fruitteelt 24 november 2012, jaargang 102, nr 47 weekblad van de nederlandse fruittelers organisatie

Thema Social media

Interpoma weer bol van innovaties | Ethyleen, een boef voor fruitbomen in bewaring TE KOOP GEVRAAGD: Rentmeesters- Makelaars- & Taxatiekantoor - SCHILAPPELEN VAN GELLICUM VASTGOED b.v.

Blokzijlerdwarsweg 12, Marknesse - INDUSTRIE- Tel 0527-203917, Fax 0527-203944 Mob. 06-53294479 APPELEN Wat is uw Fruitbedrijf waard? Overname Toekomstige woningbouw / industrie of natuur Laat Schulp uw Maatschappen fruit flessen! Wetvoorkeursrecht Gemeenten Ons kantoor is gespecialiseerd in de Nederlandse fruitsector op het gebied van: NIEUWE PACHTRECHT (KORTE PACHT)

TE KOOP GEVRAAGD BOOMGAARDEN TAXATIES FRUITTEELTBEDRIJF IN ONTEIGENING EN SCHADEREGELINGEN MIDDEN NEDERLAND (discretie verzekerd) AAN- EN VERKOOP BEGELEIDING www.schulp.nl GEWASSCHADE Schulp Vruchtensappen, Breukelen Gaarne schriftelijke reacties Telefoon: 0346-25 96 30 onder nummer 17633 Neem vrijblijvend contact met ons op.

Van Gellicum Vastgoed b.v. Te Koop: Zeer goedefruit-oostrom.indd 1boompalen:06-08-2012 09:26:24 Roodseweg 11 2,5 mtr doorsnee 6 cm, 4156 AP Rumpt (Geldermalsen) 2.75 mtr doorsnee 6 cm 0345 - 651635 en 3 mtr doorsnee 10 cm. 06 - 51260930 Inlichtingen: Tel 06-13013524 www.vangellicumvastgoed.nl

fruit-veldhuis 121112.indd 1 12-11-12 11:44 Inhoud Coverfoto

6 Mobiel internet en fruitteelt- apps, doen!

9 Digitale evolutie gaat Interpoma dat eind vorige week fruitteelt niet voorbij in Bolzano (Italië) werd gehou- den, is de grootste vakbeurs voor 6 de fruitsector in Europa. Onder 10 Social media zijn er ook voor de ruim 14.000 bezoekers bevon- fruittelers den zich ook veel Nederlanders. Foto: Caroline van Assche, NFO 10 12 ‘Digitaal verkopen is niet te stoppen’

14 ‘Dit is geen hype, dit is de toekomst’ Rubrieken 12 NFO-info 3 16 Technisch vernuft op Italiaanse fruitteeltvakbeurs Deze week 4 NFO in het land 20 18 Vermijd ethyleen in Onderzoek 20 18 bomencellen Marktzicht 22 Werkwijzer 25 21 Media vol van Agenda 27 21 Conferencecampagne

2 nfo info Uitgelicht

Bestrijding gerichte en effectieve middelen ongedierte komen om muizen en woelrat- Telers hebben meer mogelijk- ten te bestrijden. De NFO gaat heden nodig om ongedierte dan ook samen met andere te bestrijden. Beheersing van landen werken aan het beschik- de populatie muizen en (woel) baar krijgen van rodenticiden. Tijdens het AMI-congres in Berlijn was er een stevige discussie ratten is elke herfst noodzake- over ‘local for local’ en biologisch geteelde producten. De Duit- lijk op fruitbedrijven. Door het Expert Centre sers gebruiken voor local for local één woord: regionaliteit. wegvallen van middelen om de- Het Expert Centre Speciality Foto: Herman Bus, NFO ze dieren te bestrijden, neemt Crops (ECSC) houdt in maart het risico op forse schade toe. 2013 voor de tweede keer een Deze herfst heeft de NFO- informatieochtend over het van de ons omringde landen, terie van EZ, Ctgb) en bedrijfs- afdeling Zuid-Limburg terecht oplossen van knelpunten in de de zogenoemde wederzijdse leven (LTO, Nefyto, Agrodis, de noodklok geluid over het gewasbescherming. In maart erkenningen. Eén van de eerste Artemis, NFO en Plantum) de toenemend aantal woelratten. van dit jaar was de eerste wederzijdse erkenningen was positie in Europa versterkt. Ne- Ook in de ons omringende lan- bijeenkomst. Daarin werden Isomate CLR. Daarnaast werd derland vervult inmiddels een den, zoals Duitsland en België diverse prioriteiten benoemd. duidelijk dat de Nederlandse belangrijke rol in het verder nemen de mogelijkheden om Inmiddels is op het vlak van aanpak om kleine toepassingen uitwerken van meer Europese dit ongedierte te bestrijden toelatingen aanmerkelijke toe te voegen aan bestaande samenwerking. Daarom zet de snel af. Alleen preventieve voortgang geboekt. De NFO toelatingen snel en effectief NFO zich komend jaar in, door maatregelen en het werken constateert dat er elke maand werkt. We kunnen vaststellen deelname aan de stuurgroep, met vallen geeft onvoldoende toelatingen in Nederland ko- dat de samenwerking in het voor verdere uitbouw van dit bedrijfszekerheid. Er moeten men die overgenomen zijn ECSC tussen overheid (minis- Expert Centre Speciality Crops. het beleid is beleid het het beleid is ‘Local for local’ of biofruit?

In de regio geprodu- ‘local for local’ is slechts een manier om wen. Door de regionale producenten bij ceerd fruit en biofruit reclame te maken voor groenten en fruit. een supermarkt in de regio te betrekken, zijn onderwerpen in Wie maakt zich zorgen om producten is het mogelijk een duidelijk gezicht te de discussie hoe de als mineraalwater, bier en wijn waar die geven aan de lokale productie. Anderzijds stagnerende fruitcon- vandaan komen? En waarom zou je de staat lokale productie niet garant voor sumptie op de Duitse markt op een hoger consument goede buitenlandse appels kwaliteit. Als dat het uitgangspunt is, dan niveau is te brengen. Kan de sector met onthouden? Veel vragen en tot nu toe kan het zo zijn dat een product dat niet local for local of biofruit de stagnerende weinig antwoorden. regionaal geproduceerd wordt, om die fruitconsumptie stoppen of zelfs bevorde- Op het AMI-forum in Berlijn van begin reden de voorkeur krijgt. Voor Neder- ren? Of zijn deze concepten slechts effec- november is na een paneldiscussie met land, met een sterke focus op de export, tieve manieren om nieuwe klanten naar vertegenwoordigers van alle schakels uit is local for local een fenomeen waar we de supermarkten te trekken? Op hun de keten getracht conclusies te trekken terdege mee te maken krijgen. Onze websites schrijven alle supermarkten dat voor de Duitse markt. Daarbij baseerden producten moeten we onderscheiden ze zowel een groot sortiment regionale de deskundigen zich vooral op de mening door in te zetten op goede kwaliteit en Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 en duurzaam geproduceerde producten van de consument. De Duitse consu- een duidelijker gezicht. Laat zien wie de hebben als een grote selectie biologisch ment hecht erg veel waarde aan lokaal producent is. Geef de consument via de geteelde producten. geproduceerde groenten en fruit. 48 moderne technieken de kans om naar de Hebben importproducten op de Duitse procent vindt dat een belangrijk thema, website van de producent te gaan. In dit markt nog wel een kans? En gaan Duitse 22 procent vindt biologisch geteeld het nummer van Fruitteelt krijgt u hiervoor producenten zich alleen nog richten op belangrijkste thema en bij slechts 12 pro- voldoende moderne communicatiemoge- de Duitse markt en niet meer op export? cent staat duurzaamheid bovenaan. Door- lijkheden aangereikt. En hoe reageren de andere schakels in vragen bij consumenten leert dat het in de keten zoals de importeurs van buiten- het bijzonder om vertrouwen gaat. In de Herman Bus lands fruit? Hun reactie is voorspelbaar: regio geteeld product geeft meer vertrou- [email protected]

3 4 Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 Deze week Italië Oogst PinkLadynognietrond saties maarmondjesmaatuit- de Zuid-Tiroolseafzetorgani- Van decluborganisatiemogen Lady populairomteplanten. hagelnet open.TochblijftPink op derijbaanenmakenzehet ken detelerswitreflectiedoek kleuring teverbeterengebrui- wachten opmeerkleur.Omde relatief grotelaatsteplukte van PinkLady.Erhingnogeen nog bezigwarenmetdeoogst eigen ogenziendatveeltelers half novemberinZuid-Tirolmet congres Interpomakondenrond Bezoekers aandebeursenhet CBS: areaalfruitteeltgedaald met 1.450hectareooklichtge- lijk. Hetareaalaankleinfruitis steenfruit bleefnagenoegge- zure kersenoverigepit- ha). Deoppervlakteaanpruim, en 8.170hectarepeer(minus30 hectare appel(minus320ha) daalde totrespectievelijk7.950 Zowel hetareaalappelalspeer 2012 gedaaldtot18.780hectare. areaal fruitteeltinNederland Volgens deCBS-cijfersishet etaleren, kunnen zichmeldenbijdeKRO. verbrede landbouwdiezichopdeapp willen kel, agrariërsmeteenboerderijwinkel ofmet boerderijproducten. Telers meteenthuiswin- waar zijterecht kunnenvoorbepaalde verse Daarmee kunnengebruikers tewetenkomen boer op’eennieuwonderdeel vandeBZV-app. boeren met huisverkoop. Sindskort is‘De laire omopzoektegaannaar tv-programma met eenonderdeel voorfansvanhetpopu- (BZV-app)Vrouw zoekt van Boer app De komt Opmerkelijk: Glow. tanten zoalsRosy nieuwe kleurmu- bleem vanwege minder eenpro- is dekleuringvaak Bij jongeaanplant ander raskiezen. dwongen vooreen telers noodge- breiden waardoor in denovemberzon. Pink LadyinZuid-Tirol Foto: CarolinevanAssche,NFO het jaar2000. 1.000 bedrijvenminderdanin 120 aftot2.450.Ditzijnruim teeltbedrijven namditjaarmet ieder jaarsteeg.Hetaantalfruit- de jaren2006totenmet2011 5 hectaregedaald,terwijlditin wijndruiven van160hectaremet zwarte bes.Verderishetareaal geheel dooreenkleinerareaal krompen, maardatkomtvrijwel miljoen euro. cent naareenpremieomzetvan5,6 groeide deVereinigteHagel10pro- de Nederlandsemarktbegon.In2012 de gewasverzekeraardiein2007op volgen naeenrelatiefsterkegroeivan wordt benoemd.Dezeaanpassingen lander indeRaadvanCommissarissen lijk isdevolgendestapdateenNeder- uit deakkerbouw.Hoogstwaarschijn- andere bestuursledenzijnafkomstig vicevoorzitter enafgevaardigde.De ling uitMarknessegekozenwerdtot Nederland waarfruittelerCesMaste- de vergaderingvoorhetrayonNoord- nale coöperatie.InEmmeloordwas ledenvergadering vandeinternatio- afgevaardigden zijnopdealgemene koos vierbestuursledendietevens rayons inNederland.Devergadering oprichtingsvergaderingen voortwee reinigte Hagelhieldonlangshaar hagelverzekeringscoöperatie Ve- De vanoorsprongDuitseonderlinge Vereinigte Hagel Vergaderingen mmmmmmmmmm

mmmmmmmmmmm

47

Uitspraak anti-hagelkanonzaak Italië De uitspraak van de afstemmen met Reimers- Rassenconsortium NovaMela Rechtbank in Middelburg waal, Hulst, Sluis, Kapelle om hagelkanonnen in en Tholen. Op de beurs Interpoma bruikswaarde te beoordelen. gemeente Borssele te Ophef is er ook over de presenteerde het Italiaanse Daarnaast wil NovaMela de verbieden houdt de ge- rechter die in zijn oor- rassenconsortium NovaMela rechten voor teelt en afzet moederen bezig. De CDA- deel liet meewegen dat zich aan een groter publiek. van nieuwe appelrassen ver- afdeling in de gemeente hij de werking van het NovaMela is een nieuw sa- krijgen. Eén van de eerste peilde de meningen over hagelkanon niet kan menwerkingsverband tussen stappen van de nieuwe orga- het kanon en het bleek beoordelen. Volgens Van vijf ondernemingen uit de nisatie was het lidmaatschap dat meer dan 90 procent ’t Westeinde is het wel drie belangrijkste fruitteelt- van Ifored. Hierin zijn twaalf van de inwoners geen of niet werken niet aan gebieden van Italië. De part- internationale ondernemin- probleem had met het de rechter. Een rechter ners zijn VOG en VIP (beide gen uit elf landen verenigd gebruik van de hagelka- moet kijken of de juiste uit Zuid-Tirol), Melinda en die gezamenlijk werken aan non. Ook bleek dat bij de procedures zijn gevolgd. La Trentina (beide uit Tren- de verdere ontwikkeling en gemeente, dat de meeste Ook Miermans verbaasde tino) en Rivoira Giovanni afzet van roodvlezige ap- (9) hagelkanonnen in zich over het oordeel van (Piemont). Het consortium pelrassen die het Franse IFO Zeeland heeft, in de af- de rechter met betrek- heeft tot doel om appelras- kweekt. gelopen vier jaar slechts king tot de effecten van sen te ontwikkelen en op ge- twaalf klachten zijn bin- anti-hagelkanonnen. Aan nengekomen, waarvan de regionale krant liet dit jaar slechts één klacht. ze weten. “Ik ben geen NFO-bestuurder Rinus expert, maar bij de im- van ’t Westeinde pleit mense hagelbui vorig jaar voor dezelfde hagelka- in Zeeuws-Vlaanderen West-Europa nonregelgeving in geheel bleken de auto’s die bij Poolse appels voor re-export Zeeland. Nu kan elke het kanon stonden, geen gemeente haar eigen schade te hebben.” beleid inzake geluido- De uitspraak van de verlast door hagelkanon rechtbank is zeer nade- bepalen. Wethouder lig voor de fruittelers in Conny Miermans zei Borssele, maar zij hopen eerder al dat Borssele de dat alles gedaan wordt regelgeving regionaal wil om het gebruik van deze apparaten vanaf 1 januari mogelijk te maken. Dan wordt het nieuwe activiteitenbesluit van kracht. Dit geeft de gemeente een ruimer wet- telijk kader om ge- De appels staan klaar voor transport. Foto: NFO bruik van hagelka- nonnen binnen de De Poolse site Fresh-market.pl meldt dat in het be- wet te regelen. gin van het seizoen West-Europese landen, vooral Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 België en Duitsland, volop Poolse appels kochten. Het ging voornamelijk om Jonagored. Een deel Elstar met hagel- bleef op de West-Europese markt, maar dat het schade. grootste deel voor re-export naar Oost-Europa later Foto: Marijke van in het seizoen aangekocht is. Vooral de Belgische Ossenbruggen, NFO bedrijven zouden volgens Fresh-market.pl al re- kenen op grote winsten. “Belgian companies are counting on big profits”.

