Program Ochrony Środowiska

dla Gminy

na lata 2018 - 2021

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 1 Zamawiaj ący:

Urz ąd Miejski w Chojnie

Wykonawca:

Ekolog Sp. z o.o. ul. Świ ętowidzka 6/4 61-058 Pozna ń

Autorzy opracowania: in ż. Katarzyna Walkowiak mgr Jakub Smakulski mgr Agnieszka Goerlich mgr in ż. Dorota Krzemi ńska Faustyna Nowicka

Pod kierunkiem: mgr Anna Grabowska-Szaniec

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 2 Spis tre ści 1. WYKAZ SKRÓTÓW ...... 5 2. STRESZCZENIE ...... 6 3. WST ĘP ...... 8 3.1 Cel i zakres opracowania ...... 8 3.2 Struktura programu i metodyka prac ...... 9 3.3 Podstawa prawna ...... 10 3.4 Spójno ść z dokumentami nadrz ędnymi ...... 10 4. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 12 4.1 Charakterystyka Gminy Chojna ...... 12 4.1.1 Uwarunkowania przyrodnicze ...... 12 4.1.2 Uwarunkowania społeczno – gospodarcze ...... 14 4.2 Ochrona klimatu i jako ści powietrza ...... 19 4.2.1 Stan wyj ściowy ...... 19 4.2.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony powietrza i klimatu ...... 27 4.2.3 Ocena stanu – analiza SWOT ...... 28 4.3 Zagro żenia hałasem ...... 29 4.3.1 Stan wyj ściowy ...... 29 4.3.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony przed hałasem ...... 34 4.3.3 Ocena stanu – analiza SWOT ...... 35 4.4 Pola elektromagnetyczne ...... 36 4.4.1 Stan wyj ściowy ...... 36 4.4.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi ..... 39 4.4.3 Ocena stanu – analiza SWOT ...... 40 4.5 Gospodarowanie wodami ...... 41 4.5.1 Stan wyj ściowy ...... 41 4.5.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie gospodarowania wodami ...... 45 4.5.3 Ocena stanu – analiza SWOT ...... 45 4.6 Gospodarka wodno-ściekowa ...... 47 4.6.1 Stan wyj ściowy ...... 47 4.6.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie gospodarki wodno – ściekowej ...... 50 4.6.3 Ocena stanu – analiza SWOT ...... 51 4.7 Zasoby geologiczne ...... 52 4.7.1 Stan wyj ściowy ...... 52 4.7.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 „Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 3 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony zasobów geologicznych ...... 54 4.7.3 Ocena stanu – analiza SWOT ...... 55 4.8 Gleby ...... 56 4.8.1 Stan wyj ściowy ...... 56 4.8.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony gleb ...... 59 4.8.3 Ocena stanu – analiza SWOT ...... 59 4.9 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ...... 60 4.9.1 Stan wyj ściowy ...... 60 4.9.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie gospodarki odpadami ...... 65 4.9.3 Ocena – analiza SWOT ...... 66 4.10 Zasoby przyrodnicze...... 67 4.10.1 Stan wyj ściowy ...... 67 4.10.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 dotycz ące obszaru interwencji zasoby przyrodnicze ...... 76 4.10.3 Ocena – analiza SWOT ...... 77 4.11 Zagro żenia powa żnymi awariami ...... 78 4.11.1 Stan wyj ściowy ...... 78 4.11.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2008-2012 w zakresie ochrony przed powa żnymi awariami ...... 81 4.11.3 Ocena – analiza SWOT ...... 81 4.12 Adaptacje do zmian klimatu oraz nadzwyczajne zagro żenia środowiska ...... 82 4.13 Edukacja ekologiczna ...... 83 4.14 Monitoring Środowiska ...... 85 5. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 86 6. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 119 7. SPIS TABEL ...... 121 8. SPIS RYSUNKÓW ...... 122

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 4

1. WYKAZ SKRÓTÓW Nazwa skrótu Wyja śnienie Analiza SWOT jest jedn ą z najcz ęś ciej stosowanych metod analizy strategicznej. Polega na analizie silnych i słabych stron organizacji oraz Analiza SWOT szans i zagro żeń które si ę przed ni ą pojawiaj ą. SWOT, to skrót od: strengths (mocne strony), weaknesses (słabe strony), opportunities (szanse), threats (zagro żenia). GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GIO Ś Główny Inspektorat Ochrony Środowiska GUS Główny Inspektorat Ochrony Środowiska JCWP Jednolite Cz ęś ci Wód Powierzchniowych JCWPd Jednolite Cz ęś ci Wód Podziemnych JST Jednostka Samorz ądu Terytorialnego KPGO Krajowy Plan Gospodarki Odpadami KPO ŚK Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych WPGO Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami KZGW Krajowy Zarz ąd Gospodarki Wodnej NFO ŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OZE Odnawialne Źródła Energii PEM Pola elektromagnetyczne PM2,5 Pył zawieszony o granulacji do 2,5 µm PM10 Pył zawieszony o granulacji do 10 µm PM Ś Pa ństwowy Monitoring Środowiska POKzA Program Oczyszczania Kraju z Azbestu POP Program Ochrony Powietrza PO Ś Program Ochrony Środowiska PROW Program Rozwoju Obszarów Wiejskich RDLP Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych RDO Ś Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska RZGW Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej SOO Ś Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko UE Unia Europejska WFO ŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ZDR Zakłady Du żego Ryzyka ODR Ośrodek Doradztwa Rolniczego ZZDW Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich WZMiUW Wojewódzki Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych ZZR Zakłady Zwi ększonego Ryzyka

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 5

2. STRESZCZENIE

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” zawiera podstawowe informacje na temat aktualnego stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego na terenie gminy, a tak że wyst ępuj ących w jej granicach zagro żeń i problemów. Opracowany dokument jest zgodny z dokumentami strategicznymi na poziomie krajowym, wojewódzkim oraz powiatowym. Nadrz ędnym celem programu jest prowadzenie na terenie gminy działa ń zgodnych z ide ą zrównowa żonego rozwoju oraz utrzymanie jego cennych warto ści przyrodniczych. Chojna, stanowi gmin ę miejsko-wiejsk ą. Siedzib ą władz gminnych, a zarazem najwi ększ ą jednostk ą osadnicz ą jest miasto Chojna. Analizowany teren zlokalizowany jest w południowo-zachodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego, w powiecie gryfi ńskim. , zajmuje powierzchni ę 332,89 km 2. Według danych, pochodz ących z Głównego Urz ędu Statystycznego, w 2017 roku na terenie gminy Chojna liczba ludno ści wynosiła 13 846 osób, w tym ponad połow ę stanowiły kobiety (7 052). Ze wzgl ędu na dynamiczny rozwój gospodarczy analizowanego obszaru oraz zachodz ące w nim na przestrzeni lat zmiany strukturalne, gmina zmaga si ę obecnie z ró żnego rodzaju zagro żeniami środowiska przyrodniczego. Głównym problemem w zakresie ochrony klimatu oraz powietrza jest emisja zanieczyszcze ń, pochodz ących z indywidualnych systemów grzewczych oraz transportu drogowego. Zadania przedstawione w niniejszym dokumencie skupiaj ą si ę przede wszystkim na ograniczeniu ilo ści zanieczyszcze ń i poprawie jako ści powietrza atmosferycznego, poprzez zaoferowanie mieszka ńcom pomocy w wymianie pieców w ęglowych na gazowe oraz modernizacji nawierzchni dróg. Najwi ększym źródłem hałasu w gminie Chojna jest ruch drogowy. Przez analizowany obszar przebiegaj ą bowiem drogi krajowe i wojewódzkie. W celu ograniczenia uci ąż liwo ści hałasu oraz poprawy klimatu akustycznego miasta, konieczne jest przeprowadzenie modernizacji dróg i promocji ście żek rowerowych. Na terenie gminy zlokalizowanych jest 27 emitorów promieniowania elektromagnetycznego (stacje bazowe telefonii komórkowej) oraz przesyłowe linie elektroenergetyczne. Obecno ść , emitorów nie powoduje jednak przekroczenia dopuszczalnego poziomu nat ęż enia pól elektromagnetycznych. Zadaniem gminy jest bie żą ce monitorowanie źródeł promieniowania oraz ograniczenie powstawania nowych emitorów promieniowania na terenach g ęstej zabudowy mieszkaniowej na etapie planowania przestrzennego. Gmina Chojna, zlokalizowana jest na obszarze zlewni rzeki Odry oraz w zlewni mniejszych rzek, tj. Rurzycy, Słupii, Kurzycy i Tywy. Ponadto, w granicach omawianego terenu wyst ępuj ą jeziora polodowcowe typu rynnowego: M ętno, Ostrów, Jele ńskie, , , Le śne oraz Strzeszowskie, a tak że liczne „oczka” polodowcowe. Gmina, posiada niewielk ą ilo ść obszarów bezodpływowych. Analizowany obszar odznacza si ę złym stanem wód powierzchniowych. W celu poprawy ich jako ści nale ży ograniczy ć ilo ść zanieczyszcze ń przesi ąkaj ących z pól uprawnych oraz szlaków komunikacyjnych do wód gruntowych i powierzchniowych. Gmina Chojna, odznacza si ę dobrze rozbudowanym systemem wodoci ągowym, który

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 6

obejmuje praktycznie cały analizowany teren. Według danych, uzyskanych z Urz ędu Gminy Chojna z 2017 roku, na terenie gminy z instalacji wodoci ągowej korzysta 100%, natomiast z sieci kanalizacyjnej 70%. Na obszarze gminy, zaleca si ę jednak rozbudow ę oraz modernizacj ę omawianych sieci. Analizowany obszar został ukształtowany na skutek wielu procesów morfogenetycznych, zachodz ących podczas plejstocenu oraz holocenu. Pod wzgl ędem tektonicznym, gmina Chojna znajduje si ę w zasi ęgu bloku Gorzowa. Na omawianym terenie, najstarsze utwory stanowi ą osady paleogenu oraz neogenu, które przykrywaj ą utwory czwartorz ędowe. Ponadto, w granicach gminy znajduje si ę 5 złó ż kopalin. Zlokalizowane na analizowanym obszarze gleby s ą utworami młodymi, które w znacznej mierze powstały z materiałów polodowcowych. W granicach gminy przewa żaj ą gleby średnie oraz słabe, natomiast gleby dobrej jako ści, tj. klasy IIIa, IIIb (2 i 3 kompleks przydatno ści rolniczej), zajmuj ą niewielkie powierzchnie i wyst ępuj ą w rozproszonych kompleksach. W gminie Chojna, znaczna cz ęść gleb u żytkowana jest rolniczo. Na omawianym terenie zlokalizowany jest Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów, do którego mieszka ńcy gminy mog ą przynosi ć m.in. przeterminowane leki, stare meble, chemikalia, baterie i akumulatory, opony, itd. Ponadto, na analizowanym terenie odnotowuje si ę stopniowy wzrost odpadów segregowanych. Lesisto ść analizowanego terenu wynosi 38,2%. W granicach gminy wyst ępuje m.in. park krajobrazowy, Obszary specjalnej ochrony siedlisk i ptaków, rezerwaty przyrody, u żytki ekologiczne oraz zespoły przyrodniczo krajobrazowe. Ze wzgl ędu na wyj ątkowe bogactwo przyrodnicze oraz rosn ącą liczb ę odwiedzaj ących, omawiany teren wymaga szczególnej ochrony przed dewastacj ą oraz ci ągłego monitorowania zachodz ących na nim zmian. Dla wyznaczonych zada ń opracowano harmonogram realizacji. Zakres wykonania i wdra żania programu b ędzie podlegał monitoringowi – co dwa lata b ędzie sporz ądzany raport z programu ochrony środowiska.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 7

3. WST ĘP

3.1 Cel i zakres opracowania

Przedmiotem niniejszego opracowania jest dokument pt. „Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018 – 2021”.

Obowi ązek sporz ądzenia Programu ochrony środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.). Zgodnie z art. 17 ustawy, organ gminy opracowuje Program ochrony środowiska. Z wykonania programu organ wykonawczy sporz ądza co dwa lata raporty, które nast ępnie przedstawia radzie gminy. Głównym celem sporz ądzenia, uchwalenia i wdra żania Programu ochrony środowiska jest realizacja przez jednostki samorz ądu terytorialnego polityki ochrony środowiska. Program ochrony środowiska powinien stanowi ć podstaw ę funkcjonowania systemu zarz ądzania środowiskiem, ł ącz ącą wszystkie działania oraz dokumenty dotycz ące ochrony środowiska oraz przyrody. Program ochrony środowiska winien spełnia ć wymagania okre ślone w art. 14, art. 17 i art. 18 ustawy Prawo ochrony środowiska . Zasady i tryb udziału społecze ństwa w post ępowaniu, którego przedmiotem jest sporz ądzenie Programu ochrony środowiska okre śla ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2017 poz. 1405 z pó źn. zm.). Program ochrony środowiska zgodnie z art. 13 i art. 14 ustawy Prawo ochrony środowiska ma okre śla ć przede wszystkim zespół działa ń maj ących na celu stworzenie warunków niezb ędnych do realizacji ochrony środowiska, zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju. W zwi ązku z tym, że polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2018 r. poz.1307 z pó źn. zm.), program ochrony środowiska powinien by ć spójny z strategiami i programami strategicznymi obowi ązuj ącymi na terenie analizowanego obszaru. „Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018 – 2021” jest kontynuacj ą zada ń okre ślonych w poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla gminy Chojna. Program spełnia wymagania zawarte w opracowanym przez Ministerstwo Środowiska dokumencie „Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Oznacza to, że w przygotowanym programie: • została przeprowadzona ocena stanu środowiska z uwzgl ędnieniem obszarów przyszłej interwencji; • w ramach opisu stanu środowiska uwzgl ędnione zostały zagadnienia horyzontalne: adaptacja do zmian klimatu, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring środowiska, • uwzgl ędnione zostały cele, kierunki interwencji i zadania wynikaj ące z oceny stanu środowiska; • okre ślony został harmonogram rzeczowo – finansowy dla zada ń własnych samorz ądu oraz zada ń monitorowanych.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 8

Ponadto, podczas tworzenia programu uwzgl ędniono zało żenia zawarte w wojewódzkim programie ochrony środowiska oraz programach sektorowych, strategiach i istniej ących planach rozwoju.

3.2 Struktura programu i metodyka prac

Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna składa si ę z 8 rozdziałów, w których przedstawiono zagadnienia wst ępne, ocen ę stanu środowiska, cele, zadania i sposoby ich finansowania oraz system realizacji programu. Tok pracy w ramach opracowania „Pr ogramu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018 – 2021” składał si ę z kilku etapów. W pierwszej kolejno ści przeprowadzono prace przygotowawcze, które opierały si ę na zebraniu materiałów źródłowych oraz danych dotycz ących aktualnego stanu środowiska na terenie gminy. Po zebraniu danych wyj ściowych opracowano charakterystyk ę oraz diagnoz ę stanu środowiska przyrodniczego z uwzgl ędnieniem dziesi ęciu obszarów interwencji: ochrona klimatu i jako ści powietrza, zagro żenia hałasem, pola elektromagnetyczne, gospodarowanie wodami, gospodarka wodno – ściekowa, zasoby geologiczne, gleby, gospodarka odpadami, zasoby przyrodnicze oraz zagro żenia powa żnymi awariami. W dokumencie uwzgl ędniono tak że adaptacje do zmian klimatu oraz nadzwyczajne zagro żenia środowiska, działania edukacyjne i monitoring środowiska. Ponadto, opisano efekty realizacji dotychczas obowi ązuj ącego programu ochrony środowiska, dokonano analizy SWOT, na podstawie której okre ślono najpowa żniejsze zagro żenia dla miasta z zakresu analizowanych obszarów interwencji. Dane pozyskano z Urz ędu Miejskiego w Chojnie, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie, Nadle śnictwa Chojna, Wodoci ągów Zachodniopomorskich, Zachodniopomorskiego Zarz ądu Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, Zarz ądu Dróg Powiatowych w Gryfinie, Głównej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego, Komendy Powiatowej Stra ży Po żarnej, Starostwa Powiatowego w Gryfinie, Zachodniopomorskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Szczecinie, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Głównego Urz ędu Statystycznego, Pa ństwowej Inspekcji Sanitarnej, Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej, Pa ństwowej Stra ży Po żarnej. Dane o stanie środowiska naturalnego opisywano na podstawie aktualnych informacji. W dokonanej ocenie i analizie stanu środowiska przyrodniczego okre ślono cele, kierunki i zadania, a nast ępnie opracowano harmonogram rzeczowo – finansowy z uwzgl ędnieniem formy finansowania, osobno dla zada ń własnych gminy Chojna oraz osobno dla zada ń monitorowanych.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 9

3.3 Podstawa prawna

Niniejszy dokument sporz ądzono zgodnie z wymogami obowi ązuj ących przepisów prawnych, dotycz ących zagadnie ń ochrony środowiska. Podstaw ę prawn ą Programu stanowi ą wymienione ni żej ustawy oraz akty wykonawcze do tych ustaw: • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2017 poz. 1405 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 1614 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U. 2017 poz.788 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. 2017 poz.1566 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2018 poz. 1152 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. 2018 poz. 954 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 17 lipca 2009 roku o systemie zarz ądzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. 2018 poz. 1271 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 roku o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz.U. 2018 poz. 1454 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. 2017 poz. 2126 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2018 poz. 992 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U. 2017 poz.1161 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. 2018 poz. 1202 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawo żeniu (Dz.U. 2018 poz. 1259 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2017 poz.1073 z pó źn. zm.), • Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierz ąt (Dz.U. 2017 poz. 1840 z pó źn. zm.).

3.4 Spójno ść z dokumentami nadrz ędnymi

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018 – 2021” uwzgl ędnia zało żenia zawarte w dokumentach nadrz ędnych wy ższego szczebla:

‹ nadrz ędne dokumenty strategiczne: • Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesno ści, • Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020, • Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko”,

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 10

• Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”, • Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektyw ą do 2030 roku), • Strategia zrównowa żonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012 – 2020, • Polityka energetyczna Polski do 2030 roku,

‹ dokumenty sektorowe: • Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020, • Aktualizacja Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, • Krajowy plan gospodarki odpadami 2022, • Krajowy program zapobiegania powstawaniu odpadów, • Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014 – 2020, • Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2014 – 2020, • Program ochrony i zrównowa żonego u żytkowania ró żnorodno ści biologicznej oraz Plan działa ń na lata 2015 – 2020, • Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywa do roku 2030, • Program wodno – środowiskowy kraju, • Plan Gospodarowania Wodami na obszarze dorzecza Odry, • Plan zarz ądzania ryzykiem powodziowym,

‹ dokumenty o charakterze programowym/wdro żeniowym: • Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020, • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego, • Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016-2022 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2023-2028, • Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej, • Program ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2016-2020 z perspektyw ą do 2024,

‹ dokumenty szczebla lokalnego:

• Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Gryfi ńskiego na lata 2016-2020,

• Strategia Rozwoju Powiatu Gryfi ńskiego na lata 2015-2020,

• Zmiana Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Chojna, 2014,

• Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Chojna, 2015.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 11

4. OCENA STANU ŚRODOWISKA

4.1 Charakterystyka Gminy Chojna

4.1.1 Uwarunkowania przyrodnicze

Gmina Chojna, stanowi gmin ę miejsko-wiejsk ą. Siedzib ą władz gminnych, a zarazem najwi ększ ą jednostk ą osadnicz ą jest miasto Chojna. Analizowany teren zlokalizowany jest w południowo-zachodniej cz ęś ci województwa zachodniopomorskiego, w powiecie gryfi ńskim. Gmina Chojna, zajmuje powierzchni ę 332,89 km 2, przez co stanowi najwi ększ ą gmin ę powiatu oraz jedn ą z najwi ększych w województwie. Omawiany obszar graniczy z nast ępuj ącymi gminami: od północy - , od wschodu- i gmina Trzci ńsko-Zdrój, od południa - , gmina Mory ń i , natomiast od zachodu (przez rzek ę Odr ę) gmina sąsiaduje z Niemcami. W skład analizowanego obszaru wchodz ą 23 sołectwa: , Rurka, Strzelczyn, Grzybno, Kamienny Jaz, Czartoryja, Zatoń Dolna, Jelenin, , Narost, Biał ęgi, Mętno, Stoki, Łaziszcze, Godków, Godków Osiedle, Krajnik Górny, , Grabowo, Krzymów, , i Graniczna.

Rysunek 1: Poło żenie gminy Chojna na tle województwa i powiatu Źródło: Opracowanie własne „Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 12

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego (2002), gmin ę Chojna okre ślaj ą nast ępuj ące jednostki: • Megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa, • Prowincja: Ni ż Środkowoeuropejski, • Podprowincja: Pojezierze Południowobałtyckie, • Makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie, • Mezoregion: Pojezierze My śliborskie.

Gmina Chojna, odznacza si ę znacznym zró żnicowaniem pod wzgl ędem rze źby terenu, w jej skład wchodz ą bowiem fragmenty przełomowej doliny rzeki Odry, dwa ci ągi wzgórz morenowych fazy maksymalnej oraz subfazy choje ńskiej stadiału pomorskiego, a tak że wysoczyzna moreny dennej, urozmaicona wzniesieniami form szczelinowych i zagłębieniami wytopiskowymi. Dodatkowo, w obr ębie gminy wyst ępuj ą terasy rzeczne oraz pola sandrowe. Jedn ą z najbardziej charakterystycznych jednostek omawianego terenu są Wzgórza Krzymowskie, które posiadaj ą prostopadł ą do doliny orientacj ę. Drugim, wyró żniaj ącym si ę obszarem jest przełomowa dolina Odry o silnie wyeksponowanych zboczach. Strefa kraw ędziowa omawianej doliny, odznacza si ę wyst ępowaniem stromych, urwistych stoków z licznymi rozci ęciami bocznymi. W granicach gminy Chojna znajduj ą si ę równie ż zgrupowania wzniesie ń b ądź pojedyncze wzgórza morenowe oraz kemowe, których wysoko ści wzgl ędne osi ągaj ą warto ści do 60 metrów. Wi ększe z nich, zlokalizowane są na wschód od Krzymowa, w okolicy Garnowa, a tak że wzdłu ż wschodniej granicy analizowanego terenu. W przypadku pól sandrowych, to wyst ępuj ą one w trzech rejonach, tj. na południowy-wschód od jeziora Biał ęgi, wokół jeziora Ostrów oraz wzdłu ż północnej granicy obszaru. Na terenie gminy Chojna, gleby gruntów ornych występuj ą w formie mniejszych kompleksów. Gleby, charakteryzuj ące si ę II oraz III kompleksem przydatno ści rolniczej (klasa bonitacyjna III a i III b), zlokalizowane s ą głównie w północno-zachodniej cz ęś ci gminy, a konkretnie w pobli żu Grabowa, Krajnika Dolnego i Krajnika Górnego. Nieco wi ększe powierzchnie gleb II i III kompleksu, znajduj ą si ę na południowy-zachód i południe od Krajnika Górnego, w okolicy wsi Krzymowa i Zato ń, a tak że w północno-wschodniej (w pobli żu Grzybna) i środkowej (rejon miasta oraz wsi Stoki) cz ęś ci gminy. Na omawianym terenie dominuj ą gleby IV oraz V kompleksu przydatno ści rolniczej (klasa bonitacyjna IV a i IV b), które znajduj ą si ę w północno-wschodniej cz ęś ci gminy oraz w okolicy Krajnika Dolnego. Ponadto, na analizowanym obszarze wyst ępuj ą gleby VI i VII kompleksu przydatno ści rolniczej (klasa bonitacyjna V i VI). Gleby te, wraz z innymi glebami wy ższych klas, tworz ą mozaik ę, m.in. w pobli żu Krajnika Dolnego, Nawodnej i Chojny. Pod wzgl ędem u żytkowania terenów, w gminie Chojna dominuj ą u żytki rolne, które zajmuj ą prawie połow ę powierzchni analizowanego obszaru. Gmina Chojna, zlokalizowana jest bezpo średniej zlewni rzeki Odry oraz zlewni mniejszych rzek: Kurzycy, Rurzycy, Słubii i Tywy. W granicach gminy, wyst ępuj ą równie ż jeziora polodowcowe typu rynnowego oraz liczne „oczka” polodowcowe. Według regionalizacji klimatycznej dla Polski (Wo ś 1993), gmina Chojna znajduje si ę w VI krainie klimatycznej – Region Zachodniopomorski. Omawiany region, charakteryzuje si ę wyst ępowaniem znacznej liczby dni z pogod ą przymrozkow ą, umiarkowanie zimn ą, z niewielkim

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 13

zachmurzeniem, bez opadu oraz rzadkie wyst ępowanie dni z pogod ą przymrozkow ą, umiarkowanie zimn ą, z du żym zachmurzeniem i opadem. Zgodnie z regionalizacj ą przyrodniczo-le śną, gmina Chojna poło żona jest w Krainie Bałtyckiej, obejmuj ącej północno-zachodni ą cz ęść kraju. Kraina Bałtycka, odznacza si ę wyst ępowaniem buczyn, kwa śnych d ąbrów, subatlantyckich gr ądów, borów sosnowych oraz zbiorowisk nadmorskich. W roku 2017, ł ączna powierzchnia lasów na terenie gminy Chojna wynosiła 12 689,26 ha, z czego grunty le śne prywatne stanowiły 217,69 ha. Obszary le śne analizowanego terenu pozostaj ą w zasi ęgu nast ępuj ących nadle śnictw: Chojna, My ślibórz, Mieszkowice.

4.1.2 Uwarunkowania społeczno – gospodarcze

Demografia Według danych, pochodz ących z Głównego Urz ędu Statystycznego, w 2017 roku na terenie gminy miejsko-wiejskiej Chojna liczba ludno ści wynosiła 13 846 osób, w tym ponad połow ę stanowiły kobiety (7 052 osób). Bior ąc pod uwag ę jedynie obszar miasta, ogólna liczba ludno ści wynosiła tam 7 440 osoby, natomiast na terenie wiejskim- 6 406 osoby. Od roku 2013, do 2016 w granicach miasta obserwowano stopniowy wzrost liczby ludno ści (144 osoby) W 2017 stan ludno ści na omawianym obszarze wynosił 7 440 osoby. Tymczasem, na terenach wiejskich liczba ludno ści zmniejsza si ę - w roku 2013, omawiany obszar zamieszkiwało 6 666 osoby, a w roku 2017 jedynie 6 406 osoby.

Tabela 1 : Zmiany liczby ludno ści analizowanego obszaru w latach 2013-2017 Wyszczególnieni e: 2013 2014 2015 2016 2017 Ogólna liczba ludno ści na terenie 13 969 13 937 13 912 13 900 13 846 gminy miejsko- wiejskiej Liczba m ęż czyzn na terenie gminy 6 847 6 836 6 830 6 816 6 794 miejsko-wiejskiej Liczba kobiet na terenie gminy 7 122 7 101 7 082 7 084 7 052 miejsko-wiejskiej Ogólna liczba ludno ści na terenie 7 303 7 382 7 403 7 447 7 440 miasta Ogólna liczba ludno ści na terenie 6 666 6 555 6 509 6 453 6 406 wiejskim Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUSu

Przyczyny zmian liczby ludno ści na terenie gminy Chojna mog ą by ć ró żne - pocz ąwszy

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 14

od wielko ści przyrostu naturalnego, salda migracji, współczynnika feminizacji, po struktur ę wiekow ą ludno ści. Dane statystyczne, w zakresie podstawowych czynników kształtuj ących lokaln ą sytuacj ę demograficzn ą, zostały przedstawione w poni ższej tabeli.

Tabela 2: Ruch naturalny w gminie Chojna w latach 2013-2017 Wyszczególnienie: Jednostka 2013 2014 2015 2016 2017 Urodzenia żywe - 10,21 9,31 10,00 9,50 10,95 na 1000 ludno ści Zgony na 1000 - 12,35 9,02 9,64 8,71 9,29 ludno ści Przyrost naturalny - -2,14 0,29 0,36 0,79 1,66 na 1000 ludno ści Saldo migracji - -3,1 -2,1 x -3,2 -3,5 na 1000 ludno ści Zameldowania osoba 172 174 x 170 156 Wymeldowania osoba 216 203 x 215 204 Współczynnik osoba 104 104 104 104 104 feminizacji Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUSu; obja śnienie: x – brak danych

W analizowanym okresie, przyrost naturalny na 1000 ludno ści osi ągn ął stosunkowo niskie warto ści - wahał si ę bowiem od -2,14 do 0,79. W przypadku urodze ń żywych na 1000 ludno ści oraz zgonów na 1000 ludno ści, warto ści obu wska źników znajdowały si ę na podobnym poziomie. W roku 2017, saldo migracji na 1000 ludno ści wynosiło -3,5, co oznacza, że przewa żaj ąca cz ęść mieszka ńców opuszczała gmin ę. W tym samym roku, liczba osób, które wymeldowały si ę z analizowanego terenu, była wy ższa od liczby osób zameldowanych o 48. Struktur ę ludno ści gminy, według ekonomicznej grupy wieku, liczby bezrobotnych zarejestrowanych i udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym, przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 3: Grupy wieku ekonomicznego oraz struktura bezro bocia w latach 2013-2017 na terenie gminy Chojna Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Bezrobocie Rok (0-17 lat) [osoby] [%] [osoby] [%] [osoby] [%] [osoby] [%]

2013 2661 19,0 9176 65,7 2132 15,3 1254 13,7

2014 2613 18,7 9125 65,5 2199 15,8 961 10,5

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 15

2015 2576 18,5 9047 65,0 2289 16,5 821 9,1

2016 2539 18,3 8948 64,4 2413 17,4 745 8,3

2017 2478 17,9 8870 64,1 2498 18,0 598 6,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUSu

Struktura ludno ści gminy Chojna, pod wzgl ędem wieku w roku 2017, przedstawiała si ę nast ępuj ąco: 17,9% ogólnej liczby mieszka ńców stanowi ą osoby b ędące w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat), 64,1% osoby w wieku produkcyjnym, natomiast 18% stanowi ą osoby w wieku poprodukcyjnym. Na przestrzeni analizowanego okresu, zaobserwowano wzrost liczby ludno ści w wieku poprodukcyjnym oraz spadek liczby ludno ści w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. W latach 2013-2017, bezrobocie na terenie gminy Chojna widocznie zmalało. Stopa bezrobocia (udział bezrobotnych w stosunku do liczby ludno ści aktywnej zawodowo) w roku 2013 wynosiła 13,7%, natomiast w 2017 roku 6,3%. Dla porównania, w roku 2016 na terenie powiatu gryfi ńskiego stopa bezrobocia zarejestrowanego wynosiła 5,2%.

Gospodarka Według danych z Krajowego Rejestru Podmiotów Gospodarki Narodowej, w gminie Chojna w roku 2017 znajdowało si ę 49 podmiotów gospodarczych sektora publicznego. W porównaniu do roku 2013, ich liczba zwi ększyła si ę o 9. Na obszarze miasta liczba podmiotów gospodarczych sektora publicznego w roku 2017 wynosiła 37, natomiast na terenie wiejskim 12. W przypadku prywatnych podmiotów gospodarczych, w roku 2017 na omawianym obszarze zarejestrowanych było 1438 podmiotów, czyli o 1 mniej ni ż w roku 2013. Na terenie miasta, liczba podmiotów gospodarczych sektora publicznego wynosiła wówczas 918, a na obszarze wiejskim 520. W poni ższej tabeli przedstawiono zmiany liczby podmiotów gospodarczych, z podziałem na sektor prywatny i publiczny, na przestrzeni lat 2013-2017.

Tabela 4 : Zmiany liczby podmiotów gospodarczych w latach 2013-2017 na terenie gminy Chojna Podmioty gospodarcze ogółem Wyszczególnienie 2013 2014 2015 2016 2017 Sektor publiczny Obszar gminy miejsko-wiejskiej 40 48 49 48 49 Obszar miasta w gminie miejsko- 28 36 37 36 37 wiejskiej Obszar wiejski w gminie miejsko- 12 12 12 12 12 wiejskiej Sektor prywatny Obszar gminy miejsko-wiejskiej 1439 1447 1441 1430 1438

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 16

Obszar miasta w gminie miejsko- 906 925 919 905 918 wiejskiej Obszar wiejski w gminie miejsko- 533 522 522 525 520 wiejskiej Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUSu

W roku 2017, w granicach gminy miejsko-wiejskiej Chojna znajdowało si ę 49 podmiotów gospodarczych sektora publicznego, z czego 24 podmioty gospodarcze stanowiły pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa bud żetowego, natomiast 2 spółki handlowe. W tym samym roku, na analizowanym obszarze zarejestrowanych było 1438 podmiotów sektora prywatnego, spo śród których 1117 stanowiły osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą, 104 spółki handlowe i 68 spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego. W roku 2016, na terenie gminy Chojna działało tak że 8 spółdzielni, 4 fundacje oraz 53 stowarzysze ń i organizacji społecznych.

