwraeth cyhoeddus sydd wedi'i ddylunio'n dda ac o ansawdd uchel yn gallu helpu creu “naws am le” mewn cymunedau, sy'n ychwanegu at eu hatyniad y tu hwnt i'r ardal amlwg (Polisi Cynllunio Cymru NCT12: Dylunio paragraff 5. 14.3 (2009))

Egwyddorion • Sicrhau bod ardaloedd cyhoeddus, nodweddion a'r fioamrywiaeth yn cael eu rheoli a'u gwella er Partneriaid mwyn helpu sicrhau bod nodweddion arbennig yr Yr holl asiantaethau hynny sy'n gysylltiedig â Thir y Ardal Gadwraeth yn cael eu gwarchod a'u gwella. Cyhoedd ond yn enwedig: • Anelu at wneud adeiladau hanesyddol sy'n cynnig • CSP gwasanaethau i'r cyhoedd yn hygyrch i bawb • Asiantaeth yr Amgylchedd (AA), British Telecom (Goresgyn y rhwystrau: darparu mynediad corfforol (BT), Cwmnïau Gweithredu Telegyfathrebu, i adeiladau hanesyddol, (Cadw 2002)). Western Power, Transco, Dˆwr Cymru, CCGC • Cyngor Cymuned Llanrhian Polisïau Pwysig • APCAP • Polisi 8 CDLl (Nodweddion Arbennig) • Polisi 9 CDLl (Llygredd Golau) Rhaglen • Polisi 16 CDLl (Gofodau Agored a Lletemau Glas) • Rhagweithiol: mynd at sefydliadau priodol gyda'r • Polisi 29 CDL (Dylunio Cynaliadwy) bwriad o gytuno ar gytundebau gweithio o fewn • Polisi 55 CDLl (Llinellau Pˆwer a Phiblinellau) deuddeg mis • Ymatebol: gweithio'n agos gyda sefydliadau Cynnig priodol gyda'r bwriad o ddylanwadu mewn ffordd • Rhagweithiol: cytuno ar amcanion cyffredin, bositif ar eu rhaglenni presennol. gyda'r sefydliadau perthnasol, tuag at ffurfioli “cytundebau gweithio” gyda phob un yn Ar Waith cydymffurfio gydag Adran 62 Deddf yr Y cyfan yn unol â: Amgylchedd 1995. • Chanllawiau Cadw “Overcoming the Barriers - • Ymatebol: ymateb i fentrau'r sefydliadau Providing Physical Access to Historic Buildings perthnasol gan dynnu eu sylw at bwysigrwydd • Cylchlythyr y Swyddfa Gymreig 60/96 Archaeoleg gwarchod a gwella nodweddion arbennig yr Ardal ac Ardaloedd Hanesyddol Gadwraeth trwy'r rhaglenni sydd ganddynt yn • Cadw Welsh Historic Monuments (n.d.) Rheoli barod. Traffig mewn Ardaloedd Hanesyddol • English Heritage (1993) Street Improvements in Blaenoriaethau Historic Areas Yr Ardal Gadwraeth gyfan a'i gosodiad ond gyda • English Heritage (1995) Development in Historic ffocws penodol ar: Environment • Osod ceblau salw o dan y ddaear (yn amodol ar • English Heritage (1997) Conservation Issues in

20 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 21

Local Plans • English Heritage (Mehefin 1993) Conservation Area Pratice: guidance on the management of Conservation Areas • Llywodraeth Cynulliad Cymru (1997) Nodyn Cyngor Technegol 10: Gorchmynion Cadw Coed • Llywodraeth Cynulliad Cymru (2009) Nodyn Cyngor Technegol 12: Dylunio • Llywodraeth Cynulliad Cymru (Rhifyn 3, Gorffennaf 2010) Polisi Cynllunio Cymru

21 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 22

7 RHEOLI TRAFFIG Lle Yr Ardal Gadwraeth gyfan. Ni chynlluniwyd craidd hanesyddol Porthgain i ddarparu ar gyfer trafnidiaeth fodur, sy’n gallu cael Partneriaid effaith niweidiol ar y gallu i warchod nodweddion Cyngor Sir Penfro, APCAP, Awdurdod Heddlu arbennig yr Ardal Gadwraeth a’u mwynhau. Powys, Cyngor Llanrhian, grwpiau lleol Porthgain.

