Pontificalis Domus" Wprowadzające Pewne Zmiany W Organizacji Papieskiego Domu

Edward Sztafrowski Posoborowe prawodawstwo kościelne : 4. Motu proprio "Pontificalis Domus" wprowadzające pewne zmiany w organizacji Papieskiego Domu

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 12/1-2, 280-292

1969 280 DOKUMENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [8]

4. MOTU PROPRIO „PONTIFICALIS DOMUS” wprowadzające pewne zmiany w organizacji Papieskiego Domu

LITTERAE APOSTOLICAE MOTU PROPRIO DATAE Pontificalis Domus ordinatio quadamtenus mutatur (AAS 60 (1968) 305—315)

PAULUS PP, VI PAP. PAWEŁ VI

PONTIFICALIS DOMUS, quae PAPIESKI DOM, który ukształto volventibus saeculis per diuturnum, wał się z biegiem wieków, na skutek varium, multiplicem rerum usuumque długiego rozwoju różnych warunków progressum, ad Summum ipsum Pon i zwyczajów, dotyczących samego Pa tificem ad eiusque munus attinentium, pieża i jego funkcji — zawsze był ja informata est, egregium quoddam cor kimś znakomitym ciałem, odznaczają pus, singulari decore et utilitate prae cym się szczególną wspaniałością i uży ditum, numquam non exstitit, circa tecznością w tym, co dotyczy Piotrowej eam Petri Cathedram versans, quae Katedry, która zawsze była zarówno simul spirituale catholicae Ecclesiae centrum duchownym Kościoła katolic centrum, simul Christi in terris Vi kiego, jak i siedzibą zastępcy Chrystu carii sedes semper fuit, sa na ziemi. Iamvero, Summus Pontifex sive qua Ojciec św., czy to jako widzialna aspectabile catholicae Ecclesiae Caput, głowa Kościoła Katolickiego, czy też sive qua temporarius civitatis Princeps, jako doczesny władca państwa, uzna ab aliorum nationum civilibus potesta wanego oficjalnie przez rządy innych tibus publice agnitae, omni tempore krajów ·— dobierał sobie, zarówno spo cum ab ecclesiasticorum tum a laico- śród osób duchownych, jak i świeckich, rum hominum ordinibus, fideles, ido mężów wiernych, odpowiednich i do neos peritosque sibi ascivit viros, quo świadczonych, przy pomocy których rum opera, non solum sacri ritus digne nie tylko dokonywałyby się w sposób perficerentur — quibus cumulum in godny święte czynności ·—■ osiągające certis sanctae Ecclesiae adiunctis sol swój szczyt w najbardziej uroczystych lemnissimae ceremoniae afferebant — ceremoniach świętych, sprawowanych sed etiam multiplicia sustinerentur w określonych okazjach życia Kościo munera, quae temporaria civitatis ad ła — lecz także były podejmowane ministratio postularet. różne rozliczne funkcje w zakresie do Attamen, ob palam mutatas recen- czesnej administracji państwa. tiore aetate rerum vicissitudines, non Jednakże, na skutek bardzo wyraźnej pauca de ministeriis Pontificali Domui zmiany warunków w ostatnim czasie, tributis, quam olim habebant, per niejedna z funkcji przewidzianych functionem amiserunt; atque propte- w Domu Papieskim, utraciła przezna rea tamquam munera dumtaxat hono czenie, które kiedyś posiadała. Z tej raria permanserunt, iam nihil cum racji wiele stanowisk zachowało jedy- [9] POSOBOROWE PRAWODAWSTWO 281