Tabela 5: Podmioty gospodarcze według sektorów własno ściowych w roku 2017 Podmioty w g sektorów własno ściowych Liczba podmiotów Sektor publiczny Sektor publiczny - ogółem 49 Pa ństwowe i samorz ądowe jednostki prawa bud żetowego 24 Spółki handlowe 2 Sektor prywatny Sektor prywatny - ogółem 1438 Osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą 1117 Spółki handlowe 104 Spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 68 Spółdzielnie 8 Fundacje 4 Stowarzyszenia i organizacje społeczne 53 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUSu

Zgodnie z podziałem podmiotów gospodarczych według grup rodzajów działalno ści PKD 2007, najwi ększy udział w ogólnej liczbie zajmowała pozostała działalno ść (usługi), która w roku 2017 stanowiła 69,3% wszystkich podmiotów gospodarczych. Spo śród zarejestrowanych w omawianym dziale 1043 podmiotów gospodarczych- 749 podmioty zlokalizowane były na terenie miasta, natomiast 288 na obszarze wiejskim gminy. Najmniejszy udział zajmowało rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybołówstwo, bowiem stanowiło 4,7% cało ści podmiotów. Ł ączna liczba podmiotów w analizowanym dziale wynosiła 70, z czego 14 znajdowało si ę w granicach obszaru miejskiego, a 56 na terenie wiejskim. W poni ższej tabeli, przedstawiono liczb ę podmiotów gospodarczych dla poszczególnych rodzajów działalno ści PKD 2007 w gminie Chojna.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 17

Tabela 6 : Grupy rodzajów działalno ści PKD 2007 dla gminy Chojna Wyszczególnienie 2013 2014 2015 2016 2017 Ogólnie 1479 1495 1493 1486 1496 Rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo, rybołówstwo Obszar gminy miejsko-wiejskiej 80 75 77 76 70 Obszar miasta w gminie miejsko-wiejskiej 20 19 19 15 14 Obszar wiejski w gminie miejsko-wiejskiej 60 56 58 61 56 Przemysł i budownictwo Obszar gminy miejsko-wiejskiej 370 357 365 367 389 Obszar miasta w gminie miejsko-wiejskiej 192 196 198 187 199 Obszar wiejski w gminie miejsko-wiejskiej 178 161 167 180 190 Pozostała działalno ść Obszar gminy miejsko-wiejskiej 1029 1063 1051 1043 1037 Obszar miasta w gminie miejsko-wiejskiej 722 746 741 744 749 Obszar wiejski w gminie miejsko-wiejskiej 307 317 310 299 288 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUSu

Na terenie gminy, najwi ększa liczba podmiotów gospodarczych wyst ępowała w roku 2017, wówczas wynosiła ona 1496. Zgodnie z danymi Głównego Urz ędu Statystycznego, w roku 2017 liczba podmiotów gospodarczych, w porównaniu z rokiem 2013, wzrosła o 17. Ponadto, w roku 2017, na terenie gminy znajdowało si ę 389 podmiotów zajmuj ących si ę przemysłem i budownictwem oraz 70 podmiotów gospodarczych, wchodz ących w skład działalno ści rolniczej, le śnictwa, łowiectwa, rybołówstwa. W przypadku rodzajów działalno ści PKD „przemysł i budownictwo” oraz „pozostała działalno ść ”, wi ększa liczba podmiotów gospodarczych wyst ępowała na terenie miasta, z kolei podmioty z grupy „rolnictwo, le śnictwo, łowiectwo i rybactwo” dominowały na obszarze wiejskim. Na rozwój gospodarczy omawianego terenu, istotny wpływ ma rolnicza przestrze ń produkcyjna gminy oraz zewn ętrzne rynki zbytu i zaopatrzenia, obsługuj ące wi ększe zakłady produkcyjne, do których nale żą m.in.: • w granicach miasta, na terenie byłego lotniska rosyjskiego: − P.H.U.TREES – tartak, zajmuj ący si ę przerobem surowca drzewnego na materiał budowlany (dachy, drewno konstrukcyjne oraz suche); − DREWCO Sp. z o.o.- główn ą działalno ści ą firmy jest masowa produkcja komponentów meblarskich oraz mebli z litego drewna: sosny i buka, olchy i d ębu. Firma współpracuje z fabrykami, oraz innymi du żymi producentami mebli na terenie kraju, a tak że z zakładami i sieciami handlowymi w Unii Europejskiej; − CHOJNA BETON Wytwórnia Wyrobów Betonowych Sp. z o.o.- firma produkuje gotowe elementy betonowe takie jak: studnie kanalizacyjne, kr ęgi betonowe, płyty pokrywowe, elementy betonowe do kanalizacji deszczowej, przepusty skrzynkowe drogowe i kolejowe; − Piekarnia Cukiernia MAXX – firma zajmuje si ę produkcj ą wysokiej jako ści pieczywa

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 18

oraz wyrobów ciastkarskich i cukierniczych; − DUON Dystrybucja S.A.- firma dostarcza na terenie miasta Chojna gaz skroplony poprzez własn ą infrastruktur ę; • pozostałe zakłady na terenie miasta Chojna: − Lafarge Cement Sp. A. przy ul. Polnej – zakład produkuj ący beton towarowy o rocznej produkcji do 30 tys. m 3; − "AGROCHEM PUŁAWY' Sp. z o.o. baza w Chojnie przy ul. Polnej- firma zaopatruj ącą rolników w towary niezb ędne w procesach produkcji rolnej, partner w zaopatrzeniu rolnictwa specjalizuj ącym si ę w dystrybucji nawozów mineralnych, środków ochrony ro ślin; − POLDANOR S.A w Barach – ferma trzody chlewnej wraz z biogazowni ą; − w Strzelczynie – ferma drobiu. Z punktu widzenia rozwoju gospodarczego gminy Chojna, istotne znaczenie posiada tak że teren dawnego lotniska wojsk radzieckich. Omawiany obszar zajmuje powierzchni ę około 200 ha, a w jego granicach wyst ępuj ą utwardzone drogi wewn ętrzne. Teren byłego lotniska stwarza ogromne mo żliwo ści inwestycyjne.

4.2 Ochrona klimatu i jako ści powietrza

4.2.1 Stan wyj ściowy

Klimat Klimat województwa zachodniopomorskiego odznacza się znaczn ą zmienno ści ą oraz ró żnorodno ści ą, co zwi ązane jest ze ścieraniem si ę w jego granicach klimatu morskiego i lądowego. Według Ko źmi ńskiego, gmina Chojna zlokalizowana jest w obr ębie dwóch krain klimatycznych: − Doliny rzeki Odry – w zachodnim fragmencie gminy, wzdłu ż rzeki Odry, rozci ąga si ę kilkukilometrowy pas obejmuj ący najcieplejsz ą krain ę województwa. Okres wegetacyjny omawianej krainy jest wyj ątkowo długi, liczy bowiem od 224 do 230 dni, przy średniej temperaturze 13,6-14,6 oC. Roczne warto ści opadów wynoszą około 500-550 mm, natomiast w okresie wegetacyjnym 340-400 mm. Ze wzgl ędu na parowanie wód powierzchniowych rzeki Odry, wilgotno ść analizowanego terenu znajduje si ę na wysokim poziomie- 70%. W Dolinie rzeki Odry, pokrywa śnie żna utrzymuje si ę 28-42 dni. Średnia roczna temperatura waha si ę od 8 oC do 8,3 oC. − Pojezierza My śliborskiego – średnia roczna temperatura analizowanego obszaru wynosi około 7,0-8,0 oC. Okres wegetacyjny, rozpoczyna si ę na pocz ątku kwietnia i trwa około 215-224 dni, z średni ą temperatur ą na poziomie 13,6-14,6 oC i wzrostem opadów do 500-600 mm. Zima, zaczyna si ę natomiast kilka dni wcze śniej ni ż w Dolinie Odry i trwa nieco dłu żej. W omawianej cz ęś ci dominuj ą wiatry przeciwstawne, a wi ęc zachodnie i wschodnie.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 19

Rysunek 2: Ró ża wiatrów dla gminy Chojna Źródło: www.meteoblue.com

Rysunek 3: Wykres temperatur maksymalnych dla gminy Chojna Źródło: www.meteoblue.com

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 20

Rysunek 4: Wykres ilo ści opadów dla gminy Chojna Źródło: www.meteoblue.com

Jako ść powietrza

Na jako ść powietrza oddziałuje m.in. wielko ść oraz rozkład emisji ze wszystkich źródeł, z uwzgl ędnieniem zarówno przemian fizykochemicznych zachodzących w atmosferze, jak i przepływów transgranicznych. Dla celów oceny jako ści powietrza, a tak że uchwalenia oraz realizacji programów jego ochrony, w całym kraju ustanowione zostały strefy, które wyznaczono w oparciu o podział administracyjny pa ństwa. Na terenie województwa zachodniopomorskiego obowi ązuj ą trzy strefy - aglomeracja szczeci ńska, miasto Koszalin i strefa zachodniopomorska. Podstaw ę klasyfikacji stref w rocznej ocenie jako ści powietrza stanowi ą nast ępuj ące warto ści poziomów: • dopuszczalnego – okre śla poziom substancji w powietrzu, który został wyznaczony na podstawie wiedzy naukowej. Omawiany poziom, utworzono w celu zapobiegania, unikania bądź ograniczania szkodliwego oddziaływania na środowisko przyrodnicze oraz zdrowie ludzi. Poziom ten powinien by ć osi ągni ęty w ustalonym terminie, po upływie którego nie mo że zosta ć przekroczony, • docelowego – okre śla poziom substancji w powietrzu, który został wyznaczony w celu zapobiegania, unikania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi. Omawiany poziom powinien by ć osi ągni ęty tam, gdzie to mo żliwe w danym czasie, • celu długoterminowego – okre śla poziom substancji w powietrzu. Poziom ten nale ży osi ągn ąć w dłu ższej perspektywie w celu zapewnienia skutecznej ochrony środowiska przyrodniczego oraz zdrowia ludzi, z wył ączeniem przypadków, gdy nie jest to mo żliwe.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 21

Wynikiem oceny jest zaliczenie ka żdej strefy do jednej z poni ższych klas:

• A (D1) – st ęż enia zanieczyszcze ń w danej strefie nie przekraczaj ą poziomów dopuszczalnych, docelowych i celów długoterminowych (D1); • C (D2) – je śli st ęż enia zanieczyszcze ń w danej strefie przekraczaj ą poziomy dopuszczalne, docelowe i celów długoterminowych (D2).

Przyporz ądkowanie strefy do danej klasy zale ży od st ęż eń zanieczyszcze ń wyst ępuj ących na jej terenie i wi ąż e si ę ze spełnieniem okre ślonych wymaga ń na rzecz poprawy jako ści powietrza lub utrzymania jej na stałym poziomie. Zakres działa ń wynikaj ących z przekraczania b ądź dotrzymania obowi ązuj ących poziomów st ęż eń zanieczyszcze ń i klas jako ści powietrza przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 7 : Stosowane symbole klas stref w zale żno ści od dotrzymania obowi ązuj ących poziomów st ęż eń zanieczyszcze ń oraz oczekiwane działania

Klasa strefy, gdy poz iom Oczekiwane działania w zale żno ści od klasy strefy Poziom nie przekroczony i rodzaju obowi ązuj ącego poziomu przekroczony A - utrzymanie st ęż eń zanieczyszczenia poni żej poziomu dopuszczalnego oraz d ąż enie do utrzymania najlepszej jako ści powietrza zgodnie ze zrównowa żonym rozwojem; C - okre ślenie obszarów przekroczonych poziomów dopuszczalnych; dopuszczalny A C - opracowanie lub aktualizacja programu ochrony powietrza w celu osi ągni ęcia odpowiednich poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu; - kontrolowanie st ęż eń zanieczyszczenia na obszarach przekrocze ń i prowadzenie działa ń maj ących na celu obni żenie st ęż eń przynajmniej do poziomów dopuszczalnych. A- brak; C- dąż enie do osi ągni ęcia poziomu docelowego substancji w okre ślonym czasie za pomoc ą ekonomicznie uzasadnionych działa ń technicznych docelowy A C i technologicznych, - opracowanie lub aktualizacja programu ochrony powietrza w celu osi ągni ęcia odpowiednich poziomów docelowych substancji w powietrzu. D1- brak; cel D1 D2 D2- dąż enie do osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego długoterminowy do roku 2020. Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie zachodniopomorskim w 2017 roku

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 22

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska na podstawie wyników pomiarów monitoringu powietrza atmosferycznego sporz ądza ocen ę jako ści powietrza dla danych stref. Ocen ę t ą wykonuje si ę corocznie i jest ona wynikiem obowi ązku jaki nakłada na WIO Ś art. 89 i 90 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.). Roczn ą ocen ę jako ści powietrza w strefie zachodniopomorskiej, wykonano według kryteriów dotycz ących ochrony zdrowia dla: • dwutlenku siarki – SO2, • dwutlenku azotu – NO2, • tlenku w ęgla – CO, • benzenu – C6H6, • pyłu o PM10, • pyłu zawieszonego PM2,5, • ołowiu w pyle – Pb (PM10), • arsenu w pyle – As (PM10), • kadmu w pyle – Cd (PM10), • niklu w pyle – Ni (PM10), • benzo(a)pirenu w pyle – B(a)P(PM10), • ozonu – O3, oraz kryteriów okre ślonych w celu ochrony ro ślin dla: • dwutlenku siarki – SO2, • tlenków azotu – NOx, • ozonu – O3 okre ślonego współczynnikiem AOT40.

Na podstawie przeprowadzonych wyników pomiarów, uzyskanych w strefie zachodniopomorskiej pod k ątem ochrony zdrowia ludzi, poszczególne zanieczyszczenia przyporz ądkowano do określonych klas. Wyniki zaprezentowano w poni ższej tabeli.

Tabela 8: Wyniki klasyfikacji stref pod k ątem ochrony zdrowia w 2017 r oku

Nazwa Symbol klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarze strefy strefy C6H6 NO 2 SO 2 Pb PM10 PM2,5 CO As Cd Ni B(a)P O3 Strefa Poziom Poziom I faza II faza zachodnio- A A A A A A A A A C docelowy długoterminowy pomorska A A1 A D2 Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie zachodniopomorskim w roku 2017; WIO Ś

Na analizowanym terenie została równie ż przeprowadzona kwalifikacja pod k ątem ochrony roślin, której wyniki przedstawiono w poni ższej tabeli.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 23

Tabela 9: Wyniki klasyfikacji stref pod k ątem ochrony ro ślin w 2017 roku

Symbol klasy dla poszczególnych zanieczyszcze ń w obszarze strefy

O (AOT40) Nazwa strefy 3

SO 2 NO x Poziom celu Poziom docelowy długoterminowego Strefa zachodniopomorska A A A D1 Źródło: Ocena jako ści powietrza w województwie zachodniopomorskim w roku 2017; WIO Ś

W ostatnich latach, na terenie gminy Chojna odnotowuje si ę popraw ę jako ści powietrza. Według opracowanej w roku 2017 „Oceny jako ści powietrza w województwie zachodniopomorskim”, normatywne st ęż enia poszczególnych rodzajów substancji, z wyj ątkiem bezno(a)pirenu, nie s ą przekraczane. Przewa żaj ąca cz ęść monitorowanych parametrów mie ści si ę w najwy ższej klasie A. Jedynie wy żej wymieniony parametr zostały przyporz ądkowany do klasy C, co oznacza zakwalifikowanie danej strefy do opracowania programu ochrony powietrza. Ponadto, podobnie jak w latach poprzednich, równie ż w 2017 roku na terenie gminy, dla ozonu przekroczony został poziom celu długoterminowego, okre ślony ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia (klasa D2). Ocena jako ści powietrza, ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin, obejmowała natomiast pomiary

dwutlenku siarki (SO 2), tlenków azotu (NO x) i ozonu (O 3). W 2017 roku, w strefie zachodniopomorskiej nie zostały przekroczone dopuszczalne poziomy zanieczyszcze ń powietrza, w zwi ązku z czym stref ę zakwalifikowano do klasy A. W gminie Chojna, najwi ększy wpływ na zanieczyszczenie powietrza ma spalanie paliw stałych w lokalnych kotłowniach oraz prywatnych paleniskach domowych, które wyposa żone są w nieekonomiczne piece, gdzie cz ęsto spalany jest opał niskiej jako ści, b ędący źródłem pyłów oraz sadzy. W okresie jesienno-zimowym st ęż enie gazów i pyłów wzrasta, jednak ich negatywne oddziaływanie ma charakter lokalny. W śród głównych zanieczyszcze ń zwi ązanych z emisj ą nisk ą znajduj ą si ę m.in.: pył zawieszony PM10, tlenek w ęgla, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu. Zanieczyszczenia z tego rodzaju źródła zawieraj ą znaczne ilo ści popiołu (około 20%), siarki (1-2%) oraz azotu (1%). Jednym ze sposobów zmniejszenia ilo ści zanieczyszcze ń ze źródeł emisji niskiej jest zmiana sposobu ogrzewania budynków z pieców w ęglowych na ogrzewanie gazowe b ądź zastosowanie alternatywnych źródeł energii. Na pogorszenie jako ści powietrza oddziałuj ą równie ż zanieczyszczenia komunikacyjne, które mo żemy podzieli ć na te o charakterze gazowym, powstaj ące podczas spalania paliw przez pojazdy mechaniczne, oraz wszelkiego rodzaju pyły, b ędące wynikiem tarcia i zu żywania si ę elementów pojazdów. Ze środków komunikacji do powietrza emitowane s ą głównie: tlenki azotu, pyły, węglowodory aromatyczne, dwutlenek w ęgla, tlenek w ęgla, oraz metale ci ęż kie. Ilo ść emitowanych zanieczyszcze ń zale ży jednak od wielu czynników m.in. od: nat ęż enia i płynno ści ruchu, konstrukcji silnika oraz jego stanu technicznego, zastosowania dopalaczy i filtrów, rodzaju paliwa, parametrów technicznych i stanu drogi.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 24

Ze wzgl ędu na poło żenie gminy Chojna przy granicy polsko-niemieckiej, istnieje wysokie ryzyko emisji zanieczyszcze ń w kontek ście transgranicznym. Głównym problemem dla gminy jest bowiem rozkład wiatrów, który mo że wpływa ć na przenoszenie zanieczyszcze ń z niemieckich zakładów przemysłu rafineryjnego w , zlokalizowanych przy zachodniej granicy Polski. Ponadto, gmina znajduje si ę w granicach oddziaływania Elektrowni „Dolna Odra”, która stanowi jeden z podstawowych emitorów zanieczyszcze ń powietrza w regionie. W celu zmniejszenia emisji ze źródeł powierzchniowych, konieczna jest:

− zmiana sposobu ogrzewania tzn. zmiana paliwa stałego na paliwo ciekłe b ądź gazowe;

− wykonanie przył ączy sieci gazowej do danych budynków;

− likwidacja pieców w ęglowych w mieszkaniach i domkach jednorodzinnych;

− rozbudowa sieci gazowej;

− wykonanie przył ączy sieci cieplnej do poszczególnych budynków;

− rozbudowa sieci cieplnej;

− wymiana kotłów w ęglowych o niskiej sprawno ści na nowoczesne, niskoemisyjne (w ęglowe, retortowe oraz ekologiczne, gazowe, olejowe lub ogrzewanie elektryczne). Konieczne jest tak że zmniejszenie uci ąż liwo ści transportu samochodowego w obr ębie gminy, a tym samym ograniczenie emisji pyłu zawieszonego PM10, na skutek np. modernizacji dróg.

Odnawialne źródła energii Utrzymanie odpowiedniej jako ści powietrza, zwi ązane jest z ograniczeniem szkodliwych dla środowiska technologii, stworzeniem warunków rozwoju dla gazyfikacji gminy, zmniejszeniem oddziaływania terenów niskiej emisji na środowisko przyrodnicze, likwidacj ą b ądź modernizacj ą kotłowni tradycyjnych, modernizacj ą nawierzchni dróg, budow ą obwodnic oraz przede wszystkim ze zwi ększeniem wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wprowadzenie odnawialnych źródeł energii pozwala unikn ąć lub ograniczy ć emisj ę zanieczyszcze ń do atmosfery, zu życie wody, ilo ść odpadów, hałas, itd. Do podstawowych źródeł odnawialnych zaliczamy: energi ę wodn ą, energi ę geotermaln ą, promieniowanie słoneczne, produkcj ę biomasy, energi ę wiatrow ą. Polska, dysponuje stosunkowo du żym potencjałem zasobów odnawialnych, który jest jednak do ść zró żnicowany w poszczególnych rejonach pa ństwa. Na terenie gminy Chojna istnieje potencjał dla rozwoju nast ępuj ących źródeł energii odnawialnej:

ENERGIA WIATROWA Energia wiatru jest przekształcon ą form ą energii słonecznej i powstaje dzi ęki ró żnicy temperatur mas powietrza, spowodowanej nierównomiernym nagrzewaniem si ę powierzchni Ziemi. Jedn ą z najbardziej sprzyjaj ących lokalizacji farm wiatrowych s ą tereny u żytkowane rolniczo. W granicach gminy Chojna, tego typu inwestycje planuje si ę m.in. w okolicy miejscowo ści Czartoryja, gdzie wyznaczono stref ę ochronn ą zwi ązan ą z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i u żytkowaniu terenu. Ponadto, w rejonie obr ębów Kamienny Jaz oraz Grzybno ustalono stref ę

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 25

ochronn ą od elektrowni wiatrowych, których budowa planowana jest na obszarze gminy Trzci ńsko Zdrój w rejonie obr ębów Strzeszów i Czarnoł ęka.

ENERGIA WODNA Energi ę spadku wód, wykorzystuje si ę do produkcji energii elektrycznej w poło żonych na rzekach b ądź jeziorach elektrowniach wodnych. Zgromadzona energia potencjalna wody, poprzez spi ętrzenie przy pomocy jazu lub zapory i przepływ w kierunku dolnego poziomu, zamieniana jest w energi ę kinetyczn ą nap ędzaj ącą turbin ę. Wprowadzona w ruch turbina nap ędza generator wytwarzaj ący energie elektryczn ą, a nast ępnie wprowadza j ą do sieci elektroenergetycznej. Na omawianym obszarze istnieje mo żliwo ść wykorzystywania energii wód płyn ących do produkcji energii elektrycznej w małych elektrowniach wodnych. W dalszej kolejno ści energia ta, mo że słu żyć do nap ędu urz ądze ń lokalnych, np. oczyszczalni ścieków, przepompowni.

BIOMASA Biomasa w uj ęciu energetycznym stanowi źródło energii pierwotnej, na które składaj ą si ę wszelkie substancje pochodzenia zwierz ęcego oraz ro ślinnego ulegaj ące biodegradacji. Biomasa mo że by ć wykorzystywana na cele energetyczne w ró żny sposób, np. poprzez jej bezpo średnie spalanie, przetwarzanie na paliwa ciekłe lub na paliwa gazowe. Na terenie gminy Chojna, w miejscowo ści Bary, funkcjonuje ferma trzody chlewnej „Poldanor”, w granicach której eksploatowanych jest 8 biogazowni o ł ącznej mocy 7,4 MWe. Pierwsza biogazownia rolnicza została tam uruchomiona w 2005 roku. Ł ącznie na terenie fermy planuje si ę budow ę 14 biogazowni. Rocznie, w biogazowniach zakładu produkuje si ę około 52 000 MWh „zielonej” energii elektrycznej, co odpowiada zapotrzebowaniu około 17 000 gospodarstw domowych. Dzi ęki zastosowanym technologiom, osi ągni ęta redukcja emisji gazów cieplarnianych w ekwiwalencie CO 2 wynosiła ponad 210 000 t.

ENERGIA SŁONECZNA Do odnawialnych źródeł energii zalicza si ę energi ę słoneczn ą, której wykorzystanie polega na przetworzeniu energii światła wyemitowanej przez sło ńce na pr ąd elektryczny lub ciepło. Dwie podstawowe technologie u żytkowania energii sło ńca stanowi ą: − systemy fotowoltaiczne- wykorzystuj ące liczb ę poł ączonych ze sob ą ogniw słonecznych, które wspólnie tworz ą moduł fotowoltaiczny, − termiczne systemy solarne- polegaj ące na umieszczeniu kolektorów słonecznych np. na dachach o odpowiednich spadkach. Od wielu lat na terenie byłego lotniska w Chojnie, gmina czyni starania w celu pozyskania inwestora i zamontowania pomi ędzy pasami startowymi ogniw fotowoltaicznych na powierzchni około 64 ha.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 26

4.2.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony powietrza i klimatu

W poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012, głównym celem z zakresu ochrony powietrza było ograniczenie niskiej emisji. Realizacja tego zadania, wi ązała si ę m.in. z wprowadzeniem modernizacji sieci ciepłowniczych, propagowania energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, itd. W poni ższej tabeli, przedstawiono zadania realizowane na omawianym terenie w latach 2004-2008.

Tabela 10: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji - ochrona klimatu i jako ści powietrza

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Niniejszy cel realizowano m.in. poprzez uwzgl ędnienie w MPZP obszarów rozwoju energetyki odnawialnej, popraw ę parametrów Zmniejszenie energetycznych budynków, w tym przede wszystkim budynków energochłonno ści użyteczno ści publicznej- zadanie to opierało si ę w znacznej mierze 1. gospodarki i wzrost na wymianie okien oraz ociepleniu budynków. Ponadto, sukcesywnie wykorzystania modernizowano o świetlenia w granicach gminy, poprzez jego wymian ę energii ze źródeł na energooszcz ędne, np. na ulicy Mieszka I, Szczeci ńskiej. odnawialnych W gminie skupiono si ę równie ż na upowszechnianiu informacji na temat zasad oraz mo żliwo ści termomodernizacji budynków, a tak że dalszej promocji źródeł odnawialnych.

Ograniczenie emisji W przypadku realizacji niniejszego celu, gmina podjęła si ę do powietrza koordynowania zada ń, zwi ązanych m.in. z kontrol ą przedsi ębiorców 2. w energetyce w zakresie niskiej emisji pyłów i gazów do powietrza, a tak że i przemy śle modernizacji kotłowni zakładowych, by spełniały obecne wymagania.

Gmina, podczas realizacji niniejszego celu skupiła si ę przede wszystkim na eliminowaniu w ęgla jako paliwa w kotłowniach komunalnych na rzecz paliw niskoemisyjnych, modernizacji istniej ących kotłowni komunalnych, Ograniczenie emisji edukacji ekologicznej społecze ństwa. Ponadto, nawi ązano współprac ę 3. w sektorze z Oddziałem Zakładu Gazowniczego w Szczecinie, w celu wdro żenia mieszkalnictwa gazyfikacji gminy, a tak że z firm ą DUON, która dostarcza gaz skroplony do kotłowni komunalnych. Gmina uczestniczy w wydawaniu decyzji lokalizacyjnych na budow ę infrastruktury gazoci ągowej na obszarze miasta Chojna.

Ograniczenie emisji Cel ten, realizowano poprzez napraw ę dróg i ci ągów komunikacyjnych, 4. zanieczyszcze ń modernizacj ę ulic, w tym m.in. Klasztornej, Piekarskiej, Malarskiej

komunikacyjnych w Chojnie oraz modernizacj ę dróg transportu rolniczego i dróg

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 27

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

gruntowych w Krajniku Dolnym i Zatoni Dolnej. Gmina współpracowała tak że z zarz ądcami dróg w zakresie potrzeb ich modernizacji.

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012

4.2.3 Ocena stanu – analiza SWOT

Na podstawie oceny stanu powietrza na terenie gminy Chojna, przeprowadzona została analiza SWOT, któr ą zaprezentowano w poni ższej tabeli.

Tabela 11: Analiza SWAT – obszar interwencji ochrona klimatu i jako ść powietrza

Mocne strony Słabe strony • Przekroczenie dopuszczalnego poziomu • Stopniowa poprawa jako ści powietrza zanieczyszczenia benzo(a)pirenem i pyłami w ci ągu ostatnich lat; PM10 w strefie zachodniopomorskiej; • Opracowanie „Planu Gospodarki • Wzrost zanieczyszczenia pyłami w okresie Niskoemisyjnej dla gminy Chojna”; zimowym, spowodowany sezonem • Brak na terenie gminy przedsi ębiorstw grzewczym; mog ących emitowa ć znaczne ilo ści • Znaczne ilo ści zanieczyszcze ń, pochodz ących zanieczyszcze ń do powietrza. z transportu drogowego; . • Przemieszczanie si ę zanieczyszcze ń transgranicznych z terenów Niemiec.

Szanse Zagro żenia • Usprawnienie ruchu drogowego poprzez • Du ża liczba indywidualnych systemów wyremontowanie i przebudow ę dróg; grzewczych wykorzystuj ących paliwo stałe; • Promowanie w śród mieszka ńców • Wzrost ruchu komunikacyjnego; alternatywnych źródeł energii; • Spalanie odpadów w przydomowych • Budowanie świadomo ści ekologicznej kotłowniach. wśród społecze ństwa;

• Wymiana ogrzewania w ęglowego

na gazowe w gospodarstwach . domowych.

Źródło: Opracowanie własne

Jednym z najwi ększych problemów w zakresie ochrony powietrza, stwierdzonym na podstawie wykonanej analizy SWOT, jest niska emisja pochodz ąca z indywidualnych systemów grzewczych oraz ruchu drogowego. W celu poprawy sytuacji, gmina powinno skupi ć si ę na wprowadzeniu gospodarki niskoemisyjnej, np. poprzez zach ęcenie mieszka ńców do wymiany

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 28

starych systemów grzewczych na nowe. Ponadto, istotny problem stanowi równie ż przemieszczanie si ę zanieczyszcze ń z obszaru Niemiec do Polski. Mocne strony gminy stanowi ą przede wszystkim opracowane w zakresie ochrony powietrza dokumenty, w tym „Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Chojna” oraz brak zlokalizowanych w granicach gminy przedsi ębiorstw mog ących emitowa ć znaczne ilo ści zanieczyszcze ń do powietrza. Jako ść powietrza na omawianym terenie mo że ulega ć stopniowej poprawie, np. na skutek promowania alternatywnych źródeł energii w śród mieszka ńców, modernizacji dróg, wymianie ogrzewania w ęglowego na gazowe. Obecnie, najwi ększym zagro żeniem dla gminy jest dalszy wzrost ruchu komunikacyjnego oraz indywidualnych systemów grzewczych wykorzystuj ących paliwo stałe.

