Almere Almere ( uitspraak (info / uitleg)) is een stad en gemeen- te in de Nederlandse provincie Flevoland, in de polder Zuidelijk Flevoland. De gemeente Almere heeft 197.318 inwoners (31 maart 2015, bron: CBS) en grenst aan de gemeenten Lelystad en Zeewolde. Bovendien ligt Almere aan het Gooimeer, IJmeer en Markermeer. De stad ligt geheel onder zeeniveau (2 tot 5 meter). Almere is in de tweede helft van de twintigste eeuw ont- wikkeld als tweede grote stad in de provincie Flevoland. Inmiddels is het Lelystad, de hoofdstad van Flevoland, in inwonertal ruimschoots voorbijgestreefd en behoort Al- mere tot de 10 grootste gemeenten van Nederland. De plannen voor de toekomstige stad Almere (1973) 1 Naam De stad Almere is vernoemd naar het water genaamd Almere. Dit was in de middeleeuwen een meer of bin- nenzee grofweg waar nu het IJsselmeer ligt. Volgens sommigen is ‘Almere’ een Germaanse naam voor ‘groot meer’, waarbij het woorddeel ‘mere’ een vroege- re vorm is van het moderne ‘meer’. Het Germaanse ‘ala’ is zeer verwant met ons woord ‘al’, dat ‘geheel’ bete- kent (vergelijk: 'een en al', 'geheel en al') , en in samen- gestelde woorden ‘groot’ of ‘erg’. Het 'Aelmere' wordt Reportage uit 1976 over de eerste 25 gezinnen die vanuit Amster- voor het eerst genoemd in een heiligenleven over de dam naar de nieuwe stad Almere verhuisden Angelsaksische bisschop Bonifatius.[1] Daar wordt ver- meld dat deze Ierse bisschop (in 754 bij Dokkum ver- moord) in 753 vanaf de Rijn komende over een water 2 Geschiedenis genaamd 'Aelmere' richting het huidige Friesland voer. Rond 1100 wordt in een kroniek over het eiland Urk ge- Van oorsprong waren de IJsselmeerpolders vooral, of sproken als ‘Urk in het meer Almere’. zelfs uitsluitend, bedoeld als landbouwgrond. Na de Volgens een nieuwere opvatting is het woorddeel al (in Tweede Wereldoorlog kwam men echter tot het in- de oudere vorm ael) echter een verwijzing naar een an- [2] zicht dat de snel groeiende bevolking van met name der woord voor paling, het moderne aal, . Amsterdam voor een deel elders gehuisvest zou moe- De Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders (RIJP) ge- ten worden. Zo ontwierp men twee steden in de polders bruikte aanvankelijk de werknaam 'Zuidweststad' voor de Oostelijk en Zuidelijk Flevoland. De stad in Oostelijk nieuwe stad. In 1970 werd gekozen voor de naam Alme- Flevoland werd Lelystad. De stad in zuidelijk Flevoland re, waarbij alternatieve namen ('IJmeerstad', 'IJdrecht', werd op de eerste schetsen nog Zuidweststad genoemd, 'Nieuw Amsterdam', 'Eemmeerstad' en 'Flevostad') af- maar kreeg in de jaren zeventig de naam Almere, naar de vielen. De nieuwe naam werd in 1971 voor het eerst vroeg-middeleeuwse naam van de Zuiderzee (zie Almere gebruikt.[3] (meer)). 1 2 4 DEMOGRAFIE De eerste aanzet voor de bouw van Almere werd gegeven op 30 september 1975[4] en de eerste woningen in Alme- re werden opgeleverd in november 1976.