.XJO I - I

Boekmanstichting • Bibliotheek Herengracht 415 1017 BP Amsterdam Tel. 6243739

stroom haags centrum voor beeldende kunst jaarverslag 1992 Boekmanstichtin^- Bibliotheek Hérengracht 416 1017 BP Amstercfaiti Tel. 6243739 monkey business zn. apesiftkcii, kiiiiekwaad, bedriegerij.

apcsircek m. dwaze ol' kwajongensstreek.

naüpcn op een belachelijke manier iemand of irns nahool- sen, nadoêii.

5 SM

10 12 stroom haags centrum voor beeldende kunst projecten tentoonstellingen service en informatie aankopen kunst in de openbare ruimte

spui 193-195 2511 bn den haag telefoon 070 3658985, fax 3617962

Jaarverslag 1992 Inhoudsopgave

Inleiding 4

SERVICEBUREAU

Subsidieregelingen 6 Beroepskostenvergoeding 6 Aankoop Opdrachten en Productiebudgetten Regeling e Toetsing Beroepsmatigheid Beeldende Kunstenaars 6 Tentoonstellings- en documentatiesubsidie 7 Aankoopsubsidie 7 Atelierbeleid 8 Sanering gemeentelijk niet-museaal kunstbezit 9

KUNSTBELEID

Bijzondere Opdrachten /Activiteiten kunstbeleid io Experimentele film ii Activiteiten in de Bovenkamer 11 Toussaintkade 55 12 Haagse kunstenaars in het buitenland 12 Onderzoek positie buitenlandse kunstenaars in Den Haag 13 Ouborg Prijs 13

Kunst in de Openbare Ruimte 14 In 1992 opgeleverde projecten: Stroom hcbk i.s.m. anderen o.a. drie politiebureau's 14 Initiatieven van Stroom hcbk o.a. De Campagne 16

Doorgaande projecten 1992: o.a. Sokkelproject van Peter Struycken 17

Nieuwe initiatieven in 1992: Stroom hcbk samen met anderen o.a. Daan van Golden bij I.S.S. 18 Initiatieven van Stroom hcbk o.a. Panorama in de Duinen van James Turrell, De Bocht van Guinee 19

Bijlagen 20 Bijlage I: Samenstelling bestuur, personeel, werkgroepen en commissies, publicaties 20 Bijlage II: Financiële gegevens 22

Fotobijschriften 24 Inleiding

In 1992 verstevigde Stroom hcbk haar positie als een dynamisch en flexibel instituut voor de beeldende kunst in Den Haag met een beleid dat kunstenaars en publiek stimuleert en de positie van Oen Haag ook als kunsten- stad landelijk versterkt. Was in de aanloop van de twee voorafgaande jaren orde gecreëerd in de diversiteit aan taken die aan Stroom hcbk waren overgedragen, 1992 betekende een aanzienlijke stap naar de realisering van het geformuleerde beleid. Binnen het bureau wordt een tweedeling gemaakt tussen Servicebureau en Kunstbeleid. De uitvoering van subsidieregelingen en het atelierbeleid en de informatie naar kunstenaars en publiek worden een duidelijk geformuleerde taak naast het kunstbeleid waartoe alle kunstactiviteiten, de Bijzondere Opdrachten en de Kunst in de Openbare Ruimte worden gerekend. 1992 was ook het jaar waarin de de Haagse kunstenaarsverenigingen en de Haagse afdelingen van de beroeps- organisaties hun ongenoegen over het beleid van Stroom hcbk nadrukkelijk formuleerden. Dit leidde eind 1992 tot de benoeming van een vertrouwenspersoon, in de figuur van Nico Lamers, oud-wethouder cultuur van Dordrecht en voormalig interim-voorzitter van het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst. Hij kreeg de opdracht om na onderzoek aanbevelingen te doen die tot opheffing van de vertrouwensbreuk zouden kunnen leiden. Voor een grote groep kunstenaars is de financiële situatie na de opheffing van de BKR steeds slechter gewor- den. De op handen zijnde veranderingen in de uitvoering van de Bijstand betekenen daarom ook een grote bedreiging voor deze kunstenaars. Van diverse kanten worden oplossingen aangedragen waarvan, indien er al voor een van deze alternatieven wordt gekozen, het nog maar de vraag is of hierdoor de problemen van deze groep van de baan zijn. Omdat het ministerie van WVC slechts één landelijke Beroepskostenvergoeding uitgevoerd wil zien, en wel door het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst in Amsterdam, werd in 1992 de gemeente- lijke regeling Beroepskostenvergoeding die sinds 1987 gold, afgeschaft. Stroom hcbk heeft ter vervanging een nieuwe regeling ontworpen waarin de aanbevelingen zijn verwerkt, die voortkwamen uit het overleg met de vertegenwoordigers van de Haagse kunstenaarsverenigingen en belangenorganisaties. Deze nieuwe Aankoop, Opdrachten en Productiebudgetten regeling is tweeledig van aard. Enerzijds worden de aanvragen op kwaliteit beoordeeld, anderzijds is de AOP, door de eis van een inkomensgrens, toch nog een inkomensvormende regeling. De AOP regeling werd in juli 1992 ingevoerd en vanaf dat moment ten uitvoer gebracht. Dat dit met nogal wat aanloopproblemen gepaard ging, was onvermijdelijk. Een extra complicatie betekende de invoering van de toetsing. Op dringend verzoek van vertegenwoordigers van de Haagse kunste- naarsverenigingen en belangenorganisaties, ondersteund door de raadscommissie van Cultuur en Mediabeleid, werd er een Toetsingscommissie ingesteld om alle bij Stroom hcbk ingeschreven kunstenaars op beroepsmatig- heid te toetsen. Deze tijdrovende opdracht diende te worden uitgevoerd voordat de AOP commissie aan het werk ging. Met betrekking tot de kunstactiviteiten is er in 1992 veel gebeurd. Het aantal verzoeken dat binnenkwam bij de werkgroep Bijzondere Opdrachten steeg aanzienlijk. De lezingen, tentoonstellingen en installaties die Stroom hcbk in de Bovenkamer organiseerde, werden goed bezocht en ook de tentoonstellingen op de Toussaintkade hadden een inspirerend effect zowel op de betrokken kunstenaars als op de bezoekers.