4.3 Zagro żenia hałasem

4.3.1 Stan wyj ściowy

Prawo ochrony środowiska okre śla hałas jako d źwi ęki o cz ęstotliwo ściach od 16 Hz do 16 000 Hz. Hałas, powstaje na skutek zmiany ci śnienia gazu w stosunku do ci śnienia atmosferycznego, które wywołane jest drganiami. Nast ępnie, w formie lokalnych rozrzedze ń oraz zag ęszcze ń cz ąstek o środka w przestrzeni, wspomniane drgania zaczynaj ą tworzy ć fal ę akustyczn ą. Ró żnica pomi ędzy warto ści ą chwilow ą ci śnienia w o środku, podczas przej ścia fali akustycznej, a warto ści ą ci śnienia atmosferycznego nazywana jest ci śnieniem akustycznym. Ci śnienie akustyczne definiuje nat ęż enie d źwi ęku i okre ślane jest w paskalach. Z uwagi na fakt, że słuch ludzki reaguje na bod źce w sposób logarytmiczny, ci śnienie akustyczne wyra ża si ę zazwyczaj w skali logarytmicznej – w decybelach (dB) Hałas mo że oddziaływa ć na zdrowie człowieka, dlatego istotne jest prowadzenie na terenie gminy działa ń, które wpłyn ą na jego obni żenie lub utrzymanie go na najniższym poziomie. Dopuszczalne normy hałasu w środowisku zawarto w Obwieszczeniu Ministra Środowiska z dnia 15 pa ździernika 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2014 poz. 112 ze zm.). Do oceny warunków korzystania ze środowiska u żywane jest poj ęcie poziomu równowa żnego. Poziom równowa żny okre ślamy dla 16 godzin pory dnia (LAeqD) i dla 8 godzin pory nocy (LAeqN). Parametrem stosowanym w polityce długofalowej, w programach ochrony środowiska przed hałasem jest wska źnik LDWN – długookresowy średni poziom d źwi ęku A, wyra żany w decybelach (dB), wyznaczony w ci ągu wszystkich dób w roku, z uwzgl ędnieniem pory dnia (od godz. 6.00 do 18.00), pory wieczoru (od godz. 18.00 do 22.00) oraz pory nocy (od godz. 22.00 do 6.00). Dopuszczalne poziomy hałasu zaprezentowano w poni ższej tabeli.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 29

Tabela 12: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku Dopuszczalny pozom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działalno ść Drogi lub linie kolejowe1) będąca źródłem hałasu

LAeq D przedział

czasu LAeq N LAeq D LAeq N odniesienia przedział czasu Lp. Rodzaj terenu Przedział przedział równy 8-miu odniesienia czasu czasu najmniej równy 1-ej odniesienia odniesienia korzystnym najmniej równy 16 równy 8 h godz. dnia korzystnej godz. godzinom kolejno nocy po sobie nast ępującym a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska 1. 50 45 45 40 b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy zwi ązanej ze stałym lub czasowym 2. 61 56 50 40 pobytem dzieci i młodzieży2) c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3. 65 56 55 45 b. Tereny zabudowy zagrodowej c. Tereny rekreacyjno- wypoczynkowe 2)

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 30

d. Tereny mieszkaniowo- usługowe

Tereny w strefie 4. śródmiejskiej miast powy żej 68 60 55 45 100 tys. mieszka ńców 3) Źródło: Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 15 pa ździernika 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku

Obja śnienia: 1) Warto ści okre ślone dla dróg i linii kolejowych stosuje si ę tak że dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei liniowych 2) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcj ą, w porze nocy, nie obowi ązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy 3) Strefa śródmiejska miast powy żej 100 tys. mieszka ńców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których wyst ępuj ą dzielnice o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tys., mo żna wyznaczy ć w tych dzielnicach stref ę śródmiejsk ą, je żeli charakteryzuje si ę ona zwart ą zabudow ą mieszkaniow ą z koncentracj ą obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

Do terenów podlegaj ących ochronie zalicza si ę obszary zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, wielorodzinnej, zagrodowej, tereny szpitali, szkół, domów opieki społecznej, uzdrowisk oraz tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. Hałas wyst ępuj ący w miastach ma charakter skumulowany z racji wyst ępowania hałasu komunikacyjnego i przemysłowego. Hałas komunikacyjny jest jednym z najpopularniejszych źródeł hałasu, który wyst ępuje zwykle wzdłu ż ci ągów ulic. Na ekspozycj ę często nara żone s ą budynki mi ędzy innymi obiekty mieszkalne, kulturalne, parki, tereny wypoczynkowe poza miastem oraz inne obiekty zwi ązane z przebywaniem ludzi. Dla terenów, na których stwierdzono przekroczenie poziomów dopuszczalnych opracowuje się programy ochrony środowiska przed hałasem maj ące na celu dostosowanie poziomów hałasu do obowi ązuj ących norm. Hałas przemysłowy ma zwykle charakter lokalny, a zasi ęg jego oddziaływania jest ograniczony do najbli ższego otoczenia zakładu. W gminie Chojna jednym z głównych źródeł hałasu jest komunikacja drogowa. Sie ć drogowa na analizowanym terenie jest dobrze rozwini ęta. Ponadto, drogi analizowanego obszaru charakteryzują si ę dobrym b ądź bardzo dobrym stanem technicznym nawierzchni. Wykaz dróg, zlokalizowanych w granicach gminy, zaprezentowano w poni ższej tabeli.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 31

Tabela 13: Wykaz dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych w granicach gminy Długo ść Numer Lp. Nazwa drogi Nawierzchnia odcinka [km] drogi Drogi krajowe

1 - - Chojna- Mieszkowice 16,332 31 - Granica pa ństwowa- Chojna- Rów- 2 22,850 26 My ślibórz - Drogi wojewódzkie 10 867 (w tym 3 161 km 1 Chojna- Cedynia- Osinowo Dolne 124 w granicach - miasta) 2 Krajnik Dolny- Piasecznik - 122 - Drogi powiatowe 1 Kłodowo – Warnice 5,350 1384Z GZ 2 Baniewice – Chojna 12,782 1374Z MB 3 – Lisie Pole 1,989 1385Z MB 4 Chojna – Lisie Pole 8,326 1387Z MB 5 Krajnik Dln. – Krajnik Gr. 1,073 1434Z MB 6 Krajnik Gr. – Zato ń 1,770 1389Z MB 7 Nawodna – Bielinek 12,800 1386Z MB, GZ 8 Chojna – Piasek 8,530 1390Z MB 9 Chojna – Krzymów 8,159 1391Z MB 10 Mętno – Mory ń 1,690 1397Z MB 11 Mętno – Godków 4,926 1396Z BR, GR, PB 12 Przyjezierze – Jelenin 5,100 1398Z MB 13 Boguszczyn – Narost 7,350 1423Z GZ 14 Chojna – Biał ęgi 12,350 1401Z MB 15 Trzci ńsko Zdrój – Biał ęgi 2,465 1404Z MB 16 Strzelczyn – Chojna 6,769 1388Z MB 17 Warnice – Stare Łysogórki 4,150 1409Z MB 18 Goszków – Biał ęgi 1,940 1413Z MB Drogi gminne 1 Dz. nr 234 obr. Nawodna - 425001Z - 2 Dz. nr 242 obr. Nawodna - 4250 02Z - 3 Dz. nr 313 obr. Nawodna - 425003Z - 4 Dz. nr 340 obr. Nawodna - 425004Z - 5 Dz. nr 369 obr. Nawodna - 425005Z -

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 32

6 Dz. nr 358 obr. Nawodna - 425006Z - 7 Dz. nr 391 obr. Nawodna - 425007Z - 8 Dz. nr 418 obr. Nawodna - 425008Z - 9 Dz. nr 408 obr. Nawodna - 425009Z - 10 Dz. nr 414 obr. Nawodna - 425010Z - 11 Dz. nr 446 obr. Nawodna - 425011Z - 12 Dz. nr 449 obr. Nawodna - 425012Z - 13 Dz. nr 458 obr. Nawodna - 425013Z - 14 Dz. nr 590 obr. Nawodna - 425014Z - 15 Dz. nr 605 obr. Nawodna - 425 015Z - 16 Andersa - 427001Z - 17 Bogusława - 427002Z - 18 Browarna - 427003Z - 19 Czcibora - 427004Z - 20 Demokracji Ludowej - 427005Z - 21 Dojazdowa - 427006Z - 22 Gda ńska - 427007Z - 23 Kolejowa - 427008Z - 24 Królowej Jadwigi - 427009Z - 25 Krótka - 427010Z - 26 Kusoci ńskiego - 427011Z - 27 Łucznicza - 427012Z - 28 Matejki - 427013Z - 29 Narciarska - 427014Z - 30 Orl ąt - 427015Z - 31 Orzechowa - 427016Z - 32 Paderewskiego - 427017Z - 33 Parkowa - 427018Z - 34 Piastów - 427019Z - 35 Piekarska - 427020Z - 36 Plac Konstytucji 3 Maja - 427021Z - 37 Podmurze - 427022Z - 38 Pozna ńska - 427023Z - 39 Prusa - 427024Z - 40 Przemysłowa - 427025Z - 41 Pływacka - 427026Z - 42 Ró żana - 427027Z - 43 Sikorskiego - 427028Z -

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 33

44 Skwer Jagiello ński - 427029Z - 45 Szewska - 427030Z - 46 Słowia ńska - 427031Z - 47 Teligi - 427032Z - 48 Towarowa - 427033Z - 49 Transportowa - 427034Z - 50 Tęczowa - 427035Z - 51 Warszawska - 427036Z - 52 Wie żowa - 427037Z - 53 Witosa - 427038Z - 54 Wyzwolenia - 427039Z - 55 Wąska - 427040Z - 56 Zielona - 427041Z - 57 Żwirki i Wigury - 427042Z - Źródło: Starostwo Powiatowe w Gryfinie, ZZDW, Strategia rozwoju gminy Chojna 2015 Obja śnienia: MB – masa bitumiczna, BR – brukowcowa, TŁ – tłuczniowa, KK – kostka kamienna, KP – kostka polbruk, PB – płyty betonowe, GZ – gruntowa żużlowa, GR – gruntowa

W ostatnich latach, na terenie gminy Chojna, WIOS w Szczecinie nie prowadził pomiarów hałasu. Nale ży jednak przypuszcza ć, że wzdłu ż dróg krajowych oraz wojewódzkich mogą wyst ępowa ć przekroczenia dopuszczalnych norm. Ze wzgl ędu na brak danych, dotycz ących poziomu nat ęż enia hałasu na pozostałych drogach, niemo żliwe jest jednak dokładne okre ślenie poziomu degradacji klimatu akustycznego. Nieco mniejsze zagro żenie b ędzie wyst ępowa ć w ci ągu dróg powiatowych i gminnych, co wynika z faktu, i ż zasi ęg oddziaływania akustycznego tych szlaków komunikacyjnych jest stosunkowo mniejszy. W przypadku hałasu przemysłowego, na terenie gminy ilo ść podmiotów mog ących stanowi ć zagro żenie dla klimatu akustycznego jest znikoma.

4.3.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony przed hałasem

W poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012, głównym celem z zakresu ochrony przed hałasem była modernizacja dróg. Realizacja tego zadania, wi ązała si ę m.in. z wymian ą nawierzchni. W poni ższej tabeli, przedstawiono zadania realizowane na omawianym terenie w latach 2004 – 2008.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 34

Tabela 14: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji - ochrona przed hałasem

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Niniejszy cel, realizowano poprzez integrowanie opracowa ń planistycznych z problemami zagro żenia hałasem, np. przestrzeganie odległo ści obiektów mieszkaniowych od pasa drogowego. W granicach gminy zachowano tak że dobrze wykształcony układ alei Ochrona przed przydro żnych, pełni ących funkcj ę naturalnych ekranów akustycznych. 1. hałasem Ponadto, na mocy podj ętej w dniu 28.06.2012 r. przez Rad ę Powiatu komunikacyjny Gryfi ńskiego Uchwały Nr XIV/115/212 w sprawie wprowadzenia zakazu używania jednostek pływaj ących nap ędzanych silnikami spalinowymi na wodach Jeziora Jele ńskiego, poło żonego na terenie gm. Chojna, ustanowiono stref ę ciszy.

Cel ten, realizowano poprzez zadanie własne, jakim było wyznaczenie Ochrona przed 2. stref ochronnych wokół przedsi ębiorstw, w granicach których nie nale ży hałasem lokalizowa ć budynków mieszkalnych oraz zadanie koordynowane, a wi ęc przemysłowym modernizacj ę i renowacj ę nawierzchni dróg dojazdowych do zakładów.

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012

4.3.3 Ocena stanu – analiza SWOT

Przeprowadzenie oceny aktualnego stanu środowiska akustycznego gminy, pozwoliło na sporz ądzenie analizy SWOT, dzi ęki której mo żliwe jest zidentyfikowanie problemów zwi ązanych z hałasem oraz wyznaczenie działa ń maj ących na celu popraw ę stanu środowiska. Wyniki analizy SWOT przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 15: Analiza SWOT- obszar interwencji zagro żenie hałasem Mocne strony Słabe strony • Dobry lub bardzo dobry stan nawierzchni dróg o najwi ększym nat ęż eniu • Brak punktu pomiarowego na terenie gminy samochodowym; Chojna; • Podejmowanie działa ń, zwi ązanych • Usytuowanie na terenie gminy dróg z modernizacj ą dróg; krajowych oraz wojewódzkich. • Brak zakładów o nadmiernej emisji hałasu.

Szanse Zagro żenia • Modernizacja dróg – poprawa nawierzchni • Ci ągły wzrost liczby samochodów dróg; i niedostosowanie przepustowo ść dróg • Ograniczenie intensywno ści ruchu do wi ększej liczby pojazdów;

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 35

drogowego; • Wysokie koszty modernizacji i budowy • Promowanie korzystania z transportu dróg; publicznego oraz ście żek rowerowych; • Negatywne oddziaływanie akustyczne • Stworzenie punktu pomiarowego w gminie; na s ąsiaduj ącą zabudow ę. • Budowa i modernizacja ście żek rowerowych.

Źródło : Opracowanie własne

W obszarze interwencji zagro żenia hałasem, do mocnych stron gminy nale ży przede wszystkim zaliczy ć dobry stan nawierzchni dróg, podejmowanie działa ń zwi ązanych z modernizacj ą dróg oraz brak zakładów o nadmiernej emisji akustycznej. Wśród słabych stron gminy nale ży natomiast wyró żni ć brak punktu pomiaru nat ęż enia hałasu. Szans ą na popraw ę sytuacji w gminie jest jednak ich stworzenie oraz prowadzenie dalszej modernizacji dróg, budowa nowych ście żek rowerowych, zach ęcanie mieszka ńców do korzystania z bardziej ekologicznych środków transportu, ograniczenie intensywno ści ruchu drogowego. Zagro żenie dla omawianego terenu stanowi ą wysokie koszty modernizacji dróg, wzrost liczby samochodów oraz negatywne oddziaływanie akustyczne na s ąsiaduj ącą zabudow ę.

4.4 Pola elektromagnetyczne

4.4.1 Stan wyj ściowy

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.), definiuje pola elektromagnetyczne jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach z zakresu od 0 Hz do 300 GHz, które tworz ą zakres promieniowania elektromagnetycznego niejonizuj ącego. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi opiera si ę na zagwarantowaniu jak najlepszego stanu środowiska przyrodniczego, poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych b ądź na poziomach stałych, a tak że na skutek zmniejszania poziomów pól elektromagnetycznych do warto ści dopuszczalnych, w sytuacji, gdy ustalone normy nie s ą dotrzymane. Zgodnie z art. 122a Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.), prowadz ący instalacj ę oraz u żytkownik urz ądzenia emituj ącego pola elektromagnetyczne, które s ą stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napi ęciu znamionowym nie ni ższym ni ż 110 kV, lub instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emituj ącymi pola elektromagnetyczne, których równowa żna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej ni ż 15 W, emituj ącymi pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 30 kHz do 300 GHz, s ą obowiązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku: 1) bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia, 2) ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia, w tym zmiany spowodowanej zmianami w wyposa żeniu instalacji lub urz ądzenia, o ile zmiany te mog ą mie ć

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 36

wpływ na zmian ę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja lub urz ądzenie. Wyniki pomiarów u żytkownik urz ądzenia przekazuje Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska i Pa ństwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. 2010 nr 130 poz. 880 ze zm.), u żytkownicy: 1) stacji elektroenergetycznych lub napowietrznych linii elektroenergetycznych o napi ęciu znamionowym nie ni ższym ni ż 110 kV, 2) instalacji radiokomunikacyjnych, radionawigacyjnych lub radiolokacyjnych, emituj ących pola elektromagnetyczne, których równowa żna moc promieniowania izotopowego wynosi nie mniej ni ż 15 W, emituj ących pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 30 kHz do 300 GHz, zobowi ązani s ą dokona ć zgłoszenia do Starosty wła ściwego ze wzgl ędu na lokalizacj ę tych urz ądze ń. Baza instalacji emituj ących pola elektromagnetyczne jest na bie żą co aktualizowana przez władze gminy. Na terenie gminy Chojna źródłem promieniowania elektromagnetycznego jest 27 stacji bazowych telefonii komórkowej.

Tabela 16: Stacje bazowe telefonii komórkowej zlokalizowane na terenie gminy Chojna

Lp. Nazwa prowadz ącego instalacj ę Lokalizacja 1. Plus Chojna, ul. M. Kopernika 21 - dach elewatora Chojna, ul. Malarska 24 - ko ściół pw. Świ ętej 2. NetWorkS! Trójcy 3. T-Mobile Czartoryja - gm. Chojna, maszt Orange 4. T-Mobile Radu ń - gm. Chojna, maszt własny Lisie Pole - gm. Chojna, maszt Orange blisko 5. T-Mobile DK31 6. T-Mobile Mętno - gm. Chojna, maszt Orange 7. Plus Narost - gm. Chojna, maszt Plusa 8. NetWorkS! Krajnik Dolny - gm. Chojna, maszt Orange 9. Plus Chojna, ul. Żwirki i Wigury - maszt własny Lisie Pole - gm. Chojna, Lisie Pole 127 - maszt 10. Aero 2 własny 11. Plus Krajnik Dolny - gm. Chojna, maszt własny 12. Aero 2 Narost - gm. Chojna, maszt Plus 13. Aero 2 Chojna, ul. Żwirki i Wigury - maszt własny 14. Aero 2 Chojna, ul. M. Kopernika 21 - dach elewatora 15. NetWorkS! Chojna, ul. M. Kopernika 21 - dach elewatora 16. T-Mobile Krajnik Dolny - gm. Chojna, maszt Orange 17. T-Mobile Chojna, ul. M. Kopernika 21 - dach elewatora 18. Orange Krajnik Dolny - gm. Chojna, maszt Orange

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 37

19. NetWorkS! Czartoryja - gm. Chojna, maszt Orange Chojna, ul. Malarska 24 - ko ściół pw. Świ ętej 20. Orange Trójcy Chojna, ul. Malarska 24 - ko ściół pw. 21. T-Mobile Świ ętej Trójcy 23. Orange Czartoryja - gm. Chojna, maszt Orange Lisie Pole - gm. Chojna, maszt Orange blisko 24. Orange DK3 25. Orange Mętno - gm. Chojna, maszt Orange 26. Orange Radu ń - gm. Chojna, maszt własny 27. Orange Chojna, ul. M. Kopernika 21 - dach elewatora Źródło: www.beta.btsearch.pl

Przez obszar gminy przebiegaj ą m.in. linie napowietrzne relacji Widuchowa - Chojna i Bielin- Chojna, stanowi ące linie wojewódzkie, dostarczaj ące energi ę elektryczn ą na poziomie napi ęcia 110 kV. Wzdłu ż linii znajduje si ę strefa ochronna - po 20 m od wsi. Ponadto, gmina zasilana jest ze stacji 110/15 kV- GPZ Chojna o mocy 2x16 MVA. Na stacji pracuje jeden transformator 16 MVA, którego szczytowe obci ąż enie wynosi około 25%. Z GPZ Chojna wyprowadzanych jest 12 linii magistralnych SN-15 kV, z których 10 linii zasila miasto, gmin ę i s ąsiedni teren, natomiast 2 linie zasilaj ą podstacj ę trakcyjn ą PKP Chojna. Południow ą cz ęść miasta zasila linia magistralna 15 kV L-114 GPZ Bielin-Rozdzielnia Banie. W przypadku linii zasilaj ących tereny wiejskie gminy, obci ąż enie wynosi 10-35% Na tych obszarach, zainstalowanych jest 78 stacji, których ł ączna moc wynosi 11,9 MVA. Na terenie miasta, znajduje się natomiast 31 stacji transformatorowych 15/0,4 kV, o ł ącznej mocy 9,4 MVA. Zgodnie z przepisami Prawo Ochrony Środowiska, oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz obserwacji zmian tych poziomów dokonuje si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Do prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych zobowi ązane s ą Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska. Na terenie województwa zachodniopomorskiego, pomiary s ą prowadzone w równomiernie rozmieszczonych punktach województwa (innych dla ka żdego roku), dzi ęki czemu istnieje mo żliwo ść uzyskania danych porównawczych, pomocnych w okre śleniu zmian i ich kierunków na przestrzeni lat. W roku 2017 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, wykonał na terenie województwa zachodniopomorskiego pomiary nat ęż enia pól elektromagnetycznych. Wyniki pomiarów, dla punktów zlokalizowanych w najbli ższym s ąsiedztwie gminy Chojna b ądź w jej granicach, przedstawiono w poni ższej tabeli.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 38

Tabela 17: Wyniki pomiarów nat ęż enia pól elektromagnetycznych dla wybranych punktów Warto ść Lokalizacja punktu Średnia arytmetyczna Lp. Gmina niepewna pomiarowego zmierzonych warto ści [V/m] pomiarów [V/m] 2013 Mieszkowice, ul. 1. Przemysłowa/ ul. Ksi ęcia Mieszkowice 0,24 0,07 Poniatowskiego 2. Banie, ul. Ogrodowa Banie 0,38 0,12 3. Widuchowa, ul. Grunwaldzka Widuchowa 0,24 0,08 Trzci ńsko 4. Strzeszów 0,35 0,11 Zdrój 2014 5. Steklno Gryfino 0,42 0,07 2015 6. Chojna, ul. Piekarska Chojna 1,15 0,48 Gryfino, ul. Bolesława 7. Gryfino 0,98 0,31 Chrobrego/ ul. 1 Maja 8. Czachów Cedynia *0 2016 Mieszkowice, ul. 9. Przemysłowa/ ul. Ksi ęcia Mieszkowice 0,31 0,08 Poniatowskiego 10. Banie, ul. Ogrodowa Banie 0,54 0,08

11. Widuchowa, ul. Grunwaldzka Widuchowa 0,13 0,01 Trzci ńsko 12. Strzeszów 0,64 0,09 Zdrój Źródło: Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2013-2015 oraz raport 2017 * Warto ści zmierzone poni żej dolnego progu oznaczalno ści sondy (0,3 V/m), na potrzeby wyliczania średniej przyjmuje si ę połow ę warto ści dolnego progu oznaczalno ści.

Pomiary pól elektromagnetycznych wykonane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie w roku 2017, nie wykazały przekrocze ń poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w środowisku- nawet maksymalne wyniki s ą ni ższe od poziomów dopuszczalnych. Na przestrzeni ostatnich kilku lat nie obserwuje si ę znacz ących zmian średnich poziomów pól elektromagnetycznych w pobli żu analizowanego terenu. Warto jednak zaznaczy ć, że z uwagi na dynamiczny rozwój bran ży telekomunikacyjnej, liczba sztucznych źródeł pól elektromagnetycznych w środowisku b ędzie wzrasta ć.

4.4.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony przed polami elektromagnetycznymi

W poprzednim Programie Ochrony Środowiska dla gminy Chojna, wyznaczono nast ępuj ące cele zwi ązane z ograniczeniem negatywnego oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko przyrodnicze.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 39

Tabela 18: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji – ochrona przed polami elektromagnetycznymi

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Preferowanie Niniejszy cel realizowano poprzez uwzgl ędnienie w MPZP zagadnie ń pola 1. małokonfliktowych elektromagnetycznego, a tak że budow ę i modernizacj ę sieci lokalizacji źródeł elektromagnetycznych gminy, przy uwzgl ędnieniu ich małokonfliktowo ści. promieniowania Gmina kontrolowała równie ż, czy s ą zachowane granice stref ochronnych, elektromagnetycznego zgodnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla urz ądze ń nadawczych.

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012

4.4.3 Ocena stanu – analiza SWOT Na podstawie oceny stanu aktualnego obszaru interwencji pola elektromagnetyczne przeprowadzono analiz ą SWOT, która została przedstawiona w poni ższej tabeli.

Tabela 19: Analiza SWOT- obszar interwencji pola elektromagnetyczne Mocne strony Słabe strony • Kontrola obecnych i potencjalnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego • Lokalizacja BST w obszarach zabudowy przez WIO Ś; mieszkaniowej; • Średnie nat ęż enie pól • Obecno ść na terenie gminy przesyłowych linii elektromagnetycznych w naj bli ższej okolicy energetycznych. gminy poni żej poziomu dopuszczalnego. Szanse Zagro żenia • Ograniczenie powstawania nowych źródeł promieniowania na terenach zabudowy • Mo żliwo ść powstania nowych źródeł mieszkaniowej na etapie planowania promieniowania elektromagnetycznego. przestrzennego.

Źródło: Opracowanie własne

W przeprowadzonej analizie SWOT, za główne zagro żenie uznano mo żliwo ść powstawania nowych źródeł promieniowania elektromagnetycznego, np. linii elektromagnetycznych. Słab ą stron ę stanowi natomiast lokalizacja stacji BST oraz linii przesyłowych na terenach zabudowanych. Mocn ą stron ą gminy jest kontrola aktualnych i potencjalnych źródeł promieniowania elektromagnetycznego przez WIO Ś w Szczecinie oraz średnie nat ęż enie pól elektromagnetycznych poni żej poziomu dopuszczalnego. Szans ą dla gminy mo że okaza ć si ę ograniczenie powstawania nowych źródeł promieniowania na terenach zabudowanych.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 40

4.5 Gospodarowanie wodami

4.5.1 Stan wyj ściowy

Wody podziemne

Według regionalizacji hydrogeologicznej, w granicach analizowanego terenu nie wyst ępuj ą Główne Zbiorniki Wód Podziemnych. Gmina Chojna, jest natomiast zlokalizowana w obr ębie JCWPd nr 23. W obr ębie omawianej JCWPd znajduj ą si ę 3 pietra wodono śne, których charakterystyk ę przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 20: Charakterystyka pi ęter wodono śnych

Charakter Gł ęboko ść Pi ętro Charakterystyka Stratygrafia Litologia zwierciadła wyst ępowania wodono śne wodono śca wody warstw [m]

Pi ętro czwartorz ędowe 1. poziom 1. swobodne gruntowy 1. 0,5-20

2. poziom piaski, żwiry, 2. cz ęś ciowo mi ędzyglinowy plejstocen piaski porowy 2 .2-40 napi ęte górny pylaste

3. poziom 3. 40-80 3. napi ęte mi ędzyglinowy (środkowy i dolny)

Pi ętro czwartorz ędowo- neoge ńskie plejstocen, - poziom piaski porowy napi ęte 50-100 miocen podglinowy wraz z mioce ńskim górnym

szczelinowo- Pi ętro kredowe kreda górna margle napi ęte 10-194 krasowy Źródło: www.pgi.gov.pl

Zgodnie z przeprowadzon ą ocen ą stanu JCWPd nr 23 w roku 2012, wody podziemne odznaczaj ą si ę dobrym stanem ilo ściowym oraz chemicznym. Dodatkowo, stwierdzono, że ogólny stan JCWPd równie ż znajduje si ę na poziomie dobrym.

Do głównych zagro żeń, oddziałuj ących na stan jako ści wód podziemnych, mo żemy zaliczy ć m.in.: • drogowe szlaki komunikacyjne, gdzie zanieczyszczenia tworzone s ą przez produkty spalania oraz substancje słu żą ce do utrzymania dróg w okresie zimowym,

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 41

• przemysłowe emitory gazów oraz pyłów, a tak że źródła niskiej emisji, • zrzuty ścieków, • wszelkiego rodzaju awarie, których przebieg wi ąż e si ę z wyciekami substancji niebezpiecznych do wód podziemnych, np. wypadki drogowe, nieszczelno ści systemu kanalizacji, itd. W granicach gminy, podatno ść wód podziemnych na przenikanie do nich zanieczyszcze ń jest stosunkowo zró żnicowana przestrzennie oraz uzale żniona od uwarunkowa ń geologicznych i rodzajów pi ętra wodono śnego. Za najbardziej podatne uważa si ę wody pi ętra czwartorz ędowego. W przypadku zbiorników poło żonych gł ębiej (poziomy przedczwartorz ędowe), odporno ść na migracj ę zanieczyszcze ń uwarunkowana jest przepuszczalno ści ą pokrywy oraz lokaln ą mi ąż szo ści ą.

Wody powierzchniowe

Na analizowanym obszarze sie ć wód powierzchniowych jest stosunkowo dobrze rozwini ęta - w ogólnej powierzchni gminy ich udział wynosi bowiem 2,5%, z czego rzeki i jeziora stanowi ą około 1,27%.

Gmina Chojna, zlokalizowana jest na obszarze zlewni rzeki Odry oraz w zlewni mniejszych rzek, tj. Rurzycy, Słupii, Kurzycy i Tywy. Ponadto, w granicach omawianego terenu wyst ępuj ą jeziora polodowcowe typu rynnowego: M ętno, Ostrów, Jele ńskie, Kamienny Jaz, Narost, Le śne oraz Strzeszowskie, a tak że liczne „oczka” polodowcowe. Gmina, posiada niewielk ą ilo ść obszarów bezodpływowych.

W poni ższej tabeli przedstawiono krótk ą charakterystyk ę rzek, zlokalizowanych w granicach gminy.

Tabela 21: Charakterystyka rzek gminy Chojna

Rzeka Opis -rzeka stanowi ponad 90% zasobów wód płyn ących województwa zachodniopomorskiego; ODRA - długo ść rzeki w granicach gminy wynosi około 15%; - koryto rzeki posiada szeroko ść od 190 do 210 m. - główny ciek odwadniaj ący teren gminy; - pocz ątek rzeki znajduje si ę na 3 km z kierunku południowo-wschodniego, od Gorlic i uchodzi do Odry na północ od Krajnika Dolnego; RURZYCA - całkowita długo ść rzeki wynosi 44,4 km, natomiast w granicach gminy ma ona 30,5 km; - posiada zmienny kierunek przepływu wód. - obejmuje południowy fragment gminy; - wypływa z jezior Biał ęgi o powierzchni 28 ha; TYWA - uj ście rzeki stanowi Odra, do której ta wpada w rejonie m. Gozdowice; - całkowita długo ść rzeki wynosi 47,9 km, natomiast powierzchnia zlewni wynosi

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 42

Rzeka Opis 264,5 km 2; - rzeka przepływa przez szereg jezior, spo śród których najwi ększe stanowi j. Krzywe. - stanowi południowy fragment gminy, w rejonie Narost-Biał ęg; - wpada do rzeki Odry w rejonie M. Gozdowice, natomiast wypływa z jeziora Biał ęgi SŁUBIA - całkowita długo ść rzeki to 30,2 km, natomiast powierzchnia zlewni wynosi 177,5 km2. - na obszarze całej długo ści rzeka nie przyjmuje istotnych dopływów. - obejmuje południowy fragment gminy- na południe od Biał ęgi; - pocz ątek rzeki stanowi siec rowów na meliorowanym torfowisku na południe KURZYCA od m. Biał ęgi; - na około 5 km przed uj ściem rzeka wpływa do doliny Odry; - powierzchnia zlewni wynosi 125,74 km 2. Źródło: Opracowanie własne

W gminie wyst ępuje 26 jezior (powy żej 1 ha), które powstały na skutek działalno ści lodowca. Głównymi czynnikami kształtuj ącymi misy jezior była erozja wód polodowcowych, żłobienie, akumulacja lodowcowa oraz wytapianie si ę brył martwego lodu. W zale żno ści od sposobu powstawania, możemy wyró żni ć jeziora: rynnowe, sandrowe i polodowcowe. Do największych jezior, zlokalizowanych w granicach gminy, zaliczamy Jezioro M ętno, Jezioro Jele ńskie, Jezioro Narost, Jezioro Ostrów. W poni ższej tabeli, przedstawiono podstawowe informacje na temat kilku wybranych jezior, poło żonych w gminie Chojna.

