T. Jednodniówki
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
BIBLIOGRAFIA POLSKA 1901–1939 T. Jednodniówki P O L I S H B I B L I O G R A P H Y 1901–1939 BIBLIOGRAPHIE POLONAISE 1901–1939 P O L N I S C H E B I B L I O G R A P H I E 1901–1939 POLSKA BIBLIOGRAFI 1901–1939 BIBLIOTEKA NARODOWA ZAKŁAD BIBLIOGRAFII POLSKIEJ 1901-1939 BIBLIOGRAFIA POLSKA 1901–1939 To m Jednodniówki Redaktorzy tomu: Ewa Dombek, Hanna Machnik WARSZAWA 2013 BIBLIOTEKA NARODOWA Opisy bibliograficzne zredagowały oraz zweryfikowały: Irena Bracławska, Ewa Dombek, Grażyna Federowicz, Ewelina Godlewska, Małgorzata Grochowska, Hanna Machnik, Małgorzata Smogorzewska , Teresa Stajuda Opisy bibliograficzne hebrajskie i żydowskie opracowała Małgorzata Barcikowska Projekt okładki Edward Kostka Opracowanie komputerowe i skład komputerowy: Barbara Chmielewska, Urszula Kurbiel Zakład Technologii Informatycznych CIP – Biblioteka Narodowa Bibliografia polska 1901-1939. T. Jednodniówki / red. tomu Ewa Dombek, Hanna Machnik ; Biblioteka Narodowa. Zakład Bibliografii Polskiej 1901-1939. – Warszawa: BN, 2013 ISBN 978-83-7009-770-7 (całość) ISBN 978-83-7009-779-0 (t. Jednodniówki) Biblioteka Narodowa, Warszawa 2013 al. Niepodległości 213, 02-086 Warszawa e-mail: [email protected] Druk: Drukarnia TEKST sp.j. Emilia Zonik i wspólnicy ul. Wspólna 19, 20-344 Lublin SPIS TREŚCI Wstęp.................................. VII Wykaz skrótów .............................. XIII Wykazsiglówbibliotek .......................... XIV Bibliografia ............................... 1 Indeks autorski .............................. 405 Indeks tytułowy ............................. 485 Indeks topograficzny ........................... 579 Spis ilustracji ............................... 648 Jednodniówka to nie dzieło naukowe, nad którym mozoli się uczony badacz nad opisaniem rzeczy minionych lub wyjątkowo rzadko spotykanych. Jednodniówka to nawet nie gazeta, gdzie jest miejsce i czas na głębsze ujęcia spraw bieżących. Jednodniówka to poprostu wydarta na chybił trafił karta z historii życia publicznego. z jednodniówki pt.: Nieroby i popsuje. Chełm, czerwiec 1929 WSTĘP W kartotece Bibliografii polskiej 1901-1939 znajdują się opisy różnorodnych dokumen- tów. Wśród nich specyficzny rodzaj stanowią jednodniówki. Istniejące definicje tego typu publikacji określają, że jednodniówka to: 1 Czasopismo okolicznościowe, wydane jednorazowo. Jednodniówka, wydawnictwo o charakterze okolicznościowym opublikowane przez zespół osób dla upamiętnienia jakiegoś wydarzenia. Pod względem wydawniczym znajduje się na pograniczu druków zwartych i ciągłych: ma postać czasop., ale najczęściej ukazuje się jednorazowo. Czasem szereg 2 j. wydanych pod różnymi tytułami przez ten sam zespół zapoczątkowuje czasop. lub zastępuje je. Jednodniówka, efemeryda. Wydawnictwo okolicznościowe, budową zbliżone do gazety, często 3 stające się pierwszym numerem czasopisma. Nowy tom Bibliografii polskiej stanowi możliwość nie tylko rozszerzenia przytoczonych definicji. Wszakże, jednodniówki to niezmiernie interesujący typ publikacji. W pozornie nie- wielkich i nieznaczących broszurach (choć czasem o sporej objętości) utrwalano pamięć o bieżących wydarzeniach, ludziach a także i