4 Het opdrachtenbeleid met betrekking tot Kunst in de Openbare Ruimte breidde zich in 1992 heel snel uit. De visie voor beleid was geformuleerd en de personele bezetting werd versterkt. Met projecten als het Sokkelplan van Peter Struycken, De Campagne en Panorama in de Duinen van James Turrell werd de landelijke belangstelling gewekt. Daarnaast werd het initiatief genomen tot kunst bij scholen, en werkte Stroom hcbk mee aan de uitwerking van een aanzienlijk aantal verzoeken die door anderen werden ingebracht. 1992 was voor Stroom hcbk een cruciaal jaar. De aanzet in de twee voorafgaande jaren kreeg vorm, plannen werden uitgevoerd en er was een levendige belangstelling voor de vele activiteiten die Stroom hcbk organi- seerde. Het belangrijkste daarbij is dat de mentaliteit van waaruit dit alles gebeurt, steeds bredere erkenning ondervindt.

Lily van Ginneken directeur Stroom hcbk

5 SERVICEBUREAU

SUBSIDIEREGELINGEN

1992 was het jaar waarin de gemeentelijke regeling Beroepskostenvergoeding (BKV) werd opgeheven en vervangen door de Aankoop, Opdrachten en Productiebudgetten regeling (AOP) die eveneens alleen voor Haagse beeldende kunstenaars geldt. In het voorafgaande jaar had de minister van WVC besloten dat er voortaan alleen nog maar een landelijke BKV regeling zou bestaan, centraal uitgevoerd door het Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving en Bouwkunst in Amsterdam. De lagere overheden zouden niet langer van de hun ter beschikking gestelde WVC gelden, een eigen BKV regeling mogen uitvoeren.

Beroepskostenvergoeding De Beroepskostenvergoeding is in Den Haag tot 1 juli 1992 uitgevoerd. Hiervoor was een budget van f 475.000 beschikbaar. In totaal werden van dit bedrag 208 kunstenaars gehonoreerd.

Aankoop, Opdrachten en Productiebudgetten regeling Ter vervanging van de Haagse BKV regeling heeft Stroom hcbk begin 1992 een voorstel gepresenteerd voor een Aankoop, Opdrachten en Productiebudgetten regeling. Hierover werden besprekingen gevoerd met kunstenaarsver- enigingen en andere belangengroepen, die op hun beurt een aantal aanpassingen en wijzigingen voorstelden. Het daarna bijgestelde concept is vervolgens door Stroom hcbk aan de gemeente voorgelegd. Na goedkeuring door de gemeenteraad kon de AOP regeling in juli 1992 in werking treden. Anders dan bij de BKV gaat het bij de AOP om een transactie. De kunstenaar die in aanmerking wenst te komen voor de AOP kan werk voor aankoop aanbieden, een opdracht voorstellen of voor een concreet plan een productiebudget aanvragen. De aankopen worden grotendeels uit- gevoerd door de Artoteek. Eveneens een verschuiving is het feit dat de artistieke kwaliteit van de aanvraag bepalend is voor al of niet toewijzen. Om dat te beoordelen heeft de AOP commissie genuanceerde criteria opgesteld. Wat bij deze regeling nog herinnert aan vroegere sociale kunstenaarsregelingen is het feit dat het belastbaar inkomen van de aanvrager lager moet zijn dan f 27.000 per jaar. Voor de uitvoering van de AOP regeling in de tweede helft van 1992 was een budget van f 475.000 beschikbaar. De AOP commissie ontving 279 aanvraagformulieren. Hiervan werden er 16 niet in behandeling genomen. Van de overige 263 aanvragen bracht de commissie in 142 gevallen positief advies uit; 121 aanvragen werden niet gehonoreerd.

