2017 Kaaistoep Jaarverslag(6
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Natuurstudie in De Kaaistoep en aangrenzende terreinen in Tilburg Verslag 2017 23e onderzoeksjaar 1 Natuurstudie in De Kaaistoep en aangrenzende terreinen in Tilburg Verslag 2017 23e onderzoeksjaar 1 Colofon Voor informatie over dit onderzoek kunt u contact opnemen met: KNNV-afdeling Tilburg Secretariaat: Marie-Cécile van de Wiel Email: [email protected] Telefoon: 013-5436541 Website: www.knnv.nl/tilburg Het onderzoek in de Kaaistoep is mogelijk gemaakt dankzij de beschikbaarstelling van onderzoeksterreinen door de TWM Gronden BV, van onderzoeksfaciliteiten door Natuurmuseum Brabant en van deskundigheid en mankracht door de KNNV-afdeling Tilburg. Het bij dit onderzoek verzamelde en geconserveerde onderzoeksmateriaal is grotendeels opgenomen in de collecties van Natuurmuseum Brabant en is toegankelijk voor wetenschappelijk onderzoek. Redactie jaarverslag over 2017: Theo Peeters, André van Eck & Tineke Cramer (april 2018). Email: [email protected] De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de afzonderlijke stukken. Artikelen graag als volgt citeren: Stooker, G., 2018. Floristische inventarisatie van het heitje op de Sijsten: 19-28. In: T. Peeters, A. van Eck & T. Cramer (red.), Natuurstudie in De Kaaistoep en aangrenzende terreinen in Tilburg. Verslag 2017, 23e onderzoeksjaar. - TWM Gronden BV, Natuurmuseum Brabant & KNNV-afdeling Tilburg, 178 pp. © Indien u gegevens uit dit jaarverslag wilt gebruiken neem dan contact op met de redactie. 2 Redactioneel Voor u ligt alweer het 23e jaarverslag van ons gezamenlijk onderzoek in de Kaaistoep over het jaar 2017. Dit langjarig onderzoeksproject, qua omvang uniek in Nederland, wordt uitgevoerd door leden van de Koninklijke Natuurhistorische Vereniging afdeling Tilburg in de natuurterreinen van TWM Gronden BV en direct aangrenzende terreinen en in nauwe samenwerking met Natuurmuseum Brabant en diverse taxonomische specialisten in binnen- en buitenland. Ook in 2017 is weer een geweldige hoeveelheid hand- én hoofdwerk verzet met betrekking tot de Kaaistoep. Het resultaat daarvan wordt o.a. hier neergelegd in maar liefst 27 artikelen op 178 bladzijden; tot nu toe het dikste jaarverslag! De onderwerpen zijn weer breed verdeeld over drie rijken van levende wezens: fungi, planten en dieren. De lijst van de fungi blijft maar groeien en heeft vanaf 1995 inmiddels het totaal van 1.108 soorten bereikt. De plantenartikelen tonen een trend naar steeds betere en nauwkeurigere inventarisaties van terreindelen zodat de gegevens beter bruikbaar zijn voor allerlei beheermaatregelen. Nieuw zijn de verkenningen in de Leijkant, een van de twee satellietgebieden van de Kaaistoep. Twee artikelen besteden hier aandacht aan en u wordt uitgenodigd dit nieuwe en veelbelovende gebied in uw onderzoek te betrekken. De artikelen over de dieren zijn te verdelen over ongewervelde en gewervelde dieren. Bij de ongewervelden zijn de onderwerpen het meest divers. We kunnen in dit jaarverslag lezen over waarnemingen aan weekdieren, mijten en teken, haften, cicaden, wantsen, mieren, over de lieveheersbeestjesschildwesp, kevers, nachtvlinders en schietmotten. Opvallend zijn