Reforma Darazê Bi Bêhiqûqiyê Dest Pê
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
rupel 1 .qxp_Layout 1 20.11.2020 18:37 Page 1 Rol, deng û reng Hincê Pergala korezanî Di belgeyeke dîrokî de ku ji dema Behlûl maye û Li gorî rîwayetê mîrekî Herekolê hebûye. Keçeke Qanûnên fizîkê aşkera ne. Heke mirovahî zorê di sedsala 19’an de li gundê Şehrezor (Hizar gelek spehî ya Mîr hebûye. Mîr naxwaze keça bide ahenga heyî ya xwezayê, xweza serê xwe Mîred) ê ser bi bajarê Silêmaniyê hatiye bidestx‐ xwe bizewcîne lê mala wî ji xwazgîniyan xalî natewîne. Berevajiyê vê, serî radike. Pêlên istin, çar beytên helbesta bi zimanê pehlewî nabe lewre mîr şertekî giran datîne ber kesên behrê, ba û bahozên hişk û ziyankar, hilm û nivîsiye, hebûye... Zehra Mohammedzadeh / R.2 keça wî dixwazin... Mem Avba / R.5 hewaya jehrî, qulên ozonê... Ehmed Pelda / R.7 xwebûn 23-29 MIJDAR 2020 HEJMAR: 49 BUHA: 4 TL [email protected] Reforma darazê bi bêhiqûqiyê dest pê kir Çîrokên me û pedagojî Li Tirkiyeyê kengî desthilatdar behsa hiqûq û edaletê bikin herî zêde wê demê bêedaletî û bêhiqûqî pêk tê. Piştî ku hikûmetê ragi‐ LI DIJÎ PARASTINÊ OPERASYON i çanda civat û dewletên paşve‐ hand ku dê reforma darazê pêk bînin li ser hev biryarên bêhiqû‐ Dmayî de, heta van salên dawî ji qiyê tên dayîn. Daraza tirk kujerên Kemal Kurkut beraet kirin, bi Gelek parêzerên bo zarokan çîrokxwendin an dehan parêzer û siyasetmedarên kurd hatin binçavkirin. Dayika pirtûkxwendin gelek kêm bûn. Di Kemal Kurkut, Sîcan Kurkut wiha bertek nîşan da: “Çima edalet kurd hatin nav gel de, ne tenê xeberoş, çîrok, tune ye? Ev edaletek çawa ye, kesek ku ciwanekî dikuje serbest tê fabil û destan hebûn û bi devkî di‐ berdan?” Parêzera malbatê Reyhan Yalçindag anî ziman ku heta binçavkirin... Nûçe / R.3 hatin gotin. Ji wan kesên ku bi devkî kujer bê cezakirin dê têkoşîna xwe bidomînin... R.3 çîrokan dibêjin re jî çîrokbêj dibêjin. Wekî dengbêjan piraniya çîrokbêjan jî nexwenda bûn, ji ber dizanibûn. Di zemanê berê de çîrokbêjan di şevên zivistanên dirêj û tarî de li civatan çîrok digotin. Li bajar û bajarokan jî êvaran li hin mal, qonax û qehwex‐ Pandemiya esasî tundî ye aneyan çîrokbêjan çîrok vedigotin. Dema mirov van çîrokan ji aliyê Rojnameger û siyasetmedar Meral Çîçek bi boneya 25’ê biriye û tenê jin wek ‘kebaniya malê, dayik, xwişk, dergistî, pedagojî û wêjeyî ve binirxîne... Mijdarê Roja Têkoşîna li Dijî Tundiya li Jinan ji rojnameya fahîşe…’ pênase kiriye. Bi vî awayî jî tenê ne tundiya fizîkî Amed Tîgrîs / R.5 me re axivî û wiha got: “Hişmendiya serdest bi hezaran tundiya psikolojik jî lê ferz kiriye. Dema têkoşîna jinan salan in bi çewisandin û tepisandinê xwe li ser jinan rewa bilind dibe pergal jî dikeve pozîsyona parastinê û êrîşên kiriye û navê jinan ji dîrok, aborî, siyaset, civak û hwd. xwe yên li ser jinan zêde dike.”