François Mitterrand : Biografia Polityczna
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Francois Mitterrand Henryk Łakomy liiiN in iiiiim u i H Wydawnictwo N a u k o u e Akadem ii Pedagogicznej K r a k ó w Francois Mitterrand Biografia Polityczna Ikadenla Pedaioifezia li. liilsil Eliiadi liriituei i inline rrace Him raiiczie ir m i Frabcois Mitterrand H e n ryk Łakomy Biografia polityczna im iiitiii i n n i ! i i i i i i i i raiiiiicnti Iran me Recenzenci prof, zw. Adam Jamróz prof, dr hab. Jan Przewłocki © Copyright by Henryk Łakomy & Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków 2006 Zdjęcie na okładce z Chroniques de I ’histoire. Mitterrand, Paryż 1998 projekt okładki Maciej Kwiatkowski ISSN 0239-6025 ISBN 83-7271-396-0 Redakcja/Dział Promocji Wydawnictwo Naukowe AP 30-084 Kraków, ul. Podchorążych 2 tel./fax (012) 662-63-83, 662-67-56 e-mail: [email protected] Zapraszamy na stronę internetową: http://www.wydawnictwoap.pl łamanie Jadwiga Czyżowska druk i oprawa Wydawnictwo Naukowe AP, zam. 53/06 OD AU TO RA W tym roku przypada 90. rocznica urodzin i 10. rocznica śmierci Franęois Mitterranda. Okrągła data skłania do refleksji nad perspektywą czasową epo ki (1916-1996) jego życia i działalności. Biografia Mitterranda została w tej pracy przedstawiona na tle wydarzeń politycznych, społeczno-gospodarczych i kulturalnych Francji oraz świata. Postać to nietuzinkowa, jego bogate życie nie było proste, w powikłanej karierze osiągał coraz wyższe pozycje w hierar chii społecznej, przez lata zdobywał doświadczenie, znajomość ludzi i zjawisk w realnym świecie. W działalności publicznej przetrwał 60 lat, widział przemi jający czas, uwarunkowania cywilizacyjne i prądy umysłowe, które wymagały często przewartościowań przyjętych norm społecznych i wizji przyszłościowych. Był świadkiem czasów burzliwych, pełnych wstrząsów i napięć w układach po litycznych, bo przeżył cztery systemy państwowe Francji oraz okropności wo jenne, także 26 lat wojen kolonialnych. Był indywidualnością o dużych zdol nościach taktycznych, wyszedł z nurtu prawicowego, potem stanął na pozycjach najostrzej mu przeciwstawnych i będąc przywódcą lewicy społecznej, doszedł do władzy w randze głowy państwa. Lewicę, której przewodził, w najogólniej szym sensie należy rozumieć jako połączenie kapitalizmu rynkowego i interwen cjonizmu państwowego, równoważącego imperatywy efektywności gospodarczej z wymogami sprawiedliwości społecznej. Oznacza to wolny rynek i wolne ceny, ale i politykę państwa w zakresie makroprzemysłu i makrorozwiązań socjalnych; szczególnie infrastruktura techniczna i społeczna to rola państwa, nie rynku. Również 14 lat prezydentury Mitterranda cechowało się przemianami jakościo wymi w świecie, m.in. koniec okresu wyjątkowego wzrostu gospodarczego, bez robocie o zasięgu masowym, kryzys wizji ustroju komunistycznego i zarazem koncepcji ultraliberalnych czy rozpad międzynarodowego układu bipolarnego, ukształtowanego po 11 wojnie światowej. Występuje tu współzależność między sytuacją Francji i oczywiście Polski a postępującą globalizacją wielu dziedzin życia narodów i państw. Wątki polskie zostały wkomponowane w tok rozważań; 5 przecież Polskę i Francję łączą od wieków tradycje współpracy, więzi polityczne i kulturalne, a współpracę ułatwia fakt, że część inteligencji w Polsce włada ję zykiem francuskim. Patriotyzm obu narodów nie był w stosunkach międzyna rodowych znaczony egoistycznym myśleniem politycznym, okazywał tolerancję wobec innych narodowości, otwarcie na kooperację ekonomiczną, przyjmowa nie dóbr, myśli twórczych, nowych technik wytwarzania. F. Mitterrand wywierał wpływ na swoje czasy, także w aspekcie wykraczającym poza Francję i przybli żenie Czytelnikowi polskiemu recepcji jego poczynań jest motywem w interpre tacji danych faktograficznych tego nie odkrywczego opracowania. Niemożliwy jest dostęp do źródeł archiwalnych, ale w studium badawczym wykorzystano chyba wszystkie publikacje dotyczące dwóch kadencji prezy dentury Mitterranda, dostępne w kwerendzie bibliotecznej w Polsce, głównie Warszawskiego Instytutu Francuskiego, a przede wszystkim we Francji, głównie w zbiorach Uniwersytetu Paris - 1 (Panthćon - Sorbonne) i Uniwersytetu Cham- pagne-Ardenne w Reims. Analiza opracowań monograficznych, artykułów pub licystycznych, wydawnictw źródłowych i edycji wspomnieniowych wybitnych polityków - także książek Mitterranda - pozwoliła na konfrontację informa cji źródłowych i sądy generalizujące. Umożliwiły poznanie i ukazanie wizerun ku Mitterranda zbliżonego do stanu faktycznego. Ważne dane analizy ilościowej i jakościowej zostały udokumentowane w przypisach w całym tekście, nie obcią żonym ponad miarę odsyłaczami do literatury problemowej. Także bez nadmierne go posługiwania się cytatami na rzecz refleksji wyjaśniającej. Książka w swych szczupłych