Studia Żydowskie. Almanach
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
STUDIA ŻYDOWSKIE. ALMANACH [Jewish Studies. Almanac] Rada Naukowa / Editorial Board: Natalia Aleksiun, Instytut Historii PAN / Touro College, New York Alina Cała, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa Małgorzata Domagalska, Uniwersytet Łódzki Semyon Goldin, Hebrew University, Jerusalem Robert Kuwałek, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin Artur Markowski, Uniwersytet Warszawski Pavel Polian, Russian Academy of Science, Moscow / University of Freiburg Shaul Stampfer, Hebrew University, Jerusalem Wacław Wierzbieniec (przewodniczący), Uniwersytet Rzeszowski Konrad Zieliński, UMCS, Lublin / PWSZ, Zamość Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief: Konrad Zieliński Sekretarz redakcji / Associate Editor: Magdalena Cześniak-Zielińska Adres Redakcji / Editorial Address: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Szymona Szymonowica w Zamościu ul. Pereca 2, 22-400 Zamość tel. +48 84 6383444 tel./fax +48 84 6383500 e-mail: [email protected] Redaktor tematyczny / Editor oft he Volume: Konrad Zieliński Recenzenci / Reviewers: Prof. dr hab. Henryk Chałupczak Dr hab. Dariusz Libionka ISSN 2083-5574 Skład, druk i oprawa: EXPOL, P. Rybiński, J. Dąbek, sp.j. ul. Brzeska 4, 87-800 Włocławek tel. 54 232 37 23, e-mail: [email protected] STUDIA ŻYDOWSKIE. ALMANACH [Jewish Studies. Almanac] R. III (2013) Nr 3 Spis treści / Content Spis treści Artykuły Eugeny Kotlyar (Charków) ....................................................................................................... 13 The Art of Compromise: The Human Figure in Eastern European Synagogue Decoration Magdalena Cześniak-Zielińska (Zamość/Lublin) ............................................................... 28 Remarks on the Jewish Art Colony in Kazimierz Dolny Anna Landau-Czajka (Warszawa) ........................................................................................... 39 Wodzu nasz, Piłsudski! Postać Marszałka w polskojęzycznej prasie żydowskiej okresu międzywojennego Sebastian Piątkowski (Radom) ............................................................................................... 59 Polityka niemieckich władz okupacyjnych wobec ludności żydowskiej Generalnego Gubernatorstwa w publicystyce „Gońca Krakowskiego” Ewa Maj (Lublin) ....................................................................................................................... 77 Kategoria „sprawiedliwego Żyda” w neoendeckiej publicystyce prasowej. Studium prasoznawcze Konrad Zieliński (Lublin/Zamość) ......................................................................................... 87 The Anti-Semitic Riots on the Territories of the Kingdom of Poland at the Beginning of Independence Roman Romantsov (Lublin/Charków) ................................................................................... 95 Polityka oświatowa władz polskich wobec mniejszości żydowskiej w II Rzeczpospolitej Jakub Chmielewski (Lublin) ........................................................................................................ 139 Obozy pracy dla Żydów w ramach planu „Otto” Maryla Skałczyńska-Falczyńska (Lublin) ............................................................................. 159 Żydzi amazońscy w Peru. Zarys problematyki, cz. I Miscellanea Pavel Polian (Freiburg/Moskwa) ............................................................................................. 197 ЛЕЙБ ЛАНГФУС: ВЫСЕЛЕНИЕ (Публикация, перевод с немецкого, предисловие и примечания Павла Поляна) 5 Studia Żydowskie Recenzje i polemiki Marta Aleksandra Balińska, Ludwik Rajchman. Życie w służbie ludzkości, przeł. Maria Braunstein, Michał Krasicki, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 2012 (Łukasz Jasina) ................................................................................................247 Autorzy ........................................................................................................................................251 6 Spis treści / Content Content Articles Eugeny Kotlyar (Kharkiv) ....................................................................................................... 13 The Art of Compromise: The Human Figure in Eastern European Synagogue Decoration Magdalena Cześniak-Zielińska (Zamosc/Lublin) .............................................................. 28 Remarks on the Jewish Art Colony in Kazimierz Dolny Anna Landau-Czajka (Warsaw) .............................................................................................. 39 Our Chief, Piłsudski! Figure of the Marshal in Polish-language Jewish press in the inter-war period Sebastian Piątkowski (Radom) .............................................................................................. 