Mewn cymdogaethau trefol a gwledig sydd Rhaglen eisoes wedi cael eu sefydlu, dylid mabwysiadu • Rhagweithiol: mynd at sefydliadau priodol o mesurau rheoli traffig i wella amgylchedd y fewn deuddeg mis gyda'r nod o gytuno ar stryd ac i hyrwyddo diogelwch ar y ffordd gytundebau gweithio. (Polisi Cynllunio Cymru, Rhifyn 3, Gorffennaf • Ymatebol: gweithio'n agos gyda sefydliadau 2010 paragraff 8.4.1) priodol gyda'r nod o ddylanwadu mewn ffordd bositif ar eu rhaglenni a'u harferion presennol

Ar Waith Yn unol â • Cadw Welsh Historic Monuments (n.d.) Rheoli Traffig mewn Ardaloedd Hanesyddol • English Heritage (1993) Street Improvements in Historic Areas • Llywodraeth Cynulliad Cymru (2009) Nodyn Cyngor Technegol 12: Dylunio • Llywodraeth Cynulliad Cymru (Rhifyn 3, Gorffennaf 2010) Polisi Cynllunio Cymru • Civic Trust (1993) Traffic Measures in Historic Egwyddorion Towns – an Introduction to good • Atal difrod ffisegol i nodweddion arbennig yr Ardal • practice Gadwraeth. • Llywodraeth Cynulliad Cymru (1998) Nodyn • Gostwng tagfeydd (gan gynnwys anghyfleuster, Cyngor Technegol 18: Trafnidiaeth (2007) aneffeithlonrwydd ayb.) a gwella diogelwch yn yr Ardal Gadwraeth. • Gwella gallu cerddwyr i fwynhau'r Ardal Gadwraeth (trwy ostwng cyflymder, ymyraethau fel sˆwn, arogleuon, llwch ayb.).

Polisi Pwysig • Polisi 52 CDLl (Trafnidiaeth Gynaliadwy)

Cynigion Annog CSP i weithredu cynllun Rheoli Traffig yn unol ag Adran 62 Deddf yr Amgylchedd 1995, ar gyfer yr Ardal Gadwraeth, fel rhan o strategaeth drafnidiaeth ehangach ar gyfer yr ardal sy'n cynnwys: • Ystyried pedestrieddio / cynlluniau sy'n ystyried y cerddwr, tawelu traffig, parcio i drigolion / ymwelwyr, mynediad i'r anabl, rhwydweithiau seiclo a cherdded. • Cyfyngiadau ar bwysau a hyd cerbydau, dosbarthu nwyddau, llwytho, mynediad, amser ayb. • Gwella'r prif ddyfodfeydd. • Ymchwilio i'r defnydd o gerbydau. • Arfer Gorau Cadwraeth yn y defnydd o arwynebau, manylion a gosodiad cyffyrdd (Rheoli Traffig mewn Ardaloedd Hanesyddol Cadw (2001))

Blaenoriaethau Mae angen cynnwys yr Ardal Gadwraeth gyfan, a’i lleoliad, mewn unrhyw gynllun i reoli traffig.

22 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 23

8 PROSIECTAU CYMUNEDOL Rhaglen • Rhagweithiol: Helpu'r sefydliadau priodol o fewn Mae gan bobl a sefydliadau lleol lawer i'w gyfrannu 12 mis i'w hannog i helpu'r gymuned leol i at warchod a gwella nodweddion arbennig yr Ardal warchod a gwella'r ardal. Gadwraeth. • Ymatebol: Helpu cefnogi prosiectau cymunedol gyda chefnogaeth a chyngor.

Egwyddorion Galluogi pobl a sefydliadau lleol i gyfrannu at warchod a gwella'r Ardal Gadwraeth, a'u cefnogi a'u hannog i wneud hynny.

Polisi Pwysig • Polisi 8 CDLl (Nodweddion Arbennig)

Cynigion • Helpu meithrin gallu'r gymuned i alluogi pobl leol i gyfrannu at y broses o wella'r Ardal Gadwraeth a'r gosodiad ehangach. • Meithrin ymdeimlad o 'falchder yn ein bro' yn yr Ardal Gadwraeth a'i gosodiad ehangach. • Helpu dylanwadu ar fentrau lleol, a'u cefnogi, i sicrhau eu bod yn cyfrannu at wella'r Ardal Gadwraeth a'i gosodiad ehangach.

Blaenoriaethau • Rhagweithiol: Annog partneriaid cymunedol pwysig i ddatblygu rhaglen o feithrin gallu. • Ymatebol: Ymateb i ddyheadau'r gymuned a darparu'r gefnogaeth a'r cyngor sydd eu hangen.