Tabela 22: Charakterystyka jezior gminy Chojna

Powierz chnia Obj ęto ść Gł ęboko ść Nazwa jeziora Zlewnia [ha] [tys. m 3] max. [m] Mętno Rurzyca-Odra 130,4 3262,8 4,0 Jele ńskie Rurzyca-Odra 104,3 9142,4 21,4 Narost Słubia-Odra 107,9 6827,0 13,2 Ostrów (k. Stok) Rurzyca-Odra 80,2 3528,8 4,4 Le śne Rurzyca-Odra 27,1 1382,1 11,6 Krzywe Tywa-Odra 14,9 238,4 3,2 Źródło: Opracowanie własne

Na analizowanym obszarze, znajduj ą si ę równie ż mokradła oraz torfowiska, które spełniaj ą istotn ą funkcj ę w kształtowaniu mikroklimatu i hydrologii terenu. Omawiane torfowiska, zlokalizowane są w dolinach rzek: Odry, Rurzycy, Tywy, Słubii oraz Kurzycy. Na terenie gminy Chojna, znajduj ą si ę 4 jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych: Kaliska (PLRW600018191869), Rurzyca od źródeł do Kalicy (PLRW600023191859), Rurzyca od Kalicy do uj ścia (PLRW600024191889), Odra od Warty do Odry Zachodniej (PLRW60002119199). Ocen ę stanu wód powierzchniowych wykonuje si ę w odniesieniu do jednolitych cz ęś ci wód (JCW), w oparciu o wyniki pa ństwowego monitoringu środowiska. Stan JCWP okre śla si ę

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 43

uwzgl ędniaj ąc wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. Ocen ę wód typu naturalnego wykonuje si ę na podstawie ich stanu ekologicznego, natomiast dla wód uznanych za sztuczne b ądź silnie zmienione przy pomocy potencjału ekologicznego. Na ocen ę stanu/potencjału ekologicznego JCWP składaj ą si ę elementy biologiczne, wspieraj ące ich ocen ę wska źniki fizykochemiczne wraz z grup ą substancji specyficznych, oraz hydromorfologiczne. Klasyfikuje si ę je w oparciu o kryteria wyra żone jako warto ści graniczne wska źników jako ści wód, z uwzgl ędnieniem typów wód powierzchniowych. Stan ekologiczny JCWP okre śla si ę przez przypisanie jej jednej z pi ęciu klas jako ści, natomiast potencjał ekologiczny klasyfikuje si ę poprzez przypisanie JCWP czterech klas jako ści. Osobnym elementem oceny JCWP jest stan chemiczny, opisywany na podstawie wyników bada ń obecno ści substancji priorytetowych oraz innych zanieczyszcze ń. Środowiskowe normy jako ści dla substancji priorytetowych i innych zanieczyszcze ń nie uwzgl ędniaj ą jednak typologii wód. Są to st ęż enia pojedynczego wska źnika grupy wska źników w wodzie, osadach wodnych b ądź w organizmach wodnych, które nie powinny by ć przekroczone ze wzgl ędu na ochron ę środowiska i zdrowia ludzi. W ramach monitoringu, realizowano badania wynikaj ące z zobowi ąza ń mi ędzynarodowych – 19 maja 1992 r., na podstawie umowy zawartej pomi ędzy Rzeczpospolit ą Polsk ą a Republik ą Federaln ą Niemiec podj ęto współprac ę w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych (w czterech punktach znajduj ących si ę na Odrze: w Osinowie, Krajniku Dolnym, Widuchowej i Mescherin) oraz monitoring badawczy z zakresu intensywnego monitorowania (Odra w Krajniku Dolnym), którego podstawowym celem jest dostarczanie danych, niezb ędnych do oceny ładunków biogenów i metali ci ęż kich, odprowadzanych rzekami z Polski do Morza Bałtyckiego. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie w raporcie z 2017 roku „Stan środowiska w województwie zachodniopomorskim” przedstawił wyniki badania stanu wód powierzchniowych w 2016 roku. Ocenie podlegały m.in. 4 jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych zlokalizowane w granicach gminy Chojna:

1. Odra od Warty do Odry Zachodniej (PLRW60002119199) - Zgodnie z wynikami bada ń, stwierdzono, że wody omawianej JCWP, nie spełniaj ą wymaga ń okre ślonych dla dobrego stanu wód. Potencjał ekologiczny JCWP, wyznaczony na podstawie sklasyfikowanych elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych oceniono bowiem jako słaby (IV klasa – elementów biologicznych, I klasa – elementów hydromorfologicznych i II klasa elementów fizykochemicznych). Zdecydowała o tym stwierdzona obecno ść difenyloeterów bromowanych, fluorantenu, rt ęci, benzo(a)pirenu i heptachloru. Ponadto, w wodach omawianej JCWP nie zostały tak że spełnione wymagania dla terenów chronionych wra żliwych na eutrofizacj ę, wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych. Ocena spełnienia dodatkowych wymaga ń dla obszarów chronionych wykazała, że nie były dotrzymane normy ustalone dla tych terenów, w zwi ązku z czym ich stan oceniono jako zły.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 44

2. Kurzyca (PLRW60002319147) – Stan JCWP oceniony został jako zły, na podstawie nast ępuj ących wska źników: benzo(a)pirenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu i benzo(g,h,i)perylenu. Wody JCWP zaliczane s ą do IV klasy pod wzgl ędem elementów biologicznych, I klasy – elementów hydromorfologicznych i II klasy pod wzgl ędem elementów fizykochemicznych. Potencjał ekologiczny wód oceniony został jako słaby i nie zostały spełnione dodatkowe wymagania dla obszarów chronionych. 3. Słubia (RW60001819169) – Wody JCWP Słubia zaliczane s ą do IV klasy pod wzgl ędem elementów biologicznych, I klasy pod wzgl ędem elementów hydromorfologicznych i II klasy pod wzgl ędem elementów fizykochemicznych. Ogólny stan JCWP oceniony został jako zły. Ponadto, potencjał ekologiczny wód okre ślony jest jako słaby. Wska źnikami decyduj ącymi o ocenie były: difenyloetery bromowane, rt ęć , benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(g,h,i)perylen, kwas perfluorooktanosulfonowy (PFOS) i heptachlor. 4. Rurzyca od Kalicy do uj ścia (PLRW60002419189) – Elementy hydromorfologiczne zostały ocenione bardzo wysoko (I klasa), jednak pozostałe elementy, tj. biologiczne (klasa IV) i fizykochemiczne (klasa PSD, czyli poni żej stanu dobrego), zakwalifikowane zostały znacznie ni żej. Stwierdzono przekroczenia dla atrazyny, difenyloeterów bromowanych, fluorantenu, rt ęci ,benzo(a)pirenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu, benzo(g,h,i)perylenu i heptachloru. W zwi ązku z powy ższym, stan ekologiczny JCWP oceniono na słaby. Nie zostały spełnione równie ż wymagania dla obszarów chronionych. Bior ąc pod uwag ę wszystkie uzyskane wyniki bada ń, stan JCWP oceniono na zły. Według „Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry”, jednym z podstawowych czynników wpływaj ących na jako ść wód powierzchniowych s ą zanieczyszczenia zawarte w ściekach komunalnych i przemysłowych.

4.5.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie gospodarowania wodami

W czasie obowi ązywania Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2008-2012, na analizowanym terenie wybudowano w 2008 roku sie ć wodoci ągow ą do Wilkoszyc. Realizacj ę niniejszego zadania kontynuowano w kolejnych latach – w roku 2011 poprowadzono sie ć wodoci ągow ą na ulicy M. Curie-Skłodowskiej, natomiast w roku 2013 rozbudowano sie ć wodoci ągow ą w miejscowo ści Rurka wraz z przył ączem do budynku mieszkalnego.

4.5.3 Ocena stanu – analiza SWOT

Na podstawie oceny gospodarowania wodami gminy Chojna, przeprowadzono analiz ę SWOT tego obszaru. Analiza została przedstawiona w poni ższej tabeli.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 45

Tabela 23: Analiza SWOT- obszar interwencji gospodarowania wodami Mocne strony Słabe strony • Brak obecno ści GZWP; • Zła jako ść JCWP; • Obecno ść naturalnych zbiorników • Brak stałych pomiarów jako ści jednolitej wodnych; cz ęści wód podziemnych i powierzchniowych • Dobry stan JCWPd. znajduj ącej si ę na terenie gminy • Niekorzystny wpływ działalno ści człowieka na jako ść wód.

Szanse Zagro żenia • Utrzymanie w dobrym stanie urz ądze ń melioracyjnych i przeciwpowodziowych; • Wyst ąpienie awarii, na skutek której • Szkolenie rolników z zakresu Kodeksu substancje niebezpieczne dostan ą si ę Dobrej Praktyki Rolnej oraz promocja do wód gruntowych; rolnictwa ekologicznego; • Spływ zanieczyszcze ń z dróg do wód • Stworzenie stałych punktów gruntowych (szczególnie intensywny pomiarowych jako ści wód podziemnych w okresie zimowo-wiosennym); i powierzchniowych; • Nadmierne stosowanie nawozów • Odpowiednie prowadzenie gospodarki w rolnictwie; ściekowej maj ącej na celu ograniczenie • Zanieczyszczenie wód substancjami przedostawanie si ę zanieczyszcze ń pochodz ącymi z niskiej emisji, itp. do wód powierzchniowych i podziemnych.

Źródło: Opracowanie własne

Do mocnych stron analizowanego obszaru zaliczamy obecno ść naturalnych zbiorników wodnych i dobr ą jako ść JCWPd. Jednym z głównych zagro żeń w zakresie gospodarowania wodami jest natomiast mo żliwo ść wyst ąpienia awarii, na skutek której doszłoby do zanieczyszczenia wód, spływ zanieczyszcze ń z dróg do zbiorników wodnych i wód gruntowych, nadmierne stosowanie nawozów sztucznych oraz zanieczyszczenie wód pyłami i metalami ci ęż kimi, pochodz ącymi z emisji niskiej. Wśród słabych stron mo żemy wyró żni ć m.in. brak GZWP, zł ą jako ść JCWP, negatywny wpływ działalno ści antropogenicznej, brak punktów pomiarowych wód podziemnych i powierzchniowych w granicach gminy. Szansa na popraw ę sytuacji analizowanego terenu jest mo żliwa poprzez wprowadzenie nast ępuj ących działa ń: utrzymanie w odpowiednim stanie urz ądze ń wodnych, stworzenie stanowisk pomiarowych, szkolenie rolników i wła ściwe prowadzenie gospodarki ściekowej.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 46

4.6 Gospodarka wodno-ściekowa

4.6.1 Stan wyj ściowy

Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 pa ździernika 2000 r. jest dokumentem ustanawiaj ącym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Transpozycja przepisów dyrektywy na grunt prawa polskiego została dokonana ustaw ą z dnia 18 lipca 2001 r., Prawo wodne (Dz.U. 2017 poz. 1566 z pó źn. zm.), ustaw ą z dnia 27 kwietnia 2001 r., Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.) oraz Ustaw ą z dnia 7 czerwca 2001 r., o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2018 poz. 1152 z pó źn. zm.). Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ma słu żyć przede wszystkim: • zaspokojeniu zapotrzebowania na wod ę ludności, rolnictwa i przemysłu, • ochronie wód i ekosystemów znajduj ących si ę w dobrym stanie ekologicznym, • poprawie jako ści wód i stanu ekosystemów zdegradowanych działalności ą człowieka, • zmniejszeniu zanieczyszczenia wód podziemnych, • zmniejszeniu skutków powodzi i suszy. Na podstawie Uchwały Nr XXVI/182/2016 Rady Miejskiej w Chojnie z dnia 28 wrze śnia 2016 r., gmina Chojna przyj ęła „ Aktualizacj ę gminnego programu oczyszczania ścieków na terenie gminy Chojna”. Dokument zakłada realizacje zada ń, które b ędą zgodne z ogólnie przyj ętymi zasadami ochrony środowiska przyrodniczego, zwłaszcza wodnego. Według danych, pochodz ących z roku 2017, wielko ść skanalizowania obszaru miasta oraz gminy Chojna wyliczona na podstawie stosunku długo ści sieci wodoci ągowej do długo ści sieci kanalizacyjnej, wynosi około 36,17%. Gmina Chojna, odznacza si ę dobrze rozbudowanym systemem wodoci ągowym, który obejmuje praktycznie cały analizowany teren. Według danych, pochodz ących z Urz ędu Gminy Chojna z 2017 roku, na terenie gminy z instalacji wodoci ągowej korzystało około 100% społecze ństwa. Długo ść sieci wodoci ągowej w gminie wynosi 53 km , 9,5 km sieci przemysłowej i 43,5 km sieci rozdzielczej. Stan techniczny wodoci ągów na terenie gminy mo żna uzna ć za dobry. Miejscowo ści zlokalizowane na terenie gminy korzystaj ą z wodoci ągów grupowych, wiejskich, spółdzielczych b ądź zakładowych. Z wodoci ągów grupowych zasilane s ą miejscowo ści: Strzelczyn - Rurka, Kamienny Jaz - Strzeszewko, Nawodna - Garnowo, Krajnik Górny - Krajnik Dolny - Grabowo, Godków – Kaliska - Mirowo (gm. Mory ń) - Dolsko (gm. Mory ń), Łaziszcze - Orzechów (gm. Cedynia), Brwice - Jelenin. W przypadku uj ęć dla wodoci ągów wiejskich, spółdzielczych oraz zakładowych, znajduj ą si ę one w miejscowo ściach: Bara, Biał ęgi, Czartoryja PGR, Godków Osiedle, Grzybno, Krzymów, Lisie Pola, Narost, M ętno - Mętno Małe, Graniczna, Stoki, Radu ń. Gmina Chojna, posiada 18 uj ęć wody podziemnej. W znacznej cz ęś ci, uj ęcia te nie posiadaj ą wymaganych stref ochronnych (prócz uj ęcia zlokalizowanego w Chojnie) oraz uregulowanego stanu formalno-prawnego. Na analizowanym terenie, dominuje pobór wód czwartorz ędowego poziomu wodono śnego. Znajduj ące si ę w nim zasoby wód podziemnych odznaczaj ą si ę stosunkowo niewielk ą

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 47

i zmienn ą wydajno ści ą o zró żnicowanej gł ęboko ści wyst ępowania. Ponadto, znaczna cz ęść zasobów nie posiada izolacji od podło ża, w zwi ązku z czym jest podatna na zanieczyszczenia. W poniższej tabeli przedstawiono krótk ą charakterystyk ę uj ęć wód.

Tabela 24: Charakterystyka uj ęć wód w gminie Miejscow ości Rok Wydajno ść Lokalizacja Gł ęboko ść Ilo ść Wła ściciel korzystaj ące budowy (średnia, uj ęć wody studni studni studni z uj ęć uj ęcia max) [m 3/h] Nawodna, Nawodna Lata 70-te 81,5 1 74 UM Garnowo 130,0 Lisie Pole Lisie Pole 1977 2 36 UM 134,5 Narost Narost Lata 70-te 38,0 1 12 UM 52,0 2 (jedna Brwice Brwice, Jelenin 1982 20 U. Miejski 50,0 nieczynna) Krajnik Górny, Krajnik Krajnik Dolny, 23 1990 51,0-76,0 2 UM Górny Zato ń, 33 Grabowo 28,0 2 (jedna Metno Metno 1993 43 U. Miejski 28,5 nieczynna) Strzelczyn, 34,0 3,6 Strzelczyn 1979 2 U. Miejski Rurka 33,0 8 Biał ęgi Biał ęgi Lata 70-te 39,2, 1 25 U. Miejski 85,0 20 Stoki Stoki 1976 2 U. Miejski 84,5 17 Kamienny Kamienny Jaz, 66,0 41 1980 2 U. Miejski Jaz Strzeszówek 63 34 39 18 Graniczna Graniczna Lata 70-te 2 U. Miejski 38,5 11 Radu ń Radu ń Lata 70-te 78 1 15,5 U. Miejski Wod. Czartoryja Czartoryja 1981 62 1 38 Zachód 91 55 Wod. Krzymów Krzymów 1986 2 90 57 Zachód Max. 1500 Chojna Chojna 1934 90 5 m3/h PUK Chojna Śr. 900 m 3/h Chojna Max. 450 Chojna 1967 60 6 PUK Chojna lotnisko m3/h

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 48

Śr. 200 m 3/h Max. 60 Godków Godków 1925 90 1 m3/h Gm. Chojna Osiedle osiedle Śr. 23 m 3/h Max. 137 Grzybno Grzybno 1979 52 1 m3/h Gm. Chojna Śr. 50 m 3/h Źródło: Aktualizacja gminnego programu oczyszczalnie ścieków komunalnych na terenie gminy Chojna, 2015 Obja śnienia: UM- Urz ąd Marszałkowski, U. Miejski- Urz ąd Miejski, PUK Chojna- Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Chojna

W latach 2013-2015 na terenie gminy Chojna, Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Gryfinie przeprowadził ocen ę przydatno ści do spo życia wód pochodz ących z wybranych uj ęć oraz wodoci ągów na obszarze powiatu gryfi ńskiego. W gminie Chojna, kontroli zostały poddane wody pochodz ące z uj ęcia w miejscowo ści Graniczna i wody pochodz ące z wodoci ągu w miejscowości Graniczna, Krzymów oraz Grzybno, w których wówczas stwierdzono brak przydatno ści do spo życia z powodu zanieczyszczenia wód bakteriami grupy coli (Graniczna i Krzymów) oraz Enterokokami kałowymi (Grzybno). Obecnie, stan wód uległ znacznej poprawie na skutek podj ętych przez zarz ądzających wodoci ągami działa ń naprawczych (np. dezynfekcji chlorem). Pod wzgl ędem sieci kanalizacyjnej, na terenie gminy w 2016 roku korzystało z niej 59,2%. Warto ść ta ulegała jednak zmianie, bowiem na terenie wiejskim wynosiła ona 35,6%, a w przypadku miasta 79,7%. Według danych uzyskanych z Urz ędu Gminy z sieci kanalizacyjnej w 2017 roku korzystało 70% społecze ństwa. Na analizowanym obszarze, tylko miejscowo ści Chojna (ok. 80%), Czartoryja (ok. 87%), Grzybno (ok. 100%), Krzymów (ok. 80%), Godków (ok. 100%) oraz Godków Osiedle (ok. 97%) posiadaj ą kanalizacj ę. Ł ączna długo ść sieci kanalizacyjnej w gminie Chojna w roku 2017 wynosiła 45,41 km i w porównaniu z rokiem 2014 zwi ększyła si ę o około 0,5 km. Stan sieci kanalizacyjnej na analizowanym terenie w około 60% okre śla si ę jako dobry, pozostała cz ęść wymaga przeprowadzenia stopniowych modernizacji. Ponadto, na terenie gminy Chojna wyst ępuje sie ć kanalizacji deszczowej, której długo ść wynosi około 5 km. Pozostałe miejscowo ści w gminie, w granicach których nie ma sieci kanalizacyjnej, s ą obj ęte systemem odprowadzania ścieków do przydomowych oczyszczalni ścieków i zbiorników bezodpływowych (szamb), z których okresowo s ą wywo żone taborem asenizacyjnym do oczyszczalni ścieków w Chojnie. Na terenie gminy w roku 2017, znajdowało si ę 140 przydomowych oczyszczalni ścieków. Nie prowadzi si ę natomiast ewidencji zbiorników bezodpływowych. W gminie, znajduj ą si ę 4 oczyszczalnie ścieków, które zlokalizowane s ą w miejscowo ściach: Chojna, Grzybno, Krzymów i Czartoryja. W poni ższej tabeli, przedstawiono podstawowe informacje na temat ka żdej z oczyszczalni.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 49

Tabela 25: Podstawowe informacje na temat oczyszczalni ścieków w gminie Q ł ączna Miejscowo ść Administrator Odbiornik przepustowo ść Typ [m 3/d] Przedsi ębiorstwo mech.-biol. Chojna Usług Komunalnych Rurzyca 2280 „Hydro centrum” Sp. z o.o. w Chojnie Wodoci ągi po średnio Czartoryja Zachodniopomorskie rzeka 25 mech.-biol. w Goleniowie Kalica Przedsi ębiorstwo Kanał mech.-biol. Grzybno Usług Komunalnych Grzybno- 400 Bioblok WS 400 Sp. z o.o. w Chojnie Swobnica Wodoci ągi po średnio Krzymów Zachodniopomorskie 65 mech.-biol. rzeka Kalica w Goleniowie Źródło: Aktualizacja gminnego programu oczyszczalnie ścieków komunalnych na terenie gminy Chojna, 2015; dane z Urz ędu Gminy

W granicach gminy, najwi ększ ą oczyszczalni ą jest oczyszczalnia ścieków w Chojnie, na terenie której średnia dobowa przepustowo ść wynosi 2280 m 3/d, natomiast maksymalna dobowa 3160 m 3/d. oczyszczalnia, średnio przyjmuje 1400 m 3/d ścieków- w przypadku pory suchej ilo ść ścieków wynosi ok. 800 m 3/d, z kolei w porze deszczowej 3500 m 3/d z uwagi na przewag ę sieci ogólnospławnej w Chojnie. Administratorem oczyszczalni jest Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Chojnie. Eksploatacja oczyszczalni oraz zrzut ścieków oczyszczonych do odbiornika, jakim jest rzeka Rurzyca, odbywa si ę na podstawie decyzji Starosty Gryfi ńskiego z dnia 23 marca 2010 roku, obowi ązuj ącej do dnia 28 lutego 2020 roku. Na podstawie Uchwały Nr II/30/14 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 19 grudnia 2014 roku w sprawie wyznaczenia aglomeracji Chojna oraz likwidacji aglomeracji Chojna wyznaczonej rozporz ądzeniem Nr 78/2006 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 24 marca 2006 r., na terenie gminy wyznaczono aglomeracj ę o równowa żnej liczbie mieszka ńców (RLM) 7997, której obszar obejmuje miejscowo ści Chojna, Kaliska, Godków, Godków Osiedle.

4.6.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie gospodarki wodno – ściekowej

Zadania okre ślone w poprzednim programie ochrony środowiska wpłyn ęły na popraw ę jako ści użytkowej oraz racjonalizacj ę zu życia wody. W tabeli poni żej, opisano efekty działa ń podj ętych w zakresie poprawy gospodarki wodno-ściekowej w poprzednich latach.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 50

Tabela 26: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- gospodarka wodno-ściekowa

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Gmina, d ąż yła do realizacji celu poprzez budow ę nowych urz ądze ń oraz systematyczn ą wymian ę i renowacj ę wyeksploatowanych sieci, w tym tak że azbestowych, co w efekcie przyczyniło si ę do minimalizacji strat wody podczas jej przesyłu. W gminie wykonano równie ż modernizacj ę stacji uzdatniania wody, by zapewni ć jej jak najlepsz ą jako ść oraz wykonano kanalizacj ę deszczow ą, w trakcie wymiany nawierzchni dróg. Ponadto, zbudowano oczyszczalni ę ścieków w Chojnie oraz sie ć Zarz ądzanie wodoci ągow ą w miejscowo ści Bara. Prowadzono tak że działania, maj ące zasobami wodnymi, 1. na celu pełne skanalizowanie oraz zwodoci ągowanie gminy, z uwagi racjonalizacja na czasochłonno ść omawianego zadania jest ono nadal systematycznie zu życia wody realizowane. i ochrona wód Kontynuowano równie ż budow ę sieci kanalizacyjnej poprzez realizacj ę nast ępuj ących zada ń: budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączami do budynków mieszkalnych oraz przepompowni ścieków w miejscowo ści Grzybno, budowa kanalizacji sanitarnej od przepompowni PSL – 1 na były m lotnisku do wysypiska odpadów komunalnych w miejscowo ści Kaliska, kontynuacja budowy kanalizacji sanitarnej w kierunku do miejscowo ści Godków Osiedle PKP.

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012, dane z Urz ędu Gminy

4.6.3 Ocena stanu – analiza SWOT Na podstawie przeprowadzonej oceny stanu gospodarki wodno-ściekowej w gminie, dokonano analizy SWOT obszaru interwencji, któr ą przedstawiono w formie poni ższej tabeli.

Tabela 27: Analiza SWOT w obszarze interwencji- gospodarka wodno-ściekowa Mocne strony Słabe strony • Stosunkowo wysoki poziom • Ryzyko wyst ąpienia awarii sieci zwodoci ągowania gminy; wodoci ągowej i przył ączy wodoci ągowych • Posiadanie gminnego programu oraz sieci kanalizacyjnej; oczyszczania ścieków komunalnych • Niskim poziom skanalizowania gminy; na terenie gminy Chojna; • Brak prowadzenia ewidencji zbiorników • Stopniowa poprawa jako ści wód. bezodpływowych na terenie gminy. Szanse Zagro żenia • Modernizowanie i rozbudowa w miar ę • Znaczne nawadnianie pól doprowadzi ć mo że potrzeb sieci wodoci ągowej do przekroczenia dopuszczalnego poboru i kanalizacyjnej; i deficytu wody podziemnej czwartorz ędowej;

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 51

• Edukacja społecze ństwa w zakresie • Akumulacja zanieczyszcze ń rolniczych racjonalnej gospodarki wodnej; w wodach podziemnych i powierzchniowych. • Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych w gminie. Źródło: Opracowanie własne

Na podstawie przeprowadzonej analizy SWOT, stwierdza si ę, że do mocnych stron gminy nale ży stosunkowo wysoki poziom zwodoci ągowania terenu, jednak z drugiej strony gmina odznacza si ę niskim poziomem skanalizowania, a w jej granicach istnieje wysokie ryzyko wyst ąpienia awarii wodoci ągowej. Wśród szans na popraw ę sytuacji mo żna wyró żni ć m.in. modernizacj ę oraz rozbudow ę sieci wodociągowej i edukacj ę społecze ństwa, natomiast w śród głównych zagro żeń wymienia si ę akumulacj ę zanieczyszcze ń rolniczych w wodach oraz intensywne nawadnianie pól uprawnych, co mo że doprowadzi ć do deficytu wód czwartorz ędowych.

4.7 Zasoby geologiczne

4.7.1 Stan wyj ściowy

Analizowany obszar został ukształtowany na skutek wielu procesów morfogenetycznych, zachodz ących podczas plejstocenu oraz holocenu. Pod wzgl ędem tektonicznym, gmina Chojna znajduje si ę w zasi ęgu bloku Gorzowa. Na omawianym terenie, najstarsze utwory stanowi ą osady paleogenu (oligoce ńskie, reprezentowane przez iły) oraz neogenu (mioceńskie, reprezentowane przez iły, piaski, mułowce, mułki piaszczyste, mułki, itd.), które przykrywaj ą utwory czwartorz ędowe. Mi ąż szo ść osadów czwartorz ędowych jest zmienna i waha si ę średnio od 10 m w dolinie Rurzycy do 200 m w pobli żu M ętna. W śród utworów czwartorz ędowych wyró żniono osady plejstoce ńskie i holoce ńskie. Wyst ępuj ące w granicach gminy osady plejstocenu zaliczono do: − zlodowacenia południowopolskiego – reprezentowane przez żwiry oraz piaski wodnolodowcowe o mi ąż szo ści ok. 20 m, a tak że gliny zwałowe stadiału dolnego, których mi ąż szo ść znajduje si ę w granicach 5-40 m. W obni żeniach stadiału górnego mi ąż szo ść osadów osi ąga 35 m, − zlodowacenia środkowopolskiego – najstarsze osady omawianego zlodowacenia reprezentowane s ą przez żwiry oraz piaski wodnolodowcowe dolne i górne, mułki, piaski, iły warwowe zastoiskowe o mi ąż szo ści 70 m, a tak że gliny zwałowe zlodowacenia Odry (10-20 m). Powy żej, znajduj ą si ę utwory zlodowacenia Warty, które zostały wykształcone w postaci mułków, piasków i iłów zastoiskowych o miąż szo ści 19-45 m, a tak że gliny zwałowe o mi ąż szo ści 10-25 m, − interglacjału eemskiego – wykształciły si ę jako mułki oraz piaski rzeczno-jeziorne. Wyst ępuj ą w pobli żu M ętna i Chojny, charakteryzuj ą si ę mi ąż szo ści ą na poziomie 20-30 m. − zlodowacenia północnopolskiego – profil omawianego zlodowacenia rozpoczynaj ą piaski oraz mułki zastoiskowe, piaski i żwiry wodnolodowcowe, gliny zwałowe. Utwory zastoiskowe tworz ą

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 52

mi ąż sz ą i rozległ ą warstw ę w środkowej cz ęś ci obszaru. Osady wodnolodowcowe zlokalizowane są w południowo-zachodnim fragmencie obszaru, z kolei gliny zwałowe wyst ępuj ą przede wszystkim w okolicy M ętna. Stadiał główny zlodowacenia Wisły reprezentuj ą iły zastoiskowe i mułki o mi ąż szo ści 9-35 m, które osadziły si ę w okolicy Chojny. Na przełomie plejstocenu oraz holocenu na północny- zachód od Chojny wytworzone zostały pokrywy piasków eolicznych, które miejscami przyjmuj ą form ę wydm (wysoko ść ok. 3-6 m). Osady holocenu, wykształciły si ę natomiast jako piaski oraz mułki jeziorne, utwory deluwialne, gytie, torfy i namuły piaszczyste (mi ąż szo ść ok. 3m). Ponadto, w granicach analizowanego obszaru znajdują si ę nast ępuj ące zło ża kopalin: • Łaziszcze - zlokalizowane na terenie gminy Chojna. Na terenie zło ża obecnie nie wydobywa si ę kruszyw naturalnych (piaski i żwiry). Zasoby omawianego zło ża zostały rozpoznane w sposób szczegółowy. Powierzchnia zło ża wynosi 18,04 ha, średnia grubo ść nakładu 1,1 m, średnia mi ąż szo ść zło ża 4,8 m, natomiast średnia gł ęboko ść sp ągu 5,9 m. • Rurka - zlokalizowane na terenie gminy Chojna. Na obszarze zło ża wydobywane s ą kruszywa naturalne (piaski). Obecnie, zło że jest eksploatowane przez przedsi ębiorstwo Frakcja Sp. z o. o. na mocy wydanej przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego koncesji (WO Ś.III.7422.4.2015.PW), która obowi ązuje do 15.08. 2023 roku. Powierzchnia zło ża wynosi 13,79 ha, średnia grubo ść nakładu 0,4 m, średnia mi ąż szo ść zło ża 10,8 m, natomiast gł ęboko ść sp ągu 11,2 m. • Ognica - zlokalizowane na granicy gminy Chojna oraz Widuchowa. Na terenie zło ża, zgodnie z decyzj ą Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego, która obowi ązuje do 31.12.2020 roku (WO Ś.III.7422.5.2016.PW), Szczeci ńskie Kopalnie Surowców Naturalnych S.A. wydobywaj ą kruszywa naturalne (piasek i żwir). Powierzchnia zło ża wynosi 90 ha, średnia grubo ść nakładu 1,6 m, natomiast średnia mi ąż szo ść sp ągu 7 m. • Strzeszów – zlokalizowane na granicy gminy Chojna oraz Trzci ńsko-Zdrój. Zło że, eksploatowane jest przez Spółdzielni ę Usług Rolnych ROL-BUD. Koncesja na wydobycie z omawianego obszaru kopaliny (kredy), wydana została przez Marszałka Województwa Zachodniopomorskiego (WO Ś.III.7422.3.2016.PW) i obowi ązuje do 31.12.2035 roku. Powierzchnia zło ża wynosi 28,47 ha, średnia grubo ść nakładu 0,5 m, średnia mi ąż szo ść zło ża 3 m, średnia gł ęboko ść sp ągu 3,5 m. W granicach gminy, stwierdzono równie ż wyst ępowanie złó ż torfów – dolina Rurzycy (5808 m3, wydobywane do celów nawozowych), Chojna (6000 m 3), Rurka (800 m 3), Lisie Pole (180 m 3). Ponadto, zewidencjonowano zło ża w ęgla brunatnego w okolicy Rynicy, Chojny, Krajnika Górnego, Rurki, Krzymowa. Zło ża surowca zalegaj ą tam na gł ęboko ści 75 m p. p. t. i charakteryzuj ą si ę mi ąż szo ści ą do 3,2 m. Zlokalizowany w granicach analizowanego obszaru w ęgiel brunatny posiada jednak ograniczon ą przydatno ść , ze wzgl ędu na zasiarczenie oraz niskie parametry energetyczne.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 53

Rysunek 5: Zło ża kopalin zlokalizowane w granicach gminy Chojna Źródło: Opracowanie własne

W zwi ązku z wyst ępowaniem w granicach gminy Chojna obszarów cennych przyrodniczo, na analizowanym terenie istnieje powa żne ryzyko degradacji środowiska. Wprowadzenie eksploatacji zło ża kruszywa naturalnego w granicach Cedy ńskiego Parku Krajobrazowego oraz innych obszarów chronionych winno by ć zatem ograniczone. Na omawianym terenie ograniczona powinna zosta ć równie ż eksploatacja torfowisk, poniewa ż mo że ona oddziaływa ć na zakłócanie stosunków wodnych. Perspektywiczna eksploatacja złó ż w granicach gminy wymaga zastosowania surowych rygorów w zakresie ochrony środowiska oraz rekultywacji obszarów pokopalnianych.

4.7.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony zasobów geologicznych

Zastosowane w poprzednim programie ochrony środowiska działania pozwoliły na ochron ę gleb przed nadmiern ą degradacj ą na skutek prowadzonej eksploatacji. W poni ższej tabeli,

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 54

przedstawiono efekty realizacji zada ń z zakresu ochrony zasobów geologicznych.