wszelkiego rodzaju działalności. Zebrany materiał dowodzi, jak wiele instytucji i organizacji działających w pierwszej połowie XX wieku na ziemiach polskich podejmowało takie próby. Wydanie niewielkiej broszury, nie- kiedy w celach charytatywnych, było najpewniejszym i najprostszym, a być może i najmniej kosztownym sposobem na opisanie jakiegoś wydarzenia lub własnej działalności. Niejed- nokrotnie wydawano je również bardzo starannie pod względem edytorskim. Tak więc, są te wydawnictwa wyjątkowymi dokumentami swojej epoki. 1 Słownik języka polskiego / red. nauk. Mieczysław Szymczak. – Warszawa, 2002 2 Encyklopedia wiedzy o książce. – Wrocław, 1971 3 Słownik wydawcy / oprac. Barbara Kalisz. – Warszawa, 1997 VII Tom, który w całości zawiera wyłącznie opisy Jednodniówek z lat 1901-1939, stanowi znakomite źródło informacji i punkt wyjścia do poszukiwań historycznych czy literackich. Powstanie tomu W tomach 1-12 Bibliografii polskiej 1901-1939 zawarto opisy jednodniówek w ogólnym ciągu alfabetycznym, rejestrując je z hasłem tytułowym, w nielicznych przypadkach wy- suwając do hasła nazwisko osoby opracowującej. Jednodniówki uznano jako wydawnictwa zwarte i ze względu na ich specyficzny charakter oraz wartość historyczną, opisywano je na równi z innymi typami publikacji nie poddając selekcji. Przy redakcji materiału mającego stanowić tom 13 obejmujący zakres liter Jad–Jok problemem stała się partia opisów z hasłem tytułowym: Jednodniówka [...]. Była to duża grupa pozycji bibliograficznych, która znacznie zwiększyłaby objętość tomu, a jej rozbicie wydawało się niecelowe. Po wielu dyskusjach podjęto decyzję opracowania oddzielnego, specjalnego tomu poza kolejną numeracją Bibliografii. Stało się logiczną konsekwencją, że taki tom powinien zawie- rać opisy jednodniówek z całości zakresu bibliografii. Wstępną bazę (około 3000 rekordów), do której wprowadzono pozycje bibliograficzne z całej kartoteki, włącznie z częścią opu- blikowaną w tomach 1-6 (przed przejściem na opracowanie komputerowe) uzupełniono o wiele nowych pozycji bibliograficznych. Ostatecznie w tomie znalazło się blisko 5000 pozycji. Jednodniówki są trudnym typem wydawnictw zarówno do identyfikacji jak i właściwego opisu bibliograficznego. Sprawiały one zawsze kłopot bibliotekarzom. W zasobach biblio- tek trafiają zazwyczaj do działów książek, czasopism lub dokumentów życia społecznego. Największą ich liczbę można znaleźć w katalogach i bibliografiach czasopism. Dobór materiałów Wobec ogromnego materiału zaistniała konieczność modyfikacji przyjętych pierwotnie zasad doboru w Bibliografii polskiej 1901-1939. Ważną zmianą jest rozszerzenie zasad kwa- lifikacji dokumentu jako jednodniówki. W prezentowanym tomie nie stosowano rygorys- tycznie podstawowego kryterium selekcji, jakim był dotychczas udokumentowany fakt, że wydawnictwo stanowiło pierwszy numer lub zeszyt publikacji ciągłej. Jednodniówki stanowiły w wielu przypadkach zeszyt wstępny przed rozpoczęciem stałej publikacji czaso- pisma, ale też równie często, mimo zapowiedzi, nie było kontynuacji. Poddano więc selekcji jedynie odezwy, mimo drukowanego w nagłówku określenia, uznając je za inny typ doku- mentów. Tom zawiera również opisy przejęte ze źródeł w