Toetsing Beroepsmatigheid Beeldende Kunstenaars Op uitdrukkelijk verzoek van de vertegenwoordigers van de Haagse kunstenaarsverenigingen en belangenorganisaties heeft de raadscommissie voor Cultuur en Mediabeleid, Stroom hcbk dringend verzocht een Toetsingscommissie Beroepsmatigheid Beeldende Kunstenaars in te stellen. Deze wens werd ondermeer Ingegeven door de verwachting dat een officiële beroepserkenning de positie van de beeldende kunstenaar bij de gemeentelijke Sociale Dienst zou versterken. De Toetsingscommissie, die eveneens op uitdrukkelijk verzoek van genoemde vertegenwoordigers, niet uit dezelfde personen is samengesteld als de AOP commissie, moest de ruim duizend bij Stroom hcbk ingeschreven

6 kunstenaars getoetst hebben voordat de AOP commissie aan het werk kon. De toetsing gebeurde aan de hand van de volgende criteria, die in onderlinge samenhang werden gewogen: vakmanschap; marktgerichte activiteiten; blijken van erkenning van iemands kunstenaarschap; de kwaliteit van het werk.

In deze eerste toetsingsronde werden 1028 kunstenaars op hun professionaliteit beoordeeld. Van hen werden er 610 erkend, 107 niet erkend en 311 werden niet beoordeeld wegens het ontbreken van documentatiemateriaal. De erkenning geldt voor drie jaar. De afgewezen of niet-beoordeelde kunstenaars kunnen geen beroep doen op de subsidieregelingen en ateliertoewijzing van Stroom hcbk. Na een jaar kan men een verzoek indienen om opnieuw getoetst te worden.

Overige subsidieregelingen Stroom hcbk beschikt naast de AOP regeling over een aantal andere geoormerkte subsidieregelingen, die bedoeld zijn om de economische positie van de Haagse kunstenaars te versterken. Alleen diegenen van wie de beroepsmatigheid door de Toetsingscommissie is erkend, kunnen hiervan tot een maximaal bedrag per jaar gebruik maken.

Tentoonstellings- en documentatiesubsidie Haagse beeldende kunstenaars die in of buiten de stad exposeren kunnen subsidie aanvragen voor de organisatie of documentatie van hun expositie. Het budget hiervoor bedroeg in 1992 f 350.000. Voor het bedrag van f 183.106 konden alle 266 aanvragen worden gehonoreerd. Uit dit budget konden ook bijzondere subsidies en subsidies voor groepstentoonstellingen worden toegekend. Aan 27 aanvragen werd een bedrag van f 88.735 besteed.

Aankoopsubsidie Bij aankoop van een werk van een Haagse professioneel werkzame kunstenaar wordt tijdens een expositie in een erkende galerie 20% aankoopsubsidie toegekend. In 1992 werd de regeling ook van toepassing op tentoonstellingen van Haagse kunstenaars in galeries buiten Den Haag. Per jaar zal worden bekeken of deze mogelijkheid kan worden gehandhaafd. Het beschikbare budget bedroeg f 300.000 waarvan f 200.000 voor de Haagse galeries en f 100.000 voor niet-Haagse galeries, in 1992 werd hiervan gebruik gemaakt door 21 Haagse en 35 niet-Haagse galeries tot een bedrag van f 256.374.

7 ATELIERBELEID

Stroom hcbk is verantwoordefijk voor het Haagse atelierbeleid. In de praktijk komt dat neer op het bemiddelen bij en het toewijzen van de beschikbare ateliers. Het beheer van de 170 gemeentelijke ateliers is tot nu toe in handen geble- ven van verschillende gemeentelijke diensten (met name de dienst Ruimtelijke en Economische Ontwikkeling, REO) en woningbouwverenigingen. Doelstelling van het door Stroom hcbk geformuleerde atelierbeleid is: voor elke professio- neel werkende Haagse beeldende kunstenaar een goed en betaalbaar atelier. Door de meeste kunstenaars wordt een huurprijs van f 200 tot f 300 per maand (exclusief bijkomende kosten) betaalbaar geacht. In Den Haag bestaat niet alleen een groot tekort aan betaalbare ateliers, maar ook de conditie van de wel beschikbare ateliers laat zeer te wen- sen over, zoals bleek uit een technische onderhoudsschouw. De heer Noordanus, wethouder van Ruimtelijke Ordening en Stadsvernieuwing beloofde zijn medewerking aan de verbetering van het atelierbeheer en zegde toe dat REO een lijst zou opstellen met schoolgebouwen, geschikt voor ateliers. Vervolgens zou Stroom hcbk samen met REO het gemeentebestuur een nota aanbieden met concrete aanbevelingen voor uitbreiding van het atelieraanbod. Hiertoe zou REO het eigen aanbod aan ateliers inventariseren. Stroom hcbk zou de vraag naar en wensen met betrekking tot ateliers onderzoeken. Ondanks deze goede voornemens, kwam hiervan in 1992 nauwelijks iets terecht. De dienst REO stond onder druk als gevolg van de gemeentelijke reorganisatie. Bovendien werd de voor Stroom hcbk belangrijkste gesprekspartner, het hoofd van de afdeling Beheer Onroerend Goed (BOG), in het verslagjaar twee maal vervangen.