Lle Ar draws yr Ardal Gadwraeth ac er enghraifft:-

Partneriaid Cyngor Cymuned Llanrhian, APCAP, PLANED, Cyngor Sir Penfro (Uned Adfywio Cymunedol), PAVS, Archaeoleg Cambria, grwpiau ac unigolion lleol sy’n rhoi cymorth i’r gymuned.

23 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 24

9 YMWYBYDDIAETH sydd wedi eu hanelu at gynulleidfaoedd targed pwysig. Trwy ymwybyddiaeth daw dealltwriaeth, a thrwy ddealltwriaeth daw gofal. Mae hyn yn hanfodol wrth Blaenoriaethau warchod yr adnodd adeiledig hanesyddol. Ar draws Tra'i bod yn bwysig fod holl nodweddion arbennig yr Cymru'n gyffredinol, mae lefel wybodaeth a Ardal Gadwraeth yn cael eu gwella, mae angen rhoi dealltwriaeth y cyhoedd o'r adnodd hanesyddol yn sylw penodol i: isel. • Manylion domestig – ffenestri, drysau, toeon, cwrtilau Mae nifer o addasiadau bach anaddas wedi • Arwyddion, caeadau a chynlluniau goleuo cyfrannu'n sylweddol at erydiad nodweddion masnachol arbennig yr Ardal Gadwraeth. Gwnaethpwyd llawer • Gwaith ar dir y cyhoedd – goleuadau, dodrefn, o'r addasiadau hyn yn ganlyniad i ddiffyg arwynebau stryd, arwyddion ayb dealltwriaeth o'r dreftadaeth adeiledig, a diffyg • Darparu esboniadau sensitive ystyriaeth ohoni, a hefyd o ganlyniad i argaeledd ffitiadau a defnyddiau adeiladu anaddas. Lle Ar draws yr Ardal Gadwraeth. Mae'n bwysig fod ymwybyddiaeth o werth yr amgylchedd lleol, ac ansawdd y gofal a roddir iddi, yn Partneriaid cynyddu, er mwyn sicrhau, fan lleiaf, fod Pawb sy'n gysylltiedig â'r gwaith o reoli'r Ardal penderfyniadau sy'n effeithio ar yr Ardal Gadwraeth Gadwraeth ond yn enwedig:- yn gallu cael eu gwneud ar sail ddeallus a goleuedig. • Perchnogion eiddo a masnachwyr unigol • Ymgymeryddion statudol Un o amcanion Llywodraeth Cynulliad Cymru • Awdurdod y Parc Cenedlaethol yw ‘diogelu'r amgylchedd hanesyddol....., gan • Mudiadau a chyrff cenedlaethol, rhanbarthol a gydnabod ei gyfraniad at fywiogrwydd lleol economaidd a diwylliant, balchder dinesig ac ansawdd bywyd, a'i bwysigrwydd fel adnodd ar Rhaglen gyfer y cenedlaethau a ddêl’ (Polisi Cynllunio Datblygu Strategaeth Gyfathrebu o fewn 12 mis, ac Cymru, Rhifyn 3, Gorffennaf 2010) yna rhaglen weithredu raddedig.

Ar Waith Datblygu perthnasau gweithio da gyda'r Cyngor Cymuned a grwpiau lleol, i ddatblygu mentrau ymwybyddiaeth newydd ac i ddatblygu mentrau sydd eisoes yn bodoli ymhellach.

Egwyddorion Cynyddu lefel yr ymwybyddiaeth a'r ddealltwriaeth o nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth, er mwyn sicrhau eu bod yn cael eu gwarchod a'u gwella.

Polisïau Pwysig • Polisi 8 CDLl (Nodweddion Arbennig) • Polisi 29 CDLl (Dylunio Cynaliadwy)

Cynigion Datblygu Strategaeth Gyfathrebu sy'n cofleidio egwyddorion gwarchod a gwella pwysig, a'i gweithredu, gan ddefnyddio amrywiaeth o gyfryngau gan gynnwys Taflenni, posteri, digwyddiadau, teledu, rhyngrwyd, radio, teithiau cerdded, anerchiadau, ayb