5 Apps

Apps zijn handig, maar hoe werken ze eigenlijk? Mobiel internet en fruitteelt-apps, doen!

Mobiel internet neemt een steeds Mobiel, aanbieden heel divers. Daardoor belangrijkere plaats in. Gebrui- zijn goede pakketinformatie over kosten en telefooneigenschappen nodig. “Denk daar- kers van een smartphone hebben bij aan het aantal belminuten/sms’jes, wel of die immers altijd bij zich en een geen eigenaar van de telefoon, kwaliteit van kantoor met internetverbinding is de camera en gebruikersvriendelijkheid,” zegt Robin Steenpoorte, systeem- en tele- niet nodig. Ook komen er steeds combeheerder bij een groot metaalbedrijf. meer apps, programma’s voor Ook het formaat is belangrijk. Kies voor smartphones, beschikbaar. De een groter formaat als je de smartphone fruitteeltsector maakt nog weinig vaak als computer gebruikt of voor een kleiner model als die in je broekzak moet gebruik van zowel mobiel internet passen. “Neem als je met apps werkt niet de kosten enorm. Mobiele internetkosten als apps. de goedkoopste smartphone,” waarschuwt kunt u voorkomen door gratis wifi te ge- Steenpoorte. “Vaak presteren die slechter bruiken. Wifi is draadloos en zit meestal met apps vanwege de beperkte snelheid en op de router, het apparaat dat met internet Arjan de Bruine freelance journalist opslagcapaciteit.” verbindt. Steenpoorte: “Wifi zorgt voor in- [email protected] ternetverbinding via het vaste netwerk. Om Voor het gebruik van mobiel internet is een hiervan gebruik te maken, moet je wel in internetverbinding noodzakelijk. Dit kan de buurt van het netwerk zijn. Wifi is goed p het gebied van mobiele com- via het netwerk van de provider. Nadeel te gebruiken bij het downloaden van apps municatie gaan de ontwikkelin- hiervan is vaak het beperkte aantal MB’s en het binnenhalen van updates.” Ogen razendsnel. Bovendien zijn (Mega Bytes, de grootte van te ontvangen Mobiel internet wijkt overigens niet veel af de pakketten die providers zoals KPN en en verstuurde gegevens) dat u per maand van normaal internet. Het kan verschillen Vodafone, maar ook Rabo Mobiel of Jumbo mag verbruiken; bij overschrijding stijgen door een beperkte weergave van de web- site. “De website detecteert of verbinding wordt gemaakt door een mobiel apparaat of een rechtstreeks aangesloten computer of laptop. Vervolgens krijgt de websitebe- zoeker een specifieke website te zien.”

Veel apps Voor de fruitteeltsector is een groot aantal apps ontwikkeld. Een bewuste keuze voor een beperkt aantal nuttige apps is aan te raden. Niet alle apps zijn geschikt voor elke smartphone; het besturingssysteem bepaalt de geschiktheid. Er zijn vier besturings- systemen: Android, BlackBerry OS, iOS en Windows Phone. Wanneer een app eenmaal op de smartphone staat, is een internetver- binding niet altijd noodzakelijk. Een ver- binding is wel nodig als de informatiebron voor de app een gegevensbestand op in- ternet is. Overigens zijn veel apps gratis te downloaden, maar sommigen kosten geld. Ook voor LinkedIn en Facebook zijn gratis apps beschikbaar. De apps zijn te zoeken

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 en te downloaden via de speciale dienst

6 Installatiecheck het watervolume per hectare staat. Wan- Tabel. Besturingssysteem met smartphone-merk en De Nederlandse Ver- neer een bepaalde menging onbekend is, bijbehorende dienst eniging Koudetech- verbindt de app u met een website. Na Besturingssysteem Smartphone-merk Dienst niek en Luchtbehan- het invullen van de gegevens worden die

Android (Google) o.a. HTC en Samsung Play Store deling ontwikkelde doorgestuurd naar het ontwikkelingsla- BlackBerry OS alleen BlackBerry App World samen met Kennis- boratorium van Yara om hiermee een test iOS alleen iPhone (Apple) App Store centrum InfoMil de uit te voeren. Voor deze app is een inter- Windows Phone o.a. HTC, Samsung en Nokia Marketplace installatiecheck-app. netverbinding nodig. TankmixIT (Engels)

Bron: Robin Steenpoorte Na het invullen van is beschikbaar voor Android en iOS. Voor de installatiegegevens andere besturingssystemen bestaat een (hoeveelheid koude- mobiel toegankelijke website. van het besturingssysteem door op het middel, type koudemiddel, type inrichting, betreffende pictogram in het smartphone- opgesteld koelvermogen en PED-categorie) Nuttig insect menu te klikken (zie tabel). klikt u op Check. Vervolgens geeft de Een app van Bayer CropScience toont de Met de app TankCalc van Syngenta kunt app de wettelijk eisen weer; bij doorklik- afbeelding van een gewasbeschermings- u eenvoudig en efficiënt een vulschema ken verwijst de app bovendien naar het middelenkast met Bayer-producten. Door voor bespuitingen berekenen. Via de knop bijbehorende wetsartikel. Daarnaast is op een middel te tikken verschijnt de ge- Nieuwe gegevens voert u de gegevens in: de app ook beschikbaar als soort boekje, voeligheid van diverse natuurlijke vijanden perceelsnaam en oppervlakte, tankcapaci- gebaseerd op de wetgeving rondom koel- voor dit middel. Met behulp van een kleur- teit, aantal liter/ha, product(en) en rijsnel- en klimaattechniek. Op de heid. Deze gegevens kunt u opslaan voor hoofdpagina kunt u door- de volgende keer. Vervolgens staat bij het klikken naar wetgeving, tabblad Tankinhoud, per product het aan- zoals de Arbo-wet en EU- tal benodigde liters; het tabblad Verbruik regels voor het vervoer van vermeldt ook koudemiddelen en gassen. het aantal liters Daarnaast informeert de water dat nodig app over verplichte certifi- is. Het tabblad ceringen en diploma’s die Spuitdopinforma- een monteur nodig heeft tie, beveelt een en geeft ze een overzicht ISO-spuitdop aan van de eigenschappen van met daarbij de koudemiddelen. Binnenkort juiste spuitdruk. Wanneer de gegevens op- is de app gratis beschikbaar geslagen zijn, kunt u die terugvinden in het voor Android. hoofdmenu bij Mijn gegevens. Tevens biedt Het leven van lieveheersbeestje en larve sparen met de app van de app hier de mogelijkheid aantekeningen TankmixIT Bayer. Foto: NFO te maken en de windsnelheid toe te voe- Yara, producent van onder gen. Onder Instellingen kunt u de taal, een andere de bladmeststoffen Bortrac 150 en codering is direct inzichtelijk hoe veilig het vaste tankinhoud, het datumformaat en Mantrac Pro, ontwikkelde een tankmix-app. middel voor nuttigen is. Door vervolgens de weergave van de windsnelheid (m/s of De internationale app TankmixIT contro- op het nuttige insect te tikken verschijnt km/u) instellen. Deze gratis app is geschikt leert of Yara-bladmeststoffen mengbaar een foto met een beknopte omschrijving voor Android en iOS. zijn met gewasbeschermingsmiddelen of van hun specialiteiten en levenscyclus. Bij een ander Yara- middelen die naast spuiten ook gedruppeld product. Wanneer mogen worden, staat ook hier de veiligheid u de combinatie voor de nuttigen aangegeven. Vaak is drup- met een middel pelen veiliger dan spuiten. De app is gratis maakt, kunt u het te downloaden voor Android en iOS. beste voor de ac- Met een andere app van Bayer kunt u de tieve stof kiezen BBCH-code van appel, aardbei, rode bes omdat merknamen en kers bepalen. Deze internationale code wereldwijd niet geeft het ontwikkelingsstadium van een hetzelfde zijn. Bij plant aan. De BBCH-Bestimmer (Duits) is Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 stap 1 kiest u een gratis en geschikt voor Android en iOS. bladmeststof; bij stap 2 het mid- WhatsApp del of een andere Uitgever Van Dale meldde 19 september bladmeststof. Ver- het werkwoord whatsappen op te nemen volgens verschijnt in zijn elektronische update van de Van het resultaat met Dale. Het werkwoord is afkomstig van de een PDF-rapport app WhatsApp waarmee gebruikers ‘gratis’ waarin de dosering sms’jes kunnen versturen. Een internet- Binnenkort is de installatiecheck-app voor de koeltechniek gratis beschikbaar van gevraagde verbinding is daarbij wel nodig. Bij het voor Android. Foto: NFO middelen en versturen van een sms-bericht kiest u dan

7 voor versturen via WhatsApp. Ook het mee- Side-effects manual 2x2-Veggipedia sturen van foto’s, met de smartphone ge- Onderzoekers aan Biobest Greenlab heb- Tijdens het Frug I Com Congres Changing maakt, is mogelijk. Op de app is zichtbaar ben de neveneffectenlijst van gewasbe- Windows introduceerde Frug I Com de wanneer uw contactpersoon voor het laatst schermingsmiddelen aangevuld en herzien. app 2x2-Veggipedia. Deze app is een ont- de WhatsApp-berichten heeft bekeken. De Biobest vatte deze lijst ook samen in de wikkeling van Frugi Venta en Frug I Com; app (Nederlands) is gratis en geschikt voor app Biobest - Side-effects manual. In het uitvoerder is het GroentenFruit Bureau. Android, BlackBerry OS, iOS en Windows beginscherm kunt u kiezen voor de ac- 2x2-Veggipedia is een informatie-app voor Phone. tieve stof of handelsnaam. Omdat het om consumenten over groenten- en fruitpro- een internationale app gaat, kunt u beter ducten, voedingsstoffen, beschikbaarheid kiezen voor de actieve stoffen. Handelsna- en bijbehorende recepten. Door met de Gratis bellen met Skype men zijn niet altijd wereldwijd hetzelfde. smartphone de barcode van het product te Vorig jaar nam Google, de internetzoek- Vervolgens kiest u maximaal drie actieve scannen verschijnt de informatie. machine, Skype over. Skype is een gratis stoffen uit en maximaal drie organismen. Bron van de informatie is de online groen- programma waarmee u wereldwijd kunt Evenals bij de app Nuttig Insect geeft een ten- en fruitencyclopedie Veggipedia van bellen. Om met Skype te kunnen bellen kleurcode per stadium de gevoeligheid van het GroentenFruit Bureau met meer dan heeft u vier dingen nodig: het program- de nuttigen per middel aan. Via de knop 280 groente- en fruitproducten, inclusief ma, een internetverbinding, een (geïn- rechtsboven kunt u de legenda inzien. 600 bijbehorende recepten. Ook informatie tegreerde) luidspreker en microfoon. Deze app adviseert ook over maatregelen over de teler, handelaar of afzetorganisatie Een vijfde optie is een webcam, zodat of raadt spuiten af bij het gebruik van hom- is mogelijk. Hiermee wordt de traceer- u de persoon ook kunt zien waarmee u mels. Verder staat de toepassingsmethode baarheid vergroot. Momenteel is de app contact hebt. Voor smartphones is een genoemd (onder andere spuiten, irrigeren, alleen nog als pilot beschikbaar voor een app beschikbaar voor de besturings- dompelen). Kennis van Latijnse namen en exclusieve groep. Binnenkort is de app systemen: Android, iOS en Windows werkzame stoffen is wel handig. De app voor iedereen beschikbaar voor Android en Phone. Zo kan ook met smartphone (Engels) is beschikbaar voor Android, Apple iOS. E gratis geskypet worden. Hierbij worden en BlackBerry OS en is gratis. wel gegevens ontvangen en verstuurd, dit kost dus MB’s. Daarom is gebruik van wifi aan te raden.

Skype kunt u downloaden via www. skype.com op de computer, smartphone, televisie, PlayStation®Vita en zelfs voor draadloze huistelefoons. In plaats van een telefoonnummer verzint u zelf een Skype-naam, bijvoorbeeld uw eigen naam. Ook kunt u meer gegevens invul- len zoals uw reguliere telefoonnummer, woonplaats, enzovoorts. Wanneer u de woonplaats invult en instelt als open- baar kunnen mensen uw Skype-nummer via de zoekfunctie makkelijker vinden. Bellen van Skype naar Skype is gratis; voor bellen vanaf Skype naar een vast of mobiel nummer kunt u Skype-tegoed kopen. Hiervoor heeft Skype tarieven- pakketten als betalen naar gebruik of per maand. U kunt met het programma ook een telefonische vergadering voe- ren of een videogesprek. Andere functies zijn: chatten, bestanden verzenden, sms’en en rechtstreek vanuit Skype bellen, videobellen en chatten met Facebook-vrienden. Overigens nam ook het woordenboek Van Dale het werkwoord skypen op; skypen is internetbellen met behulp van software van Skype. Tijdens het congres introduceerde Frug I Com de app 2x2-Veggipedia.

