Arkusz JESIONOWO (307)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz JESIONOWO (307) Warszawa 2009 Autorzy: Mirosław Wo źniak*, Gra Ŝyna Hrybowicz**, Izabela Bojakowska***, Paweł Kwecko** Anna Pasieczna**, Hanna Tomassi-Morawiec** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny (plansza A): Albin Zdanowski*** Redaktor regionalny (plansza B): Dariusz Grabowski*** we współpracy z Joann ą Szyborsk ą-Kaszyck ą*** Redaktor tekstu: Przemysław Karcz*** * – Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław; ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; ISBN 83- ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – Mirosław Woźniak ................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Mirosław Wo źniak ..................................... 4 III. Budowa geologiczna – Mirosław Wo źniak ......................................................................... 7 IV. Zło Ŝa kopalin – Mirosław Wo źniak .................................................................................. 11 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Mirosław Wo źniak ................................................... 14 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Mirosław Wo źniak ............................. 15 VII. Warunki wodne – Mirosław Wo źniak............................................................................. 17 1. Wody powierzchniowe............................................................................................. 17 2. Wody podziemne...................................................................................................... 17 VIII. Geochemia środowiska................................................................................................... 20 1. Gleby – Anna Pasieczna, Paweł Kwecko ................................................................. 20 2. Osady – Izabela Bojakowska .................................................................................... 21 3. Pierwiastki promieniotwórcze – Hanna Tomassi-Morawiec ................................... 25 IX. Składowanie odpadów – Gra Ŝyna Hrybowicz .................................................................. 28 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – Mirosław Wo źniak ........................................................ 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – Mirosław Wo źniak ....................................................... 35 XII. Zabytki kultury – Mirosław Wo źniak .............................................................................. 41 XIII. Podsumowanie – Mirosław Wo źniak, Gra Ŝyna Hrybowicz ........................................... 42 XIV. Literatura........................................................................................................................ 43 I. Wst ęp Arkusz Jesionowo Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 został opracowany w Dziale Ochrony Środowiska i Dokumentowania Kopalin Przedsi ębiorstwa Geologicznego we Wrocławiu PROXIMA SA (plansza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym i Przedsi ębiorstwie Geologicznym Polgeol SA (plansza B) w 2008 r., zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000”, wydan ą w 2005 roku przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny (Instrukcja ..., 2005). Przy opracowywaniu arkusza mapy wykorzystano materiały archiwalne arkusza Jesio- nowo Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w 2000 roku w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym, w Oddziale Pomorskim w Szczecinie (Piotrowski, Szczesiak, 2000). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (w tym geochemia środowiska i mo Ŝliwo ści składowania odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej, zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju woje- wództwa oraz projektach i planach zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowa- niach fizjograficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania tre ści mapy zbierano materiały w: Centralnym Archiwum Geologicz- nym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ędzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomor- skiego w Szczecinie, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Szczecinie oraz w Insty- tucie Upraw, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wykorzystano równie Ŝ informacje uzyskane w starostwach powiatowych, urz ędach gmin oraz od u Ŝytkowników złó Ŝ. Informa- cje archiwalne zostały zweryfikowane w trakcie wizji terenowej. Informacje o zło Ŝach zamieszczono w kartach informacyjnych do bazy danych Mapy geo środowiskowej Polski. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło Ŝenie arkusza Jesionowo wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne:15°00’–15°15’ dłu- go ści geograficznej wschodniej i 53°00’–53°10’ szerokości geograficznej północnej. Według podziału administracyjnego obszar ten nale Ŝy do województwa zachodniopo- morskiego i obejmuje fragmenty powiatów: stargardzkiego, choszcze ńskiego, my śliborskiego i pyrzyckiego. W skład powiatu pyrzyckiego wchodz ą gminy: Przelewice i Lipiany, powiat my śliborski reprezentuje fragment gminy i miasta Barlinek, powiat choszcze ński gmina Peł- czyce, a stargardzki gmina Dolice. Według podziału fizycznogeograficznego Polski (Kondracki, 2002) teren arkusza poło- Ŝony jest w podprowincjach Pobrze Ŝa Południowobałtyckiego i Pojezierzy Pomorskich, wchodz ących w skład prowincji Ni Ŝu Środkowopolskiego. Wyst ępuj ą tutaj fragmenty dwóch makroregionów, Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego, do którego nale Ŝy mezoregion Równina Pyrzycko- Stargardzka oraz Pojezierza Zachodniopomorskiego w skład, którego wchodz ą: Pojezierze My śliborskie i Pojezierze Choszcze ńskie (fig. 1). W rze źbie terenu na obszarze arkusza Jesionowo, dominuj ą trzy jednostki geomorfolo- giczne: wysoczyzna polodowcowa, południowo-wschodnia cz ęść zastoiska pyrzyckiego i doliny rzeczne. W ich obr ębie wyst ępuj ą ró Ŝnorodne formy rze źby terenu: wysoczyzna mo- renowa falista, moreny czołowe akumulacyjne, moreny martwego lodu, kemy, równiny san- drowe, zastoiska i jeziora oraz rynny wód roztopowych. Rze źba terenu została ukształtowana głównie przez działalno ść lądolodu z okresu zlo- dowace ń północnopolskich. Główne znaczenie miał jednak proces wytapiania si ę lodu zlo- dowacenia wisły. Najwi ększ ą cz ęść omawianego obszaru, zajmuje falista wysoczyzna morenowa. Roz- ci ąga si ę ona w północno-wschodniej, środkowej i południowo-zachodniej cz ęś ci omawiane- go obszaru. Wyst ępuje na rz ędnej od 80 do ponad 100 m n.p.m. maksymalnie wznosi si ę do 115 m n.p.m. w okolicy Równa. Ku północy teren wysoczyzny opada długim stokiem w kie- runku doliny Płoni. Moreny czołowe wyst ępuj ą na wysoczyznach i tworz ą kilka pojedyn- czych wzgórz o wysoko ści 70-95 m n.p.m. w okolicach śelic i jeziora Gł ębokie. Towarzysz ą im liczne zagł ębienia wytopiskowe i bezodpływowe. Równiny sandrowe wyst ępuj ą w południowo-wschodniej cz ęś ci obszaru, na północ od Barlinka i północny zachód od Miedzynia. Sandr w okolicach Barlinka jest sandrem dolin- nym. Topnienie si ę czoła lodowca doprowadziło do poszerzenia rynny erozyjnej i wypełnie- nia jej osadami piaszczystymi do rz ędnej 40–67 m n.p.m.. W okolicach Miedzynia znajduje 4 si ę fragment sandru powstałego w czasie wytapiania si ę l ądolodu na linii moren czołowych subfazy mieleci ńskiej. Jego powierzchnia poło Ŝona jest na rz ędnej 70-90 m n.p.m. Po- wierzchnia sandrów jest urozmaicona pagórkami i zagł ębieniami po niewielkich bryłach mar- twego lodu, które obecnie cz ęsto wypełnione s ą wod ą. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Jesionowo na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji; 2 – granica makroregionu; 3 – granica mezoregionu; 4 – wi ększe jeziora Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski Podprowincja: 313 – Pobrze Ŝa Południowobałtyckie, 314 – Pojezierza Południowobałtyckie Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: 313.25 – Równina Goleniowska, 313.27 – Wzgórza Bukowe, 313.28 – Równina Wełty ńska, 313.31 – Równina Pyrzycko-Stargardzka, 313.32 – Równina Nowogardzka. Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.41 – Pojezierze My śliborskie, 314.42 – Pojezierze Choszcze ńskie, 314.43 – Pojezierze I ńskie. Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.61 – Równina Gorzowska, 314.62 – Pojezierze Dobieg- niewskie Wysoczyzna morenowa przechodzi łagodnie, bez wyra źnej granicy, ku północy w rów- nin ę zastoiskow ą. Jej genez ę wi ąŜ e si ę z ko ńcow ą faz ą deglacjacji obszaru, gdy wycofuj ący si ę l ądolód pozostawił na przedpolu ogromne bryły martwego lodu, wypełniaj