nummer 12 onderwijs dat werkt de MBO·krant april 2010

Op 12 maart vond in Noot- Jongeren leven intens, Eduard Beck (Microsoft) dorp de conferentie ‘Taal gefascineerd door uiterlijk, en Heim Meijerink (Expert- is cruciaal: de verbinding kicks, status en netwerken, commissie Taal en Rekenen) centraal’ plaats. Een verslag stelt Frits Spangenberg in geven op CompetentCity van deze bijeenkomst voor het boek De grenzeloze (4 oktober) een inspireren- ‘redders des vaderlands’. generatie. Een interview. de keynote.

Pagina 3 Actueel Pagina 7 Inhoud Pagina 10 Achtergrond Pagina 12 Achtergrond Pagina 14/15 CompetentCity

Beroepsvereniging Start klachtenbehandeling in oprichting door Ombudslijn MBO Er zijn plannen om een Beroepsver- eniging Docenten MBO (BV-MBO) op te richten. De professionalisering Mbo’ers en hun ouders die kelijkheid, de effectiviteit en de ten over mbo opleidingen sneller de klachtenbehandeling en afhan- van het beroep moet centraal staan klachten hebben over een transparantie van de klachtenbe- aankaarten bij ROC-directies. Van deling bij scholen aan. Allereerst in de beroepsvereniging. Zij zou zich mbo-opleiding kunnen sinds handeling in het mbo. De klachten- Bijsterveldt wil zo een scherper zicht moet de interne klachtenprocedure bijvoorbeeld bezig kunnen houden afhandeling was te versnipperd en op de klachten per ROC. Met deze bij de onderwijsinstelling gevolgd met het imago van het beroep en het 1 april terecht bij de Om- niet op elk ROC optimaal. Klachten lik-op-stukaanpak wil zij ervoor worden. Levert dit geen (gewenst) behartigen van de belangen van de budslijn MBO. bleven in sommige gevallen lang zorgen dat klachten van studenten resultaat op? Dan kan de klachtin- 32.000 mbo-docenten. liggen zonder adequate afhandeling. en ouders beter in beeld komen en diener terecht bij de Ombudslijn. Demissionair staatssecretaris Van Dit wil Van Bijsterveldt veranderen. sneller worden afgehandeld. De klachten kunnen vijf dagen per Gezien de specifieke vragen die het Bijsterveldt had de oprichting van De landelijk opererende Ombudslijn week rechtstreeks bij de Ombudslijn mbo aan het docentschap stelt, ligt de Ombudslijn al toegezegd in het MBO gaat tijdelijk voor één jaar via Mediator MBO (www.ombudslijnmbo.nl) het voor de hand de mbo-docent Algemeen Overleg van de Tweede de website www.ombudslijnmbo. De Ombudslijn MBO fungeert als worden gemeld. MBO 2010 heeft als een aparte beroepsgroep te zien. Kamer op 10 februari. Aanleiding nl klachten over mbo-opleidingen mediator tussen mbo’s en studenten inmiddels de uitvoering van de Een beroepsgroep waarvan de leden was de forse kritiek op de toegan- inventariseren en individuele klach- en/of ouders met klachten en jaagt Ombudslijn op zich genomen. in een vaak complexe en veelei- sende omgeving kwaliteit leveren. Het beroep docent vraagt om een continue professionalisering. Hoog tijd dus om de mbo-docenten in een beroepsvereniging te organiseren.

Interesse? Procesmanagement MBO 2010 wil de mogelijke oprichting van de Beroepsvereniging Docenten MBO graag faciliteren. ‘We ondersteunen het proces in de opstartfase. De inhoud is echter de verantwoorde- lijkheid van de beroepsgroep zelf: de mbo-docenten’, aldus Annette Verduin, projectleider Professiona- lisering MBO 2010. ‘Interesse onder docenten is een voorwaarde om de beroepsvereniging op te richten. Om tot oprichting van de BV-MBO over te gaan, moet op 1 november 2010 helder zijn of er voldoende interesse is.’

Kerngroep Eerste stap is om vóór 1 mei een kerngroep van enthousiaste do- centen te formeren, die mee willen werken aan de opstart. Zij denken mee over de richting en basisuit- gangspunten van de BV-MBO en het onder de aandacht brengen van Commissie onderzoekt bestuurbaarheid mbo de mogelijke oprichting. Nog voor de zomer komt de kerngroep voor het eerst bijeen. Demissionair Staatssecre- staatssecretaris over de kwaliteit van commissie in die zich moet buigen Steun taris Marja van Bijsterveldt het onderwijs binnen de mbo-in- over de ‘bestuurbaarheid van het Het idee van de commissie kreeg MBO 2010 organiseert diverse stelt een commissie in die stellingen. ‘Het moet beter’, zo stelde mbo’. Grote vraag: is het onderwijs overwegend steun tijdens het promotionele activiteiten om de Van Bijsterveldt klip en klaar in een voor scholen nog wel organiseer- overleg met de Tweede Kamer op 14 beroepsvereniging in oprichting de ‘bestuurbaarheid’ van overleg met de Tweede Kamer. baar? Volgens de staatssecretaris april. Tijdens dit overleg stond de onder de aandacht te brengen. Ook mbo-instellingen onder de In een brief aan de Tweede Kamer zijn er grenzen aan de bestuurbaar- rapportage Op weg naar 2010. De fi- faciliteert zij de peiling onder mbo- loep gaat nemen. De com- noemt ze de complexiteit van de heid van het mbo: ‘Mogelijk zijn nale van MBO2010 centraal. In deze docenten die plaatsvindt op www. missie krijgt de opdracht opdracht van het mbo zeer groot: in de huidige setting en organi- rapportage wordt geconcludeerd dat bv-mbo.nl. Hier kunnen docenten aanbevelingen te doen voor vier niveaus, twee leerwegen, veel satievormen die grenzen bereikt.’ het overgrote deel van de scholen zich inschrijven voor de beroepsver- het volgende kabinet. opleidingen, de schaal van de instel- De commissie, die zal bestaan uit klaar is voor de invoering van de eniging en, op een later moment, het lingen, een zeer diverse doelgroep en deskundigen van binnen en buiten nieuwe kwalificatiestructuur. laatste nieuws volgen. een brede opdracht van initieel on- het mbo, wordt gevraagd richting- Aanleiding voor de instelling van derwijs, leven lang leren en educatie. gevende aanbevelingen te doen voor Lees verder op pagina 3. de commissie is de zorg van de De staatssecretaris stelt daarom een het volgende kabinet. 2 Marktplaats MBO de MBO·krant

‘Als je het goed organiseert, loopt het vanzelf’

In elke MBO krant besteden we aandacht aan een van de Anita vindt het belangrijk om haar rubrieken die te vinden zijn op marktplaatsmbo.nl. Ditmaal producten te delen met collega’s in staat Toetsing en Examinering centraal. De MBO krant inter- het land en vervolgens te volgen of Koens column die vaak gelezen worden. Ze raadt viewde Anita Santiago van het Kellebeek College in Bergen haar collega’s de marktplaats dan op Zoom. Zij plaatste al diverse fraaie producten op de ook van harte aan. Zelf screent ze de marktplaats. marktplaats regelmatig op personen uit haar netwerk, om zo andere interessante stukken te vinden. Anita Santiago studeerde wiskunde belangrijk om kien te zijn op dit in Nijmegen en daarna logistieke soort zaken.’ De grote moeilijkheid Nieuwsgierig geworden naar de Straks ook een virtueel tasje liefde? besturingssystemen aan de TU is volgens Anita de implementatie: documenten van Anita? Eindhoven. Vervolgens ging ze aan ‘Het moet in de praktijk meerwaar- Neem dan snel een kijkje op Was je er ook? Op de Conferentie voor Onder- de slag in het bedrijfsleven om er de hebben.’ www.marktplaatsmbo.nl. wijsvernieuwing en ICT? Ja? Grote kans dat ik achter te komen dat dit ‘het toch net je dan ben tegengekomen. Want ik was er ook. niet was’. Ze ging op zoek naar een Op woensdag 14 april, om precies te zijn. Markt- baan waar ze ‘iets met mensen’ kon plaatsmbo.nl mocht natuurlijk niet ontbreken op doen: het onderwijs. Na ondermeer het grootste evenement op het snijvlak van onder- als docent en teamleider gewerkt wijs en ICT. Je kunt de Marktplaats MBO immers te hebben, kwam ze uiteindelijk bij zien als de online makelaar tussen aanbieders van toetsing en examinering terecht. en vragers naar inspirerende praktijkvoorbeelden, Binnen de AKA-opleiding moest beleidsnotities, lesmateriaal, filmmateriaal of links ze de toetsing en examinering from op het gebied van onderwijsvernieuwing. Boven- scratch op gaan zetten. ‘Wij zijn in- dien hebben we op de marktplaats een aparte gestapt in het tweede proeftuinjaar’, categorie gewijd aan ICT. Daar vind je bijvoorbeeld vertelt Anita. ‘De afdeling had geen de Rapportage Quickscan Ict-landschap Flexibel examencommissie en we hadden leren, die inmiddels al ruim 2.100 keer (!) is beke- geen idee waarover we moesten ver- ken. De conferentie was voor mij dus the place to gaderen. Er was ook nog geen ont- be. werp op basis waarvan we konden diplomeren.’ Uiteindelijk hebben Wat ik die veertiende april heb gedaan? Vooral Anita en collega’s gekozen voor het heel veel tasjes met liefde uitgedeeld met de bood- portfolio, omdat dit het beste bij ‘de schap dat de ontvanger toch vooral gebruik moet kwetsbare deelnemer’ zou passen. maken van de mbomarktplaats.nl. Als downloader Anita: ‘Ik durf wel te beweren dat we van al dat moois. Als uploader. Maar natuurlijk inmiddels over een zeer professio- ook als reviewer. Want dat is het mooie van nele examenorganisatie beschikken internet: dankzij de technologie van Web 2.0 kun die volwaardig meedraait binnen het je eenvoudig reageren op bestaande content en ROC West-Brabant.’ zo bijdragen aan een methodiek of instrument. Je kunt (met) liefde geven, nemen en samen bouwen Samenvoeging aan iets moois! Sinds afgelopen zomer staat ze weer voor een nieuwe uitdaging. Hoe dan ook, na die lange, lange dag had ik kramp Als projectleider werkt ze namelijk in mijn bovenarmen van het uitdelen van al die aan de samenvoeging van de vijf tasjes-met-liefde. Ik heb er vijf bloemrijke bloezen examenbureaus binnen het Kel- doorheen gedraaid. Ben vier keer van kostuum lebeek College. Anita: ‘Ik beschouw gewisseld. Het was kortom genieten in optima het examenbureau als een logistiek forma. Zo veel leuke mensen! Blij toen ik af en centrum: als je het goed organiseert, Colofon toe achterop een minitreintje mocht zitten. Kon ik loopt het vanzelf.’ Naast de directe even bijkomen van al dat enthousiasme. werkzaamheden op het examen- De MBO krant is een uitgave van het procesmanagement MBO 2010. bureau verzorgt Anita ook scho- Deze maandelijkse uitgave is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij de invoering van competentiegericht onderwijs in het mbo. En de conferentie is nog niet voorbij. Fysiek wel. ling aan medewerkers en externe Maar op het edele internet kun je het evenement beoordelaars. Verder zit ze in allerlei Postbus 7001, 6710 CB Ede, virtueel blijven bezoeken. Om allerlei dingen na netwerken en werkgroepen om op t (0318) 64 85 65, e [email protected], i www.mbo2010.nl te lezen. Om verder te gaan met kennisdelen en de hoogte te blijven van ontwikke- CONCEPT: Ravestein & Zwart, Nijmegen –nemen. Er is namelijk een heuse community op- lingen rondom examinering. VORMGEVING: Lauwers-C, Nijmegen gericht: www.cvicommunity.nl. Prachtig! TEKST: Ravestein & Zwart Marktplaats MBO Dat idee van een virtuele ontmoetingsplaats zie Wie regelmatig rondneust op de REDACTIE: Rutger Zwart (hoofdredacteur), Hans van Nieuwkerk ik voor mezelf ook wel zitten. Een eigen Koen- Marktplaats MBO heeft inmiddels (procesmanagement MBO 2010), Rini Weststrate (procesmanagement MBO 2010), Joris van Meel (Ravestein & Zwart), Olaf van Tilburg munity, zeg maar, waar ik mijn ambassadeurschap kennis kunnen maken met diverse (Ravestein & Zwart), Walther Tibosch (MBO Raad en CvB’er SintLucas – voor de marktplaats ook buiten conferenties en producten die Anita heeft geplaatst. de eindhovense school) en Haye van der Werf symposia om kan uitdragen. Waar ik iedereen kan Denk aan haar Handboek Examine- verleiden om gebruik te maken van de markt- ring en een informatieboekje voor AAN DIT NUMMER SCHREVEN MEE: Aan dit nummer schreven mee: Hans Klip, plaats. Daar ga ik eens enkele mooie lenteavonden de bpv, waarin ze de examinering Miranda van Elswijk, Paul Simons, Rob Nelisse, Menno Callewaert over brainstormen! zeer toegankelijk heeft beschreven. FOTOGRAFIE: Erik Kottier (1, 3, 12, 13, 14, 15), Ruben Schipper (3), Anita: ‘Alles in jip-en-janneketaal Studio Bart (7), Rob Nelisse (10), Sam van den Heuvel (16), Gerry Hurkmans (11) Groet, want elke willekeurige voorbijganger Koen Kobalt –deelnemer én praktijkopleider – DRUK: BDU, Barneveld www.marktplaatsmbo.nl moet het snappen. Bij een passage als “de deelnemer staat centraal” OPLAGE: 40.000

denken sommige AKA-deelnemers onderwijs dat werkt aan het centraal station. Het is april 2010 Actueel 3

‘We zien de meerwaarde van cgo’