Tabela 28: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji - ochrona zasobów geologicznych

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Podczas realizacji niniejszego celu, gmina d ąż yła m.in. do eliminacji Ochrona powierzchni 1. niekoncesyjnego wydobycia surowców, rekultywacji terenów ziemi i gleb przed poeksploatacyjnych oraz uwzgl ędnienia w studium uwarunkowa ń, a tak że degradacj ą MPZP terenów złó ż i co wa żne obj ęcie ich ochron ą.

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012

4.7.3 Ocena stanu – analiza SWOT

Na podstawie przeprowadzonej oceny w obszarze interwencji zasoby, dokonano analizy SWOT, któr ą nast ępnie przedstawiono w formie poni ższej tabeli.

Tabela 29: Analiza SWOT w obszarze interwencji- zasoby geologiczne

Mocne strony Słabe strony • Zdewastowany krajobraz, na skutek • Posiadanie w granicach gminy złó ż, prowadzenia działalno ści wydobywczej; a co za tym idzie czerpanie korzy ści • Eksploatacja zasobów złó ż gminy, z ich wydobycia, np. w postaci opłat a w zwi ązku z tym ich zmniejszaj ąca si ę eksploatacyjnych. ilo ść . Szanse Zagro żenia • Rekultywacja obszarów • Mo żliwo ść powstawania osuwisk, lejów zdegradowanych. depresji na obszarach eksploatacji.

Źródło: Opracowanie własne

Głównym problemem, zidentyfikowanym w analizie SWOT dla zasobów geologicznych jest stopniowa dewastacja krajobrazu, na skutek prowadzonej eksploatacji złó ż, a tak że ich zmniejszaj ąca si ę ilo ść . Ponadto, eksploatacja kopalin niesie za sob ą zagro żenia, zwi ązane z powstawaniem lejów depresji b ądź osuwisk. Wśród mocnych stron mo żemy natomiast wyró żni ć korzy ści finansowe, czerpane np. z opłat eksploatacyjnych, jakie gmina pobierała z tytułu u żytkowania gruntów w jej granicach. W celu poprawy stanu środowiska w gminie, zaleca si ę prowadzenie rekultywacji obszarów zdegradowanych na skutek działalno ści górniczej.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 55

4.8 Gleby

4.8.1 Stan wyj ściowy

Gmina Chojna stanowi gmin ę o charakterze rolniczo-le śnym. Powierzchnie le śne na analizowanym obszarze rozmieszczone s ą nieregularnie, natomiast grunty orne zazwyczaj wyst ępuj ą w centralnej cz ęś ci gminy, okalaj ąc miasto.

W poni ższej tabeli przedstawiono struktur ę u żytkowania gruntów w granicach gminy Chojna.

Tabela 30: Struktura u żytkowania gruntów w gminie Chojna w 2017 roku

POWIERZCHNIA [ha] GRUNTY ob. mie jski ob.wiejski GRUNTY ROLNE grunty orne 296 13307 sady 12 114 łąki trwałe 87 1575 pastwiska trwałe 27 397 grunty rolne zabudowane 33 283 grunty pod stawami 76 grunty pod rowami 10 81 grunty zadrzewione 3 149 nieu żytki 14 1103 GRUNTY LE ŚNE lasy 28 13035 grunty zadrzewione i zakrzewione 2 48 GRUNTY ZABUDOWANE I ZURBANIZOWANE tereny mieszkalne 60 20 tereny przemysłowe 7 18 inne tereny zabudowane 325 43 zurbanizowane tereny zabudowane lub w trakcie 214 21 tereny rekreacyjno-wypoczynkowe 28 74 użytki kopalne drogi 92 665 tereny kolejowe 12 80 inne tereny komunikacyjne 0 0 grunty przeznaczone pod budow ę dróg publicznych 0 0 GRUNTY POD WODAMI morskimi wewn ętrznymi 0 0 powierzchniowymi płyn ącymi 4 651

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 56

powierzchniowymi stoj ącymi 4 158 UŻYTKI EKOLOGICZNE 0 39 TERENY RÓ ŻNE 0 37 Źródło: Urz ąd Miejski w Chojnie

Zgodnie z zaprezentowanymi w tabeli danymi, najwi ększ ą powierzchni ę na analizowanym terenie zajmuj ą grunty rolne, ich ł ączna powierzchnia wynosi bowiem 17567 ha. Gmina Chojna wyró żnia si ę tak że wysokim udziałem obszarów le śnych - 13113 ha. W przypadku gruntów zabudowanych i zurbanizowanych, w granicach obszarów wiejskich znajduje si ę zdecydowana wi ększo ść dróg - 665 ha, podobnie jest z wodami płyn ącymi oraz stoj ącymi, których ł ączna powierzchnia wynosi 809 ha. Zlokalizowane na analizowanym obszarze gleby s ą utworami młodymi, które w znacznej mierze powstały z materiałów polodowcowych. W granicach gminy przewa żaj ą gleby średnie oraz słabe, natomiast gleby dobrej jako ści, tj. klasy IIIa, IIIb (2 i 3 kompleks przydatno ści rolniczej), zajmuj ą niewielkie powierzchnie i wyst ępuj ą w rozproszonych kompleksach, m.in. w północno-zachodniej cz ęś ci gminy (Grabowo, Krajnik Górny, Krajnik Dolny), na południowy-zachód oraz na południe od Krajnika Górnego, w okolicy wsi Krzymowa i Zatoni, w południowo-wschodniej (okolice Grzybna) oraz środkowej cz ęś ci gminy (rejon wsi i miasta Stoki). Na terenie gminy Chojna dominuj ą gleby średnie- IVa i IVb (4 i 5 kompleks przydatno ści rolniczej), które tworz ą du że, zwarte powierzchnie. Gleby te, dominuj ą głównie w pobli żu Krajnika Dolnego, Nawodnej, Strzelczyna, Lisiego Pola, Kamiennego Jazu, Krzymowa oraz Grzybna. W mozaice z glebami wy ższych klas, wyst ępuj ą równie ż gleby V i VI klasy bonitacyjnej (6 i 7 kompleks przydatno ści rolniczej). Gleby te, zlokalizowane s ą m.in. w rejonie Nawodnej, Krajnika Dolnego, Strzelczyna, Kamiennego Jazu, Chojny, Godkowa oraz M ętna. W przypadku u żytków zielonych, maj ą one niewielk ą przydatno ść gospodarcz ą i reprezentowane s ą głównie przez ł ąki. U żytki zielone średnie (2z kompleks przydatno ści rolniczej) zajmuj ą znaczne powierzchnie w północno-zachodniej cz ęści gminy, w okolicy rzeki Odry i Rurzycy, w rejonie Nawodnej, M ętna, Chojny, a tak że pomi ędzy Strzelczynem a Kamiennym Jazem. W odniesieniu do gleb dobrej jako ści, na terenie gminy Chojna mo że wyst ępowa ć konflikt funkcji, opieraj ący si ę na zbie żno ści przydatno ści zasobów dla funkcji rolniczej i funkcji zwi ązanych z procesem przemysłowym. Omawiane zagro żenie mo że wynika ć z degradacji naturalnej gleb, której nat ęż enie zale ży m.in. od spadku i długo ści zboczy. Istotne znaczenie w kwestii erozji gleb maj ą także stosowane zabiegi agrotechniczne oraz odpowiedni dobór ro ślin uprawnych- ro śliny wieloletnie chroni ą bowiem gleb ę przed silnym spływem powierzchniowym (np. trawy, lucerna). W przypadku ro ślin ozimych (np. żyto, rzepak) lub zbó ż jarych, ochrona przed spływem jest mniejsza. Na terenie gminy Chojna, w śród upraw dominuj ą zbo ża (pszenica), rzepak oraz buraki cukrowe.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 57

Gleby analizowanego obszaru, mog ą równie ż ulega ć degradacji chemicznej, poniewa ż charakteryzuj ą si ę nadmiern ą kwasowo ści ą powodowan ą przez czynniki klimatyczno-glebowe oraz w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia komunikacyjne oraz przemysłowe. Powszechnym zjawiskiem, wyst ępuj ącym w glebach na jest koncentracja metali ci ęż kich. Jednym z głównych źródeł ich przedostawania si ę do gruntów s ą opady atmosferyczne. Na skutek nasilenia ruchu samochodowego wzrasta emisja zanieczyszcze ń do atmosfery, w tym równie ż metali ci ęż kich, pochodz ących ze spalania paliw samochodowych. Równie intensywne oddziaływanie niesie ze sob ą inny rodzaj działalno ści ludzkiej, mianowicie produkcja energii cieplnej, która w gminie Chojna opiera si ę głównie na wykorzystaniu w ęgla kamiennego. Do metali ci ęż kich emitowanych podczas spalania surowca mo żemy zaliczy ć m.in.: kadm, cynk, mied ź, ołów oraz rt ęć . W pobli żu gminy, zlokalizowany jest punkt pomiarowo-kontrolny, znajduj ący si ę w miejscowo ści Żórawki (), oddalonej o około 35 km od omawianego obszaru. Na terenie punktu realizowany jest program „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski”. W ramach monitoringu, Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa – Pa ństwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, od roku 1995, w odst ępach 5-letnich, prowadzi badania. Omawiany program stanowi podstaw ę do wykonania oceny stanu zanieczyszczenia i zmian wła ściwo ści gleb w wymiarze przestrzennym oraz czasowym. Obowi ązek prowadzenia bada ń wynika z zapisów krajowych aktów prawnych m.in. Ustawy Prawo Ochrony Środowiska. W poni ższej tabeli zestawiono dane z omawianego punktu pomiarowo-kontrolnego. Na podstawie przeprowadzonych bada ń stwierdzono, że jako ść gleb ornych w pobli żu analizowanego terenu ulega stopniowej poprawie w kolejnych latach. W roku 2015 nie wykazano podwy ższonej koncentracji metali ci ęż kich na analizowanym obszarze.

Tabela 31: Zanieczyszczenie gleb ornych w punkcie pomiarowo-kontrolnym Żórawki Całkowita ROK zawarto ść pierwiastków Jednostka 1995 2000 2005 2010 2015 śladowych Mangan Mn mg*kg-1 1033 1032 978 864 910 Kadm Cd mg*kg-1 0,17 0,2 0,19 0,21 0,19 Mied ź Cu mg*kg-1 34,7 37,2 36,2 39,6 39,4 Chrom Cr mg*kg-1 14,5 13,2 10,7 12,4 10,0 Nikiel Ni mg*kg-1 11,8 11,3 9,3 12,7 11,2 Ołów Pb mg*kg-1 20,3 19,6 17,0 26,9 26,4 Cynk Zn mg*kg-1 80,0 76,0 82,5 65,5 47,4 Kobalt Co mg*kg-1 2,33 2,88 3,13 4,41 4,51 Wanad V mg*kg-1 28,3 27,7 22,7 14,6 13,3 Lit Li mg*kg-1 9,0 9,9 8,7 6,1 4,7 Beryl Be mg*kg-1 0,43 0,5 0,47 0,46 0,41 Bar Ba mg*kg-1 109,7 114,7 104,0 106,2 107,6

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 58

Całkowita ROK zawarto ść pierwiastków Jednostka 1995 2000 2005 2010 2015 śladowych Stront Sr mg*kg-1 58,7 63,0 61,0 58,5 58,8 Lantan La mg*kg-1 10,2 11,9 8,2 10,3 9,7 Rt ęć Hg mg*kg-1 n.o. n.o. n.o. n.o. 0,09 Arsen As mg*kg-1 n.o. n.o. n.o. n.o. 5,68 Źródło: www.gios.gov.pl

4.8.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie ochrony gleb

Zadania podj ęte w ramach poprzedniego programu ochrony środowiska pozwoliły na utrzymanie dobrego stanu gleb na terenie gminy. W tabeli poni żej przedstawiono efekty osi ągni ęte podczas realizacji omawianego dokumentu.

Tabela 32: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji – ochrona gleb

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Ochrona W celu ochrony gleb, gmina podczas realizacji celu wprowadziła nowe zadrzewienia powierzchni śródpolne i przydro żne, by spełniały one rol ę przeciwerozyjn ą. Ponadto, jako zadania 1. ziemi i gleb kontrolowane na analizowanym terenie propagowano przestrzeganie zasad Kodeksu przed Dobrych Praktyk Rolniczych, wspieranie przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z tworzeniem degradacj ą gospodarstw ekologicznych, podjęcie działa ń zmniejszaj ących poziom zakwaszenia gleb.

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012

4.8.3 Ocena stanu – analiza SWOT

Zapoznanie ze stanem aktualnym obszaru interwencji gleby, pozwoliło na przeprowadzenie analizy SWOT, któr ą przedstawiono w formie poni ższej tabeli.

Tabela 33: Analiza SWOT- obszar interwencji ochrona gleb

Mocne strony Słabe strony • Stopniowa poprawa jako ści gleb ornych; • Depozycja zanieczyszcze ń z wód • Wykorzystanie potencjału gleb do uprawy opadowych; zbó ż, • Chemizacja rolnictwa; • Du ży udział u żytków rolnych w strukturze • Zanieczyszczenia pochodz ące gminy. z transportu drogowego;

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 59

• Brak punktu pomiarowego monitoringu gleb w gminie. Szanse Zagro żenia • Promocja dobrych praktyk rolniczych • Degradacja gleb i utrata ich cennych rolnictwa ekologicznego; walorów • Monitoring stanu gleb w gminie; przyrodniczych, na skutek działalno ści • Racjonalne u żytkowanie środków ochrony człowieka; ro ślin; • Nielegalne odprowadzanie • Zwi ększenie skali rekultywacji gleb zanieczyszcze ń do gleb; zdegradowanych i zdewastowanych. • Trwałe wył ączenie gleb z produkcji rolnej. Źródło: Opracowanie własne

Zgodnie z przeprowadzon ą analiz ą SWOT, na terenie Gminy Chojna w zakresie obszaru interwencji ochrona gleb, do mocnych stron mo żna zaliczy ć stopniow ą popraw ę jako ści gleb, wykorzystanie ich potencjału do uprawy zbó ż oraz znaczny udział u żytków rolnych w strukturze gminy. Wśród słabych stron gminy, mo żemy natomiast wyró żni ć depozycje zanieczyszcze ń w glebach, zarówno z wód opadowych, chemizacji rolnictwa, jak i transportu drogowego. Ponadto, w gminie nie ma punktu pomiarowego jako ści gleb. Zagro żenia, mog ące wyst ąpi ć na terenie gminy to przede wszystkim degradacja gleb oraz utrata ich cennych walorów na skutek działalno ści antropogenicznej, nielegalne odprowadzanie zanieczyszcze ń do gleb, a z czasem i trwałe wył ączenie z produkcji rolnej. Szans ą na popraw ę sytuacji mo że okaza ć si ę promocja dobrych praktyk rolniczych, stworzenie punktu pomiarowego jako ści gleb, racjonalne u żytkowanie nawozów oraz zwi ększenie skali rekultywacji.

4.9 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

4.9.1 Stan wyj ściowy

Zgodnie z Ustaw ą z dnia 14 grudnia 2012 o odpadach, region gospodarki odpadami komunalnymi obejmuje obszar s ąsiaduj ących gmin, który stanowi przynajmniej 150 tys. mieszka ńców. System oparty jest na funkcjonowaniu regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych. Odpady przetwarza wyznaczony zakład zagospodarowania odpadów ,,o mocy przerobowej wystarczaj ącej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkanego co najmniej przez 120 tys. mieszka ńców, spełniaj ący wymagania najlepszej dost ępnej techniki ''.

Zgodnie z „Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016–2022 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2023–2028” w województwie zachodniopomorskim wyznaczono dwa regiony gospodarki odpadami- zachodni oraz wschodni.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 60

Rysunek 6: Regiony gospodarki odpadami w województwie zachodniopomorskim Źródło: Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2016 – 2022 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2023 – 2028

Gmina Chojna nale ży do regionu zachodniego. W skład regionu wchodz ą nast ępuj ące gminy: Banie, Barlinek, Bielice, Boleszkowice, Brze żno, Cedynia, Chociwel, Chojna, Choszczno, Dobra, Dobra (Szczeci ńska), Dobrzany, Dolice, Drawsko Pomorskie, Dziwnów, Golczewo, Goleniów, Gryfice, Gryfino, I ńsko, Kamie ń Pomorski, Karnice, Kobylanka, Kołbaskowo, Kozielice, Krz ęcin, Lipiany, Marianowo, Maszewo, Mieszkowice, Mi ędzyzdroje, Mory ń, My ślibórz, Nowe Warpno, Nowogard, Nowogródek Pomorski, Osina, Ostrowice, Pełczyce, Płoty, Police, Przelewice, Przybiernów, Pyrzyce, Radowo Małe, Recz, Resko, Rewal, Stara D ąbrowa, Stare Czarnowo, Stargard (gmina miejska), Stargard (gmina wiejska), Stepnica, Sucha ń, Szczecin, Świerzno, Świnouj ście, Trzci ńsko-Zdrój, Trzebiatów, Warnice, W ęgorzyno, Widuchowa, Wierzchowo, Wolin, Złocieniec. Wyj ątek stanowi gmina Dębno ( my śliborski), która wyraziła akces przynale żno ści do regionu centralnego gospodarowania odpadami, zlokalizowanego w województwie lubuskim. Według danych z „Planu gospodarki odpadami dla województwa zachodniopomorskiego

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 61

na lata 2016-2022 z uwzgl ędnieniem perspektywy na lata 2023-2028”, w roku 2014 region zachodni zamieszkiwało 1 107 951 osób, z czego obszary miejskie 798 844 osób. W tym samym roku, z obszaru gmin wchodz ących w skład regionu zachodniego, zebrano ponad 361 tys. Mg odpadów komunalnych, spo śród których około 30 tys. Mg stanowiły odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji. Poziom składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji wynosił wówczas 24,4%, co wskazuje na uzyskanie wi ększego od zakładanego stopnia redukcji odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, a tak że mniejszej ni ż dopuszczalna ilo ść odpadów kierowanych do składowiska. Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania wynosił natomiast 0% w 2015 r., 0,76% w 2016 r. i 0% w 2017 r., według danych uzyskanych z Urz ędu Gminy Chojna. Ponadto, w 2016 roku na terenie regionu zachodniego funkcjonowało: − sze ść instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych o statusie instalacji regionalnej. Ł ączna maksymalna moc przerobowa cz ęś ci mechanicznej omawianych instalacji kształtowała si ę na poziomie 475 000 MG/rok i cz ęś ci biologicznej na poziomie 207 500 Mg/rok; − cztery kompostownie odpadów zielonych o statusie instalacji regionalnej. Ł ączna maksymalna moc przerobowa instalacji wynosiła 24 200 Mg/rok; − instalacja termicznego unieszkodliwiania odpadów o statusie ponadregionalnym. Na mocy odpowiednich uchwał, gmina Chojna wykonuje obowi ązki wynikaj ące ze znowelizowanej ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach, polegaj ące m.in. na odbieraniu i zagospodarowywaniu odpadów komunalnych powstaj ących na nieruchomo ściach zamieszkałych i niezamieszkałych. Z analizowanego terenu, odpady z nieruchomo ści zamieszkałych odbiera Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych w Chojnie Sp. z o.o. Obecnie, na obszarze gminy nie ma składowiska odpadów komunalnych. 1 stycznia 2009 roku zamkni ęte zostało składowisko odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne w miejscowo ści Kaliska (gm. Chojna). Po zako ńczeniu działalno ści, nieczynne składowisko zrekultywowano, a w ramach prowadzonych na nim prac stworzono konstrukcj ę okrywy rekultywacyjnej, na której wykonano zabiegi agrotechniczne, wysiano trawy oraz nasadzono ro ślinno ść . Dodatkowo, zbudowano system odgazowania kwatery odpadów. W poni ższej tabeli, przedstawiono ilo ści odpadów wytworzonych z działalno ści gospodarczej na obszarze gminy Chojna w latach 2014-2017.

Tabela 34: Ilo ści odpadów wytworzonych z działalno ści gospodarczej w latach 2014-2017 na terenie gminy Chojna Rok 2014 2015 2017 Ilo ść wytworzonych 19 573,682 Mg 19 608,466 Mg 1325,886 Mg odpadów Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 62

Na przestrzeni lat 2014-2015, ilo ści odpadów wytworzonych z działalno ści gospodarczej jedynie w niewielkim stopniu ró żniły si ę od siebie, natomiast w roku 2017, na terenie gminy wytworzono 1325,886 Mg odpadów zmieszanych, co stanowi o około 18 280 Mg, wi ęcej ni ż w latach poprzednich. Ilo ści odebranych na terenie gminy Chojna odpadów komunalnych zmieszanych oraz segregowanych w latach 2014-2017, przedstawiono w poni ższej tabeli.

Tabela 35: Ilo ści odebranych odpadów komunalnych zmieszanych i segregowanych w latach 2014-2017 na terenie gminy Chojna Ilo ść odpadów segregowanych Ilo ść odpadów zmieszanych 2014 323,9 Mg 3687,7 Mg 2015 288,43 Mg 3904,6 Mg 2016 381,044 Mg 4328,273 Mg 2017 385,880 Mg 3247,580 Mg Źródło: Urz ąd Miejski w Chojnie

W latach 2014-2017, ilo ść odpadów zmieszanych odebranych ulegała stopniowemu zwi ększeniu, niewielkie wahania odnotowano natomiast w przypadku ilo ści odpadów segregowanych. W roku 2017, ilo ść odpadów segregowanych na obszarze gminy Chojna wynosiła 385,880 Mg i w porównaniu do roku 2015 zwi ększyła si ę o prawie 100 Mg. Oznacza to, że społecze ństwo przywi ązuje coraz wi ększ ą uwag ę do segregacji odpadów oraz pogł ębia si ę ich świadomo ść ekologiczna. Gmina Chojna posiada Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (tzw. PSZOK), zlokalizowany na dz. nr 6/2 w obr ębie m. Kaliska, za który odpowiada PUK Chojna. Zasady przyjmowania odpadów do punktu, dokładnie okre śla regulamin funkcjonowania zakładu. Do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych mieszka ńcy mog ą bezpłatnie odda ć: − papier i tektur ę, czasopisma, gazety, w tym opakowania, − szkło i odpady opakowaniowe ze szkła bezbarwnego i kolorowego − metal, tworzywa sztuczne, w tym opakowania oraz opakowania wielomateriałowe i typu tetrapak, − odpady ulegaj ące biodegradacji, w tym odpady zielone, − meble i inne odpady wielkogabarytowe, − przeterminowane leki i opakowania po lekach, − chemikalia i opakowania po chemikaliach, w tym farby, rozpuszczalniki, oleje odpadowe powinny znajdowa ć si ę w oryginalnych, nieuszkodzonych opakowaniach producenta oraz powinny zawiera ć etykiety,

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 63

− zu żyte baterie i akumulatory, − zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, − wszelkiego rodzaju lampy żarowe, halogenowe, świetlówki, − zu żyte opony, − odpady budowlane i rozbiórkowe pochodz ące z drobnych prac wykonywanych we własnym zakresie, w szczególno ści odpadowy materiał budowlany w postaci potłuczonych wyrobów ceramiki budowlanej (na przykład pustaków, cegieł, dachówek, kafli i in.) oraz pokruszonego betonu, tynku, gipsu, cementu. W przypadku odpadów medycznych, przeterminowane leki s ą odbierane z aptek na zasadzie umów indywidualnych, natomiast mieszka ńcy gminy, obj ęci systemem gospodarowania odpadami, mog ą oddawa ć je do PSZOK. W poni ższej tabeli, zaprezentowano ilo ści odpadów medycznych wytworzonych na terenie gminy Chojna w latach 2014-2016.

Tabela 36: Ilo ść wytworzonych odpadów medycznych w gminie Chojna w latach 2014-2016 Rok Ogółem 2014 2015 2016 Wytworzone odpady 1,9358 Mg 0,4420 Mg 0,8127 Mg 0,6811 Mg medyczne Źródło: Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

W roku 2016, ilo ść wytworzonych odpadów medycznych w gminie wynosiła 0,6811 Mg. W porównaniu z rokiem 2014, uległa ona zwi ększeniu, co świadczy o tym, że coraz wi ęcej osób korzysta z mo żliwo ści oddawania przeterminowanych lekarstw do specjalnie przygotowanych do tego punktów - wzrasta wi ęc poziom świadomo ści ekologicznej społecze ństwa. W poni ższej tabeli, przedstawiono ilo ść zebranych odpadów w PSZOK w latach 2014-2017 na terenie gminy Chojna.

Tabela 37: Suma zebranych odpadów w PSZOK w latach 2014-2017 Rok 2014 2015 2016 2017 Ilo ść odebranych 1672,2 Mg 259,44 Mg 58,95 Mg 137,285 Mg odpadów Źródło: Urz ąd Miejski w Chojnie

Na przestrzeni analizowanego okresu, tj. od roku 2014 do 2016, ilo ść odebranych odpadów w PSZOK uległa zmniejszeniu. W roku 2016, ilo ść odpadów odebranych wynosiła 58,95 Mg, natomiast dwa lata wcze śniej 1672,2 Mg. Ró żnica ta, mo że wynika ć z tego, i ż coraz wi ęcej osób prowadzi w swoich domach segregacj ę, a wszelkie odpady s ą obecnie odbierane bezpo średnio z ich domów przez Przedsi ębiorstwo Usług Komunalnych w Chojnie Sp. z o.o. W 2017 roku natomiast ilo ść zebranych odpadów w PSZOK wzrosła dwukrotnie do 137,285 Mg. Podstawowym celem gospodarki odpadami jest osi ągni ęcie odpowiednich poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji, kierowanych na składowiska

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 64

oraz zwi ększenie poziomu recyklingu i odzysku odpadów zebranych selektywnie. Poziomy te dla Polski okre śla prawo unijne. Na podstawie z art. 3b ust. 1 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach), gminy s ą obowi ązane osi ągn ąć do dnia 31 grudnia 2020 r.: • poziom recyklingu i przygotowania do ponownego u życia nast ępuj ących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysoko ści co najmniej 50% wagowo; • poziom recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami innych ni ż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysoko ści co najmniej 70% wagowo (Dz. U. 2013 r., poz. 1399 z pózn. zm.).

Zgodnie z danymi uzyskanymi z Urz ędu Gminy Chojna, w ostatnich latach osi ągni ęte na analizowanym obszarze poziomy recyklingu posiadały nast ępuj ące warto ści: − rok 2014 - 22,5%, − rok 2015 - 21,4%, − rok 2016 - 23,73%, − rok 2017 - 20,51%. Na podstawie zamieszczonych danych, stwierdza si ę stopniowy wzrost ilo ści odpadów podlegaj ących ponownemu wykorzystaniu w gminie. Z uwagi na brak rozdzielenia odpadów na poszczególne frakcje, niemo żliwe jest jednak okre ślenie czy gmina osi ągn ęła wymagane poziomy recyklingu.

Wyroby zawieraj ące azbest Na terenie gminy Chojna, wyst ępuj ą wyroby zawieraj ące azbest. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. z 2014 poz. 1923), wyroby te s ą uznawane za odpady niebezpieczne. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKzA) na lata 2009–2032, zakłada usuni ęcie i zutylizowanie azbestu z terenu całego kraju do roku 2032. Główne cele POKA to: • usuni ęcie i unieszkodliwienie wyrobów zawieraj ących azbest, • minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem z włóknami azbestu, • likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Na tej podstawie opracowywane s ą zadania na poziomach: centralnym, wojewódzkim i lokalnym. Organem odpowiedzialnym za monitoring i koordynacj ę realizacji Programu na szczeblu centralnym jest Minister Gospodarki, który powołuje Głównego Koordynatora i Rad ę Programow ą. Na szczeblu gminnym jedynym z najwa żniejszych działa ń podj ętych przez samorz ąd gminny jest gromadzenie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta informacji o ilo ści, rodzaju i miejscach wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwa za po średnictwem portalu Baza Azbestowa. Według danych, na terenie gminy Chojna do tej pory zinwentaryzowano 1 091 194 Mg

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 65

azbestu. Obecnie, zostało ju ż unieszkodliwione 44 907 Mg, natomiast w granicach analizowanego terenu, nadal pozostaje 1 046 287 Mg azbestu do unieszkodliwienia. Wyroby azbestowe z obszaru gminy Chojna usuwano przy udziale środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

4.9.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w zakresie gospodarki odpadami

W czasie obowi ązywania Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2008-2012, na analizowanym terenie zakupiono kosze do selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, które ustawiono na terenach wiejskich gminy Chojna. Drukowano równie ż ulotki na temat selektywnej zbiórki odpadów.

4.9.3 Ocena – analiza SWOT

Zapoznanie si ę ze stanem aktualnym obszaru interwencji gospodarka odpadami, pozwoliło na przeprowadzenie analizy SWOT, któr ą przedstawiono w formie poni ższej tabeli .

Tabela 38: Analiza SWOT- obszar interwencji gospodarka odpadami Mocne strony Słabe strony • Funkcjonowanie Punktu Selektywnej • Koszty zwi ązane z odbieraniem, odzyskiem, Zbiórki Odpadów; recyklingiem i unieszkodliwieniem • Wzrost ilo ści odpadów segregowanych odpadów komunalnych, w gminie; • Spalanie w piecach odpadów oraz paliw • Systematyczny wzrost poziomów o złej jako ści, recyklingu. • Wyst ępowanie wyrobów zawieraj ących azbest.

Szanse Zagro żenia • Dalszy rozwój świadomo ści ekologicznej i społecznej mieszka ńców oraz przybywaj ących do miasta turystów, • Doskonalenie organizacji systemu gospodarki odpadami komunalnymi w mie ście, • Za śmiecanie obszarów chronionych, • Stałe usuwanie wyrobów zawieraj ących • Niebezpiecze ństwo zwi ązane z usuwaniem azbest z terenu gminy oraz aktualizacje wyrobów azbestowych. inwentaryzacji i Programu Usuwania Azbestu, • Dotacje na usuwanie, transport i unieszkodliwianie wyrobów zawieraj ących azbest.

Źródło: Opracowanie własne „Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 66

Analiza SWOT wykazała, że najmocniejsz ą strona gminy jest funkcjonowanie w jego granicach Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów, a także wzrost ilo ści odpadów segregowanych oraz wzrost poziomów recyklingu. Wśród słabych stron, mo żemy natomiast wskaza ć wysokie koszty zwi ązane z odbieraniem oraz odzyskiem, recyklingiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych, spalanie w piecach odpadów i wyst ępowanie w granicach gminy wyrobów zawieraj ących azbest. Szans ą na popraw ę sytuacji jest dalszy rozwój świadomo ści ekologicznej społecze ństwa w zakresie segregacji odpadów, stałe usuwanie wyrobów azbestowych od osób fizycznych i jednostek gminnych oraz uzyskanie dotacji na ich unieszkodliwienie ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub innych mo żliwych funduszy. Do głównych zagro żeń mo żemy natomiast zaliczy ć za śmiecanie obszarów cennych przyrodniczo, m.in. przez turystów oraz niebezpiecze ństwo zwi ązane z usuwaniem wyrobów azbestowych.

