Praca licencjacka Too Late Teaser (Praca nad zapowiedzią krótkometrażowego filmu animowanego inspirowanego życiem Edie Sedgwick) Kinga Syrek Numer albumu: 10359 Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie Wydział Intermediów Pracownia Animacji Promotor: prof. dr hab. Krzysztof Kiwerski Kraków 2018 1 Spis treści I. Wstęp. Tło polityczne i kulturowy kontekst przemian w społeczeństwie amerykańskim lat 60. XX w. II. Rys biograficzny i artystyczne dokonania Edie Sedgwick. III. Praca nad zapowiedzią do krótkometrażowego filmu animowanego na podstawie życia Edie Sedgwick. III.1 Inspiracja i wyjaśnienie III.2 Tytuł filmu III.3 Plastyka filmu III.4 Scenografia III.5 Animacja III.6 Warstwa dźwiękowa i muzyczna IV. Podsumowanie V. Bibliografia 2 I. Wstęp. Tło polityczne i kulturowy kontekst przemian w społeczeństwie amerykańskim lat 60. XX w. Z początkiem lat 60-tych XX wieku - wielu Amerykanów wierzyło, że stoją u progu „złotego wieku”. Podczas swojej kampanii prezydenckiej w 1960 roku, John F. Kennedy obiecał najbardziej ambitny program krajowy od czasu tzw. Nowego Ładu: „New Frontier” - pakiet ustaw i reform, które dążyły do wyeliminowania niesprawiedliwości w Stanach Zjednoczonych. 20 stycznia 1961 roku Kennedy został prezydentem Stanów Zjednoczonych. Jego przekonanie, że - jak ujął to jeden z historyków - „rząd miał potężne odpowiedzi na potężne problemy”1 zdawało się nadawać ton na resztę dekady. Jednak grupa Południowców, którzy nie znosili interwencjonistycznego liberalizmu tego planu robili wszystko, aby go zablokować. Rosnący po II wojnie światowej konsumpcjonizm, masowo produkowane przedmioty oraz rosnący wpływ amerykańskiej kultury popularnej i rozwijającego się przemysłu wpłynęły na pojawienie się nowych kierunków w sztuce. Sztuka popularna rywalizowała z kulturą wysoką, a rzesze ludzi walczyły z przejawiającą się na wielu płaszczyznach dyskryminacją. W lutym 1960 roku, w Greensboro w Karolinie Północnej, czterech czarnoskórych studentów usiadło na stołówce przeznaczonej wyłącznie dla białych i odmówiło jej opuszczenia. Od tego czasu działacze studenccy stawali się coraz bardziej radykalni. Przejmowali campusy uniwersyteckie, organizowali masowe demonstracje antywojenne, okupowali parki i inne miejsca publiczne. W tym samym czasie młode kobiety przejęte lekturą „The Feminine Mystique”, mogły świętować uchwalenie ustawy z 1963 roku o równym wynagrodzeniu i dołączyły do Krajowej Organizacji ds. kobiet. Pod koniec 1962 roku Pop-Art przeniknął do amerykańskiej świadomości. Stało się to nieomal z dnia na dzień. Wiosną magazyn „Time” opublikował artykuł pt. „The Slice-of-Cake School”, opisując nowy trend jako kontrowersyjną manifestację artystyczną.2 Dla wielu historyków sztuki bunt, który miał miejsce w sztuce lat 60-tych, jest ściśle związany z rewolucyjnymi działaniami awangardowych ruchów i ich artystów na początku XX wieku. To, co łączy te dwa okresy, stanowi przede wszystkim poczucie przekroczenia granic i twórczą wyobraźnię, podsycaną euforią technologiczną. 