rozmiarach, tylko częściowo i w sposób raczej szkicowy, może wypełnić lukę w polskiej literaturze politycznej. Być może zachę ci młodszych badaczy do dalszych prac nad szerszą, bardziej wielostronną syntezą, wyczerpującą poznanie naukowe. Wyrażam podziękowania Władzom Akademickim uczelni francuskich i mojej krakowskiej Akademii Pedagogicznej za ułatwienie mi pobytu we Francji w celu kompletowania materiałów. Profesorowie Adam Jamróz i Jan Przewłocki przekazali w recenzjach wydawniczych wiele cennych opinii i wska zówek badawczych, za które składam również serdeczne podziękowania. I. ŚRODOWISKO RODZINNE I SPOŁECZNE FRANCOIS MITTERRANDA Dzieciństwo i młodość Franęois Marie Adrien Maurice Mitterrand urodził się 26 października 1916 roku w miejscowości Jamac, w domu rodzinnym matki i dziadka przy ul. Abel- Guy 24. Obecnie, pięciotysięczne miasteczko Jamac w departamencie Charente jest oddalone o 14 km od Cognac - słynnego ośrodka winorośli, uprawianych głównie dla wyrobu koniaku i aperitifu. Historycznie Jamac znany jest z klęski protestantów w 1569 roku. Przywódcą partii katolickiej był Henryk d’Anjou, przyszły król Polski i Francji z dyna stii Walezjuszów. Młodemu, 18-letniemu księciu propaganda dworska przypi sywała zwycięstwo; faktycznie jego wojskami dowodził marszałek Tavanne de Sauk (1509-1573). Hugonotami zaś książę Ludwik Kondeusz z Burbonów, wuj Henryka Walezego. Po bitwie, rannego przywódcę hugenotów zabił strzałem w głowę kapitan gwardii Henryka, na jego rozkaz. Jamac pozostało społecznością dwuwyznaniową, a świątynia protestancka położona jest przy ulicy AbeLGuy 22, o dwa numery od katolickiego domu rodziny Mitterrandów. W szkole podstawo wej kolegami Franęois byli protestanci. Franęois był piątym z ośmiorga dzieci Mitterrandów. Ród wywodził się z hi storycznej krainy Berry na południe od Basenu Paryskiego. W gwarze tego regio nu desygnat „mitterrand” oznaczać mogło „mierzyciel” zboża, zajęcie uprawia ne kiedyś na jarmarkach. W innym tłumaczeniu mitterrand to „środek gruntów”; być może więc nazwisko wywodzi się od fachu (jak polskie nazwiska Kowalski, Szewczyk), albo od miejsca (centralnego) rodowych włości ziemskich. Ojciec, Joseph Mitterrand (ur. 1873 w Limoges) podjął pracę kolejarza na linii Paryż- Orlean (naówczas kompanie prywatne), gdzie wcześniej pracował jego ojciec a dziad Franęois, Thćodose (1844-1920). W roku urodzenia Franęois, Joseph Mitterrand był szefem stacji kolejowej Montluęon (departament Allier). Wcześniej od 1912 r. był naczelnikiem stacji Nantes w Bretanii, ważnej strategicznie w sie ci komunikacyjnej, więc także w służbie militarnej. Toteż Joseph, mimo iż był w wieku mobilizacyjnym, nie został wcielony do armii. Rzecz podobnie się mia 7 ła z załogami innych zmilitaryzowanych instytucji, pracujących na zapleczu dla po trzeb wojny. Początkiem 1918 r. Joseph został przeniesiony do Angouleme, gdzie cała rodzina zamieszkała na I piętrze pomieszczeń dworca kolejowego. Ale nie na długo, bo w następnym roku odmówił proponowanego awansu i przeniesie nia do Paryża, zwolnił się ze służby i powrócił do Jamac. Zrobił to na prośbę żony Yvonne, która chciała pozostać przy rodzicach, a podjęcie pracy na nowym, wyż szym stanowisku oznaczało konieczność przeprowadzki do stolicy. Joseph został agentem ubezpieczeniowym lokalnej filii paryskiego Towarzystwa „L’Union”. Na rowerze przemierzał okoliczne miejscowości w poszukiwaniu chętnych, któ rzy chcieliby ubezpieczyć się od kradzieży i pożarów. Przynosiło to niewielkie pieniądze, więc imał się wyrabiania mioteł do zamiatania w atelier pod nazwą „As karowy”. Stabilizacja materialna i spokojne życie w burżuazyjnym stylu nastąpiły w 1929 r., gdy teść Josepha Jules Lorrain przekazał mu wytwórnię octu, produ kowanego z winogron okolicznych upraw. Formalnie, octownię otrzymała cór ka Lorraina, Yvonne Mitterrand (1880-1936), matka Franęois. To ona miała fak tyczny wpływ na kształtowanie charakteru dzieci. Familia Lorrain była tradycyjną rodziną katolików praktykujących. Udzielała się w miejscowej katolickiej organi zacji dobroczynnej im. św. Wincentego a Paulo. Stałą lekturą domu był regional ny dziennik „La liberte du Sud-Ouest”. Jules był działaczem municypalnym za rządu miejskiego Jamac. Politycznie rodzina sytuowała się w prawicy centrowej, z elementami programu inspirowanego katolicyzmem społecznym, ale z krytycz nym wydaje się spojrzeniem na kwestię naturalnej nierówności jednostek ludzkich w społecznej doktrynie Kościoła, jako niesprawiedliwej. Poniekąd to lewica kato licka na gruncie zasad solidaryzmu społecznego. Wtedy wiara pozostawała ważnym elementem egzystencji ludzkiej, katolicyzm wpisany był w tożsamość jednostki i obyczajowość jej życia codziennego. W ta kim klimacie społecznej mentalności katolickiej, wierności dziedzictwu religijne mu przodków wyrastał Franęois. Z domu rodzinnego