Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY DĘBNICA KASZUBSKA NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2020 PROJEKT

Dębnica Kaszubska, kwiecie ń 2013

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Sporz ądził: mgr Marcin Botwinionek

2 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Spis tre ści 1. Wst ęp...... 5 1.1 Podstawa prawna opracowania...... 5 1.2 Cel opracowania...... 5 1.3 Przedmiot i zakres opracowania...... 5 2. Uwarunkowania Programu Ochrony Środowiska...... 6 2.1 Polityka Ekologiczna Pa ństwa...... 6 2.2 Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego...... 11 2.3 Program Ochrony Środowiska Powiatu Słupskiego...... 13 3. Struktura społeczno – gospodarcza ...... 15 3.1 Poło żenie administracyjne...... 15 3.2 Powierzchnia, ludno ść i struktura osadnicza...... 15 3.3 Formy u żytkowania terenu...... 16 3.4 Gospodarka ...... 16 4. Charakterystyka komponentów środowiska przyrodniczego...... 16 4.1 Geologia i geomorfologia, regionalizacja fizycznogeograficzna...... 16 4.2 Klimat...... 19 4.3 Wody powierzchniowe i podziemne...... 23 4.4 Pokrywa glebowa...... 28 4.5 Szata ro ślinna i świat zwierz ęcy...... 31 5. Walory przyrodnicze i krajobrazowe...... 34 5.1 Formy ochrony przyrody i ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt...... 34 5.1.1 Park Krajobrazowy „Dolina Słupi”...... 34 5.1.2 U żytki ekologiczne...... 36 5.1.3 Stanowiska dokumentacyjne...... 38 5.1.4 Pomniki przyrody...... 39 5.1.5 Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe...... 44 5.1.6 Ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów oraz siedlisk...... 44 5.1.7 Obszary Natura 2000...... 46 5.1.8 Korytarze ekologiczne...... 48 5.2 Ziele ń urz ądzona i chronione walory kulturowe...... 50 6 Stan i tendencje przeobra żeń środowiska przyrodniczego gminy...... 52 6.1 Przekształcenie rze źby terenu...... 52 6.2 Obszary bezpo średniego zagro żenia powodzi ą...... 53 6.3 Powietrze atmosferyczne...... 54 6.4 Wody powierzchniowe i podziemne...... 56 6.5 Degradacja szaty ro ślinnej i jej przyczyny oraz negatywne zjawiska zaobserwowane w faunie...... 58 6.6 Tereny o obni żonych walorach estetyczno-widokowych krajobrazu...... 59 7. Ograniczenia oraz wskazania i szanse rozwoju gminy (osadnictwo, przemysł, usługi, turystyki, walory przyrodnicze i inne)...... 59 7.1 Analiza SWOT dla gminy D ębnica Kaszubska...... 61 8. Realizacja zada ń w zakresie ochrony i kształtowania środowiska w gminie w latach 2009-2012, Raport z realizacji PO Ś 2009-2012...... 63 8.1.Podstawa, cel i zakres opracowania raportu z realizacji PO Ś gminy D ębnica Kaszubska...... 63 8.2 Stan realizacji zada ń przewidzianych w Programie oraz wykonane zadania dodatkowe...... 63 8.3 Osi ągni ęte wska źniki wykonania celów i zada ń okre ślonych w Programie Ochrony Środowiska...... 70 8.4 Podsumowanie...... 71 9. Projekt systemu działa ń dla poprawy stanu środowiska gminy...... 72 9.1 Zadania gminy w sferze zwi ązanej z ochron ą środowiska, wynikaj ące z przepisów prawa...... 72 9.2 Ustalenia Programu...... 79 9.2.1 Cele krótkoterminowe (priorytetowe) – do realizacji w okresie 2013-2016...... 80 9.2.2 Cele średnioterminowe – do realizacji w okresie 2017-2020...... 80 9.2.3 Cele długoterminowe – do realizacji po roku 2020...... 80 9.3 Zadania słu żą ce realizacji poszczególnych celów wraz z okre śleniem szacunkowych kosztów...... 81 10. Zarz ądzanie i monitoring Programem Ochrony Środowiska...... 86 10.1 Instrumenty zarz ądzania środowiskiem ...... 86 10.1.1 Instrumenty prawne...... 86

3 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

10.1.2 Instrumenty ekonomiczne i społeczne...... 86 10.2 Zasady zarz ądzania Programem...... 88 10.3 Mo żliwo ści finansowe realizacji Programu...... 88 10.3.1 Środki własne bud żetu gminy...... 88 10.3.2 Dotacje, środki pomocowe, kredyty i środki komercyjne...... 89 10.4 Mierniki stopnia realizacji Programu...... 90 10.5 Monitoring wdra żania Programu...... 92 11. Streszczenie...... 92 LITERATURA:...... 100

Spis tabel Charakterystyka najwi ększych zbiorników wodnych w gminie D ębnica Kaszubska...... 21 Użytki ekologiczne w gminie D ębnica Kaszubska...... 33 Pomniki przyrody w gminie D ębnica Kaszubska...... 35 Rejestr Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków le żą cych na obszarze gminy D ębnica Kaszubska...... 47 Gminna Ewidencja Zabytków gminy D ębnica Kaszubska – wybrane pozycje...... 48 Realizacja zada ń uj ętych w Programie Ochrony Środowiska gminy D ębnica Kaszubska w latach 2009-2012...... 60 Mierniki stopnia realizacji przyj ęte w Programie...... 66 Zadania słu żą ce realizacji poszczególnych celów wraz z okre śleniem szacunkowych kosztów...... 78 Nakłady na ochron ę środowiska w gminie D ębnica Kaszubska w latach 2009-2012...... 85 Mierniki stopnia realizacji Programu...... 86

Spis rycin Poło żenie gminy D ębnica Kaszubska na tle województwa pomorskiego i powiatu słupskiego...... 15 Podział fizycznogeograficzny na tle gminy D ębnica Kaszubska...... 17 Zmienno ść typów pogody, średnie temperatury i opady...... 20 Zlewnia rzeki Słupi...... 21 Wody powierzchniowe i podziemne na obszarze gminy Dębnica Kaszubska...... 22 Główne zbiorniki wód podziemnych i zło ża kopalin w dorzeczy Słupi i Łupawy...... 23 Mapa glebowo-rolnicza obszaru gminy – kompleksy rolniczej przydatno ści gleb...... 25 Typologia i pochodzenie gleb...... 26 Potencjalna ro ślinno ść naturalna...... 27 Wyst ępowanie wybranych gatunków ryb w dorzeczu Słupi...... 29 Ekologiczne ograniczenia lokalizacji elektrowni wiatrowych...... 45

4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

1. Wst ęp Pod poj ęciem ochrona środowiska wg art. 3 ust 13 ustawy z dnia 27 kwietnia Prawo ochrony środowiska, Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó ź zm. nale ży rozumie ć podj ęcie lub zaniechanie działa ń, umo żliwiaj ących zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej, ochrona ta polega w szczególno ści na racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju, a tak że na przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom oraz na przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu wła ściwego. Dodatkowo nacisk trzeba poło żyć na zasad ę zrównowa żonego rozwoju, przez który rozumie si ę, wg art 3 ust 50 ustawy, taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania mo żliwo ści zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczno ści lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokole ń

1.1 Podstawa prawna opracowania Podstaw ą prawn ą opracowania aktualizacji Programu Ochrony Środowiska s ą art. 14 i 17, Dz. U. 2008r., Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm. Program obowi ązuje w latach 2013-2016 oraz uwzgl ędnia perspektyw ę na lata 2017-2020. Prawo ochrony środowiska zobowi ązuje organ wykonawczy Gminy zgodnie z art 18 ustawy do sporz ądzenia, co dwa lata sprawozdania z wykonania programu.

1.2 Cel opracowania Program Ochrony Środowiska jest dokumentem wspomagaj ącym zarówno proces decyzyjny, jak i racjonalnie zarz ądza środowiskiem, w celu wprowadzenia na obszarze gminy zrównowa żonego rozwoju. Program ma na celu wskazanie działa ń w latach 2013-2016 a tak że wskazuje perspektyw ę działa ń po 2016 roku, które s ą niezb ędne dla zapewnienia wysokiej jako ści środowiska i tym samym zapewni mieszka ńcom popraw ę warunków życia w otaczaj ącym środowisku.

1.3 Przedmiot i zakres opracowania W opracowaniu obj ęto charakterystyk ą stan zasobów i ocen ę przeobra żeń środowiska przyrodniczego gminy, w zakresie elementów przyrody o żywionej i nieo żywionej, obszarów obj ętych ochron ą prawn ą oraz analiz ę ogranicze ń i szans rozwoju, które wynikaj ą z uwarunkowa ń przyrodniczych. Program uwzgl ędnia przepisy prawa, polityki ekologicznej pa ństwa, a tak że jest spójny z Programem Ochrony Środowiska i z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego oraz ze Strategi ą Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu

5 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Słupskiego. Program Ochrony Środowiska okre śla wymagania odnosz ące si ę do polityki ekologicznej pa ństwa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, okre śla w szczególno ści: ➢ cele ekologicznego, ➢ priorytety ekologiczne i cele długoterminowe, ➢ rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych ➢ środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe Podczas opracowania, Program został analizowany i weryfikowany przez władze samorz ądu gminnego, które w imieniu mieszka ńców dokonały warto ściowania problemów oraz zasadno ści proponowanych celów i zada ń.

2. Uwarunkowania Programu Ochrony Środowiska Do podstawowych dokumentów dla sporz ądzenia niniejszego Programu Ochrony Środowiska zaliczają si ę zasady realizacji Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego, a tak że Program Ochrony Środowiska i Strategia Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Powiatu Słupskiego.

2.1 Polityka Ekologiczna Pa ństwa W przywołanym dokumencie czytamy: „ Wszystkie działania człowieka s ą prowadzone w środowisku przyrodniczym, maj ą wi ęc wpływ na jego stan obecny i przyszły. St ąd te ż w art. 5 Konstytucji RP zapisane zostało, że „Rzeczpospolita Polska (…) zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa żonego rozwoju”. Oznacza to konieczno ść takiego gospodarowania, aby zachowa ć środowisko w mo żliwie dobrym stanie dla przyszłych pokole ń. Tak wi ęc kryteria rozwoju zrównowa żonego powinny by ć uwzgl ędnione we wszystkich dokumentach strategicznych sektorów gospodarczych.” W zwi ązku z tym, i ż za najwa żniejsz ą uznaje si ę polityk ę ogólno światow ą a zasadom tej polityki ekologicznej podporz ądkowane s ą polityki ekologiczne pa ństwa, a dalej polityka w jednostkach samorz ądu terytorialnego, nale ży przywoła ć w tym miejscu kilka z elementarnych zasad zrównowa żonego rozwoju, które zostały wypracowane na konferencji w Rio de Janeiro w sprawie środowiska i rozwoju w 1992 roku, a zwan ą „Deklaracj ą z Rio” i zostały uj ęte, w skrócie, w poprzednim Programie Ochrony Środowiska: • Zasada równego dost ępu do środowiska przyrodniczego – nakazuj ąca zapewnienie jednakowej

6 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

mo żliwo ści korzystania ze środowiska obecnie żyj ącym i przyszłym pokoleniom, wszystkim mieszka ńcom bez wzgl ędu na odległo ść od warto ściowych zasobów środowiska oraz wprowadzaj ąca równowa żenie szans pomi ędzy przyrod ą i człowiekiem, jako jej elementem • Zasada przezorno ści – która nakazuje rozwi ązywanie problemów ekologicznych ju ż wtedy, gdy pojawia si ę uzasadnione prawdopodobie ństwo ich wyst ąpienia, nie za ś po ich udokumentowaniu, czy nawet zaistnieniu • Zasada prewencji – która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom działalno ści człowieka dla środowiska naturalnego, musi by ć podejmowane ju ż na etapie planowania przedsi ęwzi ęć • Zasada „zanieczyszczaj ący płaci” - która nakłada pełn ą odpowiedzialno ść , w tym materialn ą, za skutki zanieczyszczenia środowiska i stwarzania innych zagro żeń na ich sprawc ę • Zasada uspołeczniania polityki ekologicznej – która nakazuje stwarza ć warunki do udziału obywateli w procesie decyzyjnym, przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomo ści ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowa ń wobec środowiska naturalnego, • Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi – nakazuj ąca uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych, na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, • Zasada regionalizacji – oznaczaj ąca min. transgraniczne koordynowanie polityki regionalnej z regionalnymi ekosystemami w Europie (np. Morze Bałtyckie i strefy przybrze żne, doliny i obszary wodno-błotne, szczególnie w strefach przygranicznych, • Zasada subsydiarno ści – oznaczaj ąca przekazywanie cz ęś ci kompetencji i uprawnie ń de4cyzyjnych (w tym przypadku dotycz ących ochrony środowiska) na ni ższy szczebel regionalny lub lokalny, na którym mo że zosta ć skutecznie i efektywnie rozwi ązany, • Zasada skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej – oznaczaj ąca potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu (w tym przypadku odnosz ąca si ę do wyboru planowanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych ochrony środowiska) Na podstawie powy ższych zasad opracowana została polityka ekologiczna pa ństwa, a ta wskazuje istotne cele, dla wyznaczenia ram opracowania Programu Ochrony Środowiska gminy, takie jak: • celem strategicznym w uwzgl ędnianiu zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych jest doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki b ędą, zgodnie z obowi ązuj ącym w tym zakresie prawem,

7 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny b ędą uwzgl ędniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów, • Celem w aktywizacji rynku na rzecz ochrony środowiska jest uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasad ą rozwoju zrównowa żonego. Działania te powinny obj ąć pełn ą internalizacj ę kosztów zewn ętrznych zwi ązanych z presj ą na środowisko, • Celem podstawowym w zarz ądzaniu środowiskiem jest jak najszersze przyst ępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy w śród społecze ństwa o tym systemie i tworzenie korzy ści ekonomicznych dla firm i instytucji b ędących w systemie, • Celem w udziale społecze ństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska jest podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, zgodnie z zasad ą „my śl globalnie, działaj lokalnie”, prowadz ącą do: - proekologicznych zachowa ń konsumenckich, - pro środowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialno ści za stan środowiska, - organizowania akcji lokalnych słu żących ochronie środowiska, - uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotycz ących ochrony środowiska, • Celem w rozwoju bada ń i post ępie technicznym jest zwi ększenie roli polskich placówek badawczych we wdra żaniu ekoinnowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalaj ącego stanu systemu monitoringu środowiska, • Celem polityki ekologicznej w zakresie odpowiedzialno ści za szkody w środowisku jest stworzenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo żliwo ść wyst ąpienia szkody. W przypadku wyst ąpienia szkody w środowisku koszty naprawy musz ą w pełni ponie ść jej sprawcy, • Celem w aspekcie ekologicznym w planowaniu przestrzennym jest konieczne przywrócenie wła ściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególno ści dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny by ć podstaw ą lokalizacji nowych inwestycji, • Podstawowym celem w ochronie przyrody jest zachowanie bogatej ró żnorodno ści biologicznej polskiej przyrody na ró żnych poziomach organizacji: na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym

8 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

(ekosystemowym), wraz z umo żliwieniem zrównowa żonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z ró żnorodno ści ą biologiczn ą, • Cel ochrony i zrównowa żenia rozwoju lasów zakłada si ę dalsze prace w kierunku racjonalnego u żytkowania zasobów le śnych przez kształtowanie ich wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównowa żonej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej, • Celem racjonalnego gospodarowania zasobami wody jest racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchroni ć gospodark ę narodow ą od deficytów wody i zabezpieczy ć przed skutkami powodzi oraz zwi ększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem b ędzie d ążenie do maksymalizacji oszcz ędno ści zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwi ększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem, • Głównymi celami dla ochrony powierzchni ziemi , a w szczególno ści dla ochrony gruntów użytkowanych rolniczo jest: - rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównowa żonego, - przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenie, - zwi ększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracaj ąc im funkcj ę przyrodnicz ą, rekreacyjn ą lub rolnicz ą, • Podstawowym celem gospodarowania zasobami geologicznymi jest racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wod ę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochron ą przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą. W terminie do 2016 r. jest konieczne: - doskonalenie prawodawstwa dotycz ącego ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych, - ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin, - eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, - wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złó ż kopalin w procesie planowania przestrzennego, - wykonanie bilansu pojemno ści struktur geologicznych, w których mo żliwa jest

9 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

sekwestracja dwutlenku w ęgla na terenie Polski, - rozpoznanie geologiczne złó ż soli kamiennej, wyczerpanych złó ż ropy i innych struktur geologicznych pod k ątem magazynowania ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowania odpadów, w tym promieniotwórczych, - doko ńczenie dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i termalnych oraz głównych zbiorników wód podziemnych, • Celem działa ń w obszarze zdrowia środowiskowego jest dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powoduj ących zanieczyszczenie środowiska, • Najwa żniejszym zadaniem dla ochrony i jako ści powietrza b ędzie d ążenie do spełnienia przez RP zobowi ąza ń wynikaj ących z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych.

Z Dyrektywy LCP wynika, że emisja z du żych źródeł energii, o mocy powy żej 50 Mw c, ju ż w

2008 r. nie powinna by ć wy ższa ni ż 454 tys. ton dla SO 2 i 254 tys. ton dla No x. Limity te dla

2010 r. wynosiły dla SO 2 - 426 tys., dla NO x - 251 tys. ton, a dla roku 2012 dla SO 2 - 358 tys.

ton, dla NO x - 239 tys. ton. Trzeba doda ć, że s ą to limity niezwykle trudne do dotrzymania dla kotłów spalaj ących w ęgiel kamienny lub brunatny nawet przy zastosowaniu instalacji odsiarczaj ących gazy spalinowe. Podobnie trudne do spełnienia s ą normy narzucone przez Dyrektyw ę CAFE, dotycz ące pyłu drobnego o granulacji 10 mikrometrów (PM10) oraz 2,5 mikrometra (PM 2,5). Do roku 2016 zakłada si ę tak że całkowit ą likwidacj ę emisji substancji niszcz ących warstw ę ozonow ą przez wycofanie ich z obrotu i stosowania na terytorium Polski, • W celu ochrony wód , do ko ńca 2015 r. Polska powinna zapewni ć 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych ko ńcz ąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powy żej 2000 RLM. Osi ągni ęcie tego celu b ędzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a tak że realizacj ę Bałtyckiego Programu Działa ń dotycz ącego walki z eutrofizacj ą wód Bałtyku. Naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym równie ż zachowanie i przywracanie ci ągło ści ekologicznej cieków. Ten długofalowy cel powinien by ć zrealizowany do 2015 r. tak, jak to przewiduje dla wszystkich krajów Unii Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE, natomiast w polskim prawodawstwie

10 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

ustawa - Prawo wodne. Cel ten b ędzie realizowany przez opracowanie dla ka żdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno- środowiskowego kraju aby móc osi ągn ąć zakładane cele środowiskowe, • Celami w zakresie gospodarki odpadami s ą: - utrzymanie tendencji oddzielenia ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju (mniej odpadów na jednostk ę produktów, mniej opakowa ń, dłu ższe okresy życia produktów itp.), - znaczne zwi ększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, - zamkni ęcie wszystkich składowisk, które nie spełniaj ą standardów UE i ich rekultywacja, - sporz ądzenie spisu zamkni ętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacj ą obiektów wpływaj ących znacz ąco na środowisko (obowi ązek wynikaj ący z dyrektywy 2006/21/WE oraz ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. Nr 138, poz. 865), - eliminacja kierowania na składowiska zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego oraz zu żytych baterii i akumulatorów, - pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demonta ż pojazdów wycofanych z eksploatacji, - takie zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich wi ęcej ni ż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych, • Celem w zakresie ochrony przed hałasem i oddziaływaniem pól elektromagnetycznych jest dokonanie wiarygodnej oceny nara żania społecze ństwa na ponadnormatywny hałas i podj ęcie kroków do zmniejszenia tego zagro żenia tam, gdzie jest ono najwi ększe. Podobny jest te ż cel działa ń zwi ązanych z zabezpieczeniem społecze ństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, • Celem polityki ekologicznej w odniesieniu do substancji chemicznych w środowisku jest stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporz ądzenia REACH.

2.2 Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego Wojewódzki program ochrony środowiska słu ży realizacji polityki ekologicznej pa ństwa w skali regionalnej, a jego najwa żniejsz ą cz ęść stanowi ą wyznaczone cele: perspektywiczne,

11 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

średniookresowe i priorytetowe. Cele w Programie Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego sformułowano na podstawie dokumentów strategicznych dla województwa takich jak m.in. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego. W przywołanym planie okre śla si ę nast ępuj ące cele: Cele perspektywiczne nawi ązuj ące do priorytetów VI Wspólnotowego Programu Działa ń w zakresie środowiska naturalnego, Polityki Ekologicznej Pa ństwa oraz misji Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020, maj ą charakter stałych d ąż eń i perspektyw ę osi ągni ęcia poza rokiem 2020: • Środowisko dla zdrowia – dalsza poprawa jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego, • Wzmocnienie systemu zarz ądzania środowiskiem oraz podniesienie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, • Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, • Zrównowa żone wykorzystanie energii, wody i zasobów naturalnych. W obszary celów perspektywicznych, spełniaj ących rol ę osi priorytetowych wpisano 12 celów średniookresowych przewidzianych do realizacji w latach 2013-2020: 1. Osi ągni ęcie i utrzymanie dobrego stanu wód podziemnych i powierzchniowych, w tym wód przybrze żnych; 2. Osi ągni ęcie i utrzymywanie standardów jako ści środowiska, wpływaj ących na warunki zdrowotne; 3. Budowa systemu gospodarki odpadami, który w pełni realizuje zasad ę zapobiegania i minimalizacji ilo ści wytwarzanych odpadów, zapewnia wysoki stopie ń ich odzysku oraz bezpieczne dla środowiska unieszkodliwianie; 4. Ochrona mieszka ńców województwa i ich mienia przed zagro żeniami naturalnymi i skutkami katastrof naturalnych; 5. Kształtowanie u mieszka ńców województwa pomorskiego postaw i nawyków proekologicznych oraz poczucia odpowiedzialno ści za stan środowiska; 6. Aktywizacja rynku do działa ń na rzecz środowiska, zwi ększenie roli ekoinnowacyjno ści w procesie rozwoju regionu; 7. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej i krajobrazowej, powstrzymanie procesu jej utraty oraz poprawa spójno ści systemu obszarów chronionych; 8. Dostosowywanie ekosystemów le śnych do zmian klimatycznych i warunków siedliskowych;

12 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

przywracanie walorów ekologicznych obszarom rolniczym i ich zachowanie. 9. Racjonalizacja wykorzystania zasobów wód podziemnych, ochrona głównych zbiorników wód podziemnych stanowi ących wa żne źródło zaopatrzenia w wod ę; 10. Zrównowa żone u żytkowanie zasobów kopalin, eliminacja nielegalnego wydobycia oraz zminimalizowanie niekorzystnych skutków ich eksploatacji; 11. Wspieranie wytwarzania i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych; 12. Rozbudowa efektywnych systemów produkcji i dystrybucji energii oraz ograniczenie niekorzystnych oddziaływa ń energetyki na środowisko; Konieczno ść wypełnienia postanowie ń Traktatu Stowarzyszeniowego z Uni ą Europejsk ą wymusza pilne wykonanie niektórych zada ń zwłaszcza w zakresie gospodarki ściekowej. St ąd te ż w Programie wyodr ębniono cel priorytetowy , który nale ży zrealizowa ć do roku 2015, tj.: • Wyposa żenie w zbiorcze systemy kanalizacji sanitarnej i oczyszczalnie ścieków z podwy ższonym usuwaniem biogenów wszystkich aglomeracji powy żej 15 000 RLM;

2.3 Program Ochrony Środowiska Powiatu Słupskiego Działania zawarte w aktualnym powiatowym programie skupiaj ą si ę głównie na nast ępuj ących celach: • Działania edukacyjno-informacyjne obejmuj ą m.in.: - edukacj ę mieszka ńców powiatu, - szkolenia dla przedstawicieli administracji samorz ądowej, - wsparcie informacyjne dla przedsi ębiorców,] - promocja lokalnych obszarów edukacji ekologicznej w oparciu o szkoły i współprac ę z WFO ŚiGW. • Działania dotycz ące ochrony przyrody obejmowa ć będą wszelkie przedsi ęwzi ęcia zwi ązane z ochron ą przyrody na terenie powiatu, w szczególno ści działania zwi ązane obszarów edukacj ą obszarów rozpowszechnianiem informacji na temat obszarów NATURA 2000. • Działania w ramach zastosowaniu systemu ratowniczego chroni ącego przed ska żeniami środowiska polega ć będą m.in. na wzmocnieniu współpracy z jednostkami systemu ratowniczego oraz szkolenia informacyjne przedstawicieli samorz ądu i przemysłu. Działania obejmowa ć będą: - Rozpatrywanie informacji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze powiatu, - Współpraca z organami Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w zakresie przeciwdziałania

13 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

powa żnym awariom - Inicjowanie działa ń tworz ących warunki zapobiegania powa żnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu wła ściwego, • Zwi ększenie aktywizacji rynku do działa ń na rzecz środowiska oraz zwi ększenie roli ekoinnowacyjno ści w procesie rozwoju regionu realizowane b ędzie m.in. poprzez wspieranie przedsi ębiorców zainteresowanych rozwojem działa ń proekologicznych, w tym zasad czystszej produkcji, przetwórstwa produktów ekologicznych, agroturystyki i innych, • Zachowanie wysokich walorów ekologicznych obszarów rolniczych powinny by ć wspierane działaniami informacyjno-edukacyjnymi skierowanymi do przedsi ębiorców rolnych zarówno du żych jak i małych, w tym: - Propagowanie ekologicznych metod upraw płodów rolnych - Promocja rozwi ąza ń modelowych i wspieranie tworzenia grup producenckich - Przygotowanie oferty turystycznego produktu markowego, • Promocja i wspieranie wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych jest elementem strategii, który mo że by ć realizowanych poprzez priorytetowe traktowanie wniosków na nowe instalacje energetyczne (np. elektrownie wiatrowe, produkcja biopaliw, ro ślin energetycznych) oraz zapobieganie szkodliwym efektom społecznym i ekologicznym takich źródeł energii. Aby zrealizowa ć to zadanie potrzebne s ą szkolenia pracowników Starostwa Powiatowego, których wiedza dalej b ędzie przekazywana przedstawicielom lokalnej administracji w gminach, • Systemy zarz ądzania środowiskiem polegaj ą na systematycznym udziale Starostwa powiatowego w wydawaniu odpowiednich pozwole ń i decyzji. Wymaga to tak że dobrej współpracy z Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska, współpracy z organizacjami pozarz ądowymi, udost ępniania informacji dotycz ących środowiska zainteresowanym stronom. Funkcje te wspomo że utworzenie usprawnionego i zmodyfikowanego system informatyczny, jak równie ż szkolenie pracowników starostwa powiatowego w dziedzinach zwi ązanych z rozwi ązywaniem konfliktów społecznych na tle ochrony środowiska, • Realizacja zada ń wynikaj ących z Planów Gospodarki Odpadami dla Powiatu Słupskiego Podstawa realizacji tego działania priorytetowego są zapisy zawarte w Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Słupskiego na lata 2008-2011.

14 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

3. Struktura społeczno – gospodarcza

3.1 Poło żenie administracyjne Gmina D ębnica Kaszubska poło żona jest w północno-zachodniej cz ęś ci województwa pomorskiego, w powiecie słupskim. Graniczy ona od zachodu z gmin ą Kobylnica (powiat słupski), od północy z gminami Słupsk, Damnica i Pot ęgowo (powiat słupski), od wschodu z gmin ą Czarna Dąbrówka (powiat bytowski), a od południa z takimi gminami jak: Trzebielino, Kołczygłowy, Borzytuchom (powiat bytowski).

Ryc. 1: Poło żenie gminy D ębnica Kaszubska na tle województwa pomorskiego i powiatu słupskiego Źródło: www.gminypolskie.pl

3.2 Powierzchnia, ludno ść i struktura osadnicza Powierzchnia gminy zajmuje obszar 30002 ha, co stanowi 13,02% powierzchni powiatu słupskiego i 1,64% powierzchni województwa pomorskiego. Gmina D ębnica Kaszubska jest drug ą pod wzgl ędem wielko ści powierzchni i czwart ą pod wzgl ędem liczby ludno ści w powiecie słupskim. Ludno ść zamieszkuje w 44 miejscowo ściach, które składaj ą si ę na 22 sołectwa. Liczba mieszka ńców gminy na koniec 2012 roku wynosiła 9664 osób. Średnia g ęsto ść zaludnienia to 32 os./km 2, najwi ększ ą miejscowo ści ą jest D ębnica Kaszubska, w której liczba ludno ści wynosi 3627 osób, nast ępnymi wsiami pod wzgl ędem liczby ludno ści s ą Budowo 772 i Motarzyno 710 osób. Liczba gospodarstw domowych na terenie gminy mie ści si ę w liczbie ok 3100 sztuk. Mieszka ńcy gminy to w 22,7% ludno ść w wieku przedprodukcyjnym, 64,75% w wieku produkcyjnym i 12,55%

15 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 w wieku poprodukcyjnym. Na stan z dnia 31.12.2011 liczba bezrobotnych w gminie wynosiła 1042 osób, w tym 52,5% stanowiły kobiety.

