Yanvar-Fevral 2020
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
GEOSTRATEGİYA ISSN: 2664-4975 GEOSTRATEGİYA 2020 №1 (55) BAKI-2020 1 Baş redaktor: Əli Həsənov Redaktor: İbrahim Əliyev Məsul katib: İsmayıl Qasımov Redaksiya heyəti: Prof.Dr. Александр Пухкал (Ukrayna) Prof.Dr. Arif Quliyev (Ukrayna) Beynəlxalq ictimai - siyasi, elmi nəzəri jurnal Prof.Dr. Aygün Attar (Türkiyə) Prof.Dr. Babaxan Şərifov (Özbəkistan) Prof.Dr. Cəfər Cəfərov (Azərbaycan) Prof.Dr. Durxan Kıdırıli (Qazaxıstan) Prof.Dr. Efim Pivovar (Rusiya) Prof.Dr. Elçin Əhmədov (Azərbaycan) Prof.Dr. Elman Nəsirov (Azərbaycan) Prof.Dr. Ədalət Muradov (Azərbaycan) Prof.Dr. Əli Həsənov (Azərbaycan) Prof.Dr. Heydərbəy Bababekov (Özbəkistan) Prof.Dr. Hikmət Məmmədov (Azərbaycan) Prof.Dr. Xəqani Məmmədov (Azərbaycan) Prof.Dr. İsa Həbibbəyli (Azərbaycan) Prof.Dr. Kemal Çiçek (Türkiyə) Prof.Dr. Quram Marxuliya (Gürcüstan) Prof.Dr. Musa Qasımlı (Azərbaycan) Prof.Dr. Sergey Pirojkov (Ukrayna) Prof.Dr. Səlahəddin Xəlilov (Azərbaycan) Prof.Dr. Ziyad Səmədzadə (Azərbaycan) Dos.Dr. Akkan Suver (Türkiyə) Dos.Dr. Aleksandr Quşşin (Rusiya) Dos.Dr. Ərəstun Mehdiyev (Azərbaycan) Dos.Dr. Firdovsiyyə Əhmədova (Azərbaycan) Dos.Dr. İbrahim Əliyev (Azərbaycan) Dos.Dr. Mübariz Qurbanlı (Azərbaycan) Dos.Dr. Oleq Kuznetsov (Rusiya) “GEOSTRATEGİYA” jurnalı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən Azərbaycan Respublikasının dissertasiyaların Tarix, Antropologiya, Siyasi elmlər, Fəlsəfə, Sosiologiya və İqtisadi elmlər üzrə əsas nəticələrinin dərc olunması tövsiyə edilən dövri elmi nəşrlərin siyahısına salınmışdır. İctimai-siyasi, elmi-nəzəri jurnal ildə altı dəfə nəşr olunur. Yanvar - Fevral 2020 № 01 (55) 2 GEOSTRATEGİYA ISSN: 2664-4975 GEOSTRATEGY 2020 №1 (55) BAKU-2020 3 Editor-in-Chief: Ali Hasanov Editor: Ibrahim Aliyev Executive Secretary: Ismayil Gasimov Editorial Board: Prof. Dr. Alexandr Pukhkal (Ukraine) Prof. Dr. Arif Guliyev (Ukraine) Beynəlxalq ictimai - siyasi, elmi nəzəri jurnal Prof. Dr. Aygun Attar (Turkey) Prof. Dr. Babakhan Sharifov (Uzbekistan) Prof. Dr. Jafar Jafarov (Azerbaijan) Prof. Dr. Durkhan Kidirili (Kazakhstan) Prof. Dr. Efim Pivovar (Russia) Prof. Dr. Elchin Ahmadov (Azerbaijan) Prof. Dr. Elman Nasirov (Azerbaijan) Prof. Dr. Adalat Muradov (Azerbaijan) Prof. Dr. Ali Hasanov (Azerbaijan) Prof. Dr. Haydarbay Bababekov (Uzbekistan) Prof. Dr. Hikmat Mammadov (Azerbaijan) Prof. Dr. Khagani Mammadov (Azerbaijan) Prof. Dr. Isa Habibbayli (Azerbaijan) Prof. Dr. Kemal Chichek (Turkey) Prof. Dr. Guram Markhulia (Georgia) Prof. Dr. Musa Gasimli (Azerbaijan) Prof. Dr. Sergei Pirozhkov (Ukraine) Prof. Dr. Salahaddin Khalilov (Azerbaijan) Prof. Dr. Ziyad Samadzadah (Azerbaijan) Assoc. Prof. Dr. Akkan Suver (Turkey) Assoc. Prof. Dr. Alexandr Gushshin (Russia) Assoc. Prof. Dr. Arastun Mehdiyev (Azerbaijan) Assoc. Prof. Dr. Firdovsiyya Ahmadova (Azerbaijan) Assoc. Prof. Dr. Ibrahim Aliyev (Azerbaijan) Assoc. Prof. Dr. Mubariz Gurbanli (Azerbaijan) Assoc. Prof. Dr. Oleg Kuznetsov (Russia) “GEOSTRATEGY” journal is included in the list of periodicals recommended by the Supreme Attestation Commission under the President of the Republic of Azerbaijan to publish the main results of the dissertations