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 Foto: Arjan de Bruine

8 Smartphone

Digitale evolutie gaat fruitteelt niet voorbij

Ooit kon je met een mobiele telefoon alleen bellen. En de computer stond De apps nemen niet weg dat ook de meest in de woonkeuken of -kamer. De zakcomputer bracht registratieprogram- geavanceerde smartphone zijn fysieke be- perking heeft. Het is en blijft tenslotte een ma’s in de boomgaard en via nieuwe smartphones is centrale software handtelefoon met bijbehorend scherm en zoals internetbankieren nu vrijwel overal toegankelijk en de nieuwe me- toetsenbord van beperkte omvang. Dat is dia worden bovendien steeds goedkoper. Het eind is nog niet in zicht. voor een eenvoudige handeling niet zo’n probleem, maar voor uitgebreidere werk- zaamheden blijft het wat behelpen. Een

Anton Oostveen Dienstverlening veranderde pennetje is handig, maar niet zo snel als freelance journalist Het combineren van de mobiele telefoon met tien vingers blind typen. [email protected] met de zakcomputer leidde tot de smart­ De PC op tabletformaat combineert de phone. Maar niets is minder waar, leert Wi- mogelijkheden van een zakcomputer met kipedia. De communicatieve mogelijkheden die van een smartphone. Deze computer is ellen is slechts een van de mogelijk- van een zakcomputer blijven beperkt en krachtig genoeg om de gebruikelijke pro- heden die een smartphone (letterlijk: omgekeerd zijn smartphones niet het meest gramma’s op te laten draaien en is groot Been slimme telefoon) te bieden geschikt om allerlei gewenste programma’s genoeg voor een gebruiksvriendelijke be- heeft. En daarbij lijkt het telefoneren wel op te installeren. Hoewel de app’s van diening. Omgekeerd betekent dat wel dat ondergeschikt aan de vele mogelijkheden de laatste jaren dat nadeel misschien wel het geen apparaat meer is dat net als een die deze toestellen in huis hebben. Toch enigszins opheffen. Palm in de borstzak past missen ze het installeren en toepassen Met behulp van zo’n extra applicatie biedt Wie weet maakt de tablet-pc opgang in de van diverse software ofwel computerpro- een smartphone bijvoorbeeld de mogelijk- trekkercabine. Qua formaat verschilt het gramma’s. heid om digitaal te bankieren. Maar dat kan niet veel van de beeldschermen waarmee In dat gemis zagen enkele computerfabri- alleen omdat die digitale dienstverlening de besturing via GPS in de landbouw wordt kanten al in de jaren negentig een moge- veranderde van telebankieren naar internet- geregeld. De meeste tablets zijn uitgerust lijkheid voor een nieuw product. Toen te- bankieren. Hetzelfde geldt voor boekhoud- met Wifi, hetgeen toegang tot internet lefoons alleen nog konden bellen, kwamen programma’s als Accountview. Men logt in geeft binnen het bereik van een draadloos zij met de Personal Digital Assistents op de via internet naar een centrale computer en modem. Sommige hebben ook een internet- markt, afgekort tot pda: de zakcomputer. doet daarop de gewenste handeling. Dat is verbinding via een provider van een mobiel De zakcomputer maakte begin deze eeuw wezenlijk anders dan op een eigen PC een telefoonnet. Zo wordt spuiten dankzij Skype ook een bescheiden opgang in de fruitsec- registratieprogramma invullen. misschien nog een gezellige bezigheid. E tor. Een groot pluspunt van deze computers in vestzakformaat was de goede koppeling Van nul tot duizend euro in combinatie met abonnementen soms met de programma’s op de PC. Wie in de Kort na de introductie waren smartpho- ook goedkoop in aanschaf. Daarbij zijn boomgaard een waarneming of behande- nes aanmerkelijk duurder dan gewone de verbindingskosten dan weer duur- ling in zijn zakcomputer had gezet, kon mobiele telefoons. Wanneer bellen en der. De aanschaf van een smartphone is dat snel overzetten. Dat was net zo een- sms’en voldoen omdat de computer met maatwerk. Ongebruikte mogelijkheden voudig als het overzetten van foto’s van internet elke pauze binnen handbereik kunnen het geheugen of de batterij be- Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 een digitale camera. Door deze koppeling is, betekent een eenvoudige telefoon perken. Sommige smartphones zijn vol- werd de papieren registratie verleden tijd, een leuke besparing ten opzichte van gens de fabrikant bestand tegen stoten, althans voor wie dat wenste. een smartphone. stof en vocht. De toestellen van Casio De vooruitgang van de fotografie bij Maar het verschil in aanschaf en het bijvoorbeeld blijven probleemloos fil- smartphones heeft zijn meerwaarde in de abonnement zijn geen redenen meer men of online op de bodem van de wa- fruitteelt bewezen. Daardoor is visuele om een eenvoudige telefoon te kiezen. terdumper. Maar die zijn alleen in Japan informatie snel met anderen te delen voor Een losse smartphone is al voor hon- en de Verenigde Staten op de markt. een advies of besluit. Of het nu gaat om derd euro of wel minder te koop. Bij de Dichter bij huis is Sonim een stootvast een aantasting in de boom of de aan- of duurste modellen komt daar een nul alternatief voor een gemiddelde prijs. verkoop van fruit uit de cel. bij. Maar geavanceerde modellen zijn

9 Twitteren

Altijd goed om eens te ontdekken wat het u als fruitteler kan brengen Social media zijn er ook voor fruittelers

De komst van Web 2.0 zorgde gebruikers van social media is dat het te App, Facebook, Hyves en Twitter herken- voor een verschuiving op het in- veel tijd vraagt. Dit treft vooral mensen die nen dit wel. Volg dus alleen mensen die je al moeite hebben met het verwerken van e- interesseren en ontvolg ze wanneer ze te ternet van passief surfen naar in- mails. Maar het bespaart ook tijd. Door de veel onzinnige berichten gaan versturen. teractie; het zelf actief zijn op het korte berichten via Twitter vraagt het lezen Bij juist gebruik zit er geregeld zinvolle World Wide Web. Internetgebrui- weinig tijd. Met mobiel internet en wifi zijn informatie bij. Twitter heeft afhankelijk van de twitteraar de ene keer wat kers kunnen inmiddels virtuele so- zakelijk en dan weer wat persoon- ciale netwerken op. In Nederland lijk karakter. Wanneer u twittert zijn de meest gebruikte: Facebook, als bedrijf/ondernemer houdt Twitter, LinkedIn en Hyves. De een het dan op grotendeels relevante zaken over uw bedrijf. Twitteren is enthousiast over deze social me- kan handig zijn als u een vraag dia, de ander staat er onverschillig hebt en soms kan het de basis tegenover of nog wat onwennig. zijn voor nieuwe contacten. Naar schatting zijn er in de fruitteelt Maar het is altijd goed om eens te circa honderd mensen die twitte- ontdekken wat het u als fruitteler ren. Mooie voorbeelden van infor- kan brengen. matie zijn onder meer de tweets van telers en anderen tijdens een nachtvorstnacht. U krijgt al snel een beeld van de vorstsituatie in Wouter van Teeffelen adviseur WTE Fruitadvies andere fruitteeltgebieden. [email protected] Realiseer u wel dat alles wat u Twitter: @fruitteeltinfo www.linkedin.com/in/woutervanteeffelen

‘verloren’ momenten te gebrui- p alle social media vormen mensen ken om uw social media te vol- netwerken en wisselen zij infor- gen. Volg niet te veel mensen en Omatie uit. Wel heeft elke netwerk plaats zelf alleen die berichten zijn eigen kenmerken en voor- en nadelen. die moeten. In tegenstelling tot Zo is YouTube een medium om filmpjes e-mail bepaalt de ontvanger van uit te wisselen. Facebook en Hyves hebben social media van wie hij berich- eigenschappen van een virtuele dorpskroeg ten wil ontvangen. Andersom waarin de gebruiker met korte berichten kunt u berichten ontvangen wel minder relevante en meer persoonlijke van mensen met wie u normaal kwesties deelt. Bij Pinterest, dat wel een gesproken sporadisch of geen virtueel prikbord wordt genoemd, ligt de contact hebt. Twitter kent ook nadruk op plaatjes. de kracht van het re-tweeten: LinkedIn is een zakelijk netwerk waarmee volgers sturen uw bericht door u contact legt met goede en minder goede naar hun volgers waardoor een bekenden. Op LinkedIn is een uitgebreid sneeuwbaleffect ontstaat. profiel van uzelf noodzakelijk. Het heeft wat weg van een map met visitekaartjes (On)zinnige berichten met daarbij nog een CV. U kunt direct en Wie niet kritisch volgt, ontvangt in groepsverband informatie uitwisselen op Twitter veel onzinnige be- maar in de fruitteelt gebeurt dat heel sum- richten. Fruittelers met kinderen

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 mier. Een veel gehoord bezwaar van niet- in de tienerleeftijd met Whats-

10 tensief gebruik van Twitter en Facebook op de kaart is gezet. Mond-tot-mondreclame is iets wat virtueel veel gebeurt en het is gratis. Een ander voorbeeld: aan de Boden- see hebben jonge fruittelers een Facebook- groep opgericht om informatie met elkaar te delen.

Efficiënt Facebook en Hyves hebben veel meer dan Twitter een persoonlijk karakter, hoewel er @fl eurenfruit heeft als voordeel dat hij met een kleine op Facebook bedrijven zijn die het medium Eén van de actiefste gebruikers van besloten groep kan communiceren. Zo als marketinginstrument gebruiken, zoals social media uit de fruitteeltsector is vormt hij een groep met zijn familie Kanzi Apple. Sommigen kiezen voor meer- vruchtboomkweker Han Fleuren. Hij met wie hij toch wat meer deelt dan dere accounts en kiezen bijvoorbeeld voor twittert onder het account @fl eurenfruit met al zijn ruim 1.400 volgers op Twit- een Facebookaccount (voor vrienden) en en is actief op WhatsApp, Facebook en ter. Met WhatsApp vormt hij wel een een Twitteraccount (voor andere volgers). LinkedIn. Sinds mei 2010 stuurde hij al groep met zijn medewerkers en ook de Social media zal verder groeien. Daarnaast bijna 12.000 twitterberichten (ofwel LTO-cultuurgroep vruchtboomkwekers is zullen er meer gebruikers uit een wat tradi- tweets) de wereld in. Hij tweet onder inmiddels actief. tionelere groep zoals de fruitteelt komen. meer over zakengerelateerde kwesties Behalve Han is ook vader Karel Fleuren Hoe meer vakgenoten op social media actief aan fruitteelt en boomkwekerijen. Voor actief met WhatsApp en hij twittert als worden, hoe interessanter de uitwisseling Fleuren als fruitambassadeur is Twitter 70-jarige onder het account @karel- wordt. Social media wordt nooit de vervan- een plezierige en effi ciënte manier om tjekers. Ongetwijfeld is hij de oudste ger van een persoonlijk- of telefoongesprek, contacten met bekenden te onderhou- actieve twitteraar uit de Nederlandse maar kan de onderlinge communicatie wel den en nieuwe contacten op te doen. Hij fruitteeltsector. Daarnaast zijn Corine aangenamer en efficiënter maken. E vindt de kracht van Twitter dat je door Fleuren en Mieke Ebus-Fleuren onder de de lengte van max. 140 tekens je moet naam @MeidenvFleuren actief op Twit- beperken tot de essentie van je verhaal. ter en Facebook. Boomkwekerij Fleuren Het is laagdrempelig en daarmee goed verkoopt de zogenoemde minitrees voor berichten die eigenlijk te klein zijn voor particulier gebruik. De social media als persbericht, infobulletin of mailing. bezorgen Fleuren free publicity en ze Het nadeel van e-mailen vindt hij de leggen contacten met hun afnemers en lengte ervan waardoor ze vaak half- of potentiële klanten. En wat is nu leuker ongelezen blijven. dan een klant positief over de minitrees WhatsApp gebruikt hij heel anders. Het te zien twitteren en zo de ambassadeurs heeft iets weg van een sms, maar het is van je product worden. gratis en hij kan foto’s meesturen en het

op internet zet openbaar wordt onder uw naam. Waar op allerlei forums mensen op een laffe manier anoniem hun gal menen te kunnen spuien, is het bij Twitter (en nog meer bij LinkedIn) gebruikelijk om onder de eigen naam actief te zijn. Dat is gemakkelijk als u iets aan een breed pu- bliek kenbaar wilt maken, maar vergt enige tact en ervaring om te voorkomen dat een ‘verkeerd’ bericht verstuurt. Door het open- bare karakter krijgt u een idee over wat er onder de mensen leeft. Zoekt u bijvoor- Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 beeld op Kanzi, dan komt u de mening van consumenten over dit ras te weten, zowel positieve als negatieve berichten. Bedrijven waarover twitteraars klagen, moeten wel snel en goed reageren. Een groot deel van de boerderijwinkels in de fruitsector zit op Twitter en meldt zo interessante weetjes aan zijn klanten die op hun beurt weer in contact komen met de winkelier/teler. Kanzi-Apple, en nog meer de Minitree, van Fleuren is een mooi voorbeeld dat door in-

11 Handel

‘Verbazingwekkend dat niet alle afzetorganisaties gebruik maken van Service2Fruit’ ‘Digitaal verkopen is niet te stoppen’

Een jaar na de start van de digitale partijen plaatste of kocht. Dat is nu wel per kg voor zowel de koper als de verko- veilplaats Service2Fruit blikken veranderd”, stelt Sluis. “We hebben nu 400 per. Dan ga je toch geen partijen nutteloos geregistreerde gebruikers.” Met hetzelfde heen en weer schuiven? Het gebeurde wél Edwin de Wit en Emanuel Sluis te- account kunnen zij zowel kopen als ver- dat een deel van de investeerders in de be- rug op een succesvolle introductie. kopen. Lang niet alle gebruikers zijn even ginfase heel intensief gebruik maakte van Via een persbericht brachten ze actief op de site, relativeert het duo. Kopers de site. In de eerste maand was daardoor gebruiken de site vaak voor prijsinformatie bij veel transacties een van de investeer- twee weken geleden naar buiten van bepaalde maten of kwaliteiten. Bij veel ders koper of verkoper. In de maanden dat via de site afgelopen jaar 25 partijen staat een goede kwaliteitsomschrij- daarna zagen steeds meer telers en hande- miljoen kg product werd verhan- ving en dat geeft een goed beeld van de laren de voordelen van het gebruik en nu deld én betaald, maar nog niet prijsvorming. Ook veel buitenlandse partijen bedraagt het percentage investeerders min- bekijken de prijzen op onze site”, zegt Sluis. der dan 10 procent”, schat De Wit. “Dus alle afzetorganisaties maken ge- De Wit weet dat voor veel transacties de de investeerders hebben wel geholpen met bruik van Service2Fruit. informatie van de site gebruikt wordt, maar het in gang zetten van de veilingen.” dat de afwikkeling van de transactie buiten de site om verloopt. Hij vindt dat jammer. “Door informatie te delen, helpen gebrui- Caroline van Assche vakredacteur Fruitteelt kers elkaar met het bereiken van betere [email protected] prijzen. Mensen die wel de informatie ge- bruiken, maar niet via de site kopen of ver- kopen, onthouden hun collega’s informatie miljoen kg is niet slecht voor en daardoor wellicht betere prijzen. een eerste jaar met een sy- 25 steem dat onbekend was en Op gang helpen waar niemand in de fruitteeltsector ervaring Sercvice2Fruit werd opgezet door een mee had. Director Trade Edwin de Wit en groep investeerders. De meeste inves- Manager Trade Emanuel Sluis kijken met teerders zijn afkomstig uit de fruitsector, tevredenheid en trots terug. “Transparantie, maar er zitten ook investeerders bij uit de dáár blinken we in uit”, stelt De Wit. Ieder- ICT, juridische dienstverlening, financiële een kan meekijken naar de resultaten. Wie dienstverlening en de bouw. Het gaat om inlogt op de site van Service2Fruit kan zien zogenaamd ‘durfkapitaal’, maar de struc- wat er het afgelopen jaar allemaal is verhan- tuur van Service2Fruit is zodanig opgezet deld; ruim1.100 partijen hardfruit variërend dat de investeerders geen invloed hebben in grootte van 11 colli tot 250 ton. Het op de dagelijkse gang van zaken. De Wit: merendeel van de transacties betreft peren, “Natuurlijk hebben de investeerders er baat vooral Conference; de rest is appel. Bijna bij dat de veilingsite goed draait en dat ze altijd gaat het om product voor de verse op termijn hun investering met winst terug- markt, maar ook industriefruit wordt via de zien. Daarom leggen we vier keer per jaar site verkocht. Wie de prijzen op Service- verantwoording af in de aandeelhouders- 2Fruit volgt, kan het beamen: het gaat om vergadering.” marktconforme prijzen. Sluis: “Het mooie In de beginfase van Service2Fruit was een van ons systeem is dat de gebruikers de veel gehoorde kritiek dat de verhandelin- informatie zelf opbouwen. We hebben het gen die op de site plaatsvonden uitsluitend afgelopen jaar ervaren dat de transparantie transacties tussen de investeerders betrof van onze site positief werkt in een stijgende om de schijn op te houden dat de site goed markt en een dempende werking heeft in liep. “Van onderling heen en weer verkopen een zakkende markt.” van dezelfde partijen was geen sprake”, “In de eerste maanden had Service2Fruit benadrukt Sluis. De Wit: “Dat zou toch

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 honderd gebruikers, van wie een klein deel vreemd zijn. Een transactie kost een cent

12 GMO niet in gevaar Service2Fruit werken. Afzetorganisaties schatting. Als de koopovereenkomst vast Niet iedereen toont zich even enthousiast die er geen gebruik van maken onthouden staat en het geld is op de derdenrekening over Service2Fruit. “Met de introductie van hun telers een extra afzetmogelijkheid en ontvangen, kan in principe een uur later ons eigen merk voor kwaliteitsfruit, Triple- daarmee een betere prijsvorming. Digitaal al geladen worden”, legt Sluis de snelheid A, kregen we veel kritiek over ons heen. verkopen is een niet te stoppen ontwik- van werken uit. “Het is onze ambitie om dit Velen dachten dat Service2Fruit zelf ging keling. Een veelgehoord argument is dat concept verder uit te rollen voor groenten.” handelen, maar dat is pertinent niet het GMO-subsidies in gevaar komen, maar we Ongeveer 20 procent van de transacties geval”, beklemtoont De Wit. “We hebben hebben op onze site een speciale module gaat direct naar het buitenland. Dat moet het merk geïntroduceerd als service voor gebouwd zodat de volledige regie bij de de komende tijd gaan groeien, stelt De Wit kopers in het buitenland en om verkopers afzetorganisatie ligt. Leden van Veiling zich ten doel. Met internet als veilplaats een betere prijs te laten behalen. Daarnaast Zaltbommel kunnen bijvoorbeeld hun par- zijn grenzen of afstanden geen grote be- is een merk een goed middel om nieuwe tijen op de site van Service2Fruit plaatsen, lemmering meer. Verkopen tussen twee maar alleen de veiling kan het product partijen in landen buiten Nederland worden ‘live op de site’ plaatsen en de biedingen mogelijk; Poolse appels bijvoorbeeld direct van start laten gaan. De regie ligt daarmee naar Spanje. ‘Wat is een uurtje tijd als je volledig bij de afzetorganisatie. Die moet Het enige waar beiden steeds op moeten immers akkoord gaan met de kwaliteit van letten is de kwaliteitsomschrijving. Sluis: eerst aan diezelfde partij een de partij en de hoogte van de prijs. Het “We hebben het dan bijvoorbeeld voor jaar lang hard gewerkt hebt’ voordeel voor Veiling Zaltbommel is dat ze Jonagold over A2++ in plaats van over I-3, meer kopers bereikt en daarmee de markt kleurcode13. Maar een koper of verkoper vergroot”. kan dat altijd omschrijven in de tekstruimte onder: Anders omschreven. En mocht Ambities het echt mis lopen en koper en verkoper markten aan te boren. Ook dát heeft Ser- Niet alleen voor hardfruit maar juist voor worden het niet eens over de kwaliteit, vice2Fruit zich tot doel gesteld. We willen steen- en houtig kleinfruit biedt de site dan biedt Service2Fruit een onafhankelijke alleen faciliteren en niet zelf gaan hande- de mogelijkheid om te werken met voor- keurmeester als tussenpersoon aan om te len. We vinden het verbazingwekkend dat verkoop. “De levering mag dan 10 pro- bemiddelen in het geschil. Intussen blijft nog maar enkele afzetorganisaties met cent in aantal afwijken van de opgegeven het geld veilig geparkeerd op de derdenre- kening. Tot nu toe kwam dat slechts in drie gevallen voor en die zijn uiteindelijk toch opgelost.”

Meer handigheid “Wie een paar keer een partij op de site plaatst, krijgt meer handigheid in hoe een en ander werkt. Om te beginnen is een goede duidelijke foto belangrijk. De meeste mobieltjes zijn uitgerust met een uitsteken- de camera, dus die hebben telers altijd bij de hand”, wuift Sluis het eerste probleem meteen weg. “Vervolgens komt het aan op een zo getrouw mogelijke beschrijving van de kwaliteit en die niet mooier voor te spiegelen dan ze is. Tot slot moet de teler nadenken over de prijs. In het begin kost het een half tot een uur, maar wie meer bedreven raakt, kan in een paar minuten een partij op de site plaatsen”, is de erva- ring van Sluis die al tientallen telers op weg hielp. De Wit: “En wat is nu een uurtje tijd als je eerst aan diezelfde partij gedurende een heel jaar hard gewerkt hebt? Dan ga Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 je ze toch niet voor een paar cent minder meegeven? En als je een deal hebt, heb je gegarandeerd 1,5 week later het geld op je rekening staan.”Die betalingsgarantie wordt steeds belangrijker,” zegt De Wit. “Zekerheid is onbetaalbaar, helemaal in deze tijd. Een verkoop is natuurlijk pas echt een verkoop als het geld binnen is en dat is iets waar je bij Service2Fruit niet aan hoeft Edwin de Wit (links) en Emanuel Sluis: “Afzetorganisaties die geen gebruik maken van Service2Fruit te twijfelen.” E onthouden hun telers een betere prijsvorming op hun product.” Foto: Caroline van Assche, NFO

13 Frug I Com-congres, Changing Windows

Nieuwe media openen talloze nieuwe wegen, voor wie er ontvankelijk voor is ‘Dit is geen hype, dit is de toekomst’

Tijdens de recente Ehec-crisis e nieuwe communicatiemethoden Social media ervoer de gehele AGF-keten de bieden kansen op nieuwe afzet- kanalen, distributieconcepten, “Willen jullie geld verdienen, Ja toch?” kracht van nieuwe media en het D consumentenmarketing en hebben effect begint Richard van Hooijdonk, eigenaar toenemende gebruik van internet, op de logistiek. Tijdens het vierde Frug I van MarketingMonday, het opleidings- en smartphone en tablets. Wereld- Com-congres, Changing Windows, dat 6 strategiebureau voor nieuwe marketing, november werd gehouden bij The Greenery zijn sessie. “Als jullie dat willen, moet je wijd was iedereen razendsnel op in Bleiswijk, namen de sprekers de aan- je onderscheiden van de concurrent. Sinds de hoogte en kon men snel hande- wezigen mee in de veranderende markt de komst van social media kunnen we len. Maar er zijn meer voordelen. en keten, gebaseerd op het toenemend dat doen door klanten te betrekken bij gebruik van informatie- en communicatie- ons bedrijf en de producten of diensten. technologie (ICT) door zowel consumenten Het sleutelbegrip voor de toekomst is: als ondernemers. get connected, verbindt via social media Arjan de Bruine freelance journalist “We zien changing windows, ofwel ver- de klanten aan je product of dienst.” Uit [email protected] schuivende panelen, bij de ontwikkelingen mondiale cijfers van februari 2012 blijken binnen het PT; een nieuw startscherm bij er 845 miljoen Facebookgebruikers te zijn Microsoft Windows 8 en binnen de tech- met 60 miljoen updates per dag. 470 mil- niek.” Zo begint joen Twitteraccounts zorgen dat nieuws Harrij Schmeitz, di- razendsnel verspreid wordt. Binnen het recteur Frug I Com, netwerk van LinkedIn ontmoeten 150 mil- zijn presentatie. joen gebruikers elkaar in discussiegroe- Volgens Schmeitz is pen. Er worden 4 miljard YouTube-video’s dit geen hype, maar per dag bekeken. Naast deze media zijn is het de toekomst: er nog vele andere digitale mogelijkhe- “Computers, laptops, den om mensen te ontmoeten. smartphones; alles is Van Hooijdonk: “De kracht van social me- aangesloten op het dia zit ‘m in het bereiken van een groep overal aanwezige mensen met dezelfde interesses die met internet. Betalen en elkaar over jouw product of dienst praat. communicatie verlo- Wanneer mensen enthousiast zijn, delen pen al veel digitaal. ze dat binnen hun groep. Op die manier En wat we missen, krijg je superpromotors van jouw merk en maken we in de toe- kan de verkoop stijgen.” Ook reviews zijn komst thuis met de belangrijk. In de praktijk blijkt de omzet 3D-printer.” Samen- te stijgen en retourproducten te dalen. gevat kan er al heel Bedrijven onderhouden ook zelf in hun veel en de invloed is zakelijke netwerk via social media con- enorm. Marketing, tact. Door als bedrijf aanwezig te zijn op verkoop en commu- de social media is het ook zichtbaar voor nicatie veranderen potentiële zakenpartners. “Daarnaast de wereld. De nieu- beschermt het tegen reputatieschade,” we technieken gaan verzekert Van Hooijdonk. “In goede tij- consumentengedrag den bouw je punten op bij het publiek bewaken door zodat je bij een negatieve gebeurtenis informatie via de over je merk tegen een stootje kunt. smartphone te kop- Bovendien kun je snel inspelen op nega- pelen aan de con- tieve geluiden en geruchten voordat ze sument. Schmeitz: escaleren.”

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 Directeur Harrij Schmeitz van Frug I Com. Foto’s: Arjan de Bruine “In Frankrijk kunnen

14 consumenten het productlabel al op het winkelschap met de smartphone scannen. Afscheid Vervolgens geeft de app consumentspe- Tom den Hertog cifieke informatie, bijvoorbeeld dat het Tijdens het Frug I Com product niet geschikt is voor consumen- Congres ‘Changing Win- ten met een bepaalde allergie.” Maar via dows’ nam Tom den Her- het label is meer informatie mogelijk. De tog afscheid als voorzitter. smartphone ‘vertelt’ wanneer het product Vanaf het begin was hij over de houdbaarheidsdatum is en kunnen bij Frug I Com betrokken. mensen betalen met de smartphone. Ook De aanleiding voor de productinformatie is verkrijgbaar met de start van Frug I Com was app 2x2-Veggipedia. Schmeitz verwacht dat de komst van de General de QR-code op de productlabels verdwijnt, Food Low in 2004. ICT (in- evenals het websiteadres al verdween. “De formatie- en communicatie barcode (streepjescode) blijft, in deze code technologie) is een belang- past te veel informatie om die overboord te rijk onderdeel van Frug I gooien.” Op www.pinterest.com/frugicom Com. “De I van ICT is de vindt u meer informatie over dit onder- kern: informatie, maar de werp. T is van Tom, want ik ben niet van de technologie,” Logistiek grapte de scheidend voor- Online voedsel inkopen heeft gevolgen zitter. Hij dankte al zijn voor de logistieke keten. “De online detail- Frug I Com-collega’s en handel maakt stormachtige ontwikkelingen bedankte Harrij Schmeitz door”, zegt Nando van Essen, eigenaar van hem voor de goede sa- Frug I Com-voorzitter Ton den Hertog neemt E-sharp. De voedingsbranche deed lang niet menwerking. afscheid. mee met het digitaal inkopen doen, maar het komt eraan”, waarschuwde Van van de Belgen zijn voedsel online. In het VK Essen. In februari was dit 16 procent (3,8% van de omzet) en van dit jaar opende in Nederland ongeveer 7 procent (1,5 tot Auchan, een Franse 2,0% van de omzet). Van Essen: “De apps winkelketen, een met productinformatie kunnen het online Auchan-drive in het kopen van voedsel verder versnellen.” Franse Roncq (nabij Kortrijk in België). Capaciteitsplanning Albert Heijn (AH) Wat betekent dit voor leveranciers? Van opende 1 novem- Essen: “Capaciteitsplanning is van cruci- ber van dit jaar het aal belang. Online kopers bestellen hun eerste AH Pick Up producten vanaf vrijdag tot en met het Point in Heemstede. weekeinde. De leveranciers zijn maandag De klant bestelt de druk met de orderverzameling en bezorgen boodschappen via de boodschappen op dinsdags. Maar de de digitale winkel klant is dan vaak niet thuis.” Daarom is een en hoeft alleen nog goed logistiek systeem in combinatie met maar de boodschap- afleveropties in het webshop-IT-systeem pen op te halen. Een noodzakelijk. winkelmedewerker Digitale inkoop leidt ook tot het verkorten zet alles in de auto van de tijd tussen de order en de afleve- en vervolgens kan de ring; producten gaan meer rechtstreeks klant afrekenen. naar de consument. De schakels in de ke- In Nederland steeg ten moeten daarom samenwerken om te Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 de omzet van e- zorgen voldoende voorraad en een korte commerce van 0,5 levertijd. Daarnaast wordt informatievoor- miljard euro in 2002 Nando van Essen van E-sharp. ziening over het product nog belangrijker naar 10 miljard euro omdat consumenten de producten niet in 2012; in 2015 verwachten deskundigen creditcard te betalen dan Nederlanders en kunnen zien. Van Essen adviseert zijn toe- een stijging tot 13 miljard euro. Online Belgen. Maar vooral stapten de retailers in hoorders de ontwikkelingen in de e-com- voedselinkoop loopt wel achter op mode het VK sneller in de e-commerce. In Neder- merce “bloedserieus” te nemen. “Neem tijd en huishoudelijke artikelen. Het Verenigd land kwam de onlineverkoop pas goed op voor de strategische vraag: Wat betekent Koninkrijk (VK) loopt voorop wat betreft gang met de komst van iDEAL als betaal- dit voor mij? Maak keuzes en kijk daarbij het online inkopen doen omdat de Engelse middel. België daarentegen is veel traditio- ook over de grenzen.” E consument al meer gewend was om met de neler. In 2010 kocht ongeveer 2,5 procent