24 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 25

10 DATBLYGIAD Blaenoriaethau • Parhau i fodloni'r egwyddorion a nodir yn y Mae'n bwysig fod datblygiadau newydd yn parchu dadansoddiad o ddiben, amcanion, strategaeth a cymeriad yr Ardal Gadwraeth o ran maint, themâu, ar sail ymatebol a arweinir gan defnyddiau a manylion. Fe fydd ailddatblygu ddatblygiad. adeiladau, neu eu huwchraddio mewn ffordd sensitif, • Helpu cyflwyno safleoedd potensial i'w harddu, i'w defnyddio fel cartrefi, fel busnesau neu at gwella a datblygu. ddefnydd arall, yn golygu mwy o werth cyfalaf i'r perchennog ac fe fydd hyn, yn ei dro, yn annog Lle buddsoddiad o'r tu allan a hyder yn yr ardal. Ar draws yr Ardal Gadwraeth

Dylai datblygiad da osgoi cynllun modern Partneriaid/Datblygwyr ansensitif a hefyd dynwarediad arwynebol Datblygwyr, Asiantaeth yr Amgylchedd, CSP, CCGC, nodweddion hanesyddol mewn adeiladau Penseiri, Syrfewyr, Adeiladwyr ayb. newydd (Building in Context - new development in historic areas CABE (2001)) Rhaglen Rhagweithiol: paratoi briffiadau datblygu a helpu gyda hwy Ymatebol: i gynigion ymgeiswyr

Ar Waith Y cyfan yn unol â:- • CABE (2000) By Design - urban design in the Planning system: towards better practice • CABE (2001) Building in Context - new development in Historic Areas • CABE (2001) The Value of Urban Design • English Heritage (1995) Development in Historic Environment • Llywodraeth Cynulliad Cymru (1996) Nodyn Cyngor Technegol 7: Rheoli Hysbysebion yn yr Egwyddorion Awyr Agored Sicrhau bod datblygiadau newydd ac • Llywodraeth Cynulliad Cymru (2009) Nodyn ailddatblygiadau yn gwarchod ac yn gwella Cyngor Technegol 12: Dylunio nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth. • Llywodraeth Cynulliad Cymru (Rhifyn 3, Gorffennaf 2010) Polisi Cynllunio Cymru Polisïau Pwysig • Polisi 8 CDLl (Nodweddion Arbennig) • Polisi 29 CDLl (Dylunio Cynaliadwy) • Polisi 30 CDLl (Amwynder)

Cynigion • Adnabod cyfleoedd datblygu yn unol â'r CDLI sydd ar y gweill • Paratoi briffiadau datblygu/cynllun ar gyfer safleoedd ac adeiladau pwysig • Gweithio gyda datblygwyr yn y cam cyn cyflwyno cais, i sicrhau bod eu cynigion yn gwarchod a gwella nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth • Datblygu nodyn canllaw cyffredinol i ymgeiswyr • Annog ceisiadau cynllunio / Adeilad Rhestredig llawn, manwl ar gyfer pob cynnig i ddatblygu ac ailddatblygu (gan gynnwys darluniau o'r strwythurau/ardaloedd gerllaw). • Sicrhau y ceir ymgynghoriad eang ar bob cais ar gyfer datblygiad yn yr Ardal Gadwraeth

25 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 26

11 RHEOLAETH Blaenoriaethau Unrhyw fanylion sy'n cael effaith sylweddol ar Os nad yw'r Ardal Gadwraeth yn cael ei gymeriad yr Ardal Gadwraeth yn enwedig ffenestri, gwarchod a'i gwella'n ddigonol, yna mae drysau, arwyddion, dysglau lloeren/erialau a'u deddfwriaeth gynllunio'n rhoi lle i gyflwyno gosodiadau, nodweddion ffin a choed. mesurau rheoli ychwanegol. Tra gobeithir y bydd pob un sy'n gysylltiedig â dyfodol yr Ardal Gadwraeth Lle yn hybu'r gwaith o warchod a gwella ei nodweddion Yr Ardal Gadwraeth gyfan. arbennig, mae'n bwysig fod yna weithdrefnau mewn lle i atal unrhyw gamau amhriodol gan y rheiny nad Partneriaid ydynt yn gwneud hynny. Datblygwyr, perchnogion eiddo, a phawb sydd am wneud newidiadau i nodweddion arbennig yr Ardal Egwyddorion Gadwraeth. • I atal datblygiadau a defnydd sy'n cael effaith annerbyniol ar archaeoleg, ffabrig hanesyddol a Rhaglen chymeriad yr Ardal Gadwraeth. Cynigir bod yr Ardal Gadwraeth yn cael ei hadolygu i • Sicrhau bod datblygiadau / defnydd newydd yn werthuso effeithiolrwydd y polisïau ddeuddeg mis ar gwarchod neu'n gwella cymeriad neu ôl mabwysiadu'r Ddogfen Gynigion hon. Yna, fe fydd ymddangosiad yr Ardal Gadwraeth. Awdurdod y Parc Cenedlaethol yn ystyried adroddiad • Atal datblygiad ble byddai'n niweidio neu'n sy'n nodi'r sefyllfa, gydag argymhellion ynghylch p'un dinistrio gwerth coed neu grwpiau o goed fel ai fod angen cyflwyno cyfarwyddiadau Erthygl 4 ai amwynder. peidio. • Atal datblygiadau a defnydd a fyddai'n cael effaith niweidiol ar gyfanrwydd neu gydlyniad y Dirwedd o Ddiddordeb Hanesyddol y mae'r Ardal Gadwraeth yn eistedd arni. • Atal datblygiadau sy'n niweidio cyd-destun ffisegol Trefin ynghyd â'i dyfodfeydd a'r golygfeydd fel y nodir yn y Datganiad o Gymeriad. • Annog mesurau fyddai'n cynnal nodweddion o werth sydd eisoes yn bodoli ac yn eu hatal rhag diflannu.