Woonateliers Van Diemenstraat In een voormalig schoolgebouw aan de Van Diemenstraat 202 in het Zeeheldenkwartier werden in april 1992 zes woonateliers opgeleverd, dankzij subsidie van de dienst Cultuur. Het beheer van deze woonateliers is in handen van de Woningbouwvereniging 's Gravenhage. De ruimte varieert van 30 tot 50 m2, waarvoor een kale huur van f 471,30 tot f 593,15 (inclusief woonruimte) geldt. De huurders zijn erg tevreden over deze woonateliers.

De paradox van het Volksbuurtmuseum De stadsvernieuwing heeft grote investeringen gevergd in de oude wijken. Oudbouw verdween en werd vervangen door onbetaalbare nieuwbouw. Daarmee werden kunstenaars verdreven uit betaalbare woningen en ateliers. Hier en daar wordt toch geprobeerd om bij de nieuwbouw rekening te houden met de ateliernood, waardoor er paradoxale situaties ontstaan, zoals in het geval van het Volksbuurtmuseum in de Schilderswijk. In dit gebouw dat grotendeels is gefinancierd door de dienst Cultuur, werden dertien ateliers en zestien woningen opgenomen. Na de oplevering in het najaar van 1992 is Stroom hcbk de ateliers gaan toewijzen. Er was belangstelling genoeg maar de ateliers zijn voor de Haagse beeldende kunstenaars onbetaalbaar. Slechts twee ruimten werden verhuurd aan kunstenaars die bij Stroom hcbk staan ingeschreven.

Ateliers Toussaintkade 60 Om het budget dat beschikbaar is voor nieuwe ateliers zo efficient mogelijk te besteden, heeft Stroom hcbk besloten ingrijpende en daardoor kostbare verbouwingen bij een geschikte atelierlocatie zoveel mogelijk achterwege te laten. De kosten zouden zich direct vertalen in de hoogte van de huur. Bij het pand Toussaintkade 60 waarin de kunstenaars- vereniging B 141 zich heeft gevestigd, werd in overleg met REO afgesproken dat alleen die verbouwingen zouden worden gefinancierd die een betaalbare atelierhuur zouden opleveren.

8 Ateliers in bruikleen Op verzoek van groepen kunstenaars heeft Stroom hcbk zich ingezet om enkele schoolgebouwen voor ateliers te behouden, zoals bv de oude handvaardigheidsschool aan de Soestdijksekade. De dienst Welzijn was bereid een bruikleencontract aan te gaan met de acht kunstenaars van de vereniging STAND, onder de voorwaarde dat Stroom hcbk zich garant stelde als beheerder. Zodra de dienst Welzijn of een andere dienst een definitieve bestemming voor het gebouw heeft gevonden, wordt het contract met Stroom hcbk en dus met de kunstenaars opgezegd.

Maandelijks atelieraanbod Sinds 1 juli 1992 krijgen de kunstenaars die op de wachtlijst staan elke maand een overzicht van ateliers die binnenkort vrijkomen. Degenen die hiervoor belangstelling hebben, moeten een retourbericht sturen. De wachtlijst is na de beoordelingen van de Toetsingscommissie Beroepsmatigheid Beeldende Kunstenaars, gereduceerd van 197 naar 109 kandidaten.

Atelierbeleid in Londen Stroom hcbk werd gevraagd deel te nemen aan een internationale conferentie op 25 en 26 juni 1992 in Londen waarbij ruim 200 deelnemers uit Europa, de VS en Canada aanwezig waren. Onderwerp van de bijeenkomst 'Arts and the Changing City' was, de invloed van de stadsvernieuwing en projectontwikkeling in de grote steden op de ontwikkeling van kunst en kunstenaars. Naar aanleiding van de bijdrage van Stroom hcbk over het atelierbeleid in Den Haag, ontstond een levendige discussie met vertegen- woordigers uit andere steden over de onderlinge verschillen en overeenkomsten inzake overheidssteun ten behoeve van kunste- naars. Naar aanleiding van het symposium heeft The British American Arts Association (BAAA) een publicatie samengesteld.