[5] De stad werd toen nog direct bestuurd door het Openbaar Lichaam Zui- delijke IJsselmeerpolders (Z.IJ.P.), met een landdrost aan het hoofd. Het landelijk voorgeschreven bouwprogram- ma voor de nieuwe stad bestond voor 70 tot 80 procent uit sociale woningbouw. Als opdrachtgever en voorbe- reider van de woningbouw in Almere werd in 1975 de Stichting Woningbouw Almere opgericht, een onderdeel van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Eind 1979 werd op initiatief van landdrost Han Lam- mers de algemene Woningbouwvereniging Almere opge- richt. Het idee was dat deze vereniging de sociale huur- woningen van de SWA in eigendom en beheer zou over- nemen en de resterende bouwopgave van sociale huur- Topografische gemeentekaart van Almere, sept. 2014 woningen in Almere voortaan voor haar rekening zou ne- men. Geheel tegen de tijdgeest in volgde bijna gelijktijdig mere de achtste gemeente van Nederland. de oprichting van de christelijke woningbouwvereniging Goedestede, door gelovige Almeerders die hoopten te be- Het meest westelijke punt van Zuidelijk Flevoland en vorderen dat er in Almere meer aanwas zou komen voor daarmee van de provincie is de Muiderhoek. De Muider- de nieuwe lokale protestantse kerkgemeenschap. hoek ligt op het grondgebied van de gemeente Almere. Per 1984 werd wat nog over was van het OL ZIJP bij wet [6] opgedeeld in de gemeenten Almere en Zeewolde. De 3.1 Stadsdelen gemeente Almere beschouwt zich als de rechtsopvolger van het Openbaar Lichaam en voert ook hetzelfde wapen. De gemeente Almere bestaat (of zal bestaan) uit de vol- Tot 1986, de oprichting van de provincie Flevoland, nam gende stadsdelen: het Ministerie van Binnenlandse Zaken de provincietaken waar. • Almere Stad Oorspronkelijk was Almere opgezet als meerkernige stad. Dit beleid is gedeeltelijk losgelaten. Almere Buiten en • Almere Haven Almere Stad zijn via de wijk Tussen de Vaarten aan el- • Almere Buiten kaar gegroeid. Tussen de oudste en de nieuwste woon- wijken ziet men duidelijk een veranderd woningbouw- • Almere Hout beleid terug: in de jaren zeventig was dit gericht op ge- lijkvormigheid en functionaliteit, in de jaren negentig • Almere Poort werd het de trend meer exclusieve en opvallende wonin- • Almere Pampus (in ontwerp) gen te bouwen, bijvoorbeeld in de Regenboogbuurt en Eilandenbuurt. • Almere Oosterwold (in ontwerp) Het centrum van Almere Stad, het grootste stadsdeel, is sterk aan het uitbreiden. In 2006 is het eerste deel van het nieuw gebouwde stadscentrum Citymall Almere op- 4 Demografie geleverd. Het voornaamste gebouw hiervan is de Citadel, ontworpen door Pritzker Prize-winnaar Christian de Port- 4.1 Bevolkingssamenstelling zamparc. Begin 2007 zijn de nieuwe Schouwburg Alme- re en Kunstencentrum de Kunstlinie in gebruik genomen. Almere heeft een relatief jonge bevolking. Van de inwo- Het opvallende pand, gelegen aan het Weerwater, is op 8 ners is 28 procent jonger dan 20 jaar en 8 procent is 65 juni 2007 officieel geopend door toenmalig koningin Be- jaar of ouder, tegen respectievelijk 24 en 15 procent in atrix.[7] heel Nederland. De laatste jaren neemt het aantal jonge- ren echter af, en het aantal ouderen toe.[8] 19 procent van de Almeerders is in Almere geboren, 29 3 Geografie procent is in de regio Amsterdam geboren en 20 procent is geboren in het buitenland. De grootste etnische groep Almere is thans de grootste gemeente van Flevoland met gevormd door de Surinamers: zij zijn met 22.027 men- 197.318 inwoners (31 maart 2015, bron: CBS), alhoewel sen vertegenwoordigd in de stad. Andere grote etnische Lelystad qua oppervlakte groter is. Qua inwonertal is Al- groepen zijn Marokkanen (7.309 inwoners), Antillianen 5.2 Winkels en markten 3 >90 80-89 70-79 60-69 50-59 40-49 30-39 20-29 10-19 <10 20 15 10 5 0 % 0 5 10 15 20 Almere Kantorenblok La Defense door Ben van Berkel Bevolkingspiramide van Almere anno 2008 Huizen zitten aan de grenzen van hun capaciteit.