4.10 Zasoby przyrodnicze

4.10.1 Stan wyj ściowy

Gmina Chojna stanowi obszar o du żej warto ści przyrodniczej - w jej skład wchodz ą bowiem bogate, z punktu widzenia florystycznego oraz faunistycznego, ekosystemy. Zgodnie z art. 6 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 1614 z pó źn. zm.), elementami środowiska, obj ętymi ochron ą prawn ą s ą nast ępuj ące formy ochrony przyrody: • parki narodowe; • rezerwaty przyrody; • parki krajobrazowe; • obszary chronionego krajobrazu; • obszary Natura 2000; • pomniki przyrody; • stanowiska dokumentacyjne; • użytki ekologiczne; • zespoły przyrodniczo – krajobrazowe; • ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów. Na terenie gminy Chojna znajduj ą si ę nast ępuj ące formy ochrony przyrody oraz krajobrazu:

PARK KRAJOBRAZOWY: Park krajobrazowy, zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 1614 z pó źn. zm.), obejmuje obszar chroniony ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne, kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto ści w warunkach zrównowa żonego rozwoju. Cedy ński Park Krajobrazowy (na tle Parków Dolnej Odry) - utworzony 1 kwietnia 1993 roku, Rozporz ądzeniem Wojewody Szczeci ńskiego. Park, zajmuje powierzchni ę 308,5 km 2 i znajduje si ę

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 67

na terenie gmin Chojna, Mieszkowice, Cedynia oraz Mory ń. Otulina Parku, liczy natomiast 531,2 km 2 i oprócz wymienionych wcze śniej gmin, obejmuje tak że teren gminy Trzci ńsko Zdrój oraz Widuchowa. Cedy ński Park Krajobrazowy, swoje walory zawdzi ęcza przede wszystkim niezwykłemu zró żnicowaniu krajobrazu na stosunkowo niewielkiej powierzchni, będącym skutkiem ostatniego zlodowacenia. Na terenie Parku 62% powierzchni zajmuj ą lasy, w otulinie przewa żaj ą natomiast obszary rolnicze. Krajobraz morenowy omawianego terenu, ma swoja kulminacj ę w najwy ższym wzniesieniu, czyli na wzgórzu Zwierzyniec w Puszczy Piaskowej - 167 m n.p.m. Najni ższy punkt Cedy ńskiego Parku Krajobrazowego stanowi z kolei jezioro Morzycko (60 m p.p.m.). Na terenie Parku wyst ępuj ą rzadko spotykane formy rze źby, np. przełomowa dolina Odry przecinaj ąca moreny czołowe, wysoczyzna morenowa, Wzgórza Krzymowskie stanowi ące najwa żniejsz ą cz ęść moreny czołowej fazy choje ńskiej, itd. Rzeka Odra w Cedy ńskim Parku Krajobrazowym płynie dolin ą przełomow ą o szeroko ści do 3,5 km na przestrzeni 59 km, korytem o szeroko ści 200–250 m. Spadek, na tym odcinku wynosi od 7 m n.p.m. do 0,5 m n.p.m. Rzeka zasilana jest przez trzy dopływy II rz ędu: Kurzyc ę, Słubi ę i Rurzyc ę.

REZERWATY PRZYRODY: Rezerwat przyrody, według Ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 1614 z pó źn. zm.), to obszar, który obejmuje tereny zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a tak że siedliska ro ślin, siedliska zwierz ąt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieo żywionej, wyró żniaj ące si ę szczególnymi warto ściami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi. Rezerwat przyrody „D ąbrowa Krzymowska” - utworzony 11 kwietnia 1985 roku, zajmuje powierzchni ę 30,44 ha i powstał w celu zachowania starych d ębów bezszypułkowych, których wiek dochodzi nawet do 370 lat oraz sosen o niespotykanej formie. Rezerwat przyrody „Olszyny Ostrowskie” - utworzony 29 grudnia 1987, w celu zachowania fragmentów naturalnych siedlisk olsu porzeczkowego, olsu torfowcowego i szuwaru trzcinowego. Obejmuje powierzchni ę 9,5 ha. Rezerwat przyrody „Słoneczne Wzgórza” - utworzony 8 sierpnia 2012 roku. Zajmuje powierzchnię 49,81 ha. Powstał ze wzgl ędu na wyst ępuj ącą na omawianym obszarze unikaln ą mozaik ę muraw kserotermicznych, ciepłolubnych zaro śli oraz wielogatunkowych lasów li ściastych.

UŻYTKI EKOLOGICZNE: Użytki ekologiczne, to zgodnie z Ustaw ą o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 1614 z pó źn. zm.), zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej. W śród nich s ą: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieu żytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna żania lub sezonowego przebywania. Torfowisko Godków (UE/6630/III/016) - posiada powierzchni ę 0,7 ha. Celem ochrony analizowanego

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 68

terenu jest zachowanie cennego ekosystemu- śródle śne bajorko bezodpływowe z cenn ą ro ślinno ści ą. Bez nazwy własnej (UE/6630/III/017) - obejmuje powierzchni ę 37,6 ha. Analizowany u żytek ekologiczny powstał w celu zachowania cennych ekosystemów z rzadk ą ro ślinno ści ą. Ponadto, stanowi on miejsce rozrodu zwierz ąt bezkr ęgowych oraz kr ęgowych. Brak nazwy własnej (UE/6630/III/017) - posiada powierzchni ę 0,43 ha. Celem ochrony omawianego obszaru jest zachowanie cennych ekosystemów z rzadką ro ślinno ści ą. U żytek ekologiczny stanowi tak że miejsce wyst ępowania oraz rozrodu zwierz ąt bezkr ęgowych i kr ęgowych. Skarpy w Zatoni - obejmuje powierzchni ę 16,41 ha. Głównym celem ochrony opisywanego terenu jest zachowanie bogatych gatunkowo płatów muraw kserotermicznych oraz zaro śli ciepłolubnych na pagórkach o wysokich walorach krajobrazowych.

ZESPOŁY PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWE: Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi, według Ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 1614 z pó źn. zm.), s ą fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługuj ące na ochron ę ze wzgl ędu na wyj ątkowe walory widokowe lub estetyczne. Jezioro Jele ńskie - posiada powierzchni ę 129,54 ha. Obszar chroniony obejmuje Jezioro Jele ńskie wraz z wypływaj ącym z niego Potokiem jelenim - Mała Kalica. Czarna Woda - posiada powierzchni ę 29,93 ha. W skład omawianego zespołu przyrodniczo- krajobrazowego wchodzi kompleks jeziorek, bagien, torfowisk oraz drzewostanów o charakterze gr ądowym. Łęgi nad Jelenim Potokiem - posiada powierzchni ę 0,58 ha. Na omawianym terenie wyst ępuj ą ł ęgi i gr ądy.

OBSZARY SIECI NATURA 2000: Obszar Natura 2000, zgodnie z ustaw ą o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 1614 z pó źn. zm.), stanowi teren specjalnej ochrony ptaków, specjalny obszar ochrony siedlisk lub obszar maj ący znaczenie dla Wspólnoty, utworzony w celu ochrony populacji dziko wyst ępuj ących ptaków, siedlisk przyrodniczych lub gatunków, b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.

Obszar specjalnej ochrony ptaków: Dolina Dolnej Odry (PLB320003) - zajmuje powierzchni ę 54447,9 ha. Obejmuje dolin ę Odry, pomi ędzy Kostrzynem a Zalewem Szczeci ńskim. W granicach obszaru, wody śródl ądowe zajmuj ą około 14%, w dalszej kolejno ści bagna, torfowiska, siedliska ł ąkowe i zaro ślowe, ro ślinno ść przybrze żna- 35%, natomiast siedliska le śne - 31%. Na analizowanym terenie Odra, w cz ęś ci uj ściowej, dzieli si ę na dwa główne rozgał ęzienia, tj. Odr ę Wschodni ą oraz Regalic ę. Obszar, zlokalizowany mi ędzy odnogami (mi ędzyodrze), stanowi płask ą równin ę z licznymi ciekami i małymi jeziorami. Teren, charakteryzuje si ę bogat ą flor ą ro ślin naczyniowych z licznymi gatunkami zagro żonymi oraz prawnie chronionymi. Cały Obszar Natura 2000 stanowi ostoje ptaków o randze europejskiej- jest szczególnie wa żny dla ptaków wodno-błotnych. Na omawianym terenie wyst ępuje około 4 gatunków ptaków, w tym m.in. podró żniczek, bielik, czapla siwa, kania ruda, błotniak zbo żowy, puchacz, itd.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 69

Ostoja Witnicko-Dębnia ńska (PLB320015) - obejmuje powierzchni ę 46993,07 ha. Obszar stanowi fragment lasów, zlokalizowanych na północ od doliny Warty, w strefie kraw ędziowej doliny i na terenie do niej przyległym, a tak że kompleks le śny ci ągn ący si ę po Dolin ę My śli i D ębno. Na omawianym terenie znajduj ą si ę zbiorowiska wodno-błotne, torfowiska, szuwary, starorzecza o ró żnym stopniu lądowienia i zaawansowaniu procesów torfotwórczych. Ponadto, na Obszarze Natura 2000 wyst ępuje około 24 gatunków ptaków (np. kania ruda, puchacz, bielik, żuraw, g ęgawa, itd.) oraz 4 gatunki z Polskiej Czerwonej Ksi ęgi. Analizowany teren jest równie ż bogaty pod wzgl ędem florystycznym - w południowej cz ęś ci znajduj ą si ę gr ądy, ciepłolubne d ąbrowy, torfowiska mszare, natomiast w cz ęś ci północnej wyst ępuj ą gatunki chronione b ądź rzadko spotykane. Ostoja Cedy ńska (PLB320017) - zajmuje powierzchni ę 20871,24 ha. W skład obszaru wchodzi kompleks le śny, zlokalizowany na terenach sandrowych oraz morenowych na północ od Cedyni. Na analizowanym obszarze, na około 50%, dominuj ą siedliska kwa śnych d ąbrów i buczyn z fragmentami ponad 100-letnich drzewostanów. W granicach terenu, wyst ępuje około 23 gatunków ptaków, w tym kania czarna, kania ruda, rybołów, bielik, itd.

Obszar specjalnej ochrony siedlisk: Wzgórza Krzymowskie (PLH320054) - zajmuje powierzchni ę 1284,8 ha. Teren stanowi fragment Puszczy Piaskowej. Siedliska znajduj ące si ę na omawianym obszarze stanowi ą około 85% powierzchni (zgodnie z I Dyrektyw ą Siedliskow ą), z czego najwi ększ ą powierzchni ę - około 70%, zajmuj ą d ąbrowy acidofilne. Ponadto, doskonał ą reprezentatywno ści ą odznaczaj ą si ę kwa śne buczyny (10% terenu), lasy ł ęgowe i nadrzeczne zaro śla wierzbowe (4% terenu). Pozostałe siedliska stanowi ą torfowiska wysokie z ro ślinno ści ą torfotwórcz ą ( żywe)- 0,5%, gr ąd subatlantycki- 2%, torfowiska przej ściowe i trz ęsawiska- 2%. Na omawianym obszarze wyst ępuj ą m.in. pachnica d ębowa, kozioróg dębosz, itd. Dolna Odra (PLH320037) - zajmuje powierzchni ę 29536 ha. W krajobrazie analizowanego terenu znajduj ą si ę głównie tereny podmokłe z torfowiskami oraz ł ąkami zalewanymi wiosn ą, lasy ł ęgowe i olszowe, starorzecza, wysepki oraz odnogi rzek. Znaczn ą cz ęść obszaru zajmuj ą tak że tereny zalewowe. Dolina Tywy (PLH320050) - obejmuje powierzchni ę 3754,9 ha. Jest to teren mocno zró żnicowany pod wzgl ędem morfologicznym- w krajobrazie wyst ępuj ą m.in. wzgórza, jeziora, torfowiska. W krajobrazie równinnym dominuj ą pola uprawne oraz u żytki zielone, natomiast w „Dolinie Tywy”, kompleksy szuwar i zaro śli. Na analizowanym obszarze stwierdzono wyst ępowanie 16 typów siedlisk przyrodniczych. Teren stanowi korytarz ekologiczny pomi ędzy Dolin ą Dolnej Odry a Pojezierzem My śliborskim. Wzgórza Mory ńskie (PLH320055) - zajmuje powierzchni ę 588 ha. Na omawianym obszarze przewa żaj ą siedliska półnaturalne, tj. ł ąki, murawy, pastwiska, śródpolne jeziorka oraz mokradła. Licznie wyst ępuj ą równie ż murawy kserotermiczne, ł ęgi zboczowe z fiołkiem wonnym i ł ąki świe że ze znacznym udziałem gatunków ciepłolubnych.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 70

POMNIKI PRZYRODY: Pomniki przyrody o żywionej: Pomnikami przyrody według Ustawy o ochronie przyrody (Dz.U. 2018 poz. 1614 z pó źn. zm.) są pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie gminy Chojna znajduje si ę 12 pomników przyrody o żywionej, które zostały przedstawione w poni ższej tabeli.

Tabela 39: Pomniki przyrody o żywionej na terenie gminy Chojna

Rodzaj Nazwa Lokalizacja Rozporz ądzenie pomnika Uchwała Nr XX/227/05 Rady Miasta Dąb Le śnictwo w Trzci ńsku-Zdroju z dnia 12 wrze śnia 2005 r. szypułkowy – Brwice / drzewo w sprawie ustanowienia pomników przyrody, Quercus robur Chojna użytków ekologicznych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych. Rozporz ądzenie Nr 120/2006 Wojewody Dąb Zachodniopomorskiego z dnia 8 listopada szypułkowy – Park / Chojna drzewo 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników Quercus robur przyrody. Platan Rozporz ądzenie Nr 120/2006 Wojewody Park ul. Woj. klonolistny – Zachodniopomorskiego z dnia 8 listopada Polskiego / drzewo Platanus 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników Chojna xacerifolia przyrody. Mamutowiec Rozporz ądzenie Nr 120/2006 Wojewody olbrzymi – Park w Zachodniopomorskiego z dnia 8 listopada drzewo Sequoiadendr centrum wsi 2006 r. w sprawie ustanowienia pomników on giganteum przyrody.

Uchwała Nr XXXVII/370/2005 Rady Miejskiej Dąb w Chojnie z dnia 29 wrze śnia 2005 r. Le śnictwo szypułkowy – grupa drzew w sprawie ustanowienia pomników przyrody, Brwice Quercus robur użytków ekologicznych oraz zespołów przyrodniczo-krajobrazowych.

Dąb Obok Zarz ądzenie Nr 46/89 Wojewody szypułkowy – le śniczówki N- drzewo Szczeci ńskiego z dnia 18 sierpnia 1989 r. Quercus robur ctwo Chojna w sprawie uznania za pomniki przyrody.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 71

Zarz ądzenie Nr 46/89 Wojewody Cis pospolity – Przy drodze grupa drzew Szczeci ńskiego z dnia 18 sierpnia 1989 r. Taxus baccata we wsi w sprawie uznania za pomniki przyrody. przy skrzy żowaniu Dąb dróg Chojna- Zarz ądzenie Nr 46/89 Wojewody szypułkowy – Krzymów w drzewo Szczeci ńskiego z dnia 18 sierpnia 1989 r. Quercus robur odl. 50 m. od w sprawie uznania za pomniki przyrody. le śniczówki Grabowo Południowo- Uchwała Nr XXVII/258/2013 Rady Miejskiej wschodni skraj Storczykowa w Chojnie z dnia 27 marca 2013 r. w sprawie działki nr skarpa Skarpa ustanowienia pomnika przyrody "Storczykowa 758/3 obr ęb Skarpa". Nawodna Źródło: Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody GDO Ś

Pomniki przyrody nieo żywionej: W granicach gminy Chojna znajduje si ę jeden pomnik przyrody nieo żywionej - głazy „Bli źniaki”, który stanowi ą dwie skały gnejsu - skaleniowo-biotytowy o obwodzie 25 m i szaro-ró żowy granitognejs o obwodzie 10,5 m.

STANOWISKA DOKUMENTACYJNE - brak;

STREFY GATUNKÓW CHRONIONYCH ZWIERZ ĄT: Na terenie gminy wyst ępuj ą strefy gatunków chronionych: - bociana czarnego na terenach Nadle śnictwa Chojna (1 stanowisko), - bielika na terenach Nadle śnictwa Chojna (2 stanowiska), - kani rudej na terenach Nadle śnictwa Chojna (2 stanowiska), - kani czarnej na terenach Nadle śnictwa Chojna (1 stanowisko), - bielika na terenach Nadle śnictwa My ślibórz (1 stanowisko), - bociana czarnego na terenach Nadle śnictwa My ślibórz (1 stanowisko).

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 72

Rysunek 7: Formy ochrony przyrody w gminie Chojna Źródło: Opracowanie własne

OBSZARY LE ŚNE

Lasy zlokalizowane na terenie gminy Chojna, zgodnie z regionalizacj ą przyrodniczo-le śną nale żą do Krainy Bałtyckiej. Analizowany obszar odznacza si ę wyst ępowaniem buczyn, subatlantyckich gr ądów, kwa śnych d ąbrów, borów sosnowych i zbiorowisk nadmorskich. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego, w roku 2017 łączna powierzchnia lasów na terenie gminy Chojna wynosiła 12 689,26 ha, z czego grunty le śne prywatne stanowiły 217,69 ha. Lesisto ść gminy wynosiła natomiast 38,2%.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 73

Obszary le śne gminy Chojna pozostaj ą w zasi ęgu nast ępuj ących nadle śnictw: Chojna, My ślibórz i Mieszkowice - w zdecydowanej wi ększo ści administracyjnej tereny te nale żą jednak do Nadle śnictwa Chojna. Wyj ątek stanowi ą obszary le śne zlokalizowane po wschodniej stronie drogi Żelechowo – Grzybno - Nadle śnictwo My ślibórz, a tak że po wschodniej stronie linii kolejowej Chojna - Godków, podlegaj ące Nadle śnictwu Mieszkowice. Tereny leśne gminy, wykazuj ą niewielkie zró żnicowanie pod wzgl ędem uwilgotnienia oraz żyzno ści siedlisk. Zazwyczaj wyst ępuj ą w formie rozległych, zwartych kompleksów, spo śród których najbardziej znanym, z uwagi na wielko ść , spójno ść oraz obecno ść licznych starodrzewi, jest Puszcza Piaskowa. Na analizowanym obszarze, najwi ększy udział powierzchniowy posiadaj ą siedliska boru mieszanego świe żego. W przypadku żyźniejszych typów siedliskowych, znacz ącą role odgrywa jedynie ols, wyst ępuj ący w obni żeniach terenu lub na terasach przystrumieniowych w Le śnictwie Stoki, Le śnictwie Krajnik, Le śnictwie Kamienny Jaz, Le śnictwie Brwice, Le śnictwie M ętno. Ponadto, na terenie gminy Chojna dominuj ą lasy sosnowe b ądź z przewag ą sosny (ok. 80% powierzchni). Drzewostany sosnowe, w znacznej cz ęś ci przypadków wyst ępuj ą na siedliskach dla nich niewła ściwych- zbyt żyznych. Z uwagi na wiek sosny, posiadaj ą one jednak du ży walor przyrodniczy. Warto równie ż zaznaczy ć, że mimo obecno ści sosny, spory udział zajmuj ą drzewostany d ębowe, spo śród których do najcenniejszych mo żna zaliczy ć d ębiny w Obr ębie Chojna i rezerwacie przyrody „D ąbrowa Krzymowska”. Ponadto, znaczne powierzchnie lasów d ębowych wyst ępuj ą w Le śnictwie Grzybno. Lasy, zlokalizowane w granicach gminy nale żą zarówno do II grupy lasów gospodarczych, jak i do I grupy lasów chronionych (tj. lasy posiadaj ące funkcj ę glebochronn ą- na południe od Lisiego Pola, na południowy- zachód od Zatoni Dolnej, na południe od Czartoryji, na zachód od Rurki; wodochronn ą- okolica jezior i rzek; chroni ące środowisko przyrodnicze- w obr ębach Piasek oraz Chojna; a tak że nasienne- wył ączone z u żytkowania r ębnego). Na terenie gminy Chojna, istnieje potencjalne ryzyko zagro żenia drzewostanów, które wynika z obecno ści kopalni odkrywkowych kruszywa naturalnego. Eksploatacja kopalin metod ą odkrywkow ą, wywiera bowiem niekorzystny wpływ na stosunki wodno-gruntowe, rze źbę terenu oraz zmiany bioró żnorodno ści fauny i flory.

ZIELE Ń URZ ĄDZONA Ziele ń urz ądzona pełni istotn ą funkcj ę na obszarach zurbanizowanych. Wpływa bowiem na eliminacj ę uci ąż liwo ści komunikacyjnych (np. hałasu), poprawia estetyk ę krajobrazu, oddziałuje pozytywnie na mikroklimat, zapobiega erozji oraz kształtuje stosunki wodne. Do obszarów zagospodarowanych w ten sposób, nale ży zaliczy ć m.in.: parki miejskie, kompleksy pałacowo-dworskie, ziele ń śródpoln ą, ogrody botaniczne, cmentarze, ziele ńce. W poni ższej tabeli przedstawiono powierzchnie poszczególnych rodzajów zieleni urz ądzonej na terenie gminy.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 74

Tabela 40: Tereny zieleni urz ądzonej w gminie Chojna w roku 2017

Rodzaj zieleni urz ądzonej Ilo ść [szt.] Powierzchnia [ha]

Parki spacerowo – wypoczynkowe 5 35,80

Ziele ńce 2 0,40 Tereny zieleni osiedlowej - 1,97 Cmentarze 15 11,20 Lasy gminne - 6,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Chojna

Na terenie gminy Chojna, ziele ń cmentarna zlokalizowana jest wzdłu ż dróg, rowów, cieków oraz w okolicy oczek wodnych. Ziele ń cmentarna stanowi uzupełnienie ro ślinno ści na obszarze gminy. W granicach analizowanego terenu, szczególnym bogactwem odznaczaj ą si ę ziele ń pałacowo - dworska, w śród której znajduj ą si ę m.in. obiekty obj ęte ochron ą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wykaz parków, zlokalizowanych w granicach gminy, zaprezentowano w poni ższej tabeli.

Tabela 41: Wykaz parków na terenie gminy Chojna Poło żenie Charakterystyka Biał ęgi Park dworski pow. 4 ha, nr rej. 803/77 Brwice I Park dworski Urz ędu Gminy Chojna pow.3,76 ha, nr rej. 914/80 Brwice II Park dworski Urz ędu Gminy Chojna pow.15 ha, nr rej. 914/80 Krajnik Górny Park pałacowy byłego PGR Krzymów pow. 5 ha, nr rej. 367/59 Krzymów Park dworski pow. 7,6 ha, nr rej. 257/57 Park pałacowy (własno ść , Pani Karwowska), pow. 10 ha, nr rej. 875/79 Mętno Park pałacowy nr rej. 915 Narost Park pałacowy byłego PGR Witnica, 15 ha, nr rej. 802/77 Rurka nr rej. 1276 Stoki Park dworski byłego PGR Krzymów, 7 ha, nr rej. 910/80; Kuropatniki nr rej. 1276 Zato ń Dolna Park le śny, nr rej. 1208 Źródło: Waloryzacja przyrodnicza gminy Chojna

TURYSTYKA

Chojna stanowi gmin ę turystyczno-rolnicz ą. Przez najbardziej atrakcyjne krajobrazowo tereny gminy przebiegaj ą liczne szlaki turystyczne- zarówno piesze, jak i rowerowe. Ponadto, na analizowanym obszarze co roku organizowane s ą imprezy, np. Dni Chojny, Dni Integracji Europejskiej, których jednym z głównych celów jest promocja gminy Chojna. W granicach gminy, znajduj ą si ę równie ż liczne zbytki, tj. ko ścioły w Chojnie, Brwicach, Krzymowie, M ętnie, Barnkowie, Krajniku Górnym, Naro ście, Biał ęgach, Godkowie, Grzybnie. B ędąc

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 75

tu z wizyt ą warto zobaczy ć tak że: gotycki ratusz z XIV wieku, barokowo-klasycystyczny pałac w Krzymowie pochodz ący z przełomu XVIII i XIX wieku, kaplic ę św. Gertrudy, mury obronne z XIII-XV w. z basztami i bramami, oraz kopiec z głazem przy drodze Chojna -Krajnik Dolny. Wymienione zabytki, niew ątpliwie wpływaj ą na podniesienie atrakcyjno ści turystycznej gminy.

4.10.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004 – 2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 dotycz ące obszaru interwencji zasoby przyrodnicze

W poni ższej tabeli przedstawiono efekty realizacji poprzedniego programu ochrony środowiska w zakresie obszaru interwencji - zasoby przyrodnicze.

Tabela 42: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji – zasoby przyrodnicze

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Realizacja niniejszego celi zwi ązana była z utrzymaniem czysto ści na terenach Ochrona i rozwój cennych przyrodniczo oraz w miejscach, gdzie wyst ępuje nasilony ruch 1. systemu obszarów turystyczny. Dodatkowo, zajmowano si ę bie żą cą ochron ą obszarów i obiektów chronionych prawnie chronionych.

Integracja aspektów Gmina, realizowała niniejszy cel poprzez przestrzeganie procedur ekologicznych lokalizacyjnych, chroni ących tereny cenne przyrodniczo przed 2. z przeinwestowaniem. Ponadto, d ąż ono do lokalizacji obiektów turystycznych planowaniem i rekreacyjnych zgodnie z zasadami podporz ądkowanymi wymogom ochrony przestrzennym środowiska.

Ochrona gatunków ro ślin i zwierz ąt, realizowana była na terenie gminy poprzez Ochrona gatunkowa przeciwdziałanie wypalania traw. Ponadto, z wykorzystaniem środków 3. ro ślin i zwierz ąt WFO ŚiGW w Szczecinie, z terenu gminy systematycznie usuwany jest Barszcz Sosnowskiego.

Gmina realizowała niniejszy cel m.in. poprzez wykorzystywanie elementów przyrody do kreowania wizerunku gminy, np. na pocztówkach, aktualizacje strony Edukacja ekologiczna internetowej gminy oraz przede wszystkim przez promowanie zachowa ń społecze ństwa w 4. proekologicznych w śród mieszka ńców i organizowanie dla nich szkole ń zakresie ochrony (dla rolników) lub akcji sprz ątania (dla dzieci ze szkół). przyrody Istotnym elementem promocji analizowanego terenu było tak że tworzenie ście żek dydaktycznych oraz rowerowych.

Niniejszy cel opierał si ę w znacznej mierze na prowadzeniu wzajemnej współpracy w trakcie opiniowania planów, programów i innych przedsi ęwzi ęć 5. Zacie śnienie współpracy strategicznych. Ponadto, prowadzono współprac ę ze Stra żą Le śną, w zwi ązku z likwidacj ą nielegalnych wysypisk śmieci.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 76

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Intensyfikacja W zakresie realizacji niniejszego zadania d ąż ono do osi ągni ęcia wspólnej polityki 6. współpracy środowiskowej z s ąsiednimi gminami, a tak że z powiatem. mi ędzygminnej

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012

4.10.3 Ocena – analiza SWOT

Ocena stanu aktualnego zasobów przyrodniczych gminy, pozwoliła na przeprowadzenie analizy SWOT dla obszaru interwencji. Niniejsza analiza, została przedstawiona w poni ższej tabeli.

Tabela 43: Analiza SWOT- obszar interwencji zasoby przyrodnicze

Mocne strony Słabe strony

• Wysoki poziom lesisto ści; • Atrakcyjne tereny dla uprawiania aktywnej • Podatno ść zasobów przyrody o żywionej turystyki oraz rekreacji; na zanieczyszczenia środowiska; • Wyst ępowanie obszarów prawnie • Masowa turystka na terenach cennych chronionych; przyrodniczo. • Istniej ąca infrastruktura pieszo-rowerowa.

Szanse Zagro żenia

• Zmniejszenie antropopresji poprzez budow ę i modernizacj ę infrastruktury turystycznej; • Promocja rolnictwa ekologicznego; • Wprowadzenie Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej; • Dewastacja obszarów cennych przyrodniczo; • Efektywna edukacja ekologiczna • Niska świadomo ść ekologiczna i przyrodnicza w zakresie ochrony przyrody; społecze ństwa. • Promocja walorów przyrodniczych gminy; • Stały monitoring obszarów chronionych; • Tworzenie nowych miejsc zieleni urz ądzonej (np. parków kieszonkowych, skwerów i ziele ńców); • Tworzenie ście żek i szlaków rowerowych.

Źródło: Opracowanie własne

Przeprowadzona analiza SWOT wykazała, że do mocnych stron gminy mo żna zaliczy ć m.in. wyst ępowanie terenów cennych przyrodniczo, wysok ą lesisto ść , dobrze rozwini ętą infrastruktur ę

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 77

pieszo - rowerow ą oraz obecno ść terenów atrakcyjnych pod wzgl ędem turystycznym. W śród słabych stron gminy mo żemy natomiast wyró żni ć podatno ść terenów przyrody o żywionej na wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia. Szans ą dla analizowanego terenu, pod wzgl ędem ochrony przyrody, jest m.in. promocja rolnictwa ekologicznego, rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej, edukacja ekologiczna w zakresie ochrony przyrody, promocja walorów gminy, monitoring terenów cennych przyrodniczo, tworzenie ście żek i szlaków rowerowych, itd. Za główne zagro żenie uznano dewastacj ę obszarów chronionych oraz niski poziom świadomo ści ekologicznej i przyrodniczej społecze ństwa.

4.11 Zagro żenia powa żnymi awariami

4.11.1 Stan wyj ściowy

Ustawa Prawo ochrony środowiska powa żną awari ą nazywa „ zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem” (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.). Podstawowym aktem prawnym w zakresie powa żnych awarii jest ustawa Prawo ochrony środowiska, w której zawarte zostały przepisy ogólne, instrumenty prawne słu żą ce przeciwdziałaniu powa żnej awarii przemysłowej, obowi ązki prowadz ącego zakład stwarzaj ący zagro żenie wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, obowi ązki organów administracji zwi ązane z awari ą przemysłow ą oraz zagadnienie współpracy mi ędzynarodowej w przypadku wyst ąpienia awarii przemysłowej o charakterze transgranicznym. Wyst ąpienie powa żnej awarii przemysłowej wi ąż e si ę z bezpo średnim zagro żeniem środowiska naturalnego i zdrowia ludzi. Zgodnie z art. 246 ustawy Prawo ochrony środowiska, w przypadku wyst ąpienia powa żnej awarii Wojewoda, poprzez Komendanta Wojewódzkiego Pa ństwowej Stra ży Po żarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, podejmuje działania niezb ędne do usuni ęcia awarii i jej skutków. O podj ętych działaniach informuje si ę Marszałka Województwa. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska staraj ą si ę przeciwdziała ć powa żnym awariom poprzez: • prowadzenie kontroli podmiotów, których działalno ść mo że stanowi ć przyczyn ę powstania powa żnej awarii, • prowadzenie szkole ń dla organów administracji oraz podmiotów, o których mowa w pkt.1, • badanie przyczyn powstawania oraz sposobów likwidacji skutków powa żnych awarii dla środowiska, • prowadzenie rejestru zakładów o zwi ększonym i du żym ryzyku, w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska, • prowadzenie rejestru powa żnych awarii. Na terenie gminy Chojna nie s ą zlokalizowane zakłady o wysokim ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej. W latach 2014-2016, w gminie przeprowadzono 32 kontrole podmiotów gospodarczych.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 78

Najwi ększe zagro żenie dla środowiska gruntowo-wodnego gminy stwarzaj ą stacje paliw płynnych, ze wzgl ędu na magazynowanie na ich terenie substancji ropopochodnych. W gminie stacje paliw zlokalizowane s ą w Krajniku Dolnym, Grabowie, Ognicy oraz Wilkoszycach, Ponadto, istotne zagro żenie stanowi ą po żary, w tym m.in. lasów oraz transport drogowy materiałów niebezpiecznych, podczas którego głównie przewozi si ę substancje ropopochodne i gaz płynny. Ryzyko negatywnego oddziaływania skutków awarii z transportu substancji ropopochodnych na mieszka ńców jest stosunkowo wysokie, ze wzgl ędu na mo żliwo ść wyst ąpienia kolizji. Na analizowanym terenie istnieje równie ż zagro żenie powodziowe. Najwi ększe jest ono na rzece Odrze i Rurzycy, natomiast pozostałe cieki z uwagi na ich przebieg, wysoko ść obwałowa ń i przepustowo ść nie stanowi ą zagro żenia dla społecze ństwa i środowiska. W granicach gminy mog ą tak że wyst ąpi ć lokalne podtopienia u żytków rolnych, szczególnie po intensywnych opadach deszczu i spływie wód opadowych. Na analizowanym terenie wyró żniamy cztery rodzaje powodzi: roztopowe, zatorowe, cofkowe oraz opadowe. Szczególnie gwałtowny przyrost stanu wody odnotowuje si ę podczas powodzi zatorowych (powy żej 1 m) i przy tzw. cofce (0,5-0,6 m). Do obszarów rzek ę Rurzyc ę w Garnowie, Kamienny Jaz, Rurk ę i cz ęś ciowo Chojn ę.