3.3 Formy u żytkowania terenu Najwi ększ ą cz ęść pokrycia terenu gminy stanowi ą lasy 15371 ha, co stanowi 51,23 % , nast ępnie grunty rolne 12815 ha (42,71%) i pozostałe 1816 ha (6,06%). Nadaje to gminie, na tle powiatu słupskiego charakter le śno-rolniczy. Lasy znajduj ą si ę głównie w południowej i środkowej cz ęś ci gminy i pokrywaj ą si ę z przebiegiem dolin dwóch głównych rzek: Słupi i Skotawy. Wi ększo ść użytków rolnych znajduje si ę w północnej cz ęś ci gminy oraz na terenach poło żonych pomi ędzy dolinami rzek Skotawy i Słupi. Porównuj ąc średnie warto ści dla powiatu słupskiego, gmina Dębnica Kaszubska wyró żnia si ę wysokim wska źnikiem lesisto ści.

3.4 Gospodarka Gospodarka gminy ma charakter wielofunkcyjny, z przewag ą rolnictwa i gospodarki le śnej. Wyj ątkowe walory przyrodniczo-krajobrazowe obszaru nadane gminie przez licznie wyst ępuj ące rzeki, jeziora i lasy sprzyjaj ą rozwojowi turystyki i rekreacji. Rolnictwo, pomimo średnio korzystnych warunków, jest podstawow ą form ą gospodarowania, dominuje ro ślinny kierunek produkcji rolnej. Hodowla zwierz ąt odbywa si ę, głównie w małych ilo ściach i na niewielk ą skal ę. Usługi i produkcja zwi ązana z gospodark ą le śną odgrywa bardzo wa żną rol ę i opiera si ę na du żych, dost ępnych zasobach le śnych. Na terenie gminy znajduj ą si ę tak że o środki hodowli ryb słodkowodnych na rzece Skotawa w miejscowo ściach Jawory, Jamrzyno (Kotowo), Starniczki, D ębnica Kaszubska. Turystyka i rekreacja w gminie rozwija si ę głównie okresie letnim w miejscowo ściach Dobra, Krzynia i D ębnica Kaszubska. Zwi ązane jest to z wyst ępowaniem w tych o środkach jezior i gospodarstw agroturystycznych. Stwierdzi ć jednak mo żna, że potencjał dla rozwoju tej gał ęzi działalno ści jest znacznie wi ększy. Najwi ększym ośrodkiem handlowo-usługowym jest D ębnica Kaszubska. Na terenie gminy znajduje si ę 398 podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą w sektorze prywatnym. Według Spisu Rolnego z 2010 roku na terenie gminy działały 423 gospodarstwa rolne.

4. Charakterystyka komponentów środowiska przyrodniczego

4.1 Geologia i geomorfologia, regionalizacja fizycznogeograficzna Obszar gminy znajduje si ę na granicy trzech struktur geologicznych. S ą nimi: Wyniesienie Łeby i obni żenie nadbałtyckie (struktury nale żą ce do prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej)

16 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 oraz pomorskiego odcinku niecki brze żnej, której wiek szacowany jest na paleozoik. Na południu i północy gminy słabo przepuszczalne gliny zwałowe buduj ą wysoczyzny morenowe. Znajduj ące si ę na nich moreny czołowe oraz kemy zbudowane w przewadze z piasków i żwirów. Towarzysz ące dolinom Słupi i Skotawy równiny sandrowe zbudowane s ą z piasków i żwirów pochodzenia wodnolodowcowego. Holoce ńskie piaski i mułki rzeczne wy ściełaj ą dno doliny Skotawy, natomiast holoce ńskie namuły i torfy wypełniaj ą zalewowe równiny dna doliny Słupi a tak że dna mniejszych dolinek.

Ryc. 2: Podział fizycznogeograficzny na tle gminy Dębnica Kaszubska Źródło: Opracowanie własne

Utwory czwartorz ędowe osi ągaj ą w wi ększo ści gminy mi ąż szo ść około 60-70 metrów, ale w niektórych cz ęś ciach osi ągaj ą zaledwie około 30-40 metrów. Na terenie gminy D ębnica Kaszubska znajduje si ę tylko jedno udokumentowane zło że kopalin, jest

17 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 to kreda jeziorna. Zło że jest ju ż w wi ększo ści wyeksploatowane, a w ramach rekultywacji wyrobiska powstały tam zbiorniki wodne. Rze źba terenu została ukształtowana w okresie plejstoceńskim i mo żna okre śli ć j ą jako polodowcow ą rze źbę akumulacyjn ą. Taka rze źba powstaje na skutek osadzania si ę materiału skalnego przy ostatnich zlodowaceniach podczas okresu powstawania l ądolodu (glacjał) i jego wycofywania si ę (deglacjacja). Materiał żwirowo-piaszczysty został naniesiony w miejscu postoju lodowca. Wody roztopowe lodowca dały pocz ątek obecnym dolinom rzek na skutek procesów erozyjnych. Rezultatem działalności samego l ądolodu, jak i wód roztopowych wpłyn ęła na mozaik ę rze źby terenu na obszarze Gminy. Miało to tak że wpływ na powstanie takich form terenu jak: moreny czołowe, rynny i doliny rynnowe, sto żki napływowe i równiny sandrowe. Na atrakcyjno ść krajobrazu maj ą wpływ takie rzeki jak Graniczna czy Kamienna i znajduj ące si ę wokół nich pagórki, które tworz ą niezwykle pi ękne i malownicze panoramy widokowe. Na obszarze gminy D ębnica Kaszubska wyró żniamy wg podziału Jerzego Kondrackiego dwa makroregiony: Pobrze ża Koszali ńskiego (313.4) – północna cz ęść gminy i Pojezierza Zachodniopomorskiego (314,4) – południowa cz ęść gminy. Makroregion Pobrze ża Koszali ńskiego tworz ą: • Wysoczyzna Damnicka (313.44) – obszar poło żony pomi ędzy dolinami rzek Słupi i Łeby. Mezoregion ten zajmuje północn ą cz ęść gminy, w której zauwa żamy mało ilo ść jezior i nisk ą lesisto ść . Dodatkowo nale ży zauwa żyć, że dany teren charakteryzuje si ę stosunkowo du żymi ró żnicami wysoko ści terenu od 60 do 100 m. npm. • Równina Sławie ńska (Słupska) (313.43) – mezoregion ten zajmuje niewielki wycinek gminy w miejscu fragmentu doliny i uj ścia rzeki Skotawy do rzeki Słupi, a tak że znaczn ą cz ęść doliny rzeki Słupi, która jednocze śnie jest wschodni ą granic ą tego mezoregionu. Obszar ten charakteryzuje si ę rozległymi równinami o wysoko ści bezwzgl ędnej od 35 do 50 m. npm (na obszarze gminy). Makroregion Pojezierza Zachodniopomorskiego: • Wysoczyzna Polanowska (314.46) – mezoregion ten obejmuje centraln ą i południow ą cz ęść gminy, Północna cz ęść tego obszaru, który znajduje si ę na terenie gminy D ębnica Kaszubska tworz ą moreny czołowe o wysoko ści od 80 do najwy ższego punktu w Gminie 144,8 m. npm. Obszar ten odznacza si ę du żą lesisto ści ą.

18 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

4.2 Klimat Według podziału na regiony klimatyczne gmina D ębnica Kaszubska nale ży do cz ęś ci zewn ętrznej Krainy Pojezierza Pomorskiego. Panuje tu klimat umiarkowany – przej ściowy mi ędzy klimatem morskim a kontynentalnym. Jest to obszar napływu różnego typu mas powietrza, co wpływa na zró żnicowanie warunków pogodowych. Głównymi masami powietrza s ą: • polarno – morskie – 46% dni w roku, • polarno – kontynentalne – 39% dni w roku, • arktyczne – 14% dni w roku • zwrotnikowe kontynentalne, zwrotnikowe morskie i inne – 1% dni w roku. Napływ powietrza polarno – morskiego skutkuje ociepleniem w okresie zimowym, podczas napływu tych mas wyst ępuj ą odwil żę , opady i zachmurzenie. W okresie letnim natomiast, powoduje ochłodzenie, którym towarzysz ą burze. Napływ powietrza polarno – kontynentalnego skutkuje zim ą spadkiem temperatur i wyst ępowaniem przymrozków. W okresie letnim natomiast, powoduje podwy ższenie temperatury oraz wyst ępowanie burz. Napływ powietrza arktycznego zim ą odpowiedzialne jest za wysokie spadki temperatur i słoneczn ą pogod ę, a tak że za obfite opady śniegu. Typ zwrotnikowy o odmianie kontynentalnej powoduje wzrost temperatury, natomiast odmiana morska napływaj ąca zim ą przynosi ocieplenie i skutkuje odwil żą , deszczem i mgłami, a w okresie letnim wyst ępuj ą burze. Za najwa żniejsze czynniki kształtuj ące klimat są: temperatura powietrza, opady atmosferyczne, wilgotno ść i stosunki wietrzne. Na obszarze gminy nie wyst ępuj ą du że wahania temperatur, średnia roczna temperatura kształtuje si ę na poziomie +7,6 oC. W najcieplejszym miesi ącu – lipcu temperatur wynosiła 16,8 oC, w najchłodniejszym miesi ącu – styczniu temperatura kształtuje si ę w granicy -0,9 oC na północnym zachodzie, do -3,2 oC na południowym wschodzie Gminy. Okres trwania zimy to ok 110-120 dni. Najwcze śniej okres zimowy zaczyna si ę we wschodniej cz ęś ci Gminy, tj. ok 20 listopada, a ok. 7 dni pó źniej zima zaczyna si ę na północnym zachodzie. Koniec zimy przypada na ok 15-18 marca. Okres wegetacyjny na danym obszarze trwa ok. 200 dni. Średnia roczna suma opadów dla badanego obszaru wynosi ok 700 mm. Najwi ęcej opadów przypada na lipiec, 97 mm, najmniej opadów notowane s ą w lutym i listopadzie po ok 35 mm. Pokrywa śnie żna zalega przez średnio 45 dni.

19 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Ryc. 3: Zmienno ść typów pogody, średnie temperatury i opady Źródło: Opracowanie własne Na terenie Gminy dominuj ą wiatry z kierunków W, S, SW i N. Średnia pr ędko ść wiatru wynosi ok 1,67m/s. Wiatry o pr ędko ści powy żej 2 m/s wyst ępuj ą przede wszystkim w listopadzie i grudniu.

4.3 Wody powierzchniowe i podziemne Teren gminy D ębnica Kaszubska nale ży do zlewni rzeki Słupi. Niewielki fragment w północno – wschodniej cz ęś ci gminy nale ży do zlewni rzeki Łupawy, natomiast w cz ęś ci południowo – zachodniej niewielki obszar nale ży do dorzecza rzeki Wieprzy. Sie ć hydrograficzn ą gminy tworzy głównie Słupia wraz z jej najwi ększym dopływem – rzek ą Skotawa, oraz mniejszymi rzekami na badanym obszarze s ą: Maleniec, Graniczna, Warblewska Struga, Kamienna, a tak że inne niewielkie cieki. Obecny układ sieci hydrograficznej tego obszaru ukształtowany został w wyniku ostatniego zlodowacenia. Naniesione przez l ądolód materiał polodowcowy tworzy wzniesienia morenowe, które wyznaczaj ą granice poszczególnych działów wodnych. Rzeki znajduj ące si ę na tym terenie maj ą zwłaszcza w górnych biegach dno kamieniste i żwirowe. W dolnych odcinkach cieków wyst ępuj ących na obszarze gminy cz ęsto wyst ępuj ą torfy. Na rzece znajduj ą si ę gospodarstwa hodowli ryb, m.in. Starniczki, Jamrzyno. Rzeka Słupia w całym biegu na terenie gminy obj ęta jest osłon ą przeciwpowodziow ą. Jest to konieczne dla ochrony obiektów hydroenergetycznych i zbiorników retencyjnych.

20 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Ryc. 4: Zlewnia rzeki Słupi Źródło: Zasoby przyrodnicze dorzecza Słupi i Łupawy, Opracowanie: Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku,

Uzupełnieniem sieci hydrograficznej s ą jeziora, zbiorniki zaporowe oraz jeziora lobeliowe, a tak że licznie wyst ępuj ące oczka wodne i stawy śródle śne. Najwi ększ ą liczb ę jezior stanowi ą te, do 5 ha powierzchni. Na terenie gminy istnieje tylko pi ęć jezior o powierzchni pow. 10 ha.

Tabela 1: Charakterystyka najwi ększych zbiorników wodnych w gminie D ębnica Kaszubska Powierzchnia Pojemno ść Gł ęboko ść Gł ęboko ść Nazwa zbiornika Uwagi (ha) (tys. m 3) średnia (m) maksymalna (m) spi ętrzone, Jezioro Gł ębokie 107,5 12362 11,5 31,2 przepływowe zbiornik Zbiornik Krzynia 78 1400 1,9 6,1 retencyjny Jezioro Dobrskie 28,5 1368 4,8 12,0 ma odpływ (Dobra)

21 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Jezioro 21,2 657,2 3,1 8,3 przepływowe Kunitowskie Jezioro Rybiec 14,2 227,2 1,6 2,8 ma odpływ Źródło: Opracowanie własne na podstawie PO Ś D ębnica Kaszubska 2008 r.

W granicach gminy D ębnica Kaszubska znajduje si ę udokumentowany zbiornik wód podziemnych o nazwie Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 117 „Bytów”, o zasobach dyspozycyjnych 140 tys. m 3/d. Na obszarze omawianej gminy znajduje si ę 36,9% całkowitej powierzchni tego zbiornika.

Ryc. 5: Wody powierzchniowe i podziemne na obszarze gminy D ębnica Kaszubska Źródło: Opracowanie własne

Gmina D ębnica Kaszubska poło żona jest w hydrogeologicznym podregionie Słupskim. Główny użytkowy poziom wodono śny zwi ązany jest utworami czwartorz ędowymi. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne obejmuje piaszczysto- żwirowe poziomy wodono śne zarówno w najmłodszych holoce ńskich osadach jak i w utworach wodnolodowcowych plejstocenu.

22 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Ryc. 6: Główne zbiorniki wód podziemnych i zło ża kopalin w dorzeczy Słupi i Łupawy Źródło: Zasoby przyrodnicze dorzecza Słupi i Łupawy, Opracowanie: Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku,

Na obszarze gminy wydzielono cztery poziomy wodono śne: • gruntowy – wyst ępuje na całym obszarze i jest zwi ązany z piaszczysto- żwirowymi osadami o genezie rzecznej lub wodnolodowcowej. Poziom ten charakteryzuje si ę swobodnym zwierciadłem i płytkim zaleganiem w zale żno ści od ilo ści opadów w ci ągu roku. Zwierciadło tego poziomu wyst ępuje przewa żnie na gł ęboko ści od 1 do 3 metrów, a do kilkunastu metrów na terenach wysoczyzn. • mi ędzyglinowy górny – występuje głównie na obszarze wysoczyzn, cz ęsto ł ączy si ę z wy żej zalegaj ącym poziomem gruntowym, tworz ąc I warstw ę wodono śną. Poziom ten tworz ą osady piaszczysto – żwirowe pomi ędzy glinami zwałowymi zlodowace ń bałtyckiego i środkowopolskiego, poziom ten charakteryzuje wydajność rz ędu 10 – 50 m 3/h • mi ędzyglinowy środkowy – zbudowany z osadów piaszczysto- żwirowych, zalegaj ą one pomi ędzy poziomami glin zwałowych dwóch zlodowace ń: środkowopolskiego i

23 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

południowopolskiego. Wyst ępuje na ogół na gł ęboko ści od 20 do 50 metrów na całym obszarze gminy, a jego wydajno ść wynosi 10-25 m 3/h, miejscowo nawet 100-150 m 3/h. Poziom ten traktowany jest jako II warstwa wodono śna. • podglinowy (mi ędzyglinowy dolny) – wyst ępuje lokalnie w zagł ębieniach podło ża podczwartorz ędowego, łączy si ę cz ęsto z wyst ępuj ącymi ni żej piaszczystymi utworami miocenu, tworz ąc wspólnie III warstw ę wodono śną. Głównymi zagro żeniami s ą zanieczyszczenia powodowane przez ścieki sanitarne, chemizacj ę rolnictwa i tzw. „dzikie wysypiska”. W celu ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem powinno si ę tworzy ć obszary ochronne zbiorników wód podziemnych i strefy ochronne uj ęć wód komunalnych oraz uj ęć na obszarach pozbawionych naturalnej izolacji.

4.4 Pokrywa glebowa Gleba w środowisku przyrodniczym spełnia bardzo wa żną rol ę, warunkuje rozkład biomasy oraz obieg materii w ekosystemie, pełni równie ż główn ą funkcj ę w rolnictwie, dostarczaj ąc odpowiedni ą ilo ść surowców ro ślinnych potrzebnych do produkcji żywno ści. Jedn ą z głównych funkcji obszarów w gminie jest rolnictwo, w zwi ązku z tym wa żne jest racjonalne gospodarowanie zasobami glebowymi. Pokrywa glebowa gminy wykształciła si ę z utworów czwartorz ędowych, głównie z plejstoce ńskich osadów lodowcowych i wodnolodowcowych (glin i piasków) oraz z osadów holoce ńskich (torfy, utwory mułowo-torfowe i osady jeziorne). Cechuje je du że zró żnicowanie pod wzgl ędem składu mineralogicznego i granulometrycznego. Ró żnorodny skład petrograficzny sprawia, że s ą to osady mało zasobne w wap ń i składniki pokarmowe. Ogólne warunki glebowe na terenie gminy s ą średnio korzystne dla produkcji rolnej. Niekorzystnym zjawiskiem wyst ępuj ącym powszechnie na terenie gminy jest naturalne zakwaszenie gleb, spowodowane ich genez ą i charakterem tworz ących je skał macierzystych. Najkorzystniejsze warunki glebowe wyst ępuj ą w północnej cz ęś ci gminy, która znajduje si ę w obr ębie Wysoczyzny Damnickiej, a dokładnie w rejonie D ębnica Kaszubska – Krzywa ń oraz w pasie Borz ęcinko – Starnice – Dobieszewo. Mniej warto ściowy pod wzgl ędem przydatno ści rolniczej jest obszar Wysoczyzny Polanowskiej w rejonie miejscowo ści Kotowo, Motarzyno, Budowo i Niepogl ędzie. Najmniej korzystne warunki do upraw wyst ępuj ą w południowo – zachodniej cz ęś ci, w rejonie miejscowo ści Mielno i Podwilczyn.

24 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Ryc. 7: Mapa glebowo-rolnicza obszaru gminy – kompleksy rolniczej przydatno ści gleb

Źródło: Opracowanie własne

Na obszarze gminy wyst ępuj ą głównie gleby brunatne wyługowane kwa śne wytworzone z utworów zwałowych z przewag ą glin lekkich, w górnych poziomach spiaszczonych do piasków gliniastych,

25 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 piasków nadglinowych i gł ębokich piasków zwałowych. Ich przydatno ść rolnicza maleje z północy na południe wzdłu ż obszaru gminy. Najlepsze gleby poło żone na glinach zaliczone zostały do klasy bonitacyjnej IIIa i do kompleksu przydatno ści rolniczej 2, najsłabsze gleby wytworzone z piasków słabogliniastych zaliczono do klas V i VI oraz kompleksu 7 i 9.

Ryc. 8: Typologia i pochodzenie gleb Źródło: Opracowanie własne Użytki rolne stanowi ą ok 42,5% powierzchni ogólnej gruntów gminy. Analizuj ąc rolnicz ą przydatno ść gleb omawianej gminy przewa ża 5 kompleks żytni dobry nale żą cy do IVa i IVb klas bonitacyjnych. Stanowi on ok. 55% gruntów ornych. Kompleks żytni bardzo dobry (pszenno- żytni) zakwalifikowany do IIIa i IIIb klas bonitacyjnych i stanowi on ok. 18% gruntów ornych. Kompleks żytni słaby i żytni bardzo słaby ( żytnio-łubinowy) zaliczany do V i VI klasy bonitacyjnej stanowi odpowiednio 17% i 6%, s ą to gleby piaszczyste trwale lub okresowo przesuszone. Najwa żniejszym zagro żeniem dla gleb jest ich degradacja, czyli trwałe zmniejszenie ich produktywno ści czy te ż wył ączenie z produkcji. Niekorzystnym, naturalnym zjawiskiem jest zakwaszenie gleb, spowodowane ich genez ą i charakterem tworz ących je skał macierzystych. Rolnicze u żytkowanie gruntów przez człowieka mo że prowadzi ć do zmiany stosunków wodnych, chemizacji, zakwaszenia oraz nasilenie procesów erozyjnych oraz przyspieszenie procesów murszenia (mineralizacja) gleb.

26 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

4.5 Szata ro ślinna i świat zwierz ęcy Obszar gminy D ębnica Kaszubska charakteryzuje si ę ró żnorodno ści ą i bogactwem szaty ro ślinnej. Głównymi czynnikami które maj ą wpływ na obecny kształt szaty ro ślinnej maj ą: urozmaicona rze źba terenu oraz zró żnicowane warunki glebowe i stosunki wodne. Kluczowym elementem szaty ro ślinnej gminy s ą lasy, które zajmuj ą ponad połow ę powierzchni gminy. Kompleksy le śne s ą rozmieszczone nierównomiernie. Najwi ększy ich udział przypada na cz ęść centraln ą oraz południow ą. W północnej i wschodniej cz ęś ci gminy lasy tworz ą mozaik ę z ł ąkami i polami uprawnymi.

Ryc. 9: Potencjalna ro ślinno ść naturalna Źródło: Opracowanie własne

Według podziału na krainy i dzielnice przyrodniczo – le śne lasy opisywanego obszaru zaliczane s ą do Krainy Bałtyckiej i Dzielnicy Koszali ńskiej. Na terenie gminy przewa żaj ą drzewostany subatlantyckiego boru świe żego oraz boru świe żego mieszanego porastaj ące gleby bielicowe średnio i silnie zbielicowane, wytworzone z utworów piaszczystych. Na tym terenie zasi ęgu borów dominuje sosna zwyczajna z domieszk ą brzozy brodawkowej i świerka, Ro ślinami charakterystycznym dla runa le śnego s ą borówka czarna i borówka brusznica. Na południu i południowym-zachodzie wyst ępuj ą kwa śna buczyna ni żowa oraz acydofilne lasy d ębowo –

27 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 bukowe. Dominuj ącym drzewostanem jest buk, z niewielk ą domieszk ą sosny zwyczajnej, brzozy brodawkowej, d ębu bezszypułkowego, wi ązu szypułkowego, grabu zwyczajnego i olszy czarnej. W warstwie krzewów wyst ępuje trzmielina zwyczajna, leszczyna oraz kalina koralowa, w warstwie runa le śnego wyst ępuj ą: zawilec gajowy, zawilec żółty, gwiazdnica wielkokwiatowa, kokorycz wątły oraz wawrzynek wilczełyko, skrzyp olbrzymi i naparstnica zwyczajna. Istotn ą cz ęść drzewostanu stanowi ą ł ęgi olszowe i olszowo – jesionowe wyst ępuj ące w dolinach rzek Słupi, Kamiennej i Skotawy reprezentowane głównie przez olsz ę czarn ą z domieszk ą jesionu. Poszycie tworz ą krzewy czarnej porzeczki, kaliny i trzmieliny, natomiast runo charakterystyczne s ą: wi ązówka błotna, pokrzywa pospolita, toje ść zwyczajna, wietlica samicza, a tak że jaskier rozłogowy oraz śledziennica skr ętolistna. Kolejn ą form ą zbiorowiska le śnego jest olszyna, które wyst ępuj ą na terenach, które s ą zalane przez wod ę praktycznie przez cały rok lub wi ększ ą jego cz ęść . Podstawowym reprezentantem tego zbiorowiska jest olsza czarna oraz towarzysz ące jej krzewy: porzeczk ę czarn ą, kruszyn ę pospolit ą, psiank ę słodkogórz i chmiel zwyczajny. Na poziomie runa le śnego wyst ępuj ą: śledziennica skr ętnolistna, niecierpek pospolity, lepi ęż nik ró żowy i zawilec żółty. Powierzchnia lasów w gminie systematycznie si ę zwi ększa w wyniku zalesiania prywatnego, zalesiania nieu żytków oraz zalesie ń terenów o słabych glebach klasy V i VI. Gatunkami, które s ą wykorzystywane do zalesie ń to głównie d ąb, buk, modrzew i sosna. Na obszarze gminy znaczn ą cz ęść gruntów stanowi ą zbiorowiska ł ąkowe zaliczane do ł ąk wilgotnych, gdzie wyst ępuj ą liczne populacje storczyków (storczyk Fuchsa, plamisty, biały i szerokolistny), które wyst ępuj ą w otoczeniu dolin rzek Słupi, Skotawy i rzeki Granicznej. W dolinach rzecznych, obok u żytków zielonych, wykształciły si ę torfowiska, głównie wysokie i przej ściowe. Na i powierzchni zachowała si ę ro ślinno ść o ochronie cz ęś ciowej lub ścisłej i s ą to takie gatunki jak: rosiczka okr ągłolistna, modrzewnica zwyczajna, borówka bagienna, żurawina błotna, przygiełka biała, bobrek trójlistkowy oraz bagno zwyczajne. W zbiornikach wodnych wyst ępuj ą hydrolity. Popularnymi przedstawicielami tej grupy s ą rz ęsy, gr ąż el żółty i grzybie ń biała oraz czerwie ń błotna. W jeziorze Dobrskim wyst ępuje ro ślinno ść lobeliowa tj. lobelia jeziorna, poryblin jeziorny i brze życa jednokwiatowa. Fauna wyst ępuj ąca na terenie gminy reprezentowana jest przez nast ępuj ące gatunki kr ęgowców: ryby, płazy, gady, ptaki i ssaki. Ryby w wodach płyn ących reprezentowane s ą głównie przez ryby łososiowate – łoso ś, pstr ąg potokowy i t ęczowy, lipie ń, w ęgorz, minóg strumieniowy, szczupak, lin, kle ń, jelec, ukleja, koza,

28 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 ciernik, oko ń, głowacz białopłetwy i strzebla potokowa. W zbiornikach wód stoj ących wyst ępuj ą głównie takie gatunki jak karp, kara ś srebrzysty, szczupak, oko ń, jazgacz, w ęgorz, sandacz, ukleja, pło ć, leszcz i lin. Gatunkami podlegaj ącymi ochronie s ą, koza, strzebla potokowa i łoso ś.

Ryc. 10: Wyst ępowanie wybranych gatunków ryb w dorzeczu Słupi Źródło: Zasoby przyrodnicze dorzecza Słupi i Łupawy, Opracowanie: Biuro Planowania Przestrzennego w Słupsku,

Liczne gatunki płazów wyst ępuj ą w podmokłych zagł ębieniach terenu, oczkach wodnych, rozlewiskach i torfowiskach. Gatunkami reprezentatywnymi są: ropucha szara, żaba wodna, jeziorowa (ochrona cz ęś ciowa) i moczarowa (ochrona całkowita), Nielicznie wyst ępuj ą takie gatunki jak traszka zwyczajna, grzebieniasta, grzebiuszka ziemna oraz ropucha paskówka. Gady reprezentowane s ą przez jaszczurk ę zwink ę i jaszczurk ę żyworodn ą, padalca zwyczajnego, zaskro ńca zwyczajnego oraz żmij ę zygzakowat ą. Gatunki te wyst ępuj ą głównie na stanowiskach dobrze o świetlonych tj. polanach i drogach le śnych. Obszar gminy to ostoja dla ok 140 gatunków ptaków. Ptaki gniazduj ą głównie w obr ębie jezior, stawów śródpolnych i le śnych oraz w starorzeczach Słupi i Skotawy, a tak że na ł ąkach i torfowiskach. Ptakami, na które trzeba zwróci ć uwag ą s ą perkoz dwuczuby, łab ędź niemy, krzy żówka, g ągoł, bocian biały i bocian czarny, kania rdzawa, błotnik stawowy, derkacz, zimorodek, żuraw pospolity, dzierzba g ąsiorek, dzi ęcioł czarny, skowronek borowy, jaskółka i

29 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 bekas kszyk Ze wzgl ędu na du żą lesisto ść terenu licznie reprezentowane s ą ssaki. Swoje ostoje maj ą tu sarny, jelenie, dziki, borsuki, jenoty, lisy, je że, wiewiórki, kuny le śne, zaj ące szare, gronostaje, łasice i wiele innych. Do gatunków zwi ązanych z wyst ępowaniem zbiorników wodnych i cieków zaliczamy wydr ę i bobra. W ostatnich latach obserwowany jest wzrost liczebno ści saren, jeleni, dzików i lisów. Ze wzgl ędu na wyst ępowanie bogatej fauny i flory na przewa żaj ącej cz ęś ci gminy D ębnica Kaszubska powstał w 1981 roku Park Krajobrazowy Dolina Słupi i obejmuje oprócz omawianej nast ępuj ące gminy: Słupsk, Kobylnica, Kołczygłowy, Borzytuchom, Bytów i Czarna D ąbrówka. Flora Parku liczy 748 gatunków, z czego wiele z nich podlega ochronie. Na terenie Parku znajduje si ę ponad 200 gatunków porostów w tym epifity, epility i epigeiczne, a s ą to m.in.: płucnica islandzka (ochrona cz ęś ciowa), oraz chronione: brodaczka, chrobotem dereniowy, chru ścik, granicznik płucnik, płucnica i paw ęż nica. Wyst ępowanie tych porostów świadczy o wyst ępowaniu czystego powietrza, gdy ż s ą one traktowane jako wska źniki jako ści środowiska przyrodniczego. Grzyby wyst ępuj ą powszechnie, dodatkowo niektóre podlegaj ą ochronie i s ą to: szmaciak gał ęzisty, sromotnik bezwstydny i solówka jodłowa.