Polisïau Pwysig • Polisi 8 CDLl (Nodweddion Arbennig) • Polisi 11 CDLl (Gwarchod Bioamrywiaeth) • Polisi 29 CDLl (Dylunio Cynaliadwy) • Polisi 30 CDLl (Amwynder)

Cynigion • Pob cais i ddatblygu yn yr Ardal Gadwraeth yn cael ystyriaeth lawn gan Awdurdod y Parc Cenedlaethol yn unol â'r egwyddorion a amlinellir yn y CDLl. • Pob penderfyniad gan yr Awdurdod yn cael ei fonitro'n ofalus a, ble'n briodol, yn cael ei orfodi • Ble'n briodol, Hysbysiadau Atgyweirio/Gwaith Brys a Hysbysiadau Gorfodi yn cael eu cyflwyno o dan Ddeddf Cynllunio, Adeiladau Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth 1990 • Ystyried argymell rhestru adeiladau hanesyddol yn y fan a'r lle, ble'n briodol • Mae'r awdurdod lleol yn gallu defnyddio cyfarwyddiadau erthygl 4 i reoli addasiadau graddfa fach sy'n dod o dan ‘hawliau datblygu a ganiateir' (e.e. addasu ffenestri, cael gwared ar nodweddion cwrtil, diogelu olion archeolegol claddedig ayb.) a dylid ystyried cyflwyno'r rhain. • Ystyried diddymu, gwneud a gweinyddu Gorchmynion Cadw Coed ble'n briodol

26 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 27

12 ASTUDIAETH AC YMCHWIL

Mae'n bwysig fod pob penderfyniad sy'n effeithio ar yr Ardal Gadwraeth yn seiliedig ar wybodaeth gadarn o'i rhinweddau archeolegol, hanesyddol a phensaernïol, sy'n gysylltiedig ag adeiladau unigol a hefyd gosodiad, defnydd tir a hunaniaeth leol.

Egwyddorion Mae'n bwysig fod y gwaith o warchod a gwella'r ardal yn seiliedig ar ddealltwriaeth dda o'i nodweddion arbennig.

Cynigion • Casglu a choladu'r holl adroddiadau ac ymchwil cyfredol ar nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth, a diweddaru'r gronfa ddata'n rheolaidd. • Sicrhau bod y gronfa ddata hon ar gael i fwydo unrhyw feirniadaeth ar waith yn yr Ardal Gadwraeth. • Datblygu a chynnal archif ffotograffig o ymddangosiad yr Ardal Gadwraeth. • Comisiynu ymchwil pellach i nodweddion arbennig yr Ardal Gadwraeth a thechnegau hanesyddol a modern ar gyfer ei gwarchod a'i gwella. • Monitro newidiadau yng nghymeriad yr Ardal Gadwraeth, gan arwain at adolygiad o'r ddogfen Gynigion hon

Blaenoriaethau • Ymchwil i dechnegau adeiladu hanesyddol lleol (e.e. mathau o forter, gwaith cerrig) • Ymchwil i draddodiadau a chwedloniaeth leol • Ymchwil i archeoleg a systemau cae

Lle Ar draws yr Ardal Gadwraeth a'i gosodiad.

Partneriaid Archaeoleg Cambria, Cadw, Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru.

Rhaglen Rhagweithiol: Monitro cymeriad yr Ardal Gadwraeth ac adolygu'r ddogfen Gynigion hon o fewn 10 mlynedd. Ymatebol: Parhaus.

27 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 28

13 FFIN YR ARDAL GADWRAETH

13.1 ARDALOEDD ANGHYSBELL SY’N BWYSIG I LEOLIAD A CHYMERIAD YR ARDAL GADWRAETH. Mae tirwedd a lleoliad arfordirol Porthgain o bwysigrwydd hanesyddol, archeolegol ac ecolegol. Mae’r tir i’r gorllewin, gan gynnwys Ynys y Barri, y chwarelau gwenithfaen ym Mhen-clegyr, y chwarelau llechi yn Abereiddi, pentref Abereiddi â’i olion diwydiannol, llwybrau a thramffyrdd o bwysigrwydd am ei olion diwydiannol a’i amlygrwydd gweledol. I’r de, mae yna anheddau pwysig yn Henllys a Felindre gyda thracffyrdd, o’r cyfnod cyn diwydiant, i Borthgain o anheddiad canoloesol Llanrhian.

Mae’r map canlynol yn dangos yr ardaloedd anghysbell sy’n bwysig i leoliad a chymeriad yr Ardal Gadwraeth o ran hanes, archeoleg a thirnodau lleol. Mae’r map yn nodi cyd-destun hanesyddol, archeolegol a thirwedd yr Ardal Gadwraeth. Fe fydd effaith lleoliad yr Ardal Gadwraeth yn ystyriaeth ar gyfer cynigion a fyddai’n cael effaith sylweddol ar y dirwedd o amgylch neu’n cyflwyno elfennau anghydweddol.

13.2 ADOLYGIAD O FFIN YR ARDAL GADWRAETH

O dan Adran 67 o Ddeddf Adeiladau Rhestredig ac Ardaloedd Cadwraeth 1990, mae'n ofynnol i Awdurdod y Parc Cenedlaethol adolygu Ardaloedd Cadwraeth o bryd i'w gilydd. Mae Gweithgor yr Ardal Gadwraeth wedi awgrymu ymestyn y ffin i gynnwys:- • Dwy chwarel wenithfaen i’r de orllewin • Adeiladau diwydiannol pellach ymhellach tu allan • Traciau a thoriadau • St Brides nawr yn Scotch House.

Fe fydd yr awgrymiadau hyn yn cael eu hystyried yn fwy manwl fel proses ddeddfwriaethol ar wahân, ac fe fydd yn destun ymgynghoriad cyhoeddus llawn.

28 Porthgain_proposals_welsh_Layout 101/11/201110:06Page29

Porthgain Parc Cenedlaethol Ardaloedd pellennig sy’n bwysig i leoliad yr Ardal Gadwraeth a’i chymeriad Arfordir Penfro July 2004

Porthgain Ardal Gadwraeth Dynodwyd 1997

A Pentir dwyreiniol yn amlwg yn weledol o’r pentir gyferbyn. Hen chwarel lechi’r clogwyn o bwysigrwydd hanesyddol. A B Yr ardal i’r de ddwyrain o Borthgain yn cynnwys Henllys a Felindre, ill dau o bwysigrwydd hanesyddol; hen dracffyrdd, o’r cyfnod cyn diwydiant, i Borthgain o Lanrhian (yr anheddiad canoloesol gydag eglwys y plwyf ac adeiladau eraill o bwysigrwydd hanesyddol/pensaernïol).

C Tir i’r gorllewin o’r Ardal Gadwraeth gan gynnwys chwarelau gwenithfaen ym Mhenclegyr, chwarelau llechi yn Abereiddi, anheddiad Abereiddi â’i olion diwydiannol, llwybrau a thramffyrdd diwydiannol, Fferm Ynys y Barri o bwysigrwydd hanesyddol ac amlygrwydd gweledol. B C

Graddfa 0 200 400 m

Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro

Porthgain

© Hawlfraint y Goron. Cedwir pop hawl Parc Cenedlaethol Arfordir Penfro 100022534, 2005 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 30

14 Y CAMAU NESAF

• Mae APCAP wedi mabwysiadu’r Ddogfen Gynigion fel Canllaw Cynllunio Atodol i’r Cynllun Datblygu Lleol. Fe fydd yn cefnogi polisïau'r CDLl ac yn ystyriaethau cynllunio o bwys wrth benderfynu ar geisiadau cynllunio ar gyfer datblygiadau sy'n effeithio ar Ardal Gadwraeth Trefin.

• Cynigir bod y cynigion a geir yn y ddogfen hon yn cael eu rheoli a'u monitro'n barhaus, a hynny gan weithgor a enwebir gan Gyngor y Dref, a swyddogion y Parc Cenedlaethol, a hynny ddwywaith y flwyddyn (i ddechrau, o leiaf) gydag adroddiadau ar gynnydd ar gael i'r cyhoedd.

30 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 31

15 RHAGLEN Y CYNIGION AR GYFER ARDAL GADWRAETH PORTHGAIN

2014/2015 By 2014

2013/2014

Timetable 2012/2013

2011/2012

Land Organisation PCNPA PCNPA/Cadw PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA/PCC PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA PCNPA/ Council Working Group PCNPA PCNPA

ocument Practice development briefs

going Liaison with Cadw, property owners and project On champions Explore potential for Town Scheme Partnership Approach key partners with a view to agreeing working accords Respond to initiatives of external funders Approach relevant organisations with a view to agreeing working accords Respond to initiatives of relevant organisations Traffic management (PCC) Approach relevant organisations with a view to agreeing working accords Response to initiatives of relevant organisations Approach relevant organisations to aid the community to conserve and enhance the Conservation Area Reactive support for community projects involving building conservation The development of a communications strategy Phased implementation of communication strategy Phased preparation of Reactive (planning & Listed Building applications/queries) Review of the Conservation Area Ongoing study and research Ongoing management and monitoring of the proposals Review of the Proposal D Review of the Conservation Area boundary

d

and individuals,

ons Operators,

wners, tradespeople, Potential Partners

Cadw, property owners & project champions PCNPA, Cadw, PCC, WDA, WTB, property owners PCC, statutory undertakers, WDA, WTB, landowners PCC, Environment Agency, BT, Telecommunicati Western Power, Transco, Dwr Cymru, Hyder PCC, Dyfed Powys Police Authority Llanrhian Community Council, PCNPA local groups PLANED, PCC (CRU), PAVS Property o statutory undertakers, National Regional and local bodies and societies Developers Developers, property owners Cambria Archaeology, Cadw, The Royal Commission on Ancient an Historical Monuments in , local history societies PCNPA & Community Council Working Group Public

Cadw – -

Themes (Tools)

Conservation Funding

- Resource Conservation Funding Grants Conservation Funding Historic Town Scheme Partnership Grants (PCNPA) Non Public Realm Traffic Management Community Projects Awareness Development Control Study & Research Conservation Area Boundary Review Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 32

16 TALFYRIADAU A DDEFNYDDIWYD

AA ASIANTAETH YR AMGYLCHEDD (CYMRU) APCAP AWDURDOD PARC CENEDLAETHOL ARFORDIR PENFRO BT BRITISH TELECOMMUNICATIONS CDLl CYNLLUN DATBLYGU LLEOL CSP CYNGOR SIR PENFRO LlCC LLYWODRAETH CYNULLIAD CYMRU PAVS CYMDEITHAS GWASANAETHAU GWIRFODDOL SIR BENFRO PLANED RHWYDWAITH GWEITHREDU LLEOL SIR BENFRO ER MENTER A DATBLYGU SPAB CYMDEITHAS DIOGELU ADEILADAU HYNAFOL UAC (UNED ADFYWIO CYMUNEDOL) CYNGOR SIR PENFRO CABE COMMISSION GOT ARCHITECTURE AND THE BUILT ENVIRONEMTN CCW COUNTRYSIDE COUNCIL FOR WALES DDA DIABILITY DISCRIMINATION ACT (DDA) 1995 PMCSAC PEMBROKESHIRE MARINE CANDIDATE SPECIAL AREA OF CONSERVATION SSSI SITE IF SPECIAL SCIENTIFIC INTEREST

32 Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 33

ATODIAD A

ALLWEDD I FAP NODWEDDION ARDAL GADWRAETH PORTHGAIN

ADEILADAU TIRNOD - red circle 1. Goleufa fordwyol (dwyrain) 2. Goleufa fordwyol (gorllewin)

ADEILADAU O BWYSIGRWYDD LLEOL - brown circle, lower case text a. Rhes Porthgain (hanesyddol/pensaernïol) b. Goleuadau’r Harbwr (hanesyddol/diwydiannol) c. Hen Storfa (hanesyddol, cymdeithasol, diwydiannol) d. Hopranau (diwydiannol, hanesyddol) e. Tˆy Mawr (diwydiannol, hanesyddol) f. Harbwr Porthgain (diwydiannol, hanesyddol) g. Tˆy Peilot (diwydiannol, hanesyddol) h. Goleufa fordwyol (dwyrain) (diwydiannol, hanesyddol) i. Odyn galch (diwydiannol, hanesyddol) j. Tafarn y Sloop Inn (hanesyddol, cymdeithasol) k. Glan-y-mor, Bola House, Ely House a Sunnybank (hanesyddol, diwydiannol) l. Goleufa fordwyol (gorllewin) (diwydiannol/hanesyddol) m. Pont bwyso, siediau’r injans a chynheiliaid y tanciau dˆwr n. Hen Res o Fythynnod o. Twnnel y Chwarel p. Blwch Galwadau Ffôn q. Hen doiled r. Sunnyside Rhifau 1 a 2 (Hanesyddol)

NODWEDDION LLEOL - purple circle, white text 1. Perth 2. Porth o friciau 3. Trac heb arwyneb gwydn 4. Waliau llechi 5. Goleufa fordwyol 6. Hen adeiladau diwydiannol 7. Jomiau cerrig

GOLGFEYDD PWYSIG - black arrow, white text 1. Golygfeydd tua’r môr o’r harbwr 2. Golygfeydd panoramig o’r pentref a’r harbwr a’r pentiroedd o lwybr y clogwyn uwchben Tˆy’r Peilot 3. Golygfa dda o’r harbwr, hopranau a Tˆy Mawr 4. Yr olygfa dros y pentref tuag at y môr: goleufa orllewinol yn weledol

CIPOLWG O WRTHRYCH/TIRNOD/PWYNT DIDDORDEB – blue arrow, blue circle, white text 1. Cipolwg o Res Porthgain dros Sunnyside 2. Cipolwg o’r hopranau, Tˆy Mawr a’r harbwr 3. Cipolwg o’r harbwr, Tˆy’r Peilot a’r pentir gyda’r oleufa

MANNAU AGORED PWYSIG - black text i. Maes y Pentref ii. Tir cors i’r de ddwyrain o Borthgain gan gynnwys prysg i’r gogledd iii. Tir Ynys-faen, wedi ei blannu, yn ymylu’r heol iv. Gerddi i’r de o Sunnybank v. Godiroedd i’r gogledd ddwyrain o’r pentref vi. Godiroedd a thirwedd ddiwydiannol i’r gorllewin o’r pentref

COED SY’N BWYSIG I LEOLIAD YR ARDAL GADWRAETH – green text a. Coedlan o goed llwyf wrth gefn Rhes Porthgain. b. Sycamorwydd ar yr heol ddeheuol i mewn i Borthgain ochr yn ochr â’r sied storio o haearn rhychiog. Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 34

c. Coetir o goed y ddraenen ddu, helyg a gwern gyda sycamorwydd ar y llethr sy’n wynebu’r de. d. Sycamorwydd i’r de orllewin o Sunny Hill e. Ffynidwydden a sycamorwydden yng ngardd Tˆy Pren. Porthgain_proposals_welsh_Layout 1 01/11/2011 10:06 Page 35

ALLWEDD I FAP CYFLEOEDD ARDAL GADWRAETH PORTHGAIN

CYFLE I WELLA FFRYNTIAD 1. Kiln House 2. Coastal View

ADEILADAU SYDD ANGEN EU GWELLA 1. Hen storfeydd sy’n adfeilion 2. Hen doiledau 3. Hopranau

CYFLE I WELLA ARDAL 1. Ardal Parcio ochr yn ochr â’r heol â dim ffordd drwodd 2. Ardal storio oddi ar y dracffordd

CYFLE I WELLA TIR Y CYHOEDD 1. Polion a gwifrau ar hyd y trac i’r gogledd o’r tir cors 2. Polion a gwifrau ar hyd yr heol â dim ffordd drwodd at Sea View 3. Polion a gwifrau ar ochr ddwyreiniol y pentref 4. Gwaith Carthffosiaeth

CYFLE I ROI SYLW I’R GWRTHDARO RHWNG TRAFFIG/CERDDWYR 1. Maes Parcio (estheteg, defnydd/gosodiad, tagfeydd) 2. Heolydd (parcio a llif traffig) 3. Mynedfa’r Pentref (cyflymder)