SANERING GEMEENTELIJK NIET-MUSEAAL KUNSTBEZIT

In het voorafgaande jaar zijn de werken die in de Doornstraat waren opgeslagen voor het grootste deel geretourneerd aan de kunstenaars. In 1992 werden de kunstwerken waarvoor niemand meer belangstelling heeft, geïnventariseerd en geordend. Daarna is besloten ze permanent op te slaan bij een professioneel opslagbedrijf aan de rand van de stad. Vervolgens is gewerkt aan het inventariseren van de ca 40.000 werken die al sinds lange tijd zijn uitgeleend aan ca 700 gemeentelijke instellingen. Dit is een arbeidsintensief administratief karwei. Eind 1992 is gestart met het afleggen van bezoeken aan bovengenoemde instellingen. Daarbij wordt gekeken waar en in welke staat de geleende werken zich bevinden en welke werken een instelling uiteindelijk per- manent in bruikleen wil houden. Hiervoor worden nieuwe (gratis) bruikleencontracten opgesteld. Tijdens deze inventarisatie kan de Artoteek kenbaar maken welke werken zij in de uitleencollectie zou willen opnemen. Het spreekt vanzelf dat verhuizingen, reorganisaties en personeelswijzigingen die bij deze instellingen hebben plaatsgevonden, dit saneringstraject vrij moeizaam maken.

9 KUNSTBELEID

AANKOPEN

Aankopen kunstuitleen Jaarlijks stelt Stroom hcbk een bedrag ter beschikking aan de Artoteek om werken aan te kopen voor de kunstuitleen. In 1992 werden 206 kunstwerken aangekocht van 135 kunstenaars. De Artoteek heeft in dit Jaar de manier van aanko- pen veranderd. Was het in voorgaande jaren gebruikelijk dat de kunstenaars hun kunstwerken ter beoordeling naar de aankoopcommissie brachten, dit jaar gingen de commissieleden naar de kunstenaars om werk op hun atelier uit te zoe- ken. Elk commissielid beschikte over een budget dat hij, rekening houdend met de voorwaarden die de Artoteek stelt, naar eigen inzicht op de ateliers kon besteden. Het is de bedoeling dat de aangekochte werken als zodanig gedurende drie weken in de Artoteek worden gepresenteerd.

Aankopen met andere bestemming Stroom hcbk heeft van het begin af aan het streven gehad om aankopen altijd een bestemming te geven. Dit om te vermijden dat werken in de opslag terecht komen. Wanneer Haagse instellingen geinteresseerd zijn om ten behoeve van de eigen collectie een aankoop te doen van een Haagse kunstenaar en hiervoor zelf niet over voldoende financiële middelen beschikken, dan kunnen ze bij Stroom hcbk een verzoek om aankoop doen. De werkgroep Bijzondere Opdrachten beoordeelt het werk van de desbetreffende kunstenaar alvorens een besluit te nemen. Op deze manier werden er in 1992 aankopen gesubsidieerd voor tekeningen en foto's voor het Haags Gemeentearchief, en sieraden voor het Kostuummuseum.

Stadscollectie Eind 1992 konden er eindelijk concrete afspraken worden gemaakt over de opzet van de Stadscollectie, na overleg tussen het Haags Gemeentemuseum, de Artoteek en Stroom hcbk. Waren er in dat jaar wel enkele voorstellen van het Haags Gemeentemuseum als aankopen gehonoreerd, tot dan toe ging het nog niet om een gericht beleid met als doel een collectie bijeen te brengen die representatief is voor het beste dat door Haagse kunstenaars is gemaakt vanaf 1945 tot heden. Er werd afgesproken dat Stroom hcbk voor de Stadscollectie voor de jaren 1993,1994 en 1995 een apart budget vaststelt met bepaalde bedragen voor de aankopen, onkosten depot en het honorarium voor de part-time stadsconservator. Eind 1992 werd Domeniek Ruyters als stadsconservator aangesteld, part-time en voor een periode van drie jaar, te beginnen op 1 januari 1993.

BIJZONDERE OPDRACHTEN / ACTIVITEITEN KUNSTBELEID

Bij de werkgroep Bijzondere Opdrachten kan iedereen terecht die een idee of een voorstel heeft dat tot het brede veld van de beeldende kunst gerekend kan worden: Haagse kunstenaars met voorstellen uit te voeren in Den Haag of daar- buiten, kunstenaars van buiten de stad met plannen voor Den Haag. Vergeleken met vorig jaar nam het aantal aanvragen in 1992 aanzienlijk toe, tot aan ruim 100 waarvan er 21 werden gehonoreerd. De verzoeken om subsidie zijn zeer divers en hebben onder andere betrekking op het maken van installaties, het realiseren van projecten, het maken van presentaties en het organiseren van manifestaties.

10 stroom hcbk gaat ook in op verzoeken van andere instellingen om niet alleen financieel maar ook inhoudelijk bij te dragen aan door hen geïnitieerde activiteiten.

Rond het in aanbouw zijnde Volksbuurtmuseum realiseerde Urs Pfannenmüller een tijdelijke schutting, die bestond uit een combinatie van geschilderde voorstellingen en gevonden voorwerpen in 1991 geadviseerd, in 1992 gerealiseerd.

In relatie met het Beckett Festival werden er in 1991 filmopdrachten gegeven aan Albert Wulffers en Frans Zwartjes. die tijdens het Beckett Festival in 1992 werden getoond

Tijdens het festival Haagse Zomer in juni nam Stroom hcbk deel met door haar georganiseerde optredens (twee week- enden) van beeld- en geluidskunstenaars. Op initiatief van Stroom hcbk ontwierp Maarten Schepers een Black Box met podium; Willem Marijs presenteerde er een van zijn kinetische objecten.