5. Walory przyrodnicze i krajobrazowe

5.1 Formy ochrony przyrody i ochrona gatunkowa ro ślin i zwierz ąt

5.1.1 Park Krajobrazowy „Dolina Słupi” Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. definiuje park krajobrazowy jako „obszar chroniony ze wzgl ędu na warto ści przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych warto ści w warunkach zrównowa żonego rozwoju”. Utworzenie parku krajobrazowego lub powi ększenie jego obszaru nast ępuje w drodze rozporz ądzenia wojewody, które okre śla jego nazw ę. Obszar, przebieg granicy i otulin ę. Park Krajobrazowy „Dolina Słupi” został powołany na mocy uchwały Nr/42/81 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Słupsku z dnia 8 grudnia 1981 r. w sprawie utworzenia Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” oraz obszarów krajobrazu chronionego. Wielko ść Parku to 37040 ha i obejmuje tereny poło żone w granicach siedmiu gmin: Borzytuchom, Bytów, Czarna D ąbrówka, D ębnica Kaszubska, Kobylnica, Kołczygłowy i Słupsk (powiaty: bytowski i słupski). Park ma charakter dolinny, ukształtowany w okresie topnienia ostatniego l ądolodu, co przyczyniło si ę do bogactwa form krajobrazu i znacznego zró żnicowania wysoko ściowego terenu, park

30 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 charakteryzuje si ę du ża lesisto ści ą ok. 72%. Wyst ępuj ą w nim torfowiska, jeziora, jeziora lobeliowe, 748 gatunków flory i wiele gatunków fauny z czego wiele z nich podlega ochronie, park jest tak że jest ostoj ą ptaków. W 2004 r. cały obszar Parku wł ączony został do sieci Natura 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków pod nazw ą ostoi „Dolina Słupi i kodzie PLB220002. Cele szczególne ochrony Parku Krajobrazowego Dolina Słupi okre śla UCHWAŁA Nr 146/VII/11 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 27 kwietnia 2011 r.: 1. zachowanie zró żnicowania rze źby terenu — pagórów morenowych, dolin rzecznych, rynien i wytopisk, w szczególno ści poprzez ochron ę tych odcinków doliny Słupi i jej dopływów, które dotychczas nie zostały w istotny sposób przekształcone przez człowieka, 2. poprawa stanu czysto ści wód powierzchniowych oraz ochrona zasobów wód podziemnych, 3. zachowanie lasów na siedliskach hydrogenicznych, w szczególno ści nadrzecznych ł ęgów i olsów oraz borów i brzezin bagiennych, 4. ochrona jezior lobeliowych, źródlisk oraz torfowisk wysokich i przej ściowych, 5. zachowanie cennych zadrzewie ń przydro żnych i śródpolnych, 6. zachowanie bogactwa fauny Parku, zapewnienie ochrony biotopów wa żnych dla rozrodu gatunków zagro żonych, w szczególno ści tarlisk ryb i l ęgowisk ptaków, 7. ochrona to żsamo ści kulturowej i historycznej regionu, w szczególno ści historycznych śladów osadnictwa, charakterystycznych układów ruralistycznych, dworów i pałaców z zespołami parkowymi i folwarcznymi oraz obiektów sakralnych w konstrukcji szkieletowej, 8. zachowanie interesuj ących zabytków techniki, w szczególno ści: zabudowa ń i urz ądze ń elektrowni wodnych, 9. zachowanie krajobrazów głównej doliny rzecznej i jej dopływów, zarówno zbli żonych do naturalnych jak i wro śni ętego w krajobraz systemu hydroenergetycznego Słupi. Według ww. uchwały na obszarze Parku zabrania si ę: 1. realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 i Nr 227, poz. 1505 oraz z 2009 r. Nr 42, poz. 340 i Nr 84, poz. 700); 2. umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej, rybackiej i

31 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

łowieckiej; 3. likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 4. pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; 5. wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciw osuwiskowym lub budow ą, odbudow ą, utrzymaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych; 6. dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej; 7. budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem obiektów słu żą cych turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; 8. likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 9. wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia własnych gruntów rolnych; 10. prowadzenia chowu i hodowli zwierz ąt metod ą bez ściółkow ą; 11. utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych; 12. organizowania rajdów motorowych i samochodowych; 13. używania łodzi motorowych i innego sprz ętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.

5.1.2 U żytki ekologiczne Według ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. u żytkami ekologicznymi s ą: „zasługuj ące na ochron ę pozostało ści ekosystemów maj ących znaczenie dla zachowania ró żnorodno ści biologicznej naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródle śne oczka wodne, k ępy dezw i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieu żytkowanej ro ślinno ści, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamie ńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmna żania lub miejsca sezonowego przebywania”

32 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Tabela 2: U żytki ekologiczne w gminie D ębnica Kaszubska Przedmiot Nazwa / rok Lp ochrony / Zarz ądca Charakterystyka utworzenia powierzchnia 1 Torfowisko Torfowisko PDLLP Torfowisko wysokie, zachowane w dobrym stanie, wysokie Wieliszewo 3 Nadle śnictwo porastaj ące inicjaln ą form ą boru bagiennego. Jest cz ęś ci ą Łupawa du żego torfowisk wysokiego „Wieliszewskie bagna” 0,5 ha 2008 poro śni ęte borem bagiennym oraz brzezin ą bagienn ą, pojedynczo wyst ępuj ą otwarte przestrzenie z nalotem brzozy i sosny. Posiada struktur ę k ępkowo-dolinkow ą. Na torfowisku wyst ępuj ę 7 gatunków ro ślin chronionych będących pod ochron ą całkowit ą i 3 gatunki ro ślin b ędące pod ochron ą cz ęś ciow ą. 2 Torfowisko Torfowisko PDLLP Torfowisko wysokie, zachowane w dobrym stanie, wysokie Wieliszewo 4 Nadle śnictwo porastaj ące inicjaln ą form ą boru bagiennego. Jest cz ęś ci ą Łupawa du żego torfowiska wysokiego „Wieliszewskie bagna” 1,22 ha 2008 poro śni ęte borem bagiennym oraz brzezin ą bagienn ą, pojedynczo wyst ępuj ą otwarte przestrzenie z nalotem brzozy i sosny. Posiada struktur ę k ępkowo-dolinkow ą. Na torfowisku wyst ępuj ę 7 gatunków ro ślin chronionych będących pod ochron ą całkowit ą i 3 gatunki ro ślin b ędące pod ochron ą cz ęś ciow ą. 3 Torfowisko Torfowisko PDLLP Torfowisko wysokie, zachowane w dobrym stanie, wysokie Wieliszewo 5 Nadle śnictwo porastaj ące inicjaln ą form ą boru bagiennego. Jest cz ęś ci ą Łupawa du żego torfowiska wysokiego „Wieliszewskie bagna” 0,6 ha 2008 poro śni ęte borem bagiennym oraz brzezin ą bagienn ą, pojedynczo wyst ępuj ą otwarte przestrzenie z nalotem brzozy i sosny .Posiada struktur ę k ępkowo-dolinkow ą. Na torfowisku wyst ępuj ę 6 gatunków ro ślin chronionych będących pod ochron ą całkowit ą i 3 gatunki ro ślin b ędące pod ochron ą cz ęś ciow ą. 4 Torfowisko Torfowisko PDLLP Torfowisko wysokie, zachowane w dobrym stanie, wysokie Wieliszewo 6 Nadle śnictwo porastaj ące inicjaln ą form ą boru bagiennego. Jest cz ęś ci ą Łupawa du żego torfowiska wysokiego „Wieliszewskie bagna” 0,37 ha 2008 poro śni ęte borem bagiennym oraz brzezin ą bagienn ą, pojedynczo wyst ępuj ą otwarte przestrzenie z nalotem brzozy i sosny. Posiada struktur ę k ępkowo-dolinkow ą. Na torfowisku wyst ępuj ę 6 gatunków ro ślin chronionych będących pod ochron ą całkowit ą i 3 gatunki ro ślin b ędące pod ochron ą cz ęś ciow ą. 5 Torfowisko Torfowisko PDLLP Torfowisko wysokie, zachowane w dobrym stanie, wysokie Wieliszewo 7 Nadle śnictwo porastaj ące inicjaln ą form ą boru bagiennego. Jest cz ęś ci ą Łupawa du żego torfowiska wysokiego „Wieliszewskie bagna” 0,6 ha 2008 poro śni ęte borem bagiennym oraz brzezin ą bagienn ą, pojedynczo wyst ępuj ą otwarte przestrzenie z nalotem brzozy i sosny .Posiada struktur ę k ępkowo-dolinkow ą. Na torfowisku wyst ępuj ę 6 gatunków ro ślin chronionych będących pod ochron ą całkowit ą i 3 gatunki ro ślin b ędące pod ochron ą cz ęś ciow ą. 6 Torfowisko Torfowisko PDLLP Torfowisko wysokie, zachowane w dobrym stanie, wysokie Wieliszewo 8 Nadle śnictwo porastaj ące inicjaln ą form ą boru bagiennego. Jest cz ęś ci ą Łupawa du żego torfowiska wysokiego „Wieliszewskie bagna” 3,45 ha 2008 poro śni ęte borem bagiennym oraz brzezin ą bagienn ą, pojedynczo wyst ępuj ą otwarte przestrzenie z nalotem

33 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

brzozy i sosny .Posiada struktur ę k ępkowo-dolinkow ą. Na torfowisku wyst ępuj ę 6 gatunków ro ślin chronionych będących pod ochron ą całkowit ą i 3 gatunki ro ślin b ędące pod ochron ą cz ęś ciow ą. 7 Torfowisko Torfowisko PDLLP Torfowisko przej ściowe zachowane w bardzo dobrym przej ściowe Dobra Nadle śnictwo stanie. Na torfowisku w du żych ilo ściach wyst ępuje turzyca Łupawa bagienna, torfowiec ko ńczysty i wełnianka w ąskolistna 0,83 ha 2088 8 Torfowisko Torfowiska DLLP śródle śne bagno o charakterze torfowiska wysokiego wysokie Gogolewo Nadle śnictwo poro śni ęte brzoz ą i sosn ą w 50% Łupawa 4,55 ha 1998 9 Torfowisko Łąki nad PDLLP torfowiska niskie – przepływowe torfowisko soligeniczne niskie ciekiem Nadle śnictwa na fragmentach którego wykształciła si ę typowa dla tego Gogolewskim Łupawa, ZMiUW typu torfowisk, ro ślinno ść mechowiskowa i torfowisko 23,39 ha oddz. Słupsk fluwiogeniczne w obr ębie którego dominuj ącymi 2003 zbiorowiskami ro ślinnymi s ą turzycowiska, system rowów melioracyjnych oraz sam Ciek Gogolewski 10 Studnia Studnia PDLLP Studnia jest miejscem zimowania nietoperzy. Stwierdzono kamienna nietoperzy Nadle śnictwo zimowanie 52 szt. Nocka Natterera, 3 szt. Nocka Rudego, 5 Le śny Dwór szt. Gacka brunatnego, 7 sztuk nietoperzy których nie 0,1 ha 2007 rozpoznano. Jest to najliczniejsze stanowisko jakie stwierdzono na terenie Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi” i Nadle śnictwa Le śny Dwór. Źródło: Urz ąd Gminy D ębnica Kaszubska

W stosunku do u żytków ekologicznych zakazuje si ę niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru, dokonywania zmian stosunków wodnych, je śli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej wodnej lub rybackiej, zakazuje si ę równie ż zbioru, niszczenia, uszkadzania ro ślin i grzybów na obszarach u żytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony siedlisk oraz umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia nor, legowisk zwierz ęcych, z wyj ątkiem wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą.

5.1.3 Stanowiska dokumentacyjne Według ustawy o ochronie przyrody „stanowiskami dokumentacyjnymi s ą niewyodr ębniaj ące si ę na powierzchni lub mo żliwe do wyodr ębnienia, wa żne pod mwzgl ędem naukowym i dydaktycznym, miejsca wyst ępowania formacji geologicznych, nagromadze ń skamieniało ści lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Stanowiskami dokumentacyjnymi mog ą by ć tak że miejsca wyst ępowania kopalnych szcz ątków ro ślin lub zwierz ąt”. Ustanowienie stanowiska dokumentacyjnego nast ępuje w drodze rozporz ądzenia

34 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Wojewody lub uchwały Rady Gminy, je śli Wojewoda nie ustanowił tej formy ochrony. Na obszarze gminy wyodr ębniono stanowisko dokumentacyjne o nazwie SD3 – fragment równi zalewowej Słupi poni żej Krzyni wraz z zagł ębieniem wytopiskowym. Celem ochrony jest zachowanie pó źnoglacjalnych osadów limnicznych pod ok. 13 m. warstw ą osadów fluwialnych.

5.1.4 Pomniki przyrody Zgodne z Ustaw ą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. „pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie”

Tabela 3: Pomniki przyrody w gminie D ębnica Kaszubska Gatunek lub Data Cechy Sprawuj ący Lp Lokalizacja rodzaj uznania charakterystyczne nadzór Dąb Podole Małe, oddział 341 g, Odwód 400 cm, Nadle śnictwo 1 26.10.1978 szypułkowy obr ęb Łupawa wysoko ść 30 m. Łupawa Podole Małe, oddział 341 g, Obwód 410 cm, Nadle śnictwo 2 Buk zwyczajny 26.10.1978 obr ęb Łupawa wysoko ść 34 m. Łupawa Dębnica Kaszubska, oddział f, Obwód 575 cm, Nadle śnictwo Buk 26.10.1978 obr ęb Skarszów wysoko ść 30 m Le śny Dwór Dębnica Kaszubska, oddział f, Obwód 400 cm, Nadle śnictwo Buk 26.10.1978 obr ęb Skarszów wysoko ść 29 m Le śny Dwór 3 Dębnica Kaszubska, oddział f, Obwód 306 cm, Nadle śnictwo Buk 26.10.1978 obr ęb Skarszów wysoko ść 29 m Le śny Dwór Dębnica Kaszubska, oddział f, Obwód 305 cm, Nadle śnictwo Buk 26.10.1978 obr ęb Skarszów wysoko ść 29 m Le śny Dwór Dąb Starniczki, oddział 236 a, obr ęb Obwód 500 cm, Nadle śnictwo 4 26.10.1978 szypułkowy Skarszów wysoko ść 26 m Le śny Dwór Lipa Niemczewo, oddział 366 i, obr ęb Obwód 405 cm, Nadle śnictwo 26.10.1978 drobnolistna Skarszów wysoko ść 27 m Le śny Dwór Lipa Niemczewo, oddział 366 i, obr ęb Obwód 320 cm, Nadle śnictwo 5 26.10.1978 drobnolistna Skarszów wysoko ść 25 m Le śny Dwór Lipa Niemczewo, oddział 366 i, obr ęb Obwód 300 cm, Nadle śnictwo 26.10.1978 drobnolistna Skarszów wysoko ść 25 m Le śny Dwór Dąb Le śny Dwór (Łysomiczki), obwód 410 cm i Nadle śnictwo 6 26.10.1978 szypułkowy oddział 1h, obr ęb Le śny Dwór wysokość 29 m Le śny Dwór obwód 380 cm i Łysomice, oddział 68 f, obr ęb Nadle śnictwo 7 Sosna 26.10.1978 Wysokość 33 m, wiek ok Le śny Dwór Le śny Dwór 310 lat 8 Buk o kilku 26.10.1978 Łysomice, oddział 95 a, obr ęb obwód 620 cm i Nadle śnictwo

35 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

odnogach Le śny Dwór wysokość 26 m Le śny Dwór Sosna pospolita 26.10.1978 Mielno, oddział 153 f, obręb Obwód 320 cm i Nadle śnictwo 9 Le śny Dwór wysokość 37 m, wiek ok. Le śny Dwór 200 lat Sosna pospolita 26.10.1978 Łysomice, oddział 166 b, obr ęb Obwód 320 cm i Nadle śnictwo Le śny Dwór Wysokość 38 m Le śny Dwór 10 Sosna pospolita 26.10.1978 Łysomice, oddział 166 b, obr ęb Obwód 270 cm i Nadle śnictwo Le śny Dwór wysokość 34 m Le śny Dwór Buk zwyczajny 26.10.1978 Podwilczyn, oddział 208 f, obr ęb Obwód 370 cm i Nadle śnictwo 11 Le śny Dwór wysokość 34 m Le śny Dwór Buk zwyczajny 26.10.1978 Mielno, oddział 236 i, obr ęb Obwód 355 cm i Nadle śnictwo 12 Le śny Dwór wysok ść 26 m Le śny Dwór Cis 16.05.1984 Dębnica Kaszubska ul. obwód 150 cm i Apteka w 13 Zjednoczenia 49, przy budynku wysokość 5,5 m Dębnicy apteki Kaszubskiej Lipa 18.08.1995 Park podworski w Krzyni obwód 455 cm i Nadle śnictwo 14 drobnolistna Wysokość 22 m Le śny Dwór Lipa 28.08.1995 Oddział 95 Le śnictwa Łysomice, obwód 370 cm i Nadle śnictwo 15 drobnolistna Nadle śnictwo Le śny Dwór, przy wysokość 24 m Le śny Dwór le śniczówce Lipa 28.08.1995 Oddział 178 o Le śnictwa Mielno, obwód 400 cm i Nadle śnictwo 16 drobnolistna Nadle śnictwo Le śny Dwór, przy Wysokość 25 m Le śny Dwór le śniczówce Lipa 28.08.1995 Mielno -przy osadzie Obwód 460 cm i ANR 17 drobnolistna Wysokość 25 m Dąb 28.08.1995 park podworski w Krzyni obwód 590 cm i Nadle śnictwo 18 szypułkowy Wysokość 26 m Le śny Dwór Lipa 28.08.1995 park podworski w Krzyni obwód 410 cm i Nadle śnictwo 19 drobnolistna wysokość 21 m Le śny Dwór Buk pospolity 28.08.1995 Oddział 73 j Le śnictwa Mielno, obwód 370 cm i Nadle śnictwo 20 Nadle śnictwo Le śny Dwór Wysokość 28 m Le śny Dwór Dąb 28.08.1995 Oddział 117 a Le śnictwa obwód 430 cm i Nadle śnictwo 21 szypułkowy Łysomice, Nadle śnictwo Le śny Wysokość 30 m Le śny Dwór Dwór Lipa 28.08.1995 Oddział 95 l Le śnictwa obwód 410 cm i Nadle śnictwo drobnolistna Łysomice, Nadle śnictwo Le śny Wysokość 30 m Le śny Dwór Dwór, przy le śniczówce Lipa 28.08.1995 Siedziba Nadle śnictwa Łysomice, obwód 340 cm i Nadle śnictwo 22 drobnolistna 10 m przed budynkiem, oddział wysokość 29 m Le śny Dwór 95 l, Klon jawor 28.08.1995 Siedziba Nadle śnictwa Łysomice, obwód w pier śnicy 240 Nadle śnictwo 10 m przed budynkiem, oddział cm i wysoko ść 26 m Le śny Dwór 95 l, Dąb 28.08.1995 Oddział 65 c Le śnictwa obwód 410 cm i Nadle śnictwo 23 szypułkowy Za ścianek, Nadle śnictwo Le śny Wysokość 28 m Le śny Dwór Dwór, przy parkingu le śnym 24 Buk pospolity 28.08.1995 Oddział 236 l Le śnictwa Mielno, obwód 480, wysokość Nadle śnictwo Nadle śnictwo Le śny Dwór 23 m, (10 Le śny Dwór

36 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

zro śni ętych pni) Buk pospolity 28.08.1995 Oddział 236 l Le śnictwa Mielno, obwód 485 cm i Nadle śnictwo 25 Nadle śnictwo Le śny Dwór Wysokość 28 m Le śny Dwór Buk pospolity, 28.08.1995 Oddział 107 f Le śnictwa D ębnica obwód 300 cm i Nadle śnictwo 26 odmiana zwisła Kaszubska, Nadle śnictwo Le śny Wysokość 37 m Le śny Dwór Dwór Dąb 28.08.1995 Oddział 38 d Le śnictwa obwód 485 cm i Nadle śnictwo 27 szypułkowy Za ścianek, Nadle śnictwo Le śny Wysokość 30 m Le śny Dwór Dwór Dąb 6.12.1999 Krzynia, oddział 38 d, obr ęb obwód 470 cm i Nadle śnictwo 28 szypułkowy le śny Dwór Wysokość 28 m Le śny Dwór Lipa 28.08.1995 oddział 366 f Le śnictwa obwód 370 cm i Nadle śnictwo drobnolistna Gał ęź nia, Nadle śnictwo Le śny Wysokość 32 m Le śny Dwór Dwór 29 Lipa 6.12.1999 Goszczyno, obr ęb Skarszów, obwód 320 cm i Nadle śnictwo drobnolistna oddział 366 f Wysokość 30 m Le śny Dwór Lipa 6.12.1999 Goszczyno, obr ęb Skarszów, obwód 315 cm i Nadle śnictwo drobnolistna oddział 366 f Wysokość 30 m Le śny Dwór Dąb 28.08.1995 Przy drodze le śnej z Le śnego obwód 380 cm i Wójt Gminy szypułkowy Dworu do Krzyni, obok oddziału wysokość 27 m Dębnica 30 23 b, Nadle śnictwa Le śny Dwór, Kaszubska na skraju ł ąki Brzoza 28.08.1995 stary cmentarz w Mielnie,przy obwód 240 cm i Wójt Gminy 31 brodawkowata oddziale 220 l, Nadle śnictwo Wysokość 25 m Dębnica Le śny Dwór Kaszubska Buk pospolity 24.06.2004 Niemczewo - Goszczyno, dz. Obwód 470 cm i Wójt Gminy 22/28, drzewo ro śnie przy byłym Wysokość 30 m, wiek Dębnica 32 torowisku, obr ęb Niemczewo ok. 220 lat Kaszubska -Goszczyno Dąb 24.06.2004 Motarzyno - park podworski, obwód 530cm i Wójt Gminy 33 szypułkowy gospodarstwo rolne, działka nr 4, Wysokość 26 m, wiek Dębnica obr ęb Motarzyno ok. 340 lat Kaszubska Dąb 24.06.2004 Gał ęzów – ro śnie nad zatok ą Obwód 420 cm i Wójt Gminy 34 szypułkowy jeziora Gł ębokiego, oddział 38a, Wysokość 27 m, wiek Dębnica obr ęb Gał ęzów ok. 250 lat Kaszubska Dąb 24.06.2004 Jawory – odział 456 f Obwód 580 cm i Wójt Gminy 35 szypułkowy Wysokość 20 m Dębnica Kaszubska Krzewy jałowca 24.06.2004 Niepogl ędzie - nad jeziorem rosn ą w kompleksie o Wójt Gminy 36 pospolitego Godzie ż, oddział 42, obr ęb zró żnicowanym składzie Dębnica Niepogl ędzie gatunkowym drzew Kaszubska Buk pospolity 24.06.2004 Kotowo, działka nr 142, obr ęb Obwód 390 i 395 cm i Wójt Gminy 37 Kotowo (dwa drzewa zro śni ęte w Wysokość 25 m, wiek Dębnica odziomku) ok. 195 lat Kaszubska Lipa 24.06.2004 Motarzyno – ok 1km na północ Obwód 640 cm i Wójt Gminy 38 drobnolistna od wsi, działka nr 306/1, obr ęb Wysokość 28 m Dębnica Motarzyno Kaszubska 39 Żywotnik 24.06.2004 Niepogl ędzie, działka 167/11, Obwód 60 cm i Wójt Gminy zachodni obr ęb Niepogl ędzie, Wysokość 8-16 m Dębnica

37 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

gospodarstwo rolne Kaszubska Żywotnik 24.06.2004 Niepogl ędzie, działka 167/11, Obwód 94 cm i Wójt Gminy zachodni obr ęb Niepogl ędzie, Wysokość 8-16 m Dębnica gospodarstwo rolne Kaszubska Żywotnik 24.06.2004 Niepogl ędzie, działka 167/11, obwód w pier śnicy 105 Wójt Gminy zachodni obr ęb Niepogl ędzie, cm i wysokość 8-16 m Dębnica gospodarstwo rolne Kaszubska Żywotnik 24.06.2004 Niepogl ędzie, działka 167/11, Obwód 145 cm i Wójt Gminy zachodni obr ęb Niepogl ędzie, Wysokość 8-16 m Dębnica gospodarstwo rolne Kaszubska Żywotnik 24.06.2004 Niepogl ędzie, działka 167/11, Obwód 19 cm i Wójt Gminy zachodni obr ęb Niepogl ędzie, Wysokość 8-16 m Dębnica gospodarstwo rolne Kaszubska Żywotnik 24.06.2004 Niepogl ędzie, działka 167/11, Obwód 30 cm i Wójt Gminy zachodni obr ęb Niepogl ędzie, Wysokość 8-16 m Dębnica gospodarstwo rolne Kaszubska Żywotnik 24.06.2004 Niepogl ędzie, działka 167/11, Obwód 33 cm i Wójt Gminy zachodni obr ęb Niepogl ędzie, Wysokość 8-16 m Dębnica gospodarstwo rolne Kaszubska Żywotnik 24.06.2004 Niepogl ędzie, działka 167/11, obwód w pier śnicy 46 Wójt Gminy zachodni obr ęb Niepogl ędzie, cm i wysokość 8-16 m Dębnica gospodarstwo rolne Kaszubska Topola biała 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, obwód 240 – 320cm i Wójt Gminy działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 25-27 m Dębnica Niepogl ędzie Kaszubska Topola biała 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, obwód w pier śnicy 240 – Wójt Gminy działka nr 167/1, obr ęb 320cm i wysokość 25-27 Dębnica Niepogl ędzie m Kaszubska 40 Topola biała 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, obwód w pier śnicy 240 – Wójt Gminy działka nr 167/1, obr ęb 320cm i wysokość 25-27 Dębnica Niepogl ędzie m Kaszubska Topola biała 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, obwód w pier śnicy 240 – Wójt Gminy działka nr 167/1, obr ęb 320 cm i wysokość 8-16 Dębnica Niepogl ędzie m Kaszubska Jodła pospolita 24.06.2004 Niepogl ędzie -park podworski, Obwód 150 - 298 cm i Wójt Gminy działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 28-32 m, Dębnica 41 Niepogl ędzie skupisko dziesi ęciu Kaszubska drzew iglastych Jesion wyniosły 24.06.2004 Niepogl ędzie -park podworski, Obwód 425 cm i Wójt Gminy 42 działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 26 m Dębnica Niepogl ędzie Kaszubska Jesion wyniosły 24.06.2004 Niepogl ędzie -park podworski, Obwód 95-333 cm i Wójt Gminy działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 25-28 m, ci ąg Dębnica 43 Niepogl ędzie drzew zło żonych z 7 Kaszubska jesionów, wzdłu ż wąwozu 44 Daglezja zielona 24.06.2004 Cmentarz podworski, działka obwód 260 cm i Wójt Gminy 178, obr ęb Niepogl ędzie Wysokość 28 m, Dębnica skupisko czterech Kaszubska okazałych drzew

38 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

iglastych Daglezja zielona 24.06.2004 Cmentarz podworski, działka Obwód 294 cm i Wójt Gminy 178, obr ęb Niepogl ędzie wysokość 28 m, Dębnica skupisko czterech Kaszubska okazałych drzew iglastych Daglezja zielona 24.06.2004 Cmentarz podworski, działka Obwód 300 cm i Wójt Gminy 178, obr ęb Niepogl ędzie Wysokość 28 m, Dębnica skupisko czterech Kaszubska okazałych drzew iglastych Daglezja zielona 24.06.2004 Cmentarz podworski, działka obwód 300 cm i Wójt Gminy 178, obr ęb Niepogl ędzie Wysokość 28 m, Dębnica skupisko czterech Kaszubska okazałych drzew iglastych Lipa 24.06.2004 Droga Budowo – Niepogl ędzie, Obwód 120 - 397cm i Wójt Gminy 45 szerokolistna działka 155/1, obr ęb wysokość 15-18 m Dębnica Niepogl ędzie Kaszubska Lipa 24.06.1999 Niepogl ędzie – Park podworski, obwód 290 cm i Wójt Gminy 46 szerokolistna działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 23 m, ro śnie Dębnica Niepogl ędzie w samym centrum parku Kaszubska Lipa 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, Obwód 395 cm i Wójt Gminy drobnolistna działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 24 m Dębnica 47 Niepogl ędzie, ro śnie na skraju Kaszubska parku, Lipa 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, Obwód 420 cm i Wójt Gminy drobnolistna działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 24 m, w Dębnica 48 Niepogl ędzie, ro śnie na skraju południowo – zachodniej Kaszubska parku, cz ęś ci parku Lipa 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, Obwód 530 cm i Wójt Gminy drobnolistna działka nr 167/1, obr ęb wysokość 24 m Dębnica 49 Niepogl ędzie, ro śnie przy wej ściu Kaszubska do parku, Klon pospolity 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, Obwód 420 cm i Wójt Gminy działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 25 m Dębnica 50 Niepogl ędzie, ro śnie na stoku Kaszubska wzniesienia otaczaj ącego park Dąb 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, Obwód 540 cm i Wójt Gminy szypułkowy działka nr 167/1, obr ęb Wysokość 25 m Dębnica 51 Niepogl ędzie, ro śnie na stoku Kaszubska wzniesienia Dąb 24.06.2004 Niepogl ędzie – park podworski, Obwód 478 cm i Wójt Gminy szypułkowy działka nr 167/11, obr ęb wysokość 17 m Dębnica 52 Niepogl ędzie, ro śnie w Kaszubska odosobnieniu, teren byłego PGR Dąb 14.02.2008 Jawory - działka 509/1, oddział Obwód 680 cm i Nadle śnictwo 53 szypułkowy 509 d, obr ęb Budowo Wys. 19 m, wiek 450 Le śny Dwór Dąb 14.02.2008 Maleniec - działka 487, oddział Obwód 680 cm i Nadle śnictwo 54 szypułkowy 487 c, obr ęb Jawory Wys. 19 m, wiek 450 Le śny Dwór Źródło: Urz ąd Gminy D ębnica Kaszubska

39 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

5.1.5 Zespoły przyrodniczo – krajobrazowe ZPK-9 - ,,Budówko-Budowo-Jawory" - proponowany Celem utworzenia zespołu jest ochrona walorów krajobrazowych i kulturowych: obszar mi ędzy Budowom, Jaworem, Budówkiem wyznaczony stokami doliny Skotawy z dwoma wczesno średniowiecznymi (VIII/IX w.) grodziskami - jednym kultury łu życkiej; osadami o własnej formie krajobrazowej i cmentarzyskami kurhanowymi. Krajobraz kulturowy wzbogaca zabytkowy ko ściół z 1350 roku, przebudowany w XVI wieku, dwór z XVIII wieku z zało żeniem parkowym, 2 cenne zabytki techniki - wodoci ągowa wie ża ci śnie ń i kolejowa wie ża ci śnie ń; przykłady budownictwa wiejskiego, grodziska wczesno średniowieczne, cmentarzyska kurhanowe, zespoły dworsko-parkowe i folwarczne.