de enorme keverlijsten in dit jaarverslag en dit is nog slechts deel 1 van een tweedelig artikel van het keveronderzoek dat heeft plaatsgevonden in de Kaaistoep vanaf 1995. De onderzoekers van de gewervelde dieren volgen o.a. de introductie van de boomkikker en de knoflookpad en de vogelaars tellen, ringen, karteren en genieten van de nieuwe verenkleden en zang die de doortrekkende en broedende vogels hun brengen. Inmiddels wordt ook veel tijd besteed aan de eerste voorbereidingen van het project ‘25 jaar inventariseren in de Kaaistoep’, een gebeuren dat we met z’n allen over enkele jaren groots willen vieren. De eerste stappen van dat project kun je ook al herkennen in dit jaarverslag. Enkele schrijvers zijn al begonnen met het op een rij zetten van al hun waarnemingen vanaf 1995. Tevens is er een nieuwe deelgebiedenkaart van de Kaaistoep gemaakt en ook de poelenkaart van de Kaaistoep is herzien. De ontwikkelingen en activiteiten in de Kaaistoep blijven elkaar in rap tempo opvolgen. Heeft u na dit verslag nóg geen kaaigoed gevoel, probeer dan de facebookpagina https://www.facebook.com/kaaistoepTWM. Educatieve activiteiten, beheer en onderzoeksresultaten worden hierop gedeeld en als je deze pagina leuk vind wordt je via facebook op de hoogte gehouden van de nieuwe berichten op deze pagina. Rest ons weer alle vrijwilligers te bedanken voor hun medewerking en hun bijdrage aan dit verslag, en jullie weer veel leesplezier toe te wensen. Allen een gezonde en leerzame voortzetting van 2018. Theo Peeters, Tineke Cramer & André van Eck 3 Inhoud Onderwerp Auteur(s) Blz. Titelpagina 1 Colofon 2 Redactioneel 3 Inhoud 4 - Paddenstoelenonderzoek in 2017 Luciën Rommelaars 5 - Oevervegetatie van enkele poelen in de Kaaistoep Nicole Schuurmans e.a. 9 - Floristische inventarisatie van het heitje op de Sijsten Guido Stooker & Jan van de Wiel 19 - De akkerflora van een heide-akkertje op de Sijsten Guido Stooker & Jan van de Wiel 29 - Floristische verkenning van Landgoed Leijkant Guido Stooker 33 - Verkenningen in de Leikant en het Groene Bosch Theo Peeters 43 - De weekdieren van de Kaaistoep van 2014-2017 Kees Margry & Paul van Wielink 55 - Mijten en teken, een overzicht 1995-2017 Paul van Wielink 61 - Haften in de Kaaistoep Ad Mol e.a. 69 - Een merkwaardige cicade in de Kaaistoep Ad Mol 75 - Wantsen op licht (Hemiptera: Heteroptera) Berend Aukema 79 - Pijpvallenonderzoek (vervolg) Ron Felix e.a. 85 - Top zeven avonden: mieren op licht Peter Boer 97 - De lieveheersbeestjesschildwesp Paul van Wielink 99 - Kevers in de Kaaistoep 1995-2017. Deel 1. Paul van Wielink 101 - De nachtexcursie van de Insectenwerkgroep Guido Stooker 125 - Nachtvlinderen op de Kaaistoep in 2017 Guido Stooker & Henk Spijkers 129 - Schietmotten in de Kaaistoep in 2012-2016 David Tempelman 139 - Kaaistoepkekkers Ron Felix & Jaap van Kemenade 145 - Project herintroductie knoflookpad Peter Kroon & Ron Felix 149 - Vogels in het waterwingebied Tilburg in 2017 Jan van Gameren 153 - De vinkenbaan in de Kaaistoep in 2017 Mike van Zon e.a. 157 - De vogels van heidegebied de Sijsten in 2017 Guido Stooker 163 - Vogeltellingen in de Kaaistoep-West Ben Akkermans 165 - Broedvogelkartering Kaaistoep-West in 2017 Guido Stooker 171 - Het beheer in de Kaaistoep en omgeving in 2017 Jaap van Kemenade 175 Bijlage A. Plattegrond van de Kaaistoep [binnenflap voorkant]. Bijlage B: Poelen in de Kaaistoep [binnenflap achterkant]. 