takiej postaci, jak zarejestrowano je przed laty. Są to często opisy szczątkowe, skrócone i nie zawsze precyzyjne. Takie pozycje weszły do zbioru bez względu na ewentualność popełnienia błędu we właściwej ocenie typu publikacji czy ryzyko zdublowania pozycji. Szczególną i niemałą grupą są jednodniówki publikowane pod zmieniającym się nawet co kilka dni tytułem, zastępujące kolejny numer czasopisma. Wydawcy i redaktorzy omijali w ten sposób w wielu przypadkach zastrzeżenia cenzury. Ogromnie trudne jest podjęcie jednoznacznej oceny czy mamy do czynienia z wydawnictwem zwartym czy ciągłym, gdy każdy zeszyt bądź numer ma inny tytuł. Jest możliwe, że nie udało się dotrzeć do części tego typu ciągów. Konsekwentne wyszczególnienie zmieniająych się tytułów jest dość rzadkie, a bibliografie czy katalogi uwzględniają najczęście jedynie tytuł pierwszy – wiodący. VIII Liczną grupę stanowią druki uznane za jednodniówki ze względu na podobieństwo formy wydawniczej. Określenie jednodniówka drukowano czasem dopiero w tekście, co pot- wierdzała autopsja. Istnieje jednak sporo druków, gdzie nie ma jednoznacznego oznaczenia. Wówczas podejmowano indywidualnie decyzję dla każdej takiej publikacji, decydowała m.in. szata graficzna. Niekiedy dopiero w źródłach historycznych można znaleźć informację o wydaniu jednodniówki. Jednym z elementów charakterystycznych dla publikacji okazjonalnych jest obecność reklam, co stało się ważnym argumentem decydującym o włączeniu pozycji do zbioru. Wciąż brak jest precyzyjnych i jednoznacznych kryteriów, wobec czego w bibliotekach i katalogach drukowanych stosowane są dość płynne granice. Określeniem jednodniówki oznacza też się wiele wydawnictw pamiątkowych i podobnych. Do tomu włączona została tylko niewielka grupa tego typu publikacji. Świadomie zrezygnowano z uwzględnienia wielu tytułów. Wobec problemów kwalifikacji dokumentów, różnorodności sposobu opracowania w źródłach oraz niejednoznaczna interpretacja danych potrzebnych do opisu bibliogra- ficznego, zmusiła zespół redakcyjny aby maksymalnie dążył do autopsji egzemplarza. Było to też konieczne dla ujednolicenia metody opisu oraz eliminacji dubletów. W przypadku jednodniówek stworzenie opisu fikcyjnego było niestety dość łatwe. Wystarczającym po- wodem mogły być dwa, trzy różniące się opisy podstawowe pochodzące z kilku źródeł. Dopiero autopsja dawała gwarancję pewnych informacji. Oczywiście, pozostają pozycje, których autopsja nie jest możliwa, ponieważ mamy do czynienia czasem z prawdziwie rzadkimi okazami, których ślad istnienia pozostał jedynie w postaci informacji w katalogu, bibliografii lub wspomnieniach. Ogromną wdzięczność kierujemy do pracowników wielu bibliotek, którzy służyli nam swoją pomocą w opracowaniu materiału. Otrzymaliśmy nie tylko informacje bibliograficzne, ale także wielką ilość fotografii, kserokopii i skanów, co skracało czas opracowania, a w wielu przypadkach szybko wyjaśniało niejasności czy wątpliwości. Opis bibliograficzny. Hasło. Przy ostatecznym wyborze kolejności elementów tytułu w opisie bibliograficznym kie- rowano się wyraźnym układem graficznym strony tytułowej, okładki lub nagłówka będą- cych podstawą opisu. Jeśli słowo jednodniówka wydrukowano powyżej lub poniżej