5.1.6 Ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów oraz siedlisk Według ustawy o ochronie przyrody ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i wła ściwego stanu ochrony dziko wyst ępuj ących na terenie kraju lub innych pa ństw członkowskich Unii Europejskiej rzadkich, endemicznych, podatnych na zagro żenia i zagro żonych wygini ęciem oraz obj ętych ochron ą na podstawie przepisów umów mi ędzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stron ą, gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów oraz ich siedlisk i ostoi, a tak że zachowanie ró żnorodno ści gatunkowej i genetycznej. Na obszarze Gminy D ębnica Kaszubska wyst ępuje ok. 40 gatunków ssaków, z których 14 podlega ochronie gatunkowej, około 140 ptaków, z czego około 90% jest obj ętych ochron ą, 9 obj ętych ochron ą gatunków płazów, 5 gatunków gadów – wszystkie obj ęte ochron ą, 26 gatunków ryb, wśród których 6 jest zagro żonych wygini ęciem oraz 2 chronione gatunki raków. Do gatunków obj ętych ścisł ą ochron ą nale żą : • ryby: strzebla potokowa, głowacz białopłetwy, koza, minóg strumieniowy, ró żanka, lipie ń, mi ętus, minóg rzeczny, • płazy: traszka zwyczajna i grzebieniasta, ropucha szara, żaba moczarowa, wodna, smieszka i jeziorkowa, • gady: jaszczurka zwinka i żyworodna, padalec zwyczajny, żmija zygzakowata, zaskroniec zwyczajny, • ssaki: wiewiórka, kret, ryjówka aksamitna, ryjowka malutka, nietoperze, je ż, wydra, bóbr, borsuk, kuny, łasica, • ptaki gniazduj ące i l ęgowe: - zagro żone globalnie lub w skali Europy, m.in.: żuraw, bocian czarny i bocian biały, kania

40 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

rdzawa, błotniak stawowy, derkacz, puchacz, zimorodek, - o zmniejszaj ącej si ę liczbie w Europie, m.in.: pustułka, kuropatwa, przepiórka, dzi ęcioł zielony, - zagro żone w kraju, m.in.: łab ędź niemy, jastrz ąb, pliszka górska, kruk, orzechówka, - nieliczne na Pomorzu, m.in.: perkoz dwuczuby, myszołów, kukułka, puszczyk, strumieniówka, bekas kszyk, sowa uszata, - aktualnie niezagro żone, m.in.: dzi ęcioł du ży, skowronek polny, oknówka, jerzyk, świergotek ł ąkowy, świergotek drzewny, pliszka siwa, rudzik, słowik szary, kopciuszek, pleszka, kwiczoł, kos, drozd śpiewak, paszkot, pieg ża, pierwiosnek, piecuszek, mysikrólik, muchołówka szara, muchołówka żałobna, sikorka uboga, modraszka, bogatka, czubatka, wilga, sójka, szpak, wróbel, zi ęba, grubodziób, trznadel, potrzos. Według ustawy o ochronie przyrody w stosunku do gatunków dziko wyst ępuj ących zwierz ąt obj ętych ochron ą gatunkow ą mog ą by ć wprowadzone, mi ędzy innymi nast ępuj ące zakazy: • umy ślnego zabijania, okaleczania i chwytania, • transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, chowy i hodowli, a tak że posiadania żywych zwierz ąt, • zbierania, przetrzymywania i posiadania okazów gatunków, • umy ślnego niszczenia ich jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych, • niszczenia ich siedlisk i ostoi. Na obszarze gminy wyst ępuje około 700 gatunków ro ślin naczyniowych, w tym ok. 5% jest obj ętych ochron ą. Do gatunków obj ętych ochron ą ścisł ą nale żą m.in.: storczyki – kukułka plamista i kukułka szerokolistna, kruszczyk szerokolistny, tajęż a jednostronna, rosiczka okr ągłolistna i długolistna, widłaki: jałowcowaty i go ździsty, gr ęż el żólty, grzybienie biała, paprotka zwyczajna, wawrzynek wilczełyko, bluszcz pospolity, lobelia jeziorna, poryblin jeziorny. Dodatkowo ścisł ą ochron ą obj ęte s ą przedstawiciele flory zarodnikowej: wszystkie gatunki mchów torfowców, wszystkie gatunki porostów oraz wszystkie gatunki grzybów poza gatunkami wielkoowocnikowymi. Do gatunków flory naczyniowej obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą należą : konwalia majowa, kruszyna pospolita, kocanki piaskowe, marzanka wonna, bagno zwyczajne, wil żyna ciernista, kalina koralowa, porzeczka czarna, bobrek trójlistkowy, go ździk kropkowany, przylaszczka pospolita. W stosunku do gatunków dziko wyst ępuj ących ro ślin i grzybów obj ętych ochron ą gatunkow ą mog ą by ć wprowadzone, wg ustawy o ochronie przyrody, nast ępuj ące zakazy:

41 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

• zrywania, niszczenia, uszkadzania, przemieszczania i hodowli, • niszczenia ich siedlisk i ostoi, • dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, • niszczenia ściółki le śnej i gleby w ostojach, • pozyskiwania, zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania i przetwarzania okazów gatunków, • zbywania, nabywania, oferowania do sprzeda ży, wymiany i darowizny okazów gatunków, • wwo żenia z zagranicy i wywo żenia poza granic ę pa ństwa okazów gatunków. Na obszarze gminy prowadzi si ę równie ż, na podstawie Rozporz ądzenia Ministra Środowiska, ochron ę siedlisk. Na opracowywanym terenie wyró żni ć mo żna znaczn ą liczb ę siedlisk przyrodniczych wraz z zachowanymi fragmentami płatów ro ślinno ści reprezentuj ącymi charakterystyczne dla tych siedlisk grupy syntaksonomiczne, do których nale żą : • starorzecza i inne naturalne, eutroficzne zbiorniki wodne, • jeziora lobeliowe, • mokre ł ąki u żytkowane ekstensywnie, • torfowiska wysokie z ro ślinno ści ą torfotwórcz ą, • szuwary wielkoturzycowe, • kwa śna buczyna ni żowa, • gr ąd subatlantycki, • acidofilne d ąbrowy, • łęg olszowo-jesionowy, • olsy i łozowiska.

5.1.7 Obszary Natura 2000 Program utworzenia w krajach Unii Europejskiej wspólnego systemu (sieci) obszarów obj ętych ochrony przyrody. Podstaw ą dla tego programu s ą dwie unijne dyrektywy: w sprawie ochrony dzikich ptaków, tzw. Dyrektywa Ptasia oraz w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dziko żyj ącej fauny i flory, tzw. Dyrektywa Siedliskowa. Celem programu jest zachowanie okre ślonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uwa ża si ę za cenne i zagro żone w skali całej Europy. Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizacj ę kosztów i spot ęgowanie korzystnych dla środowiska efektów. W Polsce opracowaniem projektu listy obszarów Natura 2000 zajmuje si ę Minister

42 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 wła ściwy do spraw ochrony środowiska, który przy sporz ądzaniu ww. listy zasi ęga opinii wła ściwych miejscowo rad gmin. Na obszarze gminy znajduje si ę cz ęść obszaru Natura 2000 o nazwie: Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Słupi” [kod obszaru PLB220002] i pokrywa si ę niemal w cało ści z obszarem Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. Obszar znajduje si ę na Pomorzu i obejmuje dorzecze środkowego odcinka rzeki Słupi oraz jej dopływów: Bytowej, Jutrzenki i Skotawy. Charakteryzuje si ę on urozmaiconym krajobrazem polodowcowym z typowymi formami: jeziorami rynnowymi i wytopiskowymi, równinami sandrowymi oraz wzgórzami moren czołowych (wzgórza si ęgaj ą 160 m.n.p.m.). Wsród licznych jezior cz ęść stanowi oligotroficzne jeziora lobeliowe. Najwi ększymi jeziorami s ą: Jasie ń, Skotowskie i Gł ębokie. Lasy, w wieku 40-100 lat, to głównie lasy iglaste z sosn ą oraz mieszane i li ściaste lasy z bukiem i d ębem. W dolinach strumieni wyst ępuj ą ł ęgi olszowo-jesionowe. Krajobraz ostoi jest zró żnicowany, z licznie wyst ępuj ącymi w ąwozami i wzgórzami, osi ągaj ącymi wysoko ść do 160 m n. p. m. Wyst ępuje co najmniej 22 gatunki ptaków z Zał ącznika I Dyrektywy Ptasiej. W okresie l ęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej nast ępuj ących gatunków ptaków: kania ruda, lelek, rybołów, brodziec piskliwy, nurog ęś ; w stosunkowo wysokim zag ęszczeniu wyst ępuj ą: bocian czarny, g ąsiorek, lerka, żuraw. Wiele cennych, dobrze zachowanych typów siedlisk z zał ącznika I Dyrektywy Siedliskowej tworz ących mozaik ę. Szczególnie cenne s ą ró żnego typu torfowiska i lasy ł ęgowe (obszar zawieraj ący tego typu siedliska proponowany jako obszar siedliskowy w ramach "Shadow List"). Na obszarze gminy ma si ę znajdowa ć cz ęść projektowanego specjalnego obszaru ochrony siedlisk "Dolina rzeki Słupi" PLH220052. Specjalny obszar ochrony siedlisk "Dolina rzeki Słupi" obejmuje rzek ę Słupi ę od Sul ęczyna do jej uj ścia do morza w Ustce oraz wi ększo ść jej dopływów. S ą to równie ż siedliska bardzo wa żne dla cennej fauny. Na szczególn ą uwag ę i podkre ślenie zasługuje: • masowe zgrupowania tarlisk łososia atlantyckiego, troci w ędrownej, której rodzima populacja, ró żni ąca si ę wyra źnie genetycznie zachowała si ę w dorzeczu Słupi, tarliska minoga rzecznego, w górnym biegu rzek masowe wyst ępowanie głowacza białopłetwego, minoga strumieniowego, pstr ąga potokowego, strzebli potokowej, • górski i podgórski charakter rzek, • doskonale zachowane jeziora lobeliowe z reliktow ą ro ślinno ści ą, jedno z wi ększych koncentracji zjawisk źródliskowych na Pomorzu, • du że kompleksy lasów ł ęgowych o podgórskim charakterze; liczne olsy, gr ądy i buczyny, znaczny udział ro ślin rzadkich i zagro żonych z Czerwonych List,

43 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

• bardzo du ża populacja słodkowodnego krasnorostu Hildenbrandtia rivularis, • liczne i bardzo dobrze zachowane biotopy dla ptaków drapie żnych: orlika krzykliwego, błotniaka stawowego, kani rudej, bielika, czy puchacza oraz dla ptaków zwi ązanych z obszarami wodno-błotnymi oraz ł ąkowymi - bociana białego, bociana czarnego, zimorodka, żurawia; tracza nurog ęsi, g ągoła, derkacza. Na obszarach Natura 2000 obowi ązuje zakaz realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu art. 59 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U z 2008 r. nr 199 poz 1227, ze zm.). Na obszarach Natura 2000 zgodnie z art. 33 ustawy o ochronie przyrody zabrania si ę podejmowania działa ń mog ących, osobno lub w poł ączeniu z innymi działaniami, znacz ąco negatywnie oddziaływa ć na cele ochrony obszaru 2000, w tym szczególno ści: • pogorszy ć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt, dla których ochrony wyznaczony obszar Natura 2000, • wpłyn ąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, • pogorszy ć integralno ść obszaru Natura 2000 lub jego powi ązania z innymi obszarami.

5.1.8 Korytarze ekologiczne Ustawa o ochronie przyrody definiuje korytarz ekologiczny jako obszar umo żliwiaj ący migracj ę ro ślin, zwierz ąt lub grzybów. Stanowi on istotny, z punktu widzenia funkcjonowania środowiska, element przestrzeni, gwarantuj ący, poprzez zachowanie warunków migracji organizmów, utrzymanie mo żliwo ści wymiany i istnienia okre ślonej puli genetycznej, liczebno ści osobników i gatunków, a w konsekwencji zachowanie ró żnorodno ści biologicznej środowiska. Poniewa ż korytarze ekologiczne poza przestrzeni ą bytowania stanowi ą w rzeczywisto ści korytarze migracyjne, mo żna w śród nich wyró żni ć kilka typów, ze wzgl ędu na zasi ęg i sposób migracji oraz rodzaj gatunków migruj ących oraz ze wzgl ędu na rol ę funkcjonowania i stopie ń zachowania warunków naturalnych przypisa ć im mo żna rang ę europejsk ą, krajow ą, regionaln ą lub lokaln ą.

44 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Ryc. 11: Ekologiczne ograniczenia lokalizacji elektrowni wiatrowych Źródło: Opracowanie własne

Na terenie gminy wyró żniono korytarze rangi: • krajowej: ► Korytarz ekologiczny Bory Tucholskie Północny – obejmuj ący fragment Parku Krajobrazowego Dolina Słupi, na południe od miejscowo ści Niemczewo – Gał ąź nia Wielka – Niepogl ędzie – Gał ęzów. Korytarz ł ączy Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 Dolina Wieprzy i Studnicy [kod obszaru PLH220038] z Obszarem Specjalnej Ochrony Ptaków [kod obszaru PLB220002]. ► korytarz ekologiczny Kaszubski Północny, który stanowi cz ęść korytarza ekologicznego o randze subregionalnej, tworz ąc sie ć powi ąza ń w obr ębie poszczególnych mezoregionów, • regionalnej: ► korytarz ekologiczny Rzeki Słupi, • lokalnej: ► korytarz ekologiczny wzdłu ż doliny rzeki Skotawy, a tak że mniejsze korytarze ekologiczne wzdłu ż mniejszych cieków.

45 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Wszystkie te obszary powinny by ć zachowane ze wzgl ędu na znaczenie dla równowagi funkcjonalnej w środowisku i stanowi ć uzupełnienie sieci obszarów chronionych. Taka struktura ekologiczno-przestrzenna wymaga w planowaniu przestrzennym odpowiedniego podej ścia opartego na zasadach zrównowa żonego rozwoju. Przy planowaniu inwestycji nale ży wzi ąć pod uwag ę funkcjonowanie przestrzennych powi ąza ń ekologicznych

5.2 Ziele ń urz ądzona i chronione walory kulturowe W gminie D ębnica Kaszubska zachowały si ę przykłady zabytkowej zieleni urz ądzonej, s ą to m. in. park w Krzywaniu, zachowana jest równie ż cz ęść parku w bezpo średnim s ąsiedztwie pałacu w Niepogl ędziu (obecnie szkoła), jednak pod wzgl ędem wielko ści i kompozycji zało żenia, warto ść obiektu jest znacznie mniejsza.. Zabytkowe parki istniej ą tak że w Kotowie, Krzyni, Łabiszewie, Motarzynie, Starnicach, Borz ęcinie, Budowie, Jaworach oraz Podolu Małym. Są to pochodz ące z XVIII i XIX wieku pozostało ści zespołów pałacowo – parkowych. Praktycznie wszystkie s ą zdewastowane i od lat pozbawione piel ęgnacji. Charakterystycznym i dobrze zachowanym elementem w krajobrazie gminy są obsadzane alejami i szpalerami drzew li ściastych drogi wiejskie i aleje prowadz ące do zespołów pałacowych. W nasadzeniach przewa żaj ą klony, jawory, lipy i jesiony, mo żna te ż spotka ć fragmenty alej d ębowych, bukowych czy wierzbowych. Krajobraz gminy kształtuje równie ż budownictwo historyczne, wi ększo ść miejscowo ści nale żała do maj ątków ziemskich, gdzie stał dwór wła ściciela, a tak że budynki gospodarcze i zagrody chłopskie. Dwory zachowane s ą w ró żnym stopniu, s ą to budowle klasycystyczne i pó źnoklasycystyczne oraz eklektyczne, w wi ększo ści z XIX i XX wieku. Pałace w Kotowie, Krzywaniu, Motarzynie i w Starnicach wpisano do rejestru zabytków. Ogromn ą warto ść dla krajobrazu gminy maj ą pozostało ści historycznej architektury przemysłowej i publicznej. Najwi ększ ą warto ść , o skali europejskiej, stanowi ci ąg budowli hydroenergetycznej z pocz ątku XX wieku – elektrownie w Strzegominie, Krzyni i Skarszewie Dolnym, które s ą uzupełnione o budowle pi ętrz ące wody rzeki Słupi, wały i zapory. Od elektrowni prowadz ą linie energetyczne na słupach żelbetowych, cz ęsto równie ż z pocz ątku wieku. Cało ść przedsi ęwzi ęcia zmieniła okoliczny krajobraz, jednak znakomicie si ę we wpisuj ąc. W wi ększo ści miejscowo ści znajduj ą si ę te ż stacje transformatorowe z okresu pierwszej elektryfikacji – pocz ątek XX wieku – niejednokrotnie o interesuj ącej architekturze.

46 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Tabela 4: Rejestr Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków le żą cych na obszarze gminy D ębnica Kaszubska Lp. Organ wpisuj ący do Data wpisu do Obiekt Miejscowo ść rejestru zabytków rejestru zabytków 1 Wojewódzki Ko ściół parafialny p. w. Św. Dębnica Konserwator Zabytków 08.06.1960 Jana Chrzciciela wraz z Kaszubska w Koszalinie otoczeniem 2 Wojewódzki Ko ściół parafialny p. w. Św. Konserwator Zabytków 08.06.1960 Stanisława Biskupa i Dobieszewo w Koszalinie Męczennika wraz z otoczeniem 3 Wojewódzki Ko ściół parafialny p. w. NMP Konserwator Zabytków 29.08.1961 Królowej Polski wraz z Budowo w Koszalinie otoczeniem 4 Wojewódzki Zespół dworsko-parkowy (dwór Konserwator Zabytków 15.02.1966 Starnice i park) w Koszalinie 5 Wojewódzki Konserwator Zabytków 15.02.1975 dom Grabówko w Koszalinie 6 Wojewódzki Zespół dworsko-parkowy (dwór Konserwator Zabytków 12.03.1987 Kotowo i park) w Słupsku 7 Wojewódzki Konserwator Zabytków 28.01.1988 park Krzywa ń w Słupsku 8 Wojewódzki Konserwator Zabytków 24.11.1994 pałac Krzywa ń w Słupsku 9 Wojewódzki Zespół dworsko-parkowy (dwór Konserwator Zabytków 27.12.1994 Motarzyno i park) w Słupsku 10 Wojewódzki Konserwator Zabytków 23.04.1996 park Krzynia w Słupsku 11 Wojewódzki Konserwator Zabytków 06.05.1997 park Podole Małe w Słupsku Źródło: Wojewódzki Konserwator Zabytków w Gda ńsku

Na uwag ę zasługuj ą równie ż stacje kolei z charakterystycznymi wie żami ci śnie ń w Budowie, Dębnicy Kaszubskiej i Motarzynie, stanowi ące jedyn ą pozostało ść po zlikwidowanej linii kolejowej. W D ębnicy Kaszubskiej zachował si ę tak że kompleks budynków kolejowych o funkcji

47 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 mieszkalnej, dodatkow ą atrakcj ą miejscowo ści s ą budynki dawnej papierni, przebudowanej na zakład garbarski. W Jamrzynie i Starniczkach zlokalizowane s ą pozostało ści po młynach wodnych, obecnie prowadzi si ę w tych miejscach gospodarstwa ryb hodowlanych. W wi ększo ści miejscowo ści gminy znajduj ą si ę budynki szkół i świetlic pochodz ących z pocz ątku XX wieku. Jednym z najbardziej warto ściowych elementów krajobrazu s ą nieliczne zabytkowe ko ścioły w Budowie – murowany, wzniesiony na wzgórzu w XIV wieku, w D ębnicy Kaszubskiej – szachulcowy, budowany na przełomie XVI-XVII i XVIII wieku i w Dobieszewie – szachulcowy powstawał w okresie od XVII do XIX wieku.

Tabela 5: Gminna Ewidencja Zabytków gminy D ębnica Kaszubska – wybrane pozycje Lp. Miejscowo ść Opis i rodzaj Wiek Architektura i budownictwo 1 Borz ęcino Pałac murowany 1832 2 Budowo Wie ża ci śnie ń - murowana I ćw. XX w. 3 Jawory Dwór 1880 4 Krzynia Elektrownia wodna murowana Lata 20-te XX w. 5 Skarszów Górny Pałac dworski murowany 1910 6 Strzegomino Elektrownia wodna murowana Parki 7 Borz ęcino Park dworski I poł. XIX w. 8 Jawory Park dworski XIX w. 9 Skarszów Górny Park przypałacowy II poł. XIX w. Cmentarze 10 Budowo Cmentarz wiejski I poł. XIX w. 11 Dobieszewo Cmentarz wiejski II poł. XIX w. 12 Motarzyno Cmentarz podworski XIX w 13 Niepogl ędzie Cmentarz rodowy Puttkamerów XIX w. 14 Podwilczyn Cmentarz wiejski XX w. Źródło: Urz ąd Gminy D ębnica Kaszubska

6 Stan i tendencje przeobra żeń środowiska przyrodniczego gminy

6.1 Przekształcenie rze źby terenu Przekształcenia rze źby terenu zwi ązane s ą zazwyczaj z pozyskiwaniem kopalin, składowaniem odpadów, regulacj ą stosunków wodnych, u żytkowaniem rekreacyjnym, realizacj ą du żych liniowych

48 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 elementów infrastruktury technicznej, robotami niwelacyjnymi dla terenów zabudowy osiedlowej. Najbardziej widoczne przeobra żenia rze źby na obszarze gminy D ębnica Kaszubska zwi ązane były z budow ą elektrowni wodnych i infrastruktury im towarzysz ącej. Na pocz ątku XX wieku dolin ę Słupi w Krzyni przegrodzono 220 metrow ą zapor ą ziemn ą o szeroko ści korony 4 m i 49,5 m szeroko ści podstawy, oraz o wysoko ści 8,3 m. Do elektrowni wodnej pracuj ącej na spadzie 7 m prowadzi kanał o długo ści 150 m. Pierwotnym korytem rzeki płynie niewielka ilo ść wody. Druga zapora ziemna zrealizowana w Strzegominie ma długo ść 460 m, szeroko ść korony wynosi 4 m, szeroko ść podstawy 64 m i o wysoko ści 12,3 m. Elektrownia wodna w Strzegomino pracuje na spadzie 12,3 m i zasilana jest kanałem roboczym o długo ści 960 m. Zabudowa hydrotechniczna doliny spowodowała skrócenie głównego biegu rzeki i zwi ększenie jej spadku. Likwidacja zakoli przyczyniła si ę do powstania starorzeczy. Kanał roboczy dla uzyskania wi ększego spadku rzeki wybudowano równie ż dla elektrowni wodnej w Skarszewie Dolnym w s ąsiedztwie koryta rzeki Skotawy przy uj ściu do rzeki Słupi. Zmiany rze źby wywołane eksploatacj ą kopalin na terenie gminy s ą niewielkie, głównie zwi ązane z nieczynnymi wyrobiskami piasku, znajduj ącymi si ę w miejscowo ściach: Podole Male, Budowo i Dębnica Kaszubska. Podlegaj ą one samoistnym zadrzewieniom, wymagaj ą jednak przeprowadzenia rekultywacji, bowiem mog ą one stanowi ć miejsca niekontrolowanego porzucania odpadów stałych. Degradacja powierzchniowej warstwy gleb wynika głównie z wymywania warstwy próchniczej na gruntach ornych. Powoduje to obni żenie ich produktywno ści. Na obszarze oprócz ww. zjawiska nie odnotowuje si ę obszarów nara żonych na siln ą erozj ę.

6.2 Obszary bezpo średniego zagro żenia powodzi ą Na rzekach Słupia i Skotawa wyst ępuje prawdopodobie ństwo zagro żenia powodziowego. Rzeka Słupia na całym swym odcinku na terenie gminy obj ęta jest osłon ą przeciwpowodziow ą, która ma słu żyć przede wszystkim ochronie obiektów hydroenergetycznych oraz zbiorników retencyjnych i jezior na których s ą one zbudowane. Według ustawy Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 r. za obszary bezpo średniego zagro żenia uwa ża si ę tereny mi ędzy lini ą brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano tras ę wału przeciwpowodziowego, a tak że wyspy i przymuliska oraz obszar pasa nadbrze żnego w rozumieniu ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Zgodnie z wymogami ww. ustawy obowi ązek okre ślenia granic obszarów bezpo średniego zagro żenia powodzi ą spoczywa na Regionalnym Zarz ądzie Gospodarki Wodnej. W zwi ązku z powy ższym dla rzek Słupia i Skotawa wykonane zostały studia ochrony przeciwpowodziowej. W dokumentacji tej

49 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 jako podstaw ę wyznaczenia granic stref zagro żenia powodziowego przyj ęto granice stref A1 i A10. Strefa A1 okre śla zasi ęg obszaru zalewowego odpowiadaj ącemu wysokiemu powodziowemu przepływowi o obj ęto ści przepływu Q. Którego prawdopodobie ństwo przewy ższenia wynosi 1%. Natomiast strefa A10 to cz ęść strefy A1 o najwy ższym poziomie zagro żenia powodziowego i okre śla j ą zasi ęg powodzi odpowiadaj ący przepływowi wysokiemu o prawdopodobie ństwie przewy ższenia o 10 %. Według ustawy prawo wodne, na obszarach bezpo średniego zagro żenia powodzi ą zabrania si ę wykonywania robót oraz czynno ści, które mog ą utrudni ć ochron ę przed powodzi ą, w szczególno ści wykonywania urz ądze ń wodnych oraz wnoszenia innych obiektów budowlanych, sadzenia drzew i krzewów, z wyj ątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz ro ślinno ści stanowi ącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub słu żą cej do wzmocnienia brzegów i obwałowa ń a tak że zabrania si ę zmian ukształtowania terenu, składowania materiałów oraz wykonywania innych robót, z wyj ątkiem robót zwi ązanych z regulacj ą lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, a tak że utrzymywaniem lub odbudow ą, rozbudow ą lub przebudow ą wałów przeciwpowodziowych wraz z ich infrastrukturą. Obszary bezpo średniego zagro żenia powodzi ą uwzgl ędnia si ę m.in. przy sporz ądzaniu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

6.3 Powietrze atmosferyczne Ochrona powietrza nale ży do najistotniejszych zada ń instytucji zajmuj ących si ę ochron ą środowiska ze wzgl ędu na wysokie oddziaływanie atmosfery na inne elementy przyrodnicze tj. gleb ę, szat ę ro ślinn ą oraz wod ę, a tym samym na zdrowie człowieka. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego polega na zwi ększeniu st ęż eń dowolnych substancji lub energii powy żej pewnych warto ści progowych oraz na wprowadzeniu do środowiska substancji obcych. Od 2010 roku ocen ę jako ści powietrza wykonuje si ę dla dwóch stref: 1. aglomeracji trójmiejskiej, w skład której wchodzi Gda ńsk, Gdynia i Sopot, 2. strefy pomorskiej, któr ą stanowi pozostała cz ęść województwa. Ocen ę wykonuje si ę osobno ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia i ochron ę ro ślin. W ocenie pod wzgl ędem ochrony zdrowa bierze si ę pod uwag ę nast ępuj ące wska źniki: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek w ęgla, benzen, ozon, pył PM2,5, pył PM10 i zawarte w nim metale - arsen, kadm, nikiel, ołów oraz benzo(a)piren. Kryteria stosowane w rocznej ocenie powietrza pod k ątem ochrony ro ślin, to dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon.

50 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Na obszarze gminy D ębnica Kaszubska główne zanieczyszczenia powietrza powstaj ą w wyniku spalania nisko-energetycznych paliw stałych w paleniskach domowych oraz na skutek komunikacji samochodowej. Głównym problemem zapobiegania w przypadku niskiej emisji jest brak inwentaryzacji źródeł i wielko ści emisji oraz danych o rodzaju i ilo ści stosowanych paliw. W małych miejscowo ściach, w których nie ma elektrociepłowni i sieciowych systemów zaopatrywania w energi ę stwierdza si ę , zwłaszcza w okresie grzewczym wzrost poziomu benzo(a)pirenu. Przyczyn ą nadmiernej emisji zanieczyszcze ń ze środków transportu jest zły stan techniczny pojazdów, zła eksploatacja i przestoje w ruchu, głównie na drodze wojewódzkiej 210 w miejscowo ści D ębnica Kaszubska. Prowadzi to, do obni żenia jako ści powietrza, a zanieczyszczenie wzdłu ż tego szlaku komunikacyjnego ma tendencj ę wzrostow ą. Na terenie gminy nie ma wielkich zakładów przemysłowych, które emitowałyby zanieczyszczenia do atmosfery. Z raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska o jako ści powietrza wynika, i ż powietrze na obszarze gminy spełnia wymagania roczne co do jako ści i nie stanowi zagro żenia dla środowiska przyrodniczego oraz dla ludzi. Działania w zakresie ograniczenia emisji powierzchniowej to m.in. rozbudowa centralnych systemów zaopatrywania w energi ę ciepln ą i pozyskiwania nowych odbiorców, zmiana paliwa na lepsze, zastosowanie energii elektrycznej oraz indywidualnych źródeł energii odnawialnej, zmniejszenie strat ciepła poprzez wprowadzenie termoizolacji budynków. Działania w zakresie edukacji ekologicznej to m.in. opracowanie programu ochrony powietrza dla Niskiej Emisji przeprowadzenie akcji edukacyjnej w postaci dystrybucji ulotek, artykułów w lokalnej prasie na temat szkodliwo ści spalania odpadów i paliw niskiej jako ści, konieczno ści oszcz ędzania energii cieplnej i elektrycznej, prawidłowej eksploatacji pieców kaflowych i kominków, propagowanie ekologicznego sposobu życia w przedszkolach, szkołach, w śród rodziców poprzez zabaw ę, prelekcje, konkursy, wycieczki. Specyficznym rodzajem zanieczyszczenia powietrza jest hałas. Zjawisko to spowodowane jest ró żnymi źródłami, a charakter d źwi ęku jest czysto fizyczny. Źródła hałasu emituj ą do środowiska energi ę akustyczn ą. Hałas to d źwi ęki o cz ęstotliwo ściach do 16 do 16000 Hz, hałas podzieli ć mo żna na przemysłowy, drogowy i komunalny. Na obszarze gminy D ębnica Kaszubska głównym źródłem hałasu s ą środki transportu i komunikacji samochodowej, poruszaj ące si ę po drodze wojewódzkiej 210, a tak że maszyny i urz ądzenia rolnicze. Na obszarze gminy nie s ą prowadzone badania hałasu drogowego, jednak nat ęż enie ruchu na drogach wzrasta systematycznie. Nast ępnym maj ącym negatywny wpływ na środowisku s ą źródła pól elektromagnetycznych. Do

51 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 podstawowych źródeł nale żą przewody linii wysokiego napi ęcia pr ądu zmiennego, stacje transformatorowe i urz ądzenia zasilane pr ądem zmiany, anteny stacji bazowych telefonii komórkowej oraz w mniejszym stopniu sprz ęt gospodarstwa domowego. Na terenie gminy najpowa żniejszym źródłem promieniowania elektromagnetycznego s ą stacje bazowe telefonii komórkowej. Instalacje te emituj ą niejonizuj ące promieniowanie elektromagnetyczne, generowane przez anteny stacji w czasie jej pracy, a moc promieniowania jest ró żna w zale żno ści od wielko ści stacji i od jej obci ąż enia. Wokół wybudowanych stacji istnieje mo żliwo ść utworzenia obszarów ograniczonego u żytkowania. Na terenie gminy do tej pory, ze wzgl ędu na umieszczenie anten na du żych wysoko ściach, niedost ępnych dla ludzi, nie wyst ąpiła potrzeba tworzenia takich obszarów. Przez obszar gminy przebiega napowietrza linia elektroenergetyczna o napi ęciu 110 kV. Wyst ępowanie takich linii wymaga wyznaczenia stref ochronnych o okre ślonych rygorach w zale żno ści od nat ęż enia pola elektromagnetycznego, pod liniami o wymienionym napi ęciu mo że wyst ępowa ć jedynie strefa ochronna drugiego stopnia z zakazem lokalizacji budynków mieszkalnych. Nale ży mie ć na uwadze, i ż oddziaływanie promieniowania niejonizuj ącego na środowisko b ędzie stale wzrasta ć, co zwi ązane jest z post ępem cywilizacyjnym. Nowo budowane instalacje stacji telefonii komórkowej i linii elektroenergetycznych s ą opiniowane zarówno przez Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego, jak i przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Ich powstawanie zwi ązane jest głównie z rozwojem bezprzewodowego, szybkiego internetu oraz z planowanymi inwestycjami w odnawialne źródła energii tj. farmy wiatrowe i farmy ogniw fotowoltaicznych. Wpływ negatywnego oddziaływania promieniowania niejonizuj ącego na środowisko mo żna ograniczy ć tworz ąc strefy ochronne wokół źródeł ich powstawania oraz poprzez dobór odpowiednich i nowoczesnych technologii

6.4 Wody powierzchniowe i podziemne Obszar gminy D ębnica Kaszubska posiada stosunkowo gęst ą sie ć rzek i jezior. Zdecydowana wi ększo ść gminy znajduje si ę w dorzeczu rzeki Słupi. Obecnie nie ma aktualnych wyników bada ń jako ści wód powierzchniowych. Badania prowadzone w latach wcze śniejszych wykazywały, i ż stan wód si ę poprawia. Mają na to wpływ inwestycje zwi ązane z rozbudow ą i budow ą nowych systemów kanalizacji oraz modernizacja oczyszczalni ścieków, a tak że na skutek wi ększej świadomo ści ekologicznej rolników zmniejsza si ę ładunek zanieczyszcze ń spływaj ących do wód z

52 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 terenów rolniczych. Na popraw ę jako ści wód rzek, głównie w rzece Skotawa, ma wpływ stosowanie nowszych technologii w gospodarstwach hodowli ryb. Niestety wody rzek i jezior na terenie gminy nie osi ągaj ą planowanego stopnia czysto ści, głównie ze wzgl ędu na zanieczyszczenie bakteriologiczne. Na jako ść wody w górnym biegu Słupi wpływ wywieraj ą zanieczyszczenia dopływaj ące z osiedli i obszarów u żytkowanych rolniczo, zagospodarowanie turystyczne jezior oraz zanieczyszczenia z lewobrze żnych dopływów rzeki. Z kolei czysto ść środkowego biegu Słupi determinuj ą uchodz ące tu dopływy: Bytowa, Kamienica, Brodek. Odpowiednio dolny bieg rzeki przyjmuje zanieczyszczenia niesione przez Skotaw ę (znaczna poprawa stanu czysto ści), oraz zanieczyszczenia rolnicze. Porz ądkowanie gospodarki wodno ściekowej oraz rozwój ekologicznego rolnictwa powinno przynie ść dalsz ą popraw ę stanu czysto ści wód dorzecza Słupi, w obr ębie gminy. Nale ży wspomnie ć, i ż w ramach wdra żania Ramowej Dyrektywy Wodnej uległ zmianie dotychczasowy sposób okre ślania czysto ści rzek. W nowej metodyce ocenia si ę tzw. "stan ekologiczny wód" w oparciu głównie o metody biologiczne. Bada si ę makrofity, fitoplankton, bentos oraz ichtiofaun ę, i w oparciu o wyniki tych bada ń prowadzi si ę b ędzie ocen ę stanu ekologicznego rzeki. Celem tej polityki jest osi ągni ęcie „dobrego stanu wód” do roku 2015. Wody podziemne, jako główne źródło zaopatrzenia w wod ę pitn ą dla ludno ści, musz ą by ć obj ęte szczególn ą ochron ą. Ze wzgl ędu na stosunkowo powolne zmiany w ich jako ści, monitoring jako ści musi by ć prowadzony na wszystkich wyznaczonych jednolitych cz ęś ciach wód. Na obszarze gminy zlokalizowano cz ęść Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 117 Bytów. Wody podziemne w obszarze gminy są typowe dla płytkich systemów wodono śnych obszarów rejonów pojezierzy Polski północnej. Głównie s ą to to wody wodorow ęglanowo-wapniowe, w tych wodach mo żliwe jest podwy ższenie zawarto ści żelaza i manganu. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gda ńsku w 2007 roku zbadał stan czysto ści cz ęś ci wód podziemnych w punkcie pomiarowym w D ębnicy Kaszubskiej a przebadane wody zaliczono do I i do II klasy jako ści. S ą to wody bardzo dobrej i dobrej jako ści o nieodnotowanych przekroczeniach wska źników. Aktualne zu życie wody w poszczególnych systemach wodoci ągowych nie przekracza ustalonych zasobów eksploatacyjnych dla poszczególnych uj ęć wody. Pobór wody na terenie gminy nie powoduje zachwiania równowagi zasobów wód podziemnych.

53 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

6.5 Degradacja szaty ro ślinnej i jej przyczyny oraz negatywne zjawiska zaobserwowane w faunie Degradacja szaty ro ślinnej najwyra źniej wyst ępuje na obszarach le śnych, gdzie przejawia si ę mono- typizacj ą polegaj ącą na tworzeniu znacznych powierzchni monokultur gatunków drzew iglastych, bez zró żnicowania typów siedlisk. Inn ą form ą jest pinetyzacja, zwi ązana z wprowadzaniem gatunków drzew iglastych na siedliska lasów li ściastych. Powoduje to obni żenie potencjału żyznych siedlisk i zmniejszenie bioró żnorodno ści obszarów le śnych. Do ść cz ęst ą form ą jest juwenalizacja, szczególnie długowiecznych lasów bukowych i d ębowych, jako skutek eksploatacji ich drzewostanów w wieku okre ślonym tylko zasadami gospodarki le śnej. Przejawem tej formy jest brak starodrzewów, zwłaszcza li ściastych, natomiast rozpowszechnione s ą młodociane i regeneracyjne fazy rozwoju zbiorowisk le śnych. Na nowo powstaj ących siedliskach lasów bukowych i d ębowych prawdopodobne s ą szkody spowodowane przez zwierzyn ę płow ą – sarny i jelenie. Zmianom ulega równie ż ro ślinno ść niskotorfowiskowa ł ąk nadrzecznych Słupi, Skotawy, Granicznej i innych. Degraduj ący wpływ wywieraj ą głównie jednostronne zabiegi odwadniaj ące, regulacja rzek i wycinanie zakrzacze ń nad rowami oraz podsiewanie obcymi gatunkami ro ślin. Na tych obszarach oraz w obr ębie pozostałych obni żeń terenu z zachowan ą ro ślinno ści ą ł ąkow ą obserwuj ę si ę du żą dynamik ę zmian szaty ro ślinnej. W wyniku zaniechania zabiegów melioracyjnych i wskutek wtórnego zabagniania powstaj ą spontaniczne zbiorowiska regeneracyjne turzycowisk, ziołoro śli, zaro śli wierzbowych oraz olszyn. Zaniechanie koszenia wpływa na przyspieszanie sukcesji w kierunku powstawania zbiorowisk wysokich traw, bylin lub krzewów i drzew. W obr ębie niewielkich, najcz ęś ciej bezodpływowych powierzchni torfowisk wysokich i przej ściowychn negatywne zmiany szaty ro ślinnej generuje niekontrolowane uruchomienie odpływu wód oraz eutrofizacja. Powoduj ą one ograniczenie procesów torfotwórczych lub ich zanik i zwi ązane z tym murszenie torfów. W nast ępstwie tego szybko zanika charakterystyczna kombinacja gatunków dla wyst ępuj ących tu zbiorowisk. Stanowiska chronionych gatunków ro ślin wyst ępuj ące poza ustanowionymi formami ochrony przyrody s ą zagro żone przede wszystkim masow ą niekontrolowan ą penetracj ą turystyczn ą, odwadnianiem gruntów u żytkowanych rolniczo oraz przez masowe pozyskiwanie runa le śnego. Dodatkowym zagro żeniem dla flory jest stosowanie herbicydów i pestycydów w rolnictwie. W ostatnich latach zaobserwowano drastyczny spadek liczebno ści populacji l ęgowych niektórych gatunków ptaków, nast ępuj ący w wyniku zmian w u żytkowaniu terenu. Obserwowane s ą tendencje spadkowe liczebno ści populacji wszystkich gatunków płazów, z uwagi na zanik drobnych, czystych

54 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 zbiorników wodnych oraz gadów, w wyniku zmniejszania si ę obszarów żerowania i terenów lęgowych. Płazy i gady s ą mało odporne na chemizacje środowiska, dotykane s ą chorobami i problemami z reprodukcj ą. Negatywne zmiany obserwuje si ę równie ż w ichtiofaunie rzek i jezior na obszarze gminy. Spowodowane s ą one niekorzystn ą struktur ą wiekow ą ryb z przewag ą młodych, niedojrzałych do rozrodu osobników, a tak że siln ą presj ą w ędkarsk ą. Wysoka liczebno ść młodych ryb jest rezultatem sztucznych zarybie ń. W wyniku oddziaływa ń antropogenicznych, takich jak gospodarka łowiecka i hodowla oraz nadmierna penetracja kompleksów le śnych, zmianom ulega skład gatunkowy ssaków żyj ących w lesie, wyst ępuj ą zaburzenia naturalnych ła ńcuchów pokarmowych. Utrudnione s ą w ędrówki i migracje zwierz ąt ze wzgl ędu na sie ć komunikacyjn ą i elektroenergetyczn ą, zapory i jazy a tak że z powodu hałasu. Ska żenie środowiska wskutek chemizacji prowadzi do gini ęcia i chorób owadów, w tym pszczół. Odnotowuje si ę natomiast wzrost populacji szerszeni. Gini ęcie owadów, głównego źródła pokarmu dla innych zwierz ąt przyczynia si ę po średnio do zmniejszania populacji płazów, gadów i ptaków.

6.6 Tereny o obni żonych walorach estetyczno-widokowych krajobrazu Generalnie mo żna stwierdzi ć, i ż krajobraz w gminie D ębnica Kaszubska pozostaje na przewa żaj ącym obszarze jest harmonijny i zachowuje atrakcyjność pejza żu wiejskiego. Zdarzają si ę jednak budynki zarówno w zabudowie indywidualnej, jak i w osiedlach wielorodzinnych, jest od lat nieremontowana. Budynki te głównie pochodz ą w przewa żaj ącej wi ększo ści z lat 70-tych i 80-tych XX wieku. Głównymi przyczynami zaniedba ń s ą ni ższe zarobki mieszka ńców wsi i długie przystosowanie po zmianach gospodarczych z lat 90-tych XX wieku. Dodatkowym zjawiskiem obni żaj ącym walory widokowe zwi ązane ze zmianami gospodarczymi s ą zdewastowane i nieu żytkowane budynki byłych Pa ństwowych Gospodarstw Rolnych – PGR. Obecnie kładzie si ę du ży nacisk na estetyk ę krajobrazu i planowanie przestrzenne. Wszystkie działania i inwestycje musz ą by ć spójne pod wzgl ędem uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

7. Ograniczenia oraz wskazania i szanse rozwoju gminy (osadnictwo, przemysł, usługi, turystyki, walory przyrodnicze i inne) Walory środowiska naturalnego stwarzaj ą, zarówno szanse rozwoju jak i ograniczaj ą rozwój na terenie gminy D ębnica Kaszubska. Głównie w granicach Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. Plan Ochrony Parku Krajobrazowego okre śla, i ż dalszy rozwój zabudowy mo żliwy jest jedynie jako kontynuacja układów przestrzennych istniej ących jednostek osadniczych. Rozwój osadnictwa mo że

55 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 by ć realizowany w miejscowo ściach gminy we wszystkich formach zabudowy jednorodzinnej i zwartej osiedlowej, poprzez rozwój istniej ących jednostek osadniczych. Na obszarze gminy mo żliwy jest rozwój przemysłu, usług i rzemiosła. Dla rozwoju zabudowy produkcyjnej i usługowej obowi ązuj ą jednak ograniczenia dotycz ące takie jak przy zabudowie mieszkaniowej co do zachowania odległo ści od wskazanych urz ądze ń wodnych i zbiorników wodnych. Niepo żą dana jest równie ż lokalizacja inwestycji uci ąż liwych dla wód, je śli zaprojektowane rozwi ązania techniczne i technologiczne nie s ą gwarancj ą zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem wód podziemnych, przede wszystkim w rejonie D ębnicy Kaszubskiej oraz na terenach wykazuj ących brak naturalnej izolacji od powierzchni w dolinach Skotawy i Warblewskiej Strugi. Głównymi ograniczeniami w rozwoju rolnictwa jest spowodowana wysokim stopniem lesisto ści, niekorzystnym odczynem gleb i poło żeniem gminy na terenach chronionych, co skutkuje tym, i ż wyst ępuj ą specjalne uwarunkowania prawne dotycz ące ochrony i zagospodarowania. Poło żenie na obszarach chronionych wyklucza, zgodnie z obowi ązuj ącymi zasadami intensywne formy gospodarki rolnej, które mo że mie ć znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Ograniczeniem dla turystyki w głównej mierze jest brak odpowiedniej infrastruktury. Park krajobrazowy stanowi wielk ą atrakcj ę turystyczn ą dla np. wypraw pieszych i rowerowych, jednak że jednocze śnie w pewien sposób ogranicza jej rozwój. Regulacje w nim obowi ązuj ące nie sprzyjaj ą spontanicznym zachowaniom oraz ogranicza rozwój biznesu turystycznego, który z kolei wpływa na wzrost liczby odwiedzaj ących turystycznie i rekreacyjnie ludzi. Drobny biznes jest przewa żnie wyznacznikiem dla ocenienia sensu powa żnego zaanga żowania środków dla rozwoju o środka. Szans ą wykorzystania przyjaznych dla rekreacji jezior, g ęstej sieci rzek i cieków wodnych, du żych obszarów le śnych obfituj ących w owoce runa le śnego znajduj ących si ę w obszarze gminy jest propagowanie alternatywnych form rekreacji w stosunku do np. sp ędzania czasu na pla żach nadmorskich kurortów. B ędzie to rozwój agroturystyki, turystyka kwalifikowana jak np. kajakarstwo, a tak że wycieczki piesze, rowerowe, w ędkarstwo, obserwacja ptaków, jazda konna i grzybobranie. Wykorzystanie tej szansy warunkowane jest jednak wyposa żenie przestrzeni gminy w stanice kajakowe i w ędkarskie, kolejne ście żki rowerowe i szlaki piesze oraz ich czytelne oznakowanie. Du żym atutem s ą działania promocyjne prowadzone przez dyrekcj ę Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. Atrakcyjno ść tych terenów wzrasta równie ż poprzez dynamiczne działania na rzecz powi ększenia długo ści ście żek przyrodniczych oraz przez popularyzacj ę i informowanie o walorach przyrodniczych Parku. Dodatkow ą szans ą dla rozwoju turystyki jest bogate dziedzictwo historyczne. Na pierwszym miejscu trzeba wymieni ć zespół elektrowni

56 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 wodnych i towarzysz ących im unikatowych budowli in żynierskich. Niewykorzystywane w turystyce s ą dotychczas zespoły dworsko-parkowych i budowle im towarzysz ące. Dzieje si ę tak ze wzgl ędu na ich gł ębok ą degradacj ę i brak remontów. Wskazane jest ich wyremontowanie i zagospodarowanie, podobne działania wskazane s ą dla atrakcyjnych obiektów archeologicznych i zabytkowych cmentarzy. Dodatkowo nale żałoby je poł ączy ć i wyznaczy ć trasy turystyki kulturowej. Znaczne zasoby wód podziemnych wysokiej i średniej jako ści umo żliwiaj ą rozwój bardziej wodochłonnych bran ż przemysłu, w tym rolno-spo żywczego, oczywi ście pod warunkiem stosowania czystych i bezpiecznych technologii. Na terenie gminy istniej ą mo żliwo ści wytwarzania energii odnawialnej, w tym energii pozyskiwanej z wiatru i energii słonecznej, z zastrze żeniem dotycz ącym parku krajobrazowego i stref ą jego ekspozycji krajobrazowej. Wybitnie korzystnymi warunkami dla rozmieszczenia farm wiatrowych dysponuje północna i północno-zachodnia cz ęść gminy. Szansami rozwoju jest tak że produkcja biomasy na rozległych terenach rolniczych oraz przetwórstwo drewna zwi ązana z du żymi zasobami tego surowca. Z uwagi na korzystne poło żenie, w pobli żu miasta Słupsk, gmina posiada bardzo dobre warunki dla rozwoju funkcji mieszkaniowej.

7.1 Analiza SWOT dla gminy D ębnica Kaszubska W celu okre ślenia uwarunkowa ń wynikaj ących z potrzeb i mo żliwo ści rozwoju gminy sporz ądzono analiz ę SWOT*. Mocne strony: • Wysoki potencjał agroekologiczny i turystyczny, • Blisko ść miasta Słupsk, • Komunikacja miejska na obszarze gminy, • Wysoki potencjał le śny, wyst ępowanie du żych zwartych kompleksów le śnych, • Rozwój turystyki – szlaki kajakowe, wycieczki piesze i rowerowe, elektrownie wodne, • Dobrze rozwini ęta sie ć dróg, • Du ży udział w powierzchni gminy obszarów Natura 2000, b ędących wykładnikiem walorów przyrodniczych oraz atrakcyjno ści krajobrazowej i rekreacyjnej. Słabe strony: • Ograniczenia rozwoju przestrzennego wynikaj ące z wyst ępowania wysokich klas bonitacyjnych gleb oraz obszarów chronionych, • Degradacja byłych Pa ństwowych Gospodarstw Rolnych, • Podwy ższone ryzyko wyst ępowania powodzi w dolinach rzek Skotawa i Słupia,

57 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

• Nierównomierny rozwój gminy, • Rozdrobnienie gospodarstw rolnych, • Niska świadomo ść ekologiczna mieszka ńców, • Słabo rozwini ęta słu żba zdrowia, Szanse: • Przebudowa sieci dróg, • Rewitalizacja byłych Pa ństwowych Gospodarstw Rolnych, • Rozwój przemysłu, • Rozwój budownictwa mieszkaniowego, • Rozwój agroturystyki i turystyki kwalifikowanej, • Wykorzystanie walorów krajobrazowych i przyrodniczych, • Pozabud żetowe środki finansowe, • Inwestorzy zagraniczni, • Współpraca z s ąsiednimi gminami, np. poprzez wspólne inwestycje turystyczne, • Inwestycje proekologiczne, • Dost ęp do szkolnictwa wy ższego, • Zatrzymanie migracji ludzi młodych do wi ększych miast i za granic ę. Zagro żenia: • Emigracja wykształconych młodych ludzi do pracy poza obszarem gminy D ębnica Kaszubska, • Ska żenie środowiska, • Stosowanie niewła ściwych technologii w rolnictwie, • Zagro żenie powodziowe, • Starzenie si ę społecze ństwa, • Niski przyrost naturalny, • Likwidacja placówek o światowych, • Organizacja słu żby zdrowia. *Źródło: Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy D ębnica Kaszubska, 2011

58 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

8. Realizacja zada ń w zakresie ochrony i kształtowania środowiska w gminie w latach 2009-2012, Raport z realizacji PO Ś 2009-2012

8.1. Podstawa, cel i zakres opracowania raportu z realizacji PO Ś gminy D ębnica Kaszubska Celem raportu z realizacji Programu Ochrony Środowiska gminy Dębnica Kaszubska jest przedstawienie realizacji zaplanowanych zada ń zapisanych w tym dokumencie. Niniejszy Raport charakteryzuje kierunki działa ń i zada ń oraz zakres niezb ędnych zmian dla optymalizacji osi ągni ęcia wyznaczonych celów w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy w latach 2011 – 2012. Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 nr 25 poz. 150 ze zm.) Wójt Gminy co 2 lata przedstawia raport z realizacji programu ochrony środowiska Radzie Gminy. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Dębnica Kaszubska na lata 2009 – 2013 r. został przyj ęty Uchwał ą nr XXX/196/2009 Rady Gminy Dębnica Kaszubska z dnia 23 kwietnia 2009 roku. Zdefiniowane w raporcie cele i kierunki działania zgodne są z aktualnie obowi ązuj ącymi przepisami odnosz ącymi si ę do ochrony środowiska: - polityk ą ekologiczn ą pa ństwa, - programem ochrony środowiska dla województwa pomorskiego, - programem ochrony środowiska dla powiatu Słupskiego. Ustawa „Prawo ochrony środowiska” nie okre śla wymaga ń dotycz ących formy i struktury raportu z realizacji gminnego programu ochrony środowiska. W samym Programie zało żono, iż analiza realizacji programu polega ć b ędzie przede wszystkim na monitorowaniu czyli obserwacji zmian w wielu wzajemnie ze sob ą powi ązanych sferach funkcjonowania danego obszaru (ekonomicznej, społecznej, ekologicznej itp.) oraz ocenie wybranych wska źników.

8.2 Stan realizacji zada ń przewidzianych w Programie oraz wykonane zadania dodatkowe. Program Ochrony Środowiska wyró żnił cele priorytetowe (krótkoterminowe), średnioterminowe i cele perspektywiczne. Wszystkie cele formułowane s ą na bazie potrzeb, osi ągalno ści, realno ści i mierzalno ści. Z uwagi na ograniczone mo żliwo ści finansowania i wielorako ść potrzeb wynikaj ących zarówno z konieczno ści dostosowania standardów ochrony środowiska do poziomów przyj ętych w Unii Europejskiej, jak i niezb ędnych dla poprawy warunków życia i nadrobienia opó źnie ń w tym zakresie. O ich faktycznej kolejno ści zadecydowały mo żliwo ści finansowe. Poni żej przedstawiono informacje o kosztach i stopniu realizacji zada ń zaplanowanych w Programie Ochrony Środowiska (PO Ś), przyj ęto układ tabelaryczny.