nostrae huius veritate vitae congruen nie honorowe znaczenie, wcale już nie tia. Ceterum, cum religiosum Romani zrozumiałe w naszych warunkach ży Pontificatus munus cotidie novas ra cia. Z drugiej zaś strony, skoro reli tiones modosque induat, fit idcirco ·— gijna misja Pontyfikatu Rzymskiego quaemadmodum in medio posuimus otrzymuje z dnia na dzień nowe formy cum primum Nobilium et Patriciorum i sposoby (działania) — stąd dzieje ordines coram admisimus —· vera re się, że Stolica Ap. — jak to już pod rum reputatione Apostolica Sedes, licet kreśliliśmy przy pierwszym spotkaniu quandoque invita, ex sibi traditis in z Przedstawicielami Szlachty i Patry- stitutis et consuetudinibus ea cogatur cjatu Rzymu — zmuszona jest, nawet secernere et deligere, quae sibi prae czasem wbrew swej woli, oceniając cipua et summa esse videantur. Huc jednak realnie sytuację, wybrać i dać accedit quod hodie, non modo in tota pierwszeństwo tym instytucjom i zwy Ecclesia, praesertim post Concilium czajom, które są dla Niej istotne i naj Oecumenicum Vaticanum II celebra ważniejsze. Ponadto obecnie, nie tylko tum, sed in universo insuper terrarum w całym Kościele, zwłaszcza po Sobo orbe, acris quaedam atque attenta rze Watykańskim II, ale także na ca sentiendi facultas increbuit, de iis łym świecie, pojawia się jakiś ostry omnibus quae ad praestantiam rerum i uważny sposób oceny tego wszystkie spiritualium pertinent, ad iura verita go, co dotyczy wyższości spraw ducho tis, ad publicae disciplinae praetium, wych, wymogów prawdy, porządku pu ad utilitatis studium, ad observantiam blicznego, przydatności praktycznej, rerum efficacium, suae functioni apta funkcjonalności poszczególnych rzeczy, rum et consentanearum, rebus contra odrzucając jednocześnie to wszystko, posthabitis, quae vel in verbo, vel in co jest tylko werbalizmem, zewnętrzną ornatu, vel in pompa tantum sint po ozdobą lub wystawnością. sitae. Z tej to racji wydaje się obecnie Quam ob rem opportunum Nobis in wskazanym dostosowanie struktury Na praesentia videtur, Nostrae Pontificalis szego Domu Papieskiego do wymogów Domus compositionem huiusmodi nos naszych współczesnych czasów i spra trorum temporum necessitatibus ac wić, by wszystko odzwierciedlało commodari eandemque ad rerum ve współczesną rzeczywistość. Chodzi mia ritatem referri: ut nempe hinc signifi nowicie o to, by w ten sposób zostało cetur potissimum Christi in terris Vi z jednej strony podkreślone, że stano carii munus ad animorum salutem atti wisko Zastępcy Chrystusa na ziemi ma nere, hinc demostretur ad eundem na uwadze przede wszystkim zbawienie Summum Pontificem sive in civili po dusz, a z drugiej strony by zostało za pulorum societate, sive in omnium gen akcentowane, że Ojciec św. ma szcze tium necessitudinibus partes spectare gólny udział, czy to w cywilnej wspól singulares. nocie narodów, czy też w sprawach Quocirca valde cupimus ut Pontifi dotyczących wszystkich narodów. calis Domus membra, quod tum spec Jest przeto Naszym wielkim pragnie tat ad Cappellam , hoc est coetum niem, ażeby członkowie Papieskiego 282 DOKUMENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [10] dignitatum sacris sollemnibus Pontifici Domu, tak, gdy chodzi o Asystę Pa Maximi astantium, —■ quae Summo pieską, tj. Zespół osób odznaczonych Pontifici tamquam cantholicae religio godnością, a usługujących w uroczy nis Capiti apparent — tum quod ad stych nabożeństwach Papieżowi jako Fam iliam pertinet, quae eidem Ponti Głowie Kościoła Katolickiego, jak fici, tamquam Capiti societatis per i gdy chodzi o Domowników, którzy sona iuridica praeditae, praesto est, są do dyspozycji Ojca św., jako Głowy quaeque sive a nationibus, sive a com społeczności posiadającej osobowość pagibus omnium gentium agnoscitur, prawną, a która jest uznawana już to gaudetque iure mittendi et accipiendi przez państwa już to przez wszystkie legatos, haec, inquimus, omnia mem Organizacje międzynarodowe i posiada bra cupimus ut, aut in provincia re prawo przyjmowania i wysyłania rum spiritualium, aut in campo rerum przedstawicieli, pragniemy mianowicie, temporalium vel munera vel professio ażeby wszyscy członkowie rzeczywiście nes reapse exerceant; ut videlicet ve pełnili swoje czynności lub zajęcia czy terum verorumque institutorum, unde to w zakresie spraw duchowych czy variae exortae sunt Aulae Pontificiae to w rzeczach materialnych; ażeby potestates, ea nunc species et imago mianowicie z dawnych i rzeczywistych •praebeatur, quae pariter cum horum instytucyj, skąd wzięły swój początek dierum necessitatibus conveniat, pari różne funkcje Papieskiego Domu, za ter ab iisdem poscatur. chować obecnie jedynie to, co jedno • Ita enimvero vetus Nostra beneque cześnie odpowiada obecnie współcze merita Aula — quae posthac primige snym warunkom i jest przez nie postu no et illustri vocabulo Pontificalis Do lowane. m us tantummodo appellabitur — pro Tak więc stary Nasz i dobrze zasłu prio suo decore splendere perget; quo żony Pałac — który odtąd będzie miał niam ecclesiasticis et laicis viris consta tylko pierwotną i dostojną nazwę Pa bit, qui praeterquam peculiari peritia pieski D om — będzie w dalszym ciągu et auctoritate ornentur, etiam egregie jaśniał właściwym sobie splendorem; factis insigniantur, quae in regionibus ponieważ będzie się składał z osób vel catholici apostolatus, vel littera świeckich i duchownych, którzy oprócz rum, vel scientiarum, vel variarum tego, że muszą się odznaczać szczegól professionum, ad animorum utilitatem nym doświadczeniem i powagą, muszą et ad summi Dei laudem gesserint. także wyróżniać się osobliwie osiągnię Quas ob causas, adiutorum Nostro ciami, jakich dokonali na pożytek rum audita sententia, haec quae se dusz i chwałę najwyższego Boga na quuntur de Pontificali Domo statuimus polu katolickiego apostolatu, kultury, atque decernimus. wiedzy lub na różnych stanowiskach. Z powodu przedłożonych motywów wysłuchawszy zdania Naszych współ pracowników, ustalamy i zarządzamy na temat Domu Papieskiego, co na stępuje. [H] POSOBOROWE PRAWODAWSTWO 283

I I 1. § 1. Pontificalis Domus ex viris 1. § 1. Dom Papieski składa się sive sacri sive laici ordinis componitur, z osób, czy to duchownych czy świec qui hinc Cappellam, de qua diximus, kich, którzy tworzą już to Asystę, hinc Familiam Pontificiam, vel eccle o której była mowa, już to Domowni siasticam vel laicam, efficiunt. ków Papieża duchownych lub świec § 2. In Cappellam primum asciscun kich. tur viri ad varias Ecclesiae sanctae, id § 2. Do Asysty Papieża zalicza się est Populi Dei, classes pertinentes — najpierw osoby należące do różnych Episcopos dicimus, sacerdotes et lai- stanów Kościoła, tj. Ludu Bożego —■ cos — deinde'' nonnulli viri ex iis de mianowicie biskupów, kapłanów i świec lecti, quos Summus Pontifex in amplis kich — a następnie niektóre osoby, simorum munerum suorum perfunc wybrane spośród nich przez Papieża tione sibi auxilii gratia adiunxerit, tum w celu niesienia Mu pomocy w wypeł eiusdem Pontificis Familiares. nieniu bardzo licznych funkcji oraz § 3. Familiae Pontificiae laici qui Domowników Papieża. dam annumerantur, qui potiores gra- § 3. Do Domowników Papieża zali vioresque partes, quasi aliorum quoque cza się niektórych świeckich, którzy po personam sustinentes, Summo Pontifici dejmując znaczniejsze i poważniejsze sive qua Capiti Apostolicae Sedis, sive przestawicielstwa, będąc także repre qua Principi Vaticanae Civitatis, na zentantami innych, świadczą pomoc vant. Eidem insuper Familiae et ec Papieżowi czy to jako Głowie Stolicy clesiastici viri annumerantur, qui in Ap., czy to jako Władcy Państwa Wa huiusmodi perfunctione muneris Sum tykańskiego. Do Domowników zalicza mo ipsi Pontifici propius assidentj et się ponadto i mężów duchownych, któ eius Familiares. rzy w wypełnieniu wspomnianej funk 2. Pontificali Domui praeest Prae cji pomagają bardziej bezpośrednio fectus Palatii Apostolici, ad quem per Papieżowi oraz papieskich Domowni tinet : membra eiusdem convocare vel ków. religiosarum vel civilium caeremonia 2. Na czele Papieskiego Domu stoi rum causa, de quibus in n. 4; eorun Prefekt Pałacu Apostolskiego, do któ dem membrorum ministeria statuere; rego należy : zwoływanie członków invigilare tum caeremoniarum, quas z powodu uroczystości religijnych lub diximus, ordini, tum ceteris omnibus, cywilnych, o których mowa w n. 4; quae ad earum rectum processum określanie funkcji tychże członków; spectant, iuxta peculiares normas in czuwanie tak nad porządkiem wspo n. 5 datas et variarum caeremoniarum mnianych ceremonii jak i nad wszyst usus, collatis cum Secretaria Status kim innym co ma na uwadze ich właś consiliis. ciwy przebieg, zgodnie ze szczegółowy 3. § 1. Omnia Pontificalis Domus mi przepisami podanymi w n. 5 i zwy membra, sive ex ecclesiastico ordine czajem różnych ceremonii, po uzgod sive ex laico, a Summo Pontifice no nieniu sprawy z Sekretariatem Stanu. m inantur. 3. § 1. O jciec św. m ianuje wszyst- 284 DOKUMENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [12]

§ 2. Quantum temporis ecclesiastici kich członków Papieskiego Domu czy viri, sive Cappellae sive Familiae Pon to duchownych czy świeckich. tificiae membra, in officiis suis ma § 2. Czas kadencji duchow nych neant, et praescriptis declaratur Cons członków Asysty lub Domowników Pa titutione Apostolica Regimini Eccle pieża na ich stanowiskach określają za siae Universae (n. 2 § 5) editis1, et równo przepisy Konstytucji Apostol aliis peculiaribus praescriptis vel iam skiej „Regimini Ecclesiae Universae” datis, vel dandis. Laici vero homines η. 2 § 5)1, jak i inne szczegółowe in officio ad quinquennium manent. przepisy albo już wydane albo wyda Tempus, quo quis in officio maneat, wane w przyszłości. Świeccy natomiast potest Summus Pontifex prolatare. sprawują swój urząd przez pięciolecie. § 3. Vacante Apostolica Sede, omnia Ojciec św. może każdemu przedłu Pontificalis Domus ministeria finem żyć czas piastowania przez niego urzę capiunt; attamen viri, in eam allecti, du. pro sua cuiusque parte, praesto esse § 3. W czasie wakansu Stolicy Ap. pergunt, ut sueta Domus negotia atque ustają wszystkie funkcje Papieskiego variae caeremoniae, illis temporis ad- Domu. Jednakże osoby należące do iunctis agenda, recte et ordine fiant, jego grona, każdy we własnym zakre ad praescriptorum normam, quae Sa sie, świadczą pomoc, aby zwyczajne crum Purpuratorum Patrum Collegium sprawy Domu oraz różne ceremonie, ediderit. jakie winny być sprawowane w tym § 4. In Pontificali Domo nullum czasie, odbywały się w sposób właściwy prorsus munus est veluti hereditarium i z zachowaniem porządku, zgodnie existimandum. z przepisami wydanymi przez Kole 4. § 1. Caeremoniae, quibus viri in gium Kardynalskie. Pontificalem Domum allecti intersunt, § 4. W Papieskim Domu nie ma żad aut sacrae aut civiles sunt. nych funkcji dziedzicznych. § 2. E sacris caeremoniis aliae cen 4. § 1. Ceremonie, w których ucze sentur sollemnes (ut eae, quae fiunt stniczą osoby należące do Papieskiego cum Pontifex Maximus sui muneris Domu są o charakterze religijnym lub insignia suscipit, vel publica habentur cywilnym. Consistoria, vel Eucharisticum Sacrum § 2. Wśród ceremonii religijnych adstante Summo Pontifice' peragitur, jedne są uroczyste ( jak koronacja Ojca vel Sanctorum caelitum honores Beatis św., publiczny K onsystorz, M sza św. decernuntur), aliae vero ordinariae. z udziałem Papieża lub Kanonizacja) § 3. Civiles caeremoniae tribuuntur inne zaś zwyczajne, in Admissiones publicas (ut cum Au § 3. Ceremonie cywilne dzielą się gustus Pontifex vel Reges, vel summos na Audiencje o charakterze publicz Civitatum Moderatores, vel Adminis nym (gdy Papież przyjmuje Królów, trorum Collegii Praesides, vel Admi- Głowy Państwa, Premierów, Ministrów

1 Cfr. A. A. S. 59 (1967) s. 891. [13] POSOBOROWE PRAWODAWSTWO 285

nistros ab exteris negotiis, vel Oratores, Spraw Zagranicznych, Ambasadorów et Legatos liberis cum mandatis apud i Legatów, akredytowanych przy Sto Apostolicam Sedem litteras, crediti sibi licy Ap., gdy składają listy uwierzytel muneris testes, reddentes coram ad niające) i Audiencje nie posiadające m ittit), et in Admissiones publica nota charakteru publicznego. carentes. 5. Staraniem Prefekta Pałacu Apo 5. Curante Apostolici Palatii Prae stolskiego będą przygotowane odpo fecto, opportunae condentur leges, ab wiednie przepisy, zatwierdzone przez Augusto Pontifice approbandae, qui Papieża, w których winien być okreś bus ratio pontificiarum caeremoniarum lony sposób organizowania papieskich sive sacrarum sive civilium definietur, ceremonii czy to religijnych czy cywil itemque vestes describentur, quas eccle nych, jak również będą określone sza siastici laicique viri tum ad Cappel ty, jakich winny używać w czasie sa lam, tum ad Familiam Pontificalis Do mych ceremonii osoby duchowne mus pertinentes in ipsis caeremoniis i świeckie należące zarówno do Asy induant. sty, jak i do Domowników Papieża.

II II

6. § 1. Cappella Pontificia, praeter 6. § 1. Asysta Papieska, oprócz osób duchownych stanowiących Domowni ecclesiasticos viros in Pontificiam Fa miliam allectos eosdemque in n. 7 § 1 ków Papieża, wyliczonych w ni 7 § 1, descriptos, hos etiam, qui sequuntur, obejmuje także następujących: viros complectitur: — Członków z różnych stopni Kole — Purpuratos Patres e Sacri Colle gium Kardynalskiego gii ordinibus — Patriarchów, Arcybiskupów i Bi skupów lub Eparchów obrządku za — Patriarchas, Archiepiscopos atque równo łacińskiego jak i obrządków Episcopos seu Eparchos Pontificio So wschodnich, asystujących przy tronie lio astantes, sive Latini sive Orienta papieskim lium Rituum —■ Vice-Kamerlinga Ś. K. Rz. — Alterum a Camerario S. R. E. — Prałatów Przewodniczących posz — Singularum Ss. Congregationum czególnych Kongregacyj, Sekretarza Moderatorem Praelatum, Supremi Tri Sygnatury Apostolskiej i Dziekana bunalis Apostolicae Signaturae Secre Rzymskiej Roty tarium, Sacrae Romanae Rotae Deca — Kierownika Penitencjarii Apo num stolskiej —■ Sacram Paenitentiariam Aposto —· Kierownika Kancelarii Apostol licam Regentem skiej — Apostolicam Cancellariam Re — Prałatów Przewodniczących trzech gentem Sekretariatów — Moderatores Praelatos trium Se —· Prałata Przewodniczącego Papie cretaria tuum skiej Rady Społecznych Środków prze — Praelatum Moderatorem Pontifi- kazywania myśli ludzkiej 286 DOKUMENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [14]

cii Consilii instrumentis Communica — Opata klasztoru Monte Casino, tionis socialis praepositi jak również Opatów Generalnych Ka — Abbatem Archicoenobii Montis noników Regularnych i Zakonów Mni Casini, simulque Generales Abbates szych Regularium Canonicorum et Sacrorum — Przełożonego Generalnego lub Ordinum Monachorum pod jego nieobecność Generalnego —■ Summum Moderatorem vel, eo Prokuratora zakonów ścisłych żebrzą absente, Generalem Procuratorem Or cych dinum religiosorum stipem quaeritan — Audytorów Roty Rzymskiej tium — Opiniodawców Sygnatury Apo — Auditores Sacrae Romanae Rotae stolskiej — Viros in Supremo Tribunali — Członków Kapituł trzech Patriar- Apostolicae Signaturae votantes chalnych Bazylik Rzymskich —· Viros e Canonicorum Collegiis — Adwokatów Konsystorialnych trium Patriarchalium Basilicarum Ur — Proboszczów Rzymu bis — Duchownych usługujących Papie — Sacri Consistorii Advocatos żowi przy odprawianiu Mszy św. (por. — Parochos Urbis n. 6 § 5) — Clericos Ministrantes Summo —· Członków czy to Rady Świeckich Pontifici sacris operanti (cfr. n. 6 § 5) czy Papieskiej Komisji „Iustitia et — Viros sive e Consilio de Laicis P ax” sive e Pontificia Commissione a Iusti- — Domowników Papieża. tia et Pace nuncupata § 2. Wymienione wyżej osoby biorą — Summi Pontificis Familiares. udział w świętych czynnościach, które § 2. Quas modo commemoravimus albo są sprawowane przez Papieża, albo Dignitates sacris solemnibus intersunt, dokonują się w Jego obecności (por. quae vel Summus Pontifex ipse per n. 4 § 2) ; każdy zajmuje wtedy miej petret, vel quae, Ipso adstante, per sce zgodnie z prawem pierwszeństwa, petrentur (cfr. n. 4 § 2) ; ubi singulae ustalonym przez szczegółowe przepisy. quaequae proprium locum tenent, se § 3. G dy O jciec św. odpraw ia uro cundum priorum partium legem, pecu czyście, w jego orszaku, ustawionym liaribus normis definiendam. według porządku określonego w § 2, § 3. Cum Summus Pontifex sollem wspomniane powyżej w liczbie mnogiej niter ad aram incedit, Dignitatibus, kolegia osób są reprezentowane tylko secundum priorum partium ordinem przez dwóch przedstawicieli, oprócz § 2 statutum, comitatus, virorum col proboszczów Rzymu, którzy w tych legia, plurali numero supra commemo uroczystościach mogą uczestniczyć rata, binos tantum sodales mittunt, qui w większej liczbie. eorum partes agant, praeter Urbis Cu § 4. Z Papieskiej Asysty są na riones qui eidem pompae numero fre- przyszłość zniesione następujące funk quentiores intéressé possunt. cje i określenia: Kardynałowie Pała § 4. E Pontificia Cappella eae de cowi, Prałaci ozdobieni wstęgą, Ksią hinc tollentur Dignitates, et quoad żęta Asystenci tronu papieskiego, Ma- [15] POSOBOROWE PRAWODAWSTWO 287 munus et quoad nomen, quae sequun jordomus, Minister spraw wewnętrz tur: Apostolici Palatii Patres Cardina nych, Przełożony Kolegium Ducha Św., les; Antistites lemnisco ornati; Prin Magistrat Rzymski, Przełożony Hospi cipes ad Solium astatores; Diaetarchus cjum, szambelani honorowi, tajni ka (vulgo Maggiordomo)Sanctitatis Suae; pelani, i tajni kapelani honorowi, tajni ab internis negotiis Administer; Sum duchowni, Spowiednicy Domu papie mus Magister Collegii a Sancto Spi skiego, akolici, kapelani zwyczajni, ritu; Magistratus Romanus; Magister odźwierni, kustosz papieskiej tiary, he Sacri Hospitii; Cubicularii honorarii; roldzi, papiescy posłańcy. Cappellani Secreti et Cappellani Secre § 5. Obowiązkiem duchownych usłu ti honorarii; Clerici Secreti; Pontifi gujących Papieżowi przy sprawowaniu ciae Familiae a sacris confessionibus; świętych czynności jest asystowanie Acolythi cereos ferentes; Cappellani Mu przy ołtarzu pod kierownictwem communes; Magistri Ostiarii a Virga papieskich ceremoniarzy. Do ich liczby Rubea; Pontificiae Tiarae Custos, Pon można będzie dołączyć ·— oprócz du tificii Accensi (vulgo .M azzierri) ; C ur chownych, którzy obecnie należą do sores Apostolici. Asysty Papieskiej — także te osoby, § 5. Clericorum Summo Pontifici które w zniesionych obecnie kolegiach sacris operanti ministrantium officium świadczyły dotąd swoją pomoc, a więc: est, eidem ad aram assistere, moderan tajnych kapelanów oraz tajnych kape tibus pontificalium caeremoniarum lanów honorowych, tajnych duchow Magistris. In horum numerum, praeter nych, akolitów, kapelanów zwyczaj Clericos Cappellae Pontificiae qui nych, odźwiernych. nunc sunt, ii quoque viri ascisci pote runt, qui in collegiis, modo sublatis, operam ad hunc diem navabant, id est: Cappellani Secreti atque Cappel lani Secreti honorarii, Clerici Secreti, Acolythi cereos ferentes, Cappellani communes, Magistri Ostiarii a Virga Rubea. III III 7. Pontificiam Familiam constituunt 7. Domowników Papieża stanowią viri, sive ex ecclesiasticorum sive e lai- osoby wybrane czy to spośród duchow corum ordine delecti. nych czy też świeckich. § 1. In Pontificiam Familiam eccle § 1. Do duchownych Domowników siasticam hi ascribuntur viri, qui se Papieskich zalicza się następujących: q u u n tu r : — Substitutus Sacretariae Status — Substytuta Sekretariatu Stanu idemque Notarum arcanarum Summi i Sekretarza tajnej korespondencji pa Pontificis Secretarius pieskiej — Sacri Consilii pro publicis Eccle — Sekretarza Urzędu dla Między siae negotiis a Secretis narodowych Spraw Kościelnych 288 DOKUMENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [16]

—■ Eleemosynarius Sanctitatis Suae — Jałmużnika Jego Świątobliwości — Vicarius Generalis Sanctitatis —■ Wikariusza Generalnego Papieża Suae pro Civitate Vaticana (cfr. n. 7 na Państwo Watykańskie (por. n. 7 I 5) § 5) — Pontificiae Academiae Ecclesias ■— Prezesa Papieskiej Akademii Koś ticae Praeses cielnej — Pontificalis Domus Doctor Theo —■ Doktora Teologa Papieskiego Do logus (cfr. n. 7 § 4) mu (por. n. 7 § 4) —■ Secretarius Epistularum Summi -—■ Sekretarza pism papieskich do Pontificis ad Principes panuj ących — Secretarius Litterarum Latina — Sekretarza Papieża do pism ła rum Summi Pontificis cińskich — Protonotarii Apostolici ■—■ Protonotariuszów Apostolskich — Praelati Pontificali Aulae addicti — Prałatów przydzielonych do Pa •— Magistri Pontificalium caeremo łacu Apostolskiego niarum — Ceremoniarzy papieskich •— Praelati honorarii Sanctitatis — Prałatów honorowych Jego Świą Suae (cfr. n. 7 § 6) tobliwości (por. n. 7 § 6) — Cappellani Sanctitatis Suae (cfr. — Kaznodzieję Apostolskiego n. 7 § 6) § 2. Do grona świeckich Domowni — Sacer Pontificalis Domus Contio ków Papieża zalicza się: nator. •— Asystentów tronu § 2. Familia Pontificia, quae laicis — Delegata specjalnego Papieskiej constat complectitur: Komisji dla Państwa Watykańskiego — Astatores ad solium —■ Generalnego Radcę Państwa Wa — Delegatum Specialem Pontificiae tykańskiego Commissionis pro Civitate Vaticana — Prefekta Papieskiej Gwardii Ho ■—· Consiliarium Generalem Civitatis norowej (por. n. 9) V aticanae •—■ Prefekta Papieskiej Gwardii — Praefectum Cohortis Honorariae Szwajcarskiej Summi Pontificis (cfr. n. 9) —· Prefekta Papieskiej Gwardii pa — Praefectum Pontificiae Helvetio łacowej rum Cohortis — Prefekta Papieskiej żandarmerii —· Praefectum Palatinae Cohortis — Konsultorów Państwa Wytykań- H onorariae skiego —· Praefectum Pontificiae Cohortis •— Prezesa Papieskiej Akademii a publica tutela Nauk — Consultores Civitatis Vaticanae •—■ Szlachtę asystującą Papieżowi — Praesidem Pontificiae Academiae (por. n. 7 § 7) Scientiarum — Sprawujących pieczę nad Pała — Honoratos viros Summo Pontifici cem Papieskim Astantes (vulgo: Gentiluomini di Sua •— Lokajów pałacowych Santita; cfr. n. 7 § 7) — Domowników Papieża [17] POSOBOROWE PRAWODAWSTWO 289

— Curatores Sacri Palatii Apostolici § 3. Tak więc gdy chodzi o Domow — Addictos Aulae Pontificiae ników Papieża znosi się nazwy i czyn — Summi Pontificis Familiares ności, które należały przedtem do: § 3. In Familia Pontificia igitur mu Kardynałów pałacowych, Prałatów pa nera et appellationes tolluntur, quae łacowych (tj. majordoma papieskiego, antea spectabant ad: Cardinales Pala mistrza pokojów papieskich, Audytora tinos, Praelatos Palatinos (hoc est: Jego Świątobliwości), Przełożonego Ho Diaetarchum Sanctitatis Suae, Prae spicjum, przełożonego szatni papieskiej, fectum Cubiculi Secreti Pontificis, Au zarządcy stajni, generalnego intendenta ditorem SS. mi Domini Nostri Papae) poczty, nosicieli złotej róży, sekretarza Magistrum Sacri Hospitii, Suppellecti- sprawującego poselstwa, Trybuna pa lis Pontificiae Domus Procuratorem, pieskiej gwardii szlacheckiej, szambe- Praefectum stabuli, Praefectum Tabel lanów honorowych, szambelanów ho lariorum, Latores Rosae Aureae, Secre norowych poza Rzymem, tajnych ka tarium Legationum, Nobilis Pontificiae pelanów, tajnych kapelanów honoro Cohortis Tribunum Exemptum, Cubi wych, tajnych duchownych, kapelanów cularios honorarios, Cubicularios hono zwyczajnych, spowiednika Domu Pa rarios extra Urbem, Cappellanos Se pieskiego, tajnego stolnika. cretos, Cappellanos Secretos honora § 4. Przełożony Pałacu Apostolskiego rios, Clericos Secretos, Cappellanos zachowuje swoje funkcje; będzie się communes, Familiae Pontificiae a sa jednak nazywał Doktor Teolog Papie cris confessionibus, Praegustatorem Se skiego Domu. cretum . § 5. Znosi się nazwę tajnych szam § 4. Magister Sacri Palatii Apostolici belanów „participantium”. Co zaś do munera sua servat; appellabitur autem tyczy tych którzy dotychczas mieli te Pontificalis Domus Doctor Theologus. nazwy postanawia się, co następuje : § 5. Appellatio tollitur Cubiculario tajny jałmużnik i prefekt zakrystii rum Secretorum Participantium. Quod apostolskiej zachowują swoje funkcje, attinet autem ad eos, qui usque adhuc lecz pierwszy będzie się nazywał jał- hac appellatione veniebant, haec sta mużnikiem Jego Świątobliwości, drugi tuuntur: Eleemosynarius Secretus, et zaś Wikariuszem Generalnym Jego Praefectus Sacrarii Apostolici in suo Świątobliwości dla Państwa Watykań munere perstant, sed prior Eleemosy skiego. Sekretarz brewiów do panują narius Sanctitatis Suae, alter vero Vi cych i sekretarz pism łacińskich, o któ carius Generalis Sanctitatis Suae pro rych mowa w n. 134 Konstytucji Apo Civitate Vaticana appellabitur; Secre- stolskiej Regimini Ecclesiae Universae 2, tarius Epistularum ad Principes, et Se- zachowują zarówno urząd jak i nazwę. cretarius Litterarum Latinarum, de Znosi się następnie zajęcia i nazwy: quibus agitur in n. 134 Constitutionis podczaszego, lokaja i szatnego: posłu Apostolicae Regimini Ecclesiae Uni giwanie, jakie dotychczas sprawowali versae 2, sive officium sive nomen offi powyżsi w pałacu papieskim będzie cii sui proprium servant. Officia et wykonywane przez dwóch prałatów 2 Cfr. 1. c„ s. 927.

19 — P raw o K anoniczne 290 DOKUMENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [18]

nomina praeterea toluntur Pincernae, przydzielonych do pałacu papieskiego, Nuntii, et Vestiarii: ministerium, cui o których m owa w n. 7 § 11. Znosi się in Aula Pontificia hucusque iidem jednocześnie nazwę i zajęcie poddata- praeerant, peragetur a duobus Praela riusza. tis Pontificali Aulae addictis, de qui § 6. Prałaci domowi i tajni szambe- bus in n. 7 § 11. Nomen pariter et lani ponadliczbowi należą w dalszym officium tollitur Sub-Datarii. ciągu tak do domowników papieskich § 6. Antistites Urbani et Cubicularii jak i do asysty papieskiej. Jednakże Secreti supra numerum cum ad Fami jedni będą się nazywali prałatami ho liam tum ad Cappellam Pontificiam norowymi Jego Świątobliwości, drudzy pertinere pergunt; appellabuntur au zaś kapelanami Jego Świątobliwości tem alteri Praelati honorarii Sanctita zgodnie z przepisem n. 8. tis Suae, iuxta praescriptum n. 8. § 7. Pozostają na swoim urzędzie, § 7. In suo item munere permanent, lecz zmieniają nazwę: szambelani szpa sed mutato nomine : Cubicularii ab dy i płaszcza, czy to tajni, czy hono ense et lacerna, sive secreti, sive hono rowi; będą się oni nazywać: dostojnicy rarii, qui vocabuntur Honorati Viri asystujący Papieżowi. Pozostają też Summo Pontifici Astantes; Ostiarii, odźwierni, którzy będą się nazywać qui nuncupabuntur Aulae Pontificiae pracownikami domu papieskiego. A ddicti. § 8. Świeccy, należący do domowni § 8. Laici viri, Familiae Pontificiae ków Papieża nie uczestniczą w orszaku membra, pompae pontificiae et sacris i asyście papieskiej w czasie świętych caeremoniis Cappellae non intersunt, ceremonii, chociaż wyznacza się im etsi iisdem locus proprius assignetur, miejsce podczas świętych obrzędów inter sacros ritus a Summo Pontifice spraw ow anych przez O jca św. peractos. § 9. Asystenci tronu świadczą pomoc § 9. Astatores ad Solium operam Prefektowi Pałacu Apostolskiego; do navant Praefecto Palatii Apostolici; nich należy wypełnianie odpowiednich eorum est, sive debita officia Summi usług wobec gości papieża w czasie Pontificis hospitibus praestare in sol bardziej uroczystych ceremonii cywil lemnioribus caeremoniis non religiosis, nych, o których mowa w n. 4 § 3, de quibus in n. 4 § 3, sive praecipuam ewentualnie świadczenie pomocy we conferre operam, ut varia ministeria, właściwym wypełnieniu czynności na quae ad Familiam Pontificiam ex Lai- leżących do świeckich domowników cis spectant, recto ordine explicentur. papieskich. § 10. Praefectus Palatii Apostolici, § 10. Prefekt Pałacu Apostolskiego in sollemnioribus civilibus caeremo będzie mógł powierzyć specjalne funk niis, Consultoribus Civitatis Vaticanae cje konsultorom Państwa Watykań pecularia ministeria commitere poterit. skiego z okazji ceremonii bardziej uro § 11. Duo Praelati Pontificali Aulae czystych o charakterze cywilnym. addicti, cotidie in Pontificali Aula § 11. Dwaj prałaci należący (przy operam ponentes, a Summo Pontifice dzieleni) do Pałacu Papieskiego i co- [19] POSOBOROWE PRAWODAWSTWO 291

nominantur, eorumque munus, Aposto dziennie pełniący tam swoje funkcje, lica Sede Vacante, finem capit. są mianowani przez Papieża, a ich sta 8. Tituli honorum ecclesiasticorum nowisko wygasa z chwilą zawakowania posthac tres tantummodo gradus ad Stolicy Ap. mittent, scilicet Protonotarios Aposto- 8. Honorowe tytuły kościelne będą licos (de numero et supra numerum), dopuszczały na przyszłość tylko trzy Praelatos Honorarios Sanctitatis Suae stopnie, a mianowicie: Protonotariu- et Cappellanos Sanctitatis Suae. Ceteri szów Apostolskich (także nadliczbo gradus tolluntur. wych), Prałatów honorowych Jego Świątobliwości i Kapelanów Jego Świą 9. PontificiaTNobilium Cohors appel tobliwości. Znosi się pozostałe stopnie. labitur Cohors honoraria Summi Pon 9. Papieska gwardia szlachecka bę tificis. Quae posthac sua honoris offi dzie się nazywała Gwardią honorową cia praestabit in publicis civilibusque Ojca św. Będzie ona wykonywała od caeremoniis, de quibus in n. 4 § 3, tąd swoje honorowe funkcje w publicz iuxta peculiares normas a Praefacto nych ceremoniach o charakterze cy Palatii Apostolici edendas. Ea quae ad wilnym, o których mowa w n. 4 § 3 — militum numerum, ad eorum nomina zgodnie ze szczegółowymi normami wy tionem et ad rationem praestandorum dawanymi przez Prefekta Pałacu Apo officiorum spectant, ordinationibus hu stolskiego. Co zaś dotyczy liczby człon ius Cohortis propriis, opportune recog ków gwardii, ich tytułów i wzajem nitis, statuuntur. nych powiązań oraz świadczonych przez 10. Officiis honoris, et publicae dis nich czynności, to reguluje własny jej ciplinae ministeriis in Pontificali Do regulamin, odpowiednio zreformowany. mo praeponuntur Cohortes Pontificiae, 10. Sprawy związane ze świadcze quae sequuntur: niem honorów i mające na uwadze po Cohors Helvetica rządek publiczny w Domu Papieskim Cohors Palatina honoraria należą do następujących gwardii pa Cohors Pontificia a publica tutela. pieskich : Quae quidem suas ipsarum normas gwardii szwajcarskiej opportune recognitas servant. honorowej gwardii pałacowej 11. Pro necessitatibus, in Pontifica papieskiej żandarmerii. lis Domus variis caeremoniis vel reli Zachowują one własne swoje normy giosis vel civilibus Addictorum quo- odpowiednio zmodernizowane. quae coetus honoris officia et publicae 11. Zależnie od potrzeb, świadczą, disciplinae ministeria subeunt. Qui swoją pomoc, w czasie różnych cere Addicti ad quinquennium a Praefecto monii czy to religijnych czy cywilnych Palatii nominantur, cuius erit pecula- tak w oddawaniu honorów jak i gdy ria munera iis tribuere. idzie o utrzymanie porządku, także Quaecumque vero a Nobis hisce Lit inne osoby. Są one mianowane na pię teris motu proprio datis decreta sunt, ciolecie przez Prefekta Pałacu Apostol ea omnia firma ac rata esse iubemus, skiego, do którego będzie należało contrariis quibuslibet non obstantibus. przydzielenie im specjalnych funkcji. 2 9 2 DOKUMENTY, RECENZJE, SPRAWOZDANIA [20]

Datum Romae, apud Sanctum Pe Co zaś tym naszym pismem wyda trum, die XXVIII mensis martii, anno nym z własnej woli zostało postano MCMLXVIII, Pontificatus Nostri wione, nakazujemy uważać za zatwier q u in to . dzone i mające moc prawną, bez wzglę du na jakiekolwiek przeciwne zarzą PAULUS PP. VI dzenia. Dan w Rzymie u św. Piotra, dnia 28 marca 1968 r., piątego Naszego Pontyfikatu.

PAP. PAWEŁ VI

5. MOTU PROPRIO „PONTIFICALIA INSIGNIA” wprowadzające zmiany w używaniu pontyfikalnych odznak

LITTERAE APOSTOLI CAE MOTU PROPRIO DATAE de usu insignium pontificalium recognoscendo (ASS 60 (1968) 374—377)

PAULUS PP. VI PAPIEŻ PAWEŁ VI

PONTIFICALIA INSIGNIA ideo KOŚCIÓŁ z tej racji przepisał ab Ecclesia, volventibus saeculis, insti i przyjął w ciągu wieków pontyfikalne tuta et accepta sunt ut sacra Episco odznaki, ażeby wiernym jaśniej uwi porum dignitas ante oculos fidelium docznić godność biskupów, co stało się clarius significaretur; quod praesertim szczególnie wtedy, gdy wprowadzono evenit, cum eorum traditio solemnis ich uroczyste wręczenie, włączone i do facta est et ipsi ritui Ordinationis seu samego obrzędu święceń czyli konsek Consecrationis inserta, formulis adhi racji, z zastosowaniem formuł, które bitis, quae novi Episcopi munus pasto wyrażały zadanie pasterskie samego bi rale exprimerent, apud gregem sibi skupa, jakie miał wypełniać w powie commissum agendum. Neque defuerunt rzonej sobie owczarni. Nie brak też scriptores, qui, praesertim aetate me było autorów, którzy na temat tych dia, de iisdem insignibus lucubrationes odznak pisali rozprawy, ukazujące ich componerent, eorum significationes znaczenie już to pasterskie już ducho cum pastorales tum spirituales osten dentes. Per ea enim in luce ponuntur we. Dzięki nim bowiem ukazuje się dignitas et potestas Episcopi, utpote godność i władza biskupa, jako paste ■qui pastor et magister exstet suarum rza i nauczyciela swoich owiec, który ovium, quas ducere et nutrire iubetur, mi winien kierować i karmić je, ponie ipse qui sacerdos magnus sui gregis waż „winien być uważany za arcy habendus est, a quo vita suorum fide- kapłana swojej owczarni, od którego