Componist Van My Name Is Nobody NUMMER

FILMMUZIEKMAGAZINE

RENGER KONING – Componist van My name is nobody

NUMMER 195 – 47ste JAARGANG – JANUARI 2018

Score 195

Januari 2018 47ste jaargang ISSN-nummer: 0921- 2612

Het e-zine Score is een uitgave van de stichting FILMMUZIEKMAGAZINE Cinemusica, het Nederlands Centrum voor Filmmuziek REDACTIONEEL Informatienummer: +31 050-5251991 Dit nieuwe filmjaar begint onder meer met een interessante documentaire. Volgende week gaat My name is nobody in E-mail: roulatie, en we bedoelen hier niet de befaamde spaghetti- [email protected] western uit 1973 met muziek van Ennio Morricone, maar een

documentaire van Denise Janzée waarin – niet helemaal ver-

Kernredactie: Paul wonderlijk – Morricone een kleine, doch cruciale rol speelt. Stevelmans en Sijbold De muziek voor deze enigmatische documentaire werd ge- Tonkens schreven door Renger Koning. Op de volgende pagina begint een interview met deze componist die uitgebreid vertelt over Aan Score 195 werkten de achtergrond van de film. Ook met de man die het geluids- mee: Paul Stevelmans en Sijbold Tonkens ontwerp voor My name is nobody deed, heeft Score onlangs gesproken. Deze Marc Lizier werkt ook als componist en momenteel draait in de filmtheaters Instant Dreams, waarvoor hij Eindredactie: Paul de muziek heeft gecomponeerd. Documentaires bieden al ja- Stevelmans ren de mogelijkheid om niet alleen te genieten van de beelden en het aangesneden onderwerp, maar net zo goed van de boei-

Vormgeving: Paul ende muziek. Het jaarlijkse IDFA, waar beide films hun eer- Stevelmans ste vertoning beleefden, is dan ook voor al diegenen, die filmmuziek een warm hart toedragen, een bezoek waard.

Met dank aan: Renger Koning, Henry Jack- INHOUDSOPGAVE man, Costa Communi- cations, Marc Lizier, John Paesano 3 Renger Koning - Interview

8 Henry Jackman - Interview

12 Marc Lizier - Interview

18 John Paesano - Portret

Boekbespreking Recensies 22 23

MUZIEK MET EEN UITDAGING

Interview met Renger Koning

Op 18 januari aanstaande gaat de documentaire My name is nobody van Denise Janzée in roulatie. Voor deze boeiende zoektocht naar de anonieme mens schreef Renger Koning de muziek. Dat deed hij op zijn karakteristieke wijze waarbij uitdaging en originaliteit samengaan. Dat een van de opvallende personages in My name is nobody filmcomponist Ennio Morricone is, bracht hem niet van zijn stuk. Score sprak met Koning in zijn studio in Gronin- gen. 2, voor TELEAC en de Wereldomroep en voor klanten als Aegon, KNSB, Jumbo Su- permarkten en Belsimpel.nl.՚ Maar Koning heeft meer dan alleen deze commercials gedaan. Hij deed volgens eigen zeggen werkelijk van alles, als het maar met toegepaste muziek en geluid te maken had. Zo werkte hij onlangs voor Oud en Nieuw met een bedrijf samen dat een heel groot scherm met allemaal ledlampjes had gemaakt dat op de Vismarkt kwam te hangen. ‛Daar kon je dan met een app icoontjes en dingetjes naartoe sturen. Ik zorgde dan voor vuurwerk- en fantasygeluiden. Zolang ik maar iets met muziek en geluid kan maken, vind ik het hartstikke leuk.՚ Geluiden

Filmcomponist voelde Koning zich vanaf Renger Koning. het begin van zijn werkzame leven. Al in Renger Koning (1959) is de laatste jaren zijn jeugdjaren was hij druk in de weer met steeds meer richting muziek voor film op- het zelf maken van geluiden. Koning: ‛Ik geschoven. Sinds jaar en dag heeft hij mu- was eigenlijk al multimediacomponist ziek geschreven voor commercials, eerst in voordat het fenomeen überhaupt bestond. het souterrain van zijn woonhuis en sinds Ik heb bijvoorbeeld de nieuwe Aurea tele- 2002 in zijn elders in de stad gelegen stu- visie-introducties van Philips wereldwijd dio Soundbase. Hier werkt hij met een gedaan. Het leuke van al die audiovisuals vaste zakelijk partner en daarnaast bij is dat je leert heel veel verschillende din- gelegenheid met externe krachten. Die gen te maken. Als iemand vraagt: kun je muziek voor commercials is niet alleen ook een strijkkwartet schrijven, dan denk voor regionale klanten, aldus Koning: ik dat ik dat vast wel kan, al had ik dat ‛Ook landelijke klanten hadden we. Ik heb nooit eerder gedaan. Juist omdat ik een een tijdje de tunes gedaan van Nederland opleiding aan de kunstacademie heb ge-

De beroemde klassenfoto uit 1937 in My name is nobody. daan, zit ik bij het componeren minder vast muziek en de surround mix. Dat was een aan het stramien what is done en what is hoop werk, waar ik veel van heb geleerd. not done. Tussen 2005 en 2007 haalde ik Alex kwam met een heel interessante spel- piano’s uit elkaar en dan ging ik kijken wat regel: ik wil geen melodie en ik wil ook voor geluiden er zijn als je ze bevrijdt van geen ritme. Dat was een mooi concept, hun zwart-witte toetsen. Daar heb ik enkele want je wordt zo gedwongen om anders te sample libraries mee gemaakt. Vervolgens gaan kijken. Worden het dan alleen maar ben ik naar Los Angeles gegaan en heb ik soundscapes?, dacht ik. Uiteindelijk zitten bij filmcomponisten aangebeld zoals Jeff er wel muzikale dingen in, maar dan op Rona en Hans Zimmer. Ik zei dan: hoi, ik een bescheiden manier. Ik houd wel van de ben Renger en kom uit Groningen en ik beperking; daag me maar uit!՚ heb een interessante library met geluiden. Via producent Paul Ruven, met wie hij Filmcomponisten als BT (Brian Transeau) kort daarvoor de Amerikaanse productie R en Junkie XL hebben die allemaal gebruikt U Safe had gedaan, kwam Koning terecht en het zit verder in allerlei films. Toen bij de film die Denise Janzée aan het ma- dacht ik: dit is wat ik heel graag wil en de ken was met als vertrekpunt een befaamde laatste jaren probeer ik echt elke week een klassenfoto uit 1937, waarop Sergio Leone gesprek te regelen in Amsterdam om te kij- en Ennio Morricone staan afgebeeld tijdens ken of ik in de filmwereld aan de slag kan.՚ hun lagereschooltijd. Tussen beide latere Eerste serieuze schreden op het pad van de filmgrootheden staat een onbekend jonge- filmmuziek zette Koning in 2011 voor Die tje waarnaar Janzée in Rome op zoek ging. Welt, een film van Alex Pitstra, met wie hij Hoe was de samenwerking met Janzée, daarvoor regelmatig aan promotiefilmpjes dochter van Willeke van Ammelrooy, bij had gewerkt. ‛Ik deed wel eens wat korte deze zoektocht met de toepasselijk titel My film dingetjes, maar dit was echt een film name is nobody? ‛Zoals het gaat met een van anderhalf uur en daar heb ik zowat al- regisseur die ideeën en fantasieën heeft. Ik les voor gedaan: het geluidsontwerp, de vraag altijd: met wat voor gevoel wil je dat

De schoolklas uit My name is nobody. de mensen de bioscoop uitlopen? Wat rende patstelling werd allengs duidelijk dat moet ze bij blijven? En daarnaast zie je de Koning het boeiend vond om iets te maken beelden, maar wat is nou de gedachte er- wat een samenspel is met anderen. Het achter? Het is best een intrigerend uit- ging dan om een toegepaste kunstvorm. ‛Ik gangspunt: iemand staat tussen twee gigan- hoorde laatst dat een filmmaker twee keer ten op die foto. Zij staat zelf ook tussen een popmuzikant gebruikt had voor een twee giganten in natuurlijk: haar moeder film wat hem niet beviel. Want die hangen en haar stiefvader Marco Bakker. Het is teveel aan hun muziek en die zijn helemaal voor haar ook een interessante zoektocht.՚ niet bezig met het drama van het verhaal, Wat vond ze van de score? ‛Ze was heel vond hij. Ik durf te stellen dat ik dat wel blij met mijn muziek, net als haar moeder, kan.՚ die de muziek fantastisch vond. Ze sprak Een memorabele scène in My name is no- me er op aan bij de première. Ik heb nog body vindt op een basisschool in de Ro- nooit van jou gehoord, maar wat heb jij een meinse wijk Trastevere plaats. Een school- prachtige muziek gemaakt, zei ze.՚ klas oefent op de blokfluit het thema van Morricone Once Upon a Time in the West, weliswaar niet geheel zuiver maar op het aandoen- Is het lastig om muziek te schrijven voor lijke af. ‛Je hebt het nog nooit zo vals ge- een film waarover de schaduw van groot- hoord als daar waarschijnlijk (lacht). Wat meester Morricone hangt? ‛Nee, ik ben hebben wij op school aan muziek geleerd? heel erg op zoek gegaan naar wat ik zelf Die kinderen daar leren op blokfluit the- leuk vind. Hij had overigens maar een klei- ma’s spelen van de man die om de hoek ne rol in de film.՚ Als student beeldhouwen woont. Dat is toch fantastisch!՚ Dit instru- leerde Koning van zijn docent dat creëren ment komt overigens niet voor in de origi- niet een kwestie is van opdrachten klakke- nele score, die zoals gebruikelijk bij Ko- loos uitvoeren, maar dat je iets eigens moet ning een mix is van akoestisch en elektro- zien te scheppen. Na een drie maanden du- nisch. ‛Ik houd ervan om beide door elkaar