Vervolg van pagina 1. zondebok van maken.’ Jan de Vries effectief van kracht met ingang van Steun was er ook voor het voor- (CDA) drong, in navolging van de het schooljaar 2011/2012. stel van Staf Depla (PvdA) om de rapportage van MBO 2010, aan op recent ingestelde Stichting voor het een spoedige wettelijke invoering Raad van toezicht Beroepsonderwijs te laten adviseren van de nieuwe kwalificatiestruc- In haar uitgebreide reactie op de in- over de kwaliteit van de kwalificatie- tuur. Doordat de Tweede Kamer breng van de Kamerleden gaf staats- dossiers. Volgens Depla, die vanwege dit wetvoorstel controversieel heeft secretaris Van Bijsterveldt aan dat zijn vertrek uit de Kamer voor het verklaard, zal de Kamer echter pas zij veel zorgen heeft over het mbo. laatst sprak over het mbo, moet dat in het najaar het onderwerp kunnen ‘Duidelijk is dat sommige mbo- advies onder andere ingaan op de behandelen. instellingen hun zaken onvoldoende vraag of de kwalificatiedossiers vol- op orde hebben.’ Zij wees op het doende ruimte bieden aan scholen Parlementaire enquête belang van een goede basiskwaliteit: voor een eigen, regionale invulling De woordvoerder van de SP, Jasper voldoende lessen, goede roosters, van het onderwijs. Van Bijsterveldt van Dijk, uitte opnieuw scherpe kri- gekwalificeerde docenten en een noemde een dergelijk advies ‘een tiek op het beleid van de staatssecre- degelijke klachtenregeling. Terug- goed idee’. Opvallend was de brede taris. Verwijzend naar recente publi- blikkend noemde zij een hele reeks steun in de Tweede Kamer voor de caties in kranten en de uitzending maatregelen die zij sinds 2007 geno- PvdA-kamerlid Staf Depla (rechts) in conclaaf met o.a. Jan Jacob van Dijk wettelijke invoering van de compe- van Zembla over de problemen op men heeft om de kwaliteit van het (CDA, in het midden) en Martin Bosma (PVV, links op de foto) tentiegerichte kwalificatiestructuur. ROC’s omschreef hij het competen- mbo te verbeteren: meer tijd voor de ‘We zien de meerwaarde van cgo’, tiegericht onderwijs als belangrijke invoering van de nieuwe kwalifica- stelde GroenLinks woordvoerder achtergrond van alle problemen tiestructuur, directe sturing op het Tofik Dibi. Ineke Dézentjé-Ham- in het mbo. Hij riep zelfs op tot invoeringsproces via MBO 2010, BON pleit voor ont- ming (VVD) noemde de opzet van een parlementaire enquête naar de meer aandacht voor kwaliteit, open- het competentiegericht onderwijs misstanden in het beroepsonder- heid over ‘zeer zwakke opleidingen’, goed en pleitte voor een ‘revitali- wijs. Vooralsnog kreeg hij hier geen de instelling van de Ombudslijn manteling van ROC’s sering’ van het mbo. Boris van der enkele steun voor. Wel kreeg hij de MBO. Zij zag ook veel verbete- Ham (D66) waarschuwde ervoor toezegging van Van Bijsterveldt dat ringen. Zo roemde zij de actieve de competentiegerichte kwalifi- scholen die het komend schooljaar opstelling van sommige Raden van Het gehele beroepsonderwijs moet op de schop. Daarmee catiestructuur de schuld te geven nog niet klaar zijn voor de over- Toezicht: ‘Een Raad van Toezicht kan de ramp die zich aan het voltrekken is, een halt worden van alle problemen in het mbo: gang naar cgo langer de tijd krijgen moet voldoende afstand nemen toegeroepen. Deze ferme taal staat in het Deltaplan van ‘Competentiegericht onderwijs kan voor een zorgvuldige invoering. De van het bestuur om het beleid echt goed werken. We moeten er geen nieuwe wet wordt op zijn vroegst kritisch te kunnen volgen’. Beter Onderwijs Nederland (BON).

‘Ons geluid begint door te dringen. BON op kwaliteit past bij de kabi- De komende jaren worden beslis- netslijn van de laatste drie jaar.’ Een send.’ Met deze woorden opent aantal ideeën ziet de demissionair Onderweg gezien... voorzitter Ad Verbrugge het sym- staatssecretaris echter niet zitten. posium van BON op 27 februari. Zij vindt dat mbo-instellingen Verbrugge noemt het Deltaplan competentiegericht onderwijs op Onderwijs ‘haalbaar en breed een goede manier kunnen invullen. toepasbaar’. Hij wil op voorhand ‘Je moet leerlingen een structuur een misverstand wegnemen: ‘Onze bieden en zelfstandigheid “leren”. vereniging is niet per definitie voor Ik ben wel helemaal klaar met de de leraar, maar voor kwaliteit. Wij glossy visies. Het gaat om het leren maken ons wel sterk voor de goede, van mooi vakmanschap.’ Volgens geïnspireerde docent.’ Van Bijsterveldt is er te weinig inspirerend leiderschap bij scholen. Doorgeslagen ‘Goed management is cruciaal.’ Zij Het grootste deel van de onder- gelooft niet in een centrale rol van wijsvernieuwingen leidt er volgens de overheid zoals BON voorstelt. Verbrugge toe dat sociaal zwakkere ‘De politiek kan nooit de hartslag leerlingen de dupe worden. Hij van het onderwijs zijn.’ pleit voor een nieuwe centrale rol van de overheid. ‘Het is nodig om Schande de doorgeslagen autonomie van Dezelfde opmerking is te horen in onderwijsinstellingen te beëindigen. een discussie tussen vijf Tweede Ka- De ROC’s in hun huidige vorm merleden. Staf Depla (PvdA) vindt moeten worden ontmanteld. Door het belangrijk dat de bevoegdheden de grootschaligheid en het gebrek op een zo laag mogelijk niveau zijn aan structuur en binding raken veel neergelegd. ‘Je maakt op school leerlingen het spoor bijster. Voor afspraken over het onderwijs.’ Ook jongeren moet er een deugdelijk Jan Jacob van Dijk (CDA) is tegen ambachtstraject zijn’, zegt Ver- een grote rol van de overheid. ‘Doe brugge. ‘Vakonderwijs betekent niet dit alsjeblieft niet!’ Tofik Dibi van dat je niets met competenties doet. GroenLinks houdt een genuanceerd Maar wel dat vakonderwijs de basis pleidooi over de terugkeer naar de is. Als iets leerlingen stoort, is het de menselijke maat in het beroepson- onkunde van leraren. Zorg ervoor derwijs. Martin Bosma (PVV) en dat de vakdocent en vakhoogleraar Jasper van Dijk (SP) zijn uitgespro- weer een grote rol krijgen bij de ken voorstanders van de ideeën in bewaking van de kwaliteit. En dus het Deltaplan. Van Dijk vindt de niet de onderwijskundige.’ onderwijsvernieuwing de grootste Op 18 maart, de landelijke Dag van Utrecht) en Leonard Geluk (voorzit- begeleiding nodig hebben bij de schande van het vierde kabinet-Bal- de Leerplicht, serveerden leerlin- ter CvB ROC Midden Nederland). overstap naar een vervolgopleiding. Glossy kenende. ‘Ik ben blij dat het kabinet gen van het Vader Rijn College te In juni 2009 startte het project Op de Dag van de Leerplicht ont- Marja van Bijsterveldt krijgt het gevallen is. Daarmee is de verplichte Utrecht een feestelijke lunch op het ‘Aanmelding in Beeld’, dat jongeren vingen alle 4.000 vierdejaars vmbo- Deltaplan officieel overhandigd. Zij invoering van competentiegericht ROC Midden Nederland. Onder de uit vmbo4 stimuleert zich voor 1 leerlingen in de Regio Utrecht een heeft dit van tevoren ‘oprecht met onderwijs van de baan.’ gasten bevonden zich onder andere april in te schrijven bij een vervolg- sms met de boodschap zich voor 1 heel veel plezier’ gelezen. ‘Het is demissionair staatssecretaris OCW opleiding. Zo wordt eerder zichtbaar april aan te melden. Van Bijsterveldt erg belangrijk om de professional Zie voor het Deltaplan Onderwijs Marja van Bijsterveldt, Rinda den welke leerlingen het risico lopen verstuurde de eerste sms tijdens de centraal te stellen. De nadruk van www.beteronderwijsnederland.nl Besten (wethouder Onderwijs in vroegtijdig uit te vallen en dus extra lunch. 4 Professionalisering de MBO·krant

Praktijk centraal bij professionalisering

In het doorbraakproject professionalisering onderzoeken nog beter loopt. Daarmee boeken zes ROC’s de effecten van hun professionaliseringsaanpak. we resultaat voor de cursisten!’ Deze maand: het Friesland College. Teambeloning Een zijweg die het Friesland College De praktijk is een rijke leerom- Deelname aan het koepelproject tijdens deze onderzoeksfase bewan- geving. Diverse opleidingen van ‘Doorbraak professionalisering’ biedt delt, is het denken over teambelo- het Friesland College maken de nieuwe mogelijkheden. ‘Naast de ning voor aantoonbare effectiviteit omslag naar meer praktijkgestuurd professionalisering van praktijkvaar- van hun professionalisering. Van leren. Daarmee wordt de rol van de digheden van docenten richten we der Werff: ‘We willen weten óf je docent anders. Deze komt vaker op ons nu meer op de teams met reflec- een team kunt belonen en in welke de werkvloer en woont soms zelfs tief handelingsonderzoek. Dat is een vorm. Je kunt denken aan extra overleg binnen de instelling of het manier om samen grondiger na te formatie of ondersteuning, maar bedrijf bij. ‘We veronderstellen dat denken over wat we doen, waarom ook aan andere cadeautjes. Dit staat dit extra tools van docenten vraagt. en hoe we het beter kunnen doen. los van de gebruikelijke individuele Onze professionalisering richt zich Dit reflectief handelingsonderzoek beoordelingstrajecten.’ Deelname dan ook meer op de praktijk. Maar laat mensen opstijgen naar een an- aan het koepelproject is voor het we weten nog niet welke vaardig- der niveau van denken’, zo vertelt ze. Friesland College waardevol. ‘Door heden ze precies nodig hebben. Het Friesland College wordt daarbij de raakvlakken tussen de projecten Daarom lopen we met hen mee.’ extern ondersteund. Er draaien nu kunnen we elkaar steunen. Er gaan Aan het woord is Margriet van drie pilots. Van der Werff: ‘We steken nuttige tips over tafel’, aldus de der Werff, stafmedewerker bureau in op het niveau van management- stafmedewerker. En hoe staat het Leren: dromen, professionalisering van het Friesland team, unitteams en de werkvoer. met de professionalisering van de College. Ze vertelt dat het ROC al Er zijn al nieuwe inzichten over het professionaliseringsmedewerkers jarenlang veelzijdige ondersteuning optimaliseren van de aansluiting zelf? Van der Werff: ‘Als projectteam durven, doen biedt. Maar het effect daarvan op stage en leren. Concreet zien we doen wij zelf mee met het reflectief een team valt tegen en degenen dat docenten initiatief nemen om handelingsonderzoek. Het is een die een opleiding hebben gevolgd, aan werkbegeleiders over te dragen zorgvuldiger manier van kijken hoe worden minder aangesproken op hoe leerstof en methodiek in elkaar we dingen doen. De uitwisseling van Rijn IJssel heeft zichzelf onder andere ten doel gesteld dat hun opgedane kennis dan wenselijk steken. Uiteindelijk moet het ervoor expertise neem ik mee in mijn eigen de medewerkers ‘over drie jaar het ROC met een 8 of hoger zou zijn. zorgen dat het praktijkonderwijs professionele handelen. ‘ waarderen’. Hoe gaat Rijn IJssel dit doel bereiken?

Anja Hagenaars is directeur van Leidinggeven aan professionals? Niet een aantal opleidingsdomeinen doen!), Marc Vermeulen (auteur van binnen Rijn IJssel. Daarnaast is Onderwijsinnovatie: geen verzegelde Gericht sturen met ze directeur van de strategielijn lippen meer) en Cees Hoogendijk ‘medewerkers’. Deze lijn ontwik- (betrokken bij de ontwikkeling van kelt, in samenwerking met de Rijn ROC-academies). De vier sprekers Cursisten Uren Planner IJssel Academie, allerlei activiteiten, gingen in op het thema van de aanvullend op wat de domeinen al masterclass én op dromen. Anja Ha- doen op het gebied van HRM. Zo genaars: ‘Dat lijkt een lastig thema, zijn er activiteiten rond duurzaam maar is het niet. Iedereen droomt; Het ROC van Twente maakt sinds enige tijd gebruik van de Voordelen leren. Anja Hagenaars: ‘Vroeger kon waarom kom je anders ’s morgens je Cursisten Uren Planner (CUP). De afdeling MBO College voor Zowel studenten als docenten moes- je in je loopbaan toekomen met wat bed uit?’ De vier masterclasses wer- Gezondheidszorg draait de eerste pilot. ten even wennen, maar zagen na je tijdens je opleiding geleerd had. den afgesloten met een lentefestival enige tijd wel de voordelen van het Doordat onze werkomgeving en op 25 maart. Dat was bedoeld voor systeem. Iedere afdeling kan de CUP buitenwereld complexer geworden alle 1.300 medewerkers van Rijn daarbij naar eigen wens aanpassen, zijn, kan dat niet meer. Aandacht IJssel; zij konden kiezen uit acht mede ook om te voorkomen dat voor permanente professionalise- blokken. Hagenaars: ‘Zo kwam een iedere student maandagochtend ring en het binden en boeien van professor van het UMC St. Radboud uitslaapt en zich aan het einde van medewerkers zijn cruciaal. Daarom vertellen over zijn onderzoek naar de week vrij roostert. hebben we goed nagedacht over dromen en kregen onze medewer- hoe we onze professionals kunnen kers de kans om een competentie Naast een grotere betrokkenheid en inspireren en hoe we samen kunnen over te dragen waar zij goed in zijn beter afgestemd onderwijs heeft het leren. Ontmoeten, verbinden en en die ze belangrijk vinden. Verder systeem meer voordelen. Studen- kennisdeling waren daarbij belang- waren er workshops over de ontwik- ten kunnen gemiste lessen (door rijke uitgangspunten. We kwamen keling van het puberbrein en over bijvoorbeeld ziekte) eenvoudig uit op een traject van drie jaar. In de invoering van taal en rekenen in opnieuw inplannen en de school het eerste jaar gaat het over dromen: het mbo.’ kan lesuitval door zieke docenten wat wil je graag doen? Het tweede voorkomen door achterwachten in jaar richt zich op durven: durf iets Open Luchtmuseum te plannen. Buys: ‘Een bedrijfsmatig te doen met je dromen! In het derde ‘Het wordt steeds moeilijker om voordeel is inderdaad dat we heel jaar sluiten we af met doen: doe onderwijspersoneel te vinden. We Het MBO College voor Gezond- gericht onderwijs deed de behoefte gericht kunnen sturen op huisves- waar je over droomt en wat je durft.’ moeten dus goed voor onze mede- heidszorg biedt opleidingen op naar dit systeem ontstaan’, vertelt ting en bezettingsgraad. Belangrijker werkers zorgen. Op een inspirerende niveau 4 (assistent gezondheids- Jacqueline Buys, directeur van het nog is het monitoren van aan- en af- Masterclasses en lentefestivals en faciliterende manier. Vroeger zorg), niveau 3 (verzorgende) en MBO College voor Gezondheids- wezigheid. Bij mogelijke problemen Rijn IJssel organiseert de komende hadden we een document met de voor contractleerlingen. Niet- zorg. ‘Doordat studenten in de Cur- kun je dan heel gericht het gesprek drie jaar ieder jaar een lentefestival, rechten en plichten van de mede- complexe opleidingen, in die zin dat sisten Uren Planner hun eigen uren aangaan met de student.’ voorafgegaan door vier masterclas- werkers, maar daar lok je nu niet veel lesuren van te voren zijn in te kunnen inroosteren, raken ze meer ses. De masterclasses zijn opge- bepaald nieuwe mensen mee. Nu plannen. En dat is voorlopig nog een betrokken bij hun eigen opleiding. Er zijn nog geen concrete plannen bouwd volgens een stramien: de houden we ons bezig met vragen als: voorwaarde voor de Cursisten Uren Ze kiezen ook hun eigen toetsmo- om het systeem over het hele ROC eerste stelt de student centraal, de wat is onze visie op medewerkers? Planner. Het is een webbased appli- ment, wanneer ze daar klaar voor uit te rollen, maar Buys wil er niet tweede de medewerker en de derde Hoe ziet de medewerker van Rijn catie waarin uren in een roulerend zijn. In speciale coachuren stellen ze meer van af: ‘Het is een groeisys- de organisatie of het bedrijf. De IJssel er in 2025 uit? Als we nu niet systeem regelmatig voorbij komen. vragen, op basis waarvan docenten teem, waarvan de mogelijkheden als vierde en laatste gaat over leren. Dit met lerend vermogen ons onderwijs Studenten kunnen zich per week hun lessen kunnen aanpassen. Dat koppeling met leerlingvolgsystemen jaar waren de sprekers Huub Nelis vormgeven, dan wordt Rijn IJssel digitaal inschrijven voor de lessen. stimuleert vraaggestuurd onderwijs.’ nog lang niet zijn uitgeput.’ (directeur YoungWorks), Mathieu een tweede Open Luchtmuseum in ‘De invoering van het competentie- Weggeman (bekend van het boek Arnhem!’ april 2010 Professionalisering 5