4 Paddenstoelenonderzoek in de Kaaistoep in 2017 Luciën Rommelaars Werkwijze en resultaten In 2017 heb ik 4 inventarisaties verricht in de Kaaistoep. Dit heeft 74 records opgeleverd, verdeeld over 69 soorten. Tien soorten waren nieuw voor de Kaaistoep (tabel 1). Eén collectie kon niet op naam gebracht worden. Plezierig was de inventarisatie samen met Henk Lammers (NMV). Beiden hadden we rozentakken voor onderzoek meegenomen. Henk vond op één van zijn takken Rosasphaeria moravica, een soort die nieuw bleek te zijn voor Nederland. Hypomyces armeniacus blijkt in de Rode Lijst 2008 opgenomen te zijn als een gevoelige soort. Bijzondere vondsten werden gefotografeerd en vaak moest materiaal voor determinatie verzameld worden. Dit materiaal is na microscopisch onderzoek gedroogd en opgenomen in een herbarium. Alle inventarisatiegegevens zijn in het kader van het karteringsproject doorgegeven aan de NMV. Het verslag zal verspreid worden onder belangstellende leden van de paddenstoelenwerkgroep van de KNNV- afdeling Tilburg. Er zijn nu in totaal 1.109 soorten waargenomen van 1995 t/m 2017. Het aantal Rode Lijst- soorten conform de nieuwe Rode Lijst 2008 is met één gestegen en komt nu op 65. Voornemen Natuurlijk zal ik ook in 2018 de Kaaistoep regelmatig proberen te bezoeken. Het vinden van nieuwe soorten houdt immers nog steeds niet op. Wetenschappelijke naam Nederlandse naam TG Rl 08 LW codenr Annulohypoxylon minutellum AS ---- S 1192.01.0 Botryobasidium laeve Kleinsporig trosvlies AP OG S 0268.06.0 Didymosphaeria oblitescens Variabel poriebultje AS OG S 0877.03.0 Hyaloscypha fuckelli v. alniseda Gewoon waterkelkje AS OG S 0618.06.2 Hypoderma rubi Bramenbootje AS OG S 0774.01.0 Hypomyces armeniacus telemorf Russulazwameter AS GE P 0625.02.1 Podospora tetraspora Viersporig menhirzwammetje AS OG S 0821.01.0 Rosasphaeria moravica AS ---- S xxxxxxx Stemonitis flavogenita Schijfnetpluimpje MY ---- S 0937.02.0 Thyridaria, Valsaria, Otthia spec AS ---- S xxxxxxx Tomentella sublilacina Gewoon rouwkorstje AP OG S 0414.11.0 Tabel 1. Overzicht van de nieuwe soorten voor de Kaaistoep gevonden in 2017. Toelichting kolommen in de tabel: Kolom 1: Wetenschappelijke naam conform namenlijst 2013. Kolom 2: Nederlandse naam conform namenlijst 2013 Kolom 3: TG = Taxonomische groep: AP: Apphyllophorales, AS: Ascomyceten, MY: Myxomyceten. Kolom 4: RL 08: Aanduiding conform Rode Lijst 2008: OG: Onvoldoende gegevens, GE: Gevoelig vanwege zeldzaamheid of sterke afname trend, ----: nog geen gegevens in nieuwe namenlijst 2013. Kolom 5: LW: levenswijze: S = saprofitische levenswijze, P = parasitaire levenswijze, M = mycorrhizavormer. Kolom 6: Codenummer volgens de nieuwe namenlijst 2013: xxxxxxx: Deze soort heeft nog geen codenummer. 5 Stemonitis flavogenita (Schijfnetpluimpje) Hypomyces armeniacus (Russulazwameter) Didymosphaeria oblitescens (Variabel poriebultje) Botryobasidium laeve (Kleinsporig trosvlies) Hypoderma rubi (Bramenbootje) 6 Podospora tetraspora (Viersporig menhirzwammetje) Tomentella sublilacina