Willy Colombini in My name is nobody. te laten lopen. Sommige dingen kan ik op fictie, dacht ik: ik maak er, wat je in de de een of andere manier beter elektronisch Italiaanse film wel vaker hebt, zo’n maken, maar ik kan ook voor orkest en ook straatorkestje van dat dan voorbijkomt.՚ voor muzikanten schrijven. Voor My name Wat horen we nog meer? ‛Er zitten niet zo is nobody heb ik een aantal trompet- en heel veel thema’s in de film, maar wel blazerssecties gebruikt, verder zit er accor- steeds op een andere manier.՚ Koning is deon en mondharmonica in. Ik vind het hier te werk gegaan volgens een principe prettig om met muzikanten te werken, want dat hij uit een interview met David Bowie ik geef ze altijd een behoorlijk stuk vrij- heeft overgenomen. De Britse zanger ver- heid omdat je nooit weet waarmee ze ko- zon vaak liedjes op de akoestische gitaar men. Ik ben zelf ook maar beperkt in wat waarna hij die met zijn band in een reggae, ik kan en daarom maak ik graag gebruik een rock- en in een popballadversie speel- van mensen die iets beter kunnen.՚ de en al doende de meest aansprekende versie uitkoos. ‛Wat zou er gebeuren als ik Minstens zo belangrijk als de zoektocht dat ook op deze manier doe? Je kunt het naar een anoniem jongetje is de schildering natuurlijk zo groot en zo klein maken als je van de volkswijk Trastevere in Rome, de zelf wil. Daar is die mars uit ontstaan.՚ leefomgeving van alle zowel levende als Naast een enkel thema en de nodige under- verscheiden protagonisten. Tegen het einde score is er tot slot nog een curieus stukje van de film maken we kennis met B-filmmuziek: ‛We hebben alles gemaakt voor de regisseur Willy Colombini die allerlei figu- film, zelfs de stukjes wanneer Morricone ren uit de wijk gaat spelen zoals de restau- het podium opkomt. We mochten die origi- ranthouder, de kapper en de taxichauffeur. nele muziek niet gebruiken, dus heb ik snel We horen hier het schitterende hoofdthe- in mijn library gekeken of ik ook een ma: een lange, door accordeon begeleide showopkomstmuziekje had, en dat zit daar compositie. ‛Dat is een soort mars gewor- nu onder.՚ den. Omdat het hier eigenlijk geen documentaire meer is, maar bijna een soort

Wat is de rol van muziek in een documen- ook een ode aan mijn moeder. Ik breng het taire als My name is nobody? ‛Die is twee- ook uit als PDF op Facebook.՚ ledig: aan de ene kant de kijker laten voe- len dat deze in Italië is. Daarnaast ziet de kijker de film maar een keer, dus je moet hem in één keer helpen het verhaal te vertellen. En zo maak je ankerpunten, dat je even weer weet: nu gaan we mooie plaatjes kijken of we gaan weer op pad. In documentaires zie ik steeds meer de trend dat er veel gepraat en gedoe is waarna er weer een reis- of kijkmoment volgt. Dat alles is een soort dynamiek, een soort flow waarin je even adem moet halen om daarna weer informatie toegediend te krijgen waarna je weer gaat ontspannen bij wijze van spreken. Dat is anders bij een speelfilm waar natuurlijk ook verschil zit, maar dan tussen actie en niet-actie momenten. In principe maak je minder muziek voor een documentaire.՚ Is de aanpak bij een speelfilm anders dan bij een documentaire? ‛Bij een speelfilm ben ik eerst altijd bezig met de functie Koning werkt momenteel aan de muziek van muziek: moet het iets vertellen over voor enkele films en een tv-serie. Eerder een karakter of over de omgeving of over dit jaar won hij de Buma Award voor beste een mysterie dat misschien ergens achter filmmuziek, en wel voor de film Bezness schuilt? Dat vergt een hele andere aanpak, as Usual van Alex Pitstra. Wat voor gevol- want je moet er toch veel meer op letten gen heeft zo’n prijs? ‛Alles praat iets mak- dat je het verhaal mee vertelt of misschien kelijker. Het is altijd handig als iemand wel tegenwerkt. Maar ik vind beide leuk anders gezegd heeft dat je goed bent dan om te doen.՚ dat je het zelf moet doen. Deuren gaan iets Bladmuziek makkelijker op een kier. Er zijn veel filmcomponisten, dus je moet er een hoop voor Niet alleen op Spotify kan van de muziek doen om te zorgen dat je boven komt drij- worden genoten. Het hoofdthema uit de ven.՚ Wil Koning ook in het buitenland film wordt ook op bladmuziek uitgebracht. werken? ‛Ja, mijn ambitie is eindeloos. Ik ‛Ik heb Paul Ruven en Denise voorgesteld heb soms wel eens het idee dat ik na al die om dit thema op bladmuziek in de filmhui- jaren eindelijk echt weet wat ik wil, name- zen aan te bieden op de dag dat de film in lijk veel memorable melodies schrijven. Ik Nederland in roulatie gaat. Er is nog iets: ga er nog even niet vanuit dat men mijn in de week dat ik dit thema aan het compo- muziek gaat blokfluiten op lagere scholen.՚ neren was, overleed mijn moeder. Op haar begrafenis heb ik het gespeeld, dus het is PS

EEN HONDERD PROCENT SYMFONISCHE SCORE Henry Jackman over de muziek van Jumanji: Welcome to the Jungle

Voor sommigen is Jumanji: Welcome to the Jungle een remake van de originele Jumanji uit 1995, voor anderen is het een vervolg en voor weer anderen betekent de film gewoon twee uur kijkplezier. Hoe dan ook, Jumanji: Welcome to the Jungle zit boordevol avontuur, spanning en coole humor. Filmcomponist Henry Jackman schreef een net zo avontuurlijke en pakkende score die enkel werd uitgevoerd door een symfonieorkest. Op geen enkele manier maakte hij hierbij gebruik van elektronica. De Britse filmcomponist Henry Jackman (1974) studeerde klassieke muziek in Eton College en aan de universiteit van Oxford. Hij zong in het St. Paul’s Cathedral Choir en tegelijkertijd raakte hij betrokken in de Londense underground ravescene. Daarna begon hij met het produceren van elektronische muziek en dance remixen, wat leid- de tot een samenwerking met artiesten als Seal en The Art of Noise. In 2006 trok hij Henry Jackman. de aandacht van filmcomponisten Hans Zimmer en John Powell voor wie hij aan- In Jumanji: Welcome to the Jungle ontdek- vullende muziek schreef voor Kung Fu ken vier tieners tijdens strafcorvee op Panda (2008) en daarna voor Zimmer voor school een oud computerspel. Nadat ze het The Dark Knight (2008) en de Piratess of hebben opgestart worden ze het spel inge- the Caribbean films. Al gauw deed hij zelf zogen. De enige manier om er weer uit te de muziek voor grote filmproducties zoals komen is het met zijn vieren helemaal uit Monsters vs. Aliens (2009), Gulliver’s Tra- te spelen. Dit is de eerste film waarbij Hen- vels (2010), X: First Class (2011), Puss in ry Jackman samenwerkte met regisseur Ja- Boots (2011), Wreck-It Ralph (2012), Cap- ke Kasdan wiens vorige films Bad Teacher tain Phillips (2013), Captain America: The (2011) en Sex Tape (2014) in Nederland te Winter Soldier (2014), Pixels (2015), The zien waren. Eigenlijk zou James Newton Birth of a Nation (2016) en Kong: Skull Howard de score doen, maar door andere Island (2017). Onlangs schreef hij de mu- verplichtingen was hij niet meer beschik- ziek voor enkele computerspelletjes als baar en daarom verving Jackman hem. Hoe Just Cause 3 (2015) en Uncharted 4: A was de samenwerking met Jake Kasdan? Thief’s End (2016). Jackman staat momen- ‛Heel goed. Er zijn regisseurs die het niet teel bekend als een van de meest vooraan- zo zien zitten dat voor de muziekopnamen staande filmcomponisten in Hollywood die gebruikgemaakt wordt van een symfonie- zijn klassieke muziekopleiding combineert orkest, wat naar mijn mening een grote met zijn ruime ervaring als gevierd platen- schande is. Jake is echter een fantastische producent en componist van elektronische regisseur die beschikt over een grote muzi- muziek. kale kennis en er prijs op stelt, wanneer

8 een thematische score het verhaal helpt te Gitaar vertellen. Hij heeft mij uitstekend onder- Voor het opnemen van de score heb je ge- steund door uitgebreid te overleggen wat bruikgemaakt van een orkest, gitaar en zo- het doel van de muziek is en welke the- geheten tribale instrumenten. Waartoe ma’s daarbij passen.՚ De score van Juman- diende de gitaar? ‛Vlak voordat het echte ji: Welcome to the Jungle is geheel symfo- avontuur een aanvang neemt worden de nisch. Wie heeft daarvoor gezorgd? ‛Dat vier tieners die op een Amerikaanse mid- was mijn idee, maar net zo goed is het een delbare school zitten aan de kijker voorge- logisch gevolg van de wijze waarop Ju- steld. Daarna verdwijnen ze in het myste- manji: Welcome to the Jungle is gemaakt. rieuze Jumanjispel dat door het orkest Het camerawerk, het verhaal, de toon van wordt weergegeven. De gitaar begeleidt de film, de ontwikkeling van de hoofdper- het reguliere schoolleven van de vier. Als sonages, dat alles schreeuwt als het ware je goed luistert, hoor je de gitaar opnieuw om een symfonische aanpak die teruggaat in de laatste scènes wanneer ze teruggaan naar de films met Indiana Jones. naar school.՚ De cd begint met een ouverture. Was dat nieuw voor jou? ‛Nee, de ene keer gebruik ik het woord ouverture en de andere keer suite. Het is een manier om met het compositieproces te beginnen, nog voordat ik alle stukken apart ga schrijven. Soms probeer ik een algemeen stuk te schrijven dat alle thema’s omvat die ik voor de film nodig heb. Ik heb dat eerder gedaan, maar meestal zette ik dan de verschillende tracks aan het einde en dit keer heb ik ze op de Kevin Hart, Dwayne Johnson, Karen Gillan en een of andere manier helemaal vooraan Jack Black in Jumanji: Welcome to the Jungle. gezet, onder de eerste track.՚ Wat kun je zeggen over de thematische structuur van Tijdens de vele avonturen die de inmiddels de score? ‛Er zitten best wel wat thema’s tot volwassenen getransformeerde tieners in de film, zoals het Jumanji-fanfarethema in het levensechte spel meemaken, horen dat ik laat horen, wanneer het viertal suc- we in de muziek enkele tribale instrumen- cessen boekt gedurende hun belevenissen. ten. ‛We hebben heel wat tijd doorgebracht Daarnaast is er een thema voor de verschil- met het opnemen van instrumenten die lende avonturen dat ietwat afwijkt van het door diverse percussiespelers werden fanfarethema omdat het ook iets myste- meegebracht. Het ging om een verbluf- rieus ademt wat door een afwijkend har- fende verzameling instrumenten zoals de monisch gebruik opvalt. En dan is er het doumbek, de bongo en enkele conga’s. nogal duistere en eng klinkende Van Pelt Sommige spelers moesten me uitleggen op thema dat staat voor de vileine tegenstan- wat voor instrumenten ze speelden. Het der van de vier vrienden. Deze motieven grappige is dat er zelfs in deze geheel sym- kwamen mij goed van pas teneinde de ver- fonische score toch enkele gedeeltes zijn schillende kanten van het verhaal te belich- waar de drums erg belangrijk zijn. Ze be- ten.՚ nadrukken de mysterieuze kant van de jungle.՚ Waren deze tribale instrumenten voor het grootste deel percussie-instru-

