Yavuz Turgul Sinemasinda “Kimlik” Sorunsali
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C. MALTEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ RADYO SİNEMA TELEVİZYON ANABİLİM DALI YAVUZ TURGUL SİNEMASINDA “KİMLİK” SORUNSALI YÜKSEK LİSANS TEZİ İrem DABBAĞOĞLU 121105102 Danışman: Yrd. Doç. Dr. Hakan AYTEKİN İstanbul, Mayıs 2014 i ÖNSÖZ Bu araştırma süresince yardım ve katkılarıyla beni yönlendirip tez danışmanlığımı üstlenen sevgili hocam Yrd. Doç. Dr. Hakan Aytekin’e; akademik hayata adım atmam konusunda, maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen, fikirlerine her zaman önem verdiğim babama, anneme ve kardeşime; değerli hocalarım Prof. Dr. Selahattin Yıldız’a ve Yrd. Doç. Dr. Mine Demirtaş’a en içten teşekkürlerimi sunarım. İrem Dabbağoğlu ii ÖZET Türkiye’nin Batılılaşma ve modernleşme sürecinde yaşadığı kimlik çatışmalarını anlayabilmemiz için öncelikle modern kimlik ile geleneksel kimliğin oluşumlarına bakmamız gerekir. Bu süreçte ortaya çıkan kültürel kimlikler, bireylerde uyum sorunlarına neden olmaktadır. Bu uyum sorunu bireyleri yabancılaştırmakta ve karşısındakini “öteki” olarak adlandırmasına sebep olmaktadır. Bu tezin ana sorusu Türkiye’nin modernleşme sürecinde bireylerde oluşan kimlik çatışmalarının bireyleri ne ölçüde etkilediklerini sinema alanında ele almak; Yavuz Turgul Sinemasındaki karakterler üzerinden somutlaştırmaktır. Bu doğrultuda seçilen Yavuz Turgul’un Muhsin Bey, Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni ve Eşkıya filmlerinde yaşanan gelenek ve modernizm düalizmi Tajfel ve Turner’ın sosyal kimlik kuramına dayandırılarak sosyolojik film çözümlemesi yöntemi ile verilmiştir. Bununla birlikte toplumda kimlik arayışı, modernizm, göç ve gecekondulaşma gibi toplumsal değişimleri açıklayan kavramlara da değinilmiştir. Modernitenin sebep olduğu toplumsal çözülmelerin ve yozlaşan değerlerin Turgul sinemasına yansımalarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Anahtar Sözcükler: Modernizm, Kimlik, Türk Sineması, Yavuz Turgul iii ABSTRACT In order to be able to realize identity clashes taken place during the process of westernization and modernization in Turkey, we primarily, should examine modern and traditional identity formations. Cultural identities formed in the process cause individuals to have adaptation problems. The adaptation problems mentioned above alienate individuals and then the individuals otherize each other. The core of the study is to evaluate how strong identity clashes in individuals taken place during the process of modernization in Turkey influence individuals as part of cinema and objectifies via characters of Yavuz Turgul’s Cinema. Accordingly, dualism of tradition and modernism which is perceived in Yavuz Turgul’s movies, Muhsin Bey, Aşk Filmlerinin Unutulma Yönetmeni and Eşkıya has been determined with sociological movie analysis method, on basis of social identity theory of Tajfel and Turner. Further, concepts explaining social transformation like owning social identity, modernism, immigration and suburban problem are also handled. Finally, to exhibit reflections of social disintegration and degenerated values arising from modernity to Yavuz Turgul’s cinema is aimed. Key Words: Modernity, Identity, Turkish Cinema, Yavuz Turgul iv İÇİNDEKİLER TEZ ONAY SAYFASI ................................................................................................ i ÖNSÖZ ........................................................................................................................ ii ÖZET .......................................................................................................................... iii ABSTRACT .............................................................................................................. iv İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... v KISALTMALAR ..................................................................................................... vii GİRİŞ .......................................................................................................................... 1 1.BÖLÜM Sosyal-Toplumsal Hareket, Modernizm ve Kimlik ............................ 3 1.1. Sosyal-Toplumsal Hareket ............................................................................... 3 1.2. Modernizm ....................................................................................................... 6 1.3. Kimlik ............................................................................................................. 11 1.4. Geleneksel Kimliğin Oluşumu ....................................................................... 22 1.5. Modern Kimliğin Oluşumu. ............................................................................ 25 1.6. Modernizm-Gelenek Kıskacında “Kimlik” ..................................................... 