1 „The government possesed big answers to big problems” (w tekście tłumaczenie własne) 2 Stein J., Plimoton G. - Edie: American Girl, s. 198 3 Jej wiodący ruch - Pop-Art pragnął zbuntować się przeciwko ekspresyjnemu dramatowi i duszy abstrakcyjnego ekspresjonizmu. W celu ukierunkowania nowego ruchu w stronę sztuki wysokiej, artyści wzmocnili ideę niskiej inteligencji poprzez wykorzystanie obrazów kultury masowej. Tworzyli „imitacje” przedmiotów banalnych, które stawały się przez to niebanalnymi.3 Wzrost konsumpcyjnego społeczeństwa i rozwój technologii świadczyły o rosnącym wykorzystaniu materiałów przemysłowych w sferze sztuki. Ruchy koncepcyjne i minimalistyczne zaczęły wykorzystywać masowo produkowane źródła, takie jak, cegły, beton, stal i neon, jako źródła do tworzenia rzeźby i instalacji, które cenią ideę i proces nad gotowym obiektem. Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, czy Robert Rauschenberg to przykłady artystów, którym należy zawdzięczać ideę i proces zespolenia życia codziennego ze sztuką. Komercyjna technika sitodruku, sceny z komiksów, reklamy, ikony kina i muzyki były źródłem inspiracji dla najbardziej znanych dzieł nowej sztuki pop. Andy Warhol zaprezentował serigrafie przedstawiające puszki zupy Campbell’s w galerii Ferus w Los Angeles. W listopadzie 1962 roku odbyła się wystawa artystów Pop-Artu w Sidney Janis Gallery w Nowym Jorku, zatytułowana „The New Realists”, gdzie tacy artyści jak Warhol, Rosenquist, Lichtenstein, Tom Wesselman zaprezentowali swoje dzieła.4 W 1963 roku Andy Warhol zrealizował jeden z pierwszych undergroundowych filmów eksperymentalnych pt. „Sleep”, zapowiadany jako „film Andy’ego Warhola o ośmiogodzinnym śnie”, który stał się kultowym dziełem filmowym artysty. W listopadzie tego samego roku miał miejsce zamach na prezydenta Kennedy’ego. Wydarzenie to pięć lat później zostało uwiecznione przez Warhola w serii serigrafii pod tytułem „Flash - November 22, 1963”.5 Następca zamordowanego prezydenta Lyndon B. Johnson mógł zebrać polityczną stolicę, aby uchwalić swój własny ekspansywny program reform. W tym roku nowy prezydent oświadczył, że sprawi, że Stany Zjednoczone staną się „wielkim społeczeństwem”, w którym nie ma miejsca na biedę i niesprawiedliwość rasową. W 1965 roku w programie prowadzonym przez znanego amerykańskiego piosenkarza oraz osobowość telewizyjną Merva Griffina, Andy Warhol zapowiedział, że zrywa z tworzeniem serigrafii, na rzecz filmów undergroundowych. Wywiad z Warholem był o tyle ciekawy, że na 3 źródło: http://www.historiasztuki.com.pl/strony/001-09-00-WSPCZ-POSTMODERNIZM.html (dostęp: 23.04.2018) 4 Stein J., Plimoton G. - Edie: American Girl, s. 198 5 źródło: https://www.masterworksfineart.com/educational-resources/andy-warhol/andy-warhols-flash- november-221963-series-1968/ (dostęp: 23.04.2018) 4 pytania, które dziennikarz mu zadawał, artysta odpowiadał „tak” lub „nie”, a bardziej złożonych odpowiedzi można było usłyszeć z ust jego nowej muzy oraz „Supergwiazdy” - Edie Sedgwick, do której szeptał odpowiedzi. Błyskotliwość dziewczyny oraz sposób, w jaki poprowadziła rozmowę, w przeciwieństwie do raczej nieśmiałego Warhola, bardzo mnie zaintrygowała, co skłoniło mnie do poszukania szerszej informacji na jej temat. Po przeprowadzeniu dogłębnych poszukiwań zrozumiałam, że uśmiech na twarzy Edie, widoczny na fotografiach i nagraniach, był w gruncie rzeczy pozorny, a maska ta skrywała głęboki smutek oraz wiele mrocznych sekretów z okresu dzieciństwa. Niepokój i brak poczucia bezpieczeństwa ze strony rodziny sprawiły, że w poszukiwaniu nowej drogi 22-letnia Sedgwick przypadkowo stała się uosobieniem złudnej wolności oferowanej przez młodzieżową rewolucję lat 60-tych, która doprowadziła ją, tak, jak wielu jej rówieśników, do tragedii. Andy Warhol i Edie Sedgwick w programie Merv Griffin Show, 1965 r. „Myślę, że teraz dzieje się coś bardzo dziwnego, ponieważ moc, która jest dozwolona młodym ludziom, jest dość zadziwiająca. I są oni prowadzeni przez tego rodzaju moc.”6 - Edie Sedgwick Celem mojej pracy jest interpretacja analiz, obserwacji i przemyśleń na temat Edie Sedgwick w formie filmu animowanego. Życia bohaterki nie sposób oderwać od sytuacji społecznej i politycznej Ameryki przełomu lat 60-tych i 70-tych ubiegłego wieku. Rzesze młodych ludzi, którzy przeciwstawiali się wszechobecnemu konsumpcjonizmowi, kapitalistycznemu „wyścigowi szczurów” oraz wojnie w Wietnamie buntowały się, co doprowadziło do powstania ruchu hippisowskiego. Jeden z twórców Woodstocku, Michael Lang, 6 Edie Sedgwick: „I think something very weird’s going on now, ‚cause the power that is permitted to youth is quite extraordinary. And they are sort of run by that kind of power.” (w tekście tłumaczenie własne) 5 wspomniał „w czasach wojny w Wietnamie, niepokojów społecznych i całkowitej obojętności rządu na nastroje Amerykanów, nagle pojawił się wielki pokojowy ruch, który nie pozwolił wyrwać sobie nadziei”.7 Oficjalne postulaty ruchu zostały ogłoszone 14 stycznia 1967 roku podczas happeningu zainicjowanego przez Allena Ginsberga, Jerry’ego Rubina i Gary’ego Snydera. Pierwotnym powodem tego wydarzenia miała być delegalizacja LSD, narkotyku dotąd bardzo chętnie używanego przez młodzież.8 W myśl własnych deklaracji hipisi mieli stanowić pokolenie wolności, miłości, pokoju i optymizmu (głosili takie hasła jak „make love, not war”, czy „peace & love”). Miłość miała być przeciwieństwem przemocy, którą w tych środowiskach uważano za „produkt skorumpowanego społeczeństwa” i jednym ze ślepych zaułków9 . Hipisi postulowali rodzaj miłości dla całej ludzkości w czasach, gdy osobiste relacje były niemal przypadkowe. Z tego powodu Hipisi weszli się w świat aktywności społeczno-politycznej z przekonaniem, że miłość jako etyczne przekonanie „może się zmienić i stworzyć…[może] ruszyć się i …[może] wstrząsnąć moralną, polityczną, etyczną, ekonomiczną i duchową świadomość”10. Dla hippisów miłość była jedynym rozwiązaniem wszystkich problemów, „gdyby naprawdę była praktykowana, reformowałaby świat”11. Bezkrytyczny aksjomat miłości, jaki postulowali hipisi, spowodował pojawienie się innych grup, takich jak Yippies, czy Diggers, którzy świętowali miłość poprzez spontaniczne doświadczenia oraz gesty wolnej miłości i solidarności, które symbolizowały bierny opór wobec wszelkich struktur legitymizowanych przez przemoc, jak wojnę, czy brutalność policji. Ich tryb aktywizmu również był pasywny. Hipisi nie dążyli do podboju, lecz do transcendencji, dlatego rozpoczęli konfrontację z przemocą, wychodząc na ulice i promując masowe manifestacje i