9 menten? ‛Zo zou je het inderdaad kunnen benadrukt hier nog eens dat het gaat om zeggen. Het andere instrument dat we ge- leerlingen van een middelbare school.՚ bruikten om die tribale kleur weer te geven Een van de weinige echt angstaanjagende was de basmarimba. Als we kijken naar de stukken is Snake Charmer. ‛Inderdaad, en orkestratie, dan hebben we het over strij- het leuke is dat iedereen er anders op rea- kers, houtblazers, koper en verder die extra geert. Volgens mij is het niet alleen angst- klankkleur die door dat tribale element aanjagend, maar ook wat geheimzinnig. wordt uitgedrukt.՚ Een van de momenten Een van de redenen hiervoor is dat de waarop de marimba is te horen is de scène harmonie en de melodie hier afwijkend in de bazaar. ‛Qua klankkleur is dit interes- klinken waardoor het griezelig wordt. sant, want de hoofdfiguren bezoeken een Vaak krijg ik tijdens het componeren niet plek die een kruising is tussen een achter- de gelegenheid om een interessante buurtfilm en Marokko. De akoestische gi- harmonie te gebruiken, maar juist bij dit taar, de marimba, de djembé, percussie en soort avonturenfilms die een symfonische een etnische fluit zorgen voor een Noord- score hebben, kon ik wat de harmonie Afrikaanse klankkleur.՚ Het klinkt allemaal betreft in de stijl van Bernard Herrmann en ook best wel ironisch. ‛Precies. Het is niet Alan Silvestri op ontdekkingstocht gaan. alleen een avonturenfilm maar ook een Het klinkt allemaal griezelig, niet omdat er komedie en juist die scène is bijzonder zoveel enge geluiden zijn, maar vooral grappig. De vrienden maken het zich zelf door zowel die dissonante harmonie als die hier in deze bazaar bepaald lastig.՚ melodie.՚ Als familiefilm mag de muziek niet al te eng, laat staan sinister zijn natuurlijk. ‛Klopt, als je naar Jumanji kijkt, valt er veel te lachen. Er zijn ook bloed- stollende momenten, bijvoorbeeld wanneer de tieners door dieren achterna worden gezeten, maar het is beslist geen gruwelijke horrorfilm. En dat komt allemaal terug in de ouverture die min of meer de toon zet voor deze doldwaze avonturenfilm. Het is zeker niet bedoeld om kinderen de stuipen Karen Gillan, Jack Black, Kevin Hart en op het lijf te jagen.՚ Dwayne Johnson in Jumanji: Welcome to the Jungle. Verschil Jackman is stellig in zijn overtuiging dat In hoeverre verschilt de muziek van Ju- hij voor deze score helemaal geen elek- manji: Welcome to the Jungle van je vorige tronica heeft gebruikt, waardoor dit een scores? ‛Jumanji is een van de meest puur symfonische aangelegenheid is symfonische en thematische scores die ik geworden. Los van bovengenoemde ooit heb geschreven. Hierbij werd ik geïn- instrumenten horen we her en der ook spireerd door John Williams, James Horner zangstemmen, zoals in het nummer The en Alan Silvestri.՚ Is dit het begin van een Bikers. ‛Klopt, af en toe horen we een nieuwe fase in je carrière? ‛Nou, het is an- zangkoor in dat nummer, maar het blijft ders als je componist van klassieke muziek beperkt. Die motorduivels hebben wel wat bent en besluit om een vioolconcert of een weg van Hells Angels, ze maken jacht op koorstuk te gaan componeren en hoe je dat de vier tieners en de elektrische gitaar dan qua harmonie en melodie wilt gaan

10 aanpakken. Als filmcomponist is het je Als ik dat soort films steeds weer zou taak om een film te ondersteunen, en dan doen, zou ik waarschijnlijk jaloers raken en hangt het ervan af of je volgende drie films verlangen naar meer films die zich in onze avonturenfilms zijn, want dan zou je de- tijd afspelen. Als je luistert naar de muziek zelfde aanpak kunnen hanteren. Laten we van Captain America: The Winter Soldier, eens kijken wat er op mijn programma dan hoor je iets geheel anders, namelijk staat: Predator en Wreck-It Ralph 2. Wat een meer elektronische score met een bepalend is voor de stijl is hoe ik deze krachtige sound. Zo ontstaat er een aan- films het liefst met mijn muziek zou willen gename balans waarbij ik enerzijds word ondersteunen. Wreck-It Ralph 2 bijvoor- gevraagd om een eigentijdse score te beeld betekent een terugkeer naar een hybride score die zal worden uitgevoerd door een orkest met daarnaast tal van elektronische elementen, want we hebben hier te maken met een film die zich afspeelt in de moderne, hedendaagse wereld.՚ Waar heb je de muziek opgenomen? ‛In Los Angeles. We hadden het geluk dat we konden werken met de beste muzikanten in de Sony Scoring Stage. Dat was een hele onderneming, want het leek allemaal een beetje op de dag van gisteren toen alles nog met pen en papier werd gedaan. Ik heb uren nodig gehad om allemaal demo’s vol samples samen te stellen om die aan mijn regisseur te laten horen. Het was daarna een enorme opluchting om niet meer naar die demo’s te hoeven luisteren en in plaats daarvan te genieten van de vitaliteit die al schrijven die niet echt symfonisch is maar die geweldige muzikanten met hun spel in wel elektronisch en vol technische nieu- de stukken hebben gestopt.՚ wigheden en anderzijds beschouw ik het als een verademing wanneer ik een film als Zijn avontuurlijke films en blockbusters je Jumanji mag doen in een symfonische stijl favoriete genre? ‛Het is vrij lastig om een die kan bogen op een grote traditie in favoriet genre te kiezen omdat het gras al- Hollywood. Ik ben er daarom niet zo zeker tijd groener is aan de andere kant van het van of blockbusters en avonturenfilms mijn hek. Wat ik hiermee wil zeggen is dat ik favoriete genre zijn. Ik ben gek op Star heel erg ingenomen was met deze film, Wars en Jurassic World, als ik die zou juist omdat de klankkleur van deze film kunnen doen zou ik die kans meteen grotendeels overeenkwam met die van grijpen.՚ films uit het verleden zoals de originele Jumanji of Indiana Jones of andere PS avonturenfilms uit de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw, films die heden ten dage nauwelijks meer worden gemaakt. Maar om je vraag te beantwoorden: niet echt.

OP DE GRENS VAN GELUID EN MUZIEK Interview met Marc Lizier

Een van de meest spraakmakende documentaires van Nederlandse bodem was afgelopen jaar Instant Dreams van Willem Baptist. De film die onlangs in roulatie ging wordt allerwegen vergeleken met een LSD-trip vol uitbundige, hallucinerende beelden. Voor de kleurrijke documentaire schreef Marc Lizier muziek die uit een mix van klassieke score tot elektronische soundscape bestaat. Naast componist van muziek voor veelal documentaires werkt Lizier ook als geluidsontwerper. Zijn nieuwe film in die laatste functie is My name is nobody die binnenkort in de filmtheaters te zien is. tist voert in zijn eerste lange film een groep wetenschappers op die een poging waagt om het Polaroid-principe te ontrafelen. Hij volgt de wetenschappers alsook enkele amateurfotografen die nog beschikken over de laatste polaroidfilms, met als resultaat fraaie afbeeldingen en meanderende soundscapes die de soms overweldigende beelden trefzeker begeleiden. Wat voor muziek wilde Baptist? ‛Hij steekt niet onder stoelen en banken dat hij niet bescheiden is. Hij zet hoog in en gebruikt alle bijbehorende termen: groots, episch, meeslepend, memorabel. En dat zie je ook wel aan de film. Het is natuurlijk allemaal heel groot en veel en druk, daar gaat hij voor. Hij is dol op Star Wars en andere sciencefictionblockbusters uit de jaren ’70. Hij had heel duidelijk in gedachten dat het een ode aan dat soort films moest worden.՚ Hoe heb je deze filmopdracht aangepakt? Marc Lizier. ‛Wat ik zelf het leukst vind, is om muziek te maken op basis van een gesprek en een Hoe zou Marc Lizier (1979) de kijker aan- filmplan. Dan kun je al wat dingen laten raden Instant Dreams te gaan zien of – be- horen die aangeven welke kant je op wilt ter nog – te beleven? ‛Gewoon als een trip gaan. Maar daarna vind ik het fijn om in zullen we maar zeggen: kopje onder en kij- ieder geval een week te gaan rommelen en ken en luisteren. Als je heel erg probeert te te kijken wat eruit komt, helemaal los van rationaliseren en te begrijpen of wanneer je het beeld. In die week merk ik meestal wel elk verband wilt gaan leggen, dan wordt of het project echt bij me past. Dus dat het er veel minder leuk van.՚ Willem Bap- 12

Instant Dreams. hebben we op die manier gedaan. Nou is gereed bij het begin van de montage.՚ Deze het wel zo dat we ietsje eerder gingen werkwijze wijkt nogal af van de praktijk monteren dan we gepland hadden. Een bij speelfilms, waar de componist in de gedeelte van de muziek had ik toen klaar regel componeert met de vers gedraaide en een ander gedeelte nog niet. Ik vind het beelden voor ogen. ‛Ik vind het jammer dat fijner als zeg maar tachtig tot negentig pro- het zo gaat. Ik denk dat je met een hoop cent er al ligt dan dat je achteraf nog din- vrijheid op hele bijzondere dingen kunt gen moet gaan maken of dat je afgeleiders komen. Als je iets moet maken met een maakt van dingen die ze al gebruikt hebben vastomlijnd kader, waarbij duidelijk is wat en die we dan onder scènes leggen waar het moet zijn, beperkt dat je in je vrijheid. iemand al helemaal aan gehecht is. Op de- Dat heeft voor- en nadelen en dan is het ze manier wordt de muziek net zoals het afhankelijk van de componist waar hij zich beeld gebruikt en daardoor wordt het een prettig bij voelt.՚ eenheid bij de montage.՚ In Instant Dreams lijkt de muziek vaak een Kader overgang van de ene naar de andere scène te vormen. Lizier beaamt dit met een voor- Lizier is de afgelopen jaren volop in de behoud: ‛Het is echter niet zo dat er heel belangstelling komen te staan met zijn veel bruggetjes in zitten. Wat je ook wel muziek voor de documentaires A Strange eens bij documentaires hebt, is dat er klei- Love Affair With Ego (2015) van Ester ne stukjes muziek zijn om hoofdstukjes te Gould en How to Meet a Mermaid (2016) maken. Dat is hier toch wel anders. Hier van Coco Schrijber. Voor beide scores verbindt het meer de gevoelens die de kreeg hij een nominatie voor een Gouden mensen hebben bij polaroidfotografie, dus Kalf, een unicum voor een componist van je gaat van de een naar de ander met een documentaires tussen allemaal compo- zelfde gevoel.՚ Een ander opvallend ken- nisten van fictiefilms. Ook voor deze films merk van de score is de zang die af en toe schreef Lizier de score grotendeels voordat weerklinkt. ‛Helemaal in het begin hebben werd begonnen met het monteren. ‛Ik we het gehad over een koor net zoals dat kreeg dan wel eens een telefoontje vanuit Willem een groot orkest wilde dat hele- de montage: we hebben dit en dat nodig, maal past bij de epische scores van de kun je daar eens naar kijken? Maar ook bij films die hij zo mooi vindt. Dat is natuur- die films was tachtig tot negentig procent 13

