Zaans Museum – Visie En Strategie Tbv Gemeenteraad Zaanstad 14/05/2019 in 2019 Staat Het Zaans Museum 21 Jaar Aan De Zaanse Schans En Is Daarmee Volwassen Geworden
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Zaans Museum – visie en strategie tbv Gemeenteraad Zaanstad 14/05/2019 In 2019 staat het Zaans Museum 21 jaar aan de Zaanse Schans en is daarmee volwassen geworden. Het museum heeft de laatste jaren een enorme groeispurt doorgemaakt na de missie meer afgestemd te hebben op het leidende bezoekmotief aan de Zaanse Schans. De Zaanse Schans heeft zich van erfgoedreservaat ontwikkeld tot toeristische attractie van formaat. Daarmee is het een must-see locatie voor sightseeing toeristen die met name voor het Hollandse archetypische beeld komen van molens, klompen en kaas. Tegelijkertijd wil het zeggen dat deze groep bezoekers niet direct verdieping zoekt over de Zaanse historie – m.a.w. voor het Zaans Museum komt. Dit blijkt uit de bezoekcijfers door de jaren heen; de eerste 18 jaar van zijn bestaan werd het museum door nog geen 4% van de bezoekers aan de Schans bezocht. Dat had zeker te maken met de propositie van het Zaans Museum dat zich specifiek presenteerde als museum over het regionaal industrieel erfgoed. Een propositie dat zich niet voegde in het Holland- bezoekmotief van de meeste Schansbezoekers. Vanaf het moment dat in 2016 het Zaans Museum dat Holland-bezoekmotief koppelde aan de eigen collectie en aan de Zaanse historie stegen de bezoekcijfers snel – van 70.000 in 2016 tot bijna 200.000 in 2018. In het voorjaar van 2015 verwierf het Zaans Museum een werk uit de Zaanse periode van Claude Monet, die van juni tot oktober 1871 in de Zaanstreek verbleef en in korte tijd 25 olieverf schilderijen van de omgeving maakte. Deze aankoop was een belangrijk vliegwiel voor het verder onder de aandacht brengen van deze veelal nog onbekende periode uit het oeuvre van de wereldberoemde impressionist. De Stichting Monet in Zaandam had hiertoe al belangrijk werk verricht maar de aankoop van “De Voorzaan en de Westerhem” gaf een extra injectie en werd door het Zaans Museum en de Stichting Monet in Zaandam aangegrepen om in 2021 bij het honderdvijftig jarig jubileum van Monets Zaans verblijf een Zaans Monetjaar te willen organiseren. 26 januari 2019 Noordhollands Dagblad De Voorzaan en de Westerhem (Claude Monet 1871) Inmiddels is de haalbaarheid onderzocht van een grote tentoonstelling van zoveel mogelijk Zaanse werken van Monet, die zich over de hele wereld bevinden in zowel museale als private collecties. Het haalbaarheidsonderzoek bestond uiteindelijk uit twee aspecten. Op de eerste plaats uitzoeken of de verschillende eigenaren bereid zouden zijn hun kostbare werken in bruikleen aan het Zaans Museum af te staan (wat tot buitengewoon hoopgevende resultaten leidde). En op de tweede plaats welke aanpassingen aan het huidige Zaans Museum verricht zouden moeten worden om het van oorsprong als streekmuseum met beperkte bezoekerscapaciteit opgezette gebouw geschikt te maken voor een tentoonstelling op het hoogste internationale museale niveau met hoge pieken bezoekersaantallen. Dit laatste blijkt lastig te realiseren op de huidige locatie en vraagt grote investeringen in het gebouw. Belangrijk daarbij is ons te beseffen dat een grote Monet-tentoonstelling een ambitieniveau aangeeft. Zo een tentoonstelling vraagt specifieke Zaanse werken van Claude Monet investeringen in een gebouw die slechts lonen bij structureel doorzetten van het gestelde ambitieniveau, m.a.w. een meerjarig programma van hoogwaardige kunsttentoonstellingen, gericht op herhaalbezoek. Een Monet-tentoonstelling als eenmalig hoogwaardig evenement organiseren zou derhalve grote kapitaalvernietiging impliceren. De Zaanse Schans wordt inmiddels overlopen door meer dan 2 miljoen hoofdzakelijk sightseeing toeristen, waarvan de belangrijkste kenmerken zijn dat zij hoofdzakelijk kort verblijven op doortocht naar de volgende bestemming op hun toeristische bucketlist, en zich daardoor amper laten verleiden en spreiden tot ander en langer verblijf binnen de regio of tot herhaalbezoek. De consequentie hiervan heeft er toe geleid dat het Zaans Museum op de huidige locatie met name zich is gaan inzetten om het op archetypisch toeristisch Holland gerichte bezoek van deze sightseeing toeristen te koppelen aan de Zaanse historie. De keerzijde hiervan is dat we door de koppeling met deze toeristische attractie onvoldoende belangstelling weten te trekken voor ons primaire verhaal; de volledige Zaanse historie – van de Romeinse nederzettingen in het veenmoeras tot de huidige innovatieve industriële ondernemersstreek en diens bewoners. Bijkomende nadelen zijn dat we hierdoor slechts beperkt hét museum van de Zaankanters kunnen zijn en onvoldoende duiding aan de identiteit van de bewoners in de regio kunnen bieden, ondanks dat het museum deels met gemeenschapsgeld onderhouden wordt. En