Op verzoek van en in overleg met de gemeente heeft Stroom hcbk een opdracht uitgeschreven voor het ontwerpen van objecten die de jaarlijkse 'sportprijzen' moeten gaan vervangen. Drie kunstenaars maakten een schetsontwerp, waarvan uiteindelijk het ontwerp van de keramist Jan Snoeck werd uitgevoerd. Snoecks Haagse ereprijs bestaat uit drie verschillende formaten voor respectievelijk de Ie, de 2e en de 3e prijs.

Experimentele film Omdat er regelmatig aanvragen werden ingediend voor bijdragen aan de productie van experimentele films, worden deze vanaf eind 1991 beoordeeld door een speciale werkgroep. In 1992 werden er twee beoordelingsronden gehou- den, in het voor- en in het najaar. Vijf filmers ontvingen een bijdrage in de productiekosten.

Activiteiten in de Bovenkamer Naast haar beoordelingswerkzaamheden ontwikkelt de werkgroep Bijzondere Opdrachten initiatieven die als een meer theorievormende bijdrage aan de dagelijks praktijk van de beeldende kunst bedoeld zijn. Zo komen ook de thema's tot stand voor de volgende activiteiten in de Bovenkamer.

'Open Atelier' Er werden kunstenaars uitgenodigd van wie het werk zich beweegt in het grensgebied van de beeldende kunst en een andere discipline. In januari/februari 1992 presenteerden zich achtereenvolgens: Tony Pursier, video Horst Rickels. geluid Dirk de Herder, fotografie In de Bovenkamer lieten zij gedurende twee weken hun werk zien en op de openingsavond gaven zij daarop een uit- gebreide toelichting. Deze avonden werden druk bezocht en leidden tot levendige discussies. In datzelfde kader presenteerden zich in het najaar: Barendsz & Van Moordt, voorbereiding multidisciplinair theater Gray Matter Felix Hess. 'Kazebotaru', beeld en geluid Mark Manders. 'Zelfportret als gebouw', installatie

11 'Beoordeling niet-westerse kunst' In 1991 had Stroom hcbk deelgenomen aan de manifestatie het Klimaat met een eenmanstentoonstelling van de in Nederland levende Marokkaan Nour-Eddine Jarram. Stroom hcbk vindt het belangrijk om aandacht te schenken aan de kunst van buitenlandse kunstenaars in Nederland en na te gaan wat hun artistieke positie is. Dat is de reden dat eind 1992 werd begonnen met het organiseren van lezingen over dit onderwerp door achtereenvolgens: Felix Valk, voormalig directeur van het Museum van Volkenkunde in Rotterdam Franz Kaiser, conservator Haags Gemeentemuseum Beide lezingen waren zeer goed bezocht en stonden inhoudelijk diametraal tegenover elkaar.

In de Bovenkamer werden ook activiteiten georganiseerd die in relatie stonden met manifestaties elders, zoals: 'Kunstenaars uit Honaarije'. Onder deze titel werd een affiche-tentoonstelling gehouden die deel uitmaakte van een door Zeebelt georganiseerde manifestatie

'Rob Scholte'. installatie Ter gelegenheid van de opening van deze tentoonstelling vond er een discussie plaats tussen Scholte en de schrijver Atte Jongstra onder leiding van Nico Haasbroek. Scholtes installatie in de Bovenkamer was te zien tijdens de Floriade in Zoetermeer, waaraan Scholte met een groot werk 'Kolossos' deelnam en sloot aan bij Green Windows in Den Haag, een galeriemanifestatie ter gelegenheid van de Floriade.

Toussaintkade 55 In deze ruimte werden ook in 1992 weer tentoonstellingen georganiseerd. 'Ferdi Hortisculoture'. een overzichtstentoonstelling (april/mei 1992). De kleurrijke objecten, bloemen en planten van namaakbont en andere stoffen van de in 1969 overleden Ferdi, waren eind jaren zestig voor het laatst getoond in een tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam. De Floriade in Zoetermeer was mede aanleiding voor het samenstellen van deze tentoonstelling. De bruiklenen waren afkomstig uit het Stedelijk Museum in Amsterdam, het Arnhems Gemeentemuseum, het Bonnefantenmuseum in Maastricht, van de familie Tajiri en particulieren. Aan de bij- zondere installatie in de Toussaintkade werd meegewerkt door technische mensen van het Haags Gemeentemuseum: Jan van den Akker, Frans Stofregen en Johnny Chatterpal en ingericht door Ferdi's dochters Giotta en Riju Tajiri. Dankzij Wies Raanhuis werden de verschillende bruiklenen weer geheel toonbaar gemaakt. Bij deze tentoonstelling/ installatie ontwierp grafisch vormgeefster Irma Boom, die vrijwel alle publicaties voor Stroom hcbk verzorgt, een bij- zonder boekje dat uitgeroepen werd tot één van de 50 Bestverzorgde Boeken van 1992. 'Ferdi Hortisculpture' was een groot succes en werd vooral ook door jonge kunstenaars geapprecieerd. De tentoonstelling werd overgenomen door het Twents Museum in Enschede en daar in het najaar 1992 zeer verzorgd gepresenteerd.