Instant Dreams. lijk amper te doen in Nederland met de ment dus.՚ Een kenmerk van veel speel- budgetten waarmee je werkt. Dus dat wor- films is dat tegen het einde de muziek in den dan toch gedeeltelijk samples en daar- omvang toeneemt. Ook in Instant Dreams overheen wat solostrijkers die je dan dub- gebeurt dat, plus dat de score hier iets meer belt en dat is inderdaad ook met de zang op melodie krijgt. ‛Klopt,՚ aldus Lizier, ‛ook die manier gedaan. Die is eigenlijk als een in deze film worden diverse verhaallijnen soort solo-instrument ingezet bovenop de afgerond en zo naar een emotioneel hoog- score.՚ tepunt getild. Voor deze momenten heb ik een vrij lang stuk muziek gemaakt. Kort Het rustige, vrij serieuze karakter van deze daarop, onder de aftiteling, ligt er ook een score wordt een enkele maal doorbroken lang stuk muziek, minder emotioneel maar door korte muziekstukjes met een twee- vooral met veel energie. Ik vind dat een kwartsmaat die uit de toon vallen. ‛Kijk, mooi stuk geworden en natuurlijk zou ik eigenlijk zijn het allemaal manieren om te wel willen dat iedere bezoeker pas opstaat vervreemden. Het is best vreemd als je ziet als dat samen met de film helemaal is afge- hoe groot de wereld van polaroid wordt als lopen, maar dat zie je weinig gebeuren om- je erin duikt en hoever je daarin kunt door- dat veel mensen hun jas aandoen zodra ze schieten. Misschien is het wel heel goed – van welke film dan ook – de aftiteling dat die mensen in het lab proberen weer zien.՚ een formule te vinden, maar dan volgt er opeens een scène met een foto van dr. Heb je nog samengewerkt met Ranko Pau- Land, de grondlegger die daar als een soort kovic die het geluidsontwerp deed? ‛Jaze- god hangt, en daarnaast hangt een foto van ker. Wij hebben eerder samengewerkt aan een pin-up terwijl die mannen daar hun andere projecten maar nog nooit een credit polaroidfoto’s testen. Het heeft allemaal gedeeld voor geluidsontwerp of mix. We iets absurdistisch.՚ Werken die soms we- hebben wel samengewerkt aan films waar- zensvreemde scènes ook meer dan eens op van we beiden een gedeelte van de geluids- de lachspieren? ‛Ja, en volgens mij is het montage deden. We hebben van een bijna ook goed dat je in de muziek in ieder geval affe versie een viewing gehad in een bio- de humor zou kunnen laten horen, wat we scoop waarbij nog van alles besproken en daarom gedaan hebben zodat het niet één aangepast kon worden. Wat ik hem heb constante, serieuze laag is. Een fris ele- aangeleverd zijn wat losse elementen om

14 mee te schuiven zoals strijkers en percussie eens offertes in Oost-Europa opgevraagd, om er een geheel van te maken. Er was dus want daar zou het goedkoper zijn. Maar sprake van een samenwerking, maar het dan nog jaag ik daar in één ochtend de was niet zo dat we dagen met zijn tweeën helft of driekwart van het budget erdoor- hebben zitten puzzelen om het allemaal tot heen.՚ Zou een speelfilm ietsje meer moge- een geheel te krijgen.՚ lijkheden bieden? ‛Ja, maar het is ook net waar je op inzet. Het totale budget voor Grens een speelfilm is natuurlijk veel hoger. Het Waar ligt je hart meer, bij muziek of ge- gedeelte wat je krijgt voor de muziek is luidsontwerp? ‛Dat weet ik eigenlijk niet. ook meer. Dus je mogelijkheden zijn wat Vooral de combinatie vind ik heel erg leuk. dat betreft een stuk ruimer. Ik weet niet of Soms is de grens erg vaag. Ik zit dan met dat ooit gaat veranderen. Ik denk het eigen- atmosferen met allerlei vervreemdende to- lijk niet, tenminste niet snel.՚ nen die onder geluid zouden moeten vallen, maar die eigenlijk hetzelfde werken als strijkers. Wat ik merk is dat mensen veel makkelijker op muziek reageren. Hoe moeilijk het ook is om erover te praten, het is bij een film achteraf toch wel makkelijker te benoemen. Geluid of geluidsontwerp, daar word je toch onmerkbaarder in Instant Dreams. meegenomen, ook omdat er niet zoveel Zou je ook voor speelfilms willen werken? bekend over is. Het staat niet op iTunes, ‛Ja, ik heb ook wel eens een speelfilm ge- waardoor het niet iets is wat je leert op die daan, samen met iemand anders overigens, manier te beoordelen. Dat is met muziek en dat was erg leuk om te doen. Waar ik wel zo, dat is een stuk explicieter, wat ik wel van houd zijn langlopende projecten heel fijn vind. Ik heb in het verleden een waar je echt je tanden in kunt zetten, het paar keer projecten gedaan, waarbij ik zo- liefst een paar maanden. Daar zijn speel- wel de muziek als het geluidsontwerp films wel heel erg geschikt voor. Met een deed. Dat is samen heel veel, maar ook dat documentaire moet je er ook wel weken in is interessant, als je de tijd hebt natuurlijk. stoppen, maar zoals ik zei, het budget is bij Ik zou dat graag weer willen doen.՚ een speelfilm veel hoger. Daarmee kun je De score voor Instant Dreams is een gro- ongetwijfeld meer tijd in het componeren tendeels elektronische aangelegenheid. Li- stoppen.՚ Helpt het als je twee jaar op rij zier maakte daarnaast ook gebruik van een nominatie voor een Gouden Kalf hebt akoestische instrumenten zoals de cello, de gekregen om makkelijker opdrachten voor viool, de elektrische gitaar en de klarinet. een speelfilm te krijgen? ‛Dat weet ik niet. Wie bespeelde de instrumenten? ‛Ik heb De meeste regisseurs willen uiteraard ze- een klein groepje mensen om me heen, kerheid hebben. Dus als je twee keer geno- waar ik vaker mee samenwerk en die bij de mineerd bent, dan heb je dat in huis zou je meeste projecten terugkomen. Bijvoor- kunnen zeggen.՚ Merk je iets van een toe- beeld Bas van Waard, die speelt al jaren de genomen naamsbekendheid dankzij de no- cello en dat zijn altijd hele leuke sessies. minaties? ‛Ja, ik merk dat mensen die ik al Het lijkt me interessant om een keer met een tijdje ken of waar ik ook wel eens mee een orkest te werken, maar dan moeten de heb samengewerkt nu naar mij toekomen budgetten echt flink omhoog. Ik heb wel en zeggen: o, heb jij die muziek gemaakt?

Marc Lizier in zijn studio. Ik wist helemaal niet dat jij muziek maak- zodat dingen niet zo los van elkaar komen te. Dat is ook best grappig. Nou merk ik te staan maar juist één geheel worden, daar wel dat ik heel erg graag voor de projecten speel ik graag mee.՚ In de filmmuziek van ga waar ook echt ruimte is voor experi- de laatste twintig jaar is dit samengaan van menten. Ik ben ook wel eens gevraagd geluiden en muziek steeds meer een trend voor dingen die al bijna klaar waren of geworden onder componisten. ‛Ja, zeker waarbij de ideeën al vast stonden. Dat is weten. Dat heeft natuurlijk ook te maken dan toch iets wat ik liever niet doe.՚ met alle software waarmee we nu werken.՚ Meer nog dan met muziek is Lizier de af- Rome gelopen vijftien jaar druk geweest met Voor de documentaire My name is nobody alles wat met geluid te maken heeft: mon- van Denise Janzée heeft Lizier het geluids- teren, ontwerpen evenals mixen van ge- ontwerp gedaan. De film is opgenomen in luidsopnamen. Net als in How to Meet a de wijk Trastevere in Rome. Waarin be- Mermaid bevat de muziek van Instant stond dit ontwerp precies? ‛Wat interessant Dreams regelmatig muzikale geluiden of is om te weten is dat met een microfoon en effecten. ‛Het grootste gedeelte van mijn af en toe een zender erbij het geluid is op- tijd doe ik geluidsontwerp en mixage van genomen. Ik heb heel veel sfeer toege- films. Er is natuurlijk een overlap van vak- voegd en allerlei libraries uit Italië en gebieden tussen geluidsontwerp en muziek. Rome gebruikt. Vervolgens heb ik in de Juist dat grensvlak vind ik heel erg interes- ruwe opnamen gezocht naar geluiden die sant, waarbij je eigenlijk niet precies weet ik heb gedubbeld en naar achteren ver- of het nu om een geluid uit de film ging of plaatst in de ruimte om zo het gevoel te dat het een cello was die je hoorde. Om dat krijgen dat je ook echt daar bent. dichtbij elkaar te krijgen en te verweven