... Hevpeyvîna Bêrîvan Kayi / R.4 Dîroka hackeriyê û Wayîtîya hirê hackerên navdar in kes hackeran bi lehengên perperikan Hromantîk lê hin kes jî wan bi sextekariyê bi nav dikin. Ji îcadki‐ Hirê wayê bi nameyê Patria, Min- rina telefon û kompîteran heta erva ve Marîa Teresa estbî. Înan rê roja me, gelek hacker derketin û perperik yeno vatene. Nê perperikî bûyerên hackerî çêbûn. Hackerî, dinya de ca nêvedayî ke nêşîyî û carinan bi rûyê sextekariyê, cari‐ nêdîyî. Boya pêroyê dinya arê nan jî bi rûyê siyasî derketiye dayêne û dima ra vila kerdêne, bi no pêşberî me lê divê em ji bîr nekin hawa rengê tabîatî viraştêne. ku hacker û hackerî rastiyeke Rengînî her ca de bi firayîşê înan vi- roja me ya îroyîn e. Ew ê her tim razîyayêne. Nê wayî hem tam û hem hebe. Nivîskar Aldous Huxley zî rih dayêne tabîat. Gandaro tewr tekildarî mijara hacker wiha sivik ê dinya perperike ya, labelê dibêje: ‘’Hacker bi armancekê barê înan hende sivik nîyo. Perperike tevdigere, hem romantîk e hem bi xo nêfirenê û nêgêrenê, perperikî zalim e. Hacker dikare bibe çimê dinya yê. Her çiqas çîmê înan şoreşger an jî belengazek.’’... her çî bivînê zî çîyê ke dîyî nêbenê Occo Mahabad / R.8 xelasîya înan. Coka ra emrê per- perikan kilm o. Sebebêk bîn ê kilm- bîyayîşê emrê înan zî oyo ke emrê xo bexşê tabîatî kenê. Senî ke merdim tewrê tabîatî bî, rengê Pîvana tabîatî bedelîya. Rengê pêroyê ren- gan şî û rengînî cayê xo da paradîgmaya nû bêrengînî... Av. Cemîle Turhalli / R.9 ikare were gotin ku nêçîrva‐ Dniya kûrbûyî Leviathanek we‐ lidand û ev Lev‐îathan bû sedema Çima Başûr Nexweşiya koronayê û 3 şerên mezin ên cîhanî û mirina bi milyonan mirovên ku rasterast tê cezakirin? hin tedbîrên trajîkomîk bi nêçîrvaniya kûrbûyî (kuştin, gu‐ lebarankirin) re têkildar in. Heta Li ser meseleya mûçe û têkiliyên di nav‐ Bi Kovîd‐19’ê ya salek berê ji tenduristiyê yê Tirkiriyeyê ku anarşîst, femînîst, sosyalîst, bera Bexda‐Hewlerê de em bi roj‐ Çînê belav bû û hemû cîhan heta niha 430 hezar kes bi ko‐ komunîst, demokrat û hwd yên namgerê başûrî Rêbaz Hesen re xist bin bandora xwe, Rêxis‐ ronayê ketine û 11 hezar û îro li cîhanê li ber xwe didin, pişt‐ axivîn. Hesen diyar kir ku PDK hemû tina Tenduristiyê ya Cîhanê 943 kesan jî jiyana xwe ji dest giriyê nedin çalakiyên mafdar ên neft radestî Tirkiyeyê kiriye û ne haya Mirovê herî temendirêj mir (WHO) wek pandemiyê ragi‐ dane. Endamê konseya Yeki‐ vejeteryan û veganan dê hilbe‐ partiyên di parlamentoyê jê heye ne hand. Li gorî rêjeyên herî dawî tiya Bijîşkên Tirk (TTB) Dr. rîna desthilatdariyê û şer bido‐ jî ya gel. Rêbaz Hesen destnîşan kir Mirovê herî temendirêj ê cîhanê, kurdê bi navê yên hatine parvekirin niha li Halîs Yerlîkaya da zanîn ku ev min. Ji hêla zanyaran ve hatiye ku PDK ne li ser navê hikûmeta he‐ Ehmed Sofî yê ji bajarê Seqizê yê rojhilatê Kurdis‐ ser rûyê cîhanê nêzî 56 milyon daneyên pêkatiyan ji rastiyê destnîşankirin ku yekem çavka‐ rêmê, li ser navê xwe ev peymana tanê, di 138 saliya xwe de jiyana xwe ji dest da. û 245 hezar kes bi koronayê dûr in û wiha got: “Tedbîrên niya xwarinê ya mirovên prîmîtîve 50 salan bi Tirkiyeyê re îmze kiriye. Kane Tanaka ya Japon ku weke mirova herî ketine û nêzî milyonek û 350 tên girtin kêm in. Ji bo vê (seretayî) berhevkarî ye. Hesene got ku beşeke başûrê Kur‐ temendirêj a mirovahiyê tê nasîn, di 117 saliya