59 „Goniec Krakowski” about the German Occupational Authorities Policy towards the Jewish Population of General Government Ewa Maj (Lublin) ...................................................................................................................... 77 Category of “a righteous Jew” in the neo-National Democratic journalism. Journalism-based study Konrad Zieliński (Lublin/Zamosc) ........................................................................................ 87 The Anti-Semitic Riots on the Territories of the Kingdom of Poland at the Beginning of Independence Roman Romantsov (Lublin/Kharkiv) ................................................................................... 95 The Polish Government Education Policy towards Jewish minority in 1918-1939 Jakub Chmielewski (Lublin) .................................................................................................. 139 Labour Camps for Jews in the Plan Otto Maryla Skałczyńska-Falczyńska (Lublin) ............................................................................ 159 The Amazonian Jews in Peru. Outline, Part I Miscellanea Pavel Polian (Freiburg/Moscow) ............................................................................................ 197 LEIB LANGFUS: EVICTION (ed., transl. from German, introduction, footnotes Pavel Polian) 7 Studia Żydowskie Reviews and Polemics Marta Aleksandra Balińska, Ludwik Rajchman. Życie w służbie ludzkości, przeł. Maria Braunstein, Michał Krasicki, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa 2012 (Łukasz Jasina) ............................................................................................... 247 Contributors ...............................................................................................................................251 8 Artykuły / Articles Z satysfakcją oddajemy do rąk Czytelnika kolejny tom „Studiów…”. Po blisko trzech latach wy- dawania rocznika możemy stwierdzić, że cieszy się on coraz większym zainteresowaniem, zarówno Czytelników, jak i potencjalnych Autorów. Mamy nadzieję, że teksty zawarte w niniejszym numerze spotkają się z zainteresowaniem i będą życzliwie przyjęte przez Czytelników. Zarazem informujemy, że nasze czasopismo pozytywnie przeszło proces ewaluacji IC Journals Master List 2012, której wy- nikiem jest przyznanie wskaźnika ICV (Index Copernicus Value) w wysokości 4.02 pkt. Kilka słów wyjaśnienia odnośnie struktury i kolejności artykułów w tomie: zdecydowaliśmy się złamać nieco układ chronologiczny. Numer otwiera artykuł Eugeny’ego Kotlyara na temat postaci ludzkich w detalach architektonicznych i dekoracjach wybranych synagog w Europie Wschodniej; wokół historii sztuki oscyluje również tekst Magdaleny Cześniak-Zielińskiej, dotyczący artystów ży- dowskich w Kazimierzu nad Wisłą. Następnie zamieściliśmy teksty dotyczące prasy bądź bazujące na materiałach prasowych: Anny Landau-Czajki na temat postaci Piłsudskiego w polskojęzycznej prasie żydowskiej, Sebastiana Piątkowskiego, który zajął się kwestią żydowską w jednym z tytułów prasy tzw. gadzinowej – „Gońcu Krakowskim” oraz Ewy Maj, omawiającej kategoria „sprawiedliwego Żyda” w publicystyce neoendeckiej. Uznaliśmy, że te trzy artykuły, korespondujące ze sobą z uwa- gi na przedmiot badań i źródła, winny znaleźć się obok siebie. Kolejne teksty, autorstwa Konrada Zielińskiego o zajściach antysemickich u progu niepodległości, Romana Romantsova omawiającego wybrane aspekty polityki oświatowej Drugiej Rzeczypospolitej wobec mniejszości żydowskiej i Jaku- ba Chmielewskiego o obozach pracy dla Żydów w ramach planu „Otto” zamieściliśmy z uwzględ- nieniem następstwa czasowego opisywanych wydarzeń i procesów. Dział artykułów zamyka ob- szerne opracowanie Maryli Skałczyńskiej-Falczyńskiej dotyczące społeczności żydowskiej w jednym z państw Ameryki Południowej. Dział Miscellanea to duży fragment wspomnień Lejba Langfusa w opracowaniu Pavla Poliana (w języku rosyjskim). Tom zamyka recenzja biografii Ludwika Rajch- mana autorstwa Marty A. Balińskiej pióra Łukasza Jasiny. Redakcja 9 ARTYKUŁY ARTICLES Artykuły / Articles Eugeny Kotlyar (Charków) The Art of Compromise: The Human Figure in Eastern European Synagogue Decoration1 At the beginning of the book The Human Figure and Jewish Culture2 Eliane Strosberg ex- amining the common context of the development of Jewish art, underlined that the Second Commandment prohibitions on creation of «graven images» had been observed during ages not so strictly, as it appears usually. Images of angels, cupids and even nudes were not rareness from the antiquity up to the Modern time, though it carried not fully legitimate character in the context of Judaism. Carving on sarcophaguses, illuminations of manu- scripts and marriage contracts – ktubbot, ritual metal, textile, carved tombstones – matzevot, and synagogue decorations testify the significance of anthropomorphic motifs in the tradi- tional art Judaica