30 2. BÖLÜM 1960 Sonrasında Türkiye ve Türk Sinemasında Kimlik ................. 36 2.1. Toplumsal Çelişkilerin Yoğunlaşması ve Sosyo-Politik Gerilim .................. 36 2.2. Serbest Piyasa Ekonomisine Geçiş ................................................................. 48 2.3. Küreselleşme. .................................................................................................. 49 2.4. Modernleşme Sürecinde Türkiye’de Görülen Kimlik Problemleri ......... 55 2.5. Türk Sinemasında “Kimlik” ........................................................................ 57 2.5.1. Yeşilçam ve Melodramlar ........................................................................ 58 2.5.2. Toplumsal Gerçekçilik ............................................................................. 60 2.5.3. Seks Furyası ............................................................................................. 64 2.5.4. Yeşilçam’ın Dönüşümü ........................................................................... 66 3.BÖLÜM Yavuz Turgul Sinemasında Kimlik Sorunsalı ................................... 79 3.1. Yavuz Turgul ................................................................................................ 79 3.1.1. Arzu Film Dönemi ................................................................................... 79 v 3.1.2. Senarist Kimliği ........................................................................................ 80 3.1.3. Reklamcılık Dönemi. ................................................................................ 83 3.2. Toplumsal Değişimin Yavuz Turgul Sinemasına Etkileri ........................ 86 3.3. Yavuz Turgul Sinemasında Kimlik Sorunsalı ........................................... 88 3.3.1. Muhsin Bey ............................................................................................. 88 3.3.1.1. Muhsin Bey Filminin Öyküsü .......................................................... 89 3.3.1.2. Muhsin Bey ve Ali Nazik’in Kimlik Çatışması ............................... 92 3.3.2. Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni .............................................. 97 3.3.2.1. Aşk Filmlerinin Unutulmaz Yönetmeni Filminin Öyküsü ............... 98 3.3.2.2. Haşmet Asilkan ve Kimlik Çatışması ............................................ 100 3.3.3. Eşkıya .................................................................................................... 102 3.3.3.1. Eşkıya Filminin Öyküsü ................................................................. 103 3.3.3.2. Baran ve Cumali’nin Kimlik Çatışması ......................................... 104 SONUÇ .................................................................................................................... 108 EKLER .......................................................................................................................... EK 1: SENARYOLAR ..................................................................................... EK 2: FİLMOGRAFYA .................................................................................. EK 3: ÖDÜLLER ............................................................................................. KAYNAKLAR ............................................................................................................. ÖZGEÇMİŞ .................................................................................................................. vi KISALTMALAR T.Y: Tarih yok T.C.: Türkiye Cumhuriyeti Vb.: Ve benzeri vii GİRİŞ Yavuz Turgul, senarist, reklamcı ve yönetmen kimliği ile imzasını attığı filmlerde başarı ile adını duyurmuş bir yönetmendir. Bu filmlerde birbirini tekrarlayan belli başlı temalar vardır. Bu çalışmada o temalardan biri olan “değişime ayak uydurma/uyduramama” üzerinden kimlik edinme mücadelesi anlatılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda özellikle 1980’lerden sonra yaşanan toplumsal ve kültürel filmlerinde bu farklılıklardan doğan kimlik çatışmalarını ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışmanın temel varsayımı, Türkiye’de özellikle 80 sonrasında ortaya çıkan toplumsal ve kültürel farklılıkların Turgul’un filmlerinde kimlik çatışmalarına neden olabileceği üzerine kurulmuştur. Turgul filmlerinde sıkça rastlanan geleneksel-modern, eski-yeni, doğu-batı gibi karşıtlıklar çatışmaların kaynağını oluşturmaktadır. Çalışmanın birinci bölümünde, bu çatışmaların temelinde yatan sosyal- toplumsal hareket, modernizm ve kimlik oluşumu incelenmiş; ikinci bölümde ise çatışmalar üzerine kurulan Turgul filmlerini daha iyi anlayabilmemiz için 80 sonrası Türkiye’nin yaşadığı dönüşümler, değişimler, yaşanan darbeler, küreselleşme, kentleşme ve göç çerçevesinde ele alınmıştır. Yaşanan bu değişimler Türk sinemasında da etkisini göstermiştir. Bu dönemde tüm dünyada yaşanan liberal ekonomiye uygun insan yetiştirme hedefi, Türkiye’yi