Rysunek 8: Obszary zagro żone powodzi ą przez rzek ę Odr ę w granicach gminy Chojna Źródło: www.mapy.isok.gov.pl

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 79

Rysunek 9: Obszary podtopie ń na terenie powiatu gryfi ńskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie karty informacyjnej JCWPd nr 23

W latach 2014-2016, na obszarze gminy Chojna przeprowadzono 247 akcji przeciwpo żarowych, spo śród których 13 zwi ązanych było z po żarem lasów. Ponadto, odnotowano 7 zdarze ń niebezpiecznych, podczas transportu substancji ropopochodnych. Obecnie, na omawianym terenie funkcjonuje 8 jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej, w tym 3 nale żą ce do krajowego systemu ratowniczo-ga śniczego. Jednostki te, systematycznie wyposa żane są w nowy sprz ęt, wykorzystywany podczas akcji. W roku 2017, jednostki Ochotniczej Stra ży Po żarnej dzi ęki dotacjom uzyskanym od KSRG i MSWiA, zakupiły nast ępuj ące wyposa żenie: ubrania specjalne (7 szt.), r ękawice specjalne (5 par), obuwie specjalne (5 par), w ąż tłoczny 52 (12 szt.), drabina przeno śna (1 szt.), pilarka do drewna (1 szt.), piła do stali i betonu (1 szt.). Ponadto, w poprzednich latach zakupiono dwa nowoczesne wozy bojowe dla OSP Nawodna i OSP Chojna. W 2005 r. jednostka Ochotniczej Stra ży Po żarnej w Chojnie podpisała porozumienie o współpracy z OSP w Schwedt. Zgodnie z dokumentem, jednostki b ędą ze sob ą m.in. współpracowa ć poprzez organizowanie wspólnych ćwicze ń oraz wymian ę do świadcze ń.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 80

4.11.2 Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2008-2012 w zakresie ochrony przed powa żnymi awariami

Tabela 44: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji – ochrona przed powa żnymi awariami

Lp. Cel Opis podj ętych działa ń

Podczas realizacji niniejszego zadania, gmina podj ęła si ę m.in. uwzgl ędnienia w procesach planistycznych obszarów zalewowych, a tak że Ochrona koordynowała współprac ę z zarz ądcami urz ądze ń wodnych w zakresie 1. przeciwpowodziowa inwentaryzacji, odbudowy i regulacji oraz prawidłowej eksploatacji systemów

i mała retencja melioracji podstawowej. Dodatkowo, wybudowano wał przeciwpowodziowy w Krajniku Dolnym oraz zmodernizowano drog ę Zato ń Dolna – Krajnik Dolny, która stanowi wał przeciwpowodziowy.

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012

4.11.3 Ocena – analiza SWOT

Na podstawie przeprowadzonej ocena stanu aktualnego obszaru interwencji zagro żenia powa żnymi awariami, wykonana została analiza SWOT. Wyniki analizy zaprezentowano w poni ższej tabeli.

Tabela 45: Analiza SWOT- obszar interwencji zagro żenie powa żnymi awariami

Mocne strony Słabe strony • Brak zakł adów zakwalifikowanych do grupy du żego ryzyka wyst ąpienia powa żnej • Wyst ępowanie na terenie gminy stacji awarii przemysłowej w granicach gminy; benzynowych, stwarzaj ących potencjalne • Brak wyst ąpienia powa żnych awarii niebezpiecze ństwo awarii; na terenie gminy w ci ągu ostatnich lat; • Istniej ące w granicach gminy zagro żenie • Systematyczne wyposa żanie jednostek powodziowe; Ochotniczej Stra ży Po żarnej w nowy • Brak systemu ostrzegania przed zjawiskami sprz ęt. katastrofalnymi. • Współpraca mi ędzynarodowa z miastem Schwedt Szanse Zagro żenia • Działania kontrolne, dotycz ące • Mo żliwo ść wyst ąpienia wypadku podczas przeciwdziałania powa żnym awariom, transportu, substancji niebezpiecznych przez np. kontrole podmiotów gospodarczych; teren gminy; • Wprowadzenie systemu ostrzegania przed • Mo żliwo ść wyst ąpienia po żarów w lasach; zjawiskami katastrofalnymi w gminie; • Mo żliwo ść wyst ąpienia powodzi.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 81

• Budowa wałów przeciwpowodziowych na Odrze i Rurzycy; • Dalsze doposa żenie OSP i szkolenia w zakresie usuwania skutków awarii.

Źródło: Opracowanie własne

Analiza SWOT wykazała, że najmocniejsz ą stron ą gminy jest brak zlokalizowanych w jej granicach zakładów zakwalifikowanych do grupy du żego ryzyka wyst ąpienia powa żnej awarii, brak powa żnej awarii na analizowanym terenie w ostatnich latach, współpraca mi ędzynarodowa z miastami zlokalizowanym po zachodniej granicy kraju i systematyczne wyposa żanie jednostek ratunkowo- ga śniczych w nowy sprz ęt, wykorzystywany podczas akcji. Za słabe strony uznano natomiast wyst ępowanie stacji benzynowych, istniej ące zagro żenie powodziowe oraz brak systemu ostrzegania przed zjawiskami katastrofalnymi. Szans ą na utrzymanie obecnego poziomu dla obszaru interwencji zagro żenie powa żnymi awariami, mo że okaza ć si ę wprowadzenie b ądź nasilenie kontroli w zakładach oraz wprowadzenie w granicach gminy omawianego wy żej systemu ostrzegania. Ponadto, ze wzgl ędu na istniej ące zagro żenie powodziowe konieczna jest budowa wałów przeciwpowodziowych na rzece Odrze i Rurzycy, a tak że szkolenie OSP z w zakresie powa żnych awarii. Wśród zagro żeń wymieniono m.in. mo żliwo ść wyst ąpienia wypadku podczas transportu substancji niebezpiecznych, po żaru lasów i powodzi.

4.12 Adaptacje do zmian klimatu oraz nadzwyczajne zagro żenia środowiska

Zmiany klimatu wpływaj ą na nasilenie cz ęstotliwo ści zjawisk ekstremalnych, których skutki mog ą by ć katastrofalne i dostrzegalne w ka żdym sektorze gospodarki. Za jedno z najwi ększych zagro żeń uznaje si ę wzrost temperatury powietrza, który mo że doprowadzi ć do deficytu wody, po żarów oraz zubo żenia flory i fauny danego terenu. W latach 1951-2010, temperatura powietrza w Polsce wzrosła o 1,2 oC. Sytuacja ta spowodowała zmiany w strukturze opadów- w okresie letnim, stały si ę one bowiem gwałtowniejsze, krótkotrwałe i bardziej niszczycielskie. Coraz mniej jest tak że opadów poni żej 1mm/dob ę. Prognozy wskazuj ą, że w najbli ższych latach zjawiska tego typu b ędą si ę nasilały, tworz ąc zagro żenie dla życia społecznego oraz gospodarki pa ństwa. Adaptacja, stanowi przystosowanie organizmów do zmieniaj ących si ę warunków środowiska przyrodniczego. To równie ż wszelkiego rodzaju inicjatywy b ądź przedsi ęwzi ęcia, które wpływaj ą na zmniejszenie, ograniczenie b ądź zminimalizowanie negatywnych skutków przemian środowiska przyrodniczego. Procesem hamuj ącym przyczyny powstania ocieplania klimatu jest mitygacja, rozumiana jako działania redukuj ące i niweluj ące zachowania omawianych zmian. W roku 2013, Polska opracowała dokument pn. „Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywa do roku 2030” (SPA202). Podstawowym celem SPA2020 jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społecze ństwa w warunkach zmieniaj ącego si ę klimatu. Dokument ten,

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 82

stanowi baz ę dla działa ń podejmowanych w kraju, w ramach zmniejszania podatno ści gospodarki i zidentyfikowanych obszarów na skutki zmian klimatu. Wdra żanie planu, stało si ę impulsem dla projektu zleconego przez Ministerstwo Środowiska, dotycz ącego opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (MPA).W miastach obj ętych projektem żyje ponad 30% mieszka ńców Polski. Efektem projektu b ędzie zwi ększenie odporno ści miast, a w konsekwencji równie ż całego kraju, na skutki zmian klimatu. Jednym z najbardziej wra żliwych na zmiany klimatu sektorów jest gospodarka wodna. Polska jest krajem o niskich zasobach wodnych. Niegdy ś, nad Odr ą susze pojawiały si ę średnio co 5 lat, w ostatnim czasie odnotowuje si ę je jednak cz ęś ciej – co 2 lata. Susze stanowi ą ogromne zagro żenie dla rolnictwa, które w przypadku gminy Chojna stanowi istotny element gospodarki regionu. Wyst ępowanie wysokich temperatur, mo że tak że oddziaływa ć na wydłu żenie okresu wegetacji ro ślin oraz zwi ększenie plonowania ro ślin ciepłolubnych, np. kukurydzy; kosztem ro ślin zimnolubnych, np. ziemniaków. Ponadto, pojawi ą si ę nowe gatunki szkodników oraz paso żytów ro ślin uprawnych, natomiast wycofaj ą si ę gatunki rodzime. Dodatkowo, susza powoduje du że zagro żenie po żarowe, mo że by ć niebezpieczna dla zdrowia ludzi- szczególnie dla małych dzieci i osób starszych. Ryzyko stanowi ą tak że deszcze nawalne, które mog ą prowadzi ć do powodzi i lokalnych podtopie ń. Na terenie gminy Chojna, najbardziej zagro żone s ą obszary zlokalizowane w pobli żu doliny Odry. Zmiany klimatyczne oddziałuj ą równie ż na procesy, zachodz ące w komponentach wodnych, m.in. na zwi ększon ą eutrofizacj ę. Jednym z głównych działa ń, jakie gmina mo że podj ąć w ramach adaptacji do zmian klimatu jest wprowadzenie odpowiednich systemów monitoringu ostrzegania o zagro żeniach, a tak że w kwestii obszarów uprawy rolnej – dostosowanie rodzaju produkcji do zwi ększonego ryzyka wyst ąpienia suszy. Ponadto, konieczne jest prowadzenie zrównowa żonej gospodarki le śnej i monitorowanie stanu zagro żenia lasów. Wymagane jest tak że nasadzanie ro ślin zgodnie z typem siedliskowym i prowadzenie kontroli bioró żnorodno ści, dzi ęki czemu mo żliwe b ędzie przeciwdziałanie rozprzestrzeniania si ę gatunków obcych. W przyszło ści, gmina powinna uwzgl ędni ć w swoich programach i strategiach zmiany klimatyczne. Szczególnie te, zwi ązane ze stosunkami wodnymi oraz bioró żnorodno ści ą.

4.13 Edukacja ekologiczna

Edukacja ekologiczna stanowi zagadnienie horyzontalne, obejmuj ące wszystkie obszary ochrony środowiska. Prowadzenie działa ń z zakresu edukacji ekologicznej wynika z polskich oraz europejskich aktów prawnych i dokumentów strategicznych. Głównym krajowym dokumentem odnosz ącym si ę do edukacji ekologicznej jest Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej opracowana na lata 2013-2015 z perspektyw ą do 2020 roku. Za nadrz ędny cel edukacji ekologicznej przyjmuje si ę kształtowanie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz tworzenie nowych wzorców zachowa ń, postaw i przekona ń z zakresu ochrony środowiska. W śród innych dokumentów, odnosz ących si ę do edukacji ekologicznej, mo żemy wyró żni ć: Strategi ę Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko z perspektyw ą do 2020 roku, Ustaw ę z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz.U. 2018

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 83

poz. 1614 z późn. zm.) oraz Ustaw ę z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.). W ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska, edukacji ekologicznej poświ ęcony został dział VIII. art. 77 pkt. 1, w którym obowi ązek uwzgl ędniania problematyki ochrony środowiska oraz zrównowa żonego rozwoju w podstawach programowych kształcenia ogólnego, nałożony został na wszystkie typy szkół. Na terenie gminy, program edukacji ekologicznej w szkołach wdra żany jest poprzez: • działalno ść szkolnych kół ekologicznych, • tworzenie k ącików ekoedukacyjnych w szkołach podstawowych, • programy szkolno-edukacyjne oraz warsztaty biologiczne i chemiczne dla młodzie ży szkół średnich, • uczestnictwo w programach selektywnej zbiórki odpadów, • „Zielone szkoły”, • olimpiady, konkursy, imprezy o tematyce ekologicznej, • obchody Dnia Ochrony Środowiska, Dni Ziemi, Sprz ątanie Świata. W przypadku osób dorosłych, edukacja ekologiczna wymaga nieco innego podej ścia oraz sposobu przekazywania informacji. Szczególn ą rol ę w zakresie edukacji ekologicznej odgrywa organizowanie spotka ń oraz wykładów, nale ży jednak mie ć na uwadze fakt, że tego typu formy nie zawsze spotykaj ą si ę z du żym zainteresowaniem w śród mieszka ńców. Konieczne jest zatem kształtowanie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa np. poprzez poł ączenie edukacji z rozrywk ą. Skutecznym rozwi ązaniem mo że okaza ć si ę organizowanie wszelkiego rodzaju festynów ekologicznych, wystaw, wycieczek lub akcji ekologicznych. Istotny wpływ na kształtowanie postaw ekologicznych społecze ństwa maj ą tak że środki masowego przekazu i lokalna prasa. Stosowanie wymienionych form przekazu znacznie poszerza bowiem kr ąg edukowanych oraz umo żliwia społecze ństwu zrozumienie, że pojedyncze zachowanie ka żdego mieszka ńca w znacznym stopniu oddziałuje na cały obszar gminy. Ponadto, szczególną rol ę w rozwijaniu edukacji ekologicznej powinny spełnia ć struktury samorz ądowe. Jednym z najlepszych i najszybszych sposobów podniesienia świadomo ści ekologicznej u osób dorosłych jest zaanga żowanie społecze ństwa w procesy decyzyjne. Działanie to, wymaga jednak ustanowienia „ ście żek proceduralnych” oraz informowania mieszka ńców o przysługuj ącym im prawie do uczestniczenia w podejmowaniu decyzji oddziałuj ących na stan środowiska przyrodniczego. Instytucjami i organizacjami, które mog ą wspiera ć działania gminy w zakresie kształtowania świadomo ści ekologicznej s ą m.in.: Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Starostwo Powiatowe w Gryfinie oraz Nadle śnictwo Chojna. Oprócz organizowania własnych działa ń, gmina powinna tak że wł ącza ć si ę w akcje edukacyjne prowadzone na wy ższym poziomie administracyjnym czy organizowane przez fundacje i stowarzyszenia pozarz ądowe. Jednym z najwi ększych atutów gminy jest jej malownicze poło żenie w parku krajobrazowym. Bior ąc pod uwag ę bogactwo przyrodnicze analizowanego terenu, konieczne jest zatem dalsze prowadzenie działa ń z zakresu edukacji ekologicznej. W zwi ązku z powy ższym, zakres prowadzonych działa ń, prócz tych skierowanych do mieszka ńców, nale ży równie ż poszerzy ć

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 84

o konkretne zadania, odnosz ące si ę do odwiedzaj ących obszar chroniony. Tury ści, mog ą si ę bowiem przyczynia ć do degradacji terenów cennych przyrodniczo, przede wszystkim poprzez zakłócanie spokoju zwierz ąt, za śmiecanie terenów, itd. Powinni by ć oni zatem informowani o wra żliwo ści obszaru, na którym si ę znajduj ą za pomoc ą specjalnych materiałów, np. broszur.

4.14 Monitoring Środowiska

Pa ństwowy Monitoring Środowiska (PM Ś) został utworzony Ustaw ą z dnia 20 lipca 1991 roku o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2018 r. poz. 1471). Głównym celem monitoringu jest dostarczenie wiarygodnych, aktualnych informacji o stanie (jako ści) środowiska przyrodniczego. Realizacj ę zada ń okre śla równie ż Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo Ochrony Środowiska, która definiuje PM Ś jako system pomiarów, ocen oraz prognoz stanu środowiska i gromadzenia, przetwarzania, rozpowszechniania informacji o nim. Zgodnie z art. 25 ww. ustawy, uzyskane dane słu żą wspomaganiu działa ń z zakresu ochrony środowiska, poprzez systematyczne informowanie poszczególnych organów administracji oraz społecze ństwa o:

• jako ści elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jako ści środowiska okre ślonych przepisami i poziomów, o których mowa w art. 3 pkt 28 lit. b i c, oraz obszarach wyst ępowania przekrocze ń tych standardów i poziomów;

• wyst ępuj ących zmianach jako ści elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powi ązaniach przyczynowo-skutkowych wyst ępuj ących pomi ędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych.

Na szczeblu administracyjnym, informacje PM Ś pozwalaj ą na odpowiednie zarz ądzanie komponentami środowiska oraz kontrolowanie wszelkich pozwole ń na wprowadzanie do środowiska substancji. Dzi ęki temu, mo żliwa jest poprawa skuteczno ści działa ń w zakresie ochrony środowiska. W przypadku społecze ństwa, istotne jest informowanie go o zmianach zachodz ących w środowisku przyrodniczym. Pozwoli to na u świadomienie mieszka ńców o stanie środowiska oraz by ć mo że wpłynie na ch ęć ograniczenia emitowanych przez nich zanieczyszcze ń. Do zada ń cz ąstkowych PM Ś mo żna zaliczy ć: • wykonywanie bada ń wska źników danych elementów, • prowadzenie obserwacji komponentów przyrodniczych, • gromadzenie danych oraz analiza bada ń, • ocen ę stanu i trendów zmian środowiska przyrodniczego, • monitoring terenów, na których odnotowano przekroczenie ustalonych standardów jako ści, • opracowanie wyników bada ń z analiz ą przyczynowo – skutkow ą. W granicach gminy Chojna w znaczniej cz ęś ci przypadków nie był prowadzony Pa ństwowy Monitoring Środowiska Przyrodniczego dla żadnego z komponentów przyrodniczych. W zwi ązku z czym, wszelkie informacje na temat zmian środowiskowych na obszarze gminy odwoływano do najbli ższych punktów pomiarowych sieci.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 85

5. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE

Przeprowadzona analiza SWOT ukazała potencjalne zagro żenia w dziedzinie ochrony środowiska na terenie gminy Chojna oraz kierunki działań jakie powinny by ć podejmowane w celu poprawy stanu środowiska przyrodniczego i towarzysz ącej mu infrastruktury technicznej. Głównym celem „Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018 – 2021” jest: „Zrównowa żony rozwój gminy Chojna ze szczególnym uwzgl ędnieniem ochrony środowiska i racjonalnym korzystaniu z cennych zasobów przyrodniczych”

Na podstawie zdefiniowanych zagro żeń i problemów dla poszczególnych obszarów interwencji oraz oceny stanu środowiska, utworzono cele, kierunki interwencji oraz zadania. Przedstawia je tabela poni żej. Perspektywa osi ągni ęcia zaplanowanych celów b ędzie mo żliwa dzi ęki realizacji zaproponowanych zada ń, która przyczyni si ę w przyszło ści do poprawy stanu środowiska na terenie gminy. W celu realizacji zada ń utworzono harmonogram rzeczowo – finansowy, który został przedstawiony w tabelach poni żej.

Tabela 46. Główne problemy i wyznaczone cele ochrony środowiska w gminie

Obszar interwencji Stan obecny - problem Cel

Przekroczenie dopuszczalnego poziomu zanieczyszczenia benzo(a)pirenem i pyłami PM10 w strefie zachodniopomorskiej

Wzrost zanieczyszczenia pyłami

Ochrona klimatu w okresie zimowym, spowodowany I. Poprawa jako ści powietrza i jako ści powietrza sezonem grzewczym na terenie gminy

Znaczne ilo ści zanieczyszcze ń, pochodz ących z transportu drogowego

Przemieszczanie si ę zanieczyszcze ń transgranicznych z terenów Niemiec

Usytuowanie na terenie gminy dróg

krajowych oraz wojewódzkich II. Poprawa środowiska akustycznego Zagro żenie hałasem Brak punktu pomiarowego na terenie w gminie gminy Chojna

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 86

Obszar interwencji Stan obecny - problem Cel

Lokalizacja BST w obszarach III. Utrzymanie poziomu promieniowania Pola zabudowy mieszkaniowej; elektromagnetycznego poni żej poziomu elektromagnetyczne dopuszczalnego Obecno ść na terenie gminy przesyłowych linii energetycznych

Zła jako ść JCWP

Niekorzystny wpływ działalno ści człowieka na jako ść wód IV. Poprawa jako ści wód Gospodarowanie powierzchniowych i podziemnych – wodami Brak stałych pomiarów jako ści dąż enie do osi ągni ęcia dobrego stanu jednolitej cz ęś ci wód podziemnych wód i powierzchniowych znajduj ącej si ę na terenie gminy

Ryzyko wyst ąpienia awarii sieci wodoci ągowej i przył ączy wodoci ągowych oraz sieci kanalizacyjnej; Gospodarka wodno- V. Racjonalna gospodarka ściekowa ściekowa Niskim poziom skanalizowania gminy

Brak prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych na terenie gminy

Zdewastowany krajobraz, na skutek prowadzenia działalno ści wydobywczej;

Eksploatacja zasobów złó ż gminy, VI. Zapewnienie prawidłowego a w zwi ązku z tym ich zmniejszaj ąca użytkowania powierzchni ziemi Zasoby geologiczne si ę ilo ść . VII. Racjonalne i efektywne i gleby Depozycja zanieczyszcze ń z wód gospodarowanie zasobami kopalin opadowych; ze złó ż

Chemizacja rolnictwa;

Zanieczyszczenia pochodz ące z transportu drogowego;

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 87

Obszar interwencji Stan obecny - problem Cel

Brak punktu pomiarowego monitoringu gleb w gminie.

Koszty zwi ązane z odbieraniem, odzyskiem, recyklingiem i unieszkodliwieniem Gospodarka odpadami odpadów komunalnych , i zapobieganie VIII. Racjonalna gospodarka odpadami Spalanie w piecach odpadów oraz powstawaniu odpadów paliw o złej jako ści,

Wyst ępowanie wyrobów zawieraj ących azbest.

Masowa turystka na terenach

cennych przyrodniczo IX. Utrzymanie dobrego stanu oraz Zasoby przyrodnicze Podatno ść zasobów przyrody poprawa bioró żnorodno ści na terenie ożywionej na zanieczyszczenia gminy środowiska

Wyst ępowanie na terenie gminy stacji benzynowych, stwarzaj ących potencjalne niebezpiecze ństwo awarii X. Zapobieganie powstawaniu Zagro żenia powa żnymi powa żnych awarii awariami Istniej ące w granicach gminy XI. Ochrona przed powodzi ą zagro żenie powodziowe;

Brak systemu ostrzegania przed zjawiskami katastrofalnymi.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 88

Tabela 47. Cele, kierunki interwencji oraz zadania przewidziane do realizacji na lata 2018 – 2021 dla gminy Chojna Wska źnik bazowa Obszar Nazwa ( źródło) docelowa Podmiot

Lp. Cel ść Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji ść odpowiedzialny

Warto Warto

I.1.1.Monitoring I.1.Kontrola jako ści i kontrola podmiotów Niedokładno ść powietrza na terenie WIO Ś Szczecin korzystaj ących pomiarów gminy ze środowiska I.2.1.Termomodernizacja obiektów mieszkalnych zlokalizowanych Mieszka ńcy Wysoki koszt Liczba substancji na terenie Gminy Gminy inwestycji z przekroczeniami 1 3 0 I.2.Zmniejszenie w ramach Programu na terenie strefy RY Ś ci powietrza na terenie gminy terenie gminy powietrza na ci emisji zanieczyszcze ń ś zachodniopomorskiej pochodz ących I.2.2.Monta ż OZE Klimat i powietrze z systemów na 100 budynkach grzewczych mieszkalnych Mieszka ńcy Wysoki koszt (10 instalacji PV i 10 Gminy inwestycji instalacji kolektorów

I. Poprawa jako słonecznych na lata 2018-2021)

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 89

I.2.3.Zarz ądzanie energi ą Wysoki koszt Gmina Chojna w obiektach inwestycji użyteczno ści publiczne

I.2.4.Zapewnienie spójno ści inwestycji realizowanych na terenie gminy z obowi ązuj ącymi dokumentami Niedokładno ść Gmina Chojna planistycznymi i strategicznymi gminy (w tym m.in. przeznaczenie terenów byłego lotniska pod fotowoltanik ę) I.2.5.Wspieranie przedsi ęwzi ęć Nie przyj ęcie zwi ązanych uchwał Gmina Chojna z wykorzystaniem w sprawie MPZP odnawialnych źródeł energii I.2.6.Monta ż ulicznych Wysoki koszt Gmina Chojna lamp solarnych inwestycji

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 90

I.3.1.Modernizacja, budowa, przebudowa ci ągów Gmina Chojna, Wysoki koszt komunikacyjnych Zarz ądcy dróg inwestycji I.3.Zmniejszenie poło żonych emisji zanieczyszcze ń na terenie gminy pochodz ących I.3.2.Zintensyfikowanie z emisji liniowej ruchu rowerowego poprzez likwidacje barier Gmina Chojna, Wysoki koszt technicznych Zarz ądcy dróg inwestycji i tworzenie nowych ście żek rowerowych I.4.1.Współpraca polegaj ąca na prowadzeniu kampanii Brak informacyjnych Gmina Chojna zainteresowania I.4.Propagowanie i promocyjnych mieszka ńców wśród mieszka ńców w zakresie efektywno ści gospodarki energetycznej niskoemisyjnej oraz zrównowa żonego rozwoju I.4.2.Sie ć tras rowerowych Pomorza Województwo Wysoki koszt Zachodniego - Trasa Zachodniopomorskie inwestycji Pojezierna

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 91

I.4.3.Propagowanie wykorzystania w śród Brak mieszka ńców Gmina Chojna zainteresowania odnawialnych źródeł mieszka ńców energii

II.1.1.Zmniejszenie uci ąż liwo ści akustycznej Liczba II.1.Zmniejszenie dla terenów zabudowy Wysoki koszt 2 zmodernizowanych - - emisji hałasu z ruchu mieszkaniowej Zarz ądcy dróg inwestycji enie hałasem hałasem enie

ż dróg drogowego poło żonej wzdłu ż drogowych ci ągów rodowiska akustycznego w gminie gminie w akustycznego rodowiska ś Zagro komunikacyjnych II. Poprawa

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 92

Wysoki koszt II.1.2.Przebudowa drogi inwestycji wraz z budową drogowych infrastruktury Gmina Chojna

technicznej w ulicy

Zielonej w Chojnie

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 93

ej poziomuej

ż III.1.1.Monitoring WIO Ś obecnych i nowych Wła ściciele Niedokładno ść źródeł promieniowania instalacji pomiarów elektromagnetycznego tycznego poni tycznego

Utrzymanie nat ęż ania III.1.Kontrola pola obecnych źródeł

elektromagnetyczneg promieniowania 0,53 >7 3 o poni żej stanu elektromagnetycznego (V/m) (V/m)

dopuszczalnego dopuszczalnego dopuszczalnego i zapobieganie (dane z pomiarów powstawaniu nowych WIO Ś) na terenie gminy Pola elektromagnetyczne Pola elektromagnetyczne

III.1.2.Prowadzenie WIO Ś Szczecin, Urz ąd Nieuwzgl ędnienie ewidencji źródeł Komunikacji wszystkich promieniowania Elektronicznej emitorów elektromagnetycznego III. III. elektromagne Utrzymanie promieniowania poziomu

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 94

cia dobrego dobrego cia ę IV.1.1.Monitoring wód gni Niedokładno ść ą powierzchniowych WIO Ś pomiarów (cieki wodne i jeziora) enie doenie osi ąż

JCWP w stanie 0 2 dobrym IV.1.Ograniczenie emisji zanieczyszcze ń IV.1.2.Przywrócenie 4 zawartych w ściekach i utrzymanie stanu wód wód stanu Gmina Chojna, komunalnych wymaganych przedsi ębiorstwa wod.- i przemysłowych standardów wodom kan, WIO Ś, PIS Wysoki koszt powierzchniowym

Gospodarowanie wodami Gospodarowanie wodami (w ramach inwestycji podlegaj ącym ochronie prowadzonych ze wzgl ędu na ich czynno ści kontrolnych) wykorzystanie do celów pitnych ci wód powierzchniowych i podziemnych – podziemnychd ipowierzchniowych ci wód ś

IV.1.3.Wydawanie pozwole ń Pa ństwowe JCWPd w stanie Nieprzestrzegani 1 1 wodnoprawnych Gospodarstwo dobrym e pozwole ń i kontrola wydanych Wodne Wody Polskie

IV. Poprawa jako pozwole ń

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 95

IV.1.4.Prowadzenie Nie efektywne działa ń edukacyjnych przeprowadzenie maj ących na celu edukacji Gmina Chojna, zmniejszenie zu życia ekologicznej przedsi ębiorcy wody do celów w zakresie socjalnobytowych optymalizacji i produkcyjnych zu życia wód V.1.1.Dalszy rozwój i modernizacja sieci Wysoki koszt Gmina Chojna wodoci ągowej inwestycji na terenie gminy V.1.2.Uzbrojenie działek pod budownictwo mieszkaniowe w Chojnie Wysoki koszt

ciekowa ciekowa Gmina Chojna

ś mi ędzy ulicami inwestycji Odrza ńsk ą, Żwirki

ciekowa ciekowa V.1.Stworzenie ś Długo ść kompleksowego i Wigury, Narciarsk ą 45,41 5 rozbudowanej sieci >45,41 km systemu gospodarki V.1.3.Budowa km kanalizacyjnej ściekowej na terenie kanalizacji sanitarnej Wysoki koszt gminy na ul. Dworcowej, Gmina Chojna inwestycji Jagiello ńskiej, Wilsona

Gospodarka wodno- i Żółkiewskiego V.1.4.Budowa

V. Racjonalna gospodarka Wysoki koszt kanalizacji sanitarnej Gmina Chojna inwestycji do miejscowo ści Jelenin V.1.5.Budowa Wysoki koszt kanalizacji sanitarnej Gmina Chojna inwestycji do miejscowo ści Bara

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 96

V.1.6.Budowa przydomowych Wysoki koszt oczyszczalni ścieków Gmina Chojna inwestycji na terenach na terenie gminy Chojna-etap IV V.1.7.Budowa przepompowni ścieków w miejscowo ści Łaziszcze z przesyłem ścieków do miejscowo ści M ętno PUK Sp. z o.o. Wysoki koszt i budowa kanalizacji w Chojnie inwestycji sanitarnej z przepompowniami w miejscowo ści M ętno z przesyłem ścieków do miejscowo ści Godków Gmina Chojna V.1.8.Modernizacja i Wodoci ągi Wysoki koszt hydroforni wody Zachodniopomorskie inwestycji w Brwicach sp. z o.o. w Goleniowie V.1.9.Budowa Inwestor gmina Chojna Wysoki koszt wodoci ągu Kolonia i przedsi ębiorstwa inwestycji Lisie Pola wodoci ągowe V.1.10.Budowa studni Wysoki koszt uj ęcia wody przy PUK Chojna Sp. z o.o inwestycji ul. Barwickiej w Chojnie

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 97

VI.1.1.Ochrona gleb Długi okres przed degradacj ą oraz Gmina Chojna przywracania rekultywacja terenów wła ściwego stanu zdegradowanych

Powierzchnia VI.1.Utrzymanie VI.1.2.Monitoring 6 terenów - - dobrego stanu gleb chemizmu opadów Gleby Gleby zdegradowanych atmosferycznych Niedokładno ść WIO Ś Szczecin

ytkowania powierzchni ziemi ziemi ytkowania powierzchni i ocena depozycji pomiarów ż u zanieczyszcze ń do podło ża VI. Zapewnienie prawidłowego

VII.1.1.Kontrola

ż Starosta, Marszałek przestrzegania Nieefektywny Województwa wydanych koncesji system kontroli Liczba wydanych Zachodniopomorskiego na wydobycie kopalin koncesji na wydobycie kopalin VII.1.Nadzór nad 7 - - (Starostwo zasobami kopalin

Zasoby geologiczne Powiatowe, Urz ąd

zasobamikopalin ze złó Marszałkowski) VII.1.2.Rekultywacja Starosta, Wła ściciele wyrobisk Wysokie koszty Kopalni Racjonalneefektywne i gospodarowanie poeksploatacyjnych

VII.