last but not least, een ambitieus tentoonstellingsprogramma lijkt zinloos op deze locatie; het maakt immers geen verschil voor het must-see bezoekmotief van de sightseeing toerist die nu eenmaal voor de Holland-attractie komt. Tentoonstellingen die juist ook voor herhaalbezoek moeten zorgen hebben dus geen meerwaarde op deze plek. Grote investeringen in het huidige museum ten behoeve van randvoorwaarden voor hoogwaardige kunsthistorische tentoonstellingen zijn dan ook misplaatst. Daarmee concluderen we tevens dat een grote Monet-tentoonstelling niet zinvol en haalbaar is om op de huidige locatie te programmeren. Dit leidt tot de wens om functies en ambities te scheiden, door af te zien van een onlogische hybride waar verschillende doelgroepen en bezoekmotieven zich slecht laten combineren. Laat het huidige Zaans Museum dan ook volledig doen waarin het de afgelopen jaren zijn potentie heeft bewezen. Niet voor niets zijn de bezoekcijfers exponentieel gegroeid; door als Informatiecentrum/Experience van de Zaanse Schans verdieping te bieden aan een bezoek aan dit erfgoedreservaat, door samen met Vereniging De Zaansche Molen duiding te geven aan de Zaanse Schans én door ontwikkeling en exploitatie van museumlocaties met levende geschiedenis op de Zaanse Schans zelf. Dit heeft tot gevolg dat er niet ingrijpend verbouwd hoeft te worden aan het huidige museumpand, dat de vaste opstelling zich specifieker ten behoeve van de sightseeing toerist in hedendaagse multimediale vorm nog meer als Experience kan richten op 1850 -het historisch uitgangspunt van de Zaanse Schans- én op de historie van de Zaanse Schans zelf die inmiddels al bijna zestig jaar bestaat. Dit vraagt echter tevens een nauwere samenwerking, dan wel samensmelting met Stichting Zaanse Schans. In de ontwikkelstrategie voor de Zaanse Schans is opgenomen om te komen tot een entreegebouw annex informatiecentrum als startpunt voor een bezoek aan de Schans. Het huidige Zaans Museum verzorgt reeds de informatie- en ontvangstfunctie van en voor de Zaanse Schans. Dit zou verder geïntegreerd kunnen worden, door bijvoorbeeld het huidige gebouw van het Zaans Museum samen te voegen of om te bouwen tot het gewenste entreegebouw als het exclusief op de Zaanse Schans gerichte toekomstige Museum Zaanse Schans annex Informatiecentrum/ Experience. Hierdoor hoeft er niet ingrijpend museaal verbouwd te worden en zouden juist alle hospitality-functies die het Zaans Museum nu voor de Schans vervult, zoals toeristische informatie verschaffen, kaartverkoop, verzorgen van gidsen en alle arrangementen, opgenomen kunnen worden binnen de organisatie van de Zaanse Schans. De consequentie van de vernauwing van museumfunctie op deze locatie impliceert dat de overige functies elders een plek moeten krijgen. Dat kan in de vorm van vestiging op een nieuwe museumlocatie als publiekstrekker in de binnenstad van Zaandam onder de noemer Zaans Museum Centrum - een werktitel voor een nieuwe museale instelling waarin het huidige Zaans Museum en de reeds eerder ontwikkelde plannen voor het zgn. Museum Holland samen worden gevoegd. Centrum van Zaandam Momenteel laat de Nederlandse maar ook internationale cultuurtoerist Zaanstad veelal links liggen, met als gevolg dat de stad onvoldoende destinatie is voor bezoekers voor een dagje uit. Hoewel Zaanstad de zestiende gemeente van Nederland is op basis van inwonersaantal (snel groeiend richting de 200.000), staat het in 2018 slechts op de 41e plaats op de Cultuurindex Nederlandse gemeenten. Dat heeft in grote mate te maken met een gebrek aan cultureel aanbod. Zaanstad wil dat anders wat heeft geleid tot een haalbaarheidsonderzoek naar een culturele publiekstrekker die de stad aantrekkelijker moet maken en bezoekers moet verleiden tot een Zaans dagje uit. Het resultaat hiervan is de propositie voor Zaans Museum Centrum; een nieuw museaal aanbod in de binnenstad van Zaandam, met name gericht op Zaans Museum Centrum? de cultuurbezoeker in tegenstelling tot de sightseeing toerist. Zaans Museum Centrum combineert de historie van de Zaanstreek (van de Romeinse tijd tot de huidige innovatieve Zaanregio) in relatie tot een aantrekkelijke presentatie over Nederlandse cultuur - “wie zijn wij in dit land van doe-maar-gewoon…” – een cultuur die wel uitgevonden lijkt te zijn in de Zaanstreek. Dit aan de hand van de rijke collectie van Stichting Zaans Museum zelf – die we nu maar beperkt kunnen tonen-, langdurige bruiklenen van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed en vanuit de Collectie Nederland. Zaans Museum Centrum zal naast deze bovenregionale opzet tevens zich willen borgen in de Zaanse samenleving, meer dan het huidige Zaans Museum dat naast de Zaanse Schans kan, mede doordat de locatie zich flink buiten de urbanisatie bevindt en zich primair richt op de internationale sightseeing toerist. Zaans Museum Centrum zal in contrast en aanvulling een nadrukkelijke worteling