[11] Daar- om wordt al lange tijd gedacht aan nieuwe verbindingen, (4.842) en Turken (3.390). In totaal herbergt Almere 160 naast uitbreiding van de bestaande weg- en spoorwegca- nationaliteiten en 187 etnische groepen.[8] paciteit. Er zijn nu vergevorderde plannen voor een verbreding van de A6[12] en daarmee samenhangend een aanpas- 4.2 Ontwikkeling van het inwoneraantal sing van de A1/A9/A10. Vanwege de Schaalsprong van Almere wordt gestudeerd op verdere uitbreiding van het Het oorspronkelijke plan voor Almere was een stad tus- wegennet.[13] sen 125.000 en 250.000 inwoners.[9] Op 29 oktober Ook wordt een sterke vergroting van de capaciteit 2007 ondertekenden wethouder Adri Duivesteijn en mi- [14] nister Jacqueline Cramer een contract dat de basis is van van het openbaar vervoer nagestreefd. De verdubbe- ling van het aantal sporen van de Flevolijn is daarbij de schaalsprong naar een stad van 350.000 inwoners in [15] 2030. In de periode tussen 2010 en 2030 zullen er 60.000 onvoldoende. Om minder afhankelijk te zijn van al- woningen bijgebouwd worden. Daarmee wordt Almere, leen de Hollandse Brug en de naastgelegen spoorbrug na Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht moge- worden plannen gemaakt voor een brug of tunnel die mo- lijk de vijfde stad van Nederland qua bevolkingsomvang. gelijk via het IJmeer loopt. Almere is over de streep gehaald omdat het rijk heeft toe- gezegd de wegen rond Almere en Amsterdam aan te pak- 5.2 Winkels en markten ken. De A1, A6, A9 en A10-Oost worden uitgebreid.[10] Ook is het de bedoeling om de Flevospoorlijn uit te brei- den naar vier sporen. Gebieden die nog niet als wijk waren benoemd werden tot 1995 aangemerkt als “overig”. Vanaf 1995 worden zij toe- bedeeld aan het betreffende stadsdeel, waarbij de bewo- ners van Almere Pampus bij Almere Stad zijn gevoegd.[8] 5 Economie 5.1 Relatie Amsterdam – Almere Almere is oorspronkelijk gebouwd als overloopstad voor Winkelstraat in het stadscentrum zowel Amsterdam als Het Gooi. Nog steeds wonen er veel mensen die geboren zijn in Amsterdam en in Het Gooi. Het stadshart van Almere Stad heeft het grootste winkel- Veel van de inwoners hebben een relatie met deze regio’s gebied van Almere en is een van de grootste winkelcen- (werk, recreatie, sociale contacten, etc.). Het gevolg is dat tra van Nederland. Ook Almere Haven en Almere Buiten er een grote verkeersstroom (auto, trein) is tussen Am- hebben forse winkelgebieden. Sinds 2006 mogen winkels sterdam en Het Gooi. Zowel de autoweg als de spoorweg in heel Almere op zondagen geopend zijn. Hoewel niet al- via de Hollandse Brug bij Muiderberg en Stichtse Brug bij le winkels hiervan gebruikmaken, zijn veel supermarkten, 4 6 CULTUUR EN RECREATIE bouwmarkten en tuincentra iedere zondag open, alsmede een groeiend aantal kleinere winkels in het nieuwe stads- hart. Elke laatste zondag van de maand kent Almere een ‘officiële’ koopzondag, waarop vrijwel alle winkels open zijn. In de stadsdelen Stad, Haven en Buiten zijn wekelijkse markten.[16] 6 Cultuur en recreatie 6.1 Monumenten Luchtfoto van Almere Haven met Golvend Land Almere heeft een rijk archeologisch bodemarchief.