59 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Tabela 6: Realizacja zada ń uj ętych w Programie Ochrony Środowiska gminy D ębnica Kaszubska w latach 2009-2012

60 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

Termin Koszt realizacji w tys. zł / źródło finansowania Lp. Nazwa i opis przedsi ęwzi ęcia Wykonawca Realizacja realizacji 2009 2010 2011 2012 Zadania w zakresie poprawy stanu czysto ści wód powierzchniowych oraz zabezpieczenia wód podziemnych przed ska żeniem oraz zapewnienia odpowiedniej jako ści użytkowej wody i racjonalizacji gospodarowania zasobami wodnymi (Pierwszy cel priorytetowy, Pierwszy cel średnioterminowy) 1 „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej HYDROBUDOWA Warto ść : i wodoci ągowej wraz z przył ączami GDA ŃSK S.A. 7 532 801,72 zł w miejscowo ściach Krzynia, ul. Grunwaldzka -dofinansowanie Niemczewo, Motarzyno, Kotowo, 135 z Regionalnego gm. D ębnica Kaszubska” Gda ńsk Programu Rozwoju 2007 - 2011 zrealizowano x x x I ETAP Regionalnego 2007 – 2013 w wys. 4 653 578,03 zł, oraz z ANR w wys. 300 000,00 zł 2 „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej PPHU SOMBUD Warto ść : 5 332 561,22 i wodoci ągowej wraz z przył ączami Socha Mirosław zł w miejscowo ściach Budowo, Ul. Ceramiczna 1A, - dofinansowanie z Gał ęzów, Niepogl ędzie, Gmina Somonino Programu Rozwoju Dębnica Kaszubska 2007-2011 zrealizowano x x x Obszarów Wiejskich II ETAP 2007 – 2013 w wys. 3 000 041,00 zł, oraz z ANR w wys. 300 000,00 zł 3 Budowa sieci wodoci ągowej z Zakład Wodno – Warto ść : miejscowo ści Maleniec do Kanalizacyjny i 236 553,97, miejscowo ści Gogolewko C.O. - dofinansowanie Kazimierz Formela 2012 zrealizowano x x x z Programu Rozwoju ul. Zamkowa 40A Obszarów Wiejskich Kartuzy 2007 – 2013 w wys. 130 950,00 4 Budowa zbiorczej sieci kanalizacji GAZOEFEKT 2010 zrealizowano x Warto ść : x x sanitarnej oraz budowa lokalnej Zakład 666 353,60 zł

61 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

biologicznej oczyszczalni ścieków Rzemie ślniczy, - dofinansowanie w miejscowo ści Podwilczyn, gmina Józef Z Dębnica Kaszubska Gierszewski Wojewódzkieg Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w wys. 340 000,00 zł 5 Budowa sieci wodoci ągowej z EKO-INSTAL Warto ść : miejscowo ści Budowo do Piotr Kuczkowski 356 482,22, x miejscowo ści Jawory z przył ączami ul. Osiedle Le śne 1 2011 zrealizowano x dofinansowanie z x w miejscowo ści Jawory Studzienice ANR w wys. 320 657,96 6 Budowa sieci wodoci ągowej z Z G K Sp. z o.o. Warto ść : miejscowo ści Gogolewo do ul. Zjednoczenia 2009-2010 zrealizowano 217 976,64 x x x miejscowo ści Dobra – Dobrzec 48D Dębnica Kaszubska 7 Budowa sieci wodoci ągowej PPHU SOMBUD i kanalizacyjnej w m. Podole Małe, Socha Mirosław Żarkowo, Dobieszewo, Łabiszewo, Ul. Ceramiczna 1A, Brzeziniec, Starnice, D ębnica Somonino Kaszubska, w trakcie 1 193 100,00, realizacji, dofinansowanie 2012 x x x INTERKIS – AQUA zrealizowano z ANR Budowa Stacji Uzdatniania Wody w – Technologie Borz ęcinie i Dobieszewie SUW w wys. Uzdatniania Wody 500 000,00 zł III ETAP Zenon Szturomski, ul. Czy żewskiego 38 80-366 Gda ńsk 8 Badanie jako ści ścieków Zakład Gospodarki Zadanie odprowadzanych do odbiorników Komunalnej w 2009-2012 7272,18 6193 9948,75 6126 ci ągłe wód powierzchniowych Dębnicy Kaszub. 9 Budowa oczyszczalni planowane x x x x x x przydomowych w zabudowie

62 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

rozproszonej Zadania w zakresie zapewnienia odpowiedniej jako ści u żytkowej wody i racjonalizacji gospodarowania zasobami wodnymi (Drugi cel priorytetowy, Pierwszy cel średnioterminowy) 10 Badanie jako ści ujmowanej wody Z G K Sp. z o.o. w Zadanie podziemnej Dębnicy 2009-2012 24215,77 22505,9 15585,97 17137 ci ągle Kaszubskiej Zadania w zakresie upowszechniania wiedzy o środowisku i jego funkcjonowaniu oraz o lokalnych zasobach i walorach (Trzeci cel priorytetowy, Drugi cel średnioterminowy) 11 Poszerzenie wiedzy pracowników -Fundacja Rozwoju samorz ądowych, radnych i sołtysów Uniwersytetu Gda ńskiego, w zakresie prawa ochrony -GDO Ś w Gda śsku, środowiska -Park Krajobrazowy 250 „Dolina Słupi” (dodatkowo 3289 (dodatkowo Ś ń Zadanie 0 zł (szkolenia i -WFO iGW w Gda sku, 2009-2012 szkolenia i 0 zł szkolenia i warsztaty -AD-EKO, ci ągłe warsztaty bezpłatne -NOT Słupsk, warsztaty bezpłatne) -Urz ąd Marszałkowski bezpłatne) woj. Pomorskiego, -NIRAS IC Sp. zo.o. -JG Training Warszawa -GRINIAR Skierniewice 12 Wytyczenie i oznakowanie ście żek przyrodniczych, udost ępniaj ących planowane x x x x x x najwarto ściowsze elementy środowiska przyrodniczego Gminy

13 Kontynuowanie i rozwój -Warsztaty – ochrona współpracy z Parkiem walorów turystycznych, Krajobrazowym „Dolina Słupi” w Zadanie -Walory przyrodnicze x x x x x zakresie skutecznej ochrony i obszarów chronionych – ci ągłe wykorzystania zasobów i walorów warsztaty szkoleniowe Parku oraz ich efektywnej promocji dla społ. lokalnych Zadania w zakresie rozszerzenia zorganizowanej, selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, z uwzgl ędnieniem wielkogabarytowych i niebezpiecznych, pochodz ących z gospodarstw domowych oraz zabezpieczenia gleb przed ska żeniem (Czwarty cel priorytetowy, Czwarty cel średnioterminowy)

63 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

14 Opracowanie i zaopiniowanie gminnego planu usuwania wyrobów mgr Andrzej Rudzki 2011 zrealizowano x x 4000 x zawieraj ących azbest 15 Stała kontrola nielegalnych Zadanie Zadanie własne 2009-2012 x x x x wysypisk odpadów i ich eliminacja ci ągłe 16 Rozwój selektywnej zbiórki PGK Sp. z o.o. odpadów z terenów parkingów Słupsk Zadanie 2009-2012 105144,93 136227,51 160895,23 119454,45 le śnych i miejsc odwiedzanych ci ągłe turystycznie w ci ągu roku Elwoz Sierakowice 17 Rozwój zbiórki zu żytego sprz ętu Zadanie elektronicznego i AGD nie- Elektronikzbiór 2009-2012 ci ągłe - 0 0 0 0 bezpiecznych, pochodz ących z porozumienie gospodarstw domowych W zakresie wykorzystania posiadanych zasobów i walorów środowiska dla tworzenia „zielonych” miejsc pracy oraz przywrócenia harmonii krajobrazu wiejskiego (Pi ąty cel priorytetowy, Trzeci cel średnioterminowy) 18 Sporz ądzanie studium uwarunkowa ń INPLUS Sp. z o.o. i kierunków zagospodarowania ul. Wilczy ńskiego 2010 zrealizowano x 55510 x x przestrzennego gminy D ębnica 25E/216 Kaszubska 10-686 Olsztyn 19 Opracowanie gminnego i zało żenie w trakcie gminnego rejestru zabytków oraz Zadanie własne x x x x x realizacji ustalenie zasad ochrony 20 Zagospodarowywanie skwerów i Józef Kozłowski terenów zieleni publicznej w Tychowo 16, 76-100 2009-2010 zrealizowano 229 288,70 275 555,30 x x miejscowo ściach Gminy Sławno Zadania w zakresie poprawy stanu powietrza atmosferycznego przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii, racjonalizacja zu życia energii (Pi ąty cel średnioterminowy) 21 Opracowanie gminnego programu mgr in ż. Ryszard 2011 zrealizowano zaopatrzenia w ciepło, przy Musiał x x 5500 x wykorzystaniu ró żnorodnych źródeł ekologicznych

64 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

22 Przebudowa urz ądze ń kotłowni w ZGK D ębnica 2011-2012 obiektach u żyteczno ści publicznej Kaszubska zrealizowano x x 16285,2 152500,71 (szkoły, o środki zdrowia, świetlice wiejskie) na paliwa ekologiczne 23 Termomodernizacja budynków PUH DANLID 2010-2011 użyteczno ści publicznej w tym Węgorzynko 6E, 77- zrealizowano x 1281779,52 239828,28 x modernizacja c.o. 200 Miastko 24 Sukcesywne zwi ększanie udziału KEGBUD Łód ź, ul. 2011-2012 paliw ekologicznych, w tym Helska 54A, 91-342 biomasy i instalacji solarnych, w Łód ź zrealizowano x x 294382,35 40380,00 ogrzewaniu przedsi ębiorstw, instytucji i gospodarstw domowych W zakresie rozwoju sieci obszarów chronionych oraz ochrony ró żnorodno ści biologicznej (Siódmy cel średnioterminowy) 25 Ustanowienie i oznakowanie nowych pomników przyrody i zadanie innych form ochrony przyrody zadanie własne x x x x x ci ągłe (uzupełnienie oznakowania w ju ż istniej ących) 26 Opracowanie inwentaryzacji zadanie zadanie własne x x x x x przyrodniczej Gminy ci ągłe 27 Wnioskowanie o ustanowienie i opracowywanie dokumentacji nowych form obszarów chronionych planowane x x x x x x dla ochrony siedlisk i rzadkich gatunków fauny i flory Źródło: Opracowanie własne na podstawie PO Ś i raportu z realizacji PO Ś gminy D ębnica Kaszubska

65 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

8.3 Osi ągni ęte wska źniki wykonania celów i zada ń okre ślonych w Programie Ochrony Środowiska. Dla okresowej oceny realizacji celów zało żonych w Programie Ochrony Środowiska Gminy Dębnica Kaszubska przyjmuje si ę okre ślony poziom wyj ścia. S ą to ogólnodost ępne dane statystyczne, dane z rejestrów prowadzonych przez Urz ąd Gminy D ębnica Kaszubska, a tak że dane przekazane z Zakładu Gospodarki Komunalnej w D ębnicy Kaszubskiej. W aktualnym PO Ś okre ślono zestaw mierników, które b ędą słu żyły do pomiaru stopnia jego realizacji. Nie wszystkie dane w tym zakresie s ą jednak dost ępne w ka żdym roku. St ąd w przypadku braku danych dla danego wska źnika w konkretnym roku wpisano „b.d” - brak danych. Mierniki stopnia realizacji przyj ęte w Programie przedstawione s ą poni żej w formie tabeli.

Tabela 7: Mierniki stopnia realizacji przyj ęte w Programie Lp. Wska źnik Stan 2008 2009 2010 2011 2012 1 Powierzchnia obszarów 11061 ha / 11061 ha / 11061 ha / 11061 ha / 11061 ha / chronionych / Udział w 40,7 % 40,7 % 40,7 % 40,7 % 40,7 % powierzchni Gminy 2 Liczba odrestaurowanych zespołów pałacowo- 2 2 2 2 2 parkowych 3 Liczba pomników 54 szt. 54 54 54 54 przyrody 4 Długo ść sieci 80,5 km 94,65 100,2 101,7 101,7 wodoci ągowej - ogółem 5 Ludno ść zaopatrywana ze zbiorowych urz ądze ń 96% 96 96 96 98,9 wodoci ągowych 6 Średnie zu życie wody z wodoci ągów w 33,6 m ³ / 56,1 61,0 68,5 70,3 gospodarstwach mieszk./ rok domowych 7 Długo ść sieci 44,7 km 52,5 73,5 73,5 88,8 kanalizacyjnej - ogółem 8 Liczba miejscowo ści obsługiwanych sieci ą 18% 20,45 29,5 29,5 34 kanalizacyjn ą do ogólnej liczby miejscowo ści 9 Ludno ść korzystaj ąca z 52% 68,7 73,7 73,7 79,6 sieci kanalizacyjnej 10 Łączna przepustowo ść 1843 m ³ / d 1843 1869 1833 1698

66 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

oczyszczalni ścieków w gminie 11 Szacunkowa ilo ść odpadów powstaj ących w 1060 Mg / rok 1117,04 893,45 816 739,4 gospodarstwach domowych 12 Ilo ść odpadów zebranych w gospodarstwach domowych, 394 Mg / rok 555,44 49,56 40 30,3 dostarczonych na składowisko 13 Ilo ść wytworzonych 118,0 Mg 91,97 93,35 108,95 136,23 osadów po- ściekowych 14 Ilo ść opakowa ń ze szkła 61,3 Mg 75 95 120,34 113,2 przekazanych do odzysku (2007r.) 15 Ilo ść odpadów opakowaniowych z 21,3 Mg 90 130 169,99 162,5 tworzyw sztucznych (2007r.) przekazanych do odzysku Źródło: Raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska na lata 2009-2012

8.4 Podsumowanie W okresie sprawozdawczym podj ęte zostały wszystkie kierunki działa ń okre ślone w obowi ązuj ącym programie. Główny wysiłek został skierowany na gospodark ę wodnokanalizacyjn ą (modernizacja oczyszczalni w Dębnicy Kaszubskiej, budowa oczyszczalni w miejscowo ściach Podwilczyn i Gogolewo), budowa i modernizacja sieci wodoci ągowych, budowa sieci kanalizacyjnych. Nale ży zwróci ć uwag ę na potrzeb ę kontynuowania, a nawet intensyfikacji promocji zachowa ń proekologicznych, w szczególno ści dotycz ących post ępowania z odpadami. Nadal nale ży dąż yć do wdra żania systemowych sposobów uzyskiwania okre ślonych pro- środowiskowych zachowa ń społecznych opartych o rozwi ązania ekonomiczne. W obszarze ochrony przyrody niezb ędne jest stałe monitorowanie stanu obiektów i obszarów poddanych ochronie oraz wybranych wska źnikowych gatunków zwierz ąt z uwagi na rosn ącą antropopresj ę. Spo śród wyznaczonych w planie operacyjnym przedsi ęwzi ęć do realizacji w ramach polityki ekologicznej na terenie Gminy Dębnica Kaszubska w latach 2011 - 2012 wi ększo ść przedsi ęwzi ęć została zrealizowana. Cz ęść inwestycji i zada ń z uwagi na ci ągło ść , długotrwało ść realizacji lub pozyskiwanie funduszy, dotacji czy dofinansowa ń została zrealizowana cz ęś ciowo (kontynuacja inwestycji, jej rozpocz ęcie lub zako ńczenie). Nale ży zauwa żyć, że władze Gminy przeznaczaj ą znaczne nakłady finansowe na najwa żniejsze priorytety środowiskowe, jak np. rozwój

67 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 infrastruktury drogowej, wodoci ągowo-kanalizacyjnej (oczyszczania ścieków, sie ć kanalizacyjna i wodoci ągowa). Organy Gminy wybieraj ą te inwestycje, które z punktu widzenia potrzeb Gminy s ą najwa żniejsze i najpilniejsze, w stosunku do jako ści środowiska i zdrowia mieszka ńców. Wójt Gminy D ębnica Kaszubska w ostatnich latach najwi ększy nacisk kładł na uporz ądkowanie gospodarki wodno ściekowej w Gminie. Realizacja tego wieloletniego i tak du żego projektu inwestycyjnego wymagała du żego zaanga żowania organizacyjnego. Co roku projekt znacz ąco obci ąż ał finansowo bud żet Gminy. Cz ęść środków była pozyskana z dotacji z Unii Europejskiej, Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, Agencji Nieruchomo ści Rolnych, a tak że z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Oprócz zada ń inwestycyjnych, które anga żowały najwi ększe nakłady finansowe, jednostka przeznaczała równie ż środki na zadania bie żą ce, m.in. zimowe utrzymanie dróg, remonty dróg, współpraca z placówkami o światowymi. Ostatecznie realizacj ę Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dębnica Kaszubska w latach 2011 - 2012 ocenia si ę pozytywnie. Tak ą ocen ę potwierdza przeprowadzona analiza poprzez mierniki realizacji Programu na terenie Gminy. Wskazuje ona, że zwi ększaj ą si ę długo ści podstawowych sieci infrastrukturalnych, takich jak sie ć wodoci ągowa i kanalizacyjna oraz zwi ększa si ę liczba mieszka ńców, którzy maj ą dost ęp i korzysta z infrastruktury maj ącej zapewni ć popraw ę jako ści życia na terenie Gminy. Realn ą popraw ę jako ści środowiska (znajduj ącą odzwierciedlenie w analizie jego jako ści) stwierdzimy jednak w dłu ższym czasie. Istnieje ci ągła potrzeba dalszych działa ń inwestycyjnych na rzecz poprawy i ochrony naszego otoczenia. Będzie miało to wpływ na popraw ę stanu środowiska, wód powierzchniowych, podziemnych czy powietrza, a tym samym znacznie przyczyni si ę do polepszenia warunków życia co jednak b ędzie widoczne w przyszło ści.

9. Projekt systemu działa ń dla poprawy stanu środowiska gminy

9.1 Zadania gminy w sferze zwi ązanej z ochron ą środowiska, wynikaj ące z przepisów prawa Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym art. 7 (Dz. U. z 2001 r. nr 142 poz. 1591 ze zm.) zawiera zakres zada ń własnych samorz ądu gminnego, do których nale ży zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty m.in. w sprawach: 1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomo ściami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

68 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

3) wodoci ągów i zaopatrzenia w wod ę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czysto ści i porz ądku oraz urz ądze ń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą i ciepln ą oraz gaz, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) ochrony zdrowia, 6) gminnego budownictwa mieszkaniowego, 7) edukacji publicznej, 8) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urz ądze ń sportowych, 9) zieleni gminnej i zadrzewie ń, 10) cmentarzy gminnych, 11) porz ądku publicznego i bezpiecze ństwa obywateli oraz ochrony przeciwpo żarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposa żenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, 12) utrzymania gminnych obiektów i urz ądze ń u żyteczno ści publicznej oraz obiektów administracyjnych, 13) wspierania i upowszechniania idei samorz ądowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdra żania programów pobudzania aktywno ści obywatelskiej; 14) promocji gminy, 15) współpracy ze społeczno ściami lokalnymi i regionalnymi innych pa ństw. Ustawy mog ą ponadto nakłada ć na gmin ę obowi ązek wykonywania zada ń zleconych z zakresu administracji rz ądowej. Zadania z ww. zakresu gmina mo że wykonywa ć równie ż na podstawie porozumienia z organami tej administracji. Gmina może równie ż wykonywa ć zadania z zakresu wła ściwo ści powiatu oraz zadania z zakresu wła ściwo ści województwa na podstawie porozumie ń z tymi jednostkami samorz ądu terytorialnego. Zadania nakładane przez ustawy, mog ą by ć realizowane przez organy gminy działaj ące b ądź jako organy jednostki samorz ądu terytorialnego, bądź jako organy administracji publicznej, w tym drugim przypadku, na podstawie kompetencji przyznanych organom gminy przez ustawy środowiskowe. Ustawa samorz ądowa nie jest samodzielnym źródłem kompetencji do udzielenia obywatelom uprawnie ń b ądź nakładania na nich obowi ązków w sferze ochrony środowiska, nie stanowi równie ż, w odniesieniu do gminy, o przymiocie strony w post ępowaniach administracyjnych.

69 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Zadaniem gminy, o du żym znaczeniu dla cało ści zagadnie ń ochrony środowiska, jest uchwalenie studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W przedstawionych dokumentach planistycznych zapewnia si ę warunki zrównowa żonego rozwoju poprzez: • Ustalenie programów racjonalnego wykorzystania i gospodarowania gruntami, • Zapewnianie kompleksowego rozwi ązania problemów zabudowy wsi, ze szczególnym uwzgl ędnieniem gospodarki wodnej, odprowadzania ścieków, gospodarki odpadami, systemów transportowych i komunikacji publicznej oraz urz ądzania i kształtowania terenów zieleni, • Uwzgl ędnianie konieczno ści ochrony wód, gleby i ziemi przed zanieczyszczeniem w zwi ązku z prowadzeniem gospodarki rolnej, • Zapewnienie ochrony walorów krajobrazowych środowiska i warunków klimatycznych, • Uwzgl ędnienie innych potrzeb w zakresie ochrony powietrza, wód, gleby, ziemi, ochrony przed hałasem, wibracjami i polami elektromagnetycznymi, • Ustalanie przy przeznaczaniu terenów na poszczególne cele oraz przy okre ślaniu zada ń zwi ązanych z ich zagospodarowaniem w strukturze wykorzystania terenu proporcji pozwalaj ących na zachowanie lub przywrócenie na nich równowagi przyrodniczej i prawidłowych warunków życia, • Okre ślenie sposobu zagospodarowania obszarów zdegradowanych w wyniku działalno ści człowieka oraz kl ęsk żywiołowych, • Okre śla si ę rozwi ązania niezb ędne do zapobiegania powstawaniu zanieczyszcze ń, zapewnienia, ochrony przed powstaj ącymi zanieczyszczeniami oraz przywracania środowiska do wła ściwego stanu, • Uwzgl ędnia si ę poziom wód maksymalnych, o prawdopodobie ństwie wyst ępowania raz na 100 lat, dla terenów o szczególnym znaczeniu społecznym, gospodarczym lub kulturowym, okre ślonych w studium, • Ustala si ę warunki realizacji przedsi ęwzi ęć , umo żliwiaj ące uzyskanie optymalnych efektów w zakresie ochrony środowiska. Gmina ma obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru obj ętego planem ochrony lub dokonania zmian w obowi ązuj ącym planie miejscowym, je żeli ustanowiony został plan ochrony obszaru poddanego pod ochron ę na podstawie ustawy, o ochronie przyrody, w terminie jednego roku od dnia wej ścia w życie aktu ustanawiaj ącego plan

70 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 ochrony. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który jest przepisem prawa miejscowego, stanowi równie ż środek prawny dla: • przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych a cele nierolnicze i niele śne, • zmiany przeznaczenia terenów zieleni i zadrzewie ń, • zmiany przeznaczenia terenów na których znajduje się starodrzew. Kompetencjami Rady Gminy w zakresie ochrony środowiska jest m.in.: • Zapewnienie mieszka ńcom o zwartej zabudowie korzystania z przyrody przede wszystkim przez tworzenie i utrzymywanie w nale żytym stanie terenów zieleni i zadrzewie ń, ł ącz ących si ę w miar ę mo żliwo ści, z terenami zalesionymi, • Uchwalenie gminnego programu ochrony środowiska, • Ustanawianie ogranicze ń co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urz ądze ń, z których emitowany jest hałas mo że oddziaływa ć na środowisko, • Ustanawianie form ochrony przyrody, przez wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu, wprowadzanie ochrony w drodze uznania za pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, u żytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe – je żeli wojewoda nie wprowadził tych form, • Uznanie za park gminny terenu pokrytego drzewostanem o charakterze parkowym i nie podlegaj ącego przepisom o ochronie dóbr kultury, je żeli teren ten stanowi własno ść Skarbu Pa ństwa lub własno ść samorz ądu terytorialnego, a za zgod ą innego wła ściciela równie ż innych drzewostanów parkowych, • Obejmowanie ochron ą gruntów okre ślonych w ewidencji gruntów jako u żytki rolne, pod wchodz ącymi w skład gospodarstw rolnych budynkami mieszkalnymi orz innymi budynkami i urz ądzeniami słu żą cymi wył ącznie produkcji rolniczej oraz przetwórstwu rolno-spo żywczemu, parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami i zakrzewieniami śródpolnymi, • Zatwierdzenie planów gospodarowania na gruntach rolnych poło żonych na obszarach ograniczonego u żytkowania, istniej ących wokół zakładów przemysłowych, • Wyznaczanie, po uzyskaniu zgody wła ściciela wody, miejsc wydobywania kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów w granicach powszechnego korzystania z wód. Zadania w zakresie gospodarki wodno- ściekowej: • Gmina zobowi ązana jest do zapewnienia budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami urz ądze ń do zbiorowego zaopatrzenia mieszka ńców w wod ę

71 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

oraz odprowadzenia i oczyszczania ścieków, oraz stacji zlewnych w przypadku gdy podł ączenie wszystkich nieruchomo ści do sieci kanalizacyjnej jest niemo żliwe lub powoduje nadmierne koszty, • Na podstawie przepisów o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i odprowadzaniu ścieków, gminy uchwalaj ą wieloletnie plany rozwoju i modernizacji urz ądze ń wodoci ągowych i urz ądze ń kanalizacyjnych, b ędących w posiadaniu przedsi ębiorstw wodoci ągowo- kanalizacyjnych. Plany te okre ślaj ą w szczególno ści: - planowany zakres usług wodoci ągowo-kanalizacyjnych, - przedsi ęwzi ęcia rozwojowo – modernizacyjne w poszczególnych latach, - przedsi ęwzi ęcia racjonalizuj ące zu życie wody oraz odprowadzanie ścieków, - nakłady inwestycyjne w poszczególnych latach, - sposoby finansowania planowanych inwestycji, • Rada gminy uchwala regulamin zaopatrzenia w wod ę i odprowadzania ścieków, obowi ązuj ący na obszarze gminy, który okre śla m.in. minimalny poziom świadczenia usług w tym zakresie, warunki przył ączenia do sieci, techniczne warunki okre ślaj ące mo żliwo ści dost ępu do usług, sposób post ępowania w przypadku niezapewnienia ci ągło ści usług i wła ściwych standardów dostarczanej wody i odbieranych ścieków i inne, • Rada gminy corocznie zatwierdza taryf ę opłat za dostarczenie wody i odprowadzenie ścieków, • Gmina powinna prowadzi ć ponadto ewidencj ę zbiorników bezodpływowych w celu kontroli cz ęstotliwo ści ich opró żniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej oraz przydomowych oczyszczalni ścieków. Gminy maj ą obowi ązek zapewnienia czysto ści i porz ądku na swoim terenie i tworzenia warunków niezb ędnych do ich utrzymania, poprzez podejmowane uchwał. Zadania w zakresie ustawy o utrzymania czysto ści i porz ądku w gminach to m.in. ustalanie szczegółowych zasad utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy, dotycz ących wymaga ń w zakresie: • Utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie nieruchomo ści w zakresie prowadzenia we wskazanym zakresie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, • Rodzaju urz ądze ń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych na terenie nieruchomo ści oraz na drogach publicznych, a tak że wymaga ń dotycz ących ich rozmieszczania oraz utrzymywania w odpowiednim stanie sanitarnym, porz ądkowym i technicznym,

72 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

• Cz ęstotliwo ści i sposobu pozbywania si ę odpadów komunalnych lub nieczysto ści ciekłych z terenu nieruchomo ści oraz z terenów przeznaczonych do u żytku publicznego, • Uprz ątania błota, śniegu, lodu i innych zanieczyszcze ń z cz ęś ci nieruchomo ści słu żą cych do użytku publicznego, • Mycia i napraw pojazdów samochodowych poza myjniami i warsztatami naprawczymi, • Obowi ązków osób utrzymuj ących zwierz ęta domowe, maj ących na celu ochron ę przed zagro żeniem lub uci ąż liwo ści ą dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego u żytku, • Wymaga ń utrzymywania zwierz ąt gospodarskich na terenach wył ączonych z produkcji rolniczej, w tym tak że zakazu ich utrzymywania na okre ślonych obszarach lub w poszczególnych nieruchomo ściach, • Wyznaczania obszarów podlegaj ących obowi ązkowej deratyzacji i terminów jej przeprowadzania. Kompetencje organu wykonawczego gminy: • W ramach swoich kompetencji Wójt wydaje zezwolenia m.in w zakresie: - Usuwania drzew lub krzewów z terenu nieruchomo ści innej ni ż wpisana do rejestru zabytków, - Prowadzenia przez przedsi ębiorców działalno ści w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wod ę i zbiorowego odprowadzania ścieków, odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści, opró żniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczysto ści ciekłych, • W ramach swoich kompetencji Wójt wydaje decyzje m.in. w zakresie: - w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne, ustali ć wymagania w zakresie ochrony środowiska, dotycz ące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione konieczno ści ą ochrony środowiska, - wyznaczy ć umo żliwiaj ące dost ęp do wody cz ęś ci nieruchomo ści przyległej do wód obj ętych powszechnym korzystaniem, - zatwierdzi ć ugod ę wła ścicieli gruntów w zakresie zmiany stanu wody na gruntach, je żeli zmiany stanu wody na gruntach, je żeli zmiany te nie wpłyn ą szkodliwie na inne nieruchomo ści lub na gospodark ę wodn ą, - wymierza ć opłat ę za usuni ęcie drzew lub krzewów,

73 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

- nakaza ć osobie fizycznej eksploatuj ącej instalacj ę w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatuj ącej urz ądzenie wykonanie w okre ślonym czasie czynno ści zmierzaj ących do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko lub nawet wstrzyma ć u żytkowanie instalacji, - w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska przez osoby fizyczne, nało żyć na prowadz ącego instalacj ę lub u żytkownika urz ądzenia obowi ązek prowadzenia w okre ślonym czasie pomiarów wielko ści emisji wykraczaj ących poza obowi ązki wynikaj ące z ustawy Prawo Ochrony Środowiska, je żeli z przeprowadzonej kontroli wynika, że nast ąpiło przekroczenie standardów emisyjnych, - nakaza ć wła ścicielowi gruntów wykonanie w okre ślonym terminie odpowiednich zabiegów, w razie wyst ąpienia z winy tego wła ściciela degradacji gruntów stanowi ących użytki rolne oraz gruntów zrekultywowanych na cele rolne, w tym równie ż spowodowanej nieprzestrzeganiem przepisów o ochronie ro ślin uprawnych przed chorobami, szkodnikami i chwastami, - nakaza ć wła ścicielowi gruntów, w porozumieniu z wojewódzkim inspektorem sanitarnym, w razie prowadzenia produkcji w sposób naruszaj ący ustalenia planu gospodarowania na gruntach rolnych poło żonych na obszarach ograniczonego u żytkowania, istniej ących wokół zakładów przemysłowych, zniszczenia okre ślonych upraw, przemieszczenia zwierz ąt poza obszar strefy lub dokonania ich uboju, - nakaza ć wła ścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urz ądze ń zapobiegaj ącym szkodom, je żeli spowodowane przez wła ściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływaj ących na grunty s ąsiednie, - nakaza ć posiadaczowi odpadów usuni ęcie odpadów z miejsc przeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, wskazuj ąc sposób wykonania tej decyzji, - wymierzy ć administracyjn ą kar ę pieni ęż ną za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, powodowane niewła ściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprz ętu mechanicznego albo urz ądze ń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla ro ślinno ści oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a tak że za zniszczenie spowodowane niewła ściw ą piel ęgnacj ą terenów zieleni, zadrzewie ń, drzew lub krzewów, pod warunkiem, że od stwierdzenia faktu zniszczenia zieleni upłyn ęło mniej ni ż 5 lat, - nało żyć kar ę pieni ęż ną na przedsi ębiorstwo wodno-kanalizacyjne, które nie dopełnia

74 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

obowi ązku przedło żenia do zatwierdzenia taryf za dostarczanie wody i odprowadzanie ścieków, lub zawy ża zatwierdzone taryfy. Kompetencjami Wójta w zakresie współdziałania w toku post ępowa ń administracyjnych prowadzonych przez inne organy administracji s ą m.in. nast ępuj ące działania.: • Opiniowanie decyzje starosty w sprawach rekultywacji i zagospodarowania gruntów rolnych, • Wydawanie opinii dotycz ących nało żenia w post ępowaniu o wydanie decyzji o wył ączeniu gruntu rolnego z produkcji, obowi ązku zdj ęcia oraz wykorzystania na cele poprawy warto ści użytkowanej próchniczej warstwy gleby z gruntów rolnych klas od I do IV oraz torfowisk, • Wydawanie opinii co do projektu prac geologicznych, których wykonywanie nie wymaga uzyskania koncesji, • Opiniuje wniosek o udzielenie koncesji na poszukiwania lub rozpoznawania złó ż kopalin, za wyj ątkiem poszukiwania i rozpoznawania złó ż kopalin w granicach obszarów morskich RP,

9.2 Ustalenia Programu Program Ochrony Środowiska, zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa wyró żnia cele krótkoterminowe, których realizacja zako ńczy si ę najpó źniej do ko ńca 2016 roku, średnioterminowe – do zrealizowania do ko ńca 2020 roku oraz długoterminowe, prawdopodobne i mo żliwe do osi ągni ęcia dopiero po 2020 roku. Tym ostatnim celom, które mo żna okre śli ć równie ż jako strategiczne, lub generalne podporz ądkowane s ą wszystkie wcze śniejsze, które bez wzgl ędu na okres ich realizacji maj ą charakter celów taktycznych. Wszystkie formułowane cele wypełniaj ą kryteria: potrzeby, osi ągalno ści, realno ści i mierzalno ści. Program nie aspiruje do ustalenia hierarchii celów w poszczególnych okresach czasowych, ani te ż harmonogramu realizacji zada ń szczegółowych, które posłu żą osi ąganiu celów. Z uwagi na ograniczone mo żliwo ści finansowania znacznej wi ększo ści z nich, byłoby to zało żenie teoretyczne i niekoniecznie realne. Wielorako ść potrzeb wynikaj ących zarówno z konieczno ści dostosowania standardów ochrony środowiska do poziomów przyj ętych w Unii Europejskiej, jak te ż niezb ędnych dla poprawy warunków życia i nadrobienia wieloletnich opó źnie ń w tej sferze, nakazuje jednoczesne d ąż enie do ich zaspokojenia. O ich faktycznej kolejno ści – w ramach zało żonych przedziałów czasowych zadecyduj ą mo żliwo ści finansowania, oraz współfinansowania ze środków zewn ętrznych, zwi ązane w istotny sposób ze sprawno ści prowadzonych niezale żnie od samorz ądu procedur, a tak że pozyskiwanych w ramach partnerstwa publiczno – prywatnego, które s ą pochodn ą dynamiki rozwoju gospodarczego w kraju i regionie.

75 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

9.2.1 Cele krótkoterminowe (priorytetowe) – do realizacji w okresie 2013-2016 Cele krótkoterminowe planowane do realizacji w latach 2013 – 2016: 1. Modernizacja i rozbudowa systemu gospodarki wodno – ściekowej, zapewniaj ąc mieszka ńcom dostawy wody konsumpcyjnej o dobrej jako ści, 2. Popraw ę jako ści i czysto ści wód powierzchniowych, ochron ę zasobów wód podziemnych przed ska żeniem na obszarze gminy, 3. Zapewnienie mieszka ńcom stałych dostaw wody konsumpcyjnej dobrej jako ści, 4. Rozszerzenie i poprawa skuteczno ści zorganizowanej selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, wielkogabarytowych i niebezpiecznych pochodz ących z gospodarstw domowych.

9.2.2 Cele średnioterminowe – do realizacji w okresie 2017-2020 Cele średnioterminowe planowane do realizacji w latach 2017 – 2020: 1. Wzrost wykorzystania zasobów energii odnawialnej, racjonalizacja zu życia energii, 2. Rozwój i doskonalenie skuteczno ści systemu selektywnej zbiórki odpadów, 3. Ochrona gleb przed ska żeniem, 4. Wykształcenie w śród mieszka ńców wiedzy o środowisku, nawyków kultury ekologicznej, poczucia odpowiedzialno ści za jako ść środowiska, 5. Upowszechnianie niskoodpadowych technologii w zakresie usług i produkcji.

9.2.3 Cele długoterminowe – do realizacji po roku 2020 Cele długoterminowe planowane do realizacji po roku 2020: 1. Pełne wykorzystanie szans, jakie stwarzaj ą zasoby i walory środowiska przyrodniczego i kulturowego, dla zrównowa żonego rozwoju gminy, 2. Zapewnienie mieszka ńcom gminy zdrowych warunków zamieszkania, pracy i wypoczynku, w czystym i bezpiecznym środowisku przyrodniczym, 3. Ochrona ró żnorodno ści biologicznej, rozwój systemu obszarów chronionych, 4. Przywrócenie harmonii krajobrazu wiejskiego i zagospodarowanie terenów po byłych Pa ństwowych Gospodarstwach Rolnych oraz remonty i zagospodarowanie zespołów pałacowo-parkowych, 5. Zachowanie dla przyszłych pokole ń zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego gminy, w stanie zapewniaj ącym jego trwało ść i mo żliwo ść odtwarzania potencjału.

76 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

9.3 Zadania słu żą ce realizacji poszczególnych celów wraz z okre śleniem szacunkowych kosztów Zadania słu żą ce realizacji poszczególnych celów zostały podzielone na: inwestycyjne, organizacyjne, koordynacyjne, administracyjne, kontrolne i dokumentacyjno-monitoringowe. Dla zada ń planowanych do inwestycji przyj ęto szacunkowe koszty, a tak że przybli żony termin realizacji i proponowane źródła finansowania. Przywołane cele maj ą za zadanie d ąż yć do ekorozwoju gminy, a tak że mog ą by ć pomocne w ustalaniu strategii społeczno-gospodarczej i planu rozwoju dla gminy.

77 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

Tabela 8: Zadania słu żą ce realizacji poszczególnych celów wraz z okre śleniem szacunkowych kosztów

Element Termin Charakter Planowany Źródło Lp Cel Zakres zadania ekorozwoju realizacji zadania koszt [zł] finansowania 1 Jako ść środowiska Modernizacja i rozbudowa systemu Budowa sieci wodoci ągowej Źródła i warto ść gospodarki wodno – ściekowej, i kanalizacyjnej w gminie D ębnica Kaszubska Dofinansowania – Warto ść z zapewniaj ąc mieszka ńcom dostawy m. Podole Małe, Dobieszewo, Łabiszewo, Regionalny Program umowy z wody konsumpcyjnej o dobrej Brzeziniec, Starnice, D ębnica Kaszubska, Realizacja Rozwoju inwestycyjne Wykonawc ą: jako ści, Wykonawca - PPHU SOMBUD 2012 - 2014 Regionalnego 2007 – 9897319,27 Socha Mirosław 2013, kwota brutto Ul. Ceramiczna 1A, Somonino Dofinansowania - Poprawa jako ści i czysto ści wód 6822420,40 zł powierzchniowych, ochron ę Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej zasobów wód podziemnych przed Realizacja 38000,00 wraz z przył ączami na ul. Piaskowej w inwestycyjne bud żet gminy ska żeniem na obszarze gminy; 2013 brutto Dębnicy Kaszubskiej Rozszerzenie i poprawa Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej Realizacja 17160,00 skuteczno ści zorganizowanej wraz z przył ączami na ul. Zjednoczenia w inwestycyjne bud żet gminy 2013 brutto selektywnej zbiórki odpadów Dębnicy Kaszubskiej komunalnych, Budowa sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej Realizacja 20000,00 wielkogabarytowych i inwestycyjne bud żet gminy niebezpiecznych pochodz ących z wraz z przył ączami w miejscowo ści Gał ęzów 2013 brutto gospodarstw domowych; Budowa sieci wodoci ągowej w m. Żarkowo Planowane - mo żliwo ść do realizacji 369070,00 inwestycyjne otrzymania Ochrona gleb przed ska żeniem; na lata 2014- brutto dofinansowania 2016 Rozbudowa hydroforni w D ębnicy Planowane - mo żliwo ść Kaszubskiej do realizacji 1143580,48 inwestycyjne otrzymania na lata 2014- brutto dofinansowania 2016 Budowa oczyszczalni w zabudowie Planowane inwestycyjne ok 1000000 - mo żliwo ść rozproszonej do realizacji brutto otrzymania na lata 2014- dofinansowania 2015

78 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

Badanie jako ści odprowadzanych ścieków do Zadanie 10000 / rok kontrolne Środki własne odbiorników wód powierzchniowych ci ągłe brutto Prowadzenie systematycznych kontroli Zadanie kontrolne x Środki własne szczelno ści zbiorników bezodpływowych ci ągłe Badanie jako ści ujmowanej wody podziemnej Zadanie 20000 / rok kontrolne Środki własne ci ągłe brutto Upowszechnianie wiedzy na temat technologii Zadanie koordyna- produkcji charakteryzuj ących si ę niskim x x ci ągłe cyjne zu życiem wody Aktualizacja i wykonywanie zało żeń Dokumenta- Zadanie gminnego planu usuwania wyrobów cyjno - orga- 5000 brutto Środki własne ci ągłe zawieraj ących azbest nizacyjne Stała kontrola i zapobieganie nielegalnych Administra- Zadanie wysypisk i skupisk odpadów i ich eliminacja cyjno - x x ci ągłe kontrolne Rozwój selektywnej zbiórki odpadów z Organiza- Zadanie terenów parkingów le śnych i miejsc cyjno - 50000 brutto Środki własne ci ągłe odwiedzanych turystyczne kontrolne Rozwój zbiórki odpadów Organiza- Zadanie wielkogabarytowych i niebezpiecznych cyjno - 50000 brutto Środki własne ci ągłe pochodz ących z gospodarstw domowych kontrolne Rozpowszechnianie wiedzy na temat form Administra- usług, które ograniczaj ą powstawanie Zadanie cyjno - x x odpadów i pozwalaj ą utrzyma ć na mo żliwie ci ągłe organiza- najni ższym poziomie ich ilo ść cyjne Rozpowszechnianie wiedzy na temat Administra- rolnictwa ekologicznego z racjonalnym Zadanie cyjno - x x korzystaniem z nawozów i środków ochrony ci ągłe organiza- ro ślin cyjne 2 Konserwatorska Ochrona ró żnorodno ści Opracowanie zasad i upowszechnianie Zadanie Administra- x x ochrona przyrody biologicznej, rozwój systemu informacji o środowisku i potrzebie jego ci ągłe cyjno -

79 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

obszarów chronionych; ochrony organiza- Przywrócenie harmonii krajobrazu cyjne wiejskiego i zagospodarowanie Wytyczenie i oznakowanie ście żek Dokumenta- terenów po byłych Pa ństwowych Środki własne, przyrodniczych udost ępniaj ących najbardziej Zadanie cyjno - Gospodarstwach Rolnych oraz 50000 brutto dotacje od zarz ądu P. warto ściowe elementy środowiska ci ągłe administra- remonty i zagospodarowanie K. Dolina Słupi przyrodniczego gminy cyjne zespołów pałacowo-parkowych Kontynuowanie i rozwój współpracy z Administra- Parkiem Krajobrazowym Dolina Słupi w Zadanie cyjno - zakresie skutecznej ochrony i wykorzystania x x ci ągłe organiza- zasobów i walorów Parku oraz ich efektywnej cyjne promocji Ustanowienie i oznakowanie nowych Dokumenta- Zadanie pomników przyrody i innych form ochrony cyjno - planowane 5000 brutto Środki własne przyrody (uzupełnienie w ju ż istniej ących) administra- do realizacji cyjne Opracowanie i aktualizacja inwentaryzacji Dokumenta- Zadanie w przyrodniczej gminy cyjno - trakcie 10000 brutto Środki własne administra- realizacji cyjne Wnioskowanie o ustanowienie i Dokumenta- Zadanie opracowywanie dokumentacji nowych form cyjno - planowane 20000 brutto Środki własne obszarów chronionych dla ochrony siedlisk i administra- do realizacji rzadkich gatunków fauny i flory cyjne 3 Racjonalna Wzrost wykorzystania zasobów Aktualizacja gminnego programu Dokumenta- gospodarka energii odnawialnej, racjonalizacja zaopatrzenia ciepło, przy wykorzystaniu Zadanie cyjno - 5000 brutto Środki własne zasobami zu życia energii; ró żnorodnych źródeł ekologicznych i ci ągłe administra- Pełne wykorzystanie szans, jakie odnawialnych cyjne stwarzaj ą zasoby i walory Przebudowa urz ądze ń kotłowni w obiektach Środki własne, środowiska przyrodniczego i użyteczno ści publicznej na paliwa 1000000 mo żliwo ść kulturowego, dla zrównowa żonego 2013-1016 Inwestycyjne ekologiczne i energi ę odnawialn ą brutto otrzymania rozwoju gminy; dofinansowania Zachowanie dla przyszłych Termomodernizacja budynków u żyteczno ści 2013-2016 inwestycyjne 500000 brutto Środki własne,

80 Program Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 - aktualizacja

pokole ń zasobów środowiska publicznej mo żliwo ść przyrodniczego i kulturowego otrzymania gminy, w stanie zapewniaj ącym dofinansowania jego trwało ść i mo żliwo ść Sukcesywne zwi ększanie udziału paliw Środki własne, odtwarzania potencjału Zadanie ekologicznych, w tym biomasy i źródeł mo żliwo ść planowane inwestycyjne 500000 brutto odnawialnych w ogrzewaniu przedsi ębiorstw, otrzymania do realizacji instytucji i gospodarstw domowych dofinansowania Uwzgl ędnianie w opracowywanych miejscowych planach zagospodarowania Dokumenta- Zadanie w przestrzennego potrzeb wynikaj ących z cyjno- trakcie x x zabezpieczenia i rozwoju obszarów administra- realizacji chronionych oraz ochrony ró żnorodno ści cyjne biologicznej, w tym europejskiej sieci Natura 4 Proekologiczne Rozwój i doskonalenie Sporz ądzanie planów miejscowych dla Dokumenta- Zadanie w kierunki rozwojowe skuteczno ści systemu selektywnej terenów zabudowanych, rozwi ązuj ących cyjno- trakcie 50000 brutto Środki własne zbiórki odpadów; problemy zachowania i rehabilitacji administra- realizacji Wykształcenie w śród mieszka ńców tradycyjnego krajobrazu wiejskiego cyjne wiedzy o środowisku, nawyków Poszerzanie wiedzy pracowników Administra- kultury ekologicznej, poczucia samorz ądowych, radnych, sołtysów i Zadanie cyjno- 5000 brutto / odpowiedzialno ści za jako ść Środki własne mieszka ńców gminy w zakresie prawa ci ągłe organiza- rok środowiska; ochrony środowiska cyjne Upowszechnianie niskoodpadowych technologii w Zagospodarowywanie skwerów i terenów Zadanie Dokumenta- Środki własne, zakresie usług i produkcji zieleni publicznej w miejscowo ściach planowane cyjno- 200000 brutto mo żliwo ść znajduj ących si ę na terenie gminy do realizacji inwestycyjne dofinansowania 5 Stan zdrowia Zapewnienie mieszka ńcom stałych Promocja tradycyjnych metod Dokument- Zadanie społecze ństwa dostaw wody konsumpcyjnej gospodarowania i rolnictwa ekologicznego administra- x x ci ągłe dobrej jako ści; cyjne Zapewnienie mieszka ńcom gminy Zapewnienie ci ągłego bezawaryjnego zdrowych warunków zamieszkania, funkcjonowania sieci wodno- ściekowej, Administra- pracy i wypoczynku, w czystym i Zadanie 2300000 działalno ść Zakładu Gospodarki Komunalnej cyjno - Środki własne bezpiecznym środowisku ci ągłe brutto / rok Sp. z o. o. w D ębnicy Kaszubskiej kontrolne przyrodniczym

81 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

10. Zarz ądzanie i monitoring Programem Ochrony Środowiska

10.1 Instrumenty zarz ądzania środowiskiem Struktura zarz ądzania środowiskiem nie ma charakteru ści śle hierarchicznego. Składaj ą si ę na ni ą odr ębne i niezale żne od siebie organy rz ądowe i samorz ądowe, których kompetencje okre ślane s ą przez ustawy. Program Ochrony Środowiska odgrywa znaczn ą rol ę w procesie realizacji zrównowa żonego rozwoju. Z punktu widzenia władz samorz ądowych, stanowi narz ędzie koordynacji działa ń podejmowanych w dziedzinie ochrony środowiska przez działy administracji publicznej oraz instytucje i przedsi ębiorstwa.

10.1.1 Instrumenty prawne Do instrumentów prawnych nale żą przede wszystkim decyzje administracyjne: • Pozwalaj ące na korzystanie z zasobów środowiska i wprowadzanie do środowiska substancji lub energii, w tym pozwolenia zintegrowane, • Wydawane na rozpoznanie i eksploatacj ę surowców mineralnych, • O warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz o pozwoleniu na budow ę, podejmowane w oparciu o zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a tak że prowadzone post ępowania, w sprawie oddziaływania na środowisko planowanych przedsi ęwzi ęć , • Pozwolenia wodno-prawne, • O wył ączeniu gruntów z u żytkowania rolnego i le śnego, • O podziałach i scaleniach gruntów, • Zezwalaj ące na wycink ę drzew i krzewów, • Zobowi ązuj ące do prowadzenia bada ń monitoringowych stanu środowiska.

10.1.2 Instrumenty ekonomiczne i społeczne Instrumenty prawno-finansowe, m. in.: • Opłaty naliczane za korzystanie ze środowiska, • Preferencyjne ustalanie i ró żnicowanie stawek podatkowych, opłat i innych danin publicznych, • Administracyjne kary pieni ęż ne, • Skutki finansowe wynikaj ące z odpowiedzialno ści karnej i cywilnej.

82 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Instrumenty ekonomiczne, m.in.: • Kredyty, w tym umarzalne i dotacje z funduszy ochrony środowiska, • Dotacje z europejskich funduszów strukturalnych i funduszu spójno ści, • Pomoc publiczna w postaci zwolnie ń i ulg podatkowych, odrocze ń, rozło żenia na raty i umorze ń nale żno ści bud żetu pa ństwa i samorz ądu oraz udzielanie gwarancji finansowych dla projektowanych przedsi ęwzi ęć , • Tworzenie rynku uprawnie ń do emisji zanieczyszcze ń, • Ubezpieczenia ekologiczne od odpowiedzialno ści cywilnej za szkody, spowodowane powa żnymi awariami przemysłowymi i transportowymi. Instrumenty społeczne to m.in.: • Obowi ązek upowszechniania w społecze ństwie informacji o środowisku i zasi ęgania jego opinii podczas procedur, prowadzonych w sprawach ochrony środowiska, • Wykraczaj ące poza zakres obowi ązkowy przekazywanie informacji w mediach, w formie spotka ń, dyskusji publicznych i akcji zwi ązanych z konkretnymi problemami ochrony środowiska, • Systemowa edukacja ekologiczna społecze ństwa, prowadzona we wszystkich grupach wiekowych, • Stymulacja i wspieranie organizacji pozarz ądowych i grup nieformalnych, kompetentnie i rzetelnie działaj ących w sferze ochrony środowiska, • Współpraca i wzajemna wymiana informacji pomi ędzy administracj ą publiczn ą, placówkami naukowo-badawczymi, instytucjami finansowymi, podmiotami korzystaj ącymi ze środowiska i sektorem pozarz ądowym, w celu wymiany do świadcze ń i popularyzacji efektywnych i przyjaznych środowisku technik, procesów i działa ń. Instrumenty zwi ązane ze struktur ą zarz ądzania środowiskiem to m.in.: • Strategiczne i operacyjne dokumenty o zasi ęgu regionalnym i lokalnym, interdyscyplinarne i sektorowe, wytyczaj ące cele i okre ślaj ące cele i okre ślaj ące zadania do realizacji, • Ramowa i metodyczna współpraca pomi ędzy instytucjami administracji publicznej, w zakresie wykonywania zada ń w zakresie ochrony środowiska i ich skutecznego egzekwowania, • Spójny system monitoringu środowiska, pozwalaj ący na okresow ą weryfikacj ę stopnia osi ągania wymaganych i zało żonych w programach wska źników, • Zintegrowana baza danych o środowisku i jego stanie w poszczególnych urz ędach

83 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

administracji publicznej, zbudowana w technice komputerowej, w sposób umo żliwiaj ący jej stał ą aktualizacj ę i szybkie udost ępnianie, • Wykorzystanie instytucji, przedsi ębiorstw naukowo – badawczych i ekspertów, dla opracowywania procedur i modeli usprawniaj ących prowadzone i zamierzone działania oraz podnosz ących ich skuteczno ść , • Sprawny system uzgadniania i rekomendowania przedsięwzi ęć istotnych dla ochrony środowiska, ułatwiaj ący monta ż finansowania ze środków publicznych i komercyjnych na ich realizacj ę.

10.2 Zasady zarz ądzania Programem Konsekwentne egzekwowanie wykonania przedsi ęwzi ęć wskazanych w Programie Ochrony Środowiska, okresowa jego weryfikacja i aktualizacja wraz z ocen ą skutków dla środowiska jest niezb ędnym warunkiem sukcesywnego osi ągania wyznaczonych celów. Głównym wykonawc ą Programu jest Wójt Gminy, współdziała on z administracj ą rz ądow ą, a w szczególno ści z Wojewod ą i podległymi mu słu żbami zespolonymi, innymi organami administracji publicznej oraz samorz ądem powiatowym i s ąsiednimi gminami. Wójt Gminy przygotowuje raport przedstawiaj ący realizacj ę celów zało żonych w Programie Ochrony Środowiska, który zostaje przedstawiony Radzie Gminy.

10.3 Mo żliwo ści finansowe realizacji Programu Wśród potencjalnych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć zapisanych w Programie Ochrony Środowiska Gminy D ębnica Kaszubska mo żna wydzieli ć dwa główne strumienie: • Środki krajowe, • Środki pomocowe Unii Europejskiej. Do środków krajowych nale ży zaliczy ć: • Bud żet samorz ądu gminnego, • Kredyty, dotacje i opłaty oraz inne formy finansowania z instytucji wspieraj ących projekty proekologiczne, • Środki własne podmiotów gospodarczych.

10.3.1 Środki własne bud żetu gminy W tabeli przedstawiono, jak w kolejnych latach kształtowały si ę relacje wysoko ści wydatków poniesionych na ochron ę środowiska do cało ści wydatków bud żetu.

84 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Tabela 9: Nakłady na ochron ę środowiska w gminie D ębnica Kaszubska w latach 2009-2012 Wydatki na ochron ę Udział w wydatkach Lp. Rok Bud żet gminy środowiska ogółem [%] 1 2009 28 031 267,16 584 148,22 2,08 2 2010 33 107 451,91 2 104 124,83 6,35 3 2011 32 856 498,90 3 361 473,73 10,23 4 2012 35 990 539,71 3 170 111,35 8,80 Razem 129 985 757,68 9 219 858,13 7,09 Źródło: Urz ąd Gminy D ębnica Kaszubska

10.3.2 Dotacje, środki pomocowe, kredyty i środki komercyjne Źródła finansowania Programu b ędą zró żnicowane, w zale żno ści od rozwoju i okresu przewidywanego działania, a przede wszystkim mo żliwo ści stosowania instrumentów finansowo- ekonomicznych, zapewnionych na poziomie krajowym i regionalnym. Dost ępne na rynku polskim publiczne źródła finansowania przedsi ęwzi ęć z zakresu ochrony środowiska mo żna podzieli ć na: • Krajowe – pochodz ące z bud żetu pa ństwa, bud żetu gminy, pozabud żetowych instytucji publicznych, udzielane w formie np. dotacji, • Pomoc zagraniczna – programy pomocowe, Fundusze Spójno ści, fundusze strukturalne, fundacje, środki UE, fundusz norweski i inne. Działania z zakresu ochrony środowiska mog ą by ć finansowane ze źródeł Funduszy Ochrony Środowiska, które funkcjonuj ą na nast ępuj ących poziomach administracji publicznej: • Na poziomie krajowym – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW), • Na poziomie regionalnym – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFO ŚiGW). Podstawowym zadaniem Funduszu jest przeznaczanie b ędących w jego dyspozycji środków na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównowa żonego rozwoju i polityki ekologicznej pa ństwa oraz zapewnienia pełnego wykorzystania niepodlegaj ących zwrotowi środków pochodz ących z Unii Europejskiej przeznaczonych na ochron ę środowiska i gospodark ę wodn ą. Środki finansowe b ędące w dyspozycji Funduszu pochodz ą głównie z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęż nych pobieranych na podstawie Prawa ochrony środowiska oraz przepisów szczególnych. Fundusz przeznacza środki na finansowanie

85 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 przedsi ęwzi ęć słu żą cych ochronie środowiska na terenie województwa pomorskiego zgodnie z "Programem Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego” wraz z „Planem Gospodarki Odpadami Województwa Pomorskiego” oraz "Strategi ą działania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej”. Fundusz wojewódzki udziela dotacji i po życzek preferencyjnych na dofinansowanie przedsi ęwzi ęć proekologicznych na obszarze województwa pomorskiego. Pośród ustalonych priorytetów mo żna wymieni ć m.in.: • Edukacj ę ekologiczn ą, • Oszcz ędzanie i efektywne wykorzystanie energii oraz promowanie energii odnawialnej, • Ochron ę wód i gospodark ę wodno- ściekow ą, • Gospodark ę odpadami z uwzgl ędnieniem odpadów niebezpiecznych, • Ochron ę powierzchni ziemi, • Ochron ę czysto ści powietrza i ochron ę przed hałasem, • Monitoring i zapobieganie powa żnym awariom i kl ęskom żywiołowym, • Przywracanie terenom zdegradowanym warto ści przyrodniczych i ochrona brzegów morskich.

10.4 Mierniki stopnia realizacji Programu Dla okresowej oceny zaawansowania realizacji celów Programu Ochrony Środowiska przyjmuje si ę okre ślony poziom wyj ścia. S ą to dost ępne dane statystyczne, a tak że wyliczenia dokonane na podstawie danych otrzymanych z m. in. dost ępnych w zasobach Urz ędu Gminy, Zakładu Gospodarki Komunalnej w D ębnicy Kaszubskiej, Przedsi ębiorstwa Gospodarki Komunalnej ze Słupska i innych. Do okre ślenia stopnia realizacji mierników w kolejnym raporcie z wykonania Programu nale ży przyj ąć wyniki z 2012 roku, dodatkowo mo żna doda ć mierniki w zale żno ści od potrzeb, w celu np. rozszerzenia działalno ści gminy na rzecz ochrony środowiska, które nie s ą uj ęte lub zostan ą stworzone w my śl nowo powstaj ących przepisów prawa bądź ich uaktualniania.

Tabela 10: Mierniki stopnia realizacji Programu Lp. Wska źnik Stan 2008 2009 2010 2011 2012 1 Powierzchnia obszarów 11061 ha / 11061 ha / 11061 ha / 11061 ha / 11061 ha / chronionych / Udział w 40,7 % 40,7 % 40,7 % 40,7 % 40,7 % powierzchni Gminy 2 Liczba odrestaurowanych 2 2 2 2 2 zespołów pałacowo-

86 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

parkowych 3 Liczba pomników 54 szt. 54 54 54 54 przyrody 4 Długo ść sieci 80,5 km 94,65 100,2 101,7 101,7 wodoci ągowej - ogółem 5 Ludno ść zaopatrywana ze zbiorowych urz ądze ń 96% 96 96 96 98,9 wodoci ągowych 6 Średnie zu życie wody z wodoci ągów w 33,6 m ³ / 56,1 61,0 68,5 70,3 gospodarstwach mieszk./ rok domowych 7 Długo ść sieci 44,7 km 52,5 73,5 73,5 88,8 kanalizacyjnej - ogółem 8 Liczba miejscowo ści obsługiwanych sieci ą 18% 20,45 29,5 29,5 34 kanalizacyjn ą do ogólnej liczby miejscowo ści 9 Ludno ść korzystaj ąca z 52% 68,7 73,7 73,7 79,6 sieci kanalizacyjnej 10 Łączna przepustowo ść oczyszczalni ścieków w 1843 m ³ / d 1843 1869 1833 1698 gminie 11 Szacunkowa ilo ść odpadów powstaj ących w 1060 Mg / rok 1117,04 893,45 816 739,4 gospodarstwach domowych 12 Ilo ść odpadów zebranych w gospodarstwach domowych, 394 Mg / rok 555,44 49,56 40 30,3 dostarczonych na składowisko 13 Ilo ść wytworzonych 118,0 Mg 91,97 93,35 108,95 136,23 osadów po- ściekowych 14 Ilo ść opakowa ń ze szkła 61,3 Mg 75 95 120,34 113,2 przekazanych do odzysku (2007r.) 15 Ilo ść odpadów opakowaniowych z 21,3 Mg 90 130 169,99 162,5 tworzyw sztucznych (2007r.) przekazanych do odzysku Źródło: Opracowanie własne na podstawie „Raportu...”

87 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

10.5 Monitoring wdra żania Programu Przez monitoring wdra żania Programu nale ży rozumie ć regularn ą ocen ę i analizowanie: • Stopie ń wykonania zada ń, • Stopie ń realizacji przyj ętych celów, • Stopie ń realizacji celów nieobj ętych Programem. Bezpo średnim wska źnikiem zaawansowania realizacji zada ń b ędzie wysoko ść ponoszonych nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane przez ocen ę stanu jako ści i dotrzymywania norm komponentów środowiska ilustrowa ć b ędą zaawansowanie realizacji Programu oraz umo żliwi ą ustalenie: • Stopie ń wykonania zało żonych celów i zada ń, • Poniesione nakłady finansowe, • Stanu rozbie żno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i priorytetami, a ich wykonaniem, • Przyczyn tych rozbie żno ści, • Kierunków po żą danych zmian w realizacji Programu

11. Streszczenie Podstaw ą prawn ą opracowania aktualizacji Programu Ochrony Środowiska s ą art. 14 i 17, Dz. U. 2008r., Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm. Program obowi ązuje w latach 2013-2016 oraz uwzgl ędnia perspektyw ę na lata 2017-2020. Prawo ochrony środowiska zobowi ązuje organ wykonawczy Gminy zgodnie z art 18 ustawy do sporz ądzenia, co dwa lata sprawozdania z wykonania programu. Program Ochrony Środowiska jest dokumentem wspomagaj ącym zarówno proces decyzyjny, jak i racjonalnie zarz ądza środowiskiem, w celu wprowadzenia na obszarze gminy zrównowa żonego rozwoju. Program ma na celu wskazanie działa ń w latach 2013-2016 a tak że wskazuje perspektyw ę działa ń po 2016 roku, które s ą niezb ędne dla zapewnienia wysokiej jako ści środowiska i tym samym zapewni mieszka ńcom popraw ę warunków życia w otaczaj ącym środowisku. W opracowaniu obj ęto charakterystyk ą stan zasobów i ocen ę przeobra żeń środowiska przyrodniczego gminy, w zakresie elementów przyrody o żywionej i nieo żywionej, obszarów obj ętych ochron ą prawn ą oraz analiz ę ogranicze ń i szans rozwoju, które wynikaj ą z uwarunkowa ń przyrodniczych. Program uwzgl ędnia przepisy prawa, polityki ekologicznej pa ństwa, a tak że jest spójny z Programem Ochrony Środowiska i z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego oraz ze Strategi ą Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Słupskiego.Program Ochrony Środowiska okre śla wymagania odnosz ące si ę do polityki ekologicznej pa ństwa, na

88 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 podstawie aktualnego stanu środowiska, okre śla w szczególno ści: • cele ekologicznego, • priorytety ekologiczne i cele długoterminowe, • rodzaj i harmonogram działa ń proekologicznych • środki niezb ędne do osi ągni ęcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe Podczas opracowania, Program został analizowany i weryfikowany przez władze samorz ądu gminnego, które w imieniu mieszka ńców dokonały warto ściowania problemów oraz zasadno ści proponowanych celów i zada ń. Do podstawowych dokumentów dla sporz ądzenia niniejszego Programu Ochrony Środowiska zaliczają si ę zasady realizacji Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Program Ochrony Środowiska Województwa Pomorskiego, a tak że Program Ochrony Środowiska i Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Słupskiego. Powierzchnia gminy zajmuje obszar 30002 ha, co stanowi 13,02% powierzchni powiatu słupskiego i 1,64% powierzchni województwa pomorskiego. Gmina D ębnica Kaszubska jest drug ą pod wzgl ędem wielko ści powierzchni i czwart ą pod wzgl ędem liczby ludno ści w powiecie słupskim. Ludno ść zamieszkuje w 44 miejscowo ściach, które składaj ą si ę na 22 sołectwa. Liczba mieszka ńców gminy na koniec 2012 roku wynosiła 9664 osób. Średnia g ęsto ść zaludnienia to 32 os./km 2, najwi ększ ą miejscowo ści ą jest D ębnica Kaszubska, w której liczba ludno ści wynosi 3627 osób. Najwi ększ ą cz ęść pokrycia terenu gminy stanowi ą lasy 15371 ha, co stanowi 51,23 % , nast ępnie grunty rolne 12815 ha (42,71%) i pozostałe 1816 ha (6,06%). Nadaje to gminie, na tle powiatu słupskiego charakter le śno-rolniczy. Gospodarka gminy ma charakter wielofunkcyjny, z przewag ą rolnictwa i gospodarki le śnej. Wyj ątkowe walory przyrodniczo-krajobrazowe obszaru nadane gminie przez licznie wyst ępuj ące rzeki, jeziora i lasy sprzyjaj ą rozwojowi turystyki i rekreacji. Rolnictwo, pomimo średnio korzystnych warunków, jest podstawow ą form ą gospodarowania, dominuje ro ślinny kierunek produkcji rolnej. Hodowla zwierz ąt odbywa si ę, głównie w małych ilo ściach i na niewielk ą skal ę. Usługi i produkcja zwi ązana z gospodark ą le śną odgrywa bardzo wa żną rol ę i opiera si ę na du żych, dost ępnych zasobach le śnych. Na terenie gminy znajduj ą si ę tak że o środki hodowli ryb słodkowodnych na rzece Skotawa w miejscowo ściach Jawory, Jamrzyno (Kotowo), Starniczki, D ębnica Kaszubska. Turystyka i rekreacja w gminie rozwija si ę głównie okresie letnim w miejscowo ściach Dobra, Krzynia i D ębnica Kaszubska. Rze źba terenu została ukształtowana w okresie plejstoceńskim i mo żna okre śli ć j ą jako

89 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 polodowcow ą rze źbę akumulacyjn ą. Taka rze źba powstaje na skutek osadzania si ę materiału skalnego przy ostatnich zlodowaceniach podczas okresu powstawania l ądolodu (glacjał) i jego wycofywania si ę (deglacjacja). Materiał żwirowo-piaszczysty został naniesiony w miejscu postoju lodowca. Wody roztopowe lodowca dały pocz ątek obecnym dolinom rzek na skutek procesów erozyjnych. Rezultatem działalności samego l ądolodu, jak i wód roztopowych wpłyn ęła na mozaik ę rze źby terenu na obszarze Gminy. Miało to tak że wpływ na powstanie takich form terenu jak: moreny czołowe, rynny i doliny rynnowe, sto żki napływowe i równiny sandrowe. Na atrakcyjno ść krajobrazu maj ą wpływ takie rzeki jak Graniczna czy Kamienna i znajduj ące si ę wokół nich pagórki, które tworz ą niezwykle pi ękne i malownicze panoramy widokowe. Według podziału na regiony klimatyczne gmina D ębnica Kaszubska nale ży do cz ęś ci zewn ętrznej Krainy Pojezierza Pomorskiego. Panuje tu klimat umiarkowany – przej ściowy mi ędzy klimatem morskim a kontynentalnym. Jest to obszar napływu różnego typu mas powietrza, co wpływa na zró żnicowanie warunków pogodowych. Na obszarze gminy nie wyst ępuj ą du że wahania temperatur, średnia roczna temperatura kształtuje si ę na poziomie +7,6 oC. W najcieplejszym miesi ącu – lipcu temperatur wynosiła 16,8 oC, w najchłodniejszym miesi ącu – styczniu temperatura kształtuje si ę w granicy -0,9 oC na północnym zachodzie, do -3,2 oC na południowym wschodzie Gminy. Okres trwania zimy to ok 110-120 dni. Najwcze śniej okres zimowy zaczyna si ę we wschodniej cz ęś ci Gminy, tj. ok 20 listopada, a ok. 7 dni pó źniej zima zaczyna si ę na północnym zachodzie. Koniec zimy przypada na ok 15-18 marca. Okres wegetacyjny na danym obszarze trwa ok. 200 dni. Średnia roczna suma opadów dla badanego obszaru wynosi ok 700 mm. Najwi ęcej opadów przypada na lipiec, 97 mm, najmniej opadów notowane s ą w lutym i listopadzie po ok 35 mm. Pokrywa śnie żna zalega przez średnio 45 dni. Teren gminy D ębnica Kaszubska nale ży do zlewni rzeki Słupi. Niewielki fragment w północno – wschodniej cz ęś ci gminy nale ży do zlewni rzeki Łupawy, natomiast w cz ęś ci południowo – zachodniej niewielki obszar nale ży do dorzecza rzeki Wieprzy. Sie ć hydrograficzn ą gminy tworzy głównie Słupia wraz z jej najwi ększym dopływem – rzek ą Skotawa, oraz mniejszymi rzekami na badanym obszarze s ą: Maleniec, Graniczna, Warblewska Struga, Kamienna, a tak że inne niewielkie cieki. Obecny układ sieci hydrograficznej tego obszaru ukształtowany został w wyniku ostatniego zlodowacenia. Naniesione przez l ądolód materiał polodowcowy tworzy wzniesienia morenowe, które wyznaczaj ą granice poszczególnych działów wodnych. Rzeki znajduj ące si ę na tym terenie maj ą zwłaszcza w górnych biegach dno kamieniste i żwirowe. W dolnych odcinkach cieków

90 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 wyst ępuj ących na obszarze gminy cz ęsto wyst ępuj ą torfy. Na rzece znajduj ą si ę gospodarstwa hodowli ryb, m.in. Starniczki, Jamrzyno. Rzeka Słupia w całym biegu na terenie gminy obj ęta jest osłon ą przeciwpowodziow ą. Jest to konieczne dla ochrony obiektów hydroenergetycznych i zbiorników retencyjnych. Ogólne warunki glebowe na terenie gminy s ą średnio korzystne dla produkcji rolnej. Niekorzystnym zjawiskiem wyst ępuj ącym powszechnie na terenie gminy jest naturalne zakwaszenie gleb, spowodowane ich genez ą i charakterem tworz ących je skał macierzystych. Najkorzystniejsze warunki glebowe wyst ępuj ą w północnej cz ęś ci gminy, która znajduje si ę w obr ębie Wysoczyzny Damnickiej, a dokładnie w rejonie D ębnica Kaszubska – Krzywa ń oraz w pasie Borz ęcinko – Starnice – Dobieszewo. Mniej warto ściowy pod wzgl ędem przydatno ści rolniczej jest obszar Wysoczyzny Polanowskiej w rejonie miejscowo ści Kotowo, Motarzyno, Budowo i Niepogl ędzie. Najmniej korzystne warunki do upraw wyst ępuj ą w południowo – zachodniej cz ęś ci, w rejonie miejscowo ści Mielno i Podwilczyn.Użytki rolne stanowi ą ok 42,5% powierzchni ogólnej gruntów gminy. Analizuj ąc rolnicz ą przydatno ść gleb omawianej gminy przewa ża 5 kompleks żytni dobry nale żą cy do IVa i IVb klas bonitacyjnych. Stanowi on ok. 55% gruntów ornych. Kompleks żytni bardzo dobry (pszenno- żytni) zakwalifikowany do IIIa i IIIb klas bonitacyjnych i stanowi on ok. 18% gruntów ornych. Kompleks żytni słaby i żytni bardzo słaby (żytnio-łubinowy) zaliczany do V i VI klasy bonitacyjnej stanowi odpowiednio 17% i 6%, s ą to gleby piaszczyste trwale lub okresowo przesuszone. Obszar gminy D ębnica Kaszubska charakteryzuje si ę ró żnorodno ści ą i bogactwem szaty ro ślinnej. Głównymi czynnikami które maj ą wpływ na obecny kształt szaty ro ślinnej maj ą: urozmaicona rze źba terenu oraz zró żnicowane warunki glebowe i stosunki wodne. Kluczowym elementem szaty ro ślinnej gminy s ą lasy, które zajmuj ą ponad połow ę powierzchni gminy. Kompleksy le śne s ą rozmieszczone nierównomiernie. Najwi ększy ich udział przypada na cz ęść centraln ą oraz południow ą. W północnej i wschodniej cz ęś ci gminy lasy tworz ą mozaik ę z ł ąkami i polami uprawnymi. Ze wzgl ędu na wyst ępowanie bogatej fauny i flory na przewa żaj ącej cz ęś ci gminy Dębnica Kaszubska powstał w 1981 roku Park Krajobrazowy Dolina Słupi i obejmuje oprócz omawianej nast ępuj ące gminy: Słupsk, Kobylnica, Kołczygłowy, Borzytuchom, Bytów i Czarna Dąbrówka. Flora Parku liczy 748 gatunków, z czego wiele z nich podlega ochronie. Na terenie Parku znajduje si ę ponad 200 gatunków porostów w tym epifity, epility i epigeiczne, a s ą to m.in.: płucnica islandzka (ochrona cz ęś ciowa), oraz chronione: brodaczka, chrobotem dereniowy, chru ścik, granicznik płucnik, płucnica i paw ęż nica. Wyst ępowanie tych porostów świadczy o

91 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 wyst ępowaniu czystego powietrza, gdy ż s ą one traktowane jako wska źniki jako ści środowiska przyrodniczego. Grzyby wyst ępuj ą powszechnie, dodatkowo niektóre podlegaj ą ochronie i s ą to: szmaciak gał ęzisty, sromotnik bezwstydny i solówka jodłowa. Obszar gminy D ębnica Kaszubska charakteryzuje si ę ró żnorodno ści ą i bogactwem szaty ro ślinnej. Głównymi czynnikami które maj ą wpływ na obecny kształt szaty ro ślinnej maj ą: urozmaicona rze źba terenu oraz zró żnicowane warunki glebowe i stosunki wodne. Kluczowym elementem szaty ro ślinnej gminy s ą lasy, które zajmuj ą ponad połow ę powierzchni gminy. Kompleksy le śne s ą rozmieszczone nierównomiernie. Najwi ększy ich udział przypada na cz ęść centraln ą oraz południow ą. W północnej i wschodniej cz ęś ci gminy lasy tworz ą mozaik ę z ł ąkami i polami uprawnymi.Ze wzgl ędu na wyst ępowanie bogatej fauny i flory na przewa żaj ącej cz ęś ci gminy Dębnica Kaszubska powstał w 1981 roku Park Krajobrazowy Dolina Słupi i obejmuje oprócz omawianej nast ępuj ące gminy: Słupsk, Kobylnica, Kołczygłowy, Borzytuchom, Bytów i Czarna Dąbrówka. Flora Parku liczy 748 gatunków, z czego wiele z nich podlega ochronie. Na terenie Parku znajduje si ę ponad 200 gatunków porostów w tym epifity, epility i epigeiczne, a s ą to m.in.: płucnica islandzka (ochrona cz ęś ciowa), oraz chronione: brodaczka, chrobotem dereniowy, chru ścik, granicznik płucnik, płucnica i paw ęż nica. Wyst ępowanie tych porostów świadczy o wyst ępowaniu czystego powietrza, gdy ż s ą one traktowane jako wska źniki jako ści środowiska przyrodniczego. Grzyby wyst ępuj ą powszechnie, dodatkowo niektóre podlegaj ą ochronie i s ą to: szmaciak gał ęzisty, sromotnik bezwstydny i solówka jodłowa. Na obszarze gminy D ębnica Kaszubska główne zanieczyszczenia powietrza powstaj ą w wyniku spalania nisko-energetycznych paliw stałych w paleniskach domowych oraz na skutek komunikacji samochodowej. Głównym problemem zapobiegania w przypadku niskiej emisji jest brak inwentaryzacji źródeł i wielko ści emisji oraz danych o rodzaju i ilo ści stosowanych paliw. W małych miejscowo ściach, w których nie ma elektrociepłowni i sieciowych systemów zaopatrywania w energi ę stwierdza si ę , zwłaszcza w okresie grzewczym wzrost poziomu benzo(a)pirenu. Przyczyn ą nadmiernej emisji zanieczyszcze ń ze środków transportu jest zły stan techniczny pojazdów, zła eksploatacja i przestoje w ruchu, głównie na drodze wojewódzkiej 210 w miejscowo ści D ębnica Kaszubska. Prowadzi to, do obni żenia jako ści powietrza, a zanieczyszczenie wzdłu ż tego szlaku komunikacyjnego ma tendencj ę wzrostow ą. Obszar gminy D ębnica Kaszubska posiada stosunkowo gęst ą sie ć rzek i jezior. Zdecydowana wi ększo ść gminy znajduje si ę w dorzeczu rzeki Słupi. Obecnie nie ma aktualnych wyników bada ń

92 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 jako ści wód powierzchniowych. Badania prowadzone w latach wcze śniejszych wykazywały, i ż stan wód si ę poprawia. Mają na to wpływ inwestycje zwi ązane z rozbudow ą i budow ą nowych systemów kanalizacji oraz modernizacja oczyszczalni ścieków, a tak że na skutek wi ększej świadomo ści ekologicznej rolników zmniejsza si ę ładunek zanieczyszcze ń spływaj ących do wód z terenów rolniczych. Na popraw ę jako ści wód rzek, głównie w rzece Skotawa, ma wpływ stosowanie nowszych technologii w gospodarstwach hodowli ryb. Degradacja szaty ro ślinnej najwyra źniej wyst ępuje na obszarach le śnych, gdzie przejawia si ę mono- typizacj ą polegaj ącą na tworzeniu znacznych powierzchni monokultur gatunków drzew iglastych, bez zró żnicowania typów siedlisk. Inn ą form ą jest pinetyzacja, zwi ązana z wprowadzaniem gatunków drzew iglastych na siedliska lasów li ściastych. Powoduje to obni żenie potencjału żyznych siedlisk i zmniejszenie bioró żnorodno ści obszarów le śnych. Do ść cz ęst ą form ą jest juwenalizacja, szczególnie długowiecznych lasów bukowych i d ębowych, jako skutek eksploatacji ich drzewostanów w wieku okre ślonym tylko zasadami gospodarki le śnej. Przejawem tej formy jest brak starodrzewów, zwłaszcza li ściastych, natomiast rozpowszechnione s ą młodociane i regeneracyjne fazy rozwoju zbiorowisk le śnych. Na nowo powstaj ących siedliskach lasów bukowych i d ębowych prawdopodobne s ą szkody spowodowane przez zwierzyn ę płow ą – sarny i jelenie. Walory środowiska naturalnego stwarzaj ą, zarówno szanse rozwoju jak i ograniczaj ą rozwój na terenie gminy D ębnica Kaszubska. Głównie w granicach Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. Plan Ochrony Parku Krajobrazowego okre śla, i ż dalszy rozwój zabudowy mo żliwy jest jedynie jako kontynuacja układów przestrzennych istniej ących jednostek osadniczych. Rozwój osadnictwa mo że by ć realizowany w miejscowo ściach gminy we wszystkich formach zabudowy jednorodzinnej i zwartej osiedlowej, poprzez rozwój istniej ących jednostek osadniczych. Na obszarze gminy mo żliwy jest rozwój przemysłu, usług i rzemiosła. Dla rozwoju zabudowy produkcyjnej i usługowej obowi ązuj ą jednak ograniczenia dotycz ące takie jak przy zabudowie mieszkaniowej co do zachowania odległo ści od wskazanych urz ądze ń wodnych i zbiorników wodnych. Niepo żą dana jest równie ż lokalizacja inwestycji uci ąż liwych dla wód, je śli zaprojektowane rozwi ązania techniczne i technologiczne nie s ą gwarancj ą zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem wód podziemnych, przede wszystkim w rejonie D ębnicy Kaszubskiej oraz na terenach wykazuj ących brak naturalnej izolacji od powierzchni w dolinach Skotawy i Warblewskiej Strugi. Głównymi ograniczeniami w rozwoju rolnictwa jest spowodowana wysokim stopniem lesisto ści, niekorzystnym odczynem gleb i poło żeniem gminy na terenach chronionych, co skutkuje tym, i ż wyst ępuj ą specjalne

93 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 uwarunkowania prawne dotycz ące ochrony i zagospodarowania. Poło żenie na obszarach chronionych wyklucza, zgodnie z obowi ązuj ącymi zasadami intensywne formy gospodarki rolnej, które mo że mie ć znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Ograniczeniem dla turystyki w głównej mierze jest brak odpowiedniej infrastruktury. Park krajobrazowy stanowi wielk ą atrakcj ę turystyczn ą dla np. wypraw pieszych i rowerowych, jednak że jednocze śnie w pewien sposób ogranicza jej rozwój. Regulacje w nim obowi ązuj ące nie sprzyjaj ą spontanicznym zachowaniom oraz ogranicza rozwój biznesu turystycznego, który z kolei wpływa na wzrost liczby odwiedzaj ących turystycznie i rekreacyjnie ludzi. Drobny biznes jest przewa żnie wyznacznikiem dla ocenienia sensu powa żnego zaanga żowania środków dla rozwoju o środka. Wójt Gminy D ębnica Kaszubska w ostatnich latach najwi ększy nacisk kładł na uporz ądkowanie gospodarki wodno ściekowej w Gminie. Realizacja tego wieloletniego i tak du żego projektu inwestycyjnego wymagała du żego zaanga żowania organizacyjnego. Co roku projekt znacz ąco obci ąż ał finansowo bud żet Gminy. Cz ęść środków była pozyskana z dotacji z Unii Europejskiej, Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, Agencji Nieruchomo ści Rolnych, a tak że z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Oprócz zada ń inwestycyjnych, które anga żowały najwi ększe nakłady finansowe, jednostka przeznaczała równie ż środki na zadania bie żą ce, m.in. zimowe utrzymanie dróg, remonty dróg, współpraca z placówkami o światowymi. Ostatecznie realizacj ę Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Dębnica Kaszubska w latach 2011 - 2012 ocenia si ę pozytywnie. Tak ą ocen ę potwierdza przeprowadzona analiza poprzez mierniki realizacji Programu na terenie Gminy. Wskazuje ona, że zwi ększaj ą si ę długo ści podstawowych sieci infrastrukturalnych, takich jak sie ć wodoci ągowa i kanalizacyjna oraz zwi ększa si ę liczba mieszka ńców, którzy maj ą dost ęp i korzysta z infrastruktury maj ącej zapewni ć popraw ę jako ści życia na terenie Gminy. Realn ą popraw ę jako ści środowiska (znajduj ącą odzwierciedlenie w analizie jego jako ści) stwierdzimy jednak w dłu ższym czasie. Istnieje ci ągła potrzeba dalszych działa ń inwestycyjnych na rzecz poprawy i ochrony naszego otoczenia. Będzie miało to wpływ na popraw ę stanu środowiska, wód powierzchniowych, podziemnych czy powietrza, a tym samym znacznie przyczyni si ę do polepszenia warunków życia co jednak b ędzie widoczne w przyszło ści. Program Ochrony Środowiska, zgodnie z polityk ą ekologiczn ą pa ństwa wyró żnia cele krótkoterminowe, których realizacja zako ńczy si ę najpó źniej do ko ńca 2016 roku, średnioterminowe – do zrealizowania do ko ńca 2020 roku oraz długoterminowe, prawdopodobne i mo żliwe do osi ągni ęcia dopiero po 2020 roku. Tym ostatnim celom, które mo żna okre śli ć równie ż

94 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020 jako strategiczne, lub generalne podporz ądkowane s ą wszystkie wcze śniejsze, które bez wzgl ędu na okres ich realizacji maj ą charakter celów taktycznych. Wszystkie formułowane cele wypełniaj ą kryteria: potrzeby, osi ągalno ści, realno ści i mierzalno ści. Program Ochrony Środowiska odgrywa znaczn ą rol ę w procesie realizacji zrównowa żonego rozwoju. Z punktu widzenia władz samorz ądowych, stanowi narz ędzie koordynacji działa ń podejmowanych w dziedzinie ochrony środowiska przez działy administracji publicznej oraz instytucje i przedsi ębiorstwa.

95 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

LITERATURA: 1. Bryła H., Leksykon ekologii i ochrony środowiska, Oficyna wydawnicza Tempu, 2002, Gda ńsk, 2. Ekologiczno-krajobrazowe uwarunkowania lokalizacji elektrowni wiatrowych w północnej i centralnej cz ęś ci woj. pomorskiego, 2002, PROEKO Gda ńsk, 3. Kondracki J., Geografia Polski, Mezoregiony fizycznogeograficzne, 1994, PWN, W-wa, 4. Kondracki J., Geografia regionalna Polski, 1998, PWN, W-wa, 5. Łabno G., Ekologia – Słownik encyklopedyczny, 2006, Wydawnictwo Europa, Wrocław, 6. Maciak F., Ochrona i rekultywacja środowiska, 2003, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, 7. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy D ębnica Kaszubska, 2009, Inplus, Dębnica Kaszubska, 8. Plan ochrony Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi”, 2000, Instytut Ochrony Środowiska Oddział Gda ński, 9. Plan rozwoju lokalnego gminy D ębnica Kaszubska na lata 2007 – 2013, 2006, Business Mobility International, Słupsk, 10. Polityka ekologiczna pa ństwa latach 2009 – 2012 z perspektyw ą do roku 2016, 2008, Ministerstwa Środowiska, Warszawa, 11. Powszechny Spis Rolny 2010, Województwo Pomorskie, 2010, Gda ńsk, 12. Prognoza oddziaływania na środowisko do studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego, 2009, Inplus, Olsztyn, 13. Program Ochrony Środowiska dla powiatu słupskiego 2010, 2007, Zespół autorski Pomorskiego Centrum Bada ń i Technologii Środowiska, POMCERT, Gdynia, 14. Program ochrony środowiska gminy D ębnica Kaszubska, 2008, Bejnarowicz T. i in., Dębnica Kaszubska, 15. Program ochrony środowiska województwa pomorskiego na lata 2013 – 2016 z perspektyw ą do roku 2020, 2012, Zespół Wojewódzkiego Biura Planowania Przestrzennego w Słupsku, Słupsk, 16. Raport z realizacji Programu ochrony środowiska gminy D ębnica Kaszubska, 2013, Botwinionek M., D ębnica Kaszubska, 17. Strategia rozwoju społeczno – gospodarczego gminy D ębnica Kaszubska do roku 2015, 2006, Business Mobility International, Słupsk, 18. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy D ębnica

96 Program Ochrony Środowiska dla Gminy D ębnica Kaszubska na lata 2013-2016 z perspektyw ą do roku 2020

Kaszubska, 2011, Inplus, Olsztyn, 19. Ustawa Prawo ochrony środowiska, Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 ze zm., 20. Zasoby przyrodnicze dorzecza Słupi i Łupawy, 2002 r., Zwi ązek Miast i Gmin Dorzecza rzeki Słupi i Łupawy, red. Lipczy ński W., Słupsk 21. www.debnica.pl 22. www.dolinas l upi.pl

97