xwe hezar kesan jî jiyana xwe ji yekê jî em wek saziyên sivîl Serhad Kaya / R.12 distanê radestî Tirkiyeyê kirine.R.6 de jiyana xwe ji dest dabû... R.3 dest dane. Li gorî serokwezîrê bifikar in”... R.6 rupel 2++.qxp_Layout 1 20.11.2020 18:08 Page 1 23-29 Mijdar 2020 xwebûn Jin 2 Li dijî dîktatoriyê berxwedana sê ‘Perperik’an Navenda Nûçeyan hatin girtin lê tevî vê yekê jî dest ji têkoşîna xwe ya azadiyê bernedan. Êdî hatibû wê astê ku dîktator Tru‐ Her sal 25’ê Mijdarê wek Roja Têkoşîna jîllo digot ‘Pirsgirêka herî mezin a li Dijî Tundiya li Jinan ji aliyê jinan ve, li welat dêr û Xwişkên Mîrabel in’. her dera cîhanê bi çalakiyên cur bi cur tê pêşwazîkirin. Ev dîrok jî wekî gelek dî‐ Qetilkirina sê xwişkan rokan ji aliyê jinan ve xwedî cihekî girîng Piştî vê axaftina Trujîllo, di 25’ê e. Ev roj, hem roja qetilkirina sê jinên Mijdara 1960’an de Xwişkên Mîrabel berxwedêr Maria Teresa Mirabal, Mi‐ dema ji hevdîtina hevjînê xwe vedi‐ nerva Argentina Mîrabal û Patria Mer‐ geriyan, wesayîta wan ji hêla hêzên cedes Mîrabal e û hem jî roja serkeftina dîktator ve hat sekinandin. Her sê têkoşîna van her sê jinên berxwedêr e. jinên berxweder ji wesayîtên xwe Sê xwişkên berxwedêr ku di dîrokê hatin peyakirin û rastî tecawiza hêzên de bi navê Xwişkên Mîrabal tên zanîn, dîktator hatin û piştre jî bi hovane bi têkoşîn û pêşengiya xwe û her wiha bi dayîna canê xwe dawî li dîktatoriyê hatin qetilkirin. Hêzên dîktator ji bo anîn ku bi dehan salan li welatê wan ev her sê jinên berxwedêr, ne ji ali‐ serdest bû. yên wan wekî di qezaya trafîkê de ji‐ yana xwe ji dest dane bidin nîşandan, Komara Domînîkê Xwişkên Mîrabal dîsa siwarê wesayîta Welatê Xwişkên Mîrabalê Komara wan dikin û wesayîtê ji zinar diavêjin. Domînîkê, nêzî 31 salan ji aliyê dîktator Salek piştî qetilkirina jinên berx‐ Rafel Trujîllo ku bi darbeyeke leşkerî wedêr tevgera gel ku tu carî bawer dest danîbû ser welêt, hat birêvebirin. nekirin her sê xwişk di encama qe‐ Ji Trujîllo re ‘Şef’ dihat gotin û navên zaya trafîkê de jiyana xwe ji dest bajar, çiya û hema bêje her tiştî li gorî dane, dawî li dîktatoriya Trujîlloyê Biryardariya hişmendiya xwe guherandin. Kesên li anîn. Roja ku sê Xwişkên Mîrabal dijî vî dîktatorî muxalefet dikirin, an di‐ hatin qetilkirin, di heman demê de Xwişkên Mîrabal hatin kuştin an jî dihatin girtin, wendaki‐ bû roja serhildana li dijî dîktatoriyê û rin. Trujîlloyê ji kuştina 50 hezar kesan di Komara Domînîkê de bû rojeke Ev gotinên Xwişkên Mîrabal ên li berpirsyar e, hemû raperînên li dijî xwe dîrokî. dîrokê hatin nivîsîn û ji jinan re bûn bi qetlîman tepisandin. Gelê tehemulî Di sala 1981’î de, Komxebata mîrate, biryardariya wan a azadiyê dîktatoriya wî nedikir vê carê dest bi rê‐ Jinan a Amerîkaya Latînî li Kolombi‐ nîşan didin: xistinên veşarî kir. Ji van rêxistinan yek jî yayê hatin lidarxistin û di vê komxe‐ ‐Dibe tiştê herî nêzî me mirin Xwişkên Mîrabel e, ya bi navê ‘Tevgera batê de 25’ê Mijdarê roja qetilkirina be lê ev min natirsîne, em ê ji bo Clandestine (Perperik)’ e. her sê xwişkan wek Roja Têkoşîna Li her tişta mafdar têbikoşin.