'Haagse kunstenaars krijgen de ruimte' is een serie tentoonstellingen waarbij de door Stroom hcbk uitgenodigde kunstenaars de ruimte naar eigen inzicht kunnen inrichten. Er verschijnt tevens een informatieblad waaraan de kunstenaar meewerkt. Hans van der Pennen, beelden, tekeningen, schilderijen en een enorm kleibeeld waaraan hij gedurende de hele tentoonstelling werkte (juni/juli 1992).

12 Ori Ben Zeév. 'De slaapkamer van V.', installatie, schilderijen (september/oktober 1992). Aanes Juten. 'Epidermis', beelden en tekeningen (oktober/november 1992).

Haagse kunstenaars in het buitenland In april 1992 bracht een economische delegatie van de gemeente Den Haag een bezoek aan de Canadese zusterstad Ottawa. Op verzoek van de gemeente Den Haag, stelde Stroom hcbk een tentoonstelling van Haagse beeldende kunst samen om gelijktijdig in Ottawa te presenteren. De werkgroep Bijzondere Opdrachten koos voor een expositie van schilderijen en gouaches van Peter Blokhuis. Aat Verhoog en Have Smith. In Ottawa bleek er iets mis te zijn gegaan met de communicatie, zodat de tentoonstellingsruimte, weliswaar gunstig gelegen in het centrum, binnen een paar dagen grondig moest worden aangepast. De tentoonstelling zag er goed uit, en werd begeleid met een Engelstalig vouwblad dat door Stroom hcbk was verzorgd.

Onderzoek positie buitenlandse beeldende kunstenaars in Den Haag In opdracht van Stroom hcbk hebben twee kunsthistorici: Els van der Plas en Rudolf Evenhuis, een onderzoek ingesteld naar de positie van buitenlandse beeldende kunstenaars die wonen en werken in Den Haag. Een van de eerste taken was het samenstellen van een zo volledig mogelijk adressenbestand. De reeks gesprekken en atelierbezoeken die volg- den, leidden onder andere tot de conclusie dat de problemen waarmee de uit het buitenland afkomstige kunstenaars te kampen hebben, niet wezenlijk verschillen van die van de Nederlandse kunstenaars. Die problemen gelden met name de ateliersituatie en de toegang tot het galerie- en museumcircuit. Tevens bleek dat het merendeel van de onder- vraagde buitenlandse kunstenaars geen voorkeur had voor een speciaal voor hen te realiseren werkcentrum. Zij kozen voor integratie. Samenvattend kwamen de aanbevelingen uit het rapport erop neer dat er meer aandacht moet wor- den besteed aan activiteiten die de positie en integratie van deze kunstenaars verbeteren. Manieren waarop dit zou kunnen gebeuren zijn: documentatie en informatie (eventueel in het Engels), discussies, lezingen en tentoonstellingen.

Aanmoedigingsstipendium voor Academieverlaters Evenals in 1991 werden ook in 1992 de eindexamen-presentaties van zowel de dag- als avondopleiding van de Koninklijke Academie bezocht. Een hiervoor samengestelde werkgroep van Stroom hcbk heeft aan tien afstuderenden een bedrag van f 2.500 toegekend om ze te stimuleren in de ontwikkeling van hun werk.

Ouborg Prijs De Ouborg Prijs die jaarlijks wordt toegekend aan een Haagse kunstenaar wiens oeuvre een grote uitstraling heeft zowel naar de stad als daarbuiten, bestaat behalve uit een bedrag van f 10.000, uit een publicatie en een tentoonstel- ling in het Haags Gemeentemuseum. Stroom hcbk verzorgt de organisatie en toekenning van de prijs, alsmede de publicatie. Begin 1992 vond de officiële prijsuitreiking plaats van de Ouborg Prijs 1991 aan de schilder Wil Bouthoorn die wegens ziekte van de betrokkene niet in 1991 had kunnen plaatsvinden. Het Haags Gemeentemuseum verzorgde een kleine presentatie van zijn schilderijen. Gelijktijdig verscheen een eigen tekst van Bouthoorn getiteld 'Nulpunt', vormgegeven door Alje Olthof.

Eind 1992 werd aan de fotograaf Gerard Fieret de Ouborg Prijs 1992 uitgereikt. Behalve een presentatie van zijn foto's in twee aansluitende kabinetten op de eerste verdieping van het museum, verscheen er een publicatie (vormgegeven

13 door Irma Boom) met foto's, tekeningen en gedichten van Fieret. Tijdens de officiële bijeenkomst werd er een film van Jacques Meijer vertoond, een compilatie van een vroegere film die hij van Fieret maakte, gecombineerd met recente opnamen. Samen met Henk Augustijn verzorgde Wieteke Moody-van Dort over Fieret een video-documentaire. 'De Route' vergezelde de kunstenaar op zijn tocht door de stad om de duiven te voeren, onderbroken door verhalen die hij over zijn leven vertelde.