Trastevere is feitelijk een klein dorp bin- men, doen dat vaak om financiële redenen. nen Rome waar het grootste gedeelte van Dan kom je met nieuwe mensen in aanra- de film zich afspeelt. Daar moet je wel king en vaak is dat hartstikke leuk en gaan landen, zal ik maar zeggen. Het moet niet die samenwerkingen heel erg goed. Er zijn zo zijn dat je daar tegenaan blijft kijken. ook wel eens grote verschillen, zelfs tussen Hier lag eigenlijk de grote uitdaging van Nederland en België.՚ Ligt daar ook een deze film. Ik heb wel eens gedacht: als het ambitie in de toekomst, meer werken in het een speelfilm was geweest, zou ik erheen buitenland? ‛Ja, dat zou heel goed kunnen. vliegen om nog extra opnamen te maken.՚ Als er een mooi project is maakt het hele- Voor deze documentaire schreef Renger maal niet uit vanuit welk land dat gebeurt. Koning de originele muziek. Verder was er Zo hebben we anderhalf jaar geleden een ook de nodige source music. ‛De vraag is Belgische film gemixt met Franstalige dan: wanneer duik je in de muziek en acteurs. De stemmen zijn dan anders net wanneer niet en logisch is dat muziek en als de taal, het is heel fijn om zoiets te geluid wel eens door elkaar heen lopen doen. Dat geldt ook voor Belgische ge- natuurlijk. Soms stipten we liever iets met luidsmensen waarvan je dan ook weer ziet muziek aan en op die punten wilden we hoe zij werken. Dan valt je op dat er kleine dan juist geen geluid. De muziek vond ik cultuurverschillen zijn, waar je even op erg mooi, ook die van Morricone. We zijn moet letten.՚ met zijn allen naar het concert van Morri- cone in Rotterdam geweest.՚ Klink Audio heet het bedrijf van Lizier en zijn kompaan Paul Gies. Sinds wanneer is hij hier werkzaam? ‛Het bedrijf is in 1997 opgericht, ik ben er vijf jaar later bijgeko- men. Ik zit hier nu dus vijftien jaar. In onze opnamestudio kunnen stemmen en solo- instrumenten worden opgenomen. Het is vooral audio-postproductie wat we doen, we hebben verder een montageset en een grote mixruimte.՚ Werken jullie ook met externe krachten? ‛Ja, als we het druk hebben, en dat is nogal vaak, dan hebben we er freelancers bij. Soms komen die hier werken of ze werken in hun eigen studio. We hadden onlangs twee speelfilms en vier documentaires tegelijk, dat was echt een hele drukke periode, dan werken er alle- Marc Lizier heeft een website waar muziek maal mensen mee.՚ Werken jullie ook voor van zijn hand kan worden beluisterd: buitenlandse producties? ‛Ja, via de Incen- marcliziermusicforfilm.com. De muziek tiveregeling zijn allerlei coproducties mo- van Instant Dreams kan ook op Spotify gelijk, dus daar doen we graag aan mee. worden beluisterd. De mensen die uit het buitenland hier ko- PS

LEERLING VAN WILLIAMS EN GOLDSMITH Portret van filmcomponist John Paesano

De avonturenfilm The Maze Runner (2014) van Wes Ball schonk de wereld een aantal jonge sterren zoals Dylan O’Brien. Dankzij het overweldigende succes volgde precies een jaar later al een vervolg. De componist van beide films werd als een nieuw talent verwelkomd. Zijn naam: John Paesano. Op 25 januari is het eindelijk zover: dan komt het derde deel van de trilogie uit, getiteld Maze Runner: The Death Cure dat wederom geregisseerd werd door Wes Ball en – uiteraard – weer een score heeft van Paesano. opleiding deed voor muziek voor film en televisie. Na deze studies vertrok hij in 2001 naar Los Angeles waar hij stage liep bij John Williams en Jerry Goldsmith. Pae- sano: ‛Dat was een uitgelezen mogelijkheid om getuige te kunnen zijn van hun werkwijze, vooral omdat die zoveel verschilt van de manier waarop tegenwoordig scores tot stand komen met alle hedendaagse technologische verworvenheden.՚ Wat heeft hij allemaal geleerd van Wil- liams? ‛Dat de weg naar het vak van filmcomponist duizend verschillende routes kent. Toen ik in Los Angeles aankwam bestond er nauwelijks een mogelijkheid om een opleiding tot filmcomponist te volgen. Nu staat het ambacht steeds meer in de schijnwerpers. Het leerzame zat hem in het feit dat ik zijn praktijk van het componeren van filmmuziek met eigen ogen heb mogen aanschouwen. Dat was spectaculair.՚ John Paesano. John Paesano (1977) zag als kleine jongen Na zijn tijd bij deze filmmuziekgrootheden de film Empire of the Sun. Blijkbaar raakte stond Paesano op eigen benen. De werke- de film een snaar in hem, want het was lijkheid was bepaald hard te noemen: ‛Ik plotsklaps duidelijk wat hij wilde worden: besefte dat ik nog een lange weg te gaan filmcomponist. En dat hij uiteindelijk in had. In Los Angeles gaat het er niet om Los Angeles zou belanden was niet meer voor of met wie je werkt, maar wat telt is dan een kwestie van natuurlijke logica. wat voor werk je zelf hebt gedaan. Toen ik Maar voordat het zover was studeerde hij voor mezelf begon, besefte ik dan ook dat in Parijs en vervolgens aan het Berklee ik helemaal onderaan moest beginnen en College of Music in Boston waar hij een gedurende een periode van twaalf jaar deed ik er alles aan de weg naar boven snel af te

18 leggen.՚ Paesano deed veel kleine films, ideeën over de muziek. Dat volumineuze maar ook films die direct op dvd uitkwa- geluid kwam op vrij natuurlijke wijze tot men, korte films en werk voor televisie. ons, de imposante beelden uit de film be- Alleen Another Cinderella Story (2008) en paalden het compositieproces. Desondanks Hirokin (2012) waren in Nederland te zien, wilden we het allemaal simpel houden, dus de laatste direct op dvd. Verder was de ani- niet al teveel contrapunt of complexe har- matie-serie Dragons: Riders of Berk monieën, maar net zo eenvoudig als het (2012-2014) op tv te zien. ‛Eigenlijk zijn labyrint zelf. Maar er is ook een zweem sommige van deze kleine projecten lastiger van mysterie die we in de muziek wilden te doen dan grote studiofilms, aangezien je laten horen en dat was nogal riskant, maar dan de beschikking hebt over hulpmidde- ik denk dat we erin zijn geslaagd.՚ len waarmee je een muziekeditor kunt aan- nemen evenals een mixer en een program- mer. Al deze taken rusten op je eigen schouders bij deze kleinschalige films. Echter, ze zijn een goede leerschool geweest voor het grote werk zoals The Maze Runner en zijn opvolger en voor een tv- serie als Daredevil.՚ Geluidsmuur De doorbraak naar grotere films beleefde In de score zitten daarnaast volop lyrische Paesano in 2014 met het succesvolle The momenten. Waarom heeft Paesano hier Maze Runner van regisseur Wes Ball. In gebruik gemaakt van een orkest? ‛Zowel deze film bevindt een groep adolescenten Wes als ikzelf was er voorstander van dat zich in een labyrint waar ze onder primitie- de score karakter en klasse behoorde te ve omstandigheden moeten zien te overle- krijgen en er is volgens mij geen betere ven en een uitweg zien te vinden. Paesano manier om dat te doen dan met een orkest. legde de focus van de muziek bij Thomas, Geen ander muzikaal medium kan emoties het hoofdpersonage in de film: ‛In het be- beter overbrengen dan een orkest, direct gin is de score nogal onzeker van zichzelf gevolgd door de menselijke stem op de en nogal primitief qua geluid, of het nu tweede plaats. Ik denk niet dat ik ooit een gaat om bamboe-, shakuhachi blaasinstru- score zal schrijven waarin het orkest ont- menten of tokkelinstrumenten. Ik liet hier breekt. Het hoort eenvoudigweg bij het de elektronica achterwege en dit alles DNA van filmmuziek. Toen we voor het werkte organisch met de omgeving in de eerst over de muziek spraken, wilden we film. Gaandeweg komt Thomas erachter helemaal geen elektronica, maar dat zou dat achter de hoge muren van het labyrint het soort film die we die we aan het maken een wereld vol technologische mogelijkhe- waren niet ten goede komen. Daarom be- den schuil gaat en ik laat de score met deze sloten we er toch mee te werken, maar dan ontdekking meegroeien door er elektroni- wel door organisch te werk te gaan. En al- sche elementen aan toe te voegen.՚ De ho- dus vloog ik bij het begin van de filmopna- ge muren van het labyrint zijn als het ware men naar New Orleans en nam ik daar op terug te horen in de score. Hoe heeft Paesa- de set allerlei geluiden op zoals de wind no die reusachtige geluidsmuur geschapen? die door het gras waait. Daarop nam ik al ‛Wes, mijn regisseur, is een enorme lief- het materiaal mee terug naar de studio hebber van filmmuziek. Hij had goede waar ik de geluiden bewerkte tot samples 19 die uiteindelijk mijn hybride palet vorm- opwindend is. Vanuit mijn standpunt als den. Deze geluiden mixte ik met de orkest- componist gezien is het uiteraard geweldig opnamen waardoor uit deze samenvoeging voor je carrière dat je bekendheid verwerft een organisch geluid ontstond.՚ en erkenning krijgt, maar net zo belangrijk is het dat de muziek bij de liefhebbers aan- Door het enorme succes van The Maze komt. Je wilt als filmcomponist dat zoveel Runner kwam al gauw een opvolger van de mogelijk mensen je muziek horen wat met grond die Maze Runner: Scorch Trials zou deze franchise heel goed is gelukt. Dat is gaan heten en een jaar later al in roulatie waarom we dit werk doen.՚ ging. Is het lastig om zo snel een opvolger te doen? ‛Alles was in dit tweede deel Fans groots: achtervolgingen, gigantische decor- Dat je de fans serieus moet nemen, onder- stukken en we hadden tegen de negentig streept Paesano door te wijzen op de mu- minuten aan muziek. Het was een ware ziek van Star Wars waar hij in zijn eigen jeugd dol op was en ook nu nog. ‛Ik was een jaar of vijf, maar ik wist toen al wat goede muziek was. Als ik nu muziek voor films schrijf, hoop ik dat de liefhebbers deze ook mooi vinden en weten te waarde- ren. Ook zij herkennen wat goed is en wat niet, dus moet je ze niet teleurstellen. Je schrijft niet voor jezelf, maar voor de film. Wat je schrijft mag dan wel contrapuntisch klinken en een prachtige harmonie bevat- ten, maar als het niet past bij de gewenste scènes, is het ongeschikt. Dat moet je altijd voor ogen houden. Tegelijkertijd is dit ook lastig voor ons componisten omdat wij er steeds naar streven om uitdagende en nog uitdaging om de score het tempo van de complexere muziek te schrijven. Maar je film te laten bijhouden. Net als deel een moet er nu eenmaal op voorbereid zijn dat was dit geen thematische score zoals Star je de film dient. Precies dit maakt film- Wars of Schindler’s List die een uitge- muziek tot zo’n unieke kunstvorm.՚ sproken thema kennen. Wes is een groot bewonderaar van John Williams en wilde Heeft het succes van The Maze Runner de wel thema’s en we hebben die geprobeerd deuren in Hollywood geopend? ‛Ja. Je te maken, maar ze ondermijnden het ge- wordt hier als het ware gekeurd voordat je voel van mysterie en spanning teveel. Op wordt ingehuurd voor een grote productie deze wijze zat er geen gevoel en sfeer in de en dan stelt een succes als The Maze Run- muziek wat we wel nodig hadden. Het was ner de mensen gerust dat ik die aankan. dan ook lastig om de scores te schrijven Vanuit het standpunt van creativiteit gezien zonder thema’s die met elkaar verbonden is het alleen maar goed wanneer je volgen- waren.՚ Wat was het effect van beide sco- de score beter wordt, want alleen op deze res voor Paesano’s carrière? ‛Enorm. Tel- wijze leer je dit vak. Het is dan ook niet kens wanneer je een film kunt doen die vreemd dat iemand als John Williams in de $350 miljoen opbrengt, bereik je heel wat nadagen van zijn carrière zijn beste werk mensen, wat voor een componist natuurlijk heeft geschreven omdat hij kan bogen op

