01 Meetjesland Krulbolt
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ERFGOED LEEFT 01 TEKST: EMILIE VANFLETEREN (tapis plein) BIJDRAGE: PROF. EM. JOHAN TAELDEMAN EEKLO 2006 MEETJESLAND KRULBOLT De reeks Erfgoed Leeft is een initiatief van Erfgoedcel Meetjesland D/2006/11.065/1 © 2006 COMEET / ERFGOEDCEL MEETJESLAND 4 VOORWOORD ....................................................................................... P.7 5 1. CONTEXT ............................................................................................. P.9 Volkssporten Volkssporten: je bent wat je speelt Bolsporten: één grote familie Historiek: een oude sport, een jonge naam Stel je eens voor... Krulbol bolt zich een weg Holderdebolder naar Amerika en terug INHOUD 2. HET ROLLEN VAN DE BOLLEN: DE KRULBOLSPORT IN ACTIE ...................... P.19 Een handleiding voor de beginnende bolder De bolbaan Het spel De ploeg De spelregels De regels van de kunst Reglement eener Prijsbolling Krulbol ... Wat brengt het op? 3. GEEN BOLLEN ZONDER BOLLENDRAAIERS ............................................... P.27 De ene bol is de andere niet Een vreemde eend in de bijt: pokhout Triplex Lijnwaadbollen: EUREKA! Rubber uit Amerika Groene bollen Officiële regels moeten ‘Speciale’ krulbollen vermijden De ene bollendraaier is de andere niet Bollendraaiers uit Lokeren Bollendraaiers en reclame Marcel De Roo uit Oosteeklo 4. DE KRULBOL VALT NOOIT VER VAN DE STAAK .......................................... P.35 Ben jij een geboren krulbolder? Krulbol in het bloed 5. EEN WERELD APART ............................................................................. P.41 BKB en VKB: eenheid in verscheidenheid Kampioenen bij de vleet! Enkele boldersclubs onder de loep Albert De Fruyt en het verhaal van boldersclub Blijf Jong te Zomergem De Moedige Bolders van Bassevelde 6. BOLSTERS ALLER LANDE ....................................................................... P.49 Vrouwen op de bank Vrouwen staan hun mannetje 7. HET JARGON VAN DE BOLBOANE ............................................................ P.53 8. KRULBOL IN GEVAAR? .......................................................................... P.57 BIBLIOGRAFIE BEELDVERANTWOORDING COLOFON TROFEE KAMPIOEN VAN HET MEETJESLAND. FOTO JELLE VERMEERSCH. 2006. 6 7 Erfgoed leeft! Getuigenissen uit het verleden krijgen vandaag een actuele invulling of een nieuwe maatschappelijke functie. Erfgoed beweegt meer en meer mensen. We willen bewaren wat we waardevol vinden en er zorg voor dragen voor de toekomst. Met de reeks “Erfgoed Leeft” wil de Erfgoedcel Meetjesland het culturele erfgoed van het Meetjesland belichten. Een editie in de reeks “Erfgoed Leeft” kan een algemeen erfgoedthema uit het Meetjesland behandelen. Het kan ook een themaproject van de Erfgoedcel Meetjesland begeleiden of een onderzoeksthema over het VOORWOORD Meetjeslandse erfgoed weergeven. Jaarlijks zullen twee tot drie edities het leven zien en te koop worden aangeboden aan een democratische prijs. “Erfgoed Leeft” wil de lezer prikkelen en uitnodigen om het erfgoed te ontdekken en te beleven. Fris, actief, uitnodigend en toegankelijk. Deze woorden moeten de reeks typeren. “Meetjesland Krulbolt” is de eerste editie van “Erfgoed Leeft”. Het hart van de bekende volkssport krulbollen ligt in het Meetjesland. Krulbollen is een erfgoedthema dat alle Meetjeslandse gemeenten en inwoners met elkaar verbindt. Het is een onderwerp waarbij cultuur, sport, toerisme en erfgoed elkaar ontmoeten. Het krulbolproject omvat een reizende tentoonstelling “Expo Krulbol”, een educatieve koffer en deze publicatie. De Erfgoedcel Meetjesland nam het initiatief, en het project kreeg vorm dankzij de intensieve samenwerking tus- sen de Erfgoedcel Meetjesland, de Belgische Krulbolbond, tapis plein, Cultuurcentrum Evergem, Toerisme Meetjesland, VlaS, Sportimonium en de 13 Meetjeslandse gemeenten. De Vlaamse Gemeenschap, Toerisme Oost-Vlaanderen, VlaS en COMEET ondersteunden dit project. Onze dank gaat uit naar de vele vrijwilligers, projectpartners, fotografen en auteurs die zich hebben ingezet om deze eerste editie voor te leggen. Zonder de actieve inbreng van de vele bolders uit het Meetjesland zou dit project evenmin bestaan. Zij hebben hun gekoesterde erfgoed samengebracht. Het is hun erfgoed, maar ook dat van een volledige regio! Lees, (her)ontdek en (her)beleef het Meetjeslandse erfgoed met de reeks “Erfgoed Leeft”. En mag deze uitgave ook een oproep zijn om de eeuwenoude krulbolsport actief te gaan beoefenen. Warm aanbevolen! Luc Vandevelde Voorzitter COMEET / Erfgoedcel Meetjesland BOLDER. FOTO JELLE VERMEERSCH. 2006. 8 9 1. CONTEXT 1.1. Volkssporten 1.1.1. VOLKSSPORTEN: JE BENT WAT JE SPEELT Ze lopen op stelten, trekken aan touwen, laten duiven vliegen, of zitten geboeid te luisteren naar gekooide vinken. Anderen dan weer zijn gewapend met kruisbogen, handbogen of katapult en ze lijken echt wel een beetje gevaarlijk. Een vreemd volkje zou je zeggen, en op het eerste gezicht lijken ze niet veel met elkaar gemeen te hebben. En toch, schijn bedriegt: deze mensen beoefenen allen een Vlaamse volkssport. Sommige volkssporten leiden een verdoken leven en worden slechts door een kleine groep mensen beoefend als ontspanning. Andere volkssporten groeiden met de tijd uit tot populaire spektakels. Vlaanderen kent een zeer rijke volkssporttraditie. De Vlaamse volks- sporters zijn met meer dan je denkt en het aantal Vlaamse volkssporten is ook niet gering: nog een zestigtal van deze sporten worden actief beoefend. Volkssporten zijn een belangrijk stukje volkscultuur. Ze geven kleur aan de culturele identiteit van een lokale gemeenschap. Vlaamse volkssporten zijn lokaal-traditionele, actief beoefende wedstrijdspelen met een recreatief karakter. Succes in het spel wordt bepaald door de fysieke vaardigheden, strategie en een flinke dosis geluk van de speler. VLAAMSE VOLKSSPORTEN: VLAAMSE TRADITIONELE SPORTEN VZW: VINKENZETTEN, WWW.VLAS.BE STAANDE WIP, WEBTIP: MUSEUM EN KENNIS- ZAKLOPEN, EN DOCUMENTATIECENTRUM VAN SPORT: PUDEBAK, WWW.SPORTIMONIUM.BE STRUIFVOGEL, SCHUIFTAFEL. FOTO’S VIA SPORTIMONIUM. HOOFDSTUK 1 CONTEXT 10 11 1.1.2. BOLSPORTEN: ÉÉN GROTE FAMILIE De felgekleurde petanquebolletjes... Wie kent ze niet? Petanque is de bekendste en ruimst verspreide bolsport. Niet enkel aan het strand van Oostende kom je petanque tegen, veel Vlaamse dorpspleintjes hebben tegenwoordig een petanquebaantje. Het is