Carrière maken als docent Tevredenheidsonderzoek ROC Westerschelde ‘We hebben Docenten die goed zijn in hun vak en verder leren, bren- professionele leergroepen (com- gen het onderwijs op een hoger niveau. Voor docenten die munity of learning). In september elkaar nodig’ excellent willen worden en carrière willen maken in het vak 2010 gaat – in samenwerking met een aantal ROC’s - een pilot van van docent, is er binnenkort de mogelijkheid een speciaal start. Professioneel Meesterschap voor hen ontwikkelde professionele master te volgen: Edu- MBO komt in aanmerking voor Aan de relatie tussen ROC en bedrijfsleven valt vaak best catief Meesterschap MBO. de lerarenbeurs. Meer informatie: wat te verbeteren. Maar soms is de relatie tussen beroepen- [email protected]. veld en ROC zo goed, dat er een meting nodig is om uit te vinden wát er dan voor verbetering vatbaar is. Dat was ook De master komt uit de koker van het orde. De nadruk ligt op vormge- Centrum voor Nascholing Amster- ving van cgo, ondernemerschap, het geval bij het ROC Westerschelde in Terneuzen. Eind 2009 dam, dat het programma bouwt arbeidsmarktvraagstukken en op hield de school een tevredenheidsonderzoek onder bpv- met partnerorganisaties (UvA, VU, pedagogiek en didactiek van de bedrijven. HvA) en het BVE-veld. Professio- beroepspraktijkvorming. De leerlijn neel Meesterschap MBO is gericht Onderzoek vormt een rode draad in op topdocenten in het mbo met het programma. Praktijkonderzoek 151 bpv-bedrijven deden mee aan leerlingen. ‘Maar ook daar scoorden tenminste twee tot vijf jaar erva- in de eigen onderwijscontext is een het tevredenheidsonderzoek. Een we nog steeds een voldoende’, vertelt ring, die een voortrekkersrol willen belangrijk onderdeel van deze leer- score van 16 procent, want 940 Capel. ‘Dat is prettig, maar het vervullen in (de vernieuwing van) lijn. In de leerlijn Reflectie worden bedrijven waren voor het onderzoek neemt niet weg dat we hier wel mee hun onderwijs. Zij zijn onderne- professionele leergroepen gevormd. benaderd. Daar zaten ook bedrijven aan de slag moeten.’ mend en inspireren hun collega’s. Studenten ondersteunen elkaar en bij die op dat moment geen bpv’er Het tweejarige, duale programma is geven elkaar feedback in intervisie- over de vloer hadden. Al met al geen Persoonlijke relatie vormgegeven rond de SBL-compe- bijeenkomsten. Daarnaast worden slechte score volgens beleidsmede- De goede overall score is volgens tenties (op excellent niveau) en rond ze intensief begeleid en gestimuleerd werker kwaliteitszorg Koert Capel. Jan Meesen goed te verklaren. ‘Door de kerncompetenties Ondernemen, om complexe leeropdrachten te ver- ‘De respondenten komen uit zeer de bijzondere geografische ligging Onderzoeken en Inspireren. In de binden met hun kennis en praktijk- verschillende hoeken. Het resultaat zijn we van oudsher gewend dat master is veel aandacht voor samen- ervaring en de vertaalslag naar hun kunnen we dan ook gerust represen- we elkaar nodig hebben. Daar- werking. eigen onderwijssituatie tot stand te tatief noemen.’ door is er een hechte band tussen brengen. ROC, bedrijven en instellingen. De Drie leerlijnen Relativeren lijnen zijn kort. Vaak kennen we De opleiding wordt gekenmerkt Werkvormen Directe aanleiding voor een begeleiders persoonlijk; soms zijn door drie leerlijnen: Kennis & Naast de hoorcolleges is gekozen tevredenheidsonderzoek was er dat oud-leerlingen. De praktische Toepassing, Onderzoek en Reflectie. voor afwisselende vormen als een- niet. Het ROC Westerschelde heeft vormgeving van die verbonden- In de leerlijn Kennis & Toepassing daagse en tweedaagse seminars, een een systeem waarin periodiek vier heid is overigens wel afhankelijk komen de body of knowledge en buitenlandse studiereis, individuele gedefinieerde groepen van belang- van de manier waarop een sector de beroepsvaardigheden aan de begeleiding, groepsbegeleiding en hebbenden worden bevraagd, en is georganiseerd. Techniek en zorg nu waren de bpv-verleners aan de bijvoorbeeld kennen grotere verban- beurt. Jan Meessen, beleidsmede- den. Een sector als de horeca niet. werker en algemeen adviseur: ‘Het Dat zijn vaak kleine afzonderlijke is goed om zaken te kwantificeren, bedrijven waarbij je als school wat maar we relativeren de uitslagen moeilijker een netwerk opbouwt.’ van de enquête wel. De relatie met Een opvallend resultaat vindt Capel Docentenstage is brug het regionale werkveld is goed en dat de bedrijven aangeven dat hun het zou ons verbaasd hebben als de stageaanbod gelijk zal blijven of zelfs enquêteresultaten iets anders lieten zal toenemen. ‘In deze moeilijke naar de praktijk zien. Sterker nog: één bedrijf was economische tijd zien we dat als zelf verbaasd dat we een onderzoek een teken van vertrouwen in onze hielden. “Het gaat toch prima?” was opleidingen. Maar natuurlijk kijken de reactie.’ werkgevers ook verder dan vandaag. Het SintLucas Vakcollege in docenten een goed beeld van wat met een docent en met een klas, Hoog scoorde het ROC op de rele- Dat is niet zo gek als je bedenkt dat Boxtel wil een betere aan- het werkveld vraagt’, poneert van studenten spreken en docenten in- vantie van de stageopdrachten die we samen met Parkstad Limburg en sluiting met het werkveld Beekveld als belangrijkste motief. terviewen. In haar stageplan schrijft die de leerlingen meekrijgen. Ook noordoost Groningen krimpregio ‘Dat geldt voor vakken als etaleren Romijn: ‘Het verblijf in Lincoln is over het nakomen van afspraken zijn. We willen een antwoord vinden creëren. Volgens directeur en grafisch vormgeven, maar ook goed voor mijn taalvaardigheid, en het bedrijf serieus nemen als op de sterke vergrijzing in onze P&O Eli van Beekveld en do- voor Engels.’ Ze ziet ook het belang vooral op het gebied van vaktaal. Zo gesprekspartner toonden de bpv- regio. Hoe kunnen we jongeren in cente Engels Celine Romijn van de stage voor het SintLucas als hoop ik helder voor ogen te krijgen bedrijven zich positief. Relatief laag Zeeuws Vlaanderen houden? Daar is de docentenstage daarbij organisatie: ‘Wij houden ons in de waarin wij onze studenten moeten scoorde het ROC op de informatie- denken we samen over na: gemeen- een probaat middel. volle breedte bezig met leren en trainen.’ voorziening over het bedrijf naar de ten, scholen en werkgevers.’ ontwikkelen. Dan is het vreemd als de organisatie daar zelf niet mee Inspirerend ‘Op je eigen kracht zitten’, zo defini- bezig is.’ De docentenstage leidt tot betere eert Romijn eigenzinnigheid als de begeleiding van de studenten en tot kerncompetentie van de ‘Creatieven Functioneel beter op de praktijk toegesneden in opleiding’, het motto van Sint- Docente Engels Celine Romijn wil onderwijs. Van Beekveld: ‘Docenten Lucas. Creativiteit komt uit jezelf, taalonderwijs geven dat functioneel die op stage zijn geweest kunnen maar ontwikkelt zich pas goed in is voor haar studenten. ‘Waarop hun ervaringen delen met de stu- gezamenlijkheid. Die gezamenlijk- moet ik inzetten? Ik wil mijn energie denten. Dat werkt heel inspirerend. heid onderstreept de school met de steken in datgene waar behoefte aan Verder kun je het onderwijspro- Sint-gedachte. Alle studenten willen is. Tijdens mijn stage bij een grafisch gramma sneller aan de eisen van de afstuderen en als Sint de school vormgevingsbedrijf ontdekte ik praktijk aanpassen. De docent ziet verlaten. Volgens van Beekveld is dat schrijfvaardigheid in het Engels wat er nu werkelijk nodig is.’ De ‘het Sint-concept een uitvloeisel van belangrijk is voor de mensen die de docentenstage bevindt zich nog in de gedachte dat studenten succes externe contacten onderhouden. de pioniersfase, ook op het SintLu- hebben na de opleiding.’ Meestal hebben die communicatie cas. De animo onder de docenten gestudeerd en komen zij niet van het wordt nog aangewakkerd. Romijn Eenmaal buiten in het werkveld na SintLucas. Hier speelt Engels een rol ziet een onderscheid met haar col- hun examen moeten de Sinten een in het jargon.’ Binnenkort vertrekt lega’s: ‘Voor de praktijkmensen is zachte landing kunnen maken in de ze voor twee weken naar Enge- de stage een mogelijkheid om hun alledaagse praktijk. Het helpt als do- land om het tweede deel van haar kennis op te frissen. Voor mij is het centen weten hoe het daar toegaat. docentenstage te volgen aan Lincoln een onderzoek om een kwaliteitsslag ‘Tijdens de docentenstage krijgen University. Daar zal ze meelopen te maken.’ 6 Agenda de MBO·krant

De Leergang Rekenmeesters

Rekenen neemt een belangrijke plaats in de kwali- heel verschillend, maar bij allen raakt het de organisatie van het Dezelfde taal ficatiedossiers in. De leergang Rekenmeesters laat cgo, waar met geïntegreerde opdrachten wordt gewerkt. Trainer Uiteindelijk moeten de beroepsdocenten worden bereikt, vindt deelnemers kijken naar het rekenen als doel, naar Jurriaan Steen adviseert de groep om het aanbod rekenen in ook trainer Jurriaan Steen: ‘Het gaat erom dat beroepsdocenten de beroepsgerichte context als uitgangspunt te nemen. Voor en vakdocenten dezelfde taal spreken. Wanneer de vakdocent rekenen in het kader van de doorlopende leerlijn, de ondersteuning door vakdocenten rekenen/wiskunde reikt leerlingen een bepaalde rekenstrategie aanleert moet de be- de benodigde didactiek in het mbo en laat hen hij modellen en strategieën aan. Om het concreet te maken roepsdocent daarbij aansluiten en niet een apart trucje propa- concreet aan de slag gaan met de werkprocessen. krijgt de groep als opdracht thuis een concept te bedenken voor geren. Ook is de juiste timing van de inzet van de rekenvakken enkele leerarrangementen. in het cgo van cruciaal belang. Daarom moeten vakdocenten rekenen/wiskunde en beroepsdocenten samen om de tafel!’ Van Bentheim zal inbrengen hoe hij met zelfgemaakte op- ‘Ik ben zelf geschoold met tafels en rijtjes. Maar er is veel veran- drachten, bijvoorbeeld rond GPS-navigatie, de motivatie van De leergang rekenen, een initiatief van de Herontwerpschool, derd!’ Martin van Bentheim van AOC Clusius College Noord- leerlingen wil stimuleren. Maar hij beseft ook dat het voor veel bestaat uit vier middagbijeenkomsten. De volgende serie vindt Holland is een de deelnemers aan de vierdaagse leergang mbo-leerlingen lastig is om rekenopdrachten buiten hun eigen plaats op 18 en 25 mei en 1 en 10 juni. Er zijn nog plaatsen be- Rekenmeesters. Hij gaat jongeren van de agrarische opleiding denkkader te maken: ‘Ik kan mijn leerlingen uit de groensector schikbaar. Meer info: www.herontwerpschool.nl. ondersteunen bij het reken- en wiskundeonderwijs. Daarom wel vragen hoeveel tegels er voor de vloer van een stal nodig verdiept hij zich nu in de actuele didactische rekenmethodes: zijn. Dat lossen ze op een eigen manier op. Maar vraag hen niet ‘Ik wil in de huid van mijn leerlingen kruipen. De methodes die om de oppervlakte van een gordijn uit te rekenen.´ ik zelf heb geleerd vind ik efficiënt. Maar als leerlingen sommen herhaaldelijk niet door hebben, denken zij blijkbaar anders. Achterstanden Met kennis over de huidige rekendidactiek kan ik hen verder Vanwege de dikwijls optredende rekenachterstand bij mbo- helpen.’ Een van de bijeenkomsten is daar heel praktisch aan leerlingen laat de trainer, zelf pabo-rekendocent, zien hoe de gewijd. De kennismaking met andere getallenstelsels is voor doorlopende leerlijn voor het rekenen is opgebouwd. Ook reikt www.mboagenda.nl Van Bentheim een eyeopener. hij een diagnostiek aan om echte rekenproblemen te kunnen onderscheiden van ‘gewone’ achterstand. Voor beide docenten Beroepsgerichte context heeft de leergang aanstekelijk gewerkt. Van Bentheim wil zich Zijn collega Toon Rekkers van het Willem I College in ’s- verder verdiepen aan de hand van lectuur. Richting zijn eigen Profiel: samenwerken in crisitijd Hertogenbosch is geïnteresseerd in de visie op afstemming van school zal hij voorstellen dat elke vaksectie één docent aanwijst Op de Pro-meetings ontmoet u collega-professionals uit de BVE beroepsonderwijs en rekenen. ‘Ik pleit zelf voor de inzet van die zich op de hoogte houdt van alle ontwikkelingen. Rekkers en gaat u samen praktisch aan de slag. Zo vergroot u uw kennis rekenen in een beroepsgerichte context en niet als apart vak. gaat de behandelde onderwerpen via workshops bij collega’s over het betreffende thema en maakt u gemakkelijk de vertaal- De jongeren kiezen immers voor een beroep.’ Ook deze docent onder de aandacht brengen. slag naar uw eigen praktijk. komt in de leergang aan zijn trekken. De groep wisselt uit hoe Datum: 1 juni 2010 het rekenbeleid op de scholen wordt vormgegeven. Dat blijkt Locatie: Leerhotel het Klooster, Amersfoort