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 98

w

VIII.1.1.Utrzymanie Za śmiecanie czysto ści na terenach Gmina Chojna terenów rekreacji turystycznej

Odpady komunalne

wytworzone w ci ągu VIII.1.2.Zapewnienie roku (Analiza stanu - - wła ściwego systemu gospodarki odpadami VIII.1.Uporz ądkowanie odbioru odpadów komunalnymi) systemu gospodarki komunalnych w tym 8 Gmina Chojna, PUK odpadami na terenie zwi ększenie selektywnej Wysokie koszty Chojna miasta zbiórki odpadów

VIII. Racjonalna gospodarka odpadami VIII. gospodarka Racjonalna i przekazanie ich do ponownego Gospodarka odpadami i zapobieganie powstaniu odpadó ipowstaniu zapobieganie Gospodarka odpadami wykorzystania VIII.1.3.Utrzymanie i dalsze funkcjonowanie PUK Chojna Wysokie koszty PSZOK VIII.1.4.Roczne Liczba dzikich sprawozdania Brak realizacji wysypisk śmieci 0 0 z realizacji zada ń Gmina Chojna sprawozdania na terenie miasta z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 99

VIII.1.5.Prowadzenie działa ń informacyjnych i edukacyjnych w zakresie Brak prawidłowego zainteresowania gospodarowania Gmina Chojna mieszka ńców odpadami komunalnymi miasta w szczególno ści w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych VIII.1.6.Usuwanie Niedokładno ść , azbestu z terenu Gminy Gmina Chojna wysokie koszty Chojna Masa wyrobów VIII.1.7.Dofinansowanie 0 Mg VIII.2.Usuni ęcie azbestowych na 37 655 zada ń zwi ązanych Gmina Chojna Ograniczone (do ko ńca wyrobów azbestowych terenie miasta (Baza Mg z usuwaniem wyrobów WFO ŚiGW, środki finansowe 2032r.) z terenu gminy Azbestowa) zawieraj ących azbest VIII.1.8.Realizacja Ograniczone Programu Usuwania Gmina Chojna środki finansowe Azbestu z Terenu Gminy

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 100

IX.1.1.Utrzymanie, piel ęgnacja istniej ących obszarów zieleni Gmina Chojna Wysokie koszty urz ądzonej oraz tworzenie nowych terenów ci na terenie gminy ci terenie gminy na ś

norodno IX.1.2.Usuwanie ż Zale żnie od Liczba nasadze ń Barszczu Sosnowskiego Gmina Chojna Niedokładno ść potrzeb drzew i krzewów 0 z terenów gminy i wyznaczony IX.1.Stały rozwój (GUS) 9 ch zada ń zieleni oraz obszarów IX.1.3.Opracowanie cennych przyrodniczo Zasoby przyrodnicze planów ochrony RDO Ś, Sejmik Niedokładno ść dla obszarów obj ętych Województwa ochron ą prawn ą

IX.1.4. Organizacja akcji edukacyjnych Gmina Chojna, w zakresie ochrony Nadle śnictwa, Brak przyrody na terenie organizacje zainteresowania powiatu gryfi ńskiego pozarz ądowe

IX.1.5. Rewitalizacja IX. bioró poprawa oraz Utrzymanie stanu dobrego 38,2% Wysoki koszt Wska źnik lesisto ści - Parku Miejskiego przy Gmina Chojna (GUS) inwestycji ul. Wojska Polskiego

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 101

IX.2.Rozwój inwestycji IX.1.5.Ochrona, z zakresu turystyki piel ęgnacja oraz Wła ściciele prywatni, Wysoki koszt na obszarach cennych utrzymanie terenów Nadle śnictwa inwestycji przyrodniczo le śnych X.1.1.Pełna gotowo ść oraz dobry stan techniczny wszystkich elementów systemu Starosta, Komendant Wysoki koszt zapobiegawczo- Powiatowej Stra ży inwestycji

nych awarii awarii nych X.1.Przeciwdziałania interwencyjno- Po żarnej 10 ż powa żnym awariom ratunkowego oraz

powa sprawny system powiadamiania ludno ści

X.1.2.Utrzymanie Gmina Chojna Wysokie koszty X. Zapobieganie powstawaniu Liczba zdarze ń jednostek OSP nymi awariami awariami nymi ż o znamionach 0 0 ą powa żnej awarii enie powa enie ż

Zagro Pa ństwowe XI.1. Przeciwdziałanie XI.1.1.Budowa wałów 11 Gospodarstwo Wysokie koszty powodziom przeciwpowodziowych Wodne Wody Polskie XI. Ochrona przed powodzi XI. Ochrona przed

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 102

Tabela 48. Harmonogram realizacji zada ń własnych wraz z ich finansowaniem

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

własne oraz dotacje lub instrumenty finansowe: Zarz ądzanie energi ą w Regionalny Program

1. obiektach użyteczno ści Gmina Chojna Operacyjny, Program - Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb publicznej Infrastruktura i Środowisko, Fundusze Ochrony Środowiska

powietrze Zapewnienie spójno ści inwestycji realizowanych własne oraz dotacje lub

Klimat i na terenie gminy instrumenty finansowe: z obowi ązuj ącymi Regionalny Program

2. dokumentami planistycznymi Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb Operacyjny, Program - Gmina Chojna i strategicznymi gminy Infrastruktura (w tym m.in. przeznaczenie i Środowisko, Fundusze terenów byłego lotniska pod Ochrony Środowiska fotowoltaik ę)

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 103

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

własne oraz dotacje lub instrumenty finansowe: Wspieranie przedsi ęwzi ęć Regionalny Program zwi ązanych z 3. Gmina Chojna Operacyjny, Program - wykorzystaniem Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb Infrastruktura odnawialnych źródeł energii i Środowisko, Fundusze Ochrony Środowiska

Monta ż ulicznych lamp 4. Gmina Chojna - 40000 40000 40000 40000 Środki własne - solarnych

Modernizacja, budowa, Bud żet gminy, przebudowa ci ągów Gmina Chojna, Zarz ądcy Unijne i krajowe 5. - 180000 180000 180000 180000 - komunikacyjnych poło żonych dróg instrumenty na terenie gminy finansowe Zintensyfikowanie ruchu bud żet gminy, środki rowerowego poprzez Gmina Chojna, Zarz ądcy własne, fundusze 6. likwidacje barier - dróg Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb europejskie technicznych i tworzenie

nowych ście żek rowerowych

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 104

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

Współpraca polegaj ąca na prowadzeniu kampanii bud żet gminy, środki informacyjnych i własne, fundusze 7. promocyjnych w zakresie Gmina Chojna Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb europejskie efektywno ści energetycznej

oraz zrównowa żonego rozwoju

Propagowanie wykorzystania 8. wśród mieszka ńców Gmina Chojna - - - - - Brak kosztów - odnawialnych źródeł energii

Przebudowa drogi wraz

enie enie z budow ą infrastruktury Środki własne, Unijne

9. ż Gmina Chojna - 350000 400000 350000 - - technicznej w ulicy Zielonej instrumenty finansowania hałasem hałasem

Zagro w Chojnie

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 105

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

Przywrócenie i utrzymanie Gmina Chojna, wymaganych standardów Gmina Chojna, przedsi ębiorstwa wod.- wodom powierzchniowym przedsi ębiorstwa wod.- kan, WIO Ś, PIS 10. podlegaj ącym ochronie kan, WIO Ś, PIS - (w ramach Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb ze wzgl ędu na ich (w ramach prowadzonych prowadzonych czynno ści wykorzystanie do celów czynno ści kontrolnych) kontrolnych pitnych

Prowadzenie działa ń edukacyjnych maj ących Gospodarowanie wodami Gospodarowanie wodami na celu zmniejszenie zu życia Gmina Chojna, Gmina Chojna, 11. - wody do celów przedsi ębiorcy Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb przedsi ębiorcy socjalnobytowych i produkcyjnych

Dalszy rozwój Środki własne podmiotów i modernizacja sieci odpowiedzialnych, Unijne

12. ciekowo Gmina Chojna Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb - ś wodoci ągowej na terenie i krajowe instrumenty gminy finansowe Gospodarka wodno-

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 106

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

Zadanie planuje si ę

Uzbrojenie działek pod realizowa ć tak że

budownictwo mieszkaniowe w latach 13. Gmina Chojna w Chojnie mi ędzy ulicami Środki własne pó źniejszych- - 225000 975000 1500000 1500000 Odrza ńsk ą, Żwirki i Wigury, nieobejmuj ących

Narciarsk ą niniejszy dokument Zadanie planuje si ę Budowa kanalizacji sanitarnej realizowa ć tak że na ul. Dworcowej, w latach 14. Gmina Chojna - 1210000 1500000 2000000 Środki własne Jagiello ńskiej, Wilsona pó źniejszych- i Żółkiewskiego nieobejmuj ących niniejszy dokument Zadanie planuje si ę realizowa ć tak że Budowa kanalizacji sanitarnej Środki własne/ PROW w latach 15. Gmina Chojna 645000 610000 1000000 1500000 do miejscowo ści Jelenin WZP pó źniejszych- nieobejmuj ących niniejszy dokument

Budowa kanalizacji sanitarnej Środki własne/ PROW 16. Gmina Chojna - 100000 1000000 1000000 - - do miejscowo ści Bara WZP

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 107

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków Środki własne/PROW 17. Gmina Chojna - 530000 700000 - - - na terenach na terenie gminy WZP Chojna-etap IV Gmina Chojna Bud żet Pa ństwa, Środki Modernizacja hydroforni i Wodoci ągi własne podmiotów 18. - - - - - wody w Brwicach Zachodniopomorskie 40000 odpowiedzialnych, środki sp. z o.o. w Goleniowie unijne

Gmina Chojna Bud żet Pa ństwa, Środki Budowa wodoci ągu Kolonia 19. i przedsi ębiorstwa - 50000 - - 100000 własne podmiotów - Lisie Pola wodoci ągowe odpowiedzialnych

Ochrona gleb przed Bud żet Gminy, środki

20. degradacj ą oraz rekultywacja Gmina Chojna własne u żytkowników Koszty w ramach funkcjonowania jednostek Gleby Gleby terenów zdegradowanych gruntów

Utrzymanie czysto ści 21. na terenach rekreacji Gmina Chojna Koszty w ramach funkcjonowania jednostek Bud żet gminy - turystycznej odpadami odpadami Gospodarka

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 108

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

Zapewnienie wła ściwego systemu odbioru odpadów komunalnych w tym Gmina Chojna, PUK 22. zwi ększenie selektywnej Bud żet gminy - Chojna Koszty w ramach funkcjonowania jednostki zbiórki odpadów i przekazanie ich do ponownego wykorzystania Roczne sprawozdania z realizacji zada ń z zakresu 23. Koszty w ramach funkcjonowania jednostki Bud żet Gminy - gospodarki odpadami Gmina Chojna komunalnymi Prowadzenie działa ń informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami 24. Gmina Chojna Koszty w ramach funkcjonowania jednostki Bud żet Gminy - komunalnymi w szczególno ści w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 109

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

Usuwanie azbestu z terenu Bud żet Gminy, 25. Gmina Chojna - 25000 25000 25000 25000 - Gminy Chojna WFOSiGW

Dofinansowanie zada ń zwi ązanych z usuwaniem Gmina Chojna Bud żet Gminy, 26. - wyrobów zawieraj ących WFO ŚiGW , Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb NFO ŚiGW, WFO ŚiGW azbest Realizacja Programu Bud żet Gminy, 27. Usuwania Azbestu z Terenu Gmina Chojna - Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb NFO ŚiGW, WFO ŚiGW Gminy Utrzymanie, piel ęgnacja istniej ących obszarów zieleni 28. Gmina Chojna Koszty w ramach funkcjonowania jednostki Bud żet Gminy - urz ądzonej oraz tworzenie nowych terenów Rewitalizacja Parku Środki własne, 29. Miejskiego przy ul. Wojska Gmina Chojna - - - 200000 WFOSiGW Polskiego

Zasoby przyrodnicze Zasoby przyrodnicze Usuwanie Barszczu Środki własne, 30. - 10000 10000 10000 10000 - Sosnowskiego z terenów Gmina Chojna WFOSiGW gminy

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 110

Szacunkowe koszty realizacji zadania [zł] Dodatkowe Obszar Podmiot Lp. Zadanie Źródło finansowania informacje interwencji odpowiedzialny 2018 2019 2020 2021 2022 o zadaniu

Organizacja akcji Gmina Chojna, Środki własne podmiotów edukacyjnych w zakresie Nadle śnictwa, odpowiedzialnych, Unijne 31. ochrony przyrody - organizacje Nakłady finansowe w zale żno ści od potrzeb i krajowe instrumenty na terenie powiatu pozarz ądowe finansów gryfi ńskiego nymi nymi ż

32. Utrzymanie jednostek OSP Gmina Chojna Bud żet Gminy - Koszty w ramach funkcjonowania jednostki awariami awariami enie powa enie ż Zagro

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 111

Tabela 49. Harmonogram realizacji zada ń monitorowanych wraz z ich finansowaniem

Szacunkowe Dodatkowe Obszar Podmiot odpowiedzialny za Czas Lp. Zadanie koszty realizacji Źródła finansowania informacje interwencji realizacj ę realizacji zadania [zł] o zadaniu

Monitoring i kontrola podmiotów Koszty Zadanie 1. WIO Ś Szczecin Bud żet Pa ństwa - korzystaj ących ze środowiska w ramach PM Ś ci ągłe

własne oraz dotacje lub instrumenty finansowe: Termomodernizacja obiektów Nakłady 2015- Regionalny Program mieszkalnych zlokalizowanych na finansowe 2. Mieszka ńcy gminy 2020 Operacyjny, Program - terenie Gminy w ramach w zale żno ści Infrastruktura Programu RY Ś od potrzeb i Środowisko, Fundusze Ochrony Środowiska własne oraz dotacje lub

Klimat i powietrzeKlimat i instrumenty finansowe: Monta ż OZE na 100 budynkach Nakłady 2015- Regionalny Program mieszkalnych (10 instalacji PV i finansowe 3. Mieszka ńcy gminy 2020 Operacyjny, Program - 10 instalacji kolektorów w zale żno ści Infrastruktura słonecznych na rok 2018-2021) od potrzeb i Środowisko, Fundusze Ochrony Środowiska

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 112

Obszar Podmiot odpowi edzialny za Szacunkowe Czas Dodatkowe Lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji realizacj ę koszty realizacji realizacji informacje Modernizacja, budowa, Bud żet gminy, przebudowa ci ągów Co rocznie około 2018- Unijne i krajowe 4. Zarz ądcy dróg - komunikacyjnych poło żonych na 180000 2021 instrumenty terenie gminy finansowe Zintensyfikowanie ruchu Nakłady rowerowego poprzez likwidacje Gmina Chojna, zarz ądcy finansowe 2018- Środki własne, 5. barier technicznych - dróg w zale żno ści 2021 dotacje i tworzenie nowych ście żek od potrzeb rowerowych 427 254 - wkład Bud żet gminy Sie ć tras rowerowych Pomorza Województwo 6. gminy w roku 2018 i województwa, środki - Zachodniego - Trasa Pojezierna zachodniopomorskie 2018 unijne Zmniejszenie uci ąż liwo ści Nakłady Bud żet gminy, akustycznej dla terenów

enie enie finansowe 2018- Unijne i krajowe

7. ż zabudowy mieszkaniowej Zarz ądcy dróg - w zale żno ści 2021 instrumenty poło żonej wzdłu ż ci ągów hałasem

Zagro od potrzeb finansowe komunikacyjnych

Monitoring obecnych i nowych WIO Ś Koszty Zadanie 8. źródeł promieniowania Wła ściciele Bud żet Pa ństwa -

Pola Pola w ramach PM Ś ci ągłe elektromagnetycznego instalacji elektromagnetyczne

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 113

Obszar Podmiot odpowi edzialny za Szacunkowe Czas Dodatkowe Lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji realizacj ę koszty realizacji realizacji informacje Nakłady Prowadzenie ewidencji źródeł WIO Ś Szczecin, Urz ąd finansowe Zadanie 9. promieniowania Bud żet Pa ństwa - Komunikacji Elektronicznej w zale żno ści ci ągłe elektromagnetycznego od potrzeb Monitoring wód Koszty Zadanie 10. powierzchniowych (cieki wodne i WIO Ś Bud żet Pa ństwa - w ramach PM Ś ci ągłe jeziora) Przywrócenie i utrzymanie Gmina Chojna, Nakłady wymaganych standardów wodom przedsi ębiorstwa wod.-kan, bud żet pa ństwa, bud żet finansowe Zadanie 11. powierzchniowym podlegaj ącym WIO Ś, PIS (w ramach gminy, środki własne, - w zale żno ści ci ągłe ochronie ze wzgl ędu na ich prowadzonych czynno ści WFOSiGW od potrzeb wykorzystanie do celów pitnych kontrolnych Wydawanie pozwole ń Pa ństwowe Gospodarstwo Zadanie Koszty w ramach 12. wodnoprawnych i kontrola b.d. - Wodne Wody Polskie ci ągłe funkcjonowania jednostki wydanych pozwole ń

Gospodarowaniewodami Prowadzenie działa ń Bud żet Pa ństwa, Środki Nakłady edukacyjnych maj ących na celu własne podmiotów Gmina Chojna, finansowe Zadanie 13. zmniejszenie zu życia wody odpowiedzialnych, Unijne - przedsi ębiorcy w zale żno ści ci ągłe do celów socjalnobytowych instrumenty finansowe, od potrzeb i produkcyjnych NFO ŚiGW, WFO ŚiGW

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 114

Obszar Podmiot odpowi edzialny za Szacunkowe Czas Dodatkowe Lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji realizacj ę koszty realizacji realizacji informacje Budowa przepompowni ścieków w miejscowo ści Łaziszcze z przesyłem ścieków do miejscowo ści M ętno i budowa 2018- 14 kanalizacji sanitarnej z PUK Sp. z o.o. Chojna 3900000 Środki własne - 2019 przepompowniami w miejscowo ści Mętno z przesyłem ścieków do miejscowo ści ciekowa

ś Godków Bud żet Pa ństwa, Środki Gmina Chojna i Wodoci ągi Modernizacja hydroforni wody własne podmiotów 15 Zachodniopomorskie 40000 2018 - w Brwicach odpowiedzialnych, środki Sp. z o.o. w Goleniowie unijne

Gmina Chojna Bud żet Pa ństwa, Środki Gospodarkawodno- Budowa wodoci ągu Kolonia Lisie 2018- 16 i przedsiębiorstwa 1150000 własne podmiotów - Pola 2021 wodoci ągowe odpowiedzialnych

Bud żet Pa ństwa, Środki Budowa studni uj ęcia wody przy PUK Chojna 17 220000 2018 własne podmiotów - ul. Barwickiej w Chojnie Sp. z o.o odpowiedzialnych

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 115

Obszar Podmiot odpowi edzialny za Szacunkowe Czas Dodatkowe Lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji realizacj ę koszty realizacji realizacji informacje Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena Koszty Zadanie 18. WIO Ś Szczecin Bud żet Pa ństwa - depozycji zanieczyszcze ń w ramach PM Ś ci ągłe Gleby do podło ża Koszty Kontrola przestrzegania Starosta, Marszałek w ramach Zadanie 19. wydanych koncesji na wydobycie Województwa Bud żet Powiatu - funkcjonowania ci ągłe kopalin Zachodniopomorskiego jednostki Nakłady Rekultywacja wyrobisk finansowe Zadanie Środki własne właścicieli 20. Starosta, Wła ściciele Kopalni - poeksploatacyjnych w zale żno ści ci ągłe kopalni Zasobygeologiczne od potrzeb

Zapewnienie wła ściwego systemu odbioru odpadów Nakłady komunalnych w tym zwi ększenie finansowe Zadanie 21. Gmina Chojna, PUK Chojna Środki własne - selektywnej zbiórki odpadów w zale żno ści ci ągłe i przekazanie ich do ponownego od potrzeb

Gospodarowanie wykorzystania powstawaniu odpadów odpadów powstawaniu odpadami i zapobieganie i odpadami

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 116

Obszar Podmiot odpowi edzialny za Szacunkowe Czas Dodatkowe Lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji realizacj ę koszty realizacji realizacji informacje Nakłady Utrzymanie i dalsze finansowe Zadanie 22. PUK Chojna Środki własne - funkcjonowanie PSZOK w zale żno ści ci ągłe od potrzeb

Nakłady Dofinansowanie zadań Bud żet Gmina Chojna finansowe Zadanie 23. zwi ązanych z usuwaniem Gminy, NFO ŚiGW, - WFO ŚiGW, w zale żno ści ci ągłe wyrobów zawieraj ących azbest WFO ŚiGW od potrzeb Nakłady Środki własne podmiotów Opracowanie planów ochrony finansowe 2018- odpowiedzialnych, Unijne 24. dla obszarów obj ętych ochron ą RDO Ś, Sejmik Województwa - w zale żno ści 2021 i krajowe instrumenty prawną od potrzeb finansowe Nakłady Środki własne podmiotów Organizacja akcji edukacyjnych Gmina Chojna, finansowe Zadanie odpowiedzialnych, Unijne 25, w zakresie ochrony przyrody Nadle śnictwa, organizacje - w zale żno ści ci ągłe i krajowe instrumenty na terenie powiatu gryfi ńskiego pozarz ądowe

Zasobyprzyrodnicze od potrzeb finansowe Nakłady Środki własne Ochrona, piel ęgnacja oraz Wła ściciele prywatni, finansowe Zadanie nadle śnictw, środki 26, - utrzymanie terenów le śnych Nadle śnictwa w zale żno ści ci ągłe własne wła ścicieli od potrzeb prywatnych

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 117

Obszar Podmiot odpowi edzialny za Szacunkowe Czas Dodatkowe Lp. Zadanie Źródła finansowania interwencji realizacj ę koszty realizacji realizacji informacje

Pełna gotowo ść oraz dobry stan techniczny wszystkich elementów Nakłady Środki własne podmiotów systemu zapobiegawczo- Starosta, Komendant finansowe Zadanie 27. odpowiedzialnych, Unijne - interwencyjno- ratunkowego oraz Powiatowej Stra ży Po żarnej w zale żno ści ci ągłe instrumenty finansowe, sprawny system powiadamiania od potrzeb ludno ści nymi awariami ż

Koszty enie powa enie ż Budowa wałów Pa ństwowe Gospodarstwo w ramach Zadanie Środki własne, Unijne 28. - przeciwpowodziowych Wodne Wody Polskie funkcjonowania ci ągłe instrumenty finansowe Zagro jednostki

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń 118

6. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Państwowa polityka ochrony środowiska, zgodnie z Ustaw ą Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r (Dz.U. 2018 poz. 799 z późn. zm.), prowadzona jest na podstawie dokumentów strategicznych kraju, takich jak: • Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia fala nowoczesno ści., • Strategia Rozwoju Kraju 2020, • Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko”, • Strategia innowacyjno ści i efektywno ści gospodarki „Dynamiczna Polska”, • Strategia „Sprawne Pa ństwo 2020”, • Strategia rozwoju systemu bezpiecze ństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, • Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, • Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, • Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Miasta, w celu realizacji tej że polityki opracowuj ą programy ochrony środowiska. Programy te, musz ą przyczynia ć si ę do osi ągni ęcia celów środowiskowych zawartych w wy żej wymienionych dokumentach strategicznych. W odniesieniu do niniejszego Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021, jednostk ą, na której spoczywa ć b ędą główne zadania zarz ądzania b ędzie Urz ąd Miejski w Chojnie. Mimo to cało ściowe zarz ądzanie środowiskiem w gminie b ędzie odbywa ć si ę na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego jest to szczebel powiatowy, wojewódzki oraz jednostek organizacyjnych, kontroluj ących działania podejmowane przez podmioty gospodarcze, korzystaj ące ze środowiska. Podczas wdra żania programu ochrony środowiska, wa żna jest kontrola przebiegu realizacji przyj ętych w nim zada ń oraz osi ągni ęcia postawionych celów. W zwi ązku z powy ższym, nale ży opracowa ć system monitoringu, który b ędzie wykonywany w dwóch zakresach – monitoring środowiskowy oraz monitoring programowy. Monitoring środowiskowy, dostarcza informacji o efektach działań w zakresie wszystkich komponentów środowiska na terenie gminy i powinien by ć traktowany jako podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska realizowanej na jej terenie. B ędzie on jednym z najwa żniejszych kryteriów, na podstawie których zostanie utworzona aktualizacja programu. Monitoring, b ędzie prowadzony w głównej mierze w ramach Programu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego, opracowanego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie. Na podstawie wyników tego monitoringu, WIO Ś publikuje co roku raport o stanie środowiska w województwie oraz roczn ą ocen ę jako ści powietrza. Dane z tych dokumentów, pozwol ą określi ć zmiany stanu środowiska na terenie gminy. Monitoring programowy, opiera ć będzie si ę na monitorowaniu realizacji poszczególnych zada ń i poziomie osi ągni ęcia wyznaczonych celów. Zgodnie z art. 18 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. 2018 poz. 799 z pó źn. zm.), po dwóch latach obowi ązywania programu zostanie sporz ądzony

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń

119

raport stanu realizacji programu, który nast ępnie zostanie przedstawiony radzie gminy. W raporcie zostanie dokonana ewaluacja realizowanych zada ń i poziomu osi ągni ęcia przyj ętych wska źników. W przypadku nie wykonania zaplanowanych zada ń zostanie dokonana analiza sytuacji, umo żliwiaj ąca poznanie przyczyny takiej sytuacji i dokonanie ewaluacji celów i zada ń. Kolejny raport zostanie wykonany na koniec obowi ązywania dokumentu. Przed ko ńcem obowi ązywania programu ochrony środowiska wymagane jest opracowanie aktualizacji. Aktualizacja programu ochrony środowiska nie mo że nast ępowa ć po upływie okresu jego obowi ązywania. W tabeli poni żej przedstawiono harmonogram monitoringu realizacji programu.

Tabela 50. Harmonogram monitoringu realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021 Podejmowane działania 201 8 201 9 20 20 202 1 Monitoring stanu środowiska + + + + Monitoring programowy – raport z realizacji + + programu Aktualizacja programu + Źródło: Opracowanie własne

Podczas opracowywania niniejszego dokumentu, nawi ązano współprac ę oraz pozyskano dane m.in. od instytucji: • Urz ąd Miejski w Chojnie, • Starostwo Powiatowe w Gryfinie, • Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, • Komenda Powiatowa Stra ży Po żarnej w Gryfinie, • Zarz ąd Dróg Powiatowych w Gryfinie, • Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Szczecinie, • Zachodniopomorski Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, • Urz ąd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń

120

7. SPIS TABEL

Tabela 1: Zmiany liczby ludno ści analizowanego obszaru w latach 2013-2017 ...... 14 Tabela 2: Ruch naturalny w gminie Chojna w latach 2013-2017 ...... 15 Tabela 3: Grupy wieku ekonomicznego oraz struktura bezrobocia w latach 2013-2017 na terenie gminy Chojna ...... 15 Tabela 4: Zmiany liczby podmiotów gospodarczych w latach 2013-2017 na terenie gminy Chojna ... 16 Tabela 5: Podmioty gospodarcze według sektorów własno ściowych w roku 2017...... 17 Tabela 6: Grupy rodzajów działalno ści PKD 2007 dla gminy Chojna ...... 18 Tabela 7: Stosowane symbole klas stref w zale żno ści od dotrzymania obowi ązuj ących poziomów st ęż eń zanieczyszcze ń oraz oczekiwane działania ...... 22 Tabela 8: Wyniki klasyfikacji stref pod k ątem ochrony zdrowia w 2017 roku ...... 23 Tabela 9: Wyniki klasyfikacji stref pod k ątem ochrony ro ślin w 2017 roku ...... 24 Tabela 10: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- ochrona klimatu i jako ści powietrza ...... 27 Tabela 11: Analiza SWAT- obszar interwencji ochrona klimatu i jako ść powietrza ...... 28 Tabela 12: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku ...... 30 Tabela 13: Wykaz dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych w granicach gminy ...... 32 Tabela 14: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- ochrona przed hałasem ...... 35 Tabela 15: Analiza SWOT- obszar interwencji zagro żenie hałasem ...... 35 Tabela 16: Stacje bazowe telefonii komórkowej zlokalizowane na terenie gminy Chojna ...... 37 Tabela 17: Wyniki pomiarów nat ęż enia pól elektromagnetycznych dla wybranych punktów w gminie Chojna ...... 39 Tabela 18: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- ochrona przed polami elektromagnetycznymi ...... 40 Tabela 19: Analiza SWOT- obszar interwencji pola elektromagnetyczne ...... 40 Tabela 20: Charakterystyka pi ęter wodono śnych ...... 41 Tabela 21: Charakterystyka rzek gminy Chojna ...... 42 Tabela 22: Charakterystyka jezior gminy Chojna ...... 43 Tabela 23: Analiza SWOT- obszar interwencji gospodarowania wodami ...... 46 Tabela 24: Charakterystyka uj ęć wód w gminie ...... 48 Tabela 25: Podstawowe informacje na temat oczyszczalni ścieków w gminie ...... 50 Tabela 26: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- gospodarka wodno-ściekowa ...... 51 Tabela 27: Analiza SWOT w obszarze interwencji- gospodarka wodno-ściekowa ...... 51 Tabela 28: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- ochrona zasobów geologicznych ...... 55 Tabela 29: Analiza SWOT w obszarze interwencji- zasoby geologiczne ...... 55

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń

121

Tabela 30: Struktura u żytkowania gruntów w gminie Chojna w 2017 roku ...... 56 Tabela 31: Zanieczyszczenie gleb ornych w punkcie pomiarowo-kontrolnym Żórawki ...... 58 Tabela 32: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- ochrona gleb ...... 59 Tabela 33: Analiza SWOT- obszar interwencji ochrona gleb ...... 59 Tabela 34: Ilo ści odpadów wytworzonych z działalno ści gospodarczej w latach 2014-2017 na terenie gminy Chojna ...... 62 Tabela 35: Ilo ści odebranych odpadów komunalnych zmieszanych i segregowanych w latach 2014-2017 na terenie gminy Chojna ...... 63 Tabela 36: Ilo ść wytworzonych odpadów medycznych w gminie Chojna w latach 2014-2017 ...... 64 Tabela 37: Suma zebranych odpadów w PSZOK w latach 2014-2017 ...... 64 Tabela 38: Analiza SWOT- obszar interwencji gospodarka odpadami ...... 66 Tabela 39: Pomniki przyrody o żywionej na terenie gminy Chojna ...... 71 Tabela 40: Tereny zieleni urz ądzonej w gminie Chojna w roku 2017 ...... 75 Tabela 41: wykaz parków na terenie gminy Chojna ...... 75 Tabela 42: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- zasoby przyrodnicze...... 76 Tabela 43: Analiza SWOT- obszar interwencji zasoby przyrodnicze...... 77 Tabela 44: Efekty realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Chojna na lata 2004-2008 z perspektyw ą do roku 2009-2012 w obszarze interwencji- ochrona przed powa żnymi awariami ...... 81 Tabela 45: Analiza SWOT- obszar interwencji zagro żenie powa żnymi awariami ...... 81 Tabela 46. Główne problemy i wyznaczone cele ochrony środowiska w gminie ...... 86 Tabela 47.Cele, kierunki interwencji oraz zadania przewidziane do realizacji na lata 2018 – 2021 dla gminy Chojna ...... 89 Tabela 48. Harmonogram realizacji zada ń własnych wraz z ich finansowaniem ...... 103 Tabela 49. Harmonogram realizacji zada ń monitorowanych wraz z ich finansowaniem ...... 112 Tabela 50. Harmonogram monitoringu realizacji Programu Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021 ...... 120

8. SPIS RYSUNKÓW

Rysunek 1: Poło żenie gminy Chojna na tle województwa i powiatu ...... 12 Rysunek 2: Ró ża wiatrów dla gminy Chojna ...... 20 Rysunek 3: Wykres temperatur maksymalnych dla gminy Chojna ...... 20 Rysunek 4: Wykres ilo ści opadów dla gminy Chojna ...... 21 Rysunek 5: Zło ża kopalin zlokalizowane w granicach gminy Chojna ...... 54 Rysunek 6: Regiony gospodarki odpadami w województwie zachodniopomorskim ...... 61 Rysunek 7: Formy ochrony przyrody w gminie Chojna ...... 73 Rysunek 8: Obszary zagro żone powodzi ą przez rzek ę Odr ę w granicach gminy Chojna ...... 79 Rysunek 9: Obszary podtopie ń na terenie powiatu gryfi ńskiego ...... 80

„Program Ochrony Środowiska dla gminy Chojna na lata 2018-2021” opracowany przez EKOLOG sp. z o.o., ul. Świ ętowidzka 6/4, 61-058 Pozna ń

122