één voorbeeld van een populair spel, maar Vlaanderen kent nog veel verwante bolsporten. Er is een grote diversiteit aan bolsporten in de aanbieding. Veel van deze traditionele bolsporten zijn vandaag echter met uitsterven bedreigd. Gaaibol bijvoorbeeld kom je tegen in Oost- en West-Vlaanderen. Het wordt nog steeds in clubverband gespeeld. Gaaibolders spelen op een bard, een houten hellend vlak van 2 tot 3 meter lang dat achteraan oploopt. De gaaien, houten balkjes, worden op de bard vastgehecht en de spelers rollen er tegen met een bol, dan klap- pen de gaaien neer. VLAAMSE VOLKSSPORTEN: GAAIBOLLEN, PETANQUE, BILJART. Ook het trabolspel wordt in West-Vlaanderen en op het grensgebied met FOTO’S VIA SPORTIMONIUM. Oost-Vlaanderen gespeeld. Je komt het vaak tegen in achterzaaltjes van cafés. Opvallend is de lengte van de baan, tussen de 12 en de 20 meter lang. De baan is bovendien licht uitgehold. En dan is er de krulbolsport. De platte krulbol is het kleine broertje van de dikke krulbol. Platte krulbol wordt vooral gespeeld tussen Gent en Oudenaarde. Dikke krulbol treffen we noordelijker aan: haar hart ligt in het Meetjesland in Oost- Vlaanderen. Verder zijn er nog vloerbol, trou-madame (het damesspel bij uitstek), sjoelbak en ga zo maar door. HOOFDSTUK 1 CONTEXT 12 13 1.2.2. KRULBOL BOLT ZICH EEN WEG Het woord “krulbol” duidt op de wijze waarop de bol over de grond in een ellipsvormige baan rond de staak rolt. De bol ‘krult’ zich rondom de staak. Het woord “krulbol” duikt op in de late negentiende eeuw. Krulbol wordt dan gespeeld in de steden en op het platteland van Frans-Vlaanderen over West- en Oost- Vlaanderen tot in het zuiden van Zeeuws-Vlaanderen. Gemeentelijke grenzen en zelfs landsgrenzen zijn voor spelend Vlaanderen van geen belang. Krulbol is meer dan een spel, krulbol groeit uit tot een volwaardige volkssport, een sociale sport, waarbij het ontspannende karakter steeds belangrijk is. De negen- tiende-eeuwse journalisten laten daarover geen twijfel bestaan. In de ‘Gazette van Eecloo en van het District’ van zondag 15 juni 1873 schrijven ze: Voorzeker geen beter vermaak dan het bolspel. Het verkwikt de Geest, richt den blik af, oefent de hand, versterkt de leden en zet gezondheid aan DETAIL VAN DE BESCHILDERING 1.2. HISTORIEK: VAN HET DEKSEL VAN EEN VIRGINAAL bij het lichaam. Is het voor den speler eene lustige uitspanning, een VAN J. COUCHET, ANTWERPEN, 1650. nuttig tijdverdrijf, voor den aanschouwer zelf heeft het eene prettige zijde, EEN OUDE SPORT, EEN JONGE NAAM MUSEUM VLEESHUIS. die hem aantrekt en hem vermaakt. Wie de bewegingen van de bolder 1.2.1. STEL JE EENS VOOR... gadeslaat en zijn gelaat tot geen lach trekt, dat moet één zijn zonder hart, Sint-Anneke langs de Schelde met zicht op Antwerpen, mannen spelen een een mensenhater. — (ALGEMEEN BOLDERSBLAD. 1977. N. 2) bolspel. Het spel is in volle actie. De éne man heeft zijn bol net weggeschoten, de loop van de bol is nog af te lezen in het zand. De andere mannen staan dicht bij een Camiel Soens uit Bassevelde, geboren in 1892, wist zich in 1977 nog heel goed te kleine staak en kijken vol spanning naar het vallen van de laatste bol. Eén van de herinneren hoe het er in zijn kindertijd, in het begin van de