AKA Slotconferentie Rekenmeesters Datum: 27 mei 2010 Data: Planning volgt na de zomervakantie. Tijd: 13.00 – 20.00 uur Locatie: Aequor Ede Locatie: ROC Mondriaan Den Haag Kosten: 395 euro Kosten: 110 euro Inhoud: De relatie tussen het referentiekader en het kwali- Inhoud: Deze bijeenkomst staat deels in het teken van de afron- ficatiedossier is de basis van deze cursus. We gaan in op de ding en viering. Maar ook willen we een allerlaatste input leveren huidige rekendidactiek en de rekenproblemen die er in het Aanbod Herontwerpschool vanaf aan de direct betrokkenen bij het onderwijs voor de AKA-doel- mbo zijn. Er is veel aandacht voor de praktijk. april 2010 groep binnen de dagelijkse praktijk. Hiervoor hebben we Louis Doelgroep: Docenten rekenen Cauffman uitgenodigd. Door: JSTA Opleidingskundig adviesbureau Van aanname tot ontslag Doelgroep: Alle AKA-betrokkenen en geïnteresseerden van zowel onderwijsinstellingen als Kenniscentra. Data: 17 mei, 1 juni en 15 juni 2010 HRM Congres Tijd: 10.00 – 15.00 uur Datum: 23 september 2010 Locatie: Aequor Ede Subnetwerken Rekenen Locatie: Regardz Zwolle Kosten: 915 euro Regio Noord: 31 mei 2010 van 13.30 – 16.00 uur (Landstede Doelgroep: Het congres is bedoeld voor leden van College van Inhoud: Het gehele proces van aanname tot het einde van het Zwolle) Bestuur (portefeuillehouders HRM), HR directeuren, HR mana- dienstverband wordt in deze leergang behandeld. Regio Zuid-Oost: 2 juni 2010 van 13.30 – 16.00 uur (ROC de gers en HR adviseurs. Door: Lier Training, Coaching en Consultancy Leijgraaf Oss) Regio Zuid-West: 9 juni 2010 van 13.30 – 16.00 uur (Zadkine Rot- Boardroomsessies voor mbo–sectordirecteuren en terdam) Taaldagen Nederlands mbo–bestuurders Data: 19 mei, 2 juni, 16 juni, 7 juli 2010 Locatie: Slot Zeist Tijd: 10.00 – 13.00 uur Onderwijslogistiek, meer dan roosteren alleen Tijd: 16.00 – 20.30 uur Locatie: De Reehorst Ede Datum: 10 juni 2010 Data voor boardroomsessies voor bestuurders en Kosten: 955 euro Tijd: 09.30 – 15.30 uur ­sectordirecteuren: Inhoud: Tijdens de Taaldagen Nederlands komen actuele kwes- Locatie: KCHandel Ede ties op concrete en praktische wijze aan bod. Kosten: 195 euro Keynotespreker Sectordirecteuren Bestuurders Door: CINOP & ITTA Inhoud: De komende jaren zal onderwijslogistiek bij mbo-scholen Marc Vermeulen 16 september 19 mei 2010 de spil worden om cgo betaalbaar te organiseren. Onderwijslo- Theo Camps 30 september 05 juli 2010 gistiek betreft dan het plannen en roosteren van studenten en VSV Conferentie RJ Simons 12 oktober 14 september 2010 hun onderwijsprogramma’s met een efficiënte inzet van onder- Datum: 25 mei 2010 Rob Vinke 10 november 12 oktober 2010 wijspersoneel, faciliteiten en bpv-plaatsen. Tijd: 09.30 – 16.00 uur Matthieu Weggeman 23 november 18 november 2010 Tijdens deze workshop gaan we in op concrete, toepasbare Locatie: NBC Nieuwegein Reflectiebijeenkomst 9 december 14 december 2010 Inhoud: Aan de inhoud wordt momenteel nog gewerkt. ­methoden en technieken om dit bij uw instelling te realiseren. Kosten: Er zijn geen kosten verbonden aan deze bijeenkomst. Door: Advitrae april 2010 Inhoud 7

Het Steunpunt Taal en Rekenen mbo en de Herontwerp- school organiseerden samen met de MBO Taalcoach Aca- demie (ITTA), het Netwerk Taal (SLO) en het Platform Taal in mbo (CINOP) een landelijke taaldag. Onder de noemer ‘Taal is cruciaal: de verbinding centraal!’ gingen managers, be- leidsmedewerkers, taalcoaches en docenten in het mbo in op de vraag hoe het taalprobleem in Nederland aangepakt moet worden.

Sui Lin Goei (Onderwijscentrum VU): verheugd over Protocol Dyslexie mbo Taaldag helpt het land te redden

12 maart 2010, Hotel van der Valk in Noot- dat voor elke taalfout een ideale manier van dorp. Tweehonderd mensen verzamelen zich feedback bestaat. Kuiken: ‘Bij grammaticale Workshop Drenthe College in de grote zaal. Theatermaker Kees van der fouten moet je het juiste antwoord geven, bij Zwaard weet het publiek na de aftrap te boeien andere fouten zeg je alleen dat er iets fout is.’ Het Drenthe College begint in augustus 2010 met de doorstart van haar taalonderwijs. In de met verhalen en liedjes waarin taal centraal workshop laten taalcoördinator Ester van Meeteren en opleidingsmanager Anja Nijboer zien staat. ‘Hoofden zijn een aangeboren letterbak’, Protocol Dyslexie waar zij bij de totstandkoming tegenaan zijn gelopen. zo stelt Kees. Maar dat betekent helaas niet Dr. Sui Lin Goei (Onderwijscentrum VU) direct dat je ook een goede taalgebruiker bent. overhandigt vervolgens het eerste exemplaar Het Drenthe College heeft meer dan vijftien locaties in het noorden van Nederland voor Prof. dr. Folkert Kuiken, hoogleraar aan de van het Protocol Dyslexie mbo aan Jeanette ongeveer 9.000 studenten. Het taalbeleid – dat centraal wordt aangestuurd – was bij aanvang, Universiteit van Amsterdam, neemt de zaal Noordijk, directeur directie BVE van het zo’n drie jaar geleden, enorm divers. Van Meeteren: ‘Daarom heeft het Drenthe College toen mee naar de achtergronden van taalontwik- Ministerie van OCW. Het protocol – dat al gekozen voor één taalmethode voor de ondersteunende leerlijn.’ Bijkomend voordeel is dat kelingsproblemen. Wie kampen met een bestond voor het po, vo en hbo – biedt mbo- overstappende studenten dezelfde methodiek blijven houden. taalachterstand en wat hebben zij nodig om instellingen handvatten om hun dyslexiebeleid deze weg te werken? vorm te geven. Het bestaat uit een handboek, Om ervoor te zorgen dat iedereen op het Drenthe College hetzelfde taalbeleid voert, is de een dvd met good practices en een demo-cd DC-Taal Wegwijzer gemaakt. Daarin staan onder andere antwoorden op vragen wat je kaders Probleem van het screeningsinstrument IDAA-mbo. zijn als taaldocent en welke examenvorm is vastgesteld. Van Meeteren: ‘Belangrijkste suc- Dé mbo-student bestaat niet volgens Kuiken. Naast richtlijnen voor beleidsmakers en cesfactor is communicatie. De DC-Taal Nieuwsbrief zorgt ervoor dat iedereen direct op de Mbo’ers verschillen bijvoorbeeld in leeftijd, CvB’ers, bevat het handboek ook een apart hoogte is van ontwikkelingen.’ sekse, sociaal-economische status, persoon- hoofdstuk met tips en adviezen voor de lijkheid en motivatie. De verschillen in talige dyslectische student. De verbinding tussen stu- Op dit moment is het Drenthe College bezig met de voorbereidingen voor het nieuwe bagage tussen mbo-studenten zijn dan ook dent, docent, praktijkbegeleider, loopbaanbe- schooljaar. Na de zomervakantie gaan de werkgroepen op locatie aan de gang. Van Meeteren: groot. Uit onderzoek onder groep 8-leerlingen geleider en beleidsmaker staat centraal. Goei is ‘Zij operationaliseren de beleidsadviezen.’ Aan het eind van de workshop ontspint zich een blijkt dat de leerprestaties van allochtonen veel verheugd over het protocol, maar eindigt met discussie waarin de vraag centraal staat of je taal moet integreren in de praktijkvakken of de slechter zijn dan die van autochtone leerlin- een waarschuwing: ‘Protocollen zijn nooit een nadruk moet leggen op aparte taallessen. Over één aspect zijn de deelnemers het eens: je gen. De autochtone achterstandsleerlingen garantie dat het nu opeens allemaal goed gaat. moet als team samenwerken! blijken het echter nog veel slechter te doen De implementatie ervan moet in goed taalbe- dan de allochtone niet-achterstandsleerlingen. leid vormgegeven worden.’ Jeanette Noordijk Waar het leesniveau van allochtone leerlingen neemt het protocol graag in ontvangst. ‘We gestaag omhoog kruipt, neemt de leesvaardig- hebben in Nederland een achterstand in te Workshop AOC Wellantcollege heid van autochtone achterstandsleerlingen halen. Dyslectici verdwalen nog te vaak in het steeds verder af. Kuiken: ‘En dat is dus een landschap van taal.’ Dat het mbo een enorme Omdat AOC’s onder het ministerie van LNV vallen, zijn zij op het gebied van taalbeleid lang probleem zodra zij het vmbo binnenkomen.’ diversiteit aan studenten heeft, maakt die taak buiten beeld gebleven. AOC Wellantcollege heeft vanaf 2009 extra ingezet op het bevorderen Een probleem waar volgens Kuiken te weinig enorm lastig. ‘Maar dat Taal en Rekenen in de van geïntegreerd Nederlands, zo vertellen docente Angelieke van Zoelen en adviseur onder- aan wordt gedaan. Kamer niet controversieel is verklaard, geeft wijs Esther Vis. aan hoe belangrijk het onderwerp is.’ Achterstand verkleinen Het Wellantcollege heeft 27 vestigingen en 4081 deelnemers op 67 crebonummers. Van Scholen zouden hun leerlingen met hun Theaterman Van der Zwaard zet vervolgens Zoelen: ‘Het komt voor dat er crebonummers zijn met slechts drie deelnemers.’ Onder die taalprobleem op vier manieren kunnen helpen de zaal op zijn kop. ‘Jullie zijn bezig het land leerlingen zijn autochtonen met een taalachterstand. Sinds de komst van een nieuwe direc- hun achterstand te verkleinen. Ten eerste moe- te redden!’ Door kennis, gegevens en feiten teur met een talige achtergrond op een van de vestigingen, heeft taal een hogere prioriteit ten leerlingen gemotiveerd zijn. Kuiken: ‘Geef zogenaamd met elkaar te verbinden, probeert gekregen. Binnen Wellantcollege zijn enkele sectorwerkgroepen ingesteld die als opdracht hen dus uitdagende, inhoudsgerichte taken die hij samen met de zaal een oerknal te creëren. hebben leertaken te maken en die te vertalen in leereenheden. In de toekomst moet een op hun eigen niveau en geïntegreerd in het on- Het enige dat nog ontbreekt is geborgenheid. online onderwijscatalogus toegankelijk zijn voor docent en student. derwijs zijn.’ Verder moeten zij veel taalcontact De aanwezigen staan op en fabriceren een hebben (‘Het begint met lezen!’) en les krijgen resonerende bromtoon. ‘Alle blokkades aan de Uitgangspunt bij het taalbeleid is dat er één duidelijke lijn moet zijn. Van Zoelen: ‘Daar zijn we van taalvaardige docenten (‘Uit onderzoek kant!’ En ja, er ontstaat een big bang: de zaal is druk mee bezig. Maar vergeleken met ROC’s komen wij van het AOC net kijken.’ Onderwijsad- blijkt dat iets minder dan de helft van de klaar voor de workshops. viesbureau APS helpt daarbij. Zo heeft het een feedbackformulier vakgesprekken van A2>B1 peuterleidsters niet aan de taalnorm voldoet!’). en B1>B2 ontworpen om vakdocenten en praktijkbegeleiders handvatten te bieden. ‘Zo Ten slotte is het belangrijk dat docenten op Bekijk alle presentaties op proberen wij een leerlijn uit te zetten die de verschillen tussen deelnemers duidelijk maakt.’ een juiste manier feedback op taalfouten ge- www.tinyurl.com/taaliscruciaal . ven. Onderzoek van Eline Raaphorst toont aan 8 Taal & Rekenen de MBO·krant

Het taal- en rekenonderwijs is volop in beweging. Het kabinet wil in alle onderwijssectoren het taal- en rekenniveau omhoog brengen. Met de zo- geheten referentieniveaus liggen voor alle onderwijsniveaus de eisen voor Steunpunt taal en rekenen vast. Het is aan de scholen om het onderwijs zo in te rich- ten, dat leerlingen dat niveau halen. Het Steunpunt taal en rekenen mbo taal en rekenen mbo springt hierop in. Het geeft actuele informatie, heeft een helpdesk, zet projecten op, laat waardevolle producten ontwikkelen en ‘makelt’ binnen in vogelvlucht het mbo. Met recht een steun in de rug... Een overzicht van de diensten en producten van het Steunpunt taal en rekenen.

Overzicht aanbod taal en rekenen

Website Steunpunt In opdracht van het Steunpunt taal en rekenen mbo maakte Actis Advies een inventarisatie van de Op www.steunpunttaalenrekenenmbo.nl vind je leermiddelen, toetsen, volgsystemen, nascholing en alle actuele informatie over wet- en regelgeving en (beleids)ondersteuning op het gebied van taal en beleidsontwikkelingen op het gebied van taal en rekenen in het mbo. Je vindt het document op www. rekenen. Inclusief de daarbij behorende documenten, Marktplaats mbo: Taal en rekenen tiny.cc/aanbodtaalenrekenen. zoals het uitvoeringsplan taal en rekenen mbo en de vergelijking tussen het referentiekader taal en rekenen Wie niet opnieuw het wiel uit wil vinden, kijkt op en de raamwerken taal en rekenen/wiskunde. Actuele www.marktplaatsmbo.nl. Ook als het om taal of informatie over bijvoorbeeld de centraal ontwikkelde rekenen gaat. Beide hebben een eigen categorie op de examens en de diagnostische toetsing taal en rekenen website. Vanuit het Steunpunt stimuleren twee mode- ontbreekt niet. Daarnaast biedt de site zicht op de ratoren actief het gebruik van de marktplaats. Ze zijn ICO taal en rekenen mbo activiteiten van het Steunpunt. ook behulpzaam bij het uploaden van taal- en reken- materiaal. Vragen? Neem contact op met moderator Het ICO-systeem taal en rekenen mbo ondersteunt talen Ester van Meeteren (e.vanmeeteren@drenthecol- instellingen bij de ontwikkeling, uitvoering en mo- lege.nl) of moderator rekenen William Buys (w.buys@ nitoring van het implementatieplan taal en rekenen fontys.nl). 2010-2013. Het webbased ICO-systeem helpt de deel- nemende ROC’s hun taal- en rekenplannen op een Helpdesk systematische en inzichtelijke manier uit te werken. En helpt hen bij het monitoren van dit beleid en het Bij de helpdesk kun je terecht met alle vragen rondom doorvoeren van verbeteringen. Het systeem komt uit taal en rekenen in het mbo. Dat kan via het con- de koker van Ideeën & Media en de CED-Groep. tactformulier op de website, via info@steunpunt- Taal en AKA: een praktische Taalwijzer mbo.nl of door te bellen met de beleidsadviseurs Rianne Reichardt, Karin Lukassen of Akke Vos (0318 Taal is cruciaal om te kunnen functioneren op de 648559/565). De site http://www.steunpunttaalenre- arbeidsmarkt en in het sociale leven. Ook voor AKA- kenenmbo.nl/ heeft ook een ‘Vaak gestelde vragen’- deelnemers. Daarom is met medewerking van het rubriek. ITTA een Taalwijzer AKA ontwikkeld: Taal en AKA, Portaal Taal en Rekenen aan de slag met taal in de AKA-opleiding. De Taalwij- zer is een praktisch boek voor iedereen die werkt met In opdracht van het Steunpunt heeft Kennisnet een AKA-deelnemers: managers, docenten Nederlands, Portaal Taal & Rekenen ontwikkeld om gemakkelijker vakdocenten, leermeesters, werkmeesters en prak- (digitaal) materiaal voor taal en rekenen te vinden. Je tijkbegeleiders. Je kunt de inhoud is op eigen wijze kunt hier ook je gevonden leermateriaal arrangeren Drieslag taal gebruiken. De formulieren fungeren als inspiratiebron tot of gebruiken in een les en je oordeel geven over de en zijn gemakkelijk aan te passen. materialen. Het Portaal is nog in de experimentfase. Met Drieslag taal, Praktijkboek Nederlands in het Er wordt nog hard gewerkt aan het verbeteren en mbo (ontwikkeld door het ITTA) kunnen stafmede- verfi jnen van (met name) de zoekfunctie. werkers, taalcoördinatoren, taalcoaches, opleidingma- nagers, directieleden en docenten direct taalontwikke- ling stimuleren. Het boek staat vol met handige tips, aanwijzingen, raadgevingen en vooral veel praktische informatie en voorbeelden. Servicedocumenten

Het Steunpunt heeft servicedocumenten gemaakt, waarin belangrijke brieven en beleidsdocumenten voor het mbo-veld zijn samengevat. Er zijn ook hand- zame overzichten van de regelgeving. april 2010 Taal & Rekenen 9

Steunpunt taal en rekenen mbo in vogelvlucht

De netwerken Taal en Rekenen Rekenwijzer AKA

De netwerken taal en rekenen zijn van groot be- Deskundigen van het Freudenthal Instituut en het lang voor het Steunpunt. Ze zijn de plaats waar de APS en betrokkenen uit het mbo-veld ontwikkelen verschillende betrokkenen bij taal en rekenen in het momenteel praktisch ondersteuningsmateriaal voor mbo elkaar ontmoeten: docenten, docent-coaches, de ontwikkeling en uitvoering van rekenbeleid en re- teamleiders en beleidsmedewerkers wisselen kennis kenonderwijs in AKA en andere niveau 1-opleidingen. en ervaringen uit, doen nieuwe kennis op, aangereikt door elkaar of door externe experts. Taal de baas Voor het Steunpunt zijn de contacten met de netwer- ‘Taal is de baas’ wordt momenteel door het ITTA en ken een belangrijke bron van kennis en informatie: Bureau ICE ontwikkeld. Het is een diagnosticerend/ wat speelt er in de instellingen, wat betekent het Bronnenboek leesbevordering remediërend programma voor taalzwakker mbo’ers. beleid in de praktijk voor de betrokkenen, tegen welke Het is een webbased instrumentarium dat je naast vragen loopt men aan, aan welke ondersteuning is In opdracht van Stichting Lezen en het Steunpunt taal bestaande of nog in ontwikkeling zijnde niveaube- behoefte? Het Steunpunt benut deze informatie om en rekenen mbo voert CINOP een project uit voor palende toetsen en/of taalmethoden gebruikt. De scholen passende ondersteuning te bieden en om leesbevordering in de opleidingen Kinderopvang en ontwikkeling van ‘Taal de baas’ richt zich op twaalf OCW te informeren over uitwerking en effecten van Onderwijsassistent. (Voor)lezen is immers belangrijk taalonderdelen. Mbo’ers met een taalachterstand kun- het landelijk beleid in de scholen (radarfunctie). voor de taalontwikkeling. Het project levert straks een nen daarmee op speelse en effectieve wijze onderzoe- bronnenboek leesbevordering op, waaruit docenten ken waar hun zwakke plek ligt en direct aan de slag Netwerken rekenen kunnen putten bij de begeleiding van de competen- gaan om achterstanden weg te werken. In de loop van 2009 is door het Steunpunt een lan- tieontwikkeling van hun studenten op het gebied van delijk netwerkstructuur ‘rekenen in mbo’ ingericht. voorlezen en leesbevordering. Doel van de netwerken is primair kennisdeling en –verspreiding. Met het oog daarop kent de structuur twee lagen: - een landelijke groep voorlopers/pioniers met be- Implementatieplannen taal en rekenen trokkenen die in hun instelling al langer werken aan ontwikkeling en uitvoering van rekenbeleid; Samen met Herontwerpschool: Ongeveer 65 mbo-instellingen leverden in het eerste - drie regionaal georganiseerde groepen van betrok- bijeenkomsten kwartaal van 2010 een Implementatieplan Neder- kenen die meer aan het begin staan van ontwikkeling landse taal en rekenen in. Het Steunpunt analyseert en uitvoering van (breed) rekenbeleid. In samenwerking met de Herontwerpschool organi- momenteel de plannen en koppelt het resultaat terug. seert het Steunpunt taal en rekenen mbo verschillende Naast de terugkoppeling per plan, levert het Steun- Netwerken taal soorten bijeenkomsten. De populaire Flitsbijeenkom- punt ook een mbo-breed beeld op. Dit beeld wordt Bij het ontstaan van het Steunpunt bestonden er al sten bijvoorbeeld: puur informatieve bijeenkomsten, gecombineerd met informatie uit andere bronnen actieve netwerken taal in het mbo, waaronder het zonder toeters of bellen, maar met een actueel thema en activiteiten en in een voortgangsrapportage over Platform Taal in mbo (CINOP), de MBO Taalcoach waarover het Steunpunt veel vragen verwacht. Daar- 2010 verwerkt. De implementatieplannen verschil- Academie (ITTA) en het Netwerk taal (SLO). naast organiseert het Steunpunt conferenties over taal len waarschijnlijk onderling aanzienlijk, ook omdat en rekenen. Daarin staan kennisdeling en deskundig- het huidige taal- en rekenbeleid van instelling tot Deze drie netwerken richten zich op verschillende heidsbevordering centraal. Afhankelijk van de vraag instelling sterk varieert. Er komt een bloemlezing van doelgroepen, respectievelijk (vooral) managers/be- en behoefte van de mbo-instellingen verschillen de goede voorbeelden. leidsmedewerkers, taalcoaches en taaldocenten. Het conferenties in opzet. Variërend van een inhoudelijke Steunpunt stimuleert en faciliteert de samenhang tot een procesgerichte of een aanbodgerichte con- tussen de drie netwerken. Uitgangspunt bij deze sa- ferentie. De Herontwerpschool organiseert ook een menhang is de verbinding tussen de netwerken en de leergang ‘Rekenmeesters’ voor mbo-docenten (zie ook verbinding tussen de doelgroepen van deze netwer- pagina 6 van deze krant). De leergang bestaat uit vier ken: de verbinding centraal dus! middagbijeenkomsten. De eerstvolgende serie vindt plaats op 18 en 25 mei en 1 en 10 juni. Er zijn nog Ook organiseert en faciliteert het Steunpunt bijeen- plaatsen beschikbaar. Meer info: elders in deze MBO- komsten van een ‘denktank taal’, bestaande uit de net- krant en op www.herontwerpschool.nl werkbegeleiders en vanuit elk netwerk één deelnemer uit een mbo-instelling. 10 Achtergrond de MBO·krant

‘Ambitie rust nooit uit’

Breng een oud-mbo’er en zijn/haar oud-docent weer bij havo afkomen. Zij hebben een theo- elkaar en laat hen het mbo van vroeger, tegenwoordig en de retische voorsprong op mij, maar ik toekomst bespreken. Dat is de insteek van de rubriek Mees- heb weer meer ervaring en expertise. De perfecte werkgroep is er dan ook ter – Gezel. Deze keer met MBO Uitblinker René Spaan en zijn een waar zowel mbo’ers als havisten oud-docent Dick Bouman. in zitten.’

René, hoe zie jij je toekomst? Helmond. Aan de rand van een kale eigen weg te volgen en richting aan René: ‘Ik had me voor nu voorge- bouwvlakte doemt een hypermo- hun studie te geven. Ze kunnen zelf nomen me rustig op mijn studie dern pand op. Het is de Groene stages kiezen en leerling-onder- richten, maar dat lukt me nog niet Campus, thuisbasis van onder nemingen opstarten. Als je overal echt. Ik zit in de organisatie van het andere de mbo-opleidingen Food, van proeft, weet je op een gegeven HBO Intro Festival en het Zomer Horeca en Veehouderij. René Spaan, moment heel goed wat je wel en niet Boulevard Festival, allebei in Breda. die vorig jaar zijn mbo-studie Recre- wil.’ En daarnaast moet ik dus ook ge- atie & Toerisme afrondde, ontmoet René: ‘Omdat mijn ambitie in het woon mijn studiepunten halen. Ach, hier zijn oud-docent moderne buitenland ligt, heb ik in het tweede hoe meer ik te doen heb, hoe effec- vreemde talen Dick Bouman. Spaan: jaar als barman stage gelopen in tiever ik ben. En waar ik uiteindelijk ‘Als je regisseur bent van je eigen op- Kreta. Om te zien of ik me daar ook terecht kom? Ik volg mijn gevoel en leiding, kun je er net zo goed maar zou redden. Dick kwam daar op zie het allemaal wel.’ alles uithalen. ’ stagebezoek.’ Dick: ‘Je hebt echter ook studenten Hoe word je MBO Uitblinker? die alleen maar willen horen wat ze René: ‘Ik ben in mijn laatste mbo- moeten doen om hun diploma te jaar samen met twee anderen een halen.’ René Spaan evenementenbureau voor studenten Rondde vorig jaar zijn studie gestart: Student Event. Het bestaat Hoe verloopt de overstap naar cgo? Dick Bouman (l) en René Spaan Recreatie & Toerisme af nog altijd. We organiseren evene- Dick: ‘Veel docenten hebben nog Nu eerstejaars student HBO menten zoals de open dag of een angst om hun leerlingen los te Vrijetijdsmanagement sportdag en geven eerstejaars daar laten. Ze durven het initiatief en de René: ‘Maar hetzelfde geldt voor de dan wanneer het alleen maar goed ook les in. De teamleiders hebben verantwoordelijkheid niet bij hen leerlingen. Zij moeten zich afvragen gaat.’ me daarom opgegeven voor het neer te leggen. Maar ik zeg altijd wat zij willen leren. En dat doen zij Dick: ‘Cgo is dus nog een wenpro- Uitblinkerschap. Een hele eer.’ dat die léérling moet werken! Dat vaak niet. Ik heb een gruwelijke he- ces: voor docenten én leerlingen.’ Dick Bouman betekent voor docenten niet dat zij kel aan negatieve mensen: negativi- Docent moderne vreemde Wat voor opleiding is Recreatie & koffie kunnen gaan drinken. Nee, zij teit roept namelijk negativiteit op. Ik Is er een groot verschil tussen het talen aan de Groene Campus Toerisme? moeten hun leerlingen heel kort be- zie dan ook geen problemen, maar mbo en het hbo? Al 34 jaar in het onderwijs Dick: ‘Studenten hebben bij deze geleiden. En nog niet alle docenten kansen. En daarbij: je leert meer René: ‘Op mijn huidige opleiding zit werkzaam brede opleiding ruimte om hun zijn daaraan toe.’ wanneer het af en toe eens fout gaat, ik samen met mensen die net van de

Op de bres voor de grenzeloze generatie

De ‘grenzeloze generatie’ van jongeren tussen de 15 en 23 verantwoordelijk is voor het mbo zijn dat de kern van het debat over delijk voor het grotere verband! jaar leeft intens, gefascineerd door uiterlijk, kicks, status heeft weinig aansluiting en zicht op onderwijzen moet gaan.’ Dat scholen geen contact op mogen en netwerken. Een van de conclusies die te lezen is in het de kwetsbare groep “buitenstaan- nemen met de ouders als de leerling ders”. Ze is te idealistisch. Natuurlijk, Wat is de rol van de overheid in de boven de 18 is, is bijvoorbeeld een boek De grenzeloze generatie. In gesprek met co-auteur en als je jouw competenties hebt ont- verhardende maatschappij? stupiditeit in onze regelgeving. Inge- Motivaction-oprichter Frits Spangenberg (‘geen onderwijs- dekt, is competentiegericht leren een ‘De overheid is kampioen verkokerd geven door naïeve, wereldvreemde deskundige!’) over straatcultuur, buitenstaanders en het zegen. Wordt je leven echter gedo- denken. Het is bijna hilarisch te zien bureaucraten die zich nooit hebben trekken van één lijn. mineerd door schulden, huiselijk ge- hoe beleidsambtenaren en rijksinko- verdiept in het leven van een buiten- weld, de wetten van de straatcultuur pers specifieke domeinonderzoekjes staandersgezin. Hierdoor neemt de (geweld, seks en geld) en overmatig aanbesteden bij de voordeligste groep boze, verontwaardigde bur- Wat is er aan de hand met de grenze- alcohol- en drugsgebruik, dan heb aanbieder. Niemand is verantwoor- gers toe. Dat is mede oorzaak van de loze generatie? je op school goede voorbeelden en zich verhardende samenleving.’ ‘Jongeren willen grenzen overschrij- structuur nodig. De meeste scholen den en ouderen mopperen; dat is laten hier belangrijke steken vallen.’ Een laatste tip? van alle tijden. De context is echter Acht oplossingen ‘Ik geloof in maakbaarheid. We veranderd: media en internet zijn Wat betekent dit concreet voor de moeten dus vooruitdenken! Iedere een belangrijke rol gaan spelen, mbo’s? 1. Herneem de autoriteit, de regie trend buigt wel weer eens om. Maar alcohol en drugs zijn voor jongeren ‘Scholen moeten veel duidelijker en het gezag blijf je er op wachten of denk je veel gemakkelijker verkrijgbaar. maken waar zij voor staan. Zij 2. Reduceer de regels aan scenario’s om de ombuiging te Door die contextveranderingen moeten bij wangedrag ingrijpen om 3. Maak regels overzichtelijk bespoedigen?’ moet je soms met nieuwe acties het leerproces voor de overige leer- 4. Blijf nadenken waar het werkelijk komen om zaken niet uit de hand te lingen goed te laten verlopen. Het om gaat: ONDERWIJS! Frits Spangenberg is oprichter van laten lopen.’ hele docentencorps moet één lijn 5. Investeer in de menselijke maat onderzoeksbureau Motivaction en aanhouden; dat komt nu bijna niet en de ontwikkeling van identitei- samen met Martijn Lampert schrijver Uit uw onderzoek blijkt dat er een voor. De meeste docenten geloven in ten van het boek De Grenzeloze Gene- tweedeling binnen de grenzeloze autonomie en hebben een ingeboren 6. Maak een einde aan de vrijblij- ratie. Spangenberg is een socioloog generatie bestaat. 42 procent is hekel aan groepsdwang of autori- vendheid die ‘bekijkt hoe Nederland zich in zelfredzaam, ondernemend en teit. En daar is de groep kwetsbare 7. Burgerschap moet je leren, thuis, nationaal en internationaal perspec- onafhankelijk, 41 procent echter gebrek aan structuur kwetsbaar voor leerlingen niet bij gebaat. De leraar op school, op straat en op de tief ontwikkelt en in wat voor land heeft moeite met de complexiteit van schooluitval. Wat kunnen we doen is steeds meer verworden tot een werkvloer wij in 2020 en daarna willen wonen, de samenleving. Deze laatste groep om deze kwetsbare groep te helpen? “waarnemer van het proces”, terwijl 8. Beleid dat niet effectief is, moet werken en spelen.’ is op het mbo te vinden en door het ‘De politiek-bestuurlijke elite die we het er met zijn allen over eens je herzien of afschaffen april 2010 Achtergrond 11