20 zoveel jaren kennis en praktijkervaring. score die ik heb geschreven. De muziek Zelf ben ik nog maar net begonnen. Voor hebben we opgenomen met een 60-koppig mij waren deze opdrachten zeer waardevol orkest in Bratislava.՚ omdat ik zo mijn eigen geluid wist te creëren.՚ Een van de films die Paesano na beide Ma- ze Runner-films deed was My All-Ameri- can van regisseur Angelo Pizzo, een film met Aaron Eckhart in de hoofdrol die zich afspeelt in de wereld van American foot- ball. Waarin verschilt deze score van die van The Maze Runner? ‛My All-American Dylan O’Brien (midden) in Maze Runner: The is een score in de stijl van John Williams Death Cure. en Jerry Goldsmith met thema’s die wor- En binnenkort kan worden genoten van de den uitgevoerd door een orkest, zonder muziek voor de derde en laatste film uit de elektronische elementen. Angelo Pizzo Maze Runner-trilogie, getiteld Maze Run- schreef twee van de beste Amerikaanse ner: The Death Cure. Ook nu weer speelt sportfilms: Rudy en Hoosiers. Voor beide Dylan O’Brien als Thomas de hoofdrol en heeft Jerry Goldsmith de muziek geschre- zit Wes Ball in de regiestoel. Paesano over ven, vandaar zijn voorkeur voor een orkest de score: ‛De uitdaging van deze score be- en meerdere thema’s. De muziek is melo- stond vooral in het streven om de vorige disch, pastoraal en past daardoor in de twee scores zonder grote thema’s toch met Americana-stijl van Aaron Copland. De deze derde te kunnen verbinden tot een ge- score werd in de Sony Scoring Stage in heel. Omdat de omvangrijke score van Los Angeles opgenomen met een 90- Scorch Trials best imposant was, was dit koppig orkest en een 60-koppig koor.՚ derde deel een enorme opgave, ook omdat Heeft Pizzo je gekozen vanwege je stage ik iets nieuws moest bedenken en de trilo- bij Jerry Goldsmith? ‛Ja, ik denk dat dat gie krachtig wilde afsluiten.՚ wel heeft meegespeeld. Een van de dingen die hij me vooraf vroeg was of ik Jerry’s Ondanks dat Paesano’s naam nog wel een stijl in de score kon verwerken. Achteraf tijd zal worden verbonden met de Maze gezien heb ik hem weten te overtuigen Runner-trilogie, vindt hij het niet juist om hiervan, want het pakte goed uit. Voor alle in een hokje te worden geplaatst: ‛Ik ben betrokkenen trouwens.՚ niet zo gericht op bepaalde stijlen. Maar je zult me niet gauw komedies zien scoren, In oktober van afgelopen jaar ging in de maar wel dramatische films, actiefilms en Verenigde Staten Same Kind of Different sciencefiction.՚ as Me van Michael Carney in roulatie, een psychologisch drama met Renée Zellwe- PS ger, Jon Voight en Djimon Hounsou in de hoofdrollen. Wat kan Paesano over de score voor deze film vertellen? ‛Dit drama is weer geheel anders: kleiner en meer in de stijl van Thomas Newman. De film speelt zich af in het zuiden gedurende een aantal decennia. Het is mogelijk de meest intieme

BOEKBESPREKING: Filmmuziekgeschiedenis in 25 scores

Kenneth LaFave voegt zich met zijn boek Experiencing Film Music bij het gezelschap auteurs dat in kort bestek de gehele filmmuziekgeschiedenis tracht te beschrijven. Een hachelijke onderneming, als je alleen al kijkt naar de omvang van andere soortgelijke werken die al gauw ettelijke honderden pagina’s nadert. LaFave houdt het bij iets minder dan tweehonderd. Dat laatste is de grote beperking van dit boek: alleen wat in Hollywood gebeurde, wordt onderzocht. Wat daarbuiten allemaal is ontstaan, komt niet aan bod. Wel worden werken van buitenlandse filmcomponisten als Morricone, Barry en Rota uitgebreid ontleed, simpelweg omdat de films The Mission, Out of Africa en The Godfather in de top 25 van het AFI staan. Andere bui- tenlanders als Steiner, Korngold en Tiom- kin hebben hun gehele filmcarrière in Hol- lywood gewerkt en worden gemakshalve geschaard onder de Amerikaanse componisten.

In het onderhavige boek beschrijft LaFave, Interessant zijn de laatste twee hoofdstuk- componist, auteur en docent uit Arizona, ken waar LaFave allereerst zijn licht laat de ontwikkeling van filmmuziek in de Ver- schijnen over films die het zonder muziek enigde Staten met behulp van enkele uit- moeten stellen en daarna een blik werpt op gangspunten: per hoofdstuk neemt hij een hedendaagse trends evenals de toekomst. of meer genres onder de loep, de 25 beste Hij besluit zijn relaas met een grondige scores volgens het American Film Institute analyse van de score die Alexandre Des- (AFI) analyseert hij verdeeld over de di- plat schreef voor The Grand Budapest Ho- verse genres en tussendoor bespreekt hij tel (2014). Opvallend aan dit boek is het verschijnselen als orkestratie, animatie en volledig ontbreken van afbeeldingen. Een jazz in de film. Als uitgangspunt voor een minpuntje zijn de verkeerde data bij een goede score geldt volgens de auteur dat de- aantal films, wat soms storend werkt. Daar ze de bijbehorende film dient en daarbij staat tegenover dat LaFave een vaardige zowel onmerkbaar als onmisbaar is. In schrijfstijl hanteert, waardoor dit boek soe- 2014 publiceerde LaFave een boek over pel wegleest, wat onder meer te danken is Leonard Bernstein wiens score voor On the aan de ook voor de leek goed te begrijpen Waterfront (1954) uiteraard ook nu aan analyses van diverse scores. bod komt, want ook deze behoort tot de Experiencing Film Music. A Listener’s beste 25 van het AFI. Voordat hij aan het Companion. Kenneth LaFave. Rowman & analyseren slaat, vliegt LaFave in twee Littlefield, Lanham, Maryland, 2017. hoofdstukken nog gauw door de geschie- ISBN 978-1-4422-5841-9, 191 blz. Prijs: denis van de Amerikaanse filmmuziek. €33,99 (Bol.com). PS

RECENSIES

STAR WARS: THE LAST JEDI Walt Disney Records 00050087377205 20 tracks, 77:49

Een nieuwe Star Wars is voor de film- en soundtrackfans altijd weer een happening. De soundtrack werd uitgebracht op 13 december jongstleden, de dag dat de film in première ging. John Williams heeft voor deze aanpak gekozen omdat in het verleden, toen soundtracks ruim voor de film al in de winkels lagen, er in sommige tracktitels op de hoes spoilers zaten. Zelfs nu staan op het doosje geen tracks op de achterzijde. In het boekje staan de tracks, zonder tijden. Het boekje is meer een fotogalerij uit de film zonder achtergrondinfo over de componist of de film. Een pagina is voor alle orkestleden samenge- steld door Sandy DeCrescent. Het is John Williams (85) weer gelukt een pakkende score te schrijven en te dirigeren. De componist deed tevens de orkestratie met de hulp van John van Tongeren. De score werd afgelopen zomer al opgenomen. Het openingsthema Main Title and Escape is het bekende Star Wars-thema dat overgaat in een nieuw thema met hier en daar enkele bekende stukjes uit eerdere Star Wars-scores. In de track The Last Jedi is een heus koor- werk te horen. De track Canto Bight begint symfonisch, maar gaat daarna over in een nieuw Cantina Band-thema met een knipoog naar het nummer Brasil. In het geheel is de score een feest van herkenning en een waardige opvolger in de Star Wars-serie. De orkestraties zijn groots en symfonisch. Het is een van de betere Star Wars-scores geworden, die aardig in de buurt komt van de eerste drie, die als beste werk van Williams worden beschouwd.

JUMANJI: WELCOME TO THE JUNGLE Sony Masterworks 88985472742 29 tracks, 62:09

In 1995 werd er al een Jumanji film uitgebracht met Robin Williams in de hoofdrol. James Horner schreef er destijds de score voor. Nu is er een vervolgfilm en de muziek is deze keer van Henry Jackman. De score is groots en symfonisch. De Ju- manji Overture geeft de sfeer voor de film direct weer, namelijk die van een komische actiefilm in de jungle. Henry Jack- man heeft al eerder bewezen dat hij een vakman is. Zijn score voor Puss in Boots (2011) is zijn meesterwerk. Toch kent Jumanji ook rustige muzikale momenten zoals in de track Spe- cial Abilities waarin Afrikaanse percussie zachtjes met wat violen op de achtergrond een ruime minuut vult met een origineel thema. Het geheel heeft wel wat van een Indiana Jones-score, hoewel John Williams een heel ander kaliber componist is die niet direct te evenaren is. De kracht in deze score zijn de grootschalige orkestraties door Andrew Kinney en Sean Barrett waarbij afgeweken wordt van een standaardorkest door er af en toe Afrikaanse instrumenten aan toe te voegen. Er zit zelfs een echt koor in deze gevarieerde score. Een mooie actiesound- track die leuk is als souvenir bij de film en een aanwinst voor fans van Henry Jackman.

