Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Zał ącznik do Uchwały Nr XXXII/161/09 Rady Gminy Łowicz z dnia28 sierpnia 2009 roku.

PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY ŁOWICZ NA LATA 2008 – 2015

1

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

SPIS TREŚCI

Wstęp ______4

1. Obszar i czas realizacji Planu Rozwoju lokalnego ______5

2. Aktualna sytuacja społeczno – gospodarcza na obszarze gminy ______5 2.1 Podstawowe dane dotyczące gminy ______5 2.1.1 Położenie, powierzchnia, ludność ______5 2.1.2 Środowisko przyrodnicze ______8 2.1.3 Historia gminy Łowicz ______10 2.1.4 Kultura ______11 2.2 Zagospodarowanie przestrzenne______12 2.2.1 Infrastruktura techniczna ______12 2.2.2 Własności nieruchomości w gminie ______18 2.2.3 Stan obiektów dziedzictwa kulturowego ______24 2.2.4 Uwarunkowania ochrony środowiska ______27 2.3 Sfera społeczna______33 2.3.1 Sytuacja demograficzna i społeczna na terenie gminy ______33 2.3.2 Warunki i jakość życia mieszkańców, w tym poziom bezpieczeństwa ______34 2.3.3 Grupy społeczne ______37 2.3.4 Infrastruktura społeczna ______39 2.3.5 Rynek pracy ______41 2.3.6 Współpraca z organizacjami pozarządowymi ______43 2.4 Sfera ekonomiczna ______46 2.4.1 Gospodarka ______46 2.4.2. Turystyka ______57 2.5. Identyfikacja najważniejszych problemów Gminy Łowicz______59 2.5.1. Wykaz najważniejszych problemów ______59 2.5.2. Analiza SWOT ______61 3. Cele ogólne i szczegółowe rozwoju obszaru gminy ______66

4. Zadania zmierzające do poprawy sytuacji w Gminie Łowicz. ______71 4.1 Rozwój infrastruktury technicznej i systemu komunikacji ______71 4.2 Poprawa stanu środowiska naturalnego______71 4.3 Poprawa warunków życia mieszkańców ______71

5. Realizacja zadań i projektów ______72 5.1 Projekty i zadania rozpoczynające się w latach 2008-2013 ______72 5.2 Projekty planowane do realizacji po 2013 roku – projekty długoterminowe.______77 6.Powiązania zadań z innymi działaniami realizowanymi na terenie gminy /powiatu /województwa______78

2

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

7. Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Planu Rozwoju Lokalnego______81

8. Plan finansowy na lata 2008 - 2013 ______83

9. System wdrażania ______85

10. Sposoby monitorowania, oceny i komunikacji społecznej przyjętego Planu Rozwoju Lokalnego______87 10.1 System monitorowania i sposoby oceny Planu ______87 10.2 Sposoby inicjowania współpracy pomiędzy sektorem publicznym, prywatnym i organizacjami pozarządowymi. ______87 10.3 Działania informacyjne i promocja Planu Rozwoju Lokalnego ______88

3

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

WSTĘP

Niniejszy Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Łowicz na lata 2008-2015 opracowany został dla stworzenia mo Ŝliwo ści realizacji najwa Ŝniejszych celów rozwojowych gminy. Głównym zadaniem Planu jest zaprogramowanie działa ń samorz ądu w dłu Ŝszej perspektywie czasowej.

Plan Rozwoju Lokalnego przyczyni ć si ę ma do realizacji strategicznych inwestycji w gminie poprzez koncentracj ę i optymalizacj ę wykorzystania środków własnych gminy oraz maksymalne wykorzystanie dost ępnych środków z Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej.

Niniejszy Plan został sporz ądzony w oparciu o „Zasady przygotowania Planu Rozwoju Lokalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007 - 2013” stanowi ące zał ącznik do Uchwały Nr 424/08 Zarz ądu Województwa Łódzkiego z dnia 9 kwietnia 2008 roku. W dokumencie tym zaprezentowano obligatoryjne składniki oraz przykładow ą struktur ę planu rozwoju lokalnego i w oparciu o ni ą został przygotowany niniejszy Plan.

Plan Rozwoju Lokalnego powstał przy zaanga Ŝowaniu osób fizycznych i podmiotów prywatnych z terenu Gminy. Jego najbardziej istotne elementy zwi ązane z propozycjami konkretnych działa ń i priorytetami rozwojowymi były konsultowane ze społeczno ściami wchodz ącymi w skład Gminy oraz proponowane przez samych mieszka ńców.

4

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

1. OBSZAR I CZAS REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Obszar, na którym b ędą wdra Ŝane działania przewidziane w niniejszym dokumencie obejmuje teren wyznaczony granicami administracyjnymi gminy wiejskiej Łowicz. Czas realizacji zada ń, o których mowa w Planie Rozwoju Lokalnego przygotowano na lata 2008 - 2015 .

Rezultaty i oddziaływania niektórych zada ń, szczególnie tych rozpocz ętych w latach 2010 - 2015 obejm ą tak Ŝe nast ępny okres programowania.

2. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO – GOSPODARCZA NA OBSZARZE GMINY

2.1 PODSTAWOWE DANE DOTYCZĄCE GMINY

2.1.1 POŁOŻENIE , POWIERZCHNIA , LUDNOŚĆ

Gmina wiejska Łowicz le Ŝy w centralnej cz ęś ci powiatu łowickiego, w województwie łódzkim. Zajmuje powierzchni ę 133 km 2 i liczy 7 512 mieszka ńców. Stolic ą gminy jest miasto Łowicz, siedziba odr ębnej administracyjnie gminy miejskiej.

Ogólna charakterystyka Gminy Łowicz

Typ gminy Gmina wiejska

Powierzchnia 133 km 2

Ludno ść 7 512 os.

Średnia g ęsto ść zaludnienia 55,48 os./1km 2 (liczba osób na 1 km 2)

Ilo ść sołectw 26

Ilo ść miejscowo ści 27

5

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Gmina podzielona jest na 26 sołectw, które obejmuj ą 27 miejscowo ści. W granicach administracyjnych gminy poło Ŝone s ą nast ępuj ące sołectwa:

1. Boche ń - w którym wyst ępuje 95 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 8,49 ha. 2. Dąbkowice Dolne – znajduje si ę: 66 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 8,00 ha. 3. Dąbkowice Górne - obejmuje 56 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 7,66 ha. 4. Gu źnia - znajduje si ę w nim 55 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 7,17 ha. 5. Jamno - wyst ępuje w nim 97 gospodarstwa o przeci ętnej powierzchni 7,30 ha. 6. Jastrz ębia - znajduje si ę w nim 90 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 3,76 ha. 7. Klewków - zlokalizowanych w nim jest 53 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 5,95 ha. 8. Nied źwiada - wyst ępuje w nim 78 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 5,59 ha. 9. Małszyce - znajduje si ę w nim 57 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 3,04 ha. 10. Mystkowice - zlokalizowanych jest 46 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 10 ha. 11. Otolice - znajduj ą si ę w nim 47 gospodarstwa o przeci ętnej powierzchni 7,99 ha. 12. Ostrów - w sołectwie jest 41 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 10,69 ha. 13. Parma - znajduj ą si ę w nim 120 gospodarstwa o przeci ętnej powierzchni 4,009 ha. 14. Placencja - wyst ępuje w nim 63 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 3,69 ha. 15. Pilaszków - zawiera 59 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 9,75 ha. 16. Popów - znajduje si ę w nim 150 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 3,67 ha. 17. Szczudłów - obejmuje 21 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 7,73 ha. 18. Świ ące - znajduje si ę w nim 21 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 7,78 ha. 19. Strzelcew - znajduj ą si ę w nim 129 gospodarstwa o przeci ętnej powierzchni 2,78 ha. 20. Świery Ŝ Pierwszy - obejmuje 54 gospodarstwa o przeci ętnej powierzchni 7,21 ha. 21. Świery Ŝ Drugi - znajduje si ę 86 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 7,33 ha. 22. Wygoda – znajduje si ę tu 112 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 5,75 ha. 23. Zabostów Du Ŝy - znajduje si ę 85 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 5,58 ha. 24. Zabostów Mały - zawieraj ący 60 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 5,17 ha. 25. Zawady - znajduje si ę w nim 93 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 7,67 ha. 26. Zielkowice - obejmuje 203 gospodarstw o przeci ętnej powierzchni 3,09 ha.

6

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Mapa województwa łódzkiego z podziałem na powiaty.

Mapa powiatu łowickiego.

7

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Sąsiadami administracyjnymi gminy Łowicz s ą:

• Od północy - gminy Ch ąś no i Kocierzew Południowy, • Od wschodu - gmina Nieborów, • Od południa - gminy Domaniewice i Łyszkowice, • Od zachodu - gminy Bielawy i Zduny.

Pod wzgl ędem geograficznym gmina Łowicz poło Ŝona jest w szerokim pasie Niziny Środkowomazowieckiej w centralnej cz ęś ci powiatu i przeci ęta jest dolin ą rzeki Bzury. Gmina znajduje si ę mi ędzy dwoma du Ŝymi o środkami miejskimi: Łodzi ą i Warszaw ą, z którymi ma bezpo średnie poł ączenie drogowe i kolejowe. Gmina otacza pier ścieniem miasto Łowicz, które stanowi centrum Ŝycia kulturalnego i edukacyjnego mieszka ńców gminy Łowicz oraz okolicznych gmin.

2.1.2 ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Klimat

Krajobraz ziemi łowickiej oŜywiaj ą łagodne garby polodowcowych moren, urozmaica rzeka Bzura z licznymi dopływami. Przebiega t ędy strefa ścierania si ę morskiego klimatu zachodnio-europejskiego i kontynentalnego wschodnio - europejskiego. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 7-8 °C, za ś poziom opadów atmosferycznych kształtuje si ę w granicach 550 mm.

Powiat łowicki

Średnie temperatury roczne Średnie opady roczne (wg danych IMGW) (wg danych IMGW)

8

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Gleby Gleby w gminie Łowicz maj ą przewag ę form bielicowych, które zalegaj ą na glinach i piaskach, tylko gdzieniegdzie wyst ępuj ą obszary typowo Ŝwirowe i torfowe.

Na terenie gminy wyst ępuje 10974 ha u Ŝytków rolnych z czego:

→ w klasie II – 157,45 ha, → w klasie III - 1855 ha, → w klasie IV - 3052,40 ha, → w klasie V - 4263,60 ha. → pozostałe grunty znajduj ą si ę w klasie VI.

Generalnie najcenniejsze zasoby wyst ępuj ą we wsiach Popów, Zabostów Mały, Zabostów Du Ŝy, Nied źwiada , Małszyce, Świery Ŝ Pierwszy, Świery Ŝ Drugi oraz Boche ń i D ąbkowice Górne.

Genetyczna klasyfikacja gleb.

Cech ą charakterystyczn ą gleb wyst ępuj ących na terenie gminy Łowicz jest znaczne zakwaszenie (wynosz ące w granicach 61-80%), co wymaga przede wszystkim wapnowania regeneracyjnego. Wyst ępuje mała zasobno ść w potas, magnez i fosfor, co wpływa na zmniejszenie i pogorszenie jako ści uzyskiwanych plonów.

9

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Lesisto ść

Kompleksy le śne, b ędące bogactwem gminy, zajmuj ą ł ączn ą powierzchni ę 1249 ha co stanowi a Ŝ 8,6% ogółu powierzchni gminy ( średnia powiatu łowickiego – ok. 2%). Najwi ększe wyst ępuj ą w cz ęś ci południowo-zachodniej gminy i stanowi ą własno ść Skarbu Pa ństwa. Mniejsze powierzchnie le śne znajduj ą si ę we wsiach Zawady, Wygoda, Otolice oraz Strzelcew. S ą to rozdrobnione kompleksy le śne z niewielkim zró Ŝnicowaniem ro ślinno ści.

Zasoby wodne Przez centraln ą cz ęść gminy - z zachodu na wschód, płynie rzeka Bzura. Obecnie obserwuje si ę stały proces jej oczyszczania. Do wi ększych cieków nale Ŝą tak Ŝe: Słudwia, Bobrówka, Zwierzyniec z Zielkówk ą oraz Uchanka. Na terenie gminy, a szczególnie w jej cz ęś ci południowej znajduj ą si ę inne cieki wodne (bez nazw własnych) oraz rowy melioracyjne. Cieki te s ą zanieczyszczone środkami do produkcji rolnej. Nowym elementem w krajobrazie gminy jest zbiornik wodny pozostały po eksploatacji Ŝwiru i piasków w obr ębie Wału D ąbkowickiego (na wysoko ści D ąbkowic Górnych).

2.1.3 HISTORIA GMINY ŁOWICZ

Tereny obecnej gminy Łowicz wpisane s ą w histori ę ziem Powiatu Łowickiego, której historia (jako jednostki polityczno-administracyjnej) si ęga XIX wieku. Do czasów rozbiorów ziemie te nale Ŝały do powiatów: rawskiego, g ąbi ńskiego i sochaczewskiego w województwie rawskim. Po III rozbiorze Polski ziemie gminy Łowicz znalazły si ę w departamencie warszawskim, za ś w czasach Królestwa Polskiego weszły w skład województwa mazowieckiego. W 1849 roku ukształtował si ę natomiast teren powiatu, zbli Ŝony do obecnego kształtu. Wybuch I wojny światowej spowodował zako ńczenie administracji rosyjskiej i wprowadzenie obwodów niemieckich. Tu Ŝ przed wybuchem II wojny światowej tereny obecnej gminy Łowicz (wraz z powiatem) znalazły się w granicach województwa łódzkiego. W 1939 roku Powiat Łowicki wraz z gmin ą został wcielony do dystryktu warszawskiego w Generalnym Gubernatorstwie. W czasie wojny na terenie powiatu działała armia podziemna oraz konspiracyjne struktury pa ństwa polskiego. Po zako ńczeniu wojny powrócono do charakteru administracji sprzed 1939 r. (system ten przetrwał do reformy administracji w 1954 r.). W 1972 r. podj ęto uchwał ę w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim. Na terenie obecnego Powiatu Łowickiego utworzono ich 11, m.in. Gmin ę Łowicz. W 1975 roku znalazły si ę one na terenie nowo utworzonego województwa skierniewickiego, a w 1999 roku (po jego likwidacji) ponownie znalazły si ę na terenie województwa łódzkiego.

Gmina jest poło Ŝona pomi ędzy tzw. Wzgórzami Domaniewickimi, a korytem Bzury, po obu stronach rzeki. Nazwa miejscowo ści Łowicz wywodzi si ę od nazwy osobowej „Łowik”, istnieje te Ŝ hipoteza o pochodzeniu nazwy od słowa „łowi ć”, polowa ć, co mo Ŝe mie ć zwi ązek

10

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

z lasami, miejscem nadaj ącym si ę do łowów. Podobnie Kazimierz Rymut podaje, Ŝe słowo Łowicz pochodzi od nazwy osobowej „Łowik” 1. Niektórzy wywodz ą nazw ę od łowienia ryb. Obszar dzisiejszej gminy przynale Ŝał do kasztelanii łowickiej zwanej Ksi ęstwem Łowickim, stanowi ącej dobra ziemskie arcybiskupów gnie źnie ńskich na Mazowszu. Po wł ączeniu dzielnicy mazowieckiej do Korony, dobra łowickie weszły w skład województwa rawskiego. Województwo dzieliło si ę na ziemie: rawsk ą, sochaczewsk ą i gosty ńsk ą. Obszar gminy w cz ęś ci wchodził w skład ziemi sochaczewskiej, a wioski poło Ŝone na północ od Łowicza do ziemi gostyni ńskiej, i przetrwał w tych granicach do upadku Rzeczypospolitej. Po trzecim rozbiorze dobra arcybiskupie uległy konfiskacie na rzecz rz ądu pruskiego. W czasach Królestwa Polskiego weszły w skład województwa warszawskiego. W 1837 r. przeprowadzona zastała reforma administracyjna wg wzorców rosyjskich, województwa przemianowano na gubernie, nast ępnie za ś obwody na powiaty. Powiat Łowicki wszedł do guberni warszawskiej. W 1849 r. ziemie dzisiejszej gminy zostały wł ączone do powiatu łowickiego. W wyniku reformy administracyjnej gmin ukazem carskim z 1859 r. utworzono gminy D ąbkowice, Kompina, B ąków z siedzib ą w Zdunach i Jeziorko, od 1869 Jeziorko z siedzib ą w Ch ąś nie. Najwi ększy obszar na terenie dzisiejszej gminy zajmowała gmina Dąbkowice z wioskami Boche ń, Mystkowice, Parma, Placencja, D ąbkowice, Jamno, Jastrz ębia, Ostrów, Otolice, Pilaszków, Urba ńszczyzna Wygoda i Zawada. W gminie B ąków znalazły si ę: Świ ące, Klewków, Nied źwiada i Świery Ŝ, w gminie Jeziorko: Strzelcew i Szczudłów, w gminie Kompina: Małszyce, Popów, Zielkowice, Zabostów Mały i Du Ŝy. Nale Ŝy zaznaczy ć, i Ŝ po upadku Rzeczypospolitej dobra łowickie weszły w skład dóbr rz ądowych, za ś po kl ęsce napoleo ńskiej obszar dóbr prymasowskich stał si ę prywatn ą własno ści ą cesarsk ą. W 1820 r. Aleksander I postanowił o przekazaniu Wielkiemu Ksi ęciu Konstantemu „titulo gratuito” dóbr łowickich. W ich skład weszły liczne folwarki, wioski i wójtostwa m.in. Popów, D ąbkowice, Strzelcew, Placencja, Jamno, Boche ń, Wygoda, Klewków, Świery Ŝ, Gu źnia, Strzelcew, Mystkowice, Zawady, Urbańszczyzna, Jastrz ębia, Mysłaków, Ostrów.

2.1.4 KULTURA

Gmina Łowicz bardzo szeroko kultywuje tradycje łowick ą i miejscow ą. Przez lata na terenie gminy mo Ŝna było podziwia ć charakterystyczne, niebieskie chałupy łowickie ozdobione pi ęknymi białymi kwiatami.

Do dzisiaj przetrwała w gminie Ŝywa sztuka ludowa. Jej elementy widoczne s ą w strojach ludowych (pasiaki łowickie), twórczo ści artystów ludowych: hafciarstwo, wycinankarstwo, bibułkarstwo, rze źba, garncarstwo, wikliniarstwo oraz ta ńcach i pie śniach ludowych kultywowanych przez pr ęŜ nie działaj ące Koła Gospody ń Wiejskich oraz Dzieci ęcy Zespół Ludowy „Jarz ębina” .

1 K. Rymut, Nazwy miast Polski, Wrocław 1987, s. 141.

11

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

2.2 ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE

2.2.1 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA

Komunikacja

Układ sieci drogowej w gminie Łowicz tworz ą drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe i gminne oraz drogi niepubliczne. Gmina Łowicz znajduje si ę mi ędzy dwoma ośrodkami miejskimi: Łodzi ą i Warszaw ą, z którymi ma bezpo średnie poł ączenie drogowe i kolejowe.

Stan ilo ściowy dróg gminnych i dojazdowych na dzie ń 31 grudnia 2008 roku przedstawia si ę nast ępuj ąco: → Drogi gminne maj ą długo ść 27,60 km, w tym drogi o nawierzchni utwardzonej 18,60 km, a o nawierzchni gruntowej 9 km. → Drogi dojazdowe do gruntów rolnych i le śnych maj ą długo ść 263,90 km, w tym o nawierzchni utwardzonej 53,64 km.

Powiat łowicki

Istniej ący ogólnopolski układ drogowy.

12

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Istniej ący układ drogowy w Gminie Łowicz

Stan techniczny systemu komunikacyjnego gminy jest niezadowalaj ący i wymaga znacznych nakładów. Dotyczy to przede wszystkim konieczno ści dostosowania nawierzchni i szeroko ści dróg do aktualnego, zwi ększonego nat ęŜ enia ruchu i przenoszonych obci ąŜ eń. Drogi nie posiadaj ą tez takich elementów jak odwodnienie, przepusty, zjazdy itp.

Podstawowym środkiem przewozowym w zakresie transportu zbiorowego jest autobus, który przede wszystkim zapewnia codzienny dojazd dzieci i młodzie Ŝy do szkół, w mniejszym zakresie - dojazd dorosłych do pracy (ze wzgl ędu na rolniczy charakter gminy). Na terenie gminy znajduj ą si ę przystanki PKS. Stan transportu zbiorowego oceniany jest jako

13

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

niewystarczaj ący, jednak ze wzgl ędu na niewielk ą liczb ę osób korzystaj ących z tego transportu przyszło ściowym rozwi ązaniem mo Ŝe okaza ć si ę transport busami 8-osobowymi. Przewa Ŝaj ą przejazdy w kierunku i z kierunku Łowicza.

Obszar gminy przecinaj ą: → linia kolejowa dwutorowa, zelektryfikowana Sochaczew - Kutno, → linia kolejowa dwutorowa, zelektryfikowana Skierniewice - Łowicz, → linia kolejowa jednotorowa, zelektryfikowana Łód ź-Bednary.

Na przeci ęciach z drogami publicznymi wyst ępuj ą przejazdy kolejowe niestrze Ŝone. Na obszarze gminy istnieje przystanek kolejowy osobowy w Nied źwiadzie. Dla obsługi pasa Ŝerskiej posiadaj ą znaczenie stacje kolejowe Łowicz Główny i Łowicz Przedmie ście oraz przystanki w Grudzach i Bobrownikach.

Obszar gminy jest poło Ŝony w zbli Ŝeniu do projektowanej autostrady A2 z w ęzłem w Łyszkowicach. Głównymi osiami komunikacyjnymi gminy s ą drogi krajowe Nr 2 i Nr 14 oraz drogi wojewódzkie Nr 703 i 584, przecinaj ące obszar gminy na kierunkach północnym, południowo-zachodnim, zachodnim i wschodnim. Do dróg krajowych i wojewódzkich s ą wł ączone wszystkie drogi powiatowe rozchodz ące si ę promieni ście w 8 kierunkach.

Układ dróg publicznych tworz ą: a) drogi krajowe: → Nr 2 Warszawa - Pozna ń, → Nr 14 Łowicz-Łód ź, → Nr 70 Łowicz-Huta Zawadzka, b) drogi wojewódzkie: → Nr 584 Łowicz - Sanniki, → Nr 703 Łowicz - Podd ębice, → Nr 704 Jamno - Brzeziny. c) drogi powiatowe: → Nr 2119E Złaków Ko ścielny - Nied źwiada - droga Nr 2, → Nr 2707E Wejsce - Kocierzew - Łowicz, → Nr 2713E Wejsce - Łowicz, → Nr 2720E Strzelcew - Sromów, → Nr 2721E Popów - Kompina, → Nr 2722E Nied źwiada - Klewków, → Nr 2723E droga przez wie ś Nied źwiada, → Nr 2747E Lisiewice - Boche ń, → Nr 2748E Ostrów - Mystkowice - Droga Nr 703, → Nr 2749E Maurzyce - Pilaszków - Grudze, → Nr 2750E Grudze - Bobrowniki → Nr 2751E Seligów - Łowicz,

14

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

→ Nr 2752E Łowicz - Polesie, d) drogi gminne: → Nr 105056E (Marianka Du Ŝa) gr. gm. Ch ąś no - Nied źwiada-Stara Wie ś, → Nr 105059E (Gole ńsko) gr. gm. Ch ąś no - Małszyce, → Nr 105251E Świery Ŝ II - Świery Ŝ I, → Nr 105252E Świery Ŝ I - gr. Gm. Zduny (Szymanowice), → Nr 105253E Strzelcew - Popów, → Nr 105254E Świ ące - Ostrów, → Nr 105255E Boche ń - gr. gm. Zduny (Strugienice), → Nr 105256E Boche ń - dr. Woj. Nr 703 - D ąbkowice Dolne, → Nr 105257E Gu źnia - D ąbkowice Dolne, → Nr 105258E Pilaszków - Jamno-Smug, → Nr 105259E dr. Woj. 703 - Jastrz ębia - dr. Kraj. Nr 14, → Nr 105530E gr. m. Łowicz - gr. gm. Łyszkowice (Ucha ń Dolny).

Energia elektryczna

Obecnie wszystkie gospodarstwa domowe w gminie Łowicz s ą zelektryfikowane. Energia elektryczna wykorzystywana jest do o świetlenia, zasilania sprz ętu domowego oraz do zasilania urz ądze ń rolniczych słu Ŝą cych produkcji rolnej. Zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą obszaru gminy oparte jest o nast ępuj ące urz ądzenia i sieci:

• główne punkty zasilania poło Ŝone w Łowiczu, GPZ-Sochaczewska (Łowicz-1)dla północnej cz ęś ci gminy i GPZ-Kolejowa (Łowicz-2) dla południowej cz ęś ci gminy, • lini ę elektroenergetyczn ą średniego napi ęcia wychodz ące z GPZ Sochaczewska i GPZ Kolejowa ukształtowane w pier ście ń, obsługuj ącą południow ą cz ęść gminy, • linie elektroenergetyczne średniego napi ęcia kierunku Zduny, Wyborów i Kompina, obsługuj ące północne fragmenty gminy, • liczne odgał ęzienia linii elektroenergetycznych średniego napi ęcia ze stacjami transformatorowymi (74 obiektów) o dostatecznej g ęsto ści. • urz ądzenia i sieci posiadaj ą rezerw ę mo Ŝliwo ści dostarczenia energii odbiorcom a zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą nie stanowi problemu o decyduj ącym znaczeniu dla rozwoju gminy.

Energia gazowa

Poprzez obszar gminy (Zielkowice) przebiega gazoci ąg wysokiego ci śnienia DN200 Skierniewice - Łowicz. Stacja redukcyjna gazu z wysokiego na średnie ci śnienie usytuowana jest na terenie gminy we wsi Zielkowice. Na obszarze gminy nie wyst ępuj ą jednak odbiorcy gazu przewodowego średniego ci śnienia. Rozpowszechniona jest natomiast forma zaopatrzenia w gaz (propan-butan) w 11kg butlach. Dystrybucj ę wspomaga g ęsta sie ć punktów wymiany butli - minimum jeden punkt na miejscowo ść .

15

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Sieci średniego ci śnienia na obszarze gminy mog ą by ć oparte o stacj ę redukcyjn ą usytuowan ą w Łowiczu. Program gazyfikacji gminy wymaga pełnej koordynacji z programem gazyfikacji miasta Łowicza na zasadzie rozbudowy sieci ju Ŝ istniej ących w południowej i północnej cz ęś ci miasta.

Zaopatrzenie w energi ę ciepln ą

Głównym czynnikiem grzewczym na terenie gminy pozostaje w ęgiel i produkty węglopochodne. System ogrzewania pomieszcze ń oparty jest o paleniska piecowe, z instalacj ą centralnego ogrzewania lub bez takiej instalacji. Sporadycznie wyst ępuj ą instalacje centralnego ogrzewania oparte na oleju opałowym lub gazie Propan-Butan.

Cz ęść du Ŝych, gminnych obiektów u Ŝyteczno ści publicznej zostało wyposa Ŝone w kotłownie olejowe, tj.: Gimnazjum w Popowie, Szkoła Podstawowa w Popowie, Szkoła Podstawowa w Nied źwiadzie, Szkoła Podstawowa w Bocheniu.

Telekomunikacja

Gmina posiada dogodne warunki rozwoju sieci telekomunikacyjnej z uwagi na: • przebieg sieci telekomunikacji mi ędzymiastowej, ze stacj ą ł ączno ści w Łowiczu, • rozwini ętą sie ć kablow ą opart ą o central ę telefoniczn ą w Łowiczu, wraz z przył ączami do poszczególnych abonentów, • stosunkowo g ęst ą sie ć telefoniczn ą w obszarach zabudowy zagrodowej. Obszar gminy jest w zasi ęgu cyfrowych telefonii komórkowych.

Zaopatrzenie w wod ę

Sie ć wodoci ągowa obejmuje 100% obszaru gminy. Na jej terenie znajduje si ę ł ącznie 8 uj ęć wody zlokalizowanych we wsiach: Boche ń, D ąbkowice Górne, Jamno, Jastrz ębia, Nied źwiada, Placencja, Zabostów Du Ŝy, Zawady. Przy wszystkich uj ęciach znajduj ą si ę stacje uzdatniania wody. Zaopatrzenie w wod ę spełnia zapotrzebowanie tak konsumpcyjne jak i do celów produkcyjnych rolnictwa.

Ilo ść i jako ść wytwarzanej wody dla celów produkcyjnych i komunalnych jest czynnikiem decyduj ącym o mo Ŝliwo ściach rozwoju rolnictwa intensywnego, technologii wodochłonnych i mieszkalnictwa.

Wod ę dostarczaj ą do poszczególnych siedlisk sieci wodoci ągowe obejmuj ące wszystkie pasma zabudowy zagrodowej na obszarze gminy. Od ka Ŝdego uj ęcia wody rozchodz ą si ę sieci w układzie promienistym tworz ąc osiem odr ębnych układów. Ponadto wie ś Małszyce i Świery Ŝ Doły zasilane s ą z uj ęcia w Gole ńsku (gmina Ch ąś no), Zielkowice III, Klewków przy drodze Nr 2 i Jastrz ębia w rejonie wysypiska zasilane s ą z sieci komunalnej miasta Łowicza.

16

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Program wodoci ągowania siedlisk w zasadzie jest zako ńczony. Funkcjonuje 1914 przył ączy do gospodarstw domowych. Pozostałe w niewielkiej liczbie siedliska: → zaopatruj ą si ę z własnych uj ęć i nie chc ą rezygnowa ć z ich eksploatacji, → zaopatruj ą si ę ze studni i w przewadze dotyczy to siedlisk poło Ŝonych w oddaleniu od głównych pasm zabudowy.

Z programu zaopatrzenia w wod ę wynikaj ą nast ępuj ące zadania do realizacji: a) wykonanie spinek wodoci ągów: → Nied źwiada i Gole ńsko (gmina Ch ąś no), → Jamna, Jastrz ębi i D ąbkowic Górnych, → Placencji i Zawad, b) likwidacji stacji uzdatniania wody w Jamnie i D ąbkowicach Górnych, c) wymiana sieci w: Nied źwiadzie, Świery Ŝu Pierwszym, Świery Ŝu Drugim, Klewkowie i Nied źwiadzie z azbestowej na PVC, d) budowa nowej stacji uzdatniania wody w Nied źwiadzie,

Gospodarka ściekowa

Podstawowym celem systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków jest ochrona wód płyn ących i podziemnych przed wpływami szkodliwymi obszarów zabudowanych.

Obecnie sie ć kanalizacyjna, o dobrym stanie technicznym, obejmuje na terenie gminy długo ść 18 954,70 mb, tj.:
6 115 mb sieci kanalizacji sanitarnej ci śnieniowej w miejscowo ściach Jastrz ębia i Pilaszków
2 562, 70 mb sieci kanalizacji sanitarnej ci śnieniowej w miejscowo ści Popów
4 642 mb sieci kanalizacji sanitarnej ci śnieniowej w miejscowo ści Małszyce
5 635 mb sieci kanalizacji sanitarnej ci śnieniowej w miejscowo ści Zabostów Mały i Zabostów Du Ŝy

Gospodarka odpadowa

Źródłem powstawania odpadów komunalnych i przemysłowych s ą skupiska ludzkie, obiekty uŜyteczno ści publicznej oraz zakłady produkcyjno – usługowo - handlowe. Na terenie gminy Łowicz ze wzgl ędu na poło Ŝenie głównych traktów komunikacyjnych i wzmo Ŝony ruch pojazdów wrasta ilo ść odpadów.

Powstaj ące na terenie gminy odpady s ą charakterystyczne dla typowych odpadów komunalnych. S ą to głównie: papier i tektura, tworzywa sztuczne, materiały tekstylne, szkło, metale, odpady mineralne. Poza tym powstaj ą tak Ŝe odpady z remontów i prac budowlanych, jak równie Ŝ odpady niebezpieczne: baterie, chemikalia.

17

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Zbiórka odpadów zorganizowania jest poprzez u Ŝyczenie ka Ŝdemu gospodarstwu pojemnika na śmieci oraz worków do zbiórki odpadów z tworzyw sztucznych. Wywóz odpadów z pojemników jest zadaniem firmy EKO SERWIS. Odpady wywo Ŝone s ą na wysypisko śmieci zlokalizowane w gminie Krzy Ŝanów.

Rozwi ązaniem problemu mo Ŝe by ć realizacja wspólnego zakładu utylizacji dla kilku gmin i miasta Łowicza.

2.2.2 WŁASNOŚCI NIERUCHOMOŚCI W GMINIE

Stan mienia komunalnego oraz nabytego aktem notarialnym na dzie ń 31 sierpnia 2008 roku:

Lp. Powierzchnia Nazwa wsi Nazwa obiektu Nr ewid. działki w m²

1 Bocheń Hydrofornia 503 1800

2 Bocheń po K.R. Działka i budynek 567 4400

3 Bocheń Szkoła Podst. Straż, DL 502 8000

4 Bocheń Działka na poszerz. drogi 433/1 2400

5 Bocheń Działka droga 424/5 975

6 Bocheń Działka–droga 747,730 10600

7 Bocheń Działka droga 451,452 8000

8 Dąbkowice Dolne Strażnica 149 2500

9 Dąbkowice Dolne Szkoła Podstawowa 181 1400

10 Dąbkowice Dolne Boisko szkolne 179/1, 180/1 3600

11 Dąbkowice Dolne Działka – droga 500, 501 13300

12 Dąbkowice Dolne Działka – droga 492 19700 495 13 Dąbkowice Dolne Działka rolna 129/2 3000

14 Dąbkowice Górne Działka rolna 123/2 2900

15 Dąbkowice Górne Hydrofornia 180/1 900

16 Dąbkowice Górne Działka na drogę 32/1 400

17 Dąbkowice Górne Działka rolna 44 7200

18

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

18 Dąbkowice Górne Działka rolna 228 1100

19 Dąbkowice Górne Działka rolna 229 1800

20 Dąbkowice Górne Działka rolna 238 200

21 Dąbkowice Górne Działka rolna 264 1600

22 Dąbkowice Górne Działka rolna 90 2900

23 Jamno Hydrofornia 1037/1 1300 1035/1 1035/2

24 Jamno Straż 786 10600

25 Jamno Działka rolna 777 5000

26 Jamno Działka 154/3 3300

27 Jamno Szkoła podstawowa 629 11600

28 Jamno Droga 391/2 500

29 Jamno Działka droga 38 6900

30 Jamno Działka rolna 390 800

31 Jamno Działka rolna 442 3700

32 Jamno Działka rolna 166,165 400

Jamno Pod drogę 302/2 553

33 Jastrzębia Działki drogi 153/10 1152 153/15 153/19

34 Jastrzębia Działka budowlana 173/4 2000

35 Jastrzębia Działka – droga 150/31 681

36 Jastrzębia Straż 147 3100

37 Jastrzębia Hydrofornia 173/9 4500

38 Jastrzębia Droga do hydr. 173/5 200

39 Jastrzębia działka rolna 156/2 56500 165/2 155/2 164 40 Jastrzębia działka rolna 426 6600

19

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

41 Jastrzębia Droga 150/16, 150/20 10406 152/8, 153/3 150/24, 150/28 151/2, 152/2 42 Jastrzębia Droga 186, 439 49300

Jastrzębia Droga 151/18 507 151/22 43 Klewków Straż 133 900

44 Klewków działka DL 132/1 400

45 Klewków Droga 411,444 5300

46 Niedźwiada hydrofornia 126 2200

48 Niedźwiada Straż 171 1800

49 Niedźwiada Szkoła 176/2 9648 170/2 50 Niedźwiada Ogródki działkowe 309 121400

51 Niedźwiada działka rolna 2, 80 7600

52 Niedźwiada boisko 202 6800

53 Niedźwiada działka rolna 220 2900

54 Niedźwiada droga 47 2900

55 Niedźwiada działka 77 2300

56 Niedźwiada działka 259 1000

57 Niedźwiada przedszkole 40/1 711

58 Niedźwiada działka wydzielona z przedszkola 40/2 1049

59 Ostrów straż 132 1300

60 Ostrów działka rolna 158 300

61 Ostrów działka, 181/5 1400 budynek 62 Ostrów działka rolna 181/3 2000 181/4 63 Ostrów działka rolna 306 34400

64 Ostrów działka rolna 309 79800

65 Ostrów droga 318 10400 332 66 Otolice bud. po szkole 288/1 838

20

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

67 Otolice Droga 254/2 4600 253/2 255/2

68 Otolice Droga 378/4 109

69 Otolice Droga 286/1 110

70 Otolice świetlica 412/4 762

71 Pilaszków straż, zedszkole 128/1 1600

72 Pilaszków działka po KR 199/3 4300

73 Pilaszków Droga 359/1 714 359/2 74 Pilaszków Droga 367, 370, 371 29400

75 Parma działka pod OSP 98/1 1500

76 Parma Szkoła podstawowa 61 5300

77 Parma działka rolna 62/3 4600

78 Parma działka rolna 241, 6, 25, 16100 170, 179, 242, 417

79 Parma działka rolna 214/2 3000;

80 Parma Działka rolna 397,398, 108900 376,377, 392

81 Strzelcew Straż 502 1200

82 Strzelcew działka rolna 38,26,35,39,67 8500

83 Strzelcew Droga 202 2300

84 Świeryż I, II Budynek po KR 173/1 620

85 Świeryż I, II działka pod DL 821/1 1000

86 Świeryż I, II działka pod DL 169/1 605

87 Świeryż I, II boisko 204 30400

88 Świeryż I, II Droga 284,530 4400

89 Świeryż I, II Droga 154 8200

90 Zawady hydrofornia 394/1 2600

21

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

91 Zawady straż 1015 500

92 Zawady działka rolna 108,110, 21600 341 93 Zawady działka rolna 527,599, 31000 719,809 94 Zawady Droga 112 20000

95 Zabostów Duży hydrofornia 405/3 1400

96 Zabostów Duży działka OSP 380/1 1700

97 Zielkowice Działka OSP 437 5867

98 Zielkowice Szkoła 541 1200

99 Zielkowice Boisko 527 765

100 Zielkowice Boisko 526/2 2495

101 Zielkowice Działka na poszerz. drogi 257/6 267

102 Zielkowice Działka rolna 534/2 1031

103 Zielkowice Działka droga 241/5 496

104 Zielkowice Działka droga 242/5 469

105 Zielkowice Pod drogę 257/10 875

106 Zielkowice Pod drogę 257/11 745

107 Zielkowice Pod drogę 284/16 371

108 Zielkowice Użytkowanie wieczyste 129/2 972

109 Popów Szkoła- działka 1993/4, 8783 1952/1 1989/4 1992/5

110 Popów Działki rolne 1030, 1031 43700 1033, 1034 1035, 1036 1047, 1051 1060, 1065, 1069, 1053, 1059, 1061 1038, 1040 1042, 1043 1066, 1070, 1073, 1074, 1076, 1080 1078, 1082, 1083, 1084, 1085, 1032 111 Popów Działki rolne 1063,1068 6100 1072 112 Popów Działka przez pod drogę 619/3 77

22

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

113 Popów Droga 225 16100

114 Popów Droga 1041 2700

115 Popów Działka rolna 1044; 1 045; 1046 4700

116 Świące Działka- droga 39/2 1200

117 Świące Działka- droga 40/2 1300

118 Świące Droga 236 800

119 Szczudłów Świetlica 161,162 4500

120 Wygoda Szkoła 341, 6700

121 Wygoda Świetlica 172/1 450

122 Wygoda Droga 391 21600

123 Placencja Hydrofornia 35/2 1100

124 Placencja Działka 35/1 300

125 Guźnia Działka DL 364/1 310

126 Guźnia Działka rolna 63,41,99 7000

127 Guźnia Droga 528,530 20900

128 Guźnia Bud/rola 367 3300

129 Mystkowice Działka DL 253/1 586

130 Mystkowice Działka rolna 120 4800

131 Małszyce Droga 30 3900

132 Łowicz Siedziba gminy 2124 1411

Razem 1.070.510

23

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

2.2.3 STAN OBIEKTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Historia ziem, które obecnie znajduj ą si ę w granicach gminy Łowicz, nierozerwalnie wi ąŜ e si ę z histori ą miasta Łowicza - jednego z najstarszych miast Rzeczypospolitej. Przez ziemie te przebiegały drogi handlowe z zachodu na wschód i z południa na północ, a miasto usytuowane zostało na skrzy Ŝowaniu tych dróg. Wyst ępowanie Łowicza jako o środka miejskiego wi ąŜ e si ę ju Ŝ z XII w., cho ć dopiero rok 1283 przyjmuje si ę jako dat ę lokacji miasta. Ślady osadnictwa na terenie wokół Łowicza s ą jeszcze starsze, o czym świadcz ą liczne na terenie gminy stanowiska archeologiczne. Główn ą osi ą osadnictwa w czasach przed średniowiecznych była rzeka Bzura, jedyny szlak komunikacyjny na terenie puszczy.

Świadcz ą o tym zbadane stanowiska:

• w Bocheniu - grodzisko wczesno średniowieczne. W świetle źródeł archeologicznych byłby to najstarszy gród tej cz ęś ci Mazowsza - prawdopodobnie z V/VI w. ne (opracowanie Andrzeja Kosiorka „Boche ń-najstarszy o środek grodowy na południowo-zachodnim Mazowszu”). W stanie istniej ącym jest to piaszczyste wyniesienie w kształcie nieregularnej elipsy o powierzchni ok.3,5 ha i wysoko ści 2-3 m., otoczone starorzeczem Bzury i rzek ą Bobrówk ą; grodzisko wpisane jest do rejestru zabytków – numer 462, dnia 17/07/1977 r.; • w Bocheniu - stanowisko archeologiczne nr 13, obejmuj ące pozostało ści osady wczesno średniowiecznej (XI/XIII w.) i prawdopodobnie tak Ŝe osadnictwa znacznie wcze śniejszego - epoki kamienia, kultury łu Ŝyckiej (sprawozdanie z prac archeologicznych przeprowadzonych w dniach 17.05-28.05.85 r. na stanowisku nr 13 w miejscowo ści Boche ń - autor Andrzej Kosiorek). To, wielokulturowe stanowisko le Ŝy na lewym brzegu rzeki Bobrówki, w miejscu nieodległym od wy Ŝej opisanego grodziska (piaszczyste wyniesienie w dolinie rzecznej), stanowisko archeologiczne wpisane jest do rejestru zabytków dnia 15/01/1988 r.;

Na terenie gminy Łowicz ochron ą prawn ą został obj ęty równie Ŝ (wpisany do rejestru zabytków) cmentarz wojenny z II wojny światowej w Gu źni (data wpisu do rejestru 1992.12.21, numer w rejestrze 915). Cmentarz został zało Ŝony we wrze śniu 1939 r. w południowej cz ęś ci wsi Gu źnia, na skraju lasu zw. Rydwan. Na cmentarzu pochowano 147 Ŝołnierzy polskich Armii Pomorze poległych w wojnie 1939 r. Cmentarz jest obiektem nieczynnym.

Na obszarze gminy ochronie podlegaj ą równie Ŝ obiekty b ędące w ewidencji zabytków: a) w Bocheniu: → kapliczka obok domu Nr 79, → zagroda Nr 81, → domy Nr 20, 43, 80, b) w D ąbkowicach Dolnych: → domy Nr 10, 16, 17, 28, 45, 69,

24

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

→ stajnia w zagrodzie Nr 36, → obora w zagrodzie Nr 9, → stodoła w zagrodzie Nr 2. c) w Gu źni: → dwie kapliczki, → zagroda Nr 1, → dom Nr 2, 7, 13, 14, 24, 25, 27, d) w Jamnie: → trzy kapliczki, → domy Nr 27 i 39, e) w Jastrz ębi: → kapliczka, → zagroda Nr 22 i 69, → domy Nr 47, 48, 50, 53, f) w Klewkowie: → kapliczka, → zagroda Nr 3 i 29, → domy Nr 19, 23, 27, 35, 37, 43, g) w Małszycach: → dom Nr 7, h) w Mystkowicach: → zagroda Nr 40, → domy Nr 23, 24, 43, i) w Nied źwiadzie: → kapliczka, → budynek szkoły (starej), → zagrody Nr 15, 22, 23, → domy Nr 4 i 77, → stodoła w zagrodzie Nr 18, j) w Ostrowie: → zagroda Nr 34, → domy Nr 13, 25, 28, 41, → stodoła w zagrodzie NR 27, k) w Otolicach: → zagroda Nr 24, → domy Nr 12 i 21, l) w Parmie: → kapliczka, → zagroda Nr 5, → domy Nr 6 i 82, → stodoła w zagrodzie Nr 77,

25

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

m) w Pilaszkowie: → Domy Nr 20 i 21, n) w Placencji: → kapliczka, → zagroda Nr 26, → domy Nr 10, 22, 23, 25, 29, 34, → stajnia w zagrodzie Nr 24, o) w Popowie: → zagrody Nr 18, 72, 104, → domy Nr 1, 29, 68, 105, → stodoły w zagrodach Nr 39 i 65, → spichlerze w zagrodach Nr 3, 5, 7, 27, 56, 82, p) w Strzelcewie: → kapliczka, → dom Nr 5, 8, 9, 27, r) w Szczudłowie: → zagroda Nr 1 → dom Nr 3, 6, 13, s) w Świery Ŝu Pierwszym: → trzy kapliczki, → szkoła, → dom Nr 71, t) w Świery Ŝu Drugim: → kapliczka, → zagrody Nr 28 i 36, u) w Wygodzie: → kapliczka, → Dom Nr 16 i 34, w) w Zabostowie Du Ŝym → kapliczka, → dom Nr 17, 25, 40, 64, 70, → spichlerz w zagrodzie Nr 72, x) w Zabostowie Małym: → trzy kapliczki → dom Nr 44, y) w Zawadach: → cmentarz ewangelicki z II połowy XIX w, → kapliczka, → domy Nr 5, 14, 28, 42, 60, 65, 74, 78, z) w Zielkowicach: → kapliczka,

26

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

→ dom Nr 136 i 187.

Stosownie do obowi ązuj ących unormowa ń prawnych wszelkie działania inwestycyjne wobec obiektów wpisanych do rejestru zabytków, jak równie Ŝ inwestycje prowadzone na obszarach stanowisk archeologicznych podlegaj ą nadzorowi ze strony wojewódzkiego konserwatora zabytków.

2.2.4 UWARUNKOWANIA OCHRONY ŚRODOWISKA

Gmina Łowicz charakteryzuje si ę małym zanieczyszczeniem środowiska naturalnego. Gmina jest gmin ą typowo rolnicz ą. Na jej terenie brak jest du Ŝych zakładów przemysłowych i systemów ciepłowniczych. Nieznany jest równie Ŝ wpływ zanieczyszcze ń z innych gmin w tym z Łowicza.

Głównymi emitorami zanieczyszcze ń do powietrza s ą:  komunikacja, w której wykorzystywane jest paliwo płynne,  ogrzewanie domów z udziałem węgla, oleju opałowego i drewna,  wypalanie traw i r Ŝysk.

Uwarunkowania ekologiczne.

Wszystkie zasoby środowiska przyrodniczego wymagaj ą ochrony. Na terenie gminy dotyczy to w szczególno ści: wód podziemnych, wód powierzchniowych, gruntów rolnych, kopalin i krajobrazu.

W zakresie ochrony wód powierzchniowych uwarunkowania wynikaj ą z konieczno ści zachowania lub przywrócenia rzekom na całych odcinkach - jako ści wody na poziomie gwarantuj ącym ich u Ŝyteczno ść dla ró Ŝnych celów gospodarczych. Odnosi si ę to zarówno do tak du Ŝych rzek jak Bzura, Słudwia, Bobrówka, Uchanka, Zwierzyniec z Zielkówką, jak równie Ŝ do bezimiennych ich dopływów - cieków naturalnych i melioracyjnych. Poniewa Ŝ główne źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych (przede wszystkim Bzury i Słudwi) poło Ŝone s ą poza granicami gminy Łowicz, st ąd w sposób oczywisty działania ochronne podejmowane w gminie b ędą w wielu przypadkach, jednymi z wielu działa ń cz ąstkowych, wymaganych dla przywrócenia czysto ści rzekom. Dotychczas nie rozwi ązany jest problem oczyszczania odcieków z funkcjonuj ącego we wsi Jastrz ębia składowiska odpadów komunalnych. Niebezpiecze ństwo utrzymania nie najlepszego stanu wód lub dalszego pogorszenia ich jako ści, wynika w jakim ś stopniu równie Ŝ z braku kompleksowych rozwi ąza ń gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami stałymi w terenach zabudowy osadniczej w obr ębie gminy. Jakkolwiek istniej ąca forma i rodzaj zabudowy (zagrody na du Ŝych działkach) nie nale Ŝy do szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska wodno-gruntowego, nale Ŝy liczy ć si ę ze zjawiskiem stałego wzrostu wielko ści zrzutów nie oczyszczonych ścieków komunalnych do gruntu i wód powierzchniowych na terenie gminy (chocia Ŝby z racji prawie

27

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

100% wyposa Ŝenia zabudowy w sie ć wodoci ągow ą). A na obszarze gminy sie ć kanalizacji sanitarnej jest w trakcie realizacji. Znaczna ilo ść (25%) siedlisk zabudowy zagrodowej nie posiada Ŝadnego urz ądzenia odprowadzenia i gromadzenia ścieków.

Do istotnych uwarunkowa ń dla gospodarki przestrzennej gminy a wynikaj ących ze stanu środowiska przyrodniczego i stanu dotychczasowego zainwestowania, nale Ŝy zaliczy ć zagro Ŝenie powodziami w dolinie rzeki Bzury i Bobrówki i w uj ściowym odcinku rzeki Słudwi. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą obwałowania przeciwpowodziowe - tego typu urz ądzenia istniej ą w dolinie Bzury w obr ębie miasta Łowicza. W granicach terenów zalewowych (wody 0,5%) według opracowania „Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej Etap I, rz. Bzura” 2007r. znajduj ą si ę du Ŝe powierzchnie u Ŝytków zielonych, tak Ŝe pola uprawne, a nawet cz ęść terenów zabudowy wiejskiej (wsi Szczudłów i Świ ące). Obszary zagro Ŝone powodzi ą s ą szczególnie rozległe w zachodniej cz ęś ci doliny Bzury. W ich granicach znajduj ą si ę wszystkie istniej ące drogi komunikuj ące na zewn ątrz zabudow ę wsi Świ ące, Ostrów i Otolice. Zagro Ŝenie powodzi ą mo Ŝe wyst ąpi ć w miesi ącach marzec i kwiecie ń (powód ź roztopowa) oraz w miesi ącach lipiec i sierpie ń (powód ź opadowo-rozlewna). Z powy Ŝszych wzgl ędów, przy formułowaniu kierunków rozwoju przestrzennego gminy nale Ŝałoby rozwa Ŝyć wprowadzenie ogranicze ń w dost ępno ści dla zabudowy, terenów przyrzecznych Bzury i Bobrówki.

W zakresie ochrony wód podziemnych - uwarunkowania dotycz ą ochrony poziomu wodono śnego czwartorz ędu oraz poziomu trzeciorz ędowego - mioce ńskiego jako głównych poziomów u Ŝytkowych na obszarze gminy. Dla istniej ących 8-miu komunalnych uj ęć wód podziemnych (czwartorz ędowych i trzeciorz ędowych) obowi ązuj ą strefy ochrony bezpo średniej w wielko ściach ustanowionych w przepisach szczególnych dla studni wierconych (8-10 m.). W ramach propozycji do programów zada ń rz ądowych wynikaj ących z realizacji przepisów ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska Wojewoda wskazuje na potrzeb ę ochrony rezerwy wód podziemnych dla zaopatrzenia komunalnego miasta Łowicza. Terenem ochrony jako miejsca potencjalnych uj ęć wód podziemnych dla miasta, jest fragment wsi Wygoda, poło Ŝony w bezpo średnim s ąsiedztwie z granic ą miasta (obszar rozpoznanych zasobów wód trzeciorz ędowych). Wykaz działa ń, których wykonywanie w ustanowionych strefach ochronnych uj ęć wody jest zabronione, zawieraj ą przepisy szczególne - ustawa Prawo wodne. Stosownie do tre ści tych przepisów w strefach ochronnych uj ęć wody zabrania si ę zakładania cmentarzy, wykonywania wierce ń i odkrywek, gromadzenia ścieków i składania odpadów oraz wykonywania wszelkich robót i czynno ści, które mog ą zmniejszy ć przydatno ść wody lub wydajno ść uj ęć . Płytkie i mi ąŜ sze wyst ępowanie pierwszego poziomu wodono śnego czwartorz ędu (stanowi ącego pierwszy uŜytkowy poziom wód podziemnych) w południowych obszarach gminy, wymusza podejmowanie przedsi ęwzi ęć maj ących na celu ochron ę tych wód przed zanieczyszczeniem. Do podstawowych przedsi ęwzi ęć ochronnych w tym zakresie, z dziedziny gospodarki przestrzennej, nale Ŝy zaliczy ć porz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej w terenach wiejskich i wdra Ŝanie systemowych rozwi ąza ń dla utylizacji ścieków sanitarnych.

28

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

W zakresie ochrony gruntów rolnych zasady gospodarowania przestrzeni ą gminy okre ślaj ą przepisy ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych. Stosownie do tre ści tej ustawy szczególnej ochronie podlegaj ą: • grunty rolne wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego, stanowi ące grunty orne i sady klas bonitacyjnych od II do IVb oraz u Ŝytki zielone klas od II do IV, • grunty rolne wytworzone z gleb pochodzenia organicznego, stanowi ące grunty orne, sady i uŜytki zielone wszystkich klas bonitacyjnych. W strukturze wykorzystania terenów wy Ŝej opisane grunty rolne, poło Ŝone w znacz ących powierzchniowo kompleksach i poza wykształconymi ci ągami zabudowy, winny by ć przeznaczone wył ącznie do prowadzenia produkcji ro ślinnej (wykluczenie mo Ŝliwo ści przeznaczenia tych gruntów na cele nierolnicze). Z kolei pozostawanie w u Ŝytkowaniu rolniczym gruntów słabej jako ści, głównie w cz ęś ci południowej gminy, nie jest zjawiskiem pozytywnym z punktu widzenia zasad racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody. Alternatyw ą jest wprowadzenie do tych terenów gospodarki le śnej. Zalesienia ogranicz ą zjawisko antropopresji na środowisko przyrodnicze - eliminuj ąc lub zapobiegaj ąc degradacji gleb najsłabszych wskutek działalno ści rolniczej. Zwi ększenie wska źnika lesisto ści tych terenów winno pozytywnie oddziaływa ć na pozostałe elementy środowiska przyrodnicze, a tak Ŝe na zwi ększenie produktywno ści rolniczej pozostałych u Ŝytków rolnych (w skali makro). Pozostaje nierozwi ązywalnym problem ujemnego oddziaływania ruchu pojazdów na stan i produktywno ść gleb w terenach przyległych do wa Ŝnych szlaków komunikacyjnych. W szczególno ści dotyczy to wysokoproduktywnych terenów rolnych wsi Popów, Zabostów Du Ŝy, Zabostów Mały, Klewków i Nied źwiada, terenów ogródków działkowych w Nied źwiadzie - poło Ŝonych wzdłu Ŝ trasy drogi krajowej nr 2. Zakres tego oddziaływania mo Ŝe si ę zmniejszy ć z chwil ą realizacji sieci autostrad i poprawy jako ści taboru u Ŝytkuj ącego te drogi.

W zakresie ochrony lasów i gruntów le śnych uwarunkowania wynikaj ą przede wszystkim z przepisów ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych oraz ustawy o lasach. W zagospodarowaniu gminy nale Ŝy wył ączy ć lasy jako miejsca lokalizacji inwestycji nie zwi ązanych z prowadzeniem gospodarki le śnej. Niewielka lesisto ść terenów gminy wymusza szczególnie rygorystyczne zasady ochrony istniej ących powierzchni zalesionych. Obszarem konfliktu pomi ędzy potrzeb ą ochrony lasów a potrzeb ą ochrony i racjonalnego wykorzystania zło Ŝa kopaliny jest Wał D ąbkowicki - miejsce trwaj ącej, na skal ę przemysłow ą eksploatacji piasku i Ŝwiru. Cz ęść lasów została ju Ŝ trwale wył ączona z produkcji le śnej - tereny poeksploatacyjne, wcze śniej zalesione, zostały zrekultywowane i zagospodarowanie jako zbiornik wodny. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą kompleksy le śne uznane w trybie przepisów ustawy o lasach - za lasy ochronne.

W zakresie ochrony powierzchni ziemi najistotniejszym zagadnieniem przy formułowaniu kierunków rozwoju przestrzennego, przede wszystkim w południowo-zachodnich terenach gminy, pozostaje okre ślenie sposobu wykorzystania obszarów po rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych i mo Ŝliwo ści odtworzenia zniszczonych warto ści przyrodniczych

29

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

i uŜytkowych tych terenów. Doprowadzenie do pierwotnego, naturalnego ukształtowania rze źby terenu w obr ębie Wału D ąbkowickiego, z uwagi na skal ę zaistniałych przekształce ń jest niemo Ŝliwe, celowe jest pozostawienie akwenów wodnych z docelowym powi ązaniem zbiorników z rz. Bobrówk ą. Na pozostałych terenach powyrobiskowych (Popów i Nied źwiada) forma dokonanych i dokonywanych przekształceń powierzchni ziemi (płytkie i suche wyrobiska) - nie wyklucza rolnego lub le śnego zagospodarowania tych terenów.

W zakresie ochrony krajobrazu uwarunkowania dla rozwoju przestrzennego gminy sformułowane zostały w przepisach prawa miejscowego. Dotycz ą brze Ŝnych obszarów gminy (obrze Ŝa południowo-zachodnie, zachodnie i północno-zachodnie - do uj ścia rzeki Bobrówki), które poddane zostały ochronie przez utworzenia Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Bzury. W granicach gminy Łowicz znajduje si ę tylko fragment chronionego obszaru doliny; pozostałe tereny znajduj ą si ę w gminach: Bielawy, Domaniewice i Zduny. Obszar chronionego krajobrazu Doliny Bzury utworzony zostały Uchwał ą Nr XIV/93/86 Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 26 wrze śnia 1986 r. w sprawie utworzenia Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i obszarów krajobrazu chronionego (publ.Dz.Urz. Województwa Skierniewickiego Nr 5 poz. 126). Rozporz ądzeniem Nr 36 Wojewody Skierniewickiego z dnia 28 lipca 1997 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu zostały u ści ślone granice obszaru Doliny Bzury oraz ustanowione nowe zasady gospodarowania w tych terenach. W my śl w/wym. przepisów prawa, w obszarze zabronione jest lokalizowanie obiektów szczególnie szkodliwych dla środowiska, obiektów naruszaj ących walory krajobrazowe środowiska, obiektów o charakterze turystyczno- wypoczynkowym w odległo ści mniejszej ni Ŝ 60 m. od linii brzegowej wód powierzchniowych (za wyj ątkiem k ąpielisk, przystani, pomostów itp. urz ądze ń) i w takiej samej odległo ści od granicy lasu (za wyj ątkiem parkingów) oraz osuszanie torfowisk, mokradeł i oczek wodnych.

Uwarunkowania sozologiczne.

Uwarunkowania sozologiczne wynikaj ą z istniej ących lokalizacji inwestycji i obiektów mog ących pogorszy ć stan środowiska. S ą to obiekty i inwestycje, których funkcjonowanie mo Ŝe wpływa ć na sposób zagospodarowania terenów s ąsiednich. Nale Ŝą do nich: → sie ć dróg, → linie kolejowe, → tereny eksploatacji kopalin, → składowisko odpadów komunalnych miasta Łowicza, → stacja linii radiowych w D ąbkowicach Górnych, → obiekty produkcji zwierz ęcej o wielko ści powy Ŝej 40DJP.

Do oceny zasi ęgu wpływów komunikacyjnych posłu Ŝono si ę metod ą uproszczon ą opart ą na opracowaniu "Obliczeniowe metody okre ślania poziomów hałasu zewn ętrznego" - IK Ś J. Sadowski, Z. Engel). Z opracowa ń porównawczych wynika jednocze śnie twierdzenie Ŝe

30

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

granice terenu o przekroczeniach akustycznych przekraczaj ą zdecydowanie zasi ęg emisji pyłów zawieszonych i innych substancji. Poni Ŝsze zestawienie okre śla przybli Ŝone szeroko ści pasów terenu podlegaj ących oddziaływaniom komunikacyjnym (liczone od kraw ędzi jezdni).

Zasi ęg szacunkowy hałasu o Prognoza Prognoza wielko ści wielko ści dopuszczalnej dla Nr drogi na rok 2020 ruchu w szczycie zabudowy mieszkaniowej (55dB) w (poj. rzecz/dob ę) (poj. rzecz/h) m od kraw ędzi jezdni. 2-Pozna ń 19700 1600 100 2-Wa-wa 23100 1900 150 14 15150 1250 100 70 7600 650 35 584 2500 200 8 703 2400 200 8 704 3000 250 10 2119E 1100 100 3 2707E 1100 100 3 2752E 1100 100 3 Pozostałe drogi do 500 50 1 powiatowe i gminne

Nale Ŝy przyj ąć , Ŝe pasy terenu styczne do linii rozgraniczaj ących dróg krajowych o szeroko ści od 35m do 150m b ędą podlegały oddziaływaniom hałasu o wska źniku przekraczaj ącym dopuszczalne normy dla zabudowy mieszkaniowej.

Linie kolejowe: Warszawa - Kutno, Warszawa - Łód ź, Łowicz - Łód ź i Łowicz - Skierniewice; - w terenach przyległych do tych tras nale Ŝy liczy ć si ę z wyst ępowaniem uci ąŜ liwo ści dla środowiska, przede wszystkim w zakresie hałasu i wibracji; Miejscami potencjalnych konfliktów wynikaj ących z funkcjonowania tych obiektów mog ą by ć tereny istniej ącej zabudowy mieszkaniowej wsi Zielkowice (niewielkie powierzchnie), dla siedlisk poło Ŝonych w odległo ści do 120m, licz ąc od kraw ędzi torów (brak jest pomiarów okre ślaj ących zasi ęg faktycznych uci ąŜ liwo ści).

Napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokich napi ęć : 400 kV i 110 kV - w terenach wokół tych linii wyst ępuj ą uci ąŜ liwe oddziaływania pól elektromagnetycznych. Zasi ęg ograniczonego u Ŝytkowania wynikły z oddziaływania tych linii wynosi odpowiednio: 33 m i 14,5 m, licz ąc od zewn ętrznych przewodów (normy ustalone przepisami o bezpiecze ństwie pracy).

Tereny eksploatacji kopalin w D ąbkowicach i Gu źni, decydują o emisji hałasu zwi ązanego z ruchem samochodów (brak kolizji z zabudow ą) oraz z nieodwracalnymi zmianami

31

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

powierzchni terenu (w miejsce terenów le śnych i rolnych powstaj ą tereny le śne i wodne o znacznych deniwelacjach. Eksploatacja metod ą "spod wody" nie powoduje zmian stosunków wodnych w przylegaj ących terenach.

Składowisko odpadów komunalnych miasta Łowicza, usytuowane we wsi Jastrzębia, w terenach przygranicznych z miastem. Podstawowe wska źniki zanieczyszcze ń składowiska dotycz ą one emisji: → zanieczyszcze ń mikrobiologicznych, → gazu wysypiskowego, → pyłu z transportu i wyładunku, → hałasu, → wody I poziomu wodono śnego w klasie B - jako wody średnio zagro Ŝone. Maksymalny zasi ęg st ęŜ eń (wykraczaj ących poza dopuszczalne normy) substancji gazowych - 80m od granicy składowiska po stronie północnej i północno-wschodniej, na pozostałych kierunkach od 30 do 40m.

Stacja Linii Radiowych w D ąbkowicach Górnych - w terenie wokół tej stacji mo Ŝe wyst ępowa ć szkodliwe promieniowanie niejonizuj ące w postaci pól elektromagnetycznych o cz ęstotliwo ści od 0,1 do 300 MHZ. W s ąsiedztwie Stacji poza zakładowym budynkiem mieszkalnym, nie wyst ępuj ą inne siedliska zamieszkania.

Dla wy Ŝej wymienionych istniej ących obiektów, w przypadkach w których nie b ędą mogły by ć wyeliminowane ich uci ąŜ liwe oddziaływania na środowisko, nale Ŝy liczy ć si ę z mo Ŝliwo ści ą wprowadzania ogranicze ń w u Ŝytkowaniu terenów przyległych, w tym ogranicze ń w zakresie przeznaczania tych terenów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Oprócz wy Ŝej wymienionych obiektów, tj. tras komunikacyjnych, linii elektroenergetycznych wysokich napi ęć , składowiska odpadów, najwi ększe z nich (z racji rozległo ści terenów przez nich zajmowanych lub obsługiwanych) to: ropoci ąg relacji Płock - południe (obiekt „niebezpieczny” dla środowiska głównie jako potencjalne źródło wyst ąpienia nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska) oraz gazoci ąg wysokiego ci śnienia Skierniewice - Łowicz. Dla ruroci ągu paliwowego niezb ędne jest zachowanie obszaru bez zabudowy i zadrzewie ń o szeroko ści 35 m, której środek stanowi o ś ruroci ągu, realizacja zagospodarowania podlega nadzorowi operatora ruroci ągu paliw płynnych na warunkach okre ślonych w przepisach szczególnych przy czym dopuszczone jest przekraczanie strefy bezpiecze ństwa ruroci ąg paliw płynnych drogami i sieciami infrastruktury technicznej oraz obowi ązuje zakaz realizacji innych budowli oraz składowania materiałów palnych. Dla gazoci ągu wysokiego ci śnienia niezb ędne jest okre ślenie: a) strefy kontrolowanej o szeroko ści po 3m od osi gazoci ągu w obydwie strony, w której obowi ązuj ą zakazy zagospodarowania okre ślone przepisami szczególnymi, a w tym mi ędzy innymi: zakaz realizacji budynków, urz ądzania stałych składów i magazynów,

32

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

sadzenia drzew i krzewów oraz prowadzenia działalno ści mog ącej zagrozi ć trwało ści gazoci ągu podczas jego eksploatacji, b) obszaru, w której dopuszcza si ę realizacj ę obiektów budowlanych z wyj ątkiem strefy kontrolowanej pod nadzorem operatora sieci gazowej na warunkach okre ślonych w przepisach szczególnych.

2.3 SFERA SPOŁECZNA

2.3.1 SYTUACJA DEMOGRAFICZNA I SPOŁECZNA NA TERENIE GMINY

Gmin ę Łowicz zamieszkuje 7512 osób, co stanowi 9,13 % ludno ści powiatu łowickiego (stan na 31 XII 2008). Zag ęszczenie wynosi 55,48 osób na km².

Liczba ludno ści gminy Łowicz, ju Ŝ od dłu Ŝszego czasu, oscyluje wokół 7500 co przedstawia poni Ŝsza tabela:

Rok Warto ść J.m.

2004 7527 osoba

2005 7507 osoba

2006 7514 osoba

2007 7502 osoba

2008 7512 osoba

Struktura ludno ści według płci i wieku

Struktura ludno ści według płci i wieku stanowi podstaw ę wi ększo ści analiz demograficznych, determinuje ona bowiem w powa Ŝnym stopniu kształtowanie si ę przyszłych trendów w zakresie płodno ści i umieralno ści. Stanowi podstaw ę do okre ślania wielu społeczno - ekonomicznych konsekwencji, takich jak: zapotrzebowanie na miejsca w szkołach, nowe miejsca pracy, oszacowanie przyszłej liczby małŜeństw i zwi ązanych z tym przyszłych potrzeb mieszkaniowych, oszacowanie liczby osób wkraczaj ących w wiek emerytalny itp.

Analizuj ąc struktur ę wieku ludno ści gminy Łowicz, wyró Ŝniono jej 3 podstawowe kategorie, istotne z punktu widzenia rynku pracy i zasobów siły roboczej:

1. ludno ść w wieku przedprodukcyjnym tj. w wieku 0 - 17 lat, 2. ludno ść w wieku produkcyjnym, w tym:
kobiety 18 - 59 lat,

33

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

m ęŜ czy źni 18 - 64 lata, 2. ludno ść w wieku poprodukcyjnym, w tym:
kobiety 60 lat i wi ęcej,
męŜ czy źni 65 lat i wi ęcej.

Liczba ludno ści z punktu widzenia rynku pracy i struktury wieku w roku 2008:

Ludno ść MęŜ czy źni Kobiety Ogółem

Ludno ść w wieku 830 824 1654 przedprodukcyjnym

Ludno ść w wieku 2376 2046 4422 produkcyjnym

Ludno ść w wieku 450 881 1331 poprodukcyjnym

Źródło: GUS

W takim uj ęciu, dominuj ącą grup ę wiekow ą stanowi ą osoby w wieku produkcyjnym, których na obszarze gminy w 2008 r. było 4422 osób co stanowi ok. 59,70% ; w wieku przedprodukcyjnym – 1654 osób - co stanowi 22,33% oraz w wieku poprodukcyjnym – 1331 osób - co stanowi 19,96 %. Na przestrzeni ostatnich pi ęciu lat nast ępuje systematyczny spadek w odsetkach ludno ści w wieku przedprodukcyjnym i powolny wzrost ludno ści w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym.

2.3.2 WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA MIESZKAŃCÓW , W TYM POZIOM BEZPIECZEŃSTWA

O jako ści Ŝycia mieszka ńców gminy mog ą świadczy ć nast ępuj ące dane: liczba mieszka ń, szkolnictwo, ochrona zdrowia, miejsca kulturalno-rozrywkowe oraz działalno ść organizacji pozarz ądowych.

Prawie wszystkie budynki podł ączone s ą do sieci wodoci ągowej i s ą wyposa Ŝone w łazienk ę.

W gminie istnieje 7 szkół podstawowych : w Popowie, do której ucz ęszcza 107 uczniów, w Nied źwiadzie 83 uczniów, w Zielkowicach 107 uczniów, w Wygodzie 62 uczniów, w Jamnie 66 uczniów, w D ąbkowicach Dolnych 102 uczniów oraz w Bocheniu 51 uczniów. W gminie funkcjonuje równie Ŝ jedno gimnazjum w Popowie z 316 uczniami.

Gmina nie prowadzi przedszkoli, w ka Ŝdej ze szkół prowadzony jest oddział „zerowy”, do którego mog ą ucz ęszcza ć dzieci pi ęcioletnie. Gmina realizuje ustawowy nakaz dowozu dzieci

34

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

do szkół. Publiczne szkoły ponadgimnazjalne prowadzone s ą wył ącznie przez Starostwo Powiatowe w Łowiczu.

W Łowiczu znajduj ą si ę wy Ŝsze uczelnie: Mazowiecka Wy Ŝsza Szkoła Humanistyczno - Pedagogiczna, Kolegium J ęzyków Obcych oraz Studium Nauczycielskie.

W Gminie Łowicz brak jest zakładów opieki zdrowotnej świadcz ący usługi medyczne w podstawowym zakresie oraz aptek zapewniaj ących obsług ę farmaceutyczn ą mieszka ńców. Mieszka ńcy mog ą skorzysta ć z pomocy lekarza rodzinnego, pediatry oraz stomatologa w ZOZ-ach na terenie miasta Łowicza. Obsług ę szpitaln ą zapewnia Szpital Powiatowy w Łowiczu.

Jedn ą z istotnych dziedzin Ŝycia społecznego jest pomoc społeczna. Zadaniami z zakresu pomocy społecznej zajmuje si ę Gminny O środek Pomocy Społecznej zatrudniaj ący 3 osoby na umow ę o prac ę. Gmina nie posiada placówek pomocy społecznej na swoim terenie.

Bezpiecze ństwo publiczne

Z informacji Komendy Powiatowej Policji w Łowiczu wynika, Ŝe wzrostowi przest ępczo ści towarzyszy wzrost wykrywalno ści przest ępstw. Świadczy to takŜe o coraz wi ększym zaanga Ŝowaniu słu Ŝb policyjnych w codziennej pracy. Na terenie gminy nie ma zlokalizowanego posterunku policji, funkcjonuje 16 jednostek ochotniczych stra Ŝy po Ŝarnych: Boche ń, D ąbkowice Dolne, Jamno, Klewków, Mystkowice, Nied źwiada, Ostrów, Parma, Pilaszków, Popów, Strzelcew, Świery Ŝ Drugi, Wygoda, Zabostów Du Ŝy, Zawady, Zielkowice. OSP Boche ń wpisany jest do Krajowego Systemu Ratownictwa Ga śniczego. Nie zanotowano jednak nadzwyczajnych zagro Ŝeń Ŝycia i zdrowia ludno ści, mienia oraz środowiska regionalnego. Liczba zdarze ń odnotowanych przez Pa ństwow ą Stra Ŝ Po Ŝarn ą nie zmienia si ę.

W roku 2008 na terenie gminy Łowicz odnotowano 110 zdarze ń o charakterze przest ępczym, tj. o 9 wi ęcej ni Ŝ w 2007 r., kiedy to odnotowano 101 takich zdarze ń.

W poszczególnych kategoriach w porównaniu do 2007 roku stwierdzono nast ępuj ącą ilo ść przest ępstw: • 5 kradzie Ŝy z włamaniem (o 4 mniej) • 11 kradzie Ŝy mienia (o 2 mniej) • 9 zniszcze ń mienia (o 6 wi ęcej) • 15 wypadków drogowych (o 1 wi ęcej) • 4 rozboje (o 3 wi ęcej) • 4 przest ępstwa przeciwko rodzinie (o 2 mniej) • 48 nietrze źwych kieruj ących (o 12 wi ęcej)

35

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

• 2 oszustwa (o 2 mniej) • 3 przywłaszczenia rzeczy cudzej

Z przedstawionych danych wynika, Ŝe najwi ększe zagro Ŝenie bezpiecze ństwa spowodowane było przest ępstwami o charakterze kryminalnym typu kradzie Ŝe, kradzie Ŝe z włamaniem i nietrze źwymi kieruj ącymi. Rejonami najbardziej zagro Ŝonymi przest ępczo ści ą były wsie Zielkowice, Jamno, Popów, D ąbkowice, Nied źwiada, Boche ń, Jastrz ębia. W omawianym okresie czasu spo śród przest ępstw o charakterze kryminalnym odnotowano najwi ęcej zniszcze ń mienia, a Ŝ 9, to o 6 wi ęcej ni Ŝ w 2007 roku. Istotnym problemem s ą równie Ŝ nietrze źwi kierowcy. W roku 2008 na terenie gminy Łowicz ujawniono 48 nietrze źwych kieruj ących.

W celu zapobie Ŝenia i przeciwdziałania przest ępczo ści policjanci z terenu gminy Łowicz podejmuj ą szereg działa ń:

przeprowadzane s ą działania patrolowo - prewencyjne, co przyczynia si ę do znacznego ograniczenia przest ępczo ści.
Policjanci z Sekcji Ruchu Drogowego KPP w Łowiczu organizuj ą spotkania w szkołach podstawowych i gimnazjum na terenie gminy Łowicz, gdzie na prelekcjach z młodzie Ŝą przekazywana jest wiedza o bezpiecze ństwie w ruchu drogowym.
przeprowadzane s ą turnieje Wiedzy o Bezpiecze ństwie Ruchu Drogowego dla uczniów ze szkół na terenie gminy.
w szkołach organizowane s ą (przez Zespół ds. Nieletnich KPP w Łowiczu) pogadanki na temat zagro Ŝenia narkomani ą i alkoholizmem.

W okresie letnim prowadzone s ą wzmo Ŝone działania patrolowe w rejonie zbiornika wodnego we wsi Gu źnia. Przed świ ętami Bo Ŝego Narodzenia odbywaj ą si ę patrole kompleksów le śnych na terenie gminy Łowicz w celu przeciwdziałania nielegalnemu wycinaniu świerków.

Maj ąc na wzgl ędzie popraw ę i utrzymanie wła ściwego poziomu stanu bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego oraz prognozy przewidywanych zagro Ŝeń, w roku 2009 na terenie gminy Łowicz planuje si ę nast ępuj ące kierunki działania Policji: → W rejon gminy w zale Ŝno ści od wyst ępuj ącego zagro Ŝenia oraz w zale Ŝno ści od posiadanych sił i środków szczególnie w porze wieczoro - nocnej kierowane b ędą patrole zmotoryzowane z zadaniem prewencyjnego oddziaływania i eliminowania nietrze źwych uczestników ruchu drogowego.

→ Uaktywnianie działa ń w ramach programu "Bezpieczna wie ś" mi ędzy innymi poprzez spotkania dzielnicowego z mieszka ńcami, radami sołeckimi i samorz ądem gminnym oraz wnioskowanie o popraw ę technicznego zabezpieczenia obiektów publicznych oraz handlowych,

36

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

→ Zacie śnianie współpracy dzielnicowych z sołtysami oraz radami sołeckimi celem wypracowania skutecznych metod i form ochrony lokalnych społeczno ści przed bezprawnymi zamachami na ich dobra,

→ Bie Ŝą ca realizacja programu "Niebieska karta" w celu ograniczenia oraz eliminowania niekorzystnych skutków przemocy w rodzinie.

2.3.3 GRUPY SPOŁECZNE

Pomoc społeczna jest instytucj ą polityki społecznej pa ństwa, maj ąca na celu umo Ŝliwienie osobom i rodzinom przezwyci ęŜ anie trudnych sytuacji Ŝyciowych, których nie s ą one w stanie pokona ć, wykorzystuj ąc własne uprawnienia, zasoby i mo Ŝliwo ści.

Pomoc społeczna polega w szczególno ści na:

1. Przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustaw ą świadcze ń 2. Pracy socjalnej 3. Prowadzeniu i rozwoju niezb ędnej infrastruktury socjalnej 4. Analizie i ocenie zjawisk rodz ących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej 5. Realizacji zada ń wynikaj ących z rozeznanych potrzeb społecznych 6. Rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Pomoc społeczna na terenie gminy Łowicz realizowana jest przez Gminny O środek Pomocy Społecznej w Łowiczu.

W O środku Pomocy Społecznej mo Ŝna uzyska ć wsparcie w postaci świadcze ń pieni ęŜ nych takich jak:

• zasiłek stały • zasiłek okresowy • zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy • pomoc dla kombatantów

Istnieje mo Ŝliwo ść uzyskania pomocy równie Ŝ w postaci rzeczowej np.:

• sprawianie pogrzebu • poradnictwo specjalistyczne • posiłek.

37

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Struktura wydatków Gminnego O środka Pomocy Społecznej

2006 2007

(osób/rok) (osób/rok)

Zasiłki stałe 11 11

Zasiłki okresowe 17 8

Zasiłki celowe 40 46

Posiłek 76 78

Zasiłki rodzinne i piel ęgnacyjne 667 698

Składki zdrowotne 9 6

Zasiłek – susza 206 338 0

Główn ą instytucj ą świadcz ącą pomoc ludno ści gminy jest Gminny O środek Pomocy Społecznej. Najwi ęcej osób korzysta z pomocy społecznej z powodu: bezradno ści w sprawach opieku ńczych w tym wychowywaniu dzieci i prowadzeniu gospodarstwa domowego, bezrobocia oraz ubóstwa. Pomoc dla dzieci jest udzielana głównie w formie do Ŝywiania w szkole.

Powody przyznawania pomocy przedstawione zostały w poni Ŝszej tabeli:

Grupy społeczne 2007 rok 2008 rok Powód trudnej sytuacji Liczba Liczba Ŝyciowej rodzin rodzin 1 2 4 Ubóstwo 4 3 Sieroctwo 0 0 Bezdomno ść 2 2 Potrzeba ochrony 0 5 macierzy ństwa Bezrobocie 29 22 Niepełnosprawno ść 29 12 Długotrwała lub ci ęŜ ka 32 28 choroba Bezradno ść 16 9 Przemoc w rodzinie 1 0

38

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Alkoholizm 8 4 Narkomania 0 0 Zakład karny 1 2 Zdarzenia losowe 2 2 Sytuacja kryzysowa 0 0 Kl ęska Ŝywiołowa lub 338 0 ekologiczna Ilo ść decyzji 428 131 Według danych GOPS

Łącznie do grup społecznych korzystaj ących z pomocy zalicza si ę 1,98% ogółu ludno ści gminy (razem ze świadczeniami rodzinnymi 11,28%). Widoczny jest nieznaczny spadek osób korzystaj ących z pomocy społecznej, jednak pozostaje on i tak na wysokim poziomie. Pomoc społeczna w swym rozwoju zmierza do zmniejszenia liczby podopiecznych, którym przyznaje si ę pomoc w formie finansowej na rzecz pomocy w postaci szeroko poj ętej pracy socjalnej.

Mieszka ńcy gminy to głównie ludno ść rdzenna. Statystyk ę ludno ści w wieku 13 lat i wi ęcej według poziomu wykształcenia plasuje si ę nast ępuj ąco:

Struktura ludno ści wg wykształcenia

Wykształcenie

Podstawowe Wyszczególnienie (nieuko ńczone i Wy Ŝsze Średnie Zawodowe Podstawowe bez wykształcenia szkolnego)

Ludno ść w tym: 177 1282 1573 2640 356

- kobiety 119 735 569 1401 236

- m ęŜ czy źni 58 547 1004 1239 120

Spis Rolny 2002 rok

Obecnie du Ŝy procent ludno ści ma wykształcenie wył ącznie podstawowe. S ą to głównie osoby starsze, ro śnie liczba osób z wykształceniem wy Ŝszym i średnim.

2.3.4 INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

Wi ększo ść obiektów usługowych niezb ędnych do obsługi ludno ści gminnej znajduje si ę na terenie miasta Łowicza. Tutaj ulokowało si ę wi ększo ść obiektów usługowych o zasi ęgu gminnym:

39

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Urz ąd Gminy - z zakresu administracji
Bank Spółdzielczy w Łowiczu - obsługa finansowa
Posterunek Policji – bezpiecze ństwo publiczne
Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej –zdrowie publiczne
Apteki
Gminny O środek Pomocy Społecznej – pomoc społeczna
Rejonowy Urz ąd Pocztowy i Rejon Telekomunikacyjny – usługi pocztowe i komunikacja
Lecznica Weterynaryjna – obsługa weterynaryjna
Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska
Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Sklepy spo Ŝywcze – placówki handlowe

Ponadto na terenie gminy funkcjonuje:
osiem placówek o światowych Szkoły Podstawowe:
Szkoła Podstawowa w Bocheniu,
Szkoła Podstawowa im. Bohaterów Wrze śnia w D ąbkowicach Dolnych,
Szkoła Podstawowa w Jamnie,
Szkoła Podstawowa w Nied źwiadzie,
Szkoła Podstawowa w Popowie,
Szkoła Podstawowa w Wygodzie,
Szkoła Podstawowa im. M. Konopnickiej w Zielkowicach, Gimnazja:
Publiczne Gimnazjum w Popowie z siedzib ą w Łowiczu, przy ulicy Pozna ńskiej 4 .
Gminna Biblioteka Publiczna w Bocheniu z fili ą w Zawadach
Od stycznia 2008 roku w miejscowo ści Boche ń działa „Wioska Internetowa - Centrum Kształcenia na odległo ść ”. Jest to placówka o charakterze kulturalno – o światowym, wyposa Ŝona w nowoczesny sprz ęt komputerowy z oprogramowaniem oraz dost ępem do Internetu. Daje to mo Ŝliwo ść bezpłatnego korzystania z komputerów i Internetu ka Ŝdemu mieszka ńcowi terenów wiejskich, który jest zainteresowany zdobywaniem i uzupełnianiem swojej wiedzy.

Istotnymi dla terenów wiejskich s ą stra Ŝnice OSP. Obecnie stra Ŝnice znajduj ą si ę w 16 sołectwach skupiaj ąc 570 członków.

Na terenie gminy działaj ą kluby sportowe:
Stowarzyszenie Kultury Fizycznej „NAPRZÓD JAMNO”
Stowarzyszenie Kultury Fizycznej „ZRYW WYGODA”
Stowarzyszenie Kultury Fizycznej LKS „OLIMPIA NIED ŹWIADA”
Stowarzyszenie Kultury Fizycznej LKS „DAR PLACENCJA”
Ludowy Klub Sportowy „VICTORIA ZABOSTÓW DU śY”

40

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Uczniowski Klub Sportowy „OLIMP” Nied źwiada Grupy te zrzeszaj ą ponad 285 osób w ró Ŝnych grupach wiekowych.

Głównym, miejskim o środkiem organizacyjnym zlokalizowanym w bliskiej odległo ści od gmin jest Łowicz. Mieszka ńcy gminy znajduj ą w mie ście siedzib ę powiatu, targowic ę miejsk ą, szpital, ARiMR, s ąd. W Łowiczu znajduj ą si ę zakłady, które kupuj ą od rolników produkty rolne: - Okr ęgowa Spółdzielnia Mleczarska - Firma „Bracia Urbanek” - Agros Nova Łowicz

2.3.5 RYNEK PRACY

Bezrobocie jest jednym z najwi ększych zagro Ŝeń o charakterze ekonomicznym i społecznym, jakie towarzysz ą okresom dekoniunktury w gospodarce rynkowej. Wśród najbardziej gro źnych skutków bezrobocia nale Ŝy wymieni ć:

• Dewastacj ę i destabilizacj ę rynku pracy • Zmniejszenie wpływów bud Ŝetowych (zarówno do bud Ŝetu centralnego jak i lokalnego) • Emigracj ę kadr, zwłaszcza wysokokwalifikowanych • Zahamowanie popytu i zubo Ŝenie rynku dóbr i usług, atrakcyjno ść co za tym idzie zmniejszenie obrotów atrakcyjno ści handlu • Zmniejszenie atrakcyjno ści regionu i zniech ęcenie inwestorów • Bezrobocie godzi w rodziny i powoduje tworzenie si ę zjawisk patologii społecznej

Bezrobocie jest du Ŝym problemem wpływaj ącym na zadowolenie mieszka ńców i poziom ich Ŝycia. Od wielu lat notuje si ę wysok ą stop ę bezrobocia. W województwie łódzkim stopa bezrobocia wynosi 9,2 % (grudzie ń 2008 r.). Poci ąga to za sob ą szereg problemów natury społecznej.

Stopa bezrobocia w powiecie łowickim w 2008 roku wynosiła 8,1% (2788 osób zarejestrowanych w Powiatowym Urz ędzie Pracy). Natomiast w gminie Łowicz w 2008 roku zarejestrowanych było 220 bezrobotnych, z czego: 103 osoby to kobiety, 117 osób to męŜ czy źni.

W gminie Łowicz wi ększo ść bezrobotnych to m ęŜ czy źni, jednak powinno si ę zwróci ć uwag ę na bezrobocie w śród kobiet, gdy Ŝ nale Ŝą one do grupy bardziej podatnej na bezrobocie długotrwałe. Bezrobocie kobiet jest wynikiem do ść zró Ŝnicowanego zbioru przesłanek maj ących generalnie dwojak ą natur ę. Po pierwsze - mo Ŝemy mówi ć o przesłankach natury ekonomicznej – tzn. takich, które s ą zwi ązane z zagadnieniem struktury popytu na prac ę. Ich dyskryminuj ące w swym charakterze działanie nie jest mo Ŝliwe w odniesieniu do

41

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

jakiejkolwiek płci; mog ą si ę one objawia ć w praktyce jedynie pod postaci ą okre ślonych dla poszczególnych stanowisk pracy wymogów kwalifikacyjnych.

Swoj ą specyfik ę bezrobocie kobiet zawdzi ęcza natomiast silnemu oddziaływaniu przesłanek natury społeczno – kulturowej; zwi ązanych z istnieniem zestawów ról społecznych tradycyjnie przypisywanych poszczególnym płciom. Wspomniane zestawy ról determinuj ą sfery aktywno ści, w jakich okre ślone osoby mog ą si ę realizowa ć bez nara Ŝania si ę na przejawy społecznej dezaprobaty. Patrz ąc z perspektywy historycznej mo Ŝemy zauwa Ŝyć, Ŝe ta tendencja w kierunku podziału pracy wzgl ędem płci okazuje si ę niezmiernie trwała i – pomimo proegalitarnych działa ń współczesnych społecze ństw we wszystkich niemal wymiarach społecznej aktywno ści – nadal ma du Ŝy wpływ na dystrybucj ę zatrudnienia.

Walka z bezrobociem jest trudnym i długotrwałym przedsi ęwzi ęciem, które wymaga współdziałania wielu instytucji firm i organizacji. W tym miejscu nale Ŝy si ę uwaga, i Ŝ poprzez poj ęcie walki z bezrobociem rozumiemy tworzenie nowych miejsc pracy, profilaktyce w miejscach zagro Ŝonych bezrobociem oraz zapobieganie patologiom społecznym, jakie towarzysz ą zjawisku utraty pracy. Na czele w śród podmiotów niezb ędnych do uruchomienia skutecznego programu zwalczania bezrobocia wysuwaj ą si ę o środki władzy (centralnej, lokalnej i samorz ądowej) oraz organizacje pozarz ądowe. Wynika to zarówno z podziału kompetencji i rozdziału funduszy bud Ŝetowych (ró Ŝnych bud Ŝetów) jak i perspektyw współpracy z instytucjami Unii Europejskiej.

Generalnie, na obszarze gminy poziom bezrobocia jest niski, wynosi zaledwie 7,89 %.

Według danych z Powiatowego Urz ędu Pracy w Łowiczu w gminie Łowicz: → bardzo powoli wzrasta liczba osób bezrobotnych z prawem do zasiłku (obecnie 16,36%, ogółu zainteresowanych, w 2003 roku 9,19%), świadczy to o tendencji zatrudnienia krótkotrwałego, czasowego, które nie gwarantuje stabilno ści zatrudnienia na rynku lokalnym oraz o tendencjach nie wi ązania si ę pracodawców z pracownikami na dłu Ŝej), → około 53,49% ogółu zarejestrowanych stanowi ą osoby młode i w sile wieku, do 35 roku Ŝycia (wzrost w ci ągu ostatniego roku o 6,53%), grupa ta, to absolwenci szkół maj ących trudno ści ze znalezieniem pracy, nieposiadaj ący do świadczenia zawodowego, → najwi ększa grup ę osób bezrobotnych stanowi ą osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (32,86%), → kolejna grup ę stanowi ą osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (26,57%), → natomiast najmniejsza grupa osób bezrobotnych to osoby z wykształceniem wy Ŝszym (5,94 %), → zaobserwowa ć mo Ŝna bardzo du Ŝą grup ę osób biernych zawodowo szczególnie w śród osób z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym stanowi ących a Ŝ 24,82% biernych zawodowo.

42

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

2.3.6 WSPÓŁPRACA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI

Uwarunkowania współpracy

Fundamentem ideowym wyznaczaj ącym podstawy współpracy pa ństwa, w tym samorz ądów terytorialnych i organizacji pozarz ądowych jest zasada subsydiarno ści, zapisana w preambule Konstytucji RP. Zakłada ona, Ŝe pa ństwo bierze na siebie tylko te zadania, których nie s ą w stanie rozwi ąza ć obywatele i ich wspólnoty. Praktyczn ą konsekwencj ą przyj ęcia tej zasady jest decentralizacja pa ństwa i przekazywanie władzy lokalnej wspólnotom samorz ądowym. Bardzo wa Ŝnym krokiem na tej drodze jest przeniesienie znacznej cz ęś ci kompetencji rz ądu centralnego samorz ądom: powiatom i województwom. Obok tego procesu powinien si ę dokonywa ć proces przekazywania cz ęś ci kompetencji pa ństwa obywatelom dobrowolnie zrzeszaj ącym si ę dla rozwi ązywania zada ń społecznych. Przemawiaj ą za tym nie tylko wzgl ędy ideowe, ale i praktyczne. Nie chodzi tylko o to, Ŝe obywatele maj ą prawo sami definiowa ć swoje problemy i liczy ć na pomoc pa ństwa w ich rozwi ązywaniu, ale tak Ŝe o to, i Ŝ w wielu dziedzinach organizacje te szybciej i taniej potrafi ą rozwi ąza ć problemy ni Ŝ administracja rz ądowa i samorz ądowa.

Podstawowym faktem, któr ą winni u świadamia ć sobie wszyscy samorz ądowcy i pozarz ądowcy jest to, Ŝe podmiotem ich działania s ą ludzie. Zarówno samorz ąd lokalny, jak i organizacje pozarz ądowe, cho ć w oparciu o ró Ŝne podstawy (samorz ąd z mocy prawa, organizacje dobrowolnie) s ą reprezentantami społeczno ści. Obie te instytucje, znów w ró Ŝny sposób i na ró Ŝnych zasadach, d ąŜą do wspólnego celu. Jest nim zaspokajanie potrzeb społecznych, słu Ŝenie ludziom, którzy wybrali swoich przedstawicieli do tych instytucji.

Zrozumienie tego, sk ądin ąd oczywistego faktu, nie jest wcale powszechne, a jest to przecie Ŝ fundament współdziałania, w ramach wspólnej misji, jak ą jest dobro społeczno ści lokalnej. Organizacje pozarz ądowe z reguły s ą znaczniej bli Ŝej ludzi, wyrastaj ą w odpowiedzi na ich konkretne potrzeby. Administracja natomiast cz ęsto (na całym świecie zreszt ą) zapomina o swojej misji, o tym, komu słu Ŝy. Świadomo ść misji, nadanie podmiotowo ści ludziom uruchamia proces uwłaszczenia obywateli, przywrócenia im podmiotowo ści poprzez tworzenie mo Ŝliwo ści wpływania na własne sprawy. Jednym z nurtów takiego procesu uwłaszczenia obywateli jest budowanie współpracy władz lokalnych z organizacjami pozarz ądowymi, które pełni ą funkcj ę uspołeczniania Ŝycia zbiorowego.

Organizacje, o czym była ju Ŝ mowa, powstaj ą tam, gdzie pojawiaj ą si ę niezaspokojone potrzeby. Najcz ęś ciej s ą odpowiedzi ą na problemy dnia codziennego, gdyŜ te wła śnie s ą najbardziej istotne. Cz ęść organizacji w sposób świadomy pozostaje na tym poziomie działania. To jest ich misja, tak okre śliły swoj ą rol ę i miejsce: pomaga ć wtedy, gdy pojawia si ę problem. Najcz ęś ciej zreszt ą uzupełniaj ą w ten sposób działania samorz ądu i pa ństwa. Jednak inne organizacje staraj ą si ę poszukiwa ć przyczyn problemów, a nie tylko łagodzi ć ich skutki. To jest skuteczna metoda rozwi ązywania problemów, ale trudna, bo wymagaj ąca umiej ętno ści i wytrwało ści w docieraniu do rzeczywistych źródeł problemów, spojrzenia

43

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

ponad codzienno ści ą. Wiele organizacji, które w tym wła śnie upatruj ą swoj ą rol ę, stara si ę dociera ć do źródeł problemów i rozwi ązywa ć je, i to zarówno w skali lokalnej, jak i ogólnopolskiej.

Nie jest to równie Ŝ łatwe dla samorz ądowców, którzy bardzo cz ęsto przygniecieni s ą problemami dnia codziennego: dziurawymi jezdniami czy brakiem pieniędzy na wypłat ę zasiłków z pomocy społecznej. Ale tak Ŝe w śród nich istnieje wiele przykładów stara ń o patrzenie na problemy w dłu Ŝszym horyzoncie czasowym i okre ślanie celów, które odnosz ą si ę do źródeł problemów, a nie tylko do ich skutków - w my śl twierdzenia, Ŝe lepiej zapobiega ć ni Ŝ leczy ć. Przykładem takie podej ścia do okre ślania celów działania s ą Strategie i Plany Rozwoju Lokalnego w wielu gminach w Polsce.

Świadomo ść tego, Ŝe w działaniu najwa Ŝniejsze s ą rezultaty wi ąŜ e si ę ści śle ze świadomo ści ą misji, celów. My ślenie w kontek ście rezultatów podejmowanych działa ń wymaga planowania i to w dłu Ŝszym horyzoncie czasowym. Finansowa ć nale Ŝy nie działania, ale ich rezultaty. Dobrze znane s ą sytuacje, w których pewne rezultaty mo Ŝna osi ągn ąć bardzo prostymi, tanimi sposobami. Nie da si ę ich jednak zastosowa ć, trzeba wybra ć sposób dro Ŝszy i niekoniecznie gwarantuj ący osi ągni ęcie zakładanych rezultatów, tylko dlatego, Ŝe tak mówi ą przepisy. To bardzo cz ęsto problem administracji, którego rozwi ązaniem mog ą by ć organizacje pozarz ądowe, elastyczne i - mi ędzy innymi dzi ęki temu - skuteczne w działaniu.

Władza samorz ądowa z mocy prawa jest gospodarzem w swojej gminie. Dobry gospodarz to nie zawsze ten, który sam wszystko potrafi zrobi ć najlepiej, ale przede wszystkim ten, który potrafi dobrze kierowa ć innymi. Władze samorz ądowe powinny przede wszystkim tworzy ć warunki do współpracy, z wszystkimi tymi, którzy działaj ą dla dobra społeczno ści lokalnej, w tym z organizacjami pozarz ądowymi.

Organizacje potrafi ą osi ąga ć zało Ŝone rezultaty taniej i skuteczniej ni Ŝ na przykład jednostki bud Ŝetowe, obarczone administracj ą i skr ępowane przepisami. Jest to równie Ŝ, a mo Ŝe nawet przede wszystkim, wa Ŝne z jednego jeszcze powodu. Ludzie wtedy s ą szcz ęś liwi, gdy czuj ą w pełni, Ŝe ich potrzeby s ą zaspokajane, gdy si ę ich nie wyr ęcza, wtedy, ale daje si ę mo Ŝliwo ść decydowania o zaspokajaniu własnych potrzeb. Jedn ą z form takiego uczestnictwa jest wła śnie współpraca z organizacjami pozarz ądowymi, które reprezentuj ą interesy obywateli. Innym elementem świadomo ści współpracy jest u świadomienie sobie ról jakie pełni ą obaj partnerzy. Oczywiste jest, Ŝe podstaw ą dla okre ślania tych ról jest stan obecny, co nie oznacza, Ŝe nie mo Ŝna d ąŜ yć - w ramach obowi ązuj ących reguł - do jego zmiany. Władze lokalne, w ramach bycia gospodarzem w swojej gminie, zobowi ązane s ą do świadczenia okre ślonego zakresu usług o okre ślonych standardach. W przeciwie ństwie do nich organizacje tworzone s ą dobrowolnie, same okre ślaj ą to co robi ą. W okre śleniu ról pomaga zidentyfikowanie i przekonanie si ę nawzajem o swoich atutach. Samorz ąd, na przykład ma mo Ŝliwo ść kreowania warunków i regulacji dotycz ących ró Ŝnych sfer Ŝycia publicznego, posiada zasoby i środki na prowadzenie działa ń na rzecz mieszka ńców, ma dost ęp do ró Ŝnych źródeł informacji. Organizacje natomiast s ą elastyczne, nie s ą bowiem skr ępowane tyloma przepisami co samorz ąd, mog ą by ć zatem znacznie bardziej innowacyjne, maj ą lepsze

44

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

rozpoznanie potrzeb społecznych, mog ą efektywniej świadczy ć usługi na rzecz mieszka ńców. Dobre poznanie siebie nawzajem, okre ślenie własnych atutów i słabo ści pozwala precyzyjnie okre śli ć role obu partnerów. Ró Ŝnice w ich mo Ŝliwo ściach działania i w tym czym dysponuj ą stanowi ą sił ę współpracy, w której obaj partnerzy mog ą uzupełnia ć si ę, pomna Ŝaj ąc efekty współdziałania.

Organizacje pozarz ądowe jako partner samorz ądu terytorialnego

Organizacje s ą reprezentantem społeczno ści lokalnej, wyrazicielem potrzeb, d ąŜ eń i oczekiwa ń tej społeczno ści (lub jej grup). To powoduje, Ŝe dla samorz ądu organizacje stanowi ą znakomity “pas transmisyjny”, którym przepływaj ą informacje zarówno od ludzi do samorz ądu, jak i od samorz ądu do społecze ństwa. Organizacje jako reprezentant społeczno ści powinny mie ć zatem mo Ŝliwo ść wypowiadania si ę w sprawach wa Ŝnych dla społeczno ści i współuczestniczy ć w podejmowaniu istotnych dla mieszka ńców decyzji.

Główne formy współpracy to: stała współpraca informacyjna, konsultacje, współudział w podejmowaniu decyzji przez władze samorz ądowe. Organizacje świadcz ą równie Ŝ, o czym była ju Ŝ mowa, pomoc bezpo średni ą na rzecz mieszka ńców społeczno ści lokalnej. Dysponuj ą w tym zakresie potencjałem, wiedz ą i do świadczeniami. Mog ą by ć zatem znakomitym wykonawc ą zada ń publicznych, których zakres i sposób realizacji okre śla samorz ąd. Główna forma współpracy: kontraktowanie usług organizacjom przez samorz ąd. Organizacje obok wykonywania zlecanych przez samorz ąd zada ń publicznych, proponuj ą zupełnie niekonwencjonalne, nowatorskie sposoby rozwi ązywania problemów. Pełni ą funkcj ę innowacyjn ą i w tym zakresie samorz ąd równie Ŝ powinien współpracowa ć z nimi, przede wszystkim inspiruj ą działania innowacyjne i wspieraj ąc ich realizacj ę.

Główne formy współpracy z organizacjami pozarz ądowymi stosowane na terenie gminy Łowicz to: programy dotacji i inne formy wspierania organizacji.

Programy współpracy najcz ęś ciej przewiduj ą nast ępuj ące formy współpracy pomi ędzy samorz ądem i organizacjami pozarz ądowymi: • konsultowanie decyzji podejmowanych przez władze samorz ądowe z organizacjami pozarz ądowymi, najlepiej w ustalonym wspólnie trybie i formie, • zaproszenie organizacji pozarz ądowych do współtworzenia strategii rozwoju lokalnego, do szczególnego znaczenia nabiera w tworzeniu regionalnych planów rozwoju nowych województw samorz ądowych, • okre ślenie zasad i procedur ubiegania si ę przez organizacje pozarz ądowe o dotacje z bud Ŝetu samorz ądowego na realizacj ę innowacyjnych projektów słu Ŝą cych mieszka ńcom danej społeczno ści lokalnej, • uwzgl ędnianie organizacji pozarz ądowych w przetargach na wykonywanie zada ń publicznych,

45

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

• stanowienie prawa lokalnego (uchwały Rad Samorz ądów), które w sposób kompleksowy okre ślaj ą cele, zasady, mechanizmy i formy współpracy samorz ądu i organizacji pozarz ądowych. • ró Ŝne formy wspierania działa ń organizacji, na przykład: - mo Ŝliwo ść korzystania z infrastruktury posiadanej przez samorz ąd; organizacje bezpłatne lub na zasadach preferencyjnych mog ą korzystać z lokali, sal na szkolenia i konferencje, środków transportu, - mo Ŝliwo ść korzystania z informacji posiadanych przez samorz ąd, - mo Ŝliwo ść korzystania z wiedzy i do świadcze ń ekspertów samorz ądowych, - mo Ŝliwo ść korzystania z kanałów promocyjnych gminy, - mo Ŝliwo ść korzystania z kontaktów zagranicznych gminy, - mo Ŝliwo ść udzielania przez gmin ę rekomendacji dla organizacji pozarz ądowych, - mo Ŝliwo ść korzystania ze szkole ń i to zarówno w zakresie merytorycznych zagadnie ń, jak i w zakresie rozwoju organizacyjnego, jak te Ŝ dotycz ących funkcjonowania władz samorz ądowych, urz ędu gminy, etc 2.

2.4 SFERA EKONOMICZNA

2.4.1 GOSPODARKA

Rolnictwo

Sektor publiczny nie odgrywa istotnej roli w gospodarowaniu gruntami na terenie gminy, zarówno jako „wła ściciel”, jak i jako „faktyczny u Ŝytkownik”. W grupie pa ństwowych gospodarstw rolnych u Ŝytkuj ących grunty na terenie gminy s ą dwa gospodarstwa, których siedziby znajduj ą si ę w mie ście Łowiczu: Stacja Hodowli i Unasieniania Zwierz ąt (u Ŝytkuje grunty o ł ącznej powierzchni ok. 18 ha), Gospodarstwo Pomocnicze przy Zespole Szkół Rolniczych (u Ŝytkuje grunty o pow ok. 11 ha). Wi ększy areał gruntów stanowi zasób Skarbu Pa ństwa, w du Ŝej cz ęś ci przekazany do dyspozycji Agencji Rolnej Skarbu Pa ństwa. Takie grunty znajduj ą si ę przede wszystkim w Zawadach, Parmie, Ostrowie, Otolicach, Zielkowicach, tak Ŝe w Nied źwiadzie (najwi ększe areały). O wielko ści produkcji rolniczej na terenie gminy decyduj ą u Ŝytkownicy indywidualnych gospodarstw rolnych - w tej grupie własno ści pozostaje 94% powierzchni u Ŝytków rolnych. Niewielki udział w strukturze własno ści maj ą wła ściciele nieruchomo ści rolnych o powierzchni u Ŝytków rolnych mniejszych od 1 ha.

Rolnictwo, które stanowi wa Ŝny element. W strukturze gospodarstw gminy dominuj ą gospodarstwa małe, o powierzchni 1 – 5 ha, które stanowi ą ponad połow ę ogólnej liczby gospodarstw. Niski jest stopie ń specjalizacji gospodarstw rolnych, zmniejszaj ący efektywno ść gospodarowania, ograniczaj ący post ęp technologiczny i pozycj ę przetargow ą rolników na

2 Por. Tomasz Schimanek „Organizacje pozarz ądowe w Polsce”.

46

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

rynku. Jedn ą z głównych barier rozwojowych w rolnictwie jest niedostatek kapitału, wynikaj ący z niskiej koniunktury w rolnictwie.

Liczba i wielko ści indywidualnych gospodarstw rolnych ogółem i w poszczególnych miejscowo ściach, przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco:

Indywidualne gospodarstwa Przeci ętna powierzchnia rolne gospodarstwa w ha u Ŝytków Miejscowo ść rolnych

1996 2007 1966 2007

Liczba pow. w ha

Boche ń 107 92 786 7,2 8,5

Dąbkowice Dolne 75 67 540 7,4 8,0

Dąbkowice Górne 54 56 368 6,8 6,6

Gu źnia 62 56 362 6,1 6,5

Jamno 106 100 680 6,3 6,8

Jastrz ębia 103 93 343 3,3 3,7

Klewków 45 54 332 7,3 6,1

Małszyce 55 47 148 2,8 3,1

Mystkowice 55 46 496 8,6 10,8

Nied źwiada 81 76 407 5,1 5,3

Ostrów 44 38 359 9,3 9,4

Otolice 47 46 294 6,3 6,4

Parma 110 119 395 3,6 3,3

Pilaszków 63 56 563 8,8 10,1

Placencja 59 61 196 3,4 3,2

Popów 160 150 499 3,2 3,3

Strzelcew 133 131 341 2,5 2,6

Szczudłów 19 20 131 7,2 6,6

47

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Świ ące 22 21 155 6,6 7,4

Świery Ŝ 127 140 945 7,3 6,8

Wygoda 98 111 558 5,8 5,0

Zabostów Du Ŝy 96 88 471 4,9 5,3

Zabostów Mały 62 60 288 4,5 4,8

Zawady 96 92 642 6,9 7,0

Zielkowice 181 200 545 3,2 2,7

Ogółem gmina 2060 2020 10844 5,3 5,4

Struktura obszarowa gospodarstw w poszczególnych miejscowo ściach przedstawia si ę nast ępuj ąco (stan 2007r.)

Miejscowo ść Liczba Liczba gospodarstw w przedziałach wielko ści w ha gospodar stw do 2 2-5 5-7 7-10 10-15 pow-15

Boche ń 92 16 23 8 9 23 13

Dąbkowice Dolne 67 3 10 13 26 9 6

Dąbkowice Górne 56 7 15 10 12 12 0

Gu źnia 56 21 9 5 4 11 6

Jamno 100 20 22 11 23 18 6

Jastrz ębia 93 34 37 6 10 5 1

Klewków 54 21 12 4 5 6 6

Małszyce 47 27 9 4 6 0 1

Mystkowice 46 6 7 0 5 15 13

Nied źwiada 76 27 18 4 14 9 4

Ostrów 38 4 4 8 5 10 7

Otolice 46 15 11 2 7 5 6

48

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Parma 119 42 60 11 4 1 1

Pilaszków 56 5 5 6 15 13 12

Placencja 61 20 32 7 0 2 0

Popów 150 67 49 18 10 5 1

Strzelcew 131 84 25 7 11 2 2

Szczudłów 20 4 4 3 4 5 0

Świ ące 21 4 2 1 7 6 1

Świery Ŝ 140 31 31 17 24 28 9

Wygoda 111 28 37 18 18 7 3

Zabostów Du Ŝy 88 18 19 20 28 3 0

Zabostów Mały 60 14 17 16 11 2 0

Zawady 92 17 16 17 19 19 4

Zielkowice 200 103 68 18 8 3 0

Ogółem gmina 2020 638 542 234 285 219 102

Prawie połowa indywidualnych gospodarstw rolnych (z siedzibami na terenie gminy Łowicz) to gospodarstwa z grupy gospodarstw małych, głównie posiadaj ących od 1 do 5 ha u Ŝytków rolnych. Najkorzystniejsz ą struktur ę obszarow ą gospodarstw ( średnia powierzchnia gospodarstwa powy Ŝej 7 ha) maj ą wsie: Zawady, Świ ące, D ąbkowice Dolne, Boche ń, Ostrów Pilaszków, Mystkowice. S ą to zachodnie tereny gminy, o zró Ŝnicowanych warunkach glebowo-rolniczych (cho ć w wi ększo ści średnio dobrych). Najni Ŝsz ą średni ą powierzchni ę gospodarstwa posiadaj ą wsie Strzelcew, Zielkowice, Małszyce, Placencja, Parma, Popów, Jastrz ębia poło Ŝone w otoczeniu m. Łowicza i we wschodniej cz ęś ci gminy (na osi linii kolejowej do Skierniewic). Wyst ępuje stała tendencja do zmniejszania si ę liczby gospodarstw w ogółem.

Produkcja ro ślinna.

Zbo Ŝa s ą uprawami, które dominuj ą w strukturze zasiewów gospodarstw indywidualnych na całym terenie gminy. Powierzchnia zasiewów zbó Ŝ systematycznie wzrastała w przeci ągu ostatniego dziesi ęciolecia (w 1988 r. zbo Ŝa stanowiły 65% powierzchni całkowitej upraw na terenie gminy). W wi ększo ści miejscowo ści gminy Łowicz zbo Ŝa stanowi ą 3/4 ogólnej

49

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

powierzchni zasiewów. Dotyczy to zarówno terenów o dominacji gruntów dobrej jako ści, jak i tych o gruntach słabej jako ści. Uprawy intensywne - warzyw gruntowych i truskawek - wyst ępowały na znaczniejszych powierzchniach w obszarach o przewadze gleb wysokiej bonitacji tj. we wsiach: Zabostów Du Ŝy, Strzelcew, Boche ń, Świery Ŝ, Małszyce i Klewków.

Znacz ący udział w strukturze produkcji ro ślinnej na terenie gminy stanowi produkcja traw na gruntach zaliczanych do trwałych uŜytków zielonych. Ta forma u Ŝytkowania gruntów rolnych wynika z istniej ących uwarunkowa ń przyrodniczych - liczne i rozległe doliny rzeczne oraz inne podmokłe obni Ŝenia terenu predysponuj ą do utrzymania w tych obszarach ł ąk i pastwisk. Średnio na 1 gospodarstwo rolne na terenie gminy przypada 1,5 ha ł ąk i 0,4 ha pastwisk. Do miejscowo ści, w których odsetek u Ŝytków zielonych w ogólnej powierzchni gruntów jest wi ększy ni Ŝ średnia warto ść dla całej gminy a jednocze śnie ich jako ść jest najlepsza (z przewa Ŝaj ącym udziałem ł ąk i pastwisk klasy III i IV) nale Ŝą : Pilaszków, Mystkowice, Dąbkowice Dolne i Boche ń. Du Ŝe powierzchnie u Ŝytków zielonych w obr ębie wsi Jastrz ębia, Zielkowice, Placencja, Jamno, Zawady, Otolice, Świ ące i Szczudłów to w wi ększo ści jednak grunty zaliczane do klasy V (niskiej produktywno ści). Wyst ępuje tendencja do zmian struktury upraw ze zmniejszaniem si ę powierzchni upraw buraka cukrowego, cebuli na rzecz rzepaku.

Du Ŝą rol ę w produkcji ro ślinnej we wsiach Zabostów Mały i Zabostów Du Ŝy odgrywaj ą uprawy sadownicze. Produkcja sadownicza w tych terenach ma ju Ŝ wieloletnie tradycje - sady stanowi ą w wyŜej wymienionych miejscowo ściach, odpowiednio: 41 % i 31% ogólnej powierzchni u Ŝytków rolnych. W pozostałych terenach istniej ące sady to prawie wył ącznie sady przydomowe.

We wsi Nied źwiada znajduj ą si ę ogrody działkowe Polskiego Zarz ądu Działkowców - na powierzchni 12 ha.

Produkcja zwierz ęca.

Hodowla zwierz ąt gospodarskich to kierunek produkcji rolniczej, który jest podstawowym źródłem dochodu gospodarstw rolnych. Odnosi si ę to zarówno do hodowli bydła (w tym krów mlecznych), jak i hodowli trzody chlewnej.

Najwi ększe wska źniki pogłowia zwierz ąt gospodarskich (znacznie przekraczaj ące średnie warto ści dla gminy), zarówno bydła, jak i trzody chlewnej, maj ą wsie: Pilaszków i Dąbkowice Dolne. Z kolei Świ ące, D ąbkowice Górne i Placencja to wsie o du Ŝo wi ększych ni Ŝ przeci ętna dla gminy obsadzie bydła (tak Ŝe krów), a Strzelcew, Małszyce, Boche ń, Nied źwiada i Ostrów - o wi ększej obsadzie trzody chlewnej. Obserwuje si ę na terenie gminy współzale Ŝno ść mi ędzy du Ŝym odsetkiem u Ŝytków zielonych w strukturze u Ŝytkowania gruntów, w szczególno ści tych o dobrej i średniej jako ści - a istniej ącym, du Ŝym pogłowiem bydła. Nie wyst ępuje natomiast jednoznaczna zale Ŝno ść pomi ędzy uwarunkowaniami wynikaj ącymi ze stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej w poszczególnych obszarach gminy a wielko ści ą prowadzonej tam produkcji zwierz ęcej (lepszym warunkom glebowym nie zawsze towarzyszy wi ększa obsada zwierz ąt gospodarskich). Niskie wskaźniki pogłowia

50

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

bydła i trzody chlewnej maj ą Zabostów Mały, Zabostów Du Ŝy, Popów i Gu źnia, równie Ŝ małe pogłowie bydła - Strzelcew, Małszyce; grunty tam wyst ępuj ące charakteryzuj ą si ę stosunkowo wysok ą bonitacj ą. Istotnie ni Ŝsze od przeci ętnych dla gminy, wska źniki obsady bydła i trzody chlewnej maj ą wsie Parma, Zielkowice, Jastrz ębia - obszary o przewadze gruntów niskiej jako ści i znacznym rozdrobnieniu gospodarstw.

Stan zainwestowania terenów rolnych i stan wyposa Ŝenia gospodarstw rolnych.

Jednym z elementów zainwestowania w zakresie rolnictwa, a odnosz ący si ę do polepszenia warunków przestrzeni rolniczej, s ą melioracje. Gmina Łowicz nale Ŝy do grupy gmin gdzie powierzchnia gruntów zmeliorowanych jest wi ększa od areału gruntów wymagaj ących budowy takich urządze ń.

Stan melioracji według WZMiUW Oddziału w Łowiczu w poszczególnych miejscowo ściach gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Miejscowo ść Zmeliorowane u Ŝytki rolne Potrzeby nowych melioracji w odsetkach uŜytków rolnych - w odsetkach Ogółem Grunty UŜytki Ogółem Grunty UŜytki orne zielone orne zielone Boche ń 53,6 69,7 - 22,2 18,7 33,8

Dąbkowice Dolne 85,3 100 38,7 - - -

DąbkowiceGórne 63,8 67,0 37,9 - - -

Gu źnia 83,2 84,2 81,4 - - -

Jamno 45,0 50,8 31,1 13,2 8,3 25,0

Jastrz ębia - - - 89,2 83,7 95,0

Klewków 54,8 65,7 - 13,3 - 80,7

Małszyce 82,9 97,0 9,0 6,6 - 41,0

Mystkowice 85,5 100 40,6 - - -

Nied źwiada 52,2 67,9 1,5 21,1 - 89,4

Ostrów 28,4 40,1 2,6 54,7 68,2 25,0

Otolice 0,5 0,7 - 80,7 75,8 89,5

Parma 8,3 - 39,8 57,1 60,2 45,4

51

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Pilaszków 80,6 100 20,5 18,1 - 36,6

Placencja - - - 56,7 60,6 48,2

Popów 16,2 16,7 14,3 65,0 74,5 27,9

Strzelcew 87,0 92,0 16,0 2,8 3,0 -

Szczudłów - - - 28,6 9,7 77,1

Świ ące - - - 57,5 55,5 86,4

Świery Ŝ 83,9 98,2 17,0 - - -

Wygoda - - - 38,1 34,7 50,3

Zabostów Du Ŝy 30,5 35,2 - 55,9 54,6 64,8

Zabostów Mały 3,2 3,6 - 83,6 86,6 62,2

Zawady 2,4 - 12,8 38,9 35,9 51,7

Zielkowice 0,5 - 1,7 49,1 52,8 40,8

Ogółem gmina 41,7 49,8 17,9 30,9 27,9 39,9

Ogólna powierzchnia u Ŝytków rolnych zmeliorowanych wynosiła 4645 ha, w tym gruntów ornych - 4142 ha, a trwałych u Ŝytków zielonych - 503 ha. Najwi ększe areały gruntów o regulowanych stosunkach wodnych wyst ępuj ą w obr ębie wsi: Strzelcew, Mystkowice, Dąbkowice Dolne, Gu źnia, Małszyce, Świery Ŝ i Pilaszków - w miejscowo ściach o generalnie dobrej jako ści gruntów rolnych. Szacuje si ę, Ŝe najwi ększe potrzeby w tym zakresie wyst ępuj ą we wsiach: Jastrz ębia, Zabostów Mały, Otolice, Popów, Ostrów, tak Ŝe w Parmie, Placencji, Zabostowie Du Ŝym i Świ ącach (powy Ŝej 50% powierzchni u Ŝytków rolnych) . Ogółem na terenie gminy Łowicz jeszcze około 31% u Ŝytków rolnych wymaga zmeliorowania.

Gospodarka pozarolnicza

Na wst ępie analizy sfery gospodarczej warto zaznaczy ć, Ŝe analiza potencjału gospodarczego gminy wiejskiej, takiej jak Łowicz, musi być przeprowadzona w szerszym kontek ście. Gospodarka gminy Łowicz jest ści śle zwi ązana z Miastem Łowicz, powiatem łowickim oraz innymi przemianami zachodz ącymi na szczeblu powiatowym, wojewódzkim i krajowym. Gospodarka jest sektorem, w którym granice gmin, powiatów nie maj ą wi ększego znaczenia. Przemiany zwi ązane z globalizacj ą dotkn ęły ju Ŝ wszystkie dziedziny Ŝycia i dotarły równie Ŝ na tereny wiejskie. Odł ączenie si ę od tych przemian b ędzie barier ą rozwojow ą dla całej

52

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

gminy Łowicz. Wa Ŝne jest w tym kontek ście zintensyfikowanie działa ń zmierzaj ących do współpracy gminy na szczeblu wojewódzkim i krajowym.

Wa Ŝnym o środkiem oddziaływania gospodarczego dla gminy Łowicz jest Warszawa . To w Warszawie skupia si ę biznes, który kreuje nie tylko gospodark ę ogólnokrajow ą ale równie Ŝ całego regionu. Na rozwój gospodarczy Łowicza du Ŝy wpływ ma miasto Skierniewice . Od koniunktury gospodarczej w Skierniewicach uzale Ŝniona jest w du Ŝej mierze koniunktura gospodarcza Łowicza.

Na gospodark ę Łowicza wpływ maj ą te Ŝ: Sochaczew (minimalny, wskazano Ŝe mieszka ńcy podejmuj ą prac ę głównie w firmie Bakoma), Płock, śyrardów oraz aglomeracja łódzka .

Szczególnie ciekawym elementem analizy jest prognoza rozwoju gospodarczego poszczególnych o środków w najbli Ŝszych latach. Uwag ę nale Ŝy zwróci ć na aglomeracj ę łódzk ą, której znaczenie nagle ro śnie. Pod Łodzi ą b ędą przecina ć si ę dwie autostrady ł ącz ące północ z południem kraju i wschód z zachodem. Na południowym zachodzie powstaj ą nowe drogi, które poł ącz ą województwa z s ąsiednimi krajami. W Łodzi aktywnie działaj ą centra akademickie kształc ące fachowców. Poza tym w regionie łódzkim płace zazwyczaj s ą ni Ŝsze ni Ŝ na Mazowszu czy w Małopolsce, co jest czynnikiem przyci ągaj ącym nowych inwestorów.

Jeszcze kilka lat temu bezrobocie w Łodzi było wy Ŝsze od średniej w Polsce. Na pocz ątku 2001 roku ró Ŝnica wynosiła 1,5 punktu procentowego na niekorzy ść województwa łódzkiego. W marcu tego roku w woj. łódzkim przewy Ŝszało średni ą krajow ą jedynie o 0,4 punktu procentowego. Od kilku lat Łód ź staje si ę zagł ębiem inwestycji zagranicznych. Dlaczego nie w Warszawie? Koszty pracy w Warszawie s ą zbyt wysokie. Gdy wszystkie planowane inwestycje magazynowe zostan ą zrealizowane, w regionie łódzkim b ędzie znajdowa ć si ę 28 proc. powierzchni magazynów, podczas gdy w Warszawie 25 proc 3.

W miar ę post ępowania rozwoju gospodarczego Polski malała b ędzie rola Warszawy kosztem Łodzi. Region Łowicza musi wi ęc zwróci ć szczególna uwag ę i dostosowa ć zmiany do zmieniaj ącej si ę rzeczywisto ści gospodarczej w wymiarze ogólnopolskim. Kurcz ący si ę ju Ŝ dzisiaj rynek Warszawy mo Ŝe powodowa ć, Ŝe to nie Warszawa b ędzie głównym odbiorc ą usług i towarów wyprodukowanych w gminie Łowicz, ale b ędą to inne o środki miejskie.

Najpowa Ŝniejsze niebezpiecze ństwo to odpływ ludzi wykształconych, przedsi ębiorczych do Warszawy lub Łodzi. To ludzie o takich cechach stanowi ą o sile gospodarki gminy i s ą w stanie j ą kreowa ć. Ich odpływ mo Ŝe spowodowa ć powa Ŝne problemy społeczne.

W działaniach odnowy gospodarczej nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na kształcenie osób mog ących sprosta ć wyzwaniom dzisiejszej gospodarki. Kształcenie ustawiczne osób zagro Ŝonych zjawiskiem bezrobocia oraz osób bezrobotnych musi by ć ukierunkowane na firmy powstaj ące w pasach wskazanego oddziaływania. Szczególnie wa Ŝnym przemysłem staje si ę produkcja Artykułów Gospodarstwa Domowego. Aglomeracja łódzka stanie si ę liderem na rynku Europy Wschodniej poprzez napływ firm tego sektora. Szans ą na gminy jest

3 Źródło: Colliers International

53

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

tak Ŝe sprowadzenie na jej tereny firm wysokiej technologii i osób, które świadczy ć b ędą usługi za po średnictwem ł ącz internetowych (tele-praca). Dla działów tych nie jest wa Ŝne miejsce pracy, ale komfort i sprawno ść działania ł ącz telekomunikacyjnych. Szacuje si ę, Ŝe ju Ŝ w roku 2008 na terenie gminy Łowicz funkcjonowa ć b ędzie bezprzewodowy (szerokopasmowy) dost ęp do Internetu poprzez technologi ę UMTS 4.

Kształcenie kadr i rozwój systemów teleinformatycznych mo Ŝe wpłyn ąć na fakt, Ŝe osoby wykształcone pozostan ą w gminie Łowicz. Odpowiedni program kształcenia kadr nowoczesnej gospodarki musi by ć priorytetem w działaniach odnowy społecznej wsi polskiej.

W tym momencie warto przyjrze ć si ę dokładnie strukturze gospodarki gminy Łowicz.

W 2007 roku działalno ść gospodarcz ą w Gminie Łowicz prowadziło 464 podmiotów gospodarczych. 98% z nich nale Ŝała do sektora prywatnego. Jednostki zarejestrowane według sektorów 31 Jedn. XII m. 2007 JEDNOSTKI ZAREJESTROWANE WG SEKTORÓW Ogółem

ogółem jed.gosp. 464

Sektor publiczny

jednostki ogółem jed.gosp. 8

jednostki prawa bud Ŝetowego pa ństwowe i komunalne ogółem jed.gosp. 8

przedsi ębiorstwa pa ństwowe jed.gosp. 0

spółki prawa handlowego jed.gosp. 0

spółki z udziałem kapitału zagranicznego jed.gosp. 0

gospodarstwa pomocnicze jed.gosp. 0

Sektor prywatny

jednostki ogółem jed.gosp. 456

osoby fizyczne jed.gosp. 379

spółki prawa handlowego jed.gosp. 6

4 Prognoza sporz ądzona przez firm ę Bajor Consulting na podstawie bada ń Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych, Colliers International oraz bada ń własnych.

54

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

spółki z udziałem kapitału zagranicznego jed.gosp. 0

spółdzielnie jed.gosp. 1

fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne jed.gosp. 28

spółki cywilne jed.gosp. 33

Źródło: GUS

379 podmiotów gospodarczych w gminie Łowicz to zakłady osób fizycznych. Funkcjonuj ą równie Ŝ 4 spółki handlowe. Taki stan rzeczy odzwierciedla ogólne tendencje panuj ące w gospodarce, gdzie najbardziej konkurencyjnymi i wytwarzaj ącymi najwi ększ ą cz ęść Produktu Krajowego Brutto podmiotami s ą wła śnie najmniejsze przedsi ębiorstwa, które jednocze śnie potrafi ą najbardziej elastycznie reagowa ć na zmiany zachodz ące na rynku. Według danych GUS, w ostatnich trzech latach liczba przedsi ębiorstw nowozakładanych jest wi ększa od liczby przedsi ębiorstw likwidowanych, ale nie odzwierciedla to rzeczywistej liczby faktycznie działaj ących podmiotów - tym bardziej po zmianach dotycz ących zasad rejestracji i formy prowadzenia działalno ści gospodarczej przez spółki cywilne. Nie jest prowadzona te Ŝ ewidencja podmiotów zawieszaj ących bezterminowo prowadzenie działalno ści gospodarczej.

Ilo ść podmiotów gospodarczych ogółem w latach 2000 – 2008

Jednostka 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 terytorialna

Gmina Łowicz 303 334 380 409 400 358 349 352 382

Źródło: GUS

Struktura podstawowych bran Ŝ na terenie gminy

Struktura podstawowych bran Ŝ na terenie gminy w 2008 roku

JEDNOSTKI ZAREJESTROWANE WG SEKCJI Łowicz

Ogółem 382

Rolnictwo, łowiectwo i le śnictwo 44

Górnictwo i kopalnictwo 0

Przetwórstwo przemysłowe 10

55

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi ę elektryczn ą, gaz i wod ę 0

Budownictwo 66

Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów mechanicznych, motocykli oraz artykułów u Ŝytku osobistego i domowego 148

Hotele i restauracje 15

Transport, gospodarka magazynowa i ł ączno ść 34

Po średnictwo finansowe 2

Obsługa nieruchomo ści, wynajem, nauka i usługi zwi ązane z prowadzeniem działalno ści gospodarczej 4

Administracja publiczna i obrona narodowa; obowi ązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenia zdrowotne 3

Edukacja 1

Ochrona zdrowia i opieka społeczna 9

Pozostała działalno ść usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna 46

Źródło: GUS

Na terenach wiejskich powstały głównie sklepy detaliczne i hurtownie. W śród najwi ększych zakładów znajduj ących si ę na terenie miasta Łowicz, które skupuj ą produkty rolne od rolników wymieni ć nale Ŝy: Okr ęgow ą Spółdzielni ę Mleczarsk ą, "Firm ę Bracia Urbanek", Agros Nova Łowicz. Zatrudnienie poza rolnictwem mieszka ńców gminy w znacznym stopniu uzale Ŝnione jest od rynku pracy w Łowiczu. Najwi ększe firmy Łowicza (oprócz wy Ŝej wymienionych) to m.in.: "Opakomet", "Lamela".

Przedsi ębiorstwa zatrudniaj ące najwi ększ ą liczb ę mieszka ńców gminy (zlokalizowane na terenie gminy Łowicz):

⇒ Uprawa pieczarek, Gospodarstwo rodzinne, Anna i Jacek Walczak – D ąbkowice Dolne (10 osób) ⇒ KOPER Sp. J. Marek Koper, Pilaszków, (6 osób) ⇒ Skup i Sprzeda Ŝ Surowców Wtórnych, Stanisław Strusi ński, D ąbkowice Dolne 2, (5 osób)

56

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

⇒ PPHU „ANROB”, Bo Ŝena Gajda, D ąbkowice Górne, (9 osób) ⇒ PPH „MAJAN” S.C., Cezary Mycka, Strzelcew 22 a, (4 osoby) ⇒ Skup Złomu, Andrzej Skowro ński, D ąbkowice Górne, (4 osoby) ⇒ Liberacka Emilia „SDP Recykling” s.c. Małszyce (4 osoby)

2.4.2. TURYSTYKA

Główn ą przyczyn ą zainteresowania problematyk ą rozwoju turystyki na poszczególnych obszarach jest dostrze Ŝenie przez społeczno ści lokalne mo Ŝliwo ści uzyskiwania przychodów z prowadzenia działalno ści turystycznej oraz ich zdywersyfikowania na obszarach niegdy ś wył ącznie rolniczych. Aby te dochody osi ąga ć i systematycznie je zwi ększa ć, nale Ŝy doprowadzi ć do wzrostu liczby przyjazdów turystów krajowych i zagranicznych.

Gmina Łowicz posiada cenne walory przyrodnicze, rekreacyjne oraz kulturowe. Predestynuj ą one gmin ę do rozwijania funkcji rekreacyjno - wypoczynkowej na poziomie lokalnym oraz turystyki kwalifikowanej i tranzytowej w skali regionu.

Wa Ŝnym elementem turystycznym w gminie Łowicz jest obecnie tak Ŝe zbiornik wodny pozostały po eksploatacji Ŝwiru i piasków w obr ębie Wału D ąbkowickiego (na wysoko ści Dąbkowic Górnych).

Na terenie gminy poło Ŝony jest niewielki fragment – 2 500 ha Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Bzury . Jeden pomnik przyrody znajduje si ę we wsi Nied źwiada jest to wi ąz szypułkowy o obwodzie 335 cm.

Na terenie gminy brak jest atrakcyjnych obiektów zabytkowych, jednak Ŝe wyst ępuj ą warto ściowe z punktu widzenia ochrony dóbr kultury obiekty budownictwa i architektury. Do rejestru zabytków wpisane zostały nast ępuj ące obiekty: • grodzisko wczesno średniowieczne w Bocheniu – w świetle źródeł archeologicznych byłby to najstarszy gród w tej cz ęś ci Mazowsza, • pozostało ści osady średniowiecznej (XI/XIII w.) i prawdopodobnie tak Ŝe osadnictwa znacznie wcze śniejszego (epoka kamienia, kultury łu Ŝyckiej) – w Bocheniu, • cmentarz wojenny z II wojny światowej w Gu źni, zało Ŝony w 1939 r. – na cmentarzu pochowanych jest 147 Ŝołnierzy polskich Armii Pomorze.

Wśród atrakcji turystycznych regionu znajduj ą si ę tak Ŝe:

• Izba Pami ęci z I Zjazdu Zwi ązku Nauczycielstwa Polskiego w 1905 r. w Pilaszkowie, • Cmentarz Wojenny w Gu źni k. Jeziora Rydwan na którym pochowano 147 Ŝołnierzy Armii Pomorze poległych w Kampanii Wrze śniowej, • Izba Pami ęci w Szkole Podstawowej w Bocheniu, • Pomnik na terenie Szkoły Podstawowej w Jamnie upami ętniaj ący poległych Ŝołnierzy w latach 1918-1920,

57

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

• Tablica upami ętniaj ąca rozstrzelanych Polaków w 1944 r. w miejscowo ści Parma, • w Gu źni znajduje si ę Jezioro Rydwan, które w miesi ącach letnich staje si ę centrum wypoczynkowym Łowicza i okolic.

Stały rozwój turystyki mo Ŝe by ć zagwarantowany jedynie poprzez tworzenie i promowanie popytu rynkowego na okre ślone produkty turystyczne.

Wiod ącymi produktami turystycznymi w Gminie Łowicz powinny by ć:  turystyka urlopowa,  turystyka aktywna (piesza, je ździecka),  turystyka wiejska,  my ślistwo i łowiectwo,  wędkarstwo.

Osi ągni ęcie tych celów mo Ŝliwe jest poprzez:  dostosowanie produktów turystycznych do potrzeb rynku,  ukazanie specyfiki i to Ŝsamo ści regionalnej (kultura łowicka) oferuj ącej odpowiedni i atrakcyjny produkt turystyczny,  rozwój i modernizacj ę infrastruktury turystycznej i uzupełniaj ącej o zró Ŝnicowanym standardzie, dostosowanej do produktów wiod ących,  stworzenie odpowiedniego systemu promocji i dystrybucji produktu turystycznego regionu,  zorganizowanie zintegrowanej sieci informacji turystycznej i rezerwacji,  wskazanie priorytetowych przedsi ęwzi ęć i inwestycji wraz z czasem ich realizacji w gospodarce turystycznej obszaru,  umo Ŝliwienie podnoszenia kwalifikacji pracownikom zatrudnionym w gospodarce turystycznej regionu,

Organizatorzy turystyki i plani ści widz ą wiele zagro Ŝeń rozwoju turystyki w regionie. Najwa Ŝniejszymi z nich wydaj ą si ę by ć:

 brak kapitału inwestycyjnego do realizacji podstawowej i uzupełniaj ącej bazy turystycznej,  brak jednolitego produktu turystycznego,  brak ł ączy komputerowych słu Ŝą cych informacji i rezerwacji,  niedostateczne przygotowanie kadry obsługuj ącej turystów,  niedostateczna ilo ść i jako ść materiałów promocyjnych,

Wa Ŝnym elementem rozwoju turystyki w Gminie Łowicz jest turystyka wiejska.

W Polsce rozwija si ę turystyka wiejska nie ograniczaj ąca si ę tylko do gospodarstwa rolnego, lecz wszechstronnie wykorzystuje warunki krajobrazowe, kulturowe i infrastrukturalne

58

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

regionu (np. zwiedzanie obiektów historycznych, uczestnictwo w imprezach kulturalnych itp.).

Wła ściciele gospodarstw rolnych, aby uzyska ć jak najwi ększe obroty w agroturystyce, dbaj ą o otoczenie, inwestuj ą w ochron ę przyrody (oznakowania drzewostanu, wyznaczanie ście Ŝek rowerowych, do w ędrówek pieszych, estetyczne pojemniki na odpadki itp.), zabytkowe budynki i miejsca historyczne. Utrzymywana jest tradycja i zwyczaje poszczególnych regionów. Dzi ęki turystyce nie zanikn ą stare zwyczaje, techniki, sztuka i r ękodzieło, co w to Ŝsamo ści regionu łowickiego jest niezwykle wa Ŝne.

Agroturystyka jest rokrocznie coraz popularniejsz ą form ą wypoczynku. Stanowi szans ę przełamania kryzysu na obszarach wiejskich, zró Ŝnicowania działalno ści i pozyskania dodatkowych środków finansowych. Najcz ęś ciej oferowane s ą noclegi lub noclegi z wy Ŝywieniem, ale tak Ŝe coraz cz ęś ciej mo Ŝna skorzysta ć z porad w zakresie ziołolecznictwa, spróbowa ć wielu smakołyków z regionalnych kuchni oraz przetworów bezpo średnio wytwarzanych w gospodarstwach, jak i innych atrakcji np. przeja ŜdŜek konnych lub bryczk ą.

Rola agroturystyki w aktywizacji społeczno - gospodarczej wsi ma coraz wi ększe znaczenie, zwłaszcza w regionach turystycznie atrakcyjnych pod wzgl ędem walorów przyrodniczych, krajobrazowych, środowiskowych i zabytków, a wi ęc takich jak region łowicki.

Agroturystyka pozwala na wykorzystanie istniej ących zasobów mieszkaniowych, zagospodarowanie bezpo średnio w gospodarstwie produkowanej Ŝywno ści, przy jednoczesnym podnoszeniu poziomu kultury, znajomo ści j ęzyków, infrastruktury otoczenia, ochrony zabytków i środowiska oraz walorów przyrodniczo-krajobrazowych itp.

2.5. IDENTYFIKACJA NAJWAŻNIEJSZYCH PROBLEMÓW GMINY ŁOWICZ

2.5.1. WYKAZ NAJWAŻNIEJSZYCH PROBLEMÓW

Zagospodarowanie przestrzenne : • brak partnerstwa prywatno-publicznego celem realizacji inwestycji, przedsi ęwzi ęć i zamierze ń wpływaj ących na społeczno-kulturalny rozwój gminy • niewystarczaj ący dost ęp do informacji • niska świadomo ść społeczna • małe zaanga Ŝowanie mieszka ńców na rzecz działa ń środowiskowych • niedostateczne uto Ŝsamianie si ę z problemami gminy jako cało ści • zły stan techniczny dróg, • słabo rozbudowana infrastruktura techniczna • niedostateczna infrastruktura mieszkaniowa • brak dostatecznych regulacji przeciwpo Ŝarowych

59

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

• nieuporz ądkowana gospodarka wodno-ściekowa • degradacja środowiska przez niekontrolowane odprowadzanie ścieków i odpadów stałych, • istnienie lokalnych kotłowni opalanych niskiej jako ści w ęglem, skutkuj ące zanieczyszczeniem powietrza w okresie grzewczym • brak środków finansowych na doskonalenie istniej ącego systemu gospodarki odpadami • konieczno ść zagospodarowania surowców wtórnych w wi ększych zakresie • brak infrastruktury towarzysz ącej ruchowi transportu samochodów ci ęŜ arowych • brak rezerwy uzbrojonych terenów pod nowe rodzaje działalno ści,

Sfera społeczna: • brak nowoczesnych placówek kultury • brak świetlic środowiskowych • brak działa ń skierowanych na wspieranie grup o zmniejszonych mo Ŝliwo ściach integracji społecznej • słaby dost ęp do uczelni młodzie Ŝy wiejskiej spowodowany głównie przez niskie bud Ŝety domowe, wysokie czesne • utrzymywanie si ę wysokiego udziału ludno ści o niskim poziomie wykształcenia i kwalifikacji zawodowych • niski poziom mobilno ści zawodowej oraz ograniczone zdolno ści do zmian kulturowych • brak obiektów sportowych • brak atrakcyjnych ofert edukacyjnych • brak promocji gminy w zakresie kultury • Niewystarczaj ąco rozwini ęta słu Ŝba zdrowia i opieka społeczna,

Sfera ekonomiczna: • rosn ące bezrobocie • ubo Ŝenie ludno ści, poszerzanie si ę grupy mieszka ńców wył ączonych z procesów rozwojowych • słabo ść infrastruktury technicznej • mało uzbrojonych terenów pod inwestycje • zły stan dróg • zły stan układu komunikacyjnego w zakresie lokalnym • brak pełnej gospodarki wodno-ściekowej • brak polityki informacyjnej promuj ącej firmy i mo Ŝliwo ści regionu • brak instytucji wspieraj ących biznes

Działalno ść kulturalna:

60

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

• brak nowoczesnych placówek kultury • brak świetlic środowiskowych • brak działa ń skierowanych na wspieranie grup o zmniejszonych mo Ŝliwo ściach integracji społecznej • brak gminnego centrum informacyjnego dla mieszka ńców o kierunkach rozwoju edukacji, rynku pracy i mo Ŝliwo ściach kształcenia ustawicznego • słaby dost ęp do uczelni młodzie Ŝy wiejskiej spowodowany głównie przez niskie bud Ŝety domowe, wysokie czesne • niski poziom mobilno ści zawodowej oraz ograniczone zdolno ści do zmian kulturowych • brak obiektów sportowych • brak atrakcyjnych ofert edukacyjnych

2.5.2. ANALIZA SWOT

Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów Strengths (mocne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagro Ŝenia w otoczeniu). Analiza SWOT jest efektywn ą metod ą identyfikacji słabych i silnych stron organizacji oraz badania szans i zagro Ŝeń, jakie stoj ą przed organizacj ą. Analiz ę SWOT mo Ŝna z równym powodzeniem zastosowa ć do dowolnego przedsi ęwzi ęcia.

POŁO śENIE, ŚRODOWISKO NATURALNE

Mocne strony Słabe strony

• Niski poziom zanieczyszczenia powietrza, • Słabe wykorzystanie krajobrazu gminy i • Dogodne warunki fizjograficzne dla walorów przyrodniczych oraz budownictwa (małe deniwelacje, stabilne kulturowych, podło Ŝe). • Degradacja środowiska przez • Brak przemysłu uci ąŜ liwego dla niekontrolowane odprowadzanie ścieków środowiska, i odpadów stałych, • Bardzo dobra dost ępno ść komunikacyjna, • Niska świadomo ść mieszka ńców o • Blisko ść miasta Łowicza, potrzebie ochrony środowiska naturalnego. • Urozmaicony krajobraz naturalny – zró Ŝnicowanie przyrodnicze i

przestrzenne, • Du Ŝy potencjał do rozwoju turystyki, • Kompleksy le śne,

61

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA, GOSPODARKA KOMUNALNA

Mocne strony Słabe strony

• Konkurencyjne ceny nieruchomo ści pod • Słabo rozbudowana infrastruktura inwestycje, techniczna, • Istniej ący potencjał terenów • Niedostateczna infrastruktura niezagospodarowanych, mieszkaniowa, • Poło Ŝenie w pasie rosn ącej urbanizacji i • Niedobór nowych inwestycji od podstaw, wzrostu gospodarczego wokół Łowicza, • Brak rezerwy uzbrojonych terenów pod • Rozwini ęta sie ć telekomunikacyjna. nowe rodzaje działalno ści, • Du Ŝe braki w zakresie systemów infrastruktury społecznej i technicznej,

• Przewozy niebezpiecznych ładunków przez gmin ę, • Zły stan techniczny dróg, • Brak uzbrojenia technicznego w sołectwach, • Niedobór uzbrojenia cz ęś ci terenów budowlanych w infrastruktur ę techniczn ą w szczególno ści dotyczy gospodarki wodno – ściekowej.

GOSPODARKA, ROLNICTWO

Mocne strony Słabe strony

• Bliskie poło Ŝenie wzgl ędem Łowicza, • Brak specjalizacji w produkcji, Łodzi, Warszawy • Brak siedzib instytucji finansowych, • Istnienie rezerwowej siły roboczej, • Słaby rozwój instytucji otoczenia biznesu, • Korzystne warunki przyrodnicze dla • Brak wykwalifikowanej siły roboczej, rozwoju rolnictwa ekologicznego, • Dominacja bardzo małych firm w ogólnej • Rozwini ęty prywatny sektor gospodarczy, liczbie podmiotów, • Silne tradycje rolnicze. • Mała ilo ść inwestorów z zewn ątrz, szczególnie zagranicznych, • Rozdrobnienie gospodarstw,

• Brak alternatyw w aktywizacji zawodowej ludno ści wiejskiej poza rolnictwem, • Ograniczony rynek zbytu płodów rolnych, • Brak przechowalnictwa płodów rolnych, • Słabe wyposa Ŝenie w sprz ęt rolniczy.

62

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

KULTURA, SPORT, TURYSTYKA

Mocne strony Słabe strony

• Wyst ępowanie ciekawych zabytków i • Niedostatecznie rozwini ęta baza sportowo walorów krajobrazowych, – rekreacyjna i kulturalna, • Wolne tereny rekreacyjne do • Brak punktu informacji turystycznej, zagospodarowania, • Słabo rozwini ęta infrastruktura • Rozwini ęta to Ŝsamo ść kulturowa (kultura turystyczna, łowicka) • Niedobór środków finansowych na • Istnienie stowarzysze ń kulturalnych. inwestycje zwi ązane z kultur ą i sportem, • Brak szerokich działa ń na rzecz promocji regionu,

• Słabo rozwini ęta baza noclegowa.

WARUNKI SOCJALNO-BYTOWE, POTENCJAŁ LUDZKI

Mocne strony Słabe strony

• Dobry poziom wykrywalno ści przest ępstw, • Bardzo mały odsetek młodzie Ŝy • Dobre funkcjonowanie szkół, rozpoczyna studia wy Ŝsze, • Rosn ąca w świadomo ści społecze ństwa • Odpływ z regionu ludzi młodych i potrzeba aktywnego stylu Ŝycia, wykształconych, • Dobre warunki przyrodnicze do • Brak miejsc pracy dla ludzi młodych i uprawiania sportu i rekreacji, wykształconych, • Rosn ące zainteresowanie mieszka ńców • Brak szkół wy Ŝszych i średnich, uczestnictwem w procesie decyzyjnym, • Niski przyrost naturalny, świadcz ące o rozwoju społecze ństwa • Ubo Ŝenie mieszka ńców, obywatelskiego, • Rosn ące bezrobocie, • Wzrost przest ępczo ści oraz zjawisk patologii społecznych, • Pogarszaj ące si ę warunki Ŝycia ludno ści wiejskiej, • Brak mieszka ń dla ludzi ubogich, • Brak zintegrowanego systemu zarz ądzania w sytuacjach zagro Ŝenia bezpiecze ństwa, • Wzrost liczby osób korzystaj ących z pomocy społecznej.

63

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Szanse i zagro Ŝenia rozwoju gminy Łowicz

Druga cz ęść analizy SWOT polega na zidentyfikowaniu tendencji wyst ępuj ących w otoczeniu, które mog ą sprzyja ć (szanse) b ądź spowolni ć (zagro Ŝenia) procesy rozwojowe Gminy. Na uwarunkowania te Gmina nie ma mo Ŝliwo ści wpływu.

Szanse rozwoju Gminy wi ąŜą si ę przede wszystkim z: • Poło Ŝeniem sprzyjaj ącym rozwojowi na trasie krajowej Warszawa - Pozna ń • Integracj ą europejsk ą, która stwarza mo Ŝliwo ści pozyskania środków pomocowych, • Dopływem zagranicznego kapitału i technologii, • Budow ą autostrady A1, • Zwi ększeniem siły nabywczej mieszka ńców, • Utrzymaniem lobby proekologicznego, • Rozwojem informatyzacji i telekomunikacji, • Rozwini ętym rynkiem dóbr konsumpcyjnych, szczególnie działem spo Ŝywczym, • Rozwojem sieci rynków i giełd rolno-spo Ŝywczych, • Wzrostem liczby turystów przyje ŜdŜaj ących do Polski, • Rozwojem i powszechno ści ą edukacji na poziomie wy Ŝszym, • Promocj ą przedsi ębiorczo ści, • Promocj ą funduszy strukturalnych dla przedsi ębiorców, • Wysok ą pozycj ą w ocenach atrakcyjno ści inwestycyjnej, • Rozwojem systemów infrastruktury technicznej, • Mo Ŝliwo ści ą zewn ętrznego finansowania działa ń ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich, • Współprac ą ponadlokaln ą na rzecz przeciwdziałania uzale Ŝnieniom i przest ępczo ści, • Wprowadzeniem standardów jako ści usług medycznych. • Rozwój edukacji • Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców • Napływ kapitału inwestycyjnego z zewn ątrz • Rozwój niekonwencjonalnych źródeł energii • Ochrona środowiska • Nawi ązywanie współpracy z innymi miejscowo ściami i gminami • Doskonalenie samorz ądno ści lokalnej

Zagro Ŝenia rozwoju omawianego obszaru to przede wszystkim:

• Niewystarczaj ące środki przekazywane z bud Ŝetu pa ństwa na zadania dodatkowo zlecone gminie na podstawie wprowadzonych aktów prawnych, • Zahamowanie niezb ędnych reform pozwalaj ących na zmiany nieefektywnej struktury polskiej gospodarki,

64

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

• Drogie kredyty, trudny dost ęp do kredytów preferencyjnych co przekłada si ę na brak efektywnego systemu po Ŝyczkowo-kredytowego, • Niska siła nabywcza społecze ństwa gminy, • Du Ŝa niepewno ść działania wynikaj ąca z wielu zmian gospodarczych, społecznych i politycznych, • Brak sprawnego systemu aktywizacji bezrobotnych, • Niebezpiecze ństwo niepełnego wykorzystania szans jakie daj ą środki UE, • Silniejsze uzale Ŝnienie produkcji od obcego kapitału, • Niedostateczny post ęp w reformowaniu finansów publicznych i nadmierny wzrost obci ąŜ eń podatkowych, • Zbyt niski wzrost gospodarczy dla zapewnienia odpowiedniego tempa tworzenia miejsc pracy, • Dalsze uszczuplanie przez rz ąd środków finansowych na działalno ść placówek oświatowych, • Niedostateczne finansowanie pomocy społecznej, przy niedoskonało ści rozwi ąza ń systemowych, • Migracja młodych, wykształconych ludzi za granice i do du Ŝych miast • Ukryte bezrobocie w rolnictwie • Du Ŝa konkurencja w pozyskiwaniu środków unijnych • Niska dochodowo ść pracy w rolnictwie • Wyludnianie si ę wsi • Zmienno ść prawna • Niestabilna polityka wobec rolnictwa • Spadek dochodów gminy w wyniku zbyt du Ŝego fiskalizmu pa ństwa, • Wzrastaj ący koszt utrzymania, • Patologie społeczne • Ograniczenia prawne w zakresie inwestycji, • Szybki rozwój s ąsiednich gmin (konkurencja),

65

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

3. CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE ROZWOJU OBSZARU GMINY

Głównym celem rozwoju gminy Łowicz, jest:

zapewnienie mieszka ńcom gminy wysokiego poziomu Ŝycia poprzez wpływ na rozwój przedsi ębiorstw, zapobieganie bezrobociu, tworzenie przyjaznych warunków zamieszkania, ochron ę zdrowia i bezpiecze ństwa oraz zwi ększenie dost ępu do infrastruktury kulturalnej, edukacyjnej oraz sportowej.

Cel główny przekłada si ę na cele strategiczne, a te na cele cz ąstkowe:

Cel strategiczny I – Wspieranie i rozwój przedsi ębiorczo ści, w szczególno ści poprzez aktywizacj ę lokalnych zasobów oraz: a. bezpo średnie inwestycje w infrastruktur ę techniczn ą, b. kształtowanie w społeczno ści gminy postaw przedsi ębiorczych, c. tworzenie dogodnych warunków i wsparcie dla nowo powstaj ących przedsi ębiorstw, d. podniesienie standardów obsługi mieszka ńców gminy e. rozwój instytucji otoczenia biznesu, f. kształcenie ustawiczne osób bezrobotnych, chc ących podj ąć prac ę w nowym zawodzie lub podj ąć samodzieln ą działalno ść gospodarcz ą, g. rozwój infrastruktury telefonicznej i informatycznej.

Po 2007 roku, polityka gminy powinna w wi ększym ni Ŝ dotychczas zakresie wspiera ć działania ukierunkowane na dywersyfikacj ę działalno ści ekonomicznej ludno ści wiejskiej . Rozwój pozarolniczej działalno ści na wsi mo Ŝe przyspieszy ć przemiany strukturalne.

Decyduj ącą rol ę w tworzeniu nowych, stałych miejsc pracy na obszarze regionu łowickiego będą nadal odgrywa ć małe i średnie przedsi ębiorstwa (M ŚP). S ą one bowiem czynnikiem stabilno ści społecznej i rozwoju gospodarczego. Podstawowym czynnikiem wzrostu konkurencyjno ści gospodarki w gminie jest poprawa kondycji mikro oraz małych i średnich przedsi ębiorstw, głównie pod k ątem innowacyjno ści.

Wdro Ŝenie innowacji pozwala uzyska ć korzystn ą pozycj ę na rynku oraz determinuje dalszy rozwój przedsi ębiorstwa, jednak najcz ęś ciej barier ą dla inwestycji jest ograniczony dost ęp do zewn ętrznych źródeł finansowania ze wzgl ędu na nisk ą zdolno ść kredytow ą, a banki komercyjne nie s ą skłonne wspiera ć firmy na wczesnym etapie rozwoju.

66

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Popraw ę konkurencyjno ści rolnictwa mo Ŝna osi ągn ąć poprzez modernizacj ę gospodarstw, ukierunkowanie produkcji na rynek, aktywowanie inwestycji prorozwojowych oraz rozwój wszelkich form kooperacji mi ędzy producentami. Efektem wzrostu konkurencyjno ści b ędzie zwi ększenie dochodowo ści.

Rozwój przedsi ębiorstw, rolnictwa jest jednak ści śle uzale Ŝniony od rozwoju infrastruktury technicznej. Słabo rozwini ęta infrastruktura techniczna na wsi stanowi jedn ą z najpowa Ŝniejszych barier wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich. Niedostateczny stopie ń jej rozwoju nie tylko obni Ŝa standard Ŝycia i gospodarowania, lecz tak Ŝe decyduje o słabej atrakcyjno ści obszarów wiejskich dla potencjalnych inwestorów.

Pomimo notowanej w ostatnich latach tendencji wzrostu rozwoju gminy, potrzeby w tym zakresie s ą nadal bardzo du Ŝe. Niezb ędne b ędzie zatem dalsze wspieranie poprawy infrastruktury technicznej na obszarze gminy Łowicz, w tym inwestycji infrastrukturalnych bezpo średnio zwi ązanych z rolnictwem i przedsi ębiorczo ści ą. Brak dobrej jako ści dróg w wielu cz ęś ciach gminy powoduje zastój i marginalizacje gospodarcz ą. Rozwój w latach 2008 – 2015 ma nast ąpi ć w całej gminie.

W ramach celu operacyjnego realizowane b ędzie wsparcie na rzecz mieszka ńców obszarów wiejskich ukierunkowane na rozwój przedsi ębiorczo ści, podnoszenie zdolno ści do zatrudnienia, zwi ększenie mobilno ści zawodowej i przestrzennej, wyrównywanie szans w dost ępie do edukacji i rynku pracy, podniesienie poziomu wykształcenia mieszka ńców obszarów wiejskich, a zwłaszcza pozarolniczych umiej ętno ści zawodowych oraz zwi ększenie dost ępu do podstawowych usług publicznych i społecznych. Wszystkie powy Ŝsze działania będą prowadzi ć do zmniejszenia zró Ŝnicowa ń w tych dziedzinach pomi ędzy obszarami wiejskimi Gminy Łowicz a o środkami miejskimi.

Stymulowanie podnoszenia i aktualizacji umiej ętno ści zawodowych przez pracowników, zwłaszcza osób starszych i o niskich kwalifikacjach, jest kluczowe dla utrzymania atrakcyjno ści pracowników dla pracodawcy i utrzymanie ich aktywno ści na regionalnym rynku pracy.

W ramach priorytetu do realizacji w latach 2008 – 2015 przewidziano nast ępuj ące przedsi ęwzi ęcia: 1. Wykonanie nakładki asfaltowej na drodze Zielkowice-Bobrowniki 2. Wykonanie nakładki asfaltowej na drodze Pilaszków-Jastrz ębia 3. Poprawa gospodarki wodno-ściekowej w północno-zachodniej cz ęś ci gminy Łowicz (modernizacja systemu wodoci ągowo - kanalizacyjnego w miejscowo ściach Świery Ŝ Pierwszy, Świery Ŝ Drugi, Klewków, Nied źwiada) 4. Wykonanie nakładki asfaltowej na drodze Popów-Strzelcew

67

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

5. Wykonanie nakładki asfaltowej na drodze we wsi Popów 6. Wykonanie nakładki asfaltowej – Świery Ŝ I i Świery Ŝ II 7. Wodoci ąg Jamno-Dąbkowice 8. Stworzenie trwałego i przejrzystego systemu ulg i zwolnień podatkowych oraz jego promocja 9. Szkolenia z przedsi ębiorczo ści dla rolników 10. Współpraca z przedsi ębiorcami w zakresie informacji gospodarczej

Cel strategiczny II - Poprawa warunków Ŝycia mieszka ńców Gminy Łowicz poprzez ochron ę zdrowia, zapewnienie bezpiecze ństwa publicznego, socjalnego, edukacj ę, o świat ę i sport w szczególno ści poprzez: a. rozwój funkcji edukacyjno – o światowych i sportowych w gminie, b. ochron ę zdrowia i bezpiecze ństwa mieszka ńców, w tym bezpiecze ństwa socjalnego, c. wdra Ŝanie nowoczesnych form edukacji, d. współprac ę zagraniczn ą e. zapewnienie mieszka ńcom dost ępu do nowoczesnych form przekazu informacji w szczególno ści do Internetu.

Dost ęp do edukacji i umo Ŝliwienie korzystania z usług edukacyjnych s ą podstawowymi czynnikami okre ślaj ącymi przebieg ście Ŝki edukacyjnej, a w rezultacie sytuacj ę jednostek na rynku pracy. W ramach celu operacyjnego realizowane b ędą działania obejmuj ące wsparcie kierowane do osób i placówek realizuj ących proces kształcenia, maj ące na celu stworzenie równych szans w dost ępie do edukacji, rozszerzenie oferty dydaktycznej o elementy rozwojowe wykraczaj ące poza standardowe programy nauczania, a tak Ŝe upowszechnienie kształcenia ustawicznego osób dorosłych w szczególno ści osób odchodz ących od rolnictwa.

Upowszechnienie edukacji przedszkolnej, a co za tym idzie, wyrównanie szans edukacyjnych dzieci na pocz ątkowym etapie edukacji wymaga systemowego wdro Ŝenia elastycznych form edukacji przedszkolnej, szczególnie na obszarach gminy wiejskiej, gdzie edukacja przedszkolna jest upowszechniona w niewystarczaj ącym zakresie. Zapewnienie równego dost ępu do edukacji wszystkim mieszka ńcom b ędzie miało znaczenie priorytetowe dla rozwoju zasobów ludzkich w gminie. Dzi ęki realizacji działa ń przewidzianych do realizacji w tym celu operacyjnym mo Ŝliwa b ędzie lepsza identyfikacja barier ograniczaj ących dost ęp do edukacji i opracowanie bardziej efektywnych metod ich eliminacji.

Naczelnym motywem podejmowanych działa ń powinno by ć niedopuszczenie do mi ędzypokoleniowej transmisji negatywnych tendencji socjalnych, tj. przejmowaniu przez młodzie Ŝ z terenów wiejskich warto ści i postaw wła ściwych syndromowi „wyuczonej bezradno ści” oraz d ąŜ enie wszelkimi sposobami do podniesienia poziomu jej wykształcenia.

68

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Nale Ŝy zaznaczy ć, i Ŝ tak poj ęte przesłanki stanowi ą w istocie realizacj ę szerszego celu, jakim jest wzrost poziomu i jako ści Ŝycia na wsi oraz inwestycje w kapitał ludzki, niezb ędny w tworzeniu warunków dla wielofunkcyjnego rozwoju gminy.

Wa Ŝnym elementem tego celu operacyjnego jest zapewnienie mieszka ńcom bezpiecze ństwa. Niezb ędna jest ci ągła współpraca pomi ędzy policj ą a gmin ą oraz działalno ść prewencyjna.

W ramach priorytetu do realizacji w latach 2008 – 2015 przewidziano nast ępuj ące projekty:

1. Budowa kompleksu sportowo-rekreacyjnego w miejscowo ści Jamno, gm. Łowicz 2. Budowa kompleksu sportowo-rekreacyjnego w ramach programu "Moje boisko- Orlik 2012" przy Gimnazjum w Popowie 3. Budowa sali gimnastycznej dla obwodu szkolnego Wygoda - Zawady- Urba ńszczyzna – Jamno. 4. Utworzenie przedszkola gminnego.

Cel strategiczny III – Ochrona środowiska przyrodniczego i kształtowanie ładu przestrzennego poprzez: a. popraw ę stanu otaczaj ącego środowiska naturalnego, b. zachowanie unikalnych walorów środowiska naturalnego, c. dbanie o ład przestrzenny i jego funkcjonalno ść dla wszystkich mieszka ńców gminy, d. poprawa zdrowotno ści mieszka ńców, e. unowocze śnianie obiektów usługowych u Ŝyteczno ści publicznej.

Ochrona środowiska, w tym w szczególno ści zasobów wodnych ma kluczowe znaczenie dla zachowania mo Ŝliwo ści prowadzenia produkcji rolniczej oraz dla poprawy jako ści Ŝycia na obszarze gminy. Ekstensywne metody produkcji stosowane przez wi ększo ść gospodarstw indywidualnych warunkuj ą zachowanie wielu gatunków ro ślin i zwierz ąt oraz specyficznych siedlisk, które stały si ę rzadkie lub przestały istnie ć w krajach o intensywnym rolnictwie.

Dobry stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej oraz wysokie walory przyrodnicze znacznej cz ęś ci gminy stanowi ą istotny zasób gospodarczy i mog ą by ć źródłem przewagi konkurencyjnej na rynku wewn ętrznym UE.

W ramach celu operacyjnego wspierane b ędą przede wszystkim przedsi ęwzi ęcia infrastrukturalne w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami komunalnymi, ochrony przyrody, ochrony przeciwpowodziowej oraz nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska. Wspierane b ędą równie Ŝ działania w zakresie ochrony powietrza, w szczególno ści na obszarach przekrocze ń dopuszczalnych st ęŜ eń zanieczyszcze ń oraz działania dostosowuj ące małe i średnie przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska.

69

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

W ramach priorytetu do realizacji w latach 2008 – 2015 przewidziano nast ępuj ące projekty: 1. Kanalizacja Zielkowice – Parma - Placencja. 2. Kanalizacja Wygoda - Zawady - Urba ńszczyzna. 3. Rozbudowa, remont i termomodernizacja budynku Urz ędu Gminy Łowicz.

Cel strategiczny IV – Odnowa wsi - piel ęgnacja kultury i dziedzictwa historycznego poprzez: a. zachowanie stanu dziedzictwa kulturalnego oraz jego promocja w skali ponadlokalnej i mi ędzynarodowej, b. podj ęcie działa ń na rzecz podniesienia świadomo ści kulturalnej mieszka ńców, c. wykorzystanie dziedzictwa kulturowego gminy w tworzeniu nowoczesnych form nauczania, d. podniesienie jako ści Ŝycia i pracy na wsi.

Zrównowa Ŝony rozwój obszarów wiejskich nie jest mo Ŝliwy bez bezpo średniego i szerokiego udziału społeczno ści lokalnych. Warunek ten spełniaj ą upowszechniaj ące si ę w kraju programy odnowy wsi animowane i wspierane ze szczebla regionalnego. Zakładaj ą one szerokie zaanga Ŝowanie społeczno ści lokalnej, płyn ące z przejmowania przez ni ą odpowiedzialno ści za przyszło ść wsi, wykorzystanie miejscowych zasobów, ukierunkowanie lokalnych inicjatyw poprzez sformułowany oddolnie plan rozwoju (odnowy) wsi i ich realizacj ę w partnerstwie sołectwa i gminy i umiej ętno ści generowania środków. Efektem jest rozwój Ŝycia społecznego i kulturalnego wsi w oparciu o powi ększan ą i waloryzowan ą infrastruktur ę społeczn ą, wzrost poczucia to Ŝsamo ści i piel ęgnowanie dziedzictwa kulturowego, poprawa i nowe kształtowanie warunków Ŝycia równie Ŝ w sferze infrastruktury technicznej.

Realizacja celu doprowadzi ć ma do piel ęgnacji unikatowej w skali kraju kultury łowickiej, poczucia to Ŝsamo ści z t ą kultur ą oraz wykorzystanie jej w celu promowania gminy. Odnowa wsi wi ąza ć si ę b ędzie równie Ŝ z rozwojem małych firm i gospodarstw agroturystycznych. Głównych środkiem w realizacji celu jest uczestnictwo w Programie Leader+ w latach 2007- 2013 oraz rozwijanie postaw obywatelskich. Mieszka ńcy musz ą czu ć wi ęź z miejscem, w którym Ŝyj ą, piel ęgnowa ć to miejsce.

W ramach priorytetu do realizacji w latach 2008 – 2015 przewidziano nast ępuj ące projekty:

1. Urz ądzenie Gminnego O środka Kultury w Bocheniu. 2. Stworzenie Gminnego Centrum Informacji Turystycznej.

70

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

4. ZADANIA ZMIERZAJĄCE DO POPRAWY SYTUACJI W GMINIE ŁOWICZ .

4.1 ROZWÓJ INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ I SYSTEMU KOMUNIKACJI

Rozwój infrastruktury technicznej i systemu komunikacji nast ąpi poprzez modernizacj ę dróg gminnych poprzez poło Ŝenie nowej nakładki asfaltowej. Planuje si ę poło Ŝenie nowej nawierzchni. Modernizacja przyczyni si ę do poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców, polepszeniu spójno ści komunikacyjnej mi ędzy sołectwami oraz wzrost atrakcyjno ści inwestycyjnej sołectw.

4.2 POPRAWA STANU ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Poprawa stanu środowiska naturalnego b ędzie miała miejsce poprzez realizacj ę systemowej budowy sieci kanalizacyjnej i przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy, a tak Ŝe kompleksow ą termomodernizacj ę budynku Urz ędu Gminy Łowicz. Zadania te umo Ŝliwi ą Gminie aplikowanie o finansowe środki pomocowe z Unii Europejskiej w ramach PROW oraz RPO Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013.

W wyniku jego wykonania zako ńczy si ę niekontrolowany odpływ niecz ęsto ści ciekłych z nieszczelnych szamb do gruntu i wód podziemnych, brak niekontrolowanego napływu zanieczyszcze ń do środowiska (w tym: dwutlenku siarki, tlenku w ęgla, tlenku azotu, dwutlenku w ęgla), poprawa stanu czysto ści wód, zwi ększenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców.

4.3 POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW

W celu poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców realizowane b ędą przedsi ęwzi ęcia • Urz ądzenie Gminnego O środka Kultury w Bocheniu • Stworzenie Gminnego Centrum Informacji Turystycznej.

71

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

5. REALIZACJA ZADAŃ I PROJEKTÓW

5.1 PROJEKTY I ZADANIA ROZPOCZYNAJĄCE SIĘ W LATACH 2008-2013

Przewidywany okres realizacji Zgodno ść z Podmioty Źródła Łączne nakłady planem Lp. Nazwa projektu/ zadania Cel zadania Oczekiwane rezultaty uczestnicz ące w finansowania finansowe w tys. zagospodarowania realizacji zadania PLN przestrzennego 2008 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Rozwój - poprawa jako ści powietrza Rozbudowa, remont i infrastruktury - zmniejszenie emisji do powietrza RPO 391 173,32 termomodernizacja technicznej 1. zgodny m.in. zanieczyszcze ń pyłowych, 1 421 200,00 budynku Urz ędu Gminy dwutlenki siarki i tlenków azotu Urz ąd Gminy 1 051 110,00 Łowicz Poprawa stanu - zwi ększenie świadomo ści środowiska ekologicznej mieszka ńców naturalnego

- utworzenie miejsca spotka ń dla Urz ąd Gminy 384 932,20 Budowa kompleksu mieszka ńców Rozwój sportowo-rekreacyjnego w Urz ąd Marszałkowski 2. infrastruktury zgodny 333 334,00 1 051 266,20 ramach programu "Moje - podniesienie atrakcyjno ści technicznej i boisko-Orlik 2012" przy miejscowo ści Ministerstwo Sportu i społecznej 333 000,00 Gimnazjum w Popowie Turystyki - rozwój infrastruktury społecznej

- utworzenie miejsca spotka ń dla Budowa kompleksu mieszka ńców Program Rozwoju Rozwój sportowo-rekreacyjnego w Obszarów Wiejskich, 1 020 279,69 3. infrastruktury zgodny 1 520 279,69 miejscowo ści Jamno gm. - podniesienie atrakcyjno ści technicznej i Łowicz miejscowo ści Urz ąd Gminy 500 000 społecznej - rozwój infrastruktury społecznej

72

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Rozwój

infrastruktury - brak niekontrolowanego technicznej i Urz ąd Gminy Systemowa budowa napływu zanieczyszcze ń do 247 500,00 systemu 4. przydomowych środowiska kanalizacji zgodny oczyszczalni ścieków na - poprawa stanu czysto ści wód 990 000,00 GFO ŚiGW terenie Gminy - zwi ększenie świadomo ści 742 500,00 Poprawa stanu ekologicznej mieszka ńców środowiska

naturalnego Poprawa gospodarki Rozwój wodno-ściekowej w infrastruktury północno - zachodniej - brak niekontrolowanego Program Rozwoju 2 000 000,00 technicznej i cz ęś ci gminy Łowicz napływu zanieczyszcze ń do Obszarów Wiejskich, systemu 5. (modernizacja systemu środowiska kanalizacji zgodny 6 759 403,00 wodoci ągowo - - poprawa stanu czysto ści wód Urz ąd Gminy 3 181 203,00

kanalizacyjnego w - zwi ększenie świadomo ści Poprawa stanu miejscowo ściach Świery Ŝ ekologicznej mieszka ńców WFO ŚiGW 1 578 200,00 środowiska Pierwszy, Świery Ŝ Drugi, naturalnego Klewków, Nied źwiada) Rozwój infrastruktury - brak niekontrolowanego technicznej i Program Rozwoju Budowa sieci napływu zanieczyszcze ń do 1 275 000,00 systemu Obszarów Wiejskich, 6. kanalizacyjnej Zielkowice zgodny środowiska 1 500 000,00 kanalizacji – Parma - Placencja - poprawa stanu czysto ści wód 225 000,00 Urz ąd Gminy - zwi ększenie świadomo ści Poprawa stanu ekologicznej mieszka ńców środowiska naturalnego

Szkolenia z Urz ąd Gminy 7 500 zł Rozwój 7. przedsi ębiorczo ści dla Zgodny - poprawa warunków Ŝycia 50 000,00 infrastruktury rolników mieszka ńców POKL 42 500 zł społecznej

73

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

- lepszy przepływ informacji Program Rozwoju Poprawa mi ędzy mieszka ńcami a urz ędem 425 000,00 Stworzenie Gminnego Obszarów Wiejskich, 8. warunków Ŝycia gminy 500 000,00 Centrum Informacji mieszka ńców - polepszenie organizacji 75 000,00 Urz ąd Gminy wewn ętrznej w urz ędzie

Poprawa - utworzenie miejsca spotka ń dla warunków Ŝycia mieszka ńców mieszka ńców PO KL 510 000,00 Utworzenie przedszkola 9. zgodny - podniesienie atrakcyjno ści 600 000,00 gminnego Rozwój miejscowo ści Urz ąd Gminy 90 000,00 infrastruktury technicznej i - rozwój infrastruktury społecznej społecznej

- wzrost komfortu jady mieszka ńców Program Rozwoju Wykonanie nakładki Rozwój 1 020 000,00 10. - lepsze poł ączenia mi ędzy Obszarów Wiejskich, asfaltowej na drodze infrastruktury zgodny 1 200 000,00 sołectwami Zielkowice-Bobrowniki technicznej 180 000,00 - polepszenie parametrów dróg Urz ąd Gminy

- wzrost komfortu jady Program Rozwoju Wykonanie nakładki Rozwój mieszka ńców 110 500,00 11. Obszarów Wiejskich, asfaltowej na drodze infrastruktury zgodny - lepsze poł ączenia mi ędzy 130 000,00 Pilaszków-Jastrz ębia technicznej sołectwami 19 500,00 Urz ąd Gminy - polepszenie parametrów dróg

74

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

- wzrost komfortu jazdy mieszka ńców - lepsze poł ączenia mi ędzy sołectwami Program Rozwoju Wykonanie nakładki Rozwój 161 500,00 12. - polepszenie parametrów dróg Obszarów Wiejskich, asfaltowej na drodze infrastruktury zgodny 190 000,00 - poprawa stanu bezpiecze ństwa Popów-Strzelcew technicznej 28 500,00 - poprawa estetyki miejscowo ści Urz ąd Gminy - poprawa warunków Ŝycia i pracy - wzrost atrakcyjno ści centrum gminy - wzrost komfortu jazdy mieszka ńców - lepsze poł ączenia mi ędzy sołectwami Program Rozwoju Wykonanie nakładki Rozwój 153 000,00 13. - polepszenie parametrów dróg Obszarów Wiejskich, asfaltowej na drodze we infrastruktury zgodny 180 000,00 - poprawa stanu bezpiecze ństwa wsi Popów technicznej 27 000,00 - poprawa estetyki miejscowo ści Urz ąd Gminy - poprawa warunków Ŝycia i pracy - wzrost atrakcyjno ści centrum gminy Poprawa - utworzenie miejsca spotka ń dla warunków Ŝycia mieszka ńców Przebudowa i wyposa Ŝenie mieszka ńców Program Rozwoju budynku biblioteki w 500 000,00 14. zgodny - podniesienie atrakcyjno ści Obszarów Wiejskich, Bocheniu na Gminny 1 000 000,00 Rozwój miejscowo ści Ośrodek Kultury 500 000,00 infrastruktury Urz ąd Gminy technicznej i - rozwój infrastruktury społecznej społecznej

- utworzenie miejsca spotka ń dla

Budowa sali gimnastycznej mieszka ńców Program Rozwoju Rozwój 500 000,00 dla obwodu szkolnego Obszarów Wiejskich, 16. infrastruktury zgodny 1 000 000,00 Wygoda - Zawady- - podniesienie atrakcyjno ści technicznej i 500 000,00 Urba ńszczyzna - Jamno miejscowo ści Urz ąd Gminy społecznej - rozwój infrastruktury społecznej

75

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

- wzrost komfortu jady mieszka ńców - lepsze poł ączenia mi ędzy Nakładka asfaltowa na Rozwój sołectwami Program Rozwoju 68 000,00 drodze gminnej we wsi 16. infrastruktury zgodny - polepszenie parametrów dróg Obszarów Wiejskich, Pilaszków – droga 80 000,00 technicznej - poprawa stanu bezpiecze ństwa wewn ętrzna - poprawa estetyki miejscowo ści Urz ąd Gminy 12 000,00 - poprawa warunków Ŝycia i pracy - wzrost atrakcyjno ści centrum gminy

76

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

5.2 PROJEKTY PLANOWANE DO REALIZACJI PO 2013 ROKU – PROJEKTY DŁUGOTERMINOWE .

Etapy działania Zgodno ść z planem Łączne nakłady Numer Nazwa projektu/ Podmioty uczestnicz ące w Cel zadania zagospoda- Oczekiwane rezultaty finansowe w tys. zadania zadania realizacji rowania PLN

przestrzen. 2013 2014 2015

Wykonanie - wzrost komfortu jady mieszka ńców nakładki asfaltowej Rozwój infrastruktury 1 zgodny - lepsze poł ączenia mi ędzy sołectwami 610 000,00 – Świery Ŝ I i technicznej Urz ąd Gminy - polepszenie parametrów dróg Świery Ŝ II

Rozwój infrastruktury Urz ąd Gminy Budowa sieci technicznej - poprawa stanu czysto ści wód wodoci ągowej zgodny Wojewódzki Fundusz 2 - zwi ększenie świadomo ści ekologicznej 2 500 000,00 Jamno-Dąbkowice Poprawa stanu Ochrony Środowiska i mieszka ńców środowiska naturalnego Gospodarki Wodnej

Rozwój infrastruktury Budowa sieci - brak niekontrolowanego napływu Program Rozwoju technicznej i systemu kanalizacyjnej zanieczyszcze ń do środowiska Obszarów Wiejskich, kanalizacji zgodny 3 Wygoda – Zawady - poprawa stanu czysto ści wód 3 000 000,00

– Urba ńszczyzna - zwi ększenie świadomo ści ekologicznej Urz ąd Gminy Poprawa stanu mieszka ńców środowiska naturalnego

77

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

6.POWIĄZANIA ZADAŃ Z INNYMI DZIAŁANIAMI REALIZOWANYMI NA TERENIE GMINY /POWIATU /WOJEWÓDZTWA

Niniejszy Plan Rozwoju Lokalnego to dokument programowy, który w swoich ustaleniach jest komplementarny do dokumentów planistycznych, b ędących podstaw ą polityki regionalnej zarówno na poziomie krajowym, wojewódzkim jak i powiatowym. Zgodno ść Planu Rozwoju Lokalnego ze strategicznymi dokumentami planistycznymi jest bowiem warunkiem koniecznym jego skutecznej realizacji. Poni Ŝej wykazano zgodno ść zakładanych kierunków rozwoju gminy Łowicz z zało Ŝeniami niektórych dokumentów.

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz wykazuje zgodno ść z nast ępuj ącymi dokumentami programowymi:

Na poziomie kraju:  Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 – 2013

Na poziomie województwa:  Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007 – 2020  Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007 – 2013  Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 -2013

Na poziomie regionalnym:  Program Rozwoju Lokalnego Powiatu Łowickiego na lata 2007 - 2013

Poziom Krajowy

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007 – 2013

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia (NSRO), stanowi jeden z programów operacyjnych b ędących podstawowym narz ędziem do osi ągni ęcia zało Ŝonych w nich celów przy wykorzystaniu środków Funduszu Spójno ści i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Cech ą charakterystyczn ą PO Infrastruktura i Środowisko jest integralne uj ęcie problematyki podstawowej infrastruktury, która obejmuje infrastruktur ę techniczn ą i zasadnicze elementy infrastruktury społecznej.

Oś priorytetowa I – Gospodarka wodno-ściekowa w ramach Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko ” jest jednym z narz ędzi współfinansowania realizacji

78

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPO ŚK). KPO ŚK jest dokumentem rz ądowym maj ącym na celu wypełnienie zobowi ąza ń przyj ętych przez Polsk ę w Traktacie Akcesyjnym w zakresie wdra Ŝania dyrektywy Rady 91/271/EWG. Program ten stanowi plan działa ń inwestycyjnych w celu osi ągni ęcia pełnej zgodno ści z wymogami dyrektywy do ko ńca 2015 r.

PRL Gminy jest zgodny z t ą osi ą programu. W zakresie tego programu nale Ŝy wybudowa ć, rozbudowa ć lub zmodernizowa ć oczyszczalnie ścieków w miejscowo ściach powy Ŝej 15 tys. RLM rozbudowa ć lub zmodernizowa ć sieci kanalizacji sanitarnej. Poza tym zgodnie z zało Ŝeniami Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych Polska powinna wybudowa ć, rozbudowa ć lub zmodernizowa ć oczyszczalnie ścieków aglomeracjach kanalizacje sanitarn ą w aglomeracjach powy Ŝej 2 000 RLM.

Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013

Krajowy Plan Strategiczny obejmuje okres programowania na lata 2007-2013. Na podstawie analizy sytuacji społecznej, gospodarczej i środowiskowej, przeprowadzonej w oparciu o dost ępne dane statystyczne, okre ślono priorytety i kierunki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce w odniesieniu do priorytetów wspólnotowych. Głównymi priorytetami osi 3 obszar: JAKO ŚĆ śYCIA s ą : - Poprawa warunków Ŝycia poprzez ułatwianie dost ępno ści usług, - Poprawa warunków Ŝycia, - Poprawa infrastruktury na obszarach wiejskich. W zakresie tego priorytetu mieszcz ą si ę zadania, o których mowa w PRL.

Poziom województwa

Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007 – 2020

Misj ą Strategii jest podniesienie atrakcyjno ści Województwa Łódzkiego w strukturze regionalnej Polski i Europy jako regionu sprzyjaj ącego zamieszkaniu i gospodarce przy dąŜ eniu do budowy wewn ętrznej spójno ści i zachowaniu ró Ŝnorodno ści jego miejsc. Strategia podzielona jest na trzy strefy: • Społeczna maj ącą na celu wzrost ogólnego poziomu cywilizacyjnego województwa, • Ekonomiczna : poprawa pozycji konkurencyjnej gospodarki województwa • Funkcjonalno – przestrzenna maj ąca na celu Stworzenie rzeczywistego regionu społeczno – ekonomicznego posiadaj ącego własn ą podmiotowo ść kulturow ą i gospodarcz ą Plan Rozwoju Lokalnego ze swoimi celami nadrz ędnymi oraz celami cz ąstkowymi wpisuje si ę w cele Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego.

79

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007 -2013

Program Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego przewiduje działania maj ące słu Ŝyć rozwi ązywaniu zdiagnozowanych problemów regionu oraz wyznacza kierunki rozwoju na lata 2007 – 2013. Niniejszy dokument pełni tak ą sam ą rol ę, jednak Ŝe działania w nim przewidziane maj ą charakter lokalny. Realizacja działa ń zapisanych w obu dokumentach sprawi, Ŝe b ędą na siebie oddziaływa ć. Dla uzyskania wi ększych efektów działania te musz ą by ć ze sob ą spójne. Niniejszy dokument realizuje postulaty strategii, szczególnie w nast ępuj ących dziedzinach: • Priorytetu II „Ochrona środowiska, zapobieganie zagro Ŝeniom i energetyka” • Priorytetu IV „Społecze ństwo Informacyjne”

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 -2013

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich przewiduje działania b ędące wpływa ć na popraw ę jako ści Ŝycia na obszarach wiejskich przez zaspokojenie potrzeb społecznych i kulturalnych mieszka ńców wsi oraz promowanie obszarów wiejskich. Umo Ŝliwi rozwój to Ŝsamo ści społeczno ści wiejskiej, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarów wiejskich oraz wpłynie na wzrost atrakcyjno ści turystycznej i inwestycyjnej obszarów wiejskich.

Pomocy finansowej udziela si ę podmiotom z tytułu inwestycji w zakresie min.: 1) budowy, przebudowy, remontu lub wyposa Ŝenia obiektów: a. pełni ących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, rekreacyjne i sportowe, b. słu Ŝą cych promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury, 2) kształtowania obszaru przestrzeni publicznej; 3) budowy remontu lub przebudowy infrastruktury zwi ązanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno-kulturalnych

Plan Rozwoju Lokalnego ze swoimi celami nadrz ędnymi oraz celami cz ąstkowymi wpisuje si ę w cele Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 - 2013.

Poziom powiatu

Program Rozwoju Lokalnego Powiatu Łowickiego na lata 2007 – 2013

W Programie Rozwoju Lokalnego Powiatu Łowickiego na lata 2007 – 2013 zawarto planowane zadania, których realizacja ma na celu zniwelowanie problemów zidentyfikowanych w poszczególnych obszarach funkcjonalnych powiatu łowickiego.

80

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

Planowane przedsi ęwzi ęcie kompleksowej termomodernizacji budynku Urz ędu Gminy Łowicz jest zgodne z nast ępuj ącym zadaniem zmierzaj ącym do poprawy stanu środowiska naturalnego na obszarze powiatu: „Ograniczenie niskiej emisji z gospodarki komunalnej” (Cz ęść III Zadania zmierzaj ące do poprawy sytuacji na danym obszarze , s.100).

Wdro Ŝenie zamierzonych prac poprawy poziom izolacyjno ści termicznej opisywanego budynku u Ŝyteczno ści publicznej, skutkuje zmniejszeniem zapotrzebowania na ciepło, a tym samym zmniejszeniem ilo ści spalanego materiału opałowego. W konsekwencji spadek ilo ści spalanych paliw opałowych ograniczy emisj ę zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych do atmosfery, co znacznie poprawi stan środowiska naturalnego Gminy Łowicz oraz całego powiatu. To korzystne zjawisko zwi ększy atrakcyjno ść regionu pod wzgl ędem mieszkalnictwa, turystyki i rekreacji oraz potencjalnych inwestycji, wykorzystuj ąc walory przyrodniczo – krajobrazowe oraz kulturowo – historyczne opisywanego areału, co bez wątpienia przyczyni si ę do jego rozwoju społeczno – gospodarczego.

7. OCZEKIWANE WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PLANU ROZWOJU LOKALNEGO Realizacja Planu Rozwoju Lokalnego powinna przynie ść okre ślone wska źniki osi ągni ęć :

• Produktu – bezpo średni, materialny efekt realizacji przedsi ęwzi ęcia mierzony konkretnymi wielko ściami - skwantyfikowany, który przeło Ŝy si ę na rezultaty. • Rezultatu – korzy ść , w miar ę mo Ŝliwo ści skwantyfikowana, jaka wyniknie dla beneficjenta bezpo średnio po zako ńczeniu projektu w zwi ązku ze zrealizowanymi działaniami, tj. dostarczonymi mu usługami/dostawami materialnymi/inwestycjami. • Oddziaływania – długofalowe konsekwencje zrealizowanego produktu, wykraczaj ące poza natychmiastowe efekty dla beneficjentów ko ńcowych.

Poni Ŝej przedstawiono główne wska źniki osi ągni ęcia produktów, rezultatów i oddziaływania adekwatne dla projektów zaplanowanych do realizacji przez Gmin ę Łowicz

ZBIÓR WSKA ŹNIKÓW PRODUKTU MO śLIWYCH DO WYKORZYSTANIA DLA OCENY REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Jedn. Warto ść przed Warto ść Lp. Nazwa wska źnika miary inwestycj ą prognozowana

1 Liczba przył ącze ń kanalizacyjnych szt. 0 120

Liczba Przydomowych Oczyszczalni 2 szt. 0 45 ścieków

3 Długo ść zmodernizowanych dróg gminnych km 0 14,70

81

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

4 Liczba zmodernizowanych skrzy Ŝowa ń szt. 0 6

5 Liczba obiektów obj ętych szt. 0 1 termomodernizacj ą

6 Liczba nowych obiektów sportowych szt. 0 3

ZBIÓR WSKA ŹNIKÓW REZULTATU MO śLIWYCH DO WYKORZYSTANIA DLA OCENY REALIZACJI PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Jedn. Warto ść przed Warto ść Lp. Nazwa wska źnika miary inwestycj ą "prognozowana"

1. Liczba osób obj ętych systemem szt. 0 135 przydomowych oczyszczalni ścieków

2. Ilo ść oczyszczonych ścieków m3/doba 0 225

3. Ilo ść zaoszcz ędzonej energii w wyniku realizacji projektów termo MWh/rok 0 46,30 modernizacyjnych

4. Średni czas przejazdu mi ędzy dwoma minuty 15 12 punktami sieci

Zbiór wska źników oddziaływania mo Ŝliwych do wykorzystania dla oceny realizacji Planu Rozwoju Lokalnego

Lp. Nazwa wska źnika Jedn. Warto ść przed Warto ść miary inwestycj ą prognozowana

1. Ilo ść ścieków odprowadzonych i m3/rok 0 82125 oczyszczonych (w okresie 1 roku)

2. Liczba nowych miejsc pracy (w okresie 2 lat) szt 0 2

3. Liczba nowych przedsi ębiorstw (w okresie 2 szt 382 440 lat)

Powy Ŝej przedstawione wska źniki stanowi ą główne miary osi ągni ęć PRL. B ędą one uszczegóławiane i szacowane na etapie opracowywania studiów wykonalno ści dla

82

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

poszczególnych inwestycji. Na etapie uszczegółowiania projektów wska źniki te mog ą zosta ć równie Ŝ poszerzone w zakresie zgodnym z dokumentami programowymi.

8. PLAN FINANSOWY NA LATA 2008 - 2013

Planowane nakłady

w tym Harmonogra Lp. Wyszczególnienie m realizacji Ogółem z bud Ŝetu środki z inne gminy UE

1 3 4 6 7 8 9

1. Rozbudowa, remont i 2008 – 2009 1 421 200,00 1 051 110,00 391 173,32 - termomodernizacja budynku Urz ędu Gminy Łowicz

2. Budowa kompleksu sportowo- 2009 1 051 266,20 384 932,20 - 666 334,00 rekreacyjnego w ramach programu "Moje boisko-Orlik 2012" przy Gimnazjum w Popowie

3. Budowa kompleksu sportowo - 2009 – 2010 1 520 279,69 500 000,00 1 020 279,69 - rekreacyjnego w miejscowo ści Jamno gm. Łowicz

4. Systemowa budowa 2009 – 2010 990 000,00 247 500,00 - 742 500,00 przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Łowicz

5. Poprawa gospodarki wodno- 2009 – 2010 6 759 403,00 3 181 203,00 2 000 000,00 1 578 200,00 ściekowej w północno - zachodniej cz ęś ci gminy Łowicz (modernizacja systemu wodoci ągowo - kanalizacyjnego w miejscowo ściach Świery Ŝ Pierwszy, Świery Ŝ Drugi, Klewków, Nied źwiada)

6. Budowa sieci kanalizacyjnej 2009 – 2011 1 500 000,00 1 275 000,00 225 000,00 - Zielkowice – Parma – Placencja

7. Szkolenia z przedsi ębiorczo ści dla 2010 – 2011 50 000,00 7 500,00 42 500,00 - rolników

83

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

8. Stworzenie Gminnego Centrum 2011 500 000,00 75 000,00 425 000,00 - Informacji

9. Utworzenie przedszkola gminnego 2011 600 000,00 90 000,00 510 000,00 -

10. Wykonanie nakładki asfaltowej na 2011 drodze Zielkowice - Bobrowniki

11. Wykonanie nakładki asfaltowej na 2012 130 000,00 19 500,00 110 500,00 - drodze Pilaszków – Jastrz ębia

12. Wykonanie nakładki asfaltowej na 2012 190 000,00 28 500,00 161 500,00 - drodze Popów-Strzelcew

13. Wykonanie nakładki asfaltowej na 2012 180 000,00 27 000,00 153 000,00 - drodze we wsi Popów

14. Przebudowa i wyposa Ŝenie 2012 1 000 000,00 150 000,00 850 000,00 - budynku biblioteki w Bocheniu na Gminny O środek Kultury

15. Budowa sali gimnastycznej dla 2012 - 2013 1 000 000,00 150 000,00 850 000,00 - obwodu szkolnego Wygoda - Zawady-Urba ńszczyzna – Jamno

16. Nakładka asfaltowa na drodze 2013 80 000,00 12 000,00 68 000,00 - gminnej we wsi Pilaszków – droga wewn ętrzna

17. Wykonanie nakładki asfaltowej – 2014 – 2015 610 000,00 91 500,00 518 500,00 - Świery Ŝ Pierwszy i Świery Ŝ Drugi

18. Budowa sieci wodoci ągowej 2014 – 2015 2 500 000,00 375 000,00 2 125 000,00 - Jamno – D ąbkowice

19. Budowa sieci kanalizacyjnej 2014 – 2015 3 000 000,00 450 000,00 2 550 000,00 - Wygoda – Zawady – Urba ńszczyzna

Razem

84

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

9. SYSTEM WDRAŻANIA

Plan Rozwoju Lokalnego jest dokumentem ponadkadencyjnym, okre ślaj ącym cele i programy działa ń na kilka lat oraz wymagaj ącym ci ągłej pracy nad podnoszeniem jego jako ści. Proces jego wdra Ŝania jest zło Ŝonym przedsi ęwzi ęciem, wymagaj ącym dobrego przygotowania informacyjnego i stałej komunikacji z otoczeniem. WdroŜeniu Planu towarzyszy ć b ędzie jego ewaluacja, która b ędzie si ę opiera ć na pozyskiwaniu obiektywnej informacji o jego przebiegu, skutkach i publicznym odbiorze.

Plan Rozwoju Lokalnego gminy jest warunkiem koniecznym rozwoju danej jednostki terytorialnej. Sam dokument nie jest jednak recept ą na sukces. Aby mógł przynie ść zaplanowane efekty, konieczne jest sukcesywne jego wdra Ŝanie, czuwanie nad jego realizacj ą i kontrolowanie przebiegu.

Wła ściwy proces wdra Ŝania Planu Rozwoju Lokalnego wymaga poł ączenia wysiłków wielu instytucji, organizacji i osób. Przedkładany Plan Rozwoju Lokalnego jest "własno ści ą" społeczno ści lokalnej - dla niej przede wszystkim była budowana. Udział lokalnych liderów i lokalnej społeczno ści b ędzie czynnikiem wspieraj ącym procesy implementacyjne. Niezwykle istotne jest partnerstwo ponadgminne. Wdra Ŝanie wytyczonych planów zakłada potrzeb ę animacji od podstaw, która wi ąŜ e si ę z gł ębszymi kwestiami, takimi jak: zmiana mentalno ści, stosunki społeczne, kultura lokalna, których ewolucja jest procesem rozło Ŝonym na wiele lat.

Realizacja Planu Rozwoju gminy Łowicz uzale Ŝniona jest od wysoko ści pozyskanych środków zarówno krajowych jak i z funduszy strukturalnych.

Za wdra Ŝanie Planu Rozwoju Lokalnego odpowiedzialny b ędzie Urz ąd Gminy Łowicz.

Funkcj ę Instytucji Zarz ądzaj ącej i koordynuj ącej realizacj ę Planu Rozwoju Lokalnego b ędzie pełnił specjalnie powołany zespół pracowników. Zakres zada ń Instytucji Zarz ądzaj ącej obejmuje m.in.:
zapewnienia zgodno ści realizacji Planu z poszczególnymi dokumentami programowymi wy Ŝszego rz ędu, w tym w szczególno ści w zakresie zamówie ń publicznych, zasad konkurencji, ochrony środowiska, jak te Ŝ zagwarantowanie przestrzegania zasad zawierania kontraktów publicznych,
zbieranie danych statystycznych i finansowych na temat post ępów wdra Ŝania oraz przebiegu realizacji projektów w ramach Planu,

85

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

zapewnienie przygotowania i wdro Ŝenia planu działa ń w zakresie informacji i promocji Planu,
przygotowanie rocznych raportów na temat wdra Ŝania Planu,
zbieranie informacji do rocznego raportu o nieprawidłowo ściach,
dokonanie oceny po zako ńczeniu realizacji Planu.

Urz ąd Gminy Łowicz, jako instytucja wdra Ŝaj ąca Plan, odpowiedzialny b ędzie za:

opracowanie i składanie wniosków o finansowanie zewn ętrzne,
bezpo średni ą realizacj ę działa ń przewidzianych w Planie w zakresie przygotowania przetargów, gromadzenia dokumentacji bie Ŝą cej, nadzoru nad wykonawc ą pod kątem terminowo ści i jako ści wywi ązania si ę z zobowi ązania,
zapewnienie informowania o współfinansowaniu przez UE realizowanych projektów.

W przypadku Planu Rozwoju Lokalnego kluczow ą postaci ą w procesie jej realizacji i monitoringu jest Wójt. Kieruj ąc bie Ŝą cą działalno ści ą, ma najwi ększy wpływ zarówno na sam proces opracowywania Planu, jej wdra Ŝania, jak równie Ŝ oceny jej realizacji. Do najwa Ŝniejszych zada ń Wójta w zakresie zarz ądzania i monitoringu nale Ŝałby bezpo średni nadzór nad wdra Ŝaniem strategii oraz wyznaczenie koordynatora realizacji Planu.

Wa Ŝną rol ę w procesach wdro Ŝeniowych Planu odgrywa ć powinien koordynator strategii jako osoba zaanga Ŝowana bezpo średnio w realizacj ę zada ń wyznaczonych w Planie i dobrze zorientowana w istniej ących realiach, maj ąca jednocze śnie bezpo średni wpływ na procesy gospodarcze i społeczne zachodz ące w gminie.

Główne zadania koordynatora polegałyby na:

• bie Ŝą cej analizie stanu realizacji Planu; • obserwacji uwarunkowa ń wewn ętrznych i zewn ętrznych wpływaj ących lub mog ących wpłyn ąć na realizacj ę strategii; • prowadzeniu bazy informacji; • wypracowaniu kryteriów oceny stanu realizacji Planu; • aktywnym poszukiwaniu źródeł finansowania.

Wdra Ŝanie na ka Ŝdym etapie podlega weryfikacji i aktualizacji. Opiera ć powinno si ę na odpowiednim rozdziale zada ń realizacyjnych w ramach struktury organizacyjnej gminy. Pozwala to na koncentrowanie si ę na konkretnym przedsi ęwzi ęciu, a tym samym zwi ększa jego efektywno ść .

86

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

10. SPOSOBY MONITOROWANIA , OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ PRZYJĘTEGO PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

10.1 SYSTEM MONITOROWANIA I SPOSOBY OCENY PLANU

Monitorowanie jest procesem, który ma na celu analizowanie stanu zaawansowania projektu i jego zgodno ści z postawionymi zało Ŝeniami. Istot ą monitorowania jest wyci ąganie wniosków z tego, co zostało i co nie zostało zrobione. Jest ni ą tak Ŝe modyfikowanie dalszych poczyna ń w taki sposób, aby efektywnie kojarzy ć je z innymi przedsi ęwzi ęciami realizowanymi na obszarze gminy. Organami odpowiedzialnymi za monitorowanie i ocen ę realizacji planu s ą: 1. Wójt Gminy 2. Rada gminy

Do zada ń Wójta nale Ŝy:

a) monitorowanie realizacji planu i składanie informacji w tej sprawie Radzie b) konsultacje z partnerami społeczno – gospodarczymi powiatu dot. planu c) składanie propozycji zmian w planie,

Do Rady Gminy nale Ŝy okresowa ocena realizacji planu.

Monitorowanie realizacji planu odbywa ć si ę b ędzie na podstawie sprawozda ń bud Ŝetowych i finansowych oraz innych dokumentów.

Ocena realizacji planu ⇒ pod wzgl ędem finansowym odbywa ć si ę b ędzie na podstawie sprawozda ń rocznych z wykonania planu wydatków; ⇒ pod wzgl ędem merytorycznym na podstawie sprawozda ń dyrektorów jednostek.

Ocena planu rozwoju lokalnego dokonywana b ędzie ka Ŝdorazowo na zako ńczenie roku bud Ŝetowego.

10.2 SPOSOBY INICJOWANIA WSPÓŁPRACY POMIĘDZY SEKTOREM PUBLICZNYM , PRYWATNYM I ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI .

Czynnikiem gwarantuj ącym osi ągni ęcie planowanych efektów w wyniku realizacji okre ślonych inwestycji b ędzie współpraca samorz ądu gminnego z organizacjami

87

Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Łowicz na lata 2008 - 2015

pozarz ądowymi oraz sektorem prywatnym. Celem samorz ądu b ędzie inicjowanie współpracy pomi ędzy tymi organizacjami i d ąŜ enie do ich zaanga Ŝowania w realizacj ę przedsi ęwzi ęć na zasadzie partnerstwa lub w roli współfinansuj ącego okre ślone zadanie. Ponadto podmioty działaj ące w sektorze prywatnym i organizacje pozarz ądowe b ędą aktywnie wł ączane w proces monitoringu i oceny stopnia wdra Ŝania Planu Rozwoju Lokalnego. Współpraca ta przybierze form ę spotka ń roboczych, na których wypracowywane b ędą nowe propozycje zada ń do realizacji oraz weryfikacja zało Ŝeń Planu pod k ątem zmieniaj ących si ę czynników otoczenia wewn ętrznego i zewn ętrznego.

10.3 DZIAŁANIA INFORMACYJNE I PROMOCJA PLANU ROZWOJU LOKALNEGO

Plan Rozwoju Lokalnego gminy Łowicz jest bardzo wa Ŝnym dokumentem, który b ędzie miał swoje oddziaływanie na cał ą społeczno ść lokaln ą. Dlatego niezwykle istotnym elementem wdra Ŝania Planu jest jego wła ściwe upowszechnianie. Główn ą instytucj ą odpowiedzialn ą za promocj ę Planu Rozwoju Lokalnego oraz zada ń i projektów realizowanych z niego wynikaj ących b ędzie Urz ąd Gminy Łowicz.

Celem działa ń zwi ązanych z promocj ą Planu Rozwoju Lokalnego jest dotarcie do jak najszerszej grupy beneficjentów działa ń podejmowanych w ramach Planu, a tak Ŝe instytucji mog ących by ć partnerami w realizacji inwestycji. Nale Ŝą do ich: mieszka ńcy gminy, przedsi ębiorcy lokalni oraz zlokalizowani w s ąsiedztwie gminy, organizacje i instytucje społeczne. W ramach promocji Planu Rozwoju Lokalnego podejmowane b ędą w szczególno ści takie działania jak: • Plan Rozwoju Lokalnego Gminy zostanie w cało ści zamieszczony na stronie internetowej Urz ędu Gminy Łowicz oraz na stronie BIP, • w Urz ędzie Gminy zostanie wytypowane stałe miejsce „wyło Ŝenia” Planu Rozwoju Lokalnego (w wersji drukowanej) – gdzie b ędą przychodzi ć wszystkie zainteresowane osoby w celu zaznajomienia si ę z jego tre ści ą i zało Ŝeniami; • planuje si ę tak Ŝe zamieszczanie informacji o Planie Rozwoju Lokalnego oraz o jego poziomie wdro Ŝenia w wydawnictwach prasowych.

Ponadto w momencie rozpoczynania realizacji zadania czy inwestycji zapisanych w dokumencie Plan Rozwoju Lokalnego Gminy informacja o tym zostanie zamieszczona na stronach internetowych gminy oraz na tablicy ogłosze ń znajduj ącej si ę w siedzibie Urz ędu. Tak szeroko zakrojone działania zapewniaj ą szerokie upowszechnienie i upublicznienie tego dokumentu, a tym samym pozyskanie akceptacji społecznej do jego realizacji Przewodniczący Rady Gminy

/-/ mgr Maciej Malangiewicz

88