Synergetische bijeenkomsten

Ze bundelen al jaren hun krachten: MBO 2010 en het Plat- die zich met techniek wil profileren. form Bèta Techniek. Een logische koppeling. Alle mbo-in- Techniek staat dus bovenaan de stellingen die deelnemen aan het MBO Ambitie Programma agenda.’ De bijeenkomst op 27 mei is van het Platform Bèta Techniek doen ook mee aan de expe- overigens de allerlaatste Experimen- rimenteerclusters van MBO 2010. Een optelsom met synergie tencluster Bijeenkomst Techniek & als resultaat. Vormgeving. Holla: ‘Onze taak is ten einde. Het MBO Ambitie Pro- gramma stopt op 31 december 2010. De Nederlandse kenniseconomie elkaar niet. Dit blijkt ook uit de vele Het is daarna aan de scholen om heeft dringend behoefte aan meer Experimentenclusterbijeenkomsten verder te bouwen. Maar we nemen bètatechnici, die ook hoger zijn Techniek & Vormgeving die de orga- geen afscheid zonder een waardige opgeleid. Een belangrijke taak voor nisaties gezamenlijk organiseren. De afsluiting. Ik wil dan ook iedere het voortgezet en hoger onderwijs, inhoud van de bijeenkomsten wordt school die Techniek en/of Vormge- én voor het beroepsonderwijs. Met door beide organiserende partijen ving hoog in het vaandel heeft staan name het mbo: dat is immers hof- bepaald. uitnodigen. Ongeacht of ze mee FNV Jong: leverancier van technische kennis- doen aan het Ambitie Programma werkers en vakmensen. Het Ambitie Verdieping of niet.’ Programma van het Platform Bèta ‘De bijeenkomsten starten door- ‘Kloof onderwijs Techniek (PBT) springt in op die gaans met een algemeen gedeelte, Aanmelden voor de bijeenkomst behoefte en faciliteert mbo-instel- waarbij MBO 2010, de Kenniscentra, kan via de clustercoördinatoren lingen om hun techniekonderwijs de MBO Raad en het Platform Bèta Techniek en Vormgeving: en arbeidsmarkt aantrekkelijker te maken, zodat Techniek de laatste ontwikkelingen - Bouw en Infra, Albert Melskens meer jongeren kiezen voor bètatech- de revue laten passeren’, vertelt Her- ([email protected]) niek. man Holla (werkzaam bij zowel PBT - Media, Vormgeving en Presentatie, erg groot’ als bij MBO 2010). ‘Daarna gaan we Maria Wessels Verdieping in op een eveneens algemeen thema. ([email protected]) Vanaf het moment dat de experi- Dat kan bijvoorbeeld Bedrijfsvoe- - Werktuigbouw, Elektro- en In- mentenclusters van MBO 2010 van ring zijn. Of Professionalisering, zo- stallatietechniek, Frans Hoetink FNV Jong is het jongerennetwerk van vakbond FNV. De doel- start gingen en scholen begonnen als in het geval van de bijeenkomst ([email protected]) stelling: zaken beter regelen voor jongeren. En dus ook voor met experimenten in het kader van op 27 mei aanstaande. Daarna volgt - Mobiliteitstechniek en Vliegtuig- mbo’ers. Reden genoeg voor de MBO krant om in gesprek te de competentiegerichte kwalifica- de verdieping. In workshops praten bouwkunde, Luc Fine tiestructuur, zocht MBO 2010 (toen de scholen verder over het gekozen ([email protected]) gaan met Jamila Aanzi, vice-voorzitter van FNV Jong. nog procesmanagement Heront- thema en geven hier hun eigen, - Proces-, Gezondheids- en Am- werp MBO) de samenwerking met technisch gekleurde, invulling aan. bachtelijke techniek, en Trans- PBT. Beide organisaties hebben Dat hoeft niet eens gestimuleerd te port en Logistiek, Herman Holla Op welke thema’s zet FNV Jong in tuurlijk niet. Daarnaast vindt FNV immers een doelstelling die in worden: er zitten immers managers, ([email protected]) als het gaat om jongeren in het mbo? Jong dat iedereen op z’n minst een elkaars verlengde ligt: scholen hel- vakdocenten en andere onderwijs- ‘Jeugdwerkloosheid is een belang- stagevergoeding moet krijgen. En pen bij de modernisering van hun professionals bij elkaar die allen Meer info over het Ambitie Program- rijk thema van FNV Jong. Op dit dat deze vergoeding’ wettelijk wordt onderwijs. Beider agenda’s bijten werken bij een onderwijsinstelling ma: www.ambitieprogramma.nl moment ligt die in Nederland op 11 vastgelegd.’ à 12 procent. Dat is aan de ene kant best fors. Aan de andere kant is het Wat kunnen scholen doen om de ‘t laagste percentage van Europa. kloof tussen onderwijs en arbeids- Dit komt voor een deel doordat markt te verkleinen? Jan des Bouvrie College: Nederlandse jongeren doorstude- ‘Scholen zouden hun leerlingen ren. Ook FNV Jong heeft jongeren een arbeidsmarktmodule kun- geadviseerd dat het op dit moment nen aanbieden. ROC’s kunnen ideaal voor chaotische mbo’ers heel slim is om door te leren. Als hun studenten hierin bijvoorbeeld je nu bijvoorbeeld mbo niveau 1 voorlichten over wat er allemaal bij hebt, probeer dan door te leren tot komt kijken als ze daadwerkelijk aan niveau 2 of 3. Dan heb je straks – als het werk gaan. Wat kom je allemaal Jan des Bouvrie is nauw de crisis voorbij is – veel meer kans tegen? Wat zou je moeten verdie- betrokken bij onderwijs. Was op een baan. Een ander thema is nen? Hoe ga je om met pensioen en hij al ambassadeur van het het minimumjeugdloon. FNV Jong verzekeringen? En hoeveel vakan- middelbare beroepsonder- pleit ervoor dit af te schaffen. De tiedagen krijg je? Tijdens een stage lonen tot het achttiende levensjaar komen veel jongeren hier natuurlijk wijs, sinds 2007 draagt de moeten omhoog en jongeren vanaf wel al mee in contact, maar scholen Amsterdamse school met hun achttiende dienen het wette- zouden hier nog wel wat meer opleidingen tot interieur- lijk minimumloon te krijgen. Voor aandacht aan mogen besteden. En adviseur manager wonen of mbo’ers is dit heel belangrijk. Zij hun leerlingen wat weerbaarder en verkoopadviseur wonen zijn komen vaak jong van school af, gaan sterker mogen maken, voordat ze de naam: het Jan des Bouvrie aan het werk, maar verdienen nog arbeidsmarkt opgaan.’ niet volwaardig. Zie dan maar eens College. In gesprek met de op jezelf te gaan wonen.’ Hangen de gastlessen die FNV Jong naamgever. op ROC’s door heel Nederland geeft en retail gecombineerd. Om daar- is volgens hem zelf een tegenpool Hoe denkt FNV Jong over de hiermee samen? voor te zorgen wordt de praktijk van traditionele scholen. Studenten aansluiting tussen onderwijs en ‘Voor een deel wel. Het is immers Het Jan des Bouvrie College is een gesimuleerd. Beneden is een restau- krijgen – binnen de kaders – enorm arbeidsmarkt? En hoe belangrijk zijn heel belangrijk om jongeren voor onderdeel van het ROC van Amster- rant waar de leerlingen – net als in veel ruimte om hun creativiteit te stages hierbij? te lichten over hun rechten en dam. De samenwerking sluit aan bij de praktijk – hun klanten kunnen ontwikkelen. In september 2010 ‘Er is nog steeds een kloof tus- plichten voordat ze als werknemer de ambitie van het ROCvA om on- ontvangen. Daarbij is in het gebouw studeert de eerste lichting af. Des sen onderwijs en arbeidsmarkt, zo de arbeidsmarkt betreden. Tijdens derwijs en praktijk nauw op elkaar één grote ruimte gecreëerd waar Bouvrie: ‘Het gaat heel goed. Het blijkt ook uit gesprekken die we deze lessen blijkt ook dat studen- aan te laten sluiten. Afgestudeerde iedereen door elkaar en met elkaar oprichten van de opleiding bleek met jongeren voeren. Ze lijken juist ten met heel veel vragen zitten. We studenten kunnen na drie jaar door- werkt. ‘Het is een soort Arsenaaltje’, een schot in de roos.’ De mees- steeds minder aansluiting op de ar- geven bijvoorbeeld ook een gastles stromen naar de Jan des Bouvrie refereert Des Bouvrie aan zijn eigen terstylist is opgetogen: ‘Ik verwacht beidsmarkt te hebben. Daarom zijn over het invullen van het TJ-biljet. Academie (hbo) in Deventer. designcentrum ‘Het Arsenaal’. heel veel van deze kinderen.’ stages enorm belangrijk. We krijgen Leerlingen kunnen hun TJ-biljet echter regelmatig van leerlingen te meenemen en dit klassikaal invul- ‘Dit College is dus een geweldige op- Lastig Volgens Des Bouvrie is het goed horen dat er niet genoeg stageplek- len. Op die manier zien ze meteen lossing voor kinderen die niet direct Creatieve mensen zijn volgens de als mbo-scholen nog meer de ken zijn of dat ze slecht worden wat ze terug kunnen vragen van de naar het hbo kunnen, maar toch interieurontwerper per definitie samenwerking zoeken met creatieve begeleid. Soms betekent dit zelfs dat Belastingdienst. Ik merk zelf dat iets met styling willen doen. Zij zijn lastige mensen voor scholen. ‘Ze mensen uit het vak. ‘Die mensen studenten hun school niet afmaken onze gastlessen echt effect hebben. enorm enthousiast.’ zijn chaotisch en stellen moeilijke weten wat er leeft in hun vak. En zij en domweg uitvallen. Dat kan na- En daar ben ik heel blij mee!’ Op de opleiding worden creativiteit vragen.’Het Jan des Bouvrie College kunnen hen enthousiasmeren.’ 12 Achtergrond / opinie de MBO·krant

Paradox zorgt voor socialere samenleving

Het vak Sociaal Burgerschap in de vorm van een criteriumgericht verrichten. Veel leerlingen geven kan leerlingen dwingen interview. aan dat ze niet uit zichzelf vrijwil- vrijwilligerswerk te doen. ligerswerk zouden doen, maar door Ontwikkeling het vak Burgerschap te volgen toch Een goede zaak, stelt Menno Tijdens dit criteriumgericht inter- gedwongen worden zich toch in te Callewaert, leraar Team view wordt vastgesteld of de kandi- zetten voor onze maatschappij. Dat Administratie bij ROC van daten voldoende ontwikkeling heb- lijkt tegenstrijdig – onder dwang uit Amsterdam Gooi en Vecht- ben doorgemaakt op de kerntaken. vrije wil werkzaamheden verrichten. streek. De Nederlandse sa- Per kerntaak worden ze ondervraagd Maar ik vind het een goede zaak. menleving vaart er volgens via de STARR-methode (Situatie, De leerlingen kijken namelijk bijna Taak, Actie, Resultaat, Reflectie, allemaal met een goed gevoel terug hem wel bij. Transfer). Zij krijgen vragen over de op dat vrijwilligerswerk. De kans is situatie, de taak die ze moesten uit- groot dat ze hierdoor in de toekomst Het voortgezet onderwijs is begon- voeren, welke acties ze ondernamen eerder iets voor een ander gaan Naomi Ramphal en Mohammed Abou nen met maatschappelijke stages. en welk resultaat deze actie had. doen. Het mbo sluit hierop aan met Soci- Verder wordt hen gevraagd hierop aal Burgerschap. Op het ROC van te reflecteren. Niveau-4 leerlingen Leerlingen geven ook aan dat ze ‘Voor de zomer­ Amsterdam Gooi en Vechtstreek, moeten ook de transfer maken: wat Leren, Loopbaan en Burgerschap team Administratie, nemen we dit ga je gebruiken van wat je geleerd veel serieuzer nemen als ze hierop jaar voor de tweede keer het LLB- hebt in een andere situatie en hoe ga mondeling ondervraagd worden. hebben alle mbo’s examen af. Dat gaat als volgt: tijdens je dat dan aanpakken? Werkstukken kunnen ze immers zo de opleiding verzamelen de leerlin- van internet halen of door een ander gen per kerntaak bewijsmateriaal in Voor Sociaal Burgerschap moeten laten maken. Als alle mbo-leerlingen een studentenraad’ een examenportfolio. Alleen als het ze onder andere minimaal twee zich door Sociaal Burgerschap so- examenportfolio in orde is en aan anderen interviewen over hun (sub) cialer gaan gedragen, kan de gehele de eisen voldoet, mag een leerling cultuur, feedback vragen op hun Nederlandse samenleving socialer opgaan voor het mondeling examen sociaal gedrag en vrijwilligerswerk worden. Richt op jouw stageplek een JOBspot en een goed functi- onerende studentenraad op. Voor deze opdracht staan de mbo’ers die stagelopen bij de JOB Academy, een samenwer- kingsverband tussen de Jongeren Organisatie Beroepson- Journalist Kellerhuis schoolt zich via mbo om tot topkok derwijs (JOB) en zeven ROC’s. De tweede groep stagiairs is nu bijna drie maanden bezig en bouwt voort op het werk van de eerste lichting. JOB-bestuurslid Tycho Filarski: ‘Veel Van kunst naar kachel belangrijke stappen zijn al voor hen gezet. Zij moeten het nu afmaken.’

Een jaar geleden verruilde In de eerste helft van het schooljaar Vrede (22) en Mohammed Abou Tom Kellerhuis (45) zijn is op verschillende scholen een JOB- (19) stage op ROC Midden Neder- bestaan als chef kunst en spot opgericht. Studenten kunnen land in Utrecht. Enthousiast vertelt cultuur bij HP/De Tijd voor hier aankloppen als zij klachten heb- ze: ‘Het gaat tot nu toe heel goed. ben over het onderwijs of hun stage. Onze JOBspot heeft veel naamsbe- een leven ‘achter de kachel’. ‘Inmiddels hebben de JOBspots een kendheid, er komen elke dag wel Ondertussen zijn de mbo- redelijke naamsbekendheid’, vertelt enkele studenten langs met vragen opleiding tot kok op niveau Filarski. ‘Dit is een voordeel voor de over hun rechten en plichten en 2 en twee stages bij ster- tweede groep stagiairs. Ze worden ideeën om de school te verbeteren. renrestaurants al afgerond. makkelijker gevonden en profiteren We houden een stappenplan aan In februari begon hij bij het daarvan bij het werven van geïnte- voor het behandelen van klachten. resseerden voor de studentenraad.’ Hierbij geldt altijd: kijk eerst of de ROC van Amsterdam aan de student het probleem zelf kan oplos- opleiding op niveau 3. Veel werk te verzetten sen. Ik vind het heel bijzonder dat ik Op vier van de zeven ROC’s is al als student andere studenten help bij een studentenraad opgericht. De hun problemen.’ De MBO krant vindt Kellerhuis bij stagiairs op de andere drie scholen een kookwedstrijd ter afsluiting van werken hard om dit op hun school Knallende studentenraad een serie workshops Oosters koken. Ik doe deze opleiding niet om achter uien snipperen voordat je dat snel ook voor elkaar te krijgen. Zij Op ROC Midden Nederland is Sashimi en dim sum worden nauw- de frituur te belanden.’ en gelijkmatig genoeg doet. Op maken hierbij gebruik van de erva- nog geen studentenraad, maar de keurig geproefd door de begeleiders. niveau 3 moet je vervolgens alle ringen die de eerste groep stagiairs voorbereidingen voor de oprichting Het andere team wint. Kellerhuis: Krijgt die drang naar perfectie ook soorten groente, vis en vlees kun- heeft opgedaan. Filarski: ‘Het bleek ervan zijn inmiddels in volle gang. ‘Bij gebrek aan een paar specifieke een plaats in de opleiding? nen bewerken. Water kookt altijd lastig om gemotiveerde studenten ‘Een paar weken geleden hebben ingrediënten konden we de juiste ‘Zeker. De docenten hebben een bij honderd graden, maar de ene te activeren. Ze willen dat er iets we een promoweek georganiseerd’, smaak niet vinden. Maar we kregen hoog niveau en weten veel van bloemkool is de andere niet. Je moet tegenover staat, zoals studiepunten vertelt Ramphal. ‘We hielden complimenten voor onze vleesbe- hoogwaardige technieken. De leren proeven, kijken en voelen. of een vergoeding.’ Om de studen- elke dag presentaties in de aula handeling.’ De winnaars moeten studenten op niveau 2 waren niet Daar hoort ook theorie bij. Een ten tegemoet te komen, is op een en stonden er met een stand om gelukkig de afwas doen. Uitpuffend altijd gemotiveerd, maar op niveau kok moet heel veel weten, over alles aantal scholen afgesproken dat ze studenten informatie te geven over in de lentezon vertelt Kellerhuis 3 wordt het verschil duidelijk. Ik dat met voedselproductie en de een studiepunt voor het vak ‘Leren, de studentenraad. Zo hebben we al even later: ‘Dit was altijd een droom moet hard werken om ze bij te bereiding daarvan te maken heeft: loopbaan en burgerschap’ krijgen. een aantal namen en e-mailadressen van me, om achter de geheimen te benen. Koken heeft ook een enorme van fruitrot herkennen tot verse vis Daarnaast ontvangen ze in veel ge- van geïnteresseerden verzameld.’ De komen van de professionele keuken. vlucht genomen. Het is niet langer uitzoeken. Ik leer nu meer dan ik vallen een certificaat van de school, drie stagiairs geven ook presentaties Dat kan alleen door er te werken, via het schuim der natie dat kok wordt, ooit geleerd heb.’ zodat ze hun deelname aan de in de klas om studenten te werven. deze opleiding.’ maar het komt uit alle lagen van de studentenraad op hun curriculum Ramphal: ‘We hopen zo heel veel samenleving. Tot nu toe heb ik in Hoe zie je de toekomst? vitae kunnen zetten. Filarski is ervan aanmeldingen te krijgen. Misschien Waar komt die passie voor koken op topzaken stage gelopen. Daar trof ik ‘Deze opleiding duurt nog zeker overtuigd dat het lukt om voor de moeten we zelfs sollicitatiegesprek- topniveau vandaan? dezelfde ambitie: de wil om subliem twee jaar. Bovendien ben ik m’n zomer op alle ROC’s een studen- ken houden. Daarna plannen we de ‘Als koken toen ik jong was hetzelfde te leren koken.’ boek Voor hetere vuren aan het tenraad op te richten: ‘Er is nog veel eerste vergadering in. Tijdens deze aanzien had gehad als nu, had ik dat schrijven en moet er weer brood op werk te verzetten, maar ik heb er alle bijeenkomst vertellen we wat de stu- misschien direct verkozen boven Kan je jouw ei kwijt in het compe- de plank komen. Daarom blijf ik vertrouwen in.’ denten allemaal kunnen verwachten de journalistiek. Koken is net als tentiegericht leren? schrijven combineren met koken. en welke activiteiten ze moeten schrijven een creatief vak. En ik heb ‘Dit blijft een praktijkopleiding. Je Maar ook als ik weer volledig terug Heel bijzonder ondernemen. Ik heb er veel zin in. jarenlang topjournalistiek bedreven. moet al die technieken beheersen. de journalistiek in ga, heb ik mijn Mbo-deelnemer Naomi Ramphal We gaan zorgen voor een knallende Die ambitie om het perfect te doen En dat wordt steeds moeilijker. Hoe droom om dit uit te zoeken waarge- (22) loopt samen met Stephanie studentenraad!’ heb ik nodig om het vol te houden. slim je ook bent, je moet duizend maakt.’ april 2010 Uit de praktijk 13

Rietvinck College laat het hart sneller kloppen

De school met de oudste leraren van Nederland. Zo noemt dus op naar de echte liefde.’ Meijers: Het Rietvinck College van het ROC van Amsterdam en Osira- ‘Die ontwikkelt zich doordat je een Groep zichzelf. Het College bevindt zich namelijk in woon- grenservaring krijgt, bijvoorbeeld een stinkende ruzie. Hoe meer je je zorgcentrum De Rietvinck, een locatie van OsiraGroep, en afvraagt wie de ander is, hoe meer biedt tachtig studenten een leerwerkplek. Na in november je je afvraagt wie je zelf bent. Liefde al officieus begonnen te zijn, werd het College begin maart ontstaat wanneer je samen zo’n officieel geopend. Een verslag van een feestelijk symposium. grenservaring doorleeft en oplost.’ Meijers: ‘En precies zó moeten men- sen voor een beroep kiezen.’ De Rietvinck biedt onderdak aan elders - zelf initiatief nemen om zeventig cliënten die zorg nodig je af te vragen wat je wil leren.’ De Dat is niet hoe het in het ‘oude’ on- hebben als gevolg van ouderdom, de opleidingscoaches en bedrijfscoach derwijs gaat. Meijers: ‘Daar moet je ziekte van Parkinson of bijvoorbeeld vormen de brug tussen theorie en eerst dingen kennen voordat je din- een hersenbloeding. Ook biedt het praktijk. Marianne de Wolf: ‘Dat is gen kunt.’ Leerlingen beginnen met centrum 40-plussers met niet- een win-win situatie. De studenten simpele leersituaties en ondergaan aangeboren hersenletsel een veilig leren van ons en wij van hen.’ gaandeweg complexere leersitua- Bert Sluiman, Praktijkopleider 2009 thuis. In het gebouw bevinden zich ties. ‘Maar je leert - net zoals in de zes kleinschalige groepswoningen, Kloppend hart echte liefde - meer in omgekeerde elk voor zes of zeven bewoners. Deze Dr. Frans Meijers, lector pedago- situaties.’ De grote makke van het ‘Ik ken mijn groepen voeren een gezamenlijke giek van de beroepsvorming van de oude onderwijs is dan ook dat de huishouding. Elke dag lopen er Haagse Hogeschool, stelt in zijn pre- theorie voor de praktijk wordt gezet. zo’n dertig studenten rond in De sentatie dat dit zorgconcept alleen ‘Je berooft leerlingen van de kans beperkingen’ Rietvinck. Zij komen niet alleen van kan slagen wanneer het hart van de om verliefd te worden. Dus kunnen de zorgopleidingen van de ROC werknemers klopt voor hun beroep. ze ook geen liefde ontwikkelen.’ van Amsterdam, maar bijvoorbeeld Het gaat er dus om dat studenten ook van de horeca-, hospitality- en hun hart ontwikkelen. Het beroeps- Voorwaarden voor verliefdheid Wat maakt een praktijkopleider tot een topper? Passie? Be- administratieopleiding. De opdracht onderwijs heeft daar volgens hem Hoe kunnen we er nu voor zorgen trokkenheid? Stratenmaker Bert Sluiman ontving uit handen die de bewoner aan de leerling geeft, geen ervaring mee: ‘Daar gaan we er dat leerlingen wel een hart voor een van Marja van Bijsterveldt onlangs de prijs ‘Beste Praktijkop- staat in alle gevallen centraal. vanuit dat het hart van de leerlingen bepaald beroep ontwikkelen? Me- al ontwikkeld is: ze hebben immers ijers noemt drie voorwaarden. Op leider 2009’. Sluimans geheim: ‘Ik sta op gelijkwaardig niveau Ontschotting al gekozen voor die specifieke oplei- één: praktijksturing. ‘Kennis die er met de jongens’. Tijdens het feestelijke openingssym- ding. Maar eerstejaars hebben geen toe doet leer je nooit uit een boekje.’ posium vertelt Programmamanager flauw idee wat ze op de opleiding Op twee: de dialoog. ‘Je moet met Zorg en Welzijn Herbert Prange komen doen. Ze willen alleen een mensen die je vertrouwt een gesprek Vijftienhonderd euro en een fraaie Sluiman zich te zeggen. ‘Eens in de de volle zaal enthousiast over de diploma halen.’ kunnen voeren over de persoonlijke beker. Volgens de jury dik verdiend drie maanden kijk ik met de leerling innovatieve vormen van werkple- zin en maatschappelijke beteke- voor het jarenlang opleiden van samen hoe het gaat. Als het niet kleren die in Het Rietvinck College Echte liefde nis van wat je leert.’ En op drie: leerlingen met zeer uiteenlopende gaat, krijgt hij een waarschuwings- gehanteerd worden. ‘Ontschotting Maar hoe zorg je er nu voor dat je keuzemogelijkheden: ‘Er moet wat achtergronden. Sluiman zelf is er brief. Na een tweede waarschu- tussen praktijk en opleiding staat jouw hart ontwikkelt? Meijers trekt te kiezen zijn.’ nuchter onder: ‘Zo’n prijs is prach- wingsbrief kan het ontslag volgen. hier centraal.’ Rietvinck-manager een parallel met de echte liefde. tig, maar de jongens fluitend naar Dit allemaal in nauwe afstemming Babs Hooijer vult hem aan: ‘We Eerst moet je verliefd worden. ‘Voor- Bij de Rietvinck doen ze hun best het werk zien komen geeft me de met opleider Infra Scholing, waar hanteren hier het vraaggericht leef- waarde daarvoor is dat je onder de om de voorwaarden van Meijers in meeste voldoening.’ de leerlingen tot hun diploma een en woonmodel. Dat houdt in dat we mensen komt.’ De tweede stap is om de praktijk te brengen. Opleidings- Sluiman (61) werkt al achttien jaar werk- en scholingsverband hebben.’ de wens van onze cliënten koppelen ervaringen op te doen. ‘Je begint coach Marianne de Wolf: ‘Na de als praktijkopleider bij Broekema aan de loopbaanwensen van onze aan iets waar je niets vanaf weet en overdracht praten we altijd na over Wegenbouw in Groningen. Ook is Rechte pad studenten. De school komt daarmee probeert vervolgens just in time en hoe de dag is verlopen. En daar ben hij examinator voor kenniscentrum In de wintermaanden combineert echt binnen het bedrijf.’ Eerstejaars just enough theorie op te doen.’ ik trots op.’ Meijers sluit af: ‘Ik hang Fundeon. Zelf ooit zonder enig Sluiman praktijk- met theorieles- BBL-verzorging Gerrilee Gomez de vlag uit voor dit project, maar diploma begonnen achter de krui- sen. De zomermaanden bestaan over haar eerste maanden bij De Na gemiddeld dertien maanden is houd dit vol! Op de dialoog wordt wagen, kent hij het klappen van de louter uit praktijkbegeleiding op Rietvinck: ‘Je moet hier - meer dan de verliefdheid over. ‘Dan moet je namelijk als eerste bezuinigd.’ zweep. ‘Het is niet alleen belangrijk de werkplek. ‘Dan neem ik iedere je werk vaktechnisch goed te doen, dag bestektekeningen mee, want die maar ook sociaal vaardig te zijn. In moeten leerlingen leren lezen.’ Die feite ben je als stratenmaker passan- leerlingen zijn vooral vmbo’ers en ten altijd tot last. Je moet je positie vroegschoolverlaters. ‘Vaak ook jon- kennen, altijd vriendelijk blijven. geren die het privé niet gemakkelijk Dat probeer ik de leerlingen bij te hebben. Via verschillende kanalen – brengen.’ bijvoorbeeld zorginstanties – komen ze bij mij terecht.’ Naar eigen zeggen Serieuze investering krijgt Sluiman de jongens meestal Dagelijks begeleidt Sluiman twaalf weer op het ‘rechte pad’. ‘Het is de tot vijftien leerlingen in de praktijk. kunst om het goede van een jongere Dat doet hij vijf dagen in de week. naar boven te halen. Dat doe je door ‘Ik word vrijgehouden van alle an- met hem op gelijkwaardig niveau te dere activiteiten en ben in feite dus staan, hem ruimte te geven en zijn improductief’, stelt Sluiman. ‘Dat is taal te spreken.’ een grote investering en zegt wel iets ‘Daar waar nodig coördineer ik over de waarde die het bedrijf toe- contacten tussen de jongere en kent aan de rol van de praktijkoplei- maatschappelijke instanties. Want ik der. Wij hebben gewoon een goede ken mijn beperkingen. Mijn begelei- opleidingsstructuur.’ Dat Broekema ding is vooral coaching. Ik help de Wegenbouw serieus investeert in leerling bij de ontwikkeling van zijn zijn leerlingen, blijkt uit de baan- vaardigheden, of die nu vakinhou- garantie die het bedrijf geeft na het delijk zijn of sociaal. Maar bied ook behalen van het diploma. ‘Dat bete- een luisterend oor voor wat hem kent overigens niet dat de leerlingen bezighoudt. Dat maakt mijn vak maar alles kunnen maken’, haast waardevol.’ 14 CompetentCity de MBO·krant

Walk-in pc’s. Games. Even een lesje volgen in China. De toekomst van het onderwijs? Vraag het CompetentCity keynotespeaker Eduard Beck (Microsoft) en je krijgt een ‘ik weet het niet’ als antwoord. Er zijn immers vier ‘extreme scenario’s’. Een interview zonder absolute waarheden, maar barstensvol inspiratie...

eerlingen presteren voor andere oplossingen. Een tunnel ondermaats. Althans, bijvoorbeeld. Twee visies, twee totaal dat krijgt Eduard Beck, andere benaderingen. Dat verschil strategisch adviseur kunnen we niet ontkennen. Sterker onderwijs bij Microsoft, nog: we moeten manieren vinden Lvaak te horen. De oorzaak is ondui- om van adapteren naar adopteren delijk. ‘Ligt het aan de leerling? De te kunnen gaan. Anders hebben leerkracht? De lessen? De content? we feitelijk weinig aan technologie. De context waarin de lessen gegeven Bovendien moeten we rekening worden? De cohesie, oftewel de houden met meerdere scenario’s. onderlinge samenhang tussen de Scenarioplanning dus, waarbij we in verschillende niveaus? Of is het een hoge mate de ICT-mogelijkheden optelsom van deze zes elementen? adopteren, in plaats van adapteren.’ Geen idee. Over het totale spectrum Streven naar het valt in ieder geval het nodige te Macht en grenzen doen. Er zijn verschillende technolo- Vervolgens pakt Beck er een ou- gisch geïnspireerde systeemaanpas- derwetse flip-over bij. In een mum singen mogelijk die er voor kunnen van tijd staat een schema met twee ‘I’m in control’-gevoel zorgen dat leerlingen meer uit assen en vier kwadranten op papier. zichzelf halen.’ ‘Er kleven twee onzekerheden aan technologie die in grote mate de toe- Adaptief versus adoptief komst bepalen. Allereerst: wie heeft Beck kan geen aanpassingen straks de macht in handen? Oftewel: is overal en altijd toegankelijk. Je een bedrijf of thuis. Daarbij mag kom je al gauw bij gamen uit. Daar aanstippen zonder eerst in te gaan top down versus bottom up. We leven kijkt wat je nodig hebt om je doelen een leraar bepalen “wat” een leerling heb je echt een controller in handen. op het verschil tussen ‘adaptie’ en in een hiërarchische wereld. Maar te bereiken en pakt de ene dag een moet leren. Maar het “hoe” is aan Je wordt, al spelend, door het geluid ‘adoptie’. ‘Dat duo speelt een rol bij technologie geeft iedereen macht. lesje in China om daarna twee de leerling. Bied dus een lesmodule en grafische vormgeving echt het elk groot ICT-vraagstuk en verdeelt De tweede onzekerheid: zijn er weken een online cursus te volgen aan in meerdere smaken. Zodat deze spel ingezogen. Moet je je eens in- de wereld in tweeën. De ene helft straks nog grenzen? Internet is tijd- in Australië. Een organische leer- zijn eigen palet kan samenstellen: denken dat dit je les is. Samen met je adapteert technologie aan wat ze en plaatsonafhankelijk. Iedereen ontwikkeling, waarbij je niet naar een beetje tekst, wat film, wat geluid medeleerlingen, want multiplaying al doen. Dat is mijn generatie, die kan grensoverschrijdend bezig zijn. school gaat en eventueel hulp krijgt et cetera. Gepersonaliseerd leren. Ik is het leukst, werk je aan opdrachten technologie heeft zien aankomen. Maar als je naar het onderwijs kijkt, van een life long coach. Het laatste zie op scholen weliswaar een ver- en kom je steeds een level verder. Je Voordat we dit fenomeen omar- stelt de overheid grenzen. Terwijl scenario is bottom up, maar in een schuiving van papier naar digitaal, docent staat aan de zijlijn, beoor- men, willen we eerst weten of het je tegenwoordig ook 24/7 online gesloten wereld. Je onttrekt je uit de maar dat is duidelijk een vorm van deelt en geeft advies. Geloof maar te vertrouwen is. Dan willen we het cursussen kunt volgen. Dat brengt samenleving, stoot de aangeboden adapteren. Krijg je hetzelfde boek, dat er dan veel meer leerlingen op begrijpen. Daarna volgt de vraag of ons vier mogelijke scenario’s voor mogelijkheden af en leert in streng maar dan als pdf. Dat werkt niet. En en top gemotiveerd zijn.’ het gewenst is. En pas dan belan- het onderwijs.’ isolement. Dit zie je veel in de VS, dan heb ik het nog niet eens over de den we in de gebruiksmodus. De waar ouders geen vertrouwen heb- vorm waarin ik het gebruik. Daarbij ‘Maar dan zijn we er nog niet. Je andere helft adopteert technologie. Vier smaken ben in het onderwijs en hun kind moeten we beslist verder denken kunt bijvoorbeeld ook iets aan de Dit zijn de mensen die, bij wijze Beck vervolgt: ‘Bij het eerste extreme zelf lesgeven: ‘Home Scholing’. Er dan de laptop. Ik was laatst in het context doen. Het gebouw van de van spreken, met een iPhone uit de scenario is sprake van een top down zijn dus vier mogelijke smaken. Die Microsoft Home of the Future in de school bijvoorbeeld. Dat moet inspi- baarmoeder komen. Voor hen geen organisatie, in een gesloten context. alle al bestaan. Het is alleen de vraag VS. Moesten we gaan zitten, terwijl reren, prikkelen. Een beroep doen ‘vertrouw ik het? ‘ of ‘snap ik het?’, In dit scenario bepaalt de overheid welke de overhand gaat krijgen.’ onze gids een groot verhalenboek op de gretigheid om te leren. Zorgen maar zien en gebruiken. Een funda- wat scholing is, welke normen eraan tevoorschijn haalde. Ging hij voorle- we dan ook nog voor een verbeterde menteel verschil.’ hangen, welke eisen et cetera. Dit Voorlezen zen! “It was a dark night.” Werd die cohesie – de functie van het systeem noem ik “National Scholing”. Het Die vraag is niet te beantwoorden. ruimte compleet donker. “But it was op verschillende verbindings- en Brug tweede scenario is top down, maar in Wel is duidelijk dat technologie de a full moon.” Ineens een streep met overdrachtsmomenten – dan heb- Om het verschil tussen ‘adoptie’ en een open context. In deze extreme discussie over hoe het onderwijs licht! Fantastisch. Moet je voorstel- ben we, met technologie als middel, ‘adaptie’ te benadrukken geeft Beck variant is het bedrijfsleven de enige beter kan op scherp stelt. ‘De tijd len dat je een ruimte binnen loopt aan alle zes aspecten die ik in het een voorbeeld. ‘Ergens staat een die in staat zou kunnen zijn om in dat de leraar de scepter zwaaide in en die hele ruimte is een pc! Wat dat begin noemde iets veranderd: leer- houten brug. Maar ineens is er iets scholing te voorzien. Een bedrijf zijn eigen koninkrijk is voorbij. We voor het onderwijs betekent! En dat ling, leraar, les, content, context en nieuws: ijzer. De adaptiegeneratie komt dan als een Amerikaanse leven in een netwerksamenleving. terwijl voor sommige scholen zo’n cohesie. Genoeg mogelijkheden om besluit, na lang dralen, het ijzer sportcoach bij je aan de deur om je Waarin ieder individu zelf in control simpel mobieltje al een stap te ver meer mensen hogerop te krijgen. toch te omarmen. En bouwt precies talentvolle kind te ronselen: ik ga er- is en verantwoordelijk is voor de is...’ Laat die toekomst maar komen!’ dezelfde brug op dezelfde locatie. voor zorgen dat jij straks goud gaat eigen leerontwikkeling: ik leer Maar dan van ijzer. De adoptiege- verdienen in mijn bedrijf. Dit noem hier voor mezelf. De taak van het Gaming Wil je nog meer blikken in de moge- neratie bouwt een compleet andere ik ‘Corporate Scholing’. De derde va- onderwijs is om die eigen ontwik- Beck gunt nog meer blikken in lijke toekomst van het onderwijs? Te- brug. Of zelfs geen brug. Misschien riant is bottom up en grenzeloos: just keling te prikkelen, ongeacht of dit de toekomst. ‘Als je het “I’m in ken dan in voor de lezing van Eduard leent het nieuwe materiaal zich wel in time knowledge. Alle informatie op een fysieke school gebeurt, in control”-gevoel verder doortrekt, Beck op CompetentCity. april 2010 CompetentCity 15

‘Elke mbo-opleiding een leraar Nederlands!’

Onvoldoende kunnen schrijven, lezen en rekenen. Een dat dit gebrek aan basisvaardighe- sen nodig zijn. Maar voor taal durf probleem dat de overheid met de zogeheten ‘referentieni- den de enige of belangrijkste over- ik te stellen dat het voor de volle veaus’ gaat bestrijden. Het voorstel komt uit de koker van weging voor de uitvalproblematiek breedte noodzakelijk is om daar een is. Maar het speelt wel een rol. Daar behoorlijk aantal gerichte lessen per de Expertcommissie Taal en Rekenen. De voorzitter van deze is geen twijfel over. En dus moet het week aan te besteden. Als een mbo- commissie – Heim Meijerink – is keynotespeaker op Compe- gehele onderwijs aan de bak om het opleiding geen leraar Nederlands in tentCity 2010. probleem op te lossen. Het is een dienst heeft, is er iets niet in orde.’ ketenverantwoordelijkheid. Als elke schakel verantwoordelijkheid neemt Korte termijn Het rapport Over de grenzen met Grens en zorgt voor afstemming met de De referentieniveaus bieden soelaas taal en rekenen stamt alweer uit 2008 ‘Het “daar gaan wij zelf over” is een overige schakels, krijg je resultaat in voor de lange termijn. Maar wat en wordt gezien als een ‘markant principekwestie in het onderwijs’, de gehele keten.’ hebben de jongeren die nu naar omslagpunt in de geschiedenis van stelt Heim Meijerink. ‘In ons land school gaan hieraan? ‘Er lopen ons onderwijsbeleid’. In het rapport heerst vooral de gedachte dat de Taalles diverse experimenten en pilots die constateert de Expertcommissie overheid bepaalt wat de leerlingen Dat resultaat over de volle breedte zich richten op de korte termijn. Competent- Taal en Rekenen dat jongeren die moeten leren en de onderwijsinstel- is pas minimaal over tien jaar te Die zijn veelbelovend. Binnen een, momenteel het beroepsonderwijs lingen hoe. Maar gezien het huidige verwachten. Meijerink: ‘De imple- twee jaar is toch vrij veel te berei- City 2010: binnenstromen veel moeite hebben peil van taal en rekenen trekken we mentatie van de referentieniveaus ken. Bij rekenen is dat eigenlijk vrij met lezen, spellen en rekenen. In hier de grens. De overheid moet met verloopt gefaseerd en is pas in 2014 logisch, want dat kun je op elke De school als hun schoolloopbaan zitten enkele voorschriften komen. Opmerkelijk afgerond. Als er tegen die tijd ook leeftijd behoorlijk goed leren. Met daarbij is dat hoe dichter je bij de taal ligt dat ingewikkelder, omdat dit kennisonder- werkvloer komt, hoe positiever de samenhangt met de fase van taalver- Gezien het huidige peil reacties op de referentieniveaus. Basale vaardigheden werving die vooral in de prille kin- neming van taal en rekenen trekken Voor veel leraren zijn enige zeker- moet je oefenen, oefenen dertijd plaatsvindt. Als je op jonge we hier de grens heid en vastigheid over de leer- en oefenen’ leeftijd die taalverwervingfase hebt doelen beslist prettig. Verder van overgeslagen, bijvoorbeeld omdat Op maandag 4 oktober vindt in De de werkvloer wordt die noodzaak je anderstalig bent opgevoed, mis Reehorst in Ede voor de vierde keer lastige ‘drempels’ bij de overgangen minder gevoeld en ziet men vooral geschikt les- en toetsingsmateriaal is, je echt een basis. Maar met gerichte CompetentCity plaats. Het evene- tussen basisonderwijs, vmbo, mbo, een beperking van de vrijheid om zijn we een heel eind. Maar dit vergt inspanning, veel lesuren en goed les- ment waar mensen met een hart havo, vwo, hbo en universiteit. Haal het zelf voor elkaar te boksen.’ ook een fikse investering van het materiaal kun je ook als zestienjari- voor het mbo elkaar ontmoeten. je die drempels weg, dan vergroot onderwijs zelf. De invoering van de ge een grote stap voorwaarts maken. Motto van dit jaar is ‘de school als je de kans op een optimale loop- Ketenverantwoordelijkheid referentieniveaus en de centrale exa- Ook dit vergt een fikse investering kennisonderneming’. In het pro- baan. De commissie pleit dan ook Er waren met name opmerkingen mens hebben enorme gevolgen voor van de scholen: extra tijd, inspan- gramma is dan ook volop aandacht voor voorgeschreven tussenniveaus op detailniveau. Het onderwijsveld de inrichting, zeker in het mbo. Het ning en geld. Ook hier geldt dat de voor verdieping en inspiratie. Zo voor taal en rekenen tijdens de hele is vooral blij dat er een structurele aanleren van de basale vaardigheden gehele keten verantwoordelijk is.’ verzorgt Ben Tiggelaar - autoriteit schoolcarrière. Een advies dat leidde oplossing komt voor een probleem vergt gerichte, afzonderlijke lessen. op het gebied van leiderschap, ver- tot het wetsvoorstel ‘Referentieni- dat iedereen onderkent. ‘Achter- Die moet je eindeloos oefenen, oe- Op CompetentCity geeft Heim andering en menselijk gedrag - een veaus Nederlandse taal en reke- standen doen zich al halverwege de fenen en oefenen. Daar zijn gewoon Meijerink een presentatie over taal en lezing. Hij zal docenten uitdagen de nen’ en een voorstel voor centrale basisschool voor’, vertelt Meijerink. vaklessen voor nodig, in ieder geval rekenen in het mbo, de urgentie van ruimte te nemen om veranderingen examens op basis van de referentie- ‘Het gaat daarbij om een aanzien- voor taal. Of dat voor rekenen in de de referentieniveaus, de verhouding door te voeren. niveaus. Daarmee komt een einde lijke groep die drempelloos door- volle breedte nodig is, kan ik niet tussen deze niveaus en het competen- aan de grote vrijheid die scholen stroomt, zonder de voor een bepaald beoordelen. Ik kan me voorstellen tiegericht onderwijs en de stand van Keynotespeakers nu nog hebben om leerlingen naar niveau geldende basale vaardighe- dat bij sommige beroepsopleidingen zaken van de experimenten en pilots. Na de opening is er een ronde met eigen inzicht voor te bereiden op de den te beheersen. Het is een risico- het rekenen zo vanzelfsprekend ge- sprekers uit de wetenschap en het overgangen en examens. groep: uitval dreigt. Ik beweer niet ïntegreerd is, dat er geen aparte les- bedrijfsleven. Zij laten ieder vanuit hun eigen expertise hun licht schij- nen op het middelbaar beroepson- derwijs. Elders op deze pagina vind je al interviews met sprekers Eduard Beck (Microsoft) en Heim Meijerink (voorzitter Expertgroep Doorlo- pende Leerlijnen Taal en Rekenen). De andere sprekers zijn Jelle Jolles (VU Amsterdam), Lidewey van der Sluis (Nyenrode Universiteit), Nicolette Wuring (directeur Custo- mer Management Services) en Ger Hofstede (director Executive Master Programs van het IBO).

Presentaties Scholen, kenniscentra en het bedrijfsleven kunnen tot 10 mei 2010 hun presentaties voor Compe- tentCity aanmelden. Geen formu- lier ontvangen en toch een goed voorbeeld om te presenteren? Kijk dan op competentcity.nl voor het formulier.

Inschrijven? Geïnteresseerd om CompetentCity 2010 bij te wonen? Vanaf medio mei 2010 kun je je inschrijven op www.competentcity.nl. Heim Meijerink 16 Herontwerpschool de MBO·krant

Kijk voor workshops en trainingen op het gebied van Professionalisering, Inhoud of Bedrijfsvoering op www.herontwerpschool.nl of bel: 0318 – 64 85 60