BREATHE Varèse Sarabande 3020675288 29 tracks, 40:54

De Britse acteur Andy Serkis maakt zijn regiedebuut met het op ware feiten gebaseerde verhaal van Robin Cavendish die op 28-jarige leeftijd door polio praktisch geheel verlamd raakte. In Breathe speelt Andrew Garfield deze onfortuinlijke Caven- dish en Claire Foy is zijn vrouw. Voor de muziek deed Serkis een beroep op zijn landgenoot, de veelzijdige componist en muzikant Nitin Sawhney waarvan enkele films zoals The Namesake (2006) en Midnight’s Children (2012) in Nederland te zien waren. De korte score voor Breathe wordt gedreven door een sprookjesachtig hoofdthema (in een weidse, kristalheldere sound) dat aan het begin van de film te horen is, wanneer alles in het leven van Cavendish en zijn vrouw nog in orde is. Etherische strijkers kondigen in Getting Ill het naderende onheil aan en in de volgende tracks onderstrepen de sombere, lage tonen het moeizame herstel van de hoofdfiguur. Cocktailjazz in Moving the Bed luidt een periode van vallen en opstaan in met een vleugje humor en uit Arrival Home klinkt zowaar enige hoop voor de toekomst. Sawhney kruidt de volgende tracks met humor en lichtvoetigheid en na een verdwaalde soundscape (Arriving at the German Hospital) werkt hij met enkele variaties op het opgewekte hoofdthema naar de dramatische ontknoping toe. PS THE DISASTER ARTIST WaterTower Music download 30 tracks, 37:12

Over The Disaster Artist van en met James Franco is al veel geschreven. De hilarische komedie over Tommy Wiseau die in 2003 The Room draaide, de volgens velen slechtste film aller tijden, is van start tot einde een feest. Voor de muziek is Dave Porter verantwoordelijk, die we natuurlijk vooral kennen van de serie Breaking Bad (2008-2013). Voor een sympathieke freak als Wiseau – in de film meesterlijk vertolkt door de regisseur – moet een thema worden gemaakt en dat heeft Porter inventief gedaan. De titeltrack annex het hoofdthema begint hij met enkele akkoorden die een rampenfilm aan lijken te kondigen, maar al gauw gaat hij in een groots, welhaast triomfantelijk muzikaal bouwwerk over. Dit thema domineert film en score (die goed een half uur duurt). Tussendoor kleurt Porter de knotsgekke belevenissen met korte stukjes die af en toe een onwereldse klankkleur hebben zoals in Tommy’s Pad en Cock Sock, maar wat wil je met iemand als Tommy Wiseau in de hoofdrol? Op een opvallend symfonisch uitgevoerd stuk als Movie Over na, waaruit enige dreiging spreekt, heeft Porter vooral onbe- kommerde muziek geschreven, want Wiseau is in feite een goede kerel. Acht korte stukjes dialoog zitten er tussen de originele score en dit keer is dat geen straf, want is er iemand die bezwaar heeft tegen track 20, getiteld I Did Not Hit Her. I Did Not. Oh Hi Mark. PS

KNOCK Quartet Records QR291 18 tracks, 34:29

Knock, het toneelstuk van Jules Romains werd eerder verfilmd in de jaren ’30 en ’50 met de legendarische acteur Louis Jou- vet in de titelrol van de dokter die eigenlijk helemaal geen dokter is. Omar Sy speelt de onweerstaanbare kwakzalver in deze hedendaagse versie van regisseur Lorraine Lévy. De Franse filmcomponist Cyrille Aufort schreef voor deze ronduit komische film met een serieuze knipoog een thematisch gevarieerde score. Die begint met het levendige thema voor de titelfiguur waarbij piano en viool een twinkelend samenspel opvoe- ren. Daarna volgen opgewekte, luchtige stukken vol vaart en humor. Als dokter Knock in de knel komt en ook nog een tragische liefdesgeschiedenis beleeft, neemt het tempo zienderogen af. Ook de klankkleur van de immer welluidende, orkestrale nummers wordt steeds serieuzer. Het dramatische maar evenzeer tedere Les adieux à Adèle is een van de hoogtepunten van deze score. Fraai is het door celesta uitgevoerde thema van Knocks geliefde Adèle dat net als Knocks thema de score grotendeels voortstuwt. In de allerlaatste stukken – waaronder het toe- passelijke En avant! – keert het hartverwarmende elan van weleer terug en zo eindigt deze korte, krachtige en inspirerende score toch nog met een vleugje hoop. PS PEYTON PLACE/HEMINGWAY’S ADVENTURES OF A YOUNG MAN La-La Land Records LLLCD 1423 Cd 1: 10 tracks, 40:50 Cd 2: 11 tracks, 40:41

Op deze dubbelaar staan twee scores van grootmeester Franz Waxman uit de nadagen van zijn carrière. Peyton Place (1957) staat op de eerste cd en vormt uit die latere periode een van zijn geliefdste scores. In een lange suite (10:40) komen enkele thema’s voorbij beginnend met poëtische klanken die leiden naar het weelderig gespeelde hoofdthema in het middenstuk. Maar het is niet helemaal pluis in Peyton Place en dat laat Waxman vervolgens op beheerste, maar daarom niet minder indringende wijze horen middels suspense (After the Party – Chase in the Wood), klagende viool (Constance’s Story – Alli- son’s Decision) en een combinatie van tederheid en horror (The Rape). Na het krachtig uitgevoerde Peyton Place Draftees – Honor Roll komt het hoofdthema een laatste maal terug. An- ders dan deze bekende score is de andere score (op cd 2) een ware ontdekking: Hemingway’s Adventures of a Young Man (1962) was een van de laatste werken van de componist. De score is doortrokken van een mengeling van Americana en lyriek, die we in de eerste track (Prolo- gue) horen. Vervolgens wisselt Waxman experimentele stukken als D.T. Blues met honky- tonkpiano en modernistisch aandoende stukken als The Hospital af met romantische (Rosan- na) en poëtische (Home Again) composities. In al zijn heftigheid steekt The Major’s Rescue hoorbaar af ten opzichte van de rest van de score. Meer traditioneel is dan de daverende finale in de laatste track. Maar dat deert niemand bij zoveel pracht elders op deze boeiende uitgave. PS 25

A GHOST STORY Milan Records 36851 13 tracks, 48:22

In 2016 brak Daniel Hart door naar een groter publiek met zijn score voor Pete’s Dragon van regisseur David Lowery. Met Lowery heeft Hart veelvuldig samengewerkt en ook bij diens laatste film was hij weer van de partij. In A Ghost Story verdwijnt Casey Affleck uit het leven van Rooney Mara om vervolgens als geest weer bij haar te kunnen zijn. De klassiek geschoolde Hart schreef een wonderschone score die gedomineerd wordt door strijkers, waaronder de viool (in Little Notes) en de cello (in Post Pie). Opvallend aan deze score is de grote variatie aan stijlen: van het strijkje in de begintrack (Whatever Hour You Woke) naar de spookachtige klankkleur van Gentleman Caller en van het in een klanktapijt gewikkelde Sciunt Se Esse Mortui naar liedjes zoals I Get Overwhelmed dat Hart’s eigen band Dark Rooms uitvoert. Veel stukken zijn van een verstilde schoonheid die een serieuze, gedragen ondertoon verraden, andere ademen een sprankje hoop uit zoals The Secret in the Wall. De soms verheven klanken – zoals in Viventes Enim met zijn Latijnse zang – zijn van een betoverende pracht en maken deze knap geconstrueerde score tot een verkwikkende luisterbelevenis. PS COCO Walt Disney Records D002692902 35 tracks, 71:36

Pixar vervolgt de reeks prestigieuze animatiefilms met Coco, het verhaal over de kleine Mexicaanse Miguel die dolgraag zanger wil worden, wat zijn naaste familie om voor hem onverklaarbare redenen streng verbiedt. Een film over een beginnend zangertje kan niet zonder liedjes. En daar zit deze serieuze animatiefilm vol mee, met voorop Remember Me dat werd geschreven door het echtpaar Kristen Anderson-Lopez en Robert Lopez. Pixarcompo- nist Michael Giacchino verzorgde de originele score die op deze cd goed vijftig minuten duurt en ietwat in de schaduw staat van de liedjes van Lopez & Lopez alsook die van Germaine Franco en Adrian Molina. De score heeft voor het merendeel een Mexicaanse sound die de componist enerzijds door een bruisende, energieke klankkleur en anderzijds door het gebruik van de Mexicaanse gitaar, de trompet, de accordeon en de marimba neerzet. En dat mag gerust een regelrecht feest worden genoemd zoals blijkt uit Fiesta espectacular en nog meer uit Fiesta con de la Cruz dat wordt afgesloten door de trompet. Maar er zijn ook tracks op deze cd die als pure underscore zonder de Mexicaanse klankkleur scènes vol spanning, verdriet en hevige emoties begeleiden, want per slot van rekening bevinden we ons in deze film grotendeels in het Rijk der Doden. De cd wordt afgesloten met de suite Coco – Día de los Muertos, een waardig sluitstuk van deze score die ook als een ode aan Mexico en haar rijke muziekcultuur kan worden opgevat. Wat ze er in Mexico van vinden? PS

BATTLE OF THE SEXES Sony Masterworks 548380 26 tracks, 77:38

Na zijn doorbraak met de voor een Oscar genomineerde score voor Moonlight (2016) is componist Nicholas Britell terug met muziek voor deze grote productie over de tennismatch van de eeuw, die tussen Billie Jean King en Bobby Riggs in 1973. Rondom een sterk hoofdthema waaruit doorzettingsvermogen, pathos en bovenal hoop spreekt, construeerde hij een score die alle kanten op schiet: een plukje easy listening, enkele jazznummers, bluesy sfeernummers en veel orkestrale stukken. Legt het hoofdthema de focus van de film telkens bij Billie Jean King in haar strijd om gelijkheid op meerdere terreinen, voor haar tegenstander en collega Bobby Riggs heeft Britell een coole compositie in petto waaruit nonchalance en een zekere tragiek spreken. Tussen de vele tracks door experimenteert de jonge componist naar hartenlust met muziekstijlen, ritmewisselingen en een soms verrassende instrumentkeuze. In de lange aan- loop naar de tenniswedstrijd der wedstrijden werkt hij enkele malen overduidelijk naar een climax toe, een middel dat door een teveel aan herhalingen tegen het einde wat begint te wrin- gen. Desalniettemin heeft Britell met zijn vindingrijke muzikale aanpak een memorabele score afgeleverd. PS FULLER AT FOX Kritzerland KR20032-3 Cd 1: 28 tracks, 76:40 Cd 2: 31 tracks, 77:27

Regisseur Samuel Fuller bereikte in Hollywood begin jaren ’50 bij studio Twentieth Century Fox kortstondig de top. Hier draaide hij enkele films achter elkaar die relatief succesvol waren. Bij Fox zwaaide Alfred Newman als muziekhoofd de scepter. Hij schreef voor de middelste van de drie – Hell and High Water (1954) op cd 1 – een ambachtelijke score die in de openingstrack (The Atom Bomb) met een dreun losgaat. Alles wat je bij deze onderzeebootfilm in de Koude Oorlog kunt verwachten zit in de score: suspense, actie, romantiek plus tromgeroffel in enkele martia- le stukken. Op cd 2 volgt dan de eerste van het trio Fox-films: Pickup on South Street (1953). Leigh Harline schreef voor deze noir-thriller een tamelijk onderkoelde score die een door weelderige strijkers uitgevoerd hoofdthema paart aan coole blues- en jazzklanken voor de sfeertekening van de grote stad New York. Gaandeweg de film wordt het allemaal donkerder en in de laatste track (Skip Out) neemt de spanning toe gevolgd door een geruststellende finale. De laatste score is House of Bamboo (1955), een in Japan gesitueerde thriller met wederom een originele score van Harline. Vrijwel alles draait in deze score om een prachtig hoofdthema dat in Mariko’s Story zijn entree maakt. Harline barst in de openingstrack Main Title al los met onvervalste thrillermuziek. Daarna varieert hij zijn stukken grotendeels op het thema dat nu en dan in een Japans muzikaal jasje wordt gehesen. Met enkele jazzy en verstild mysterieuze stukken wisselt hij de score af en in de laatste track (Yakuza Tea Party) horen we puur Japanse klanken. Deze dubbelaar brengt met name de verdienstelijke muziek van Leigh Harline nog eens terecht onder de aandacht. PS

LA DOLCE VITA Quartet Records QR300 Cd 1: 40 tracks, 77:15 Cd 2: 30 tracks, 78:42

La Dolce Vita is een Italiaanse filmklassieker van regisseur Federico Fellini uit 1960. De muziek van Nino Rota wordt nog dagelijks voor tv-programma’s gebruikt. De elf tracks die sinds 1960 uitgebracht zijn op plaat, cd en download waren speciaal voor de plaat opgenomen. Maar nu is er dan de door Claudio Fuiano in oude archieven ontdekte complete score, de filmversie inclusief de alternatieve tracks die de film niet ingingen. Het zijn twee cd’s geworden, tot de rand gevuld met muziek. De dirigent voor La Dolce Vita was Carlo Savina. Rota speelt zelf de piano. Muzikaal heeft het echter niet zoveel nieuws te bieden, het zijn de bekende thema’s in verschillende variaties. Rota, die als wonderkind opgroeide en als een nieuwe Mozart werd gezien, moest van Fellini ook bestaande thema’s bewerken voor deze film. Zo komt naast Stormy Weather ook Arrivederci Roma, een lied van Renato Rascel, voorbij. Een leuk weetje is dat Piero Umiliani ook nog muziek voor de film schreef op verzoek van Rota. Er moest wat jazzy dansmuziek bij de scènes aan de Tiber komen. Rota was van mening dat Umiliani daar beter in was, zo vertelde de laatste mij tijdens een filmfestival in Spanje jaren geleden. Op cd twee staat ook de plaatversie, aangevuld met alternatieve tracks inclusief een paar vocale nummers. Voor liefhebbers van Rota is deze dubbel-cd een mooie aanwinst omdat de filmversies afwijken van de plaatversies en het een gevarieerd geheel is geworden. Van Jingle Bells tot het circusnummer Marcia dei gladiatori, alles is door Rota muzikaal bewerkt. Voor het eerst naar het complete origineel luisteren geeft toch een kick. ST

MADE IN ITALY Digitmovies CDDM286 34 tracks, 69:01

Onder regie van Nanni Loy ging in 1965 de film Made in Ita- ly, bestaande uit een serie korte verhalen over gebruiken en tradities, familie, burgers en de kerk, in première. De muziek voor deze film is van maestro Carlo Rustichelli. Van de muziek had RCA al in de jaren ’60 een niet commerciële promo- lp uitgebracht in de zeldzame SP8000-serie. Deze plaat had slechts elf tracks en nu is de complete score voor het eerst te horen. De cd – in mono – begint met de elf tracks van de lp. De openingstrack La ballata del lavoro is een vocaal nummer door Paolo Paolo met orkest van Carlo Pes en het koor van I Cantori Moderni di Alessandroni. Jammer genoeg is de track wat overstuurd met de opname. De score omvat onder andere tarantella’s en eenvoudige, satirische thema’s op hammondor- gel. Maar ook een slowfox voor klarinet en trompet is sfeervol en intiem. De track Gondole is een stuk voor panoramisch Venetië en groot orkest. Ook heeft de score rustige momenten voor gitaar, harmonica en mandolines. Amante tzigano is een thema in de stijl van zigeuner- muziek op viool: opzwepend en melodramatisch. Meestal zijn extra tracks slechts andere variaties van eerdere tracks, maar hier zitten zowaar veel leuke nieuwe composities tussen wat de cd de moeite waard maakt. Track 19 bijvoorbeeld begint met de eerste maten van het Ja- mes Bond-thema en Rustichelli maakt er dan een eigen compositie van die niet onder doet voor John Barry. Kortom, een heel gevarieerde cd. Deze score is dan eindelijk verkrijgbaar omdat de lp destijds niet voor de publieke verkoop was. ST

PADDINGTON 2 Decca 4816608 23 tracks, 59:26

Voor Paddington (2014) schreef Nick Urata de muziek. Dario Marianelli neemt zijn taak over voor de opvolger van de im- mens populaire berenfilm. In Paddington 2 beleeft het onweerstaanbare beertje nieuwe avonturen, ditmaal met de gladde Hugh Grant als tegenstander. Marianelli maakt er een waar feest van met een score die nergens angstaanjagend is, laat staan de jonge kijkertjes de stuipen op het lijf jaagt. Slechts hier en daar klinkt het een tikkel- tje onheilspellend. Veelal voltrekken de afzonderlijke stukken zich in een hoog tempo, waardoor er haast ongemerkt lichtvoetigheid alsook humor insluipt, en dat verhoogt de lol van de toeschouwers aanzienlijk. Wat te denken van Window Cleaning waar het vlotte tempo de vaart van de doldwaze perikelen van Paddington als klusjesbeer er aangenaam inhoudt. Licht- voetig klinken The Book Is Stolen en A Letter From Prison, twee tracks die ongemakkelijke scènes zorgeloos maken voor de kleintjes. Beertje Paddington stamt oorspronkelijk uit Peru en de drie liedjes op deze cd hebben een onmiskenbare Latin klankkleur in de uitvoering van Tobago and d’Lime – net als in het eerste deel overigens. Madame Kozlova’s Story sluit hierbij aan dankzij een net zo buitenlandse sfeer met accordeonbegeleiding. Tegen het einde volgen de achtervolgingen en actiemomenten elkaar in een rap tempo op. Ook hier houdt Maria- nelli het allemaal binnen de perken, zodat de voortrazende trein met beer en opponent nergens ontspoort. Kortom, een beregoede score. PS THANK YOU FOR YOUR SERVICE Sony Classical 88985484172 19 tracks, 35:18

Thank You for Your Service is een van de twee films waarvoor Thomas Newman afgelopen jaar de muziek schreef. Eerder dat jaar was er Victoria & Abdul van Stephen Frears. Voor die laatste film schreef Newman betrekkelijk toegankelijke muziek. Voor Thank You for Your Service tapt hij grotendeels uit een ander vaatje. Dat horen we al in de eerste track op deze cd: een drone van goed een minuut die meer geluid dan melodie is. In de volgende track (Jax geheten) breekt door de droneachtergrond een ware melodie door, getoonzet in Newmans inmiddels overbekende ijle muziekstijl. In deze film van Jason Hall speelt Miles Teller een soldaat die ogenschijnlijk ongeschonden terugkeert uit de oorlog in Irak. Maar schijn bedriegt en al gauw raakt hij geestelijk in de knoop. Deze transformatie begeleidt Newman met soundscapes en andere elektronische composities die een hallucinerende evenals ongemakkelijke wereld blootleggen. Alle stukken duren minder dan drie minuten en zijn op een enkele melodische track na drones dan wel soundscapes. In de laatste track (Dog Tag (Ending)) breekt middels een repetitieve melodielijn enige hoop voor de gekwelde hoofdpersoon door. Deze score werkt met name goed in de film. PS

LADY JANE Quartet Records QR285 Cd 1: 25 tracks, 52:28 Cd 2: 16 tracks, 37:45

Op 7 februari 1986 ging zowel in Engeland als in de Verenig- de Staten het historische drama Lady Jane in roulatie. Aan alles was te zien dat het om een prestigieuze film ging. De regie was in handen van de vermaarde Brit Trevor Nunn, indertijd artistiek directeur van de Royal Shakespeare Company (RSC). De titelrol werd gespeeld door de nog jonge Helena Bonham Carter en haar tegen- speler was de iets oudere Cary Elwes in de rol van Guilford Dudley. Daarnaast schitterden gevestigde acteurs – velen van hen eveneens lid van de RSC – als John Wood, Michael Hordern, Jill Bennett, Patrick Stewart, Sarah Kestelman, Joss Ackland en Jane Lapotaire in cruciale bijrollen. Cameraman was Douglas Slocombe en de editor was Anne V. Coates, beiden in hun vak toonaangevend. Ondanks de twee veelbelovende hoofdrolspelers en de krachtige ondersteuning vóór en achter de camera was Lady Jane een flop aan de bioscoop- kassa en slechts in een paar andere landen was dit epos over de jonge Jane die in de 16de eeuw negen dagen lang koningin van Engeland was te zien. In Nederland werd de film niet uitgebracht. En zo raakte Lady Jane al gauw in de vergetelheid. Het Spaanse label Quartet Records bracht afgelopen jaar de muziek uit die de eveneens vermaarde en helaas jonggestorven Britse componist Stephen Oliver schreef. Ondanks enkele scores voor de Britse televisie, waaronder een reeks Shakespeare-verfilmingen voor de BBC, en een statige radioscore voor The Lord of the Rings (1981) zou Lady Jane zijn enige filmscore blijven. In 1992 overleed hij op slechts 42-jarige leeftijd. Lady Jane is een bijzonder verrassende score, met name door de klankkleur van de meeste stukken. De film speelt zich af halverwege de 16de eeuw en Oliver heeft op verbluffende wijze muziek gecomponeerd die voor een groot deel zo uit dat tijdperk lijkt weggelopen. Vooral de source stukken op de eerste cd, die de complete, nooit eerder uitgebrachte originele score bevat, klinken authentiek. Oliver schreef meerdere stukken in een renaissancistische muziekstijl compleet met koorzang. Nauwelijks verrassend is dat veel instrumenten uit die periode voor de opnamen zijn gebruikt. In het in 2010 door Ruth en James Oliver gepubliceerde boek Friendships in Constant Repair dat over hun broer Stephen gaat, heeft de laatste het over Tudor muziek. Een ander pluspunt is de enorme vaart waarmee Oliver de film, die feitelijk een toneelstuk is, allerwegen vleugels geeft. Dat snelle tempo wordt in de openingstrack The Hunt meteen voelbaar: na een fanfare lijkt het door het vlotte ritme alsof je als kijker zelf te paard zit net als de acteurs aan het begin van de film. Op de tweede cd staat het eveneens nooit uitgebrachte soundtrackalbum dat enkele stukken bevat die in een modern jasje, compleet met gitaar en drums, zijn gegoten. Door het mislukken van de film is dit project nooit van de grond gekomen. Als contrast met de originele score zijn deze moderne nummers best leuk, maar ze halen het uiteraard niet bij de bezielende composities van de bij zijn dood hevig betreurde, talentvolle en uiterst productieve componist. De cd is opgedragen aan Stephen Oliver en aan de in 2016 op 100-jarige leeftijd overleden dirigent van talloze scores Harry Rabinowitz die de muziek van Lady Jane indertijd opnam met The Royal Philharmonic Orchestra. PS