of the Republic of Azerbaijan on History, Anthropology, Political Science, Philosophy, Sociology and Economic Sciences. The socio-political, scientific-theoretical journal is published six times a year. Yanvar - Fevral 2020 № 01 (55) 4 GEOSTRATEGİYA UOT 323.1; 327.39 Siyasi elmlər ƏLİ HƏSƏNOV XOCALI SOYQIRIMI ERMƏNİLƏRİN Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının “Beynəlxalq AZƏRBAYCANLILARA QARŞI HƏYATA münasibətlər və xarici siyasət” kafedrasının müdiri, tarix elmləri doktoru, professor KEÇİRDİYİ ƏN AĞIR CİNAYƏTDİR E-mail: [email protected] Azərbaycanlılara qarşı erməni şovinist dairələrinin XIX-XX əsrlərdə mərhələ-mərhələ həyata keçirdiyi etnik təmizləmə siyasətinin tərkib hissəsi olan Xocalı soyqırımı haqqında həqiqətlər dünya ictimaiyyətinə, xarici ölkələrin parlamentlərinə çatdırılmalı, Azərbaycan xalqının və ümumən insanlığın əleyhinə yönəldilmiş bu son dərəcə ağır hərbi cinayət beynəlxalq miqyasda öz hüquqi-siyasi qiymətini almalıdır. İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Xocalı – Azərbaycan xalqının sinəsinə çəkilmiş doğurmuşdur. çalın-çarpaz dağdır və bu yaranın yeri bizi Xocalı şəhəri Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ qiyamətəcən incidəcək. Vaxt gələcək torpaqlarımızı bölgəsində strateji əhəmiyyətli ərazi kimi işğaldan azad edəcək, qəddar düşməndən qisasımızı ermənilərin işğalçılıq planlarına mane olurdu. alacağıq, ancaq məsum körpələrin fəryadı, günahsız Ermənistan silahlı qüvvələrinin əsas məqsədi anaların, bacıların, gəlinlərin naləsi, çarəsiz ataların, Xocalıdan keçən Əsgəran-Xankəndi yoluna nəzarət ərlərin, qardaşların qəzəbli nərələri, tükürpədən etmək və Xocalıda yerləşən aeroportu ələ keçirmək hayqırtıları qulaqlarımızdan getməyəcək, idi. boğazımızda düyün düşən əbədi qəhər, ürəyimizdə Xüsusi qəddarlıqla həyata keçirilən Xocalı kəsmək bilməyən göynərti kimi qalacaq. Xocalı soyqırımının törədilməsi zamanı ermənilər həm də insanlıq ayıbı, bəşər övladının xəcalət Azərbaycanın bu qədim yaşayış məskəninin yerlərindən biridir, namərd qonşu xəyanətidir, yer üzündən silinməsini də qarşıya məqsəd kürəyə saplanan zəhərli xəncər, ən alçaq və na- kimi qoymuşdular. Çünki Xocalı Azərbaycanın mussuz təcavüz olayıdır. Bu ləkəni ermənilər heç qədim dövrlərinə aid ərazilərdən biri kimi vaxt əllərindən, üzlərindən, vicdanlarından yuya tarix və mədəniyyət abidələri ilə seçilirdi. bilməyəcəklər... Azərbaycanlılardan ibarət 7 min nəfərdən çox Çünki məhz onların millətindən olan qaniçən əhalisi olan Xocalı ermənilər yaşayan kəndlərin cəlladların XX yüz ilin sonunda Xocalıda əhatəsində ən böyük və qədim yaşayış məskəni törətdikləri soyqırımı və vandalizm aktı indiyədək olmuşdur. Burada qədim tarixi abidələr müasir bəşəriyyətə qarşı yönəldilmiş ən ağır cinayətlərdən dövrə qədər qalmaqda idi. Xocalı yaxınlığında biridir. Xocalı faciəsi tarixi yaddaşlardan heç bizim eradan əvvəl XIV-VII əsrə aid edilən Xocalı- vaxt silinməyən Xatın, Liditsa, Oradur, Holokost, Gədəbəy mədəniyyətinin nümunələri mövcud idi. Sonqmi, Ruanda və Srebrenitsa kimi dəhşətli Erməni faşistləri soyqırımın izini itirmək üçün faciələrdən heç də fərqlənmir. Adı çəkilən hadisələr Azərbaycan xalqı, eləcə də bəşəriyyət üçün nadir müharibələr tarixinə dinc əhalinin soyqırımı ola- nümunələr olan Xocalı abidələrini də dağıtmışlar. raq daxil olmuş və bütün dünyada geniş əks-səda Hələ faciədən əvvəl, yəni 1991-ci il oktyabrın 5 sonundan şəhərə gedən bütün avtomobil yolları rəhbərlik edən və Ermənistanın müdafiə naziri bağlanmış, Xocalı faktiki olaraq mühasirəyə olmuş Seyran Ohanyanın, eləcə də 366-cı alayın alınmışdı. Bununla yanaşı, yanvarın 2-dən Xocalıya 3-cü batalyonunun komandiri Yevqeni Nabokixinin verilən elektrik enerjisi də kəsilmişdi. Beləliklə, birgə rəhbərlik etdikləri əməliyyatda 50-dən çox artıq Xocalının Azərbaycanın digər bölgələri ilə erməni zabiti və gizirləri iştirak etmişlər. bütün əlaqələri kəsilmişdi və yeganə nəqliyyat Xocalı soyqırımının törədilməsində iştirak etmiş vasitəsi vertolyot qalmışdı. Ancaq bir neçə ay sonra 366-cı alayın 2-ci batalyonunun komandiri mayor Xocalı ilə vertolyot əlaqəsi də kəsildi. Bundan sonra Seyran Ohanyanın (2016-cı ilin oktyabrına qədər isə Ermənistan ordusu bir-birinin ardınca yuxarı Ermənistan Respublikasının müdafiə naziri vəzifəsini Qarabağda azərbaycanlılar yaşayan sonuncu yaşayış tutmuşdur), 366-cı alayın 3-cü batalyonunun koman- məntəqələrini də işğal etdi. 1991-ci ilin sonunda diri Yevgeni Nabokixinin və qeyrilərinin cinayət Qarabağın dağlıq hissəsindəki 30-dan çox yaşayış əməllərini sübuta yetirən materialların toplanması məntəqəsi, o cümlədən Tuğ, İmarət-Qərvənd, və Azərbaycan Respublikası CM-nin müvafiq Beynəlxalq ictimai - siyasi, elmi nəzəri jurnal Sırxavənd, Meşəli, Cəmilli, Umudlu, Kərkicahan maddələri ilə nəzərdə tutulan cinayətləri törətməkdə və digər strateji əhəmiyyətə malik azərbaycanlılar təqsirləndirilən şəxslər kimi məsuliyyətə cəlb yaşayan kəndləri ermənilər yandırdı, dağıtdı və olunmaları istiqamətində istintaq-əməliyyat talan etdi. tədbirləri davam etdirilir. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Bütün dünyanın gözü qarşısında baş verən bu Ermənistan silahlı qüvvələri Xankəndində yerləşən dəhşətli soyqırımın əsl mahiyyəti yalnız ümum- keçmiş SSRİ-nin 4-cü ordusunun 23-cü diviziyasına milli lider Heydər Əliyev 1993-cü ildə siyasi daxil olan 366-cı motoatıcı alayın 10 tankı, 16 zi hakimiyyətə yenidən qayıtdıqdan sonra açıqlanmış, rehli transpartyoru, 9 piyadaların döyüş maşını, 1994-cü ilin fevralında Azərbaycan Respublikasının 180 nəfər hərbi mütəxəssisi və xeyli canlı qüvvəsi Milli Məclisi Xocalı soyqırımına siyasi-hüquqi ilə Xocalını mühasirəyə aldı. Ermənilər ən müa- qiymət vermişdir. 1994-cü ilin fevralında Heydər sir silahlarla şəhərə hücum edərək Xocalı şəhərini Əliyevin təşəbbüsü ilə Azərbaycan Respublikasının yerlə-yeksan etdilər. Çoxsaylı ağır texnika ilə şəhər Milli Məclisi Xocalıda baş vermiş hadisələri təhlil tamamilə dağıdıldı, yandırıldı və insanlar xüsusi edərək, ermənilərin törətdikləri cinayət əməllərinin qəddarlıqla qətlə yetirildi. Onların içərisində başları azərbaycanlılara qarşı soyqırımı olduğunu kəsilən, gözləri çıxarılan, dərisi soyulan, diri-diri beynəlxalq hüquq məsuliyyəti baxımından təsbit yandırılan və digər ağır işgəncələrə məruz qalanlar etmiş və 26 fevral tarixinin “Xocalı soyqırımı çoxluq təşkil edirdi. günü” kimi qeyd olunması haqqında qərar Bu soyqırımı nəticəsində rəsmi rəqəmlərə