KUNST IN DE OPENBARE RUIMTE

In 1992 verbreedde het beleid van kunst in de openbare ruimte zich aanzienlijk. Ontwikkeling van het beleid, gebrek aan mankracht en niet te vergeten onafgewerkte projecten uit de vroegere periode hadden in de twee voorafgaande jaren een vertragend effect. Toch was er in 1991 al behoorlijk wat op touw gezet dat in de loop van 1992 kon worden afgerond. Want dat is een belangrijk aspect aan de projecten van kunst in de openbare ruimte, het gaat vaak om meer- jarige trajecten. Elk jaar betekent dat een serie opgeleverde projecten, die eerder werd geïnitieerd, een serie lopende projecten op weg naar de uitvoering en een serie die zich in het stadium van het ontwikkelen van plannen bevindt. Hierna zullen zij ook als zodanig worden vermeld.

In 1992 opgeleverde projecten Projecten waarbij Stroom hcbk op verzoek van andere personen of instellingen meedenkt of handelt

Drie nieuwe politiebureaus. In nauw overleg met betrokkenen en gebruikers werd aan zes kunstenaars een schetsopdracht gegeven. Het politiebu- reau Beresteinlaan (Bouwlust) koos Petra Boolman. Zij maakte zeven beelden die verspreid door het gebouw werden aangebracht. Het zijn gestapelde letters van beton die bestaan uit woorden uit het politiejargon.

Het politiebureau Vlaskamp (Mariahoeve) koos voor het plan van Eaied Simons. Aan het trottoir staat een paaltje waaruit de politieradio is te horen. Twee lichtkolommen naast de ingang lichten van grond tot dak helrood op als er veel informatie is via de politieradio.

Het politiebureau Aaltje Noordewierstraat (Waldeck) koos voor de beer van Albert Goederend. Bij de ingang staat een gietijzeren beer van een meter hoog. Een herkenbaar beeld dat op allerlei manieren is te interpreteren, maar in ieder geval het tegendeel is van imponeren en vermanen.

Het beeld bij het Congresgebouw van Auke de Vries De opdracht hiertoe was al gegeven door het Nederlands Congresgebouw met financiële steun (voor een schetsont- werp) van o.a. de gemeente Den Haag, Aegon en KPMG. Stroom hcbk heeft de realisering ervan gedeeltelijk mogelijk gemaakt.

Bij het woningbouwproject aan de Stationsweg van de architect Charles Vandenhove. is van het percentage-geld een door de architect ontworpen fontein gerealiseerd.

14 Voor het 'Floriade paviljoen' in Zoetermeer van de gemeente Den Haag heeft Nic Blans op uitnodiging van Stroom hcbk een ontwerp gemaakt voor een van de wanden van het tijdelijke gebouw. Stroom hcbk heeft Blans de schetsopdracht gegeven en de uitvoering ervan gesubsidieerd.

In het 'Floriade park' heeft Tineke van Veen het initiatief genomen een beeld uit te voeren. Stroom hcbk heeft hiervoor een subsidie verstrekt.

In het kader van het 'Beckett Festival' heeft Petra van der Schoot, op voorstel van Stroom hcbk, aan de Lange Vijverberg een tijdelijk werk neergezet.

Voor de 'Haagse Zomer' ontwierp Maarten Schepers op verzoek van Stroom hcbk een opvouwbaar podium, de zogenaamde Black Box.

Adriaan Nette kreeg een subsidie voor zijn performance-project 'Reis door de stad', vastgelegd op foto's en video.

'Plekken en Pleinen' is een studieproject dat is opgezet door de Haagse kunstenaars Alfred Eikelenboom. Kees Verschuren en Adriaan Nette. In dat kader werden er lezingen gehouden en kranten gepubliceerd. Dit project is gesubsidieerd uit het budget van Kunst in de Openbare Ruimte.

VINK (Stichting Volkshuisvesting in de Kunst) is al enkele jaren verantwoordelijk voor kunstinitiatieven in de naoorlogse wijken in Den Haag Zuidwest. Bekend zijn de bill-boards, in 1991 ontworpen door kunstenaars uit Nederland, Duitsland en de Verenigde Staten. In 1992 zijn twee projecten gerealiseerd die door Stroom hcbk financieel werden gesteund.

Mirjam de Zeeuw maakte op voordracht van het Praktijkbureau een verjaardagskalender met foto's van feesten en bijeenkomsten thuis en op straat in de wijken Morgenstond, Moerwijk, Bouwlust en Vrederust.

Portiekproject. Vink heeft een aantal kunstenaars gevraagd voorstellen te doen ter verfraaiing en/of accentuering van portