• Abstract and Figures
• Public Full-text

ARCHIEF SECRETARIE II (1882) 1946-1985 (1994) Voorwoord In 1987 werd gestart met de bewerking van het eerste deel van het bestuursarchief van de gemeente Apeldoorn, genoemd het archief van de Secretarie, uit de periode 1946-1970. Het jaar daarop werd het archief opgenomen in de archiefbewaarplaats aan de Condorweg. In 1993 volgde het tweede deel over het tijdvak 1971-1985. Naast het bestuursarchief zijn tevens de archieven van de voormalige dienst Gemeentewerken en de Geneeskundige en Gezondheidsdienst in ruwe vorm opgenomen in de archiefbewaarplaats. Door gebrek aan menskracht kon de bewerking van deze archieven volgens de normen van de Archiefwet niet volledig worden uitgevoerd. Daarmee waren ze ook niet goed beschikbaar voor onderzoek door het publiek. Gelukkig heeft het gemeentebestuur in 2010 het besluit genomen hiervoor middelen beschikbaar te stellen. Doxis Informatiemanagers kon aan de slag. In november 2012 kon dit grote archiefbewerkingsproject, waarbij in totaal ruim zevenhonderdvijftig strekkende meter papier is geschoond, materieel bewerkt en geïnventariseerd, worden afgerond. Daarmee is een belangrijk archief als geheugen van de Apeldoornse samenleving beschikbaar. Graag wil ik namens het college van burgemeester en wethouders de dank uitspreken aan iedereen die een bijdrage heeft geleverd in dit project. In bijzonder mijn dank aan de medewerkers van Doxis Informatiemanagers en van CODA voor het uitvoeren van deze megaoperatie. Deze archiefinventaris wil ik graag opdragen aan mijn leermeester en grondlegger van het Apeldoorns Archief, de heer J.O. van de Vegte. Zonder hem zou Apeldoorn niet beschikken over een goed werkend collectief geheugen. Het is mijn hartelijke wens dat deze archiefinventaris mag bijdragen aan het openleggen van de geschiedenis van de Apeldoorn. Martin Jochems gemeentearchivaris Inleiding Geschiedenis van de gemeentelijke instellingen Vanaf de invoering van de gemeente als lokaal bestuur in 1818 tot in 1985 is de ambtelijke organisatie van de gemeente Apeldoorn op hoofdlijnen weinig veranderd. De kern van de ambtelijke organisatie werd oorspronkelijk gevormd door de gemeentesecretaris, de gemeenteontvanger, de ambtenaar van de burgerlijke stand –aanvankelijk alleen door de burgemeester uitgeoefend- en aan het eind van de 19e eeuw de gemeentearchitect. Deze belangrijkste ambtenaren werden ondersteund door klerken. Vanaf ca. 1880, toen Apeldoorn zijn eerste groeigolf kreeg na aanleg van het kanaal en de spoorlijn, werden de eerste gemeentelijke bedrijven ingesteld, met als eerste in 1883 het gasbedrijf1. In de loop van de 20e eeuw volgden er meer. Met name tussen de beide wereldoorlogen vond er een professionaliseringsslag plaats. De gemeenten kregen meer en complexere taken, waardoor er meer deskundig personeel nodig was. De organisatie van het ambtelijk apparaat groeide daarin mee. De Gemeentesecretarie, die fungeerde als gemeentelijk adviesorgaan van het bestuur, was onderverdeeld in een aantal afdelingen. Afhankelijk van de behoeften en inzichten werden afdelingen gesplitst of toegevoegd. Zo waren er bijvoorbeeld in 1967 de volgende afdelingen binnen de Gemeentesecretarie operationeel: Algemene Zaken; Financiën en Belastingen; Bevolking, Burgerlijke Stand, Militaire Zaken en Verkiezingen; Onderwijs; Huisvesting; Interne Zaken; Openbare Werken en Volkshuisvesting; Maatschappelijke Zorg en Volksgezondheid. Naast de Gemeentesecretarie bestond de ambtelijke organisatie verder uit een aantal diensten en bedrijven2: het Gasbedrijf, het Waterleidingbedrijf; de Bad- en zweminrichting, het Volksbadhuis, het Bosbad Berg en Bos, de Technische dienst der gemeentewerken, het Bouw- en woningtoezicht, het Marktwezen, de Volkshuisvesting, de Reiniging, het Grondbedrijf, het Bosbedrijf, de Plantsoenen, de Begraafplaatsen, het Bedrijf der sportterreinen, de Gemeentelijke dienst voor sociale zaken, het Slachthuis met de keuringsdienst voor vee, vlees en vleeswaren en de Volkskredietbank. De Gemeentesecretarie adviseerde het college van B&W. De diensten waren belast met de uitvoering van collegebesluiten. De ambtelijke macht lag dus vooral binnen de Gemeentesecretarie. Gevolg was dat voor alle zaken die de diensten en bedrijven aandienden voor een besluit deze door de Gemeentesecretarie opnieuw werden beoordeeld. Naarmate de complexiteit en omvang van gemeentelijke taken toenam werkte dit sturingsmodel steeds meer verstarrend en remmend op de slagvaardigheid van de gemeente. Midden jaren tachtig van de 20e eeuw voerden veel gemeenten dan ook nieuwe sturingsmodellen in3. Tussen 1983 en 1987 vond er daarom bij de gemeente Apeldoorn een grote reorganisatie plaats, waarbij werd overgegaan naar het sectorenmodel. Officieel werd de reorganisatie ingevoerd op 1 juli 1985. Geschiedenis van het archief In de periode na de Tweede Wereldoorlog tot 1965 wees de provinciaal archiefinspecteur het gemeentebestuur er regelmatig op om maatregelen te treffen tot verbetering van de huisvesting van het archief in verband met het brandveiligheidsrisico. Verder drong hij er op aan om het omvangrijke archief deskundig te inventariseren wegens de slechte toegankelijkheid. Het betrof vooral het archief van vóór 1945, voor een belangrijk deel nog daterend uit de 19e eeuw dat toen nog niet was overgebracht. Er was ook geen formeel aangewezen archiefbewaarplaats. Vanaf 1960 kwam hierin verandering met de verbouwing van de archiefruimten in het Raadhuis aan het Raadhuisplein 8, waar het oude archief werd bewaard. Het lopende archief stond opgesteld in overzichtelijke archiefkasten in het gemeentelijk gebouw van de Gemeentesecretarie aan het Raadhuisplein 6. In 1962 werd er een ‘wetenschappelijk archiefambtenaar’ aangesteld, tevens conservator van het gemeentemuseum. In 1965 volgde zijn officiële aanstelling tot gemeentearchivaris. Ruimtegebrek voor de opslag van de archieven bleef voortdurend opspelen. Naast het huren van ruimten in het pand van de Boerenleenbank aan de Stationsstraat 175, besloot de gemeenteraad in 1968 om een gedeelte van de benedenverdieping van het pand Molenstraat 59 in te gaan richten als centrale archiefbewaarplaats. Omdat de ruimte echter door Gedeputeerde Staten niet werd goedgekeurd duurde het nog tot 1977 waarin alsnog deze ruimte door de Raad als archiefbewaarplaats kon worden aangewezen. 1 Luikens, in: Geschiedenis van Apeldoorn, p. 217 2 Arch. Gemeentesecretarie 1946-1985, inventarisnummer 914. 3 Van Raay en Wolters, pp. 98 e.v. Opnieuw moest het inmiddels officieel ingestelde gemeentelijk organisatieonderdeel Gemeentearchief verhuizen. In 1981 werd de gemeentelijke archiefbewaarplaats in het pand Condorweg 5 in gebruik genomen. Het archief van de Gemeentesecretarie is gevormd vanaf de instelling van de gemeente in 1818 en loopt door tot 1985, het jaar waarin het naar aanleiding van de reorganisatie is afgesloten. Het archief was verdeeld in vier tijdsblokken: 1. Archief Gemeentebestuur 1818-1915 2. Secretariearchief van de Gemeente Apeldoorn I 1916-1945 3. Secretariearchief van de Gemeente Apeldoorn II 1946-1970 4. Secretariearchief van de Gemeente Apeldoorn III 1971-1985 De verdeling in deze tijdsblokken is gebaseerd op verschillende motieven. In 1916 en in 1946 werden nieuwe ordeningsystematieken ingevoerd, waardoor het noodzakelijk was het archief vanaf dat moment af te sluiten en een nieuw blok te beginnen. In 1970 werd een archiefverordening vastgesteld dat toen aanleiding gaf het archief opneuw af te sluiten. De ordeningsystematiek ingevoerd vanaf 1946 -het dossierstelsel- bleef gehandhaafd. De bewerking van het archief Gemeentesecretarie 1946-1970 startte in 1987 door een medewerker van het Gemeentearchief op de locatie Stadskantoor aan de Sprengenweg, een ruim kantoorgebouw waarin een groot deel van de gemeentelijke organisatie inmiddels sinds 1973 was gehuisvest. Na grove selectie en vernietiging werd het archief in 1988 formeel overgebracht naar de archiefbewaarplaats waar door verfijnde selectie en inventarisatie de bewerking werd vervolgd. Vanwege de ingebruikname van het nieuwe stadhuis aan de Markt in 1993 werd het blok III 1971-1985 verplaatst voor bewerking naar de archiefbewaarplaats. Het doel was deze bewerking in samenhang met het blok II 1946-1970 uit te voeren. Door gebrek aan personele capaciteit kon het bewerkingsproject echter niet worden afgerond. De beide archiefblokken zijn in 2004 mee verhuisd naar de nieuwe archiefbewaarplaats in gebouw CODA aan de Vosselmanstraat 299. Uiteindelijk werd in december 2010 het project weer opgestart. De gemeentearchivaris van Apeldoorn gaf toen Doxis Informatiemanagers de opdracht om drie gemeentelijke archieven uit de periode 1916-1985 te bewerken en te inventariseren, waaronder de beide archiefblokken van de Gemeentesecretarie. In november 2012 is dit project afgerond. Het resultaat van de bewerking van de beide archiefblokken Gemeentesecretarie is nu één archiefinventaris en een goed geordend en in goede staat gebracht archief. Verantwoording van de inventarisatie Tijdvakbegrenzing van het archief Zoals hiervoor aangegeven wordt het tijdvak van het archief begrensd door het beginjaar 1946 en het eindjaar 1985, vanwege verandering van archiveringsmethode in 1946 en de reorganisatie in 1985. Echter het oudste archiefstuk in dit archief dateert van 1882 en bevindt zich in de serie vergunningen die zijn verleend ingevolge de Drankwet. Deze serie is door de archiefvormer apart gehouden van het archief Secretarie 1916-1945. De reden hiervan is tot nu toe niet achterhaald. De jongste archiefstukken in dit archief dateren van 1994 en betreffen

Load more

  370

Copy Link