15 Mechanisch

Beursnoviteiten op Interpoma 2012, deel 1 Technisch vernuft op Italiaanse fruitteeltvakbeurs

Interpoma; de grootste vakbeurs voor de fruitsector in Europa werd van 15 tot en met 17 november in Bolzano (Italië) gehouden. Met meer dan

ITALIE 350 standhouders uit achttien landen is deze beurs dé ontmoetingsplaats voor telers, handelaren, vertegenwoordigers en andere afgevaardigden die iets met de teelt, bewaring of vermarkting van appels te maken heb- ben. Onder de ruim 14.000 bezoekers bevonden zich ook veel Nederlan- ders. Een overzicht van de opvallendste noviteiten.

totype van het apparaat en een filmpje van Caroline van Assche vakredacteur Fruitteelt een praktijktest zien. De maairobot kan 24 [email protected] uur per dag werken en heeft daarmee een capaciteit van 5 hectare per dag. Het gaat om een hybridenmotor (4 accu’s en een Robot maait onkruid benzinemotor). Bij een te lage accucapa- Windegger uit Lana (Italië) toonde een citeit neemt de benzinemotor het over en maairobot, de NeoB4, die, eenmaal gepro- laden de accu’s weer op. De robot weegt grammeerd, zelf de zwartstrook kort maait. 560 kg en is daardoor eenvoudig van het De robot is uitgerust met een GPS-ontvan- ene naar het andere perceel te vervoeren ger en rijdt daarmee op 2 cm nauwkeurig op een kleine aanhangwagen. Het is nog een vooraf uitgezet parcours af. De robot niet bekend hoeveel de maairobot gaat die op rupsbanden loopt, werkt tweezijdig kosten als die in productie wordt genomen. en heeft een instelbare breedte tussen 2,5 Windegger ontwikkelde eerder ook al een en 4 m. De rijsnelheid is variabel instelbaar op GPS-werkende robot voor het vervoeren tot 2 km per uur. Windegger liet een pro- van voorraadkisten.

Door de onderlinge verbinding en de veranke- ring in de grond wordt een groot draagvermo- gen bereikt.

Kunststof rijpadverharding Het kunststofverwerkingsbedrijf Stäbler uit Alfdorf (Duitsland) presenteerde een nieu- we, relatief goedkope, wijze van rijpadver- harding. Het gaat om kunststof ankerplaten van 0,3 bij 0,3 m die onderling met elkaar verbonden kunnen worden door middel van een kliksysteem. Daarmee kan een verhar- ding van elke gewenste afmeting gelegd worden. Het draagvermogen is groot door de onderlinge verbinding en de verankering

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 GPS-gestuurde maairobot. Foto’s: Caroline van Assche, NFO

16 Deze afsluitbare aluminium kist is handig om verpakkingen gewasbeschermingsmiddelen in mee te nemen; een optie die onder andere op de Lochmann-spuitmachines leverbaar is. Cedax uit het Italiaanse Forli, een dochteronder- neming van Xeda in Frankrijk, toonde een verne- Onkruidverbrander men waarbij op een afstand van 30 cm velingapparaat voor natuurlijke etherische oliën, Tecn uit Bando di Argenta stond op de boven het doeloppervlak het onkruid verhit waarmee een beter behoud van kwaliteit tijdens beurs met een onkruidverbrander met wordt. Bij de uitblaasopening bedraagt de bewaring te bereiken zou zijn. Het bedrijf heeft luchtondersteuning die werkt op propaan- temperatuur 1.600 ºC, aan de grond is dat al ervaringen met het gebruik van Xedasol L in gas of LPG. Het gaat om het type Abflam- nog ongeveer 400 ºC. De Abflammen is zo- perziken en aardappels en er lopen testen voor wel met één- als met tweezijdige werking gebruik op appel. leverbaar en de luchtondersteuning is hy- draulisch regelbaar. De rijsnelheid waarmee gewerkt kan worden bedraagt tussen de 3 en 5 km per uur en is afhankelijk van de Smartphone hoeveelheid onkruid en of het onkruid nat De voorlichtingsdienst in Zuid-Tirol is. Bij een rijsnelheid tot 3,5 km/uur is de maakte op de beurs Interpoma haar werkbreedte 60 cm per zijde. Schade aan klanten attent op de nieuwe manier van de bast van de onderstam doet zich volgens adviesberichten die ze bij de klanten de fabrikant niet voor bij een juiste afstel- brengt; via een app voor smartphones. ling van de luchtondersteuning. Hoe vaak Op deze manier kan de voorlichtings- de behandeling gedurende het groeisei- dienst haar klanten sneller berichten zoen herhaald moet worden is afhankelijk met betrekking tot onder meer waar- van het weer en de soorten onkruiden. De schuwingen voor nachtvorst en schurft- enkelzijdig-werkende machine kost onge- bestrijding. veer 7.900 euro.

Aan de grond bedraagt de temperatuur onge- veer 400 ºC. van elke plaat afzonderlijk in de grond. De Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 openingen zorgen ervoor dat de verharding goed waterdoorlatend is. Het aanleggen kan direct op de grasstrook plaatsvinden met behulp van een trilplaat die de anker- platen tot de juiste diepte inbrengt. De ankerplaten zijn bestendig tegen UV-licht. Volgens Stäbler bedraagt de levensduur van de ankerplaten twintig jaar. De ankerplaten kosten 10,50 euro per m2 bij een afname vanaf 1.540 m2. De smalspoor op rupsbanden van het merk Carraro, de Mach4, trok de aandacht van de bezoekers.

17 Onderzoek

Ethyleenschade bij bewaring fruitbomen: feiten en maatregelen Vermijd ethyleen in bomencellen

Af en toe komt het voor dat er ethyleenschade optreedt bij de bewaring stelling als in de koelcellen waarin bomen van fruitbomen. Tegenwoordig worden er steeds meer fruitbomen be- worden bewaard Via het toedienen van zuivere ethyleen bereikte men de gewenste waard om tijdig te kunnen leveren en eventueel vorstschade te voorko- ethyleenconcentratie. Na de bewaarperiode men. Alex van Schaik, onderzoeker WUR, behandelt in dit artikel onder zijn de bomen visueel beoordeeld op het welke omstandigheden ethyleenschade zich kan manifesteren, welke voorkomen van schadeplekken op de bast, aangetaste knoppen, schade aan onderstam boomsoorten en rassen gevoelig zijn, de mogelijke ethyleenbronnen en et cetera. hoe fruitboomkwekers en fruittelers schade kunnen voorkomen. Peer erg gevoelig rence. Later zijn ook bomen van andere ras- Ethyleenschade is aan de bomen te zien Alex van Schaik PPO Fruit-Food & Biobased Research sen alsmede kersen- en pruimenrassen op in de vorm van verdikte knoppen waarbij Wageningen UR ethyleengevoeligheid onderzocht. Omdat zich groen callusweefsel vormt dat later [email protected] men de vruchtbomen steeds meer bewaard bruin verkleurt. In het bastweefsel ontstaan in grote gezamenlijke koelcellen is ook de scheurtjes waaronder zich ook callusweef- ethyleenproductie gemeten van de afzon- sel vormt. In een latere fase komen er anaf 2008 voerde PPO Fruit on- derlijke soorten en rassen. De onderzoekers grote bruine plekken op de bast en sterft derzoek uit om in beeld te krijgen betrokken daar ook de invloed van de het bastweefsel af. Aan de wortels is niet Vwanneer ethyleenschade kan gaan groeilocatie (lichte- en zware grond) en de zoveel te zien, wel kunnen er witte puntjes spelen. PPO onderzocht de ethyleenconcen- invloed van het rooitijdstip bij. In een aantal ontstaan die het begin zijn van nieuwe wor- tratie en blootstellingduur in de bewaring gevallen zijn de bomen van diverse behan- tels. Als telers bomen planten met lichte waarbij schade kan optreden, de invloed delingen ook uitgeplant om de eventuele ethyleenschade, zijn de gevolgen niet zo van bewaartemperatuur en de invloed van effecten tijdens de groei te bekijken. groot, meestal overgroeit dit gemakkelijk. SmartFresh om eventuele ethyleenschade te Het onderzoek, werd uitgevoerd in speciale Bij ernstige schade kunnen complete tak- voorkomen. In eerste instantie is vooral de bewaarcontainers bij PPO Fruit. In de con- ken en bomen afsterven. Bij perenbomen nadruk gelegd op de rassen Elstar en Confe- tainers was een vergelijkbare luchtsamen- met ethyleenschade is geen extra ziekte- druk geconstateerd. Overzien we het complete onderzoek dan zijn vooral perenbomen erg gevoelig en in het bijzonder Conference en Triomphe de Vienne (zie tabel 1). De appelrassen die getest zijn zoals Elstar. Jonagold, Rubens, Kanzi vertoonden geen ethyleenschade in de omstandigheden waarbij peren wel scha- de vertoonden. Enigermate gevoelig waren de pruimenrassen Opal en Victoria terwijl de kersenrassen Vanda , Kordia en Regina geen uiterlijke schade lieten zien.

Ethyleenconcentratie Zoals aangegeven treedt de ethyleenscha- de aan de bomen vooral op bij de peren en met name de Conference. De ethyleencon- centratie waarbij schade optreedt, ligt in het gebied van 1 tot 5 ppm (delen per mil- joen) ethyleen. De schadelijke concentratie is ook afhankelijk van andere randvoor- waarden in de bewaring zoals bewaartem-

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 Ethyleenschade bij Conference. Foto’s: WUR peratuur en tijdsduur. Bij een concentratie

18 van 4 oC. Na bewaring Tabel 2. Ethyleenproductie van diverse was er geen schade te soorten fruitbomen in 1.5-2 oC en uit- zien in de SmartFresh- gedrukt in microliter/kg boom/uur behandeling terwijl de Soort Ethyleenproductie niet-behandelde peren- bomen forse schade Appelrassen 0.05-0.09 lieten zien. Perenrassen 0.05-0.12 De perenbomen behan- Pruimenrassen 0.09-0.14 Kersenrassen 0.9-1.0 deld met SmartFresh zijn ook uitgeplant en tot en met augustus Ethyleen bronnen gevolgd. De bomen Om schade te voorkomen moet u vermij- hadden een normale den dat er ethyleen in de bomencellen hergroei. Echter het terechtkomt. Bij een praktijkinventarisatie middel is nog niet toe- is op diverse plaatsen in de cellen en op de gelaten om vruchtbo- bewaarcomplexen de ethyleenconcentratie men te behandelen. gemeten. In de buurt van fruitcellen bestaat een groot risico, zo bleek. Zelfs in de buurt van gesloten ULO-cellen, werd een hogere concentratie gemeten. In de bomencellen Knoppen aangetast door ethyleen. met voldoende ventilatie werd nauwelijks ethyleen gemeten, ook niet in de buurt van van 5 ppm en een bewaarduur van enkele Ethyleenproductie bomen met nog verterend blad. weken kan de schade zich al voordoen. Bij het eerste onderzoek is vastgesteld dat Maar heel gevaarlijk is de uitstoot van ver- Bij een transportsimulatie met een bewaar- bomen ook lichtelijk ethyleen kunnen pro- brandingsmotoren. Hierbij zijn vooral de temperatuur van 15 oC was er na een week duceren. Dit werd in eerst instantie vooral heftrucks een gevaar en vooral als gas als bewaring in 1 ppm al forse schade aan de gemeten bij appel- en niet bij perenbomen. brandstof wordt gebruikt, de uitstoot van bomen. Gaan we naar een veel lagere tem- Maar omdat boomkwekers tegenwoordig een dieselmotor is minder groot. peratuur (circa 0 oC) dan is er heel weinig alle boomsoorten gezamenlijk in grote kans op schade. De meeste boomkwekers koelcellen bewaren is het noodzakelijk om Voorkomen van ethyleenschade bewaren de bomen bij een variabele tem- te weten in welke mate bomen van diverse  Bewaar vruchtbomen altijd in koelcellen peratuur van 0-2 oC waardoor de kans op soorten en rassen ethyleen produceren. die voldoende geventileerd zijn. schade al een stuk geringer is. Hiervoor plaatste men de bomen in herme-  Houd de bewaartemperatuur zo laag Het is duidelijk dat de schadegrens voor tisch afgesloten containers en werd na en- mogelijk, dus tussen de 0 en 1 oC, bij een ethyleen sterk afhankelijk is van de andere kele dagen de ethyleenophoping gemeten. hogere bewaartemperatuur neemt de ge- bewaarcondities, maar onder meer ook van Dit gebeurde in de periode van winterrust voeligheid toe. het rooitijdstip. Perenbomen die net na en bij bomen die uit winterrust waren. Bij  Bewaring van bomen in de buurt van fruit- de bladval waren gerooid en bomen die al nauwkeurige metingen bleek dat bomen van cellen of in een fruitcomplex is risicovol. enigermate uit de winterrust zijn, vertoon- alle soorten en rassen inderdaad geringe  Wees vooral voorzichtig met perenbo- den meer ethyleenschade dan bomen die hoeveelheden ethyleen produceren wat men, die zijn extra gevoelig voor ethy- volledig in winterrust waren (rooitijdstip betreft de appel, peer en pruim. Kersen pro- leenschade. januari). duceren daarentegen wel het tienvoudige  Ook voorzichtigheid is geboden met Opvallend was de rol van SmartFresh in ethyleen ten opzichte van de andere soor- kersenbomen, die produceren beduidend verband met ethyleenschade. Toedie- ten. Om een vergelijking te maken met ethy- meer ethyleen bij gezamenlijke opslag. ning van SmartFresh direct na het begin leenproductie van appel. Die produceren in  Bomen die niet in de winterrust zijn en van de bewaring in een concentratie die ULO-bewaring afhankelijk van het ras 1-10 afkomstig van zwaardere grond blijken vergelijkbaar is met de behandeling in microliter/kg/uur. In gewone luchtomstan- extra gevoelig voor ethyleenschade. appelcellen, voorkwam ethyleenschade. digheden en bij hogere temperatuur is dit  Het gebruik van heftrucks met verbran- Na de behandeling werden de bomen een veel hoger. Dit betekent overigens wel dat dingsmotoren in de cel en sorteerruimte maand bewaard bij een ethyleenconcentra- kersenbomen een redelijk hoge productie moet u altijd vermijden. tie van 5 ppm in een bewaartemperatuur hebben ten opzichte van de andere boom-  Ook het gebruik van gaskachels in sor- soorten en in gezamenlijk teerruimten kan mogelijk schadelijk zijn. Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 opslag dus gevaarlijk kunnen  Bij transport van vruchtbomen bij hoge Tabel 1. Ethyleenschade bij diverse rassen perenbomen zijn. Of dit in gezamenlijk temperatuur kan snel schade ontstaan, na 6 weken bewaring 1.5-2 oC en 1 ppm ethyleen opslag werkelijk een pro- denk aan parkeerplaatsen, fabriekscom- Ras Aantal schadeplekken Schadecijfer * bleem kan zijn, is afhankelijk plexen et cetera. per boom van de hoeveelheden bo-  Plaats nooit ethyleenproducerende pro- Conference 4.9 3.8 men, bewaartemperatuur, ducten zoals appels in een bomencel. Triomphe de Vienne 17.1 7 tijdsduur et cetera. Wanneer  Als u twijfelt, laat dan de ethyleenconcen- Doyenné du Comice 4.7 3.5 boomkwekers voldoende tratie meten in de cel. E Xenia 2.5 2.4 Williams 3.3 3 ventileren, hoeft dit geen nadelige gevolgen te hebben Het Productschap Tuinbouw financierde * Schadecijfer: 1= weinig, 10 = veel (zie tabel 2). dit onderzoek.

19 nfo in het land Onderzoek

Kring Limburg / LLTB vakgroep fruitteelt Peter van Kampen De boomkwekerijsector heeft met betrokken partijen een work- kennisconsulent grootfruit van NFO en PT shop over bacterievuur gehouden. Ook de fruitteeltsector was [email protected] daarbij aanwezig want appels en peren zijn waardplanten van bacterievuur. Bacterievuur is een van de vier quarantaine orga- nismen die veel economische schade in de boomkwekerij teweeg Elstar-mutanten Er is echter in Nederland, naast kunnen brengen. In verschillen niet veel het pas aangelegde demoper- de workshop werd ceel op PPO, geen plek te vin- opgemerkt dat bij Fruitconsult heeft afgelopen den waar alle zeven mutanten de jaarlijkse contro- oogstperiode in opdracht van van dezelfde herkomst staan. les op bacterievuur de NFO rijpheidtesten gedaan in de bufferzones - op zeven Elstar-mutanten die Verschillen ten behoeve van de het meest kansrijk zijn voor In de proef zijn naast het op- exportvergunningen de Nederlandse telers. Er zijn timale plukvenster, ook de voor boomkwekers op drie locaties rijpingsme- verschillen van de mutanten - fruittelers soms tingen uitgevoerd op deze bepaald voor wat betreft de zelf niet weten dat mutanten. Bij deze eerste hardheid, Brix-waarden, zet- er bacterievuur in meting lijken de verschillen meelgehaltes en kleur. Bij deze een perceel zit. Dit tussen de mutanten minder eerste meting lijken de verschil- is ook de ervaring groot dan was verwacht. len tussen de mutanten minder van de Werkgroep opvallend dan was verwacht. Bacterievuur Zuid- Deze metingen zijn afgelopen Wel laat Elshard een latere Limburg. De des- seizoen bij wijze van nulmeting rijping zien ten opzichte van kundige van de uitgevoerd, vooruitlopend op Elshof en van der Zalm. PCP, werkgroep komt het onderzoek met dezelfde Elrosa en Excellent Star geven daar geregeld bac- Elstar-mutanten van PPO Fruit, een intens egale kleur en hoge terievuur in fruit- Vruchtboom in opkweek met een slijmdruppel ge nancierd door PT en geïni- blos. Van der Zalm en Elshard percelen tegen. van bacterievuur. Foto: Ursula Elskamp tieerd door NFO. Het demoper- zijn vrij gestreept en de grond- We verzoeken ceel op PPO Fruit in Randwijk kleur van Excellent Star toont daarom de afdelingen van NFO-kring Limburg om bij snoeilessen is volgend jaar pas geschikt om meer groen dan de andere en mailings onze fruittelersleden voortdurend alert te laten zijn op de proeven op uit te voeren. mutanten. Elrosa en Excellent bacterievuur in hun eigen percelen, maar ook in de 500 meter daar omheen. Bufferzones. De boomkwekerijsector heeft steeds meer moeite om de hoge kosten van instandhouding van de bufferzones op te brengen. Naar verwachting zal de bijdrage van het PT ook wegval- len als het productschap wordt opgeheven. Op dit moment zijn onze fruittelersleden in de bestaande bufferzones niet bereid om mee te betalen aan het in stand houden van de bufferzones. Samenwerking. Er is op de Floriade eind augustus een eerste overleg geweest tussen de NFO en LLTB. Daar zijn afspraken ge- maakt over: het uitwerken van een voorstel voor een gelijkwaardi- ger contributie; de verbetering van de samenwerking belangenbe- hartiging in Limburg en een communicatieplan voor de achterban. De eerste voorzet van LLTB voor één contributienota namens LLTB aan alle fruittelers in Limburg - waarbij LLTB jaarlijks een bedrag overmaakt aan NFO - gaat voor de NFO een stap te ver. De NFO Elrosa, lijkt een van de meest gladde mutanten te zijn. komt met een tegenvoorstel voor gelijkwaardige contributie voor Foto: Marijke van Ossenbruggen, NFO enkel- en dubbelleden, waarbij zowel LLTB als NFO nota’s blijven sturen. Ons vakgroep/kringbestuur vindt het van groot belang dat In het onderzoek worden de Star lijken de meest gladde de contributie voor enkelleden op hetzelfde niveau komt als die mutanten PCP, Elrosa, Elshard, mutanten te zijn. Onderzoe- voor dubbelleden. Excellent Star, Bougie, van der kers gaan deze eerste indicaties Zalm en Elshof vergeleken. De verder toetsen. Hoogstwaar- Roermond, donderdag 18 oktober 2012 rassen staan op een locatie in schijnlijk zijn volgend seizoen Noord-Brabant, in Gelderland de eerste resultaten van het Ursula Elskamp en in Utrecht. Hierdoor is een mutanten demoperceel op PPO secretaris geheel objectieve vergelijking Fruit te geven.

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 LLTB vakgroep fruitteelt tussen de rassen niet te maken.

20 Conferencepromotie Onderzoek TV-spotjes nog tot half december te zien Media vol van Conferencecampagne

De Conferencecampagne is nog tot Peer stuurt in samenwerking en met 26 november veelvuldig op met Frugi Venta de campag- ne aan. Het GroentenFruit tv en veel langer op social media Bureau en het Belgische AGF- te zien. RTL4 zendt voor en na het promotiebureau VLAM voe- weerbericht reclamespotjes uit en ren de campagne uit. In 2013 die hebben dagelijks een bereik start deze reclamereeks in België en Duitsland. van bijna 2,5 miljoen kijkers. Deze Het Conferencespotje komt Nederlandse reclameweken zijn na het RTL4 nieuws van een onderdeel van de driejarige 19.30 en 23.30 uur de huis- campagne die de Europese Unie, kamer in en in het weekend (zaterdag en zondag) voor en het Productschap Tuinbouw en na het weerbericht van 18.10 de Belgische Tuinbouwveilingen uur. Daarnaast is de reclame financieren. nog tot 15 december te zien voor het jeugdprogramma Junior Masterchef dat SBS6 Janneke van de Velde op zaterdagavond om 19.00 beleidsmedewerker NFO uur uitzendt. In de afleve- [email protected] ring van zaterdag 10 novem- ber stond de Conference op het menu. De boodschap: e promotie richt zich op consu- Conferencepeer, altijd een menten in Nederland, België en goed idee, moet er bij de DDuitsland. De NFO-Productgroep potentiële consumenten aan de buis ‘ingeha- merd’ worden. Een omgedraaid peertje (een verwijzing naar het vroegere lampje) boven het hoofd van iemand die de en achtergrondinformatie toegelicht. Een Conference aanprijst, symboliseert filmpje visualiseert de levensloop van deze het goede idee. Deze slogan is de sappige peer. Daarnaast is er voor telers, komende drie jaar te zien in alle handel, retail en pers campagnemateriaal reclame-uitingen van deze cam- te downloaden uit de digitale toolbox. pagne, zowel in Nederland, België als in Duitsland. Facebook Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 De Facebookpagina: www.facebook.com/ Website conferenceperen, kunnen geïnteresseerden Fruitteler Paul Heusschen in Ule- bekijken als het verlengde van de website. straten verleende tijdens de pluk Momenteel is bijvoorbeeld de ‘making of’ zijn medewerking door zijn bedrijf van de reclamespotjes te zien en de fotose- open te stellen voor de fotograaf ssie in de boomgaard in het Limburgse Ule- zodat hij de promotiefoto’s voor de straten. De komende maanden verschijnen website www.conference-peer.nl op Facebook recepten, spelletjes, weetjes kon schieten. Op de website staan en nieuwtjes. De pagina is er op gericht recepten, de eigenschappen van een online community rondom de Confe- Conference, de voedingswaarden rence te creëren. E

21 Marktzicht

voedingsmiddelen 2,5 procent of zelfs te overtreffen”, zei winnende teler op de verpak- Binnenland duurder zijn geworden. Fruit onderzoeker Peter Goddrie uit king liggen de appels in een was in september 7 procent Wilhelminadorp al in de jaren schaaltje van vier stuks voor Fruit geeft inflatie duurder dan een jaar geleden tachtig. De studenten en me- € 2,50. Deze actie duurt vijf we- een zetje en liet daarmee de grootste dewerkers van Wageningen UR ken, waarna de beperkte voor- De winkelprijzen voor fruit stijging zien. In de nazomer gaven Elstar een 7.6, afgerond raad van het ras grotendeels dragen in bescheiden, maar zijn de prijzen verder gestegen; toch ook net een acht. op zal zijn.

Goedkoop en duur Rode en blauwe bes Appels en ander fruit is onte- In de rustige novembermaand, genzeggelijk duurder dan een bij de afzet van rode bes, blij- jaar geleden. Maar in navol- ven de prijzen goed. Blijkbaar ging van de discounters voeren blijft het lukken om het aan- ook de andere supermarkten bod af te stemmen op de afge- en de AGF-detaillisten weer nomen vraag. Dat komt onge- regelmatig acties. Zo heeft twijfeld door de voorspoedige Albert Heijn deze week Jona- afzet aan het begin van het gold in de aanbieding voor een seizoen en de feestdagen die euro per kg, net als Aldi vorige in aantocht zijn. Dan krijgt de week. Ook clubrassen blijven afzet van rode bes weer een onderwerp van acties, waar- impuls, ook in het buitenland. bij het dan meestal om een Ook de frambozen en bramen maatsortering gaat die wordt zijn goed geprijsd, dit ondanks afgeprezen. de concurrentie uit het buiten- Van heel andere aard is de prijs land. Blauwe bessen komen nu waarvoor Dalinco vanaf deze volledig uit het zuidelijk half- duidelijke, mate bij aan de ho- in oktober was fruit gemid- week bij Albert Heijn een be- rond. In Zuid-Amerika neemt ge inatie van vorige maand, deld 1,5 procent duurder dan perkte periode beschikbaar is. het areaal hiervan ink toe. zo meldt het Centraal Bureau een maand eerder. Over deze Deze meest biologisch geteelde Wereldwijd is het aanbod dan voor de Statistiek. In september periode stegen de prijzen van appel is begin deze maand ook ruim en zijn de prijzen ten 2011 werd de vrijwel voortdu- aardappels en groenten met uitgeroepen tot de lekkerste opzichte van het andere zacht- rende stijging onderbroken en 4,2 procent. appel van Nederland. Met de fruit niet hoog. zette bij 2,7 procent een da- ling in tot een inatie van 2,3 Elstar blijft scoren procent in september 2012. Dat Mits voldoende hard kan Elstar steeg in oktober in een keer zich meten met alle rassen, zo naar 2,9 procent. Zo hoog is de blijkt uit de ervaringen van geldontwaarding niet meer ge- studenten en medewerkers van weest sinds de zomer van 2008. Wageningen UR. In vier dagen De verhoging van het BTW- kregen ze tien verschillende tarief van 19 naar 21 procent appelrassen aangeboden. El- speelt een belangrijke rol bij star liet niet alleen Cox’s en deze sterke stijging. Ruim 40 Jonagold achter zich, maar ook procent van de gezinsuitgaven Rubens, Kanzi en Wellant en betreft diensten en goederen de nog nieuwere rassen Lola, in deze categorie, zo licht het Opal en de biologische Natyra. CBS toe. Maar in de toelichting Wellant werd tweede, Rubens, noemt het bureau ook de krap- Kanzi en Natyra deelden de pe oogsten van diverse plant- derde plaats. aardige producten als oorzaak. De aangeboden Elstar was Daardoor krijgt de consument van de tweede pluk en behan- nu minder fruit voor een euro. deld met SmartFresh. Deze Zowel ten opzichte van een behandeling garandeert de maand eerder als een jaar hardheid en daarmee ook de eerder zijn de prijzen voor goede smaak. “Als je met Elstar fruit bij de verse voedingsmid- eenmaal een acht hebt neer- delen sterk gestegen. Dat gezet voor de smaak, valt het

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 heeft ertoe bijgedragen dat de niet mee om dat te evenaren Jonagold in de aanbieding voor een euro per kg. Foto: NFO

22 Onlusten treffen bedraagt nog 53 procent en fruitteelt de prijzen behoren met ruim De Zuid-Afrikaanse deelnemer € 1,60 per kg tot de hoogste. in Ifored, Fruitbedrijf Dutoit, Conference uit Nederland en is ernstig getroffen door de België kostte in week 45 € 0,96 sociale onlusten in dat land. per kg op de Duitse groothan- Een deel van de arbeiders stak delsmarkten. Daarmee pres- machines, opstanden en voor- teert Conference beter dan in raadkisten in brand. Ze eisen het verleden. In tegenstelling meer loon en zouden daartoe tot bij Abate Fetel liggen de zijn opgezet door politici en prijzen van dit jaar duidelijk vakbondsleiders. De arbeiders hoger dan die van twee jaar verdienen om en nabij de 75 geleden. Toen was Conference cent per uur. Loonsverhoging met € 0,91 per kg een van de zou alleen voor het werkelijk goedkoopste peren. Dat was benodigde personeel te recht- ook het afgelopen jaar het vaardigen zijn, zo is te lezen op geval, zo was te zien tijdens AGF-news. Maar door de hoge Prognosfruit. Abate Fetel De framboos Raspberry Maxx.

Raspberry Maxx Buitenland De biologische frambozen van Raspberry Maxx zijn buiten De Rood vruchtvlees Peel bijna bekender dan in de De afzet van appels met een omgeving van Meijel. Daarom rood vruchtvlees krijgt een gaat het bedrijf nu ook fram- internationale impuls. Verte- bozen en aanverwante, ver- genwoordigers van afzetorga- werkte producten afzetten in nisaties uit twaalf landen heb- Venlo. Daartoe heeft het een ben vorige maand in het Franse winkel geopend in het centrum Anger de nieuwe organisatie van deze stad. Raspberry Maxx Ifored opgericht. Dat moet de richtte zich de afgelopen ne- teelt en afzet van deze appels gen jaar meer en meer direct de komende vijf jaar stroomlij- tot de consument. Zo staat nen en stimuleren. het bedrijf ook op de bekende International Fruit Obtention, Noordermarkt in Amsterdam. een van de Franse deelnemers, ontwikkelde de afgelopen Sweet Sensation twintig jaar diverse rassen met Sweet Sensation is een goed rood vruchtvlees. Dat varieert voorbeeld van een innovatief van volledig intens rood tot product. Dat stelt directeur een roodkleuring van 30 pro- Philip Smits van The Greenery cent, meldt AGF-news. Ook de Arbeiders nog rustig aan het werk op het fruitteeltbedrijf. in het Financieel Dagblad. Hij kleur van de schil en de smaak Foto: Marijke van Ossenbruggen, NFO voorziet de komende jaren nog variëren nog sterk. Zo heeft een moeizame periode voor een aantal soorten met min werkloosheid in het land is op kostte in 2010 het dubbele van de groenten- en fruitteelt. Met of meer rood vruchtvlees een menig bedrijf sprake van ver- Conference. Het marktaandeel onder andere Sweet Sensation oranje tot gele schil. borgen werkloosheid. En dat van Nederland bedraagt 7,3 Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 kunnen telers zich ook in het De deelnemers in Ifored komen bemoeilijkt het verhogen van procent, dat van België 0,9 buitenland onderscheiden, van zowel het zuidelijk als het de lonen. procent. Met uitzondering van waar de voorkeur naar lokaal noordelijk halfrond. Naast IFO Abate Fetel liggen de prijzen geteeld product toeneemt. nemen nog twee organisaties Abate dominant van vrijwel alle peren rond Maar dat kan ook Sweet Sen- uit Frankrijk deel, evenals Abate Fetel overheerst op de een euro per kg. Alleen Bonne sation zijn, die ook in Frankrijk twee Britse. Andere Europese Duitse markt. Dat blijkt uit Louis was met € 1,30 wat duur- en Engeland wordt geteeld. deelnemers komen uit Italië, het periodieke overzicht van der. The Greenery heeft wereldwijd Duitsland en Zwitserland. Van het Bundesanstalt fur Land- de rechten voor deze rode het zuidelijk halfrond komen wirtschaft und Ernährung Anton Oostveen peer. deelnemers uit Zuid-Amerika, over week 45. Het marktaan- freelance journalist Australië en Zuid-Afrika. deel van de Italiaanse peren [email protected]

23 OPINIEOPINIE Vaste markt voor hardfruit

De appel- en pe- bewaring is bijgekomen, waardoor de de gegevens van Italië en Groot-Brittan- renoogst 2012 is af- continuïteit in het laatste deel van het nië ontbreken, is een trendverandering gerond. De eerste seizoen wordt vergroot. De resterende niet waarschijnlijk. De Conference-voor- opgaven, inclusief plus van 100.000 ton wordt deels nog in raad van Nederland en België samen be- voorraadmeldingen schuren bewaard en is naar verwachting draagt 287.000 ton; 25 procent minder per 1 november, bevestigen het tekort half december geruimd. Deze zwakkere dan in 2011. In België is het volume, over ten opzichte van vorig jaar. Er is dan ook kwaliteiten worden voor 20 tot 30 euro een langere termijn bezien, vrij normaal. geen enkele reden om het zeer vaste per 100 kg (laagste niveau schilfruit) In Nederland daarentegen is sprake van prijsniveau los te laten. geforceerd afgezet en belasten de markt een enorm tekort. Vanwege het relatief Minder appels beschikbaar. Volgens voor geheel Europa. hoge prijsniveau bij Conference zijn het de tot nu toe beschikbare opgaven uit Vaste perenmarkt. De perenmarkt eerder de kleinere maten die de voor- Nederland, België, Duitsland, Polen en is intact. Er wordt langzaam geruimd, keur genieten. Maar ook klasse II wordt Tsjechië zijn de Europese appelvoorra- maar wel geheel in lijn met de voorra- gestaag afgezet. den bijna 25 procent kleiner dan vorig den. De Europese perenvoorraad per 1 jaar. Hoewel de gegevens uit Italië, november was circa 100.000 ton kleiner Helwig Schwartau, AMI Bureau Hamburg Groot-Brittannië en Oostenrijk ontbre- dan die van de afgelopen jaren. Hoewel Vertaling: Lenny Kleinjan ken, is het niet waarschijnlijk dat de ten- dens nog wezenlijk zal veranderen. Wel Tabel. Voorlopige fruitvoorraad in de EU op 1 november 2012 (1.000 ton) bevestigen de cijfers de grote regionale verschillen die bij de oogstraming al dui- Appels 2009 2010 2011 2012 % vs. 2011 delijk werden. Het oosten, hoofdzakelijk Polen, beschikt over een recordvoor- EU-27 1.917 1.699 1.892 1.460 - 23 raad, terwijl de voorraad in het westen EU-15 3.165 2.420 3.180 2.963 - 7 (de EU 15) verreweg de kleinste van de afgelopen jaren is. Een overeenkomstig België 192 155 170 175 + 4 onderscheid doet zich voor in de prijs- Duitsland 478 355 436 408 - 6 structuur, zowel op de versmarkt als bij Frankrijk 741 709 735 468 - 36 industriefruit. Nederland 308 241 308 233 - 24 West-Europa vraagt topprijzen voor Polen 1.196 682 1.254 1.457 + 16 handfruit die 20 tot 30 euro per 100 kg Spanje 199 240 244 175 - 28 boven het niveau van vorig jaar liggen. Tsjechië 53 39 34 46 + 35 In het bijzonder gaat het hier om Elstar Rassen (EU-15) en Royal Gala die tot nu toe relatief Boskoop 40 30 32 26 - 19 goed worden verkocht en waarvan voor Braeburn 101 87 97 67 - 31 de tweede helft van het seizoen slechts Elstar 227 159 194 156 - 20 bescheiden hoeveelheden beschikbaar Gala en mutanten 133 135 137 109 - 21 zijn. De vaste prijzen echter voor de Golden Delicious 463 454 467 326 - 30 Jonagold-groep, zijn uitsluitend geba- Idared 32 25 27 25 - 7 seerd op het kleinere volume. Door de Jonagold en mutanten 292 205 237 201 - 15 gunstigere prijzen voor Pools product Jonagored 127 98 122 110 - 10 konden West-Europese aanbieders tot nu toe minder Jonagold naar Rusland Peren 2009 2010 2011 2012 % vs. 2011 en Scandinavië exporteren. Hier moeten EU-27 496 509 592 410 - 31 we afwachten hoe de markt zich voor- België 170 171 208 171 - 18 jaar 2013 zal ontwikkelen. Men zal dan Duitsland 8 6 9 4 - 55 in ieder geval van het grotere aandeel Nederland 210 187 226 145 - 36 80 mm+ een zeker volume aan Rusland Spanje 107 144 147 89 - 40 moeten verkopen. De vraag is dan: hoe Tsjechië 1 1 2 1 - 23 reageert Polen hierop? Dat land beschikt

momenteel over 1,46 miljoen ton appels; Rassen 200.000 ton meer dan vorig jaar. Daar- Conference 384 400 473 346 - 27 bij komt dat er in de afgelopen twaalf Doyenné du Comice 20 18 21 14 - 32 maanden voor 100.000 ton extra CA- Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102

24 Bewaring Bladvoedingen Volop in bloei Werkwijzer Teelt

een verdere opmars van allerlei Teelt merken elektrische snoeischa- Grootfruit ren. Ook in Nederland zien we het aantal merken en typen Interpoma, show van daarvan groeien. Daar kunt innovaties in de teelt u als teler uw voordeel mee Afgelopen week bezocht een doen. Meer concurrentie zorgt aantal mensen uit de Neder- namelijk vaak voor een scher- landse fruitteeltsector het con- pere prijs en het stimuleert het gres en de beurs Interpoma in verbeteren van het product. Bolzano (Zuid-Tirol). De stand- Daarnaast troffen we een ro- houders op de beurs lieten on- bot aan die onkruid onder de der meer op gebied van teelt bomen kan maaien. Deze maai- vele innovaties zien. Wat kunt er is GPS-gestuurd en heeft u daar in Nederland mee? geen tractor en chauffeur Mechanisatie. De ontwik- meer nodig. Dit geeft aan dat keling in machines waarmee recht en secuur planten steeds Re ectiedoek om kleuring van de vruchten te bevorderen. Foto: CAF telers mechanische snoei uit- belangrijker worden zodat u, voeren, staat niet stil. Door wanneer het zover is, ook GPS- Ook deze ontwikkeling staat producten die het bodemleven de messenbalk uit te bereiden technieken kunt toelaten op niet stil wat in de toekomst in stimuleren, of meststoffen is het mogelijk op gewenste uw bedrijf. Nederland tot meer diversiteit gebaseerd op organische mate- hoogten vensters in de fruit- In Nederland kennen we de in oogstmachines kan leiden. rialen. Daarnaast zagen we een Rassenontwikkeling. Schurft- toenemend aantal aanbieders resistente rassen en mutanten van hagelnetten en overkap- zitten al eveneens in de lift. pingsystemen zoals onder Ook in Nederland krijgen we andere de coöperatie Baywa. de komende jaren meer te ma- Wat we in Zuid-Tirol ook steeds ken met schurftresistente ras- meer zagen was het plaatsen sen. Voorbeelden hiervan zijn: van re ectiedoek tussen de Modi, Gaia, Renoir, Smeralda, rijen om de kleuring van de Fujion, Dalinbel, Crimson Crisp vruchten te bevorderen. en Galiwa. De Nederlandse fruitsector is beter bekend Joris Wisse met Natyra als nieuwkomer. Centrale Adviesdienst Fruitteelt Wederom zagen we een scala [email protected] aan mutanten bij de boomkwe- kers. Bij hen is er veel aandacht voor clubrassen zoals Kanzi, Kiku 8 en Evelina. In Europees Gewas- verband gaat de interesse met name uit naar Redlove, een bescherming merknaam die staat voor ap- Grootfruit pels met rood vruchtvlees. Met al die mutanten kunt u Druk op eigenlijk niet zoveel omdat vruchtboomkanker het vaak Galamutanten of nu erg hoog mutanten betreft die voor Momenteel zitten we middenin Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 de Nederlandse teelt minder in een cruciale periode voor interessant zijn. Rassen die we wat betreft de bestrijding van in Nederland niet zo goed ken- vruchtboomkanker. Geregeld nen, maar in Zuid-Tirol in de wind, regen en de bladval- Innovaties in de snoeimachines gaat onverminderd door. Foto: CAF picture staan zijn: Cripps Pink, periode waardoor dagelijks Fuji, Jazz en Mairac (Gala x nieuwe bladlittekens/wondjes wand te creëren. Ook het Pluk-o-trak van Munckhof. Op Maigold). ontstaan. Het blijkt ook uit verwijderen van het onderhan- de beurs presenteerden diverse Overige ontwikkelingen. Op meerjarig CAF-onderzoek dat gende vruchthout is mogelijk aanbieders vergelijkbare ap- het gebied van teelt gebeurt er de druk van vruchtboomkanker door middel van diverse toe- paraten om ergonomisch en nog veel meer. Zo toonden en- voor 70 tot 80 procent zich passingen. We constateerden ef ciënt te kunnen oogsten. kele standhouders bemestings- afspeelt in de periode oktober

25 Bewaring Bladvoedingen Volop in bloei Teelt

bomen en grove takken, vooral bewaring goed controleren. bij de gevoelige appelrassen, De kwaliteitsverschillen binnen liever afvoeren van het perceel en tussen partijen zijn groot. dan ter plaatse versnipperen. Daarbij komt nog dat partijen waarbij de vorst in de winter- Aryan van Toorn periode een rol heeft gespeeld, Centrale Adviesdienst Fruitteelt mogelijk extra gevoelig zijn. [email protected] Immers, peren van bomen die enigermate van de vorstschade geleden hebben, kunnen ge- voeliger zijn voor afwijkingen. Bewaring Let daarom goed op de to- tale kwaliteit van de peren en Bijna tijd voor snijd minimaal tien peren per productcontrole partij door om op inwendige peren afwijkingen te controleren. De laatste jaren hebben we Let hierbij ook goed op nog gelukkig weinig problemen kleine afwijkingen. Die kunnen gehad met hol en bruin in met een eerst indicatie zijn voor Boom met vruchtboomkanker. Foto: NFO name de Conferenceperen. Uit afwijkingen die zich nog gaan ervaring weten we dat vooral uitbreiden. Twijfelt u, snijd dan tot en met december. Ver- aantal voorlichtingspartijen Conferenceperen hier heel meer peren per partij door. Als spreiding van sporen zet deze wordt het digitaal aangebo- gevoelig voor kunnen zijn, de er een duidelijke indicatie is weken nog door, door middel den. Door middel van een kleu- Doyenné du Comice heeft daar van hol en bruin in een partij, van de laatste conidiën, maar renschaal en cijferopbouw kunt overigens wat minder last van. zet dan de cel op normale con- ook de ascosporen zijn rijp. u de ontwikkeling van infecties Waardoor we de laatste jaren dities en controleer de peren in Conidiën zitten in vuilwitte op bedrijfs- of regioniveau be- hol en bruin minder zien, is de betreffende partij in de cel. sporenhoopjes op jonger hout. kijken. Gebruik deze informa- niet duidelijk, maar mogelijk Momenteel zijn er al enige Ze zorgen vooral voor lokale tie niet op zichzelf, maar neem verspreiding via dauw en wa- het in overweging met betrek- ter lmpjes op de boom. Asco- king tot uw eigen situatie of in sporen zitten opgesloten in de samenspraak met uw regionale rode sporendragers, ze zijn als voorlichter. bolletjes zichtbaar in oude kan- Middel. Voor de bestrijding kerwonden. Bij regen spatten blijft captan (merknamen ze open en zorgen samen met Malvin en Merpan) nog steeds de wind voor verspreiding over het sleutelproduct. Gebruik, wat grotere afstanden. indien wettelijk in uw situatie Bespuitingen. Houd de be- is toegestaan, minimaal 2,5 kg rijdbaarheid van uw percelen per hectare. Als er langere tijd in de gaten. Ga ongeacht de niet is gespoten of veel blad is weersomstandigheden, zeker gevallen sinds uw vorige be- op appel, in de komende pe- spuiting, voeg dan in totaliteit riode nog uit van een aantal enkele malen Folicur aan cap- consequente bespuitingen. tan toe. Hiervan is afhankelijk Conference met hol en bruin. Foto: WUR Stem uw intervallen af op basis van uw situatie 0,2 tot 0,3 liter van bladval, neerslaghoeveel- per hectare toegestaan. Een omdat we nog voorzichtiger klachten dat er meer rot voor- heden en huidig niveau van de alternatief is voor bepaalde zijn geworden met de wacht- komt, wees hier dus ook attent aantasting. Spuit zeker op de bedrijven een periodieke be- periode. op. Als het mogelijk is, be- gevoelige appelrassen Rubens regening met kalkmelk. Zet Toch moeten we volledig at- oordeel dan hele stapelkisten en Kanzi niet tegen elke prijs. naast bespuitingen ook snel tent blijven op de kwaliteit. om een goed totaalbeeld te Om uw gedachtevorming te door met de hygiënemaatrege- Begin december is het dan ook krijgen omtrent onder andere: ondersteunen, is er sinds en- len op uw bedrijf. Bestaande weer tijd voor de eerste pro- bruin en hol, rot, verkleuring kele jaren een infectiemodel aantastingen blijven namelijk ductcontrole bij de Conference en slappe nekken. rondom neonectria beschik- vrijwel dagelijks sporuleren. die hoofdzakelijk gericht moet baar. Dit model is ontwikkeld Begin in de jongste aanplanten zijn op inwendige afwijkingen. Alex van Schaik door Bodata in samenwerking met controle en het verwijde- Juist dit jaar moeten we de Wageningen UR

Fruitteelt 47, 24 november 2012, jaargang 102 met PPO en het PT. Via een ren van aantasting. Gerooide diverse partijen in de ULO- [email protected]

26 nfo agenda Vangbandje

Agendaberichten Midden-Nederland Zuid-Holland Fruittelers (die tevens NFO-lid zijn) kun- opgeven Dinsdag 27 november Vijfheerenland en nen vangbandjes indienen. Aanvragen kan alleen via: www.nfofruit.nl / link: Agendaberichten voor deze Peren thema-avond. Programma: Alblasserwaard Opgave vangbandjes. Insturen vóór rubriek kunt u indienen tot resultaten 2012 en plan voor 2013 Donderdag 29 november maandag 12.00 uur. maandagochtend 09.00 uur van (NFO Productgroep Peer); preventie Perensnoeibijeenkomst onder Prijs: € 27,50 incl. btw voor vijf de eerste week waarin de redac- vogelschade door Radboud Vorage leiding van Antonie de Kruijff en regels; elke regel meer kost € 2,50. tie het bericht moet plaatsen. (LTO); beheersing perenbladvlo Ad van Krieken (beiden Agruniek- Uw informatie mag geen handelsdoel- In principe plaatst de redactie door Herman Helsen (PPO). Locatie: Rijnvallei). Locatie: familie B. de einden betreffen. het bericht in twee achtereen- kantine Fruitmasters, Deilseweg 7 Jong, Leerbroekseweg 16, 4245 KT volgende bladen. De Agendabe- Geldermalsen. Aanvang: 20.00 uur. Leerbroek. Aanvang: 13.30 uur. richten opgeven via het digitale TE KOOP Conference, 15 jr. oud, gerooid met kluit formulier op de homepage van Boven Betuwe en Flevo-Noord € 12,50. Transport geen probleem, vraag naar www.nfofruit.nl > Vakblad Liemers Woensdag 28 november de voorwaarden. Tel. 06 5322 6449 (Zld.). Fruitteelt Maandag 3 december Ondernemersavond waarbij drie Snoeidemonstratie appel en peer fruittelers uit de regio Anton Oost- TE KOOP Munckhof boomgaardspuit in goede staat met onder leiding van Tonnie van Kessel veen, Kees Vink en Kees Masteling, keuring. 1 verplaatsbare koelcel afm. 1.80b x Zeeland/Noord- (AgroBuren). Locatie: Fruitbedrijf hun medewerking verlenen door 1.40d x 2.50h. Tel. 06 5359 1711. Brabant van Meekeren, Ringdam 4 Panner- openhartig over hun bedrijf te Zeeuws-Vlaanderen den. Aanvang: 09.30 uur. vertellen en met u te discussiëren. TE KOOP 3 punt Votex snoeicompressor. 400 liter tank, Maandag 26 november Hun drijfveer, hun motivatie om met stoksnoeischaar. In goede staat. Bijeenkomst over peren. Program- Terwolde bepaalde keuzes te maken en hun Tel. 06 5367 1736. ma: demoresultaten van Perendag Woensdag 5 december visie op de toekomst voor de fruit- Krabbendijke onder leiding van Re- Snoeibijeenkomst onder leiding teelt. Uit deze inleidingen blijkt dat né Bal en Gerjan Brouwer (beiden van Ruben van Kraaij (Agruniek- goed ondernemerschap vaak meer DLV); resultaten 2012 en plan voor Rijnvallei) en Joris Wisse (CAF). te maken heeft met het aanpassen 2013 (NFO Productgroep Peer); pre- Locatie: Th. Bouwman, Tuinmans- van uw bedrijf aan de eigen capaci- ventie vogelschade door Radboud laan 24A, Apeldoorn. Aanvang teiten en interesses. De inleidingen Vorage (LTO). Locatie: Van der Valk 09.00 uur, sluiting 12.00 uur. geven voldoende stof om na te hotel, Begijnzaal, Princenhagelaan denken over uw eigen ondernemer- Houtig kleinfruit 5 Breda. Vecht en IJssel schap. Locatie: HCR van Saaze in Maandag 26 november Aanvang: 20.00 uur. Donderdag 6 december Kraggenburg. Aanvang: 20.00 uur. Snoeidemonstratie rode bes met Snoeidemonstratie onder leiding algemene aandachtspunten be- Noord-Holland van Antonie de Kruijff (Agruniek- Zeeland Noord- treffende de snoei en diverse an- Dinsdag 27 november Rijnvallei). Locatie: Fruitbedrijf Arie Brabant / Zuid- dere gerelateerde onderwerpen. Snoeibijeenkomst onder leiding van Brouwer, Boveneind NZ 18 Ben- Holland De NFO-Productgroep Houtig Siep Fennema (Agrifirm). Locatie: schop. Aanvang: 13.30 uur. West Noord-Brabant- kleinfruit organiseert de bijeen- Fruitbedrijf van Daan Koopman, Dinsdag 11 december St Philipsland komst en Adri van Eck (Ribes Zwaagdijk 154 Zwaagdijk-oost. Thema-avond onder leiding van Vrijdag 30 november Consult) begeleidt de snoeidemon- Aanvang: 09.30 uur, sluiting 12.00 Alfa Accountants werkgroep Fruit- Snoeibijeenkomst onder leiding van stratie. Locatie: bedrijf van Gerco uur. teelt. Locatie: De Rosenboom, Tonnie van Kessel (AgroBuren). Lo- Vaandering, Hogeweg 3a, 4033 CG Benedeneind ZZ 283 A Benschop. catie: Mts. Vos, Molendijk 119, 4671 Lienden. Aanvang: 13.30 uur, slui- Aanvang: 19.30 uur. TJ Dinteloord. Aanvang 13.30 uur. ting 16.30 uur.

Adresgegevens Redactie Advertentie-acquisitie mengesteld en aanvaarden dan COLOFON Postbus 344 Herman Bus (hoofdredacteur) Ruud van Viersen ook geen enkele aansprakelijk- 2700 AH Zoetermeer Caroline van Assche Postbus 20, 2040 AA Zandvoort heid voor schade, van welke aard ook, welke het gevolg is Fruitteelt is het verenigingsor- Louis Pasteurlaan 6 Marai Ebben (eindredacteur) [email protected] van handelingen en/of beslis- gaan van de Nederlandse Fruitte- 2719 EE Zoetermeer Marijke van Ossenbruggen Telefoon: (023) 571 47 45 singen die gebaseerd zijn op lers Organisatie. Abonnementen Telefoon: (079) 368 13 00 Fax: (023) 571 76 80 bedoelde informatie. Gebruikers zijn alleen te verkrijgen door Fax: (079) 368 13 55 Redactiecommissie van Fruitteelt wordt met nadruk leden van de organisatie. H. Balkhoven Drukkerij aangeraden deze informatie niet E-mail NFO-secretariaat en A. Goes DeltaHage, Den Haag geïsoleerd te gebruiken, maar Opzegging: ledenadministratie: H. van Kekem af te gaan op hun professionele schriftelijk, minstens drie [email protected] A. Oostveen Vormgeving kennis en ervaring. Niets uit maanden voor het einde van het M. Ravesloot Richard van Rheenen deze uitgave mag op enige wijze worden verveelvoudigd, opge- kalenderjaar. E-mail redactie: H. Reinders Grafisch!OK slagen in een geautomatiseerd Wijziging bedrijfsgegevens: [email protected] C. Uijttewaal gegevensbestand, of openbaar schriftelijk tot 1 januari. Website: www.nfofruit.nl B.J. van Westreenen Uitgever en auteurs verklaren gemaakt zonder voorafgaande R. van ’t Westeinde dat Fruitteelt op zorgvuldige schriftelijke toestemming van de wijze en naar beste weten is sa- uitgever.

27 AgruniekRijnvallei Plant: Uw teeltspecialist

ISOLATIE SYSTEEMBOUW B.V.

Specialisten in het bouwen van: Adresgegevens: Koekoeksbloem 11 Koel- en vriescellen 6665 HG – Driel Bel 0418-655944 Geconditioneerde ruimtes The Netherlands www.agruniekrijnvallei.nl T +31 (0)26 474 27 88 Cellen voor ULO-bewaring F +31 (0)26 474 27 88 De woelratDe val. M +31 (0)6 5267 71 34 (Willy) Renovatie ULO-cellen M +31 (0)6 3853 07 21 (Robert) Aftesten van ULO-cellen E [email protected] I www.willyvanrooijen.nl “Gewoon doen”

adv_plant_47x65.indd 1 04-05-12 11:27 topcat

Geheel verwijderen van boomgaardenRooien fruitbooomgaarden nu(inclusief ook versnipperen afvoer snippers) met afvoer van snippers Verklepelen, versnipperen Huntjens BV boomgaardBoomgaard verklepelen Veilingweg 23 Stobben frezen TevensStobben opkopen fresen van inventaris 6247 EP GRONSVELD Telefon: 043 408 3663 Bel vrijblijvend voor informatie: [email protected] Bart Kemp www.kempschalkwijk.nl Tel. 030 - 6012595 Mob. 06 - 22548402

fruit-kemp 120822.indd 1 22-08-2012 12:36:15 Uw advertentie hier?

Bel 023-5714745

BOOMPALEN Vraagt te koop Bedrijfsinventaris Gebruikte gecreosoteerde OptifieldOptifieldTrekkers, maaiers, spuiten boompalen 2,5 meter lang / Sorteemachines: A3 en A4 doorsnede 6 cm. Verkoop in Te Koop Kistenkantelaars 50-tallen gebundeld of zelf uit conferce bomen +/- 4 jaar oud Gewichtsorteerders conference snoeren div leeftijden de boomgaard te halen. Afhan- conference V hagen Pluk o Track’s beregenigs sproeiers met standpijp kelijk van af te nemen aantal palen 3 en 3.5 mtr altijd een scherpe prijs. Boreco plukstelling etc. beton palen 7/9 dik 4 ha beregening tyleen Kleine Fruitkisten 15, 20, druppel slang inwendige druppelaars complete aansturing voor druppelbe- Opijnen 0418-591011. 25 kg vloeiing www.dikvanderlinden.nl Bel vrijblijvend voor informatie: www. Optifield.nl Bart Kemp OptifieldMob: 06 5580 5337 0487 – 570674 www.kempschalkwijk.nl Optifield Tel. 030 - 6012595 Mob. 06 - 22548402 fruit-optifield 121109.indd 1 14-11-12 14:37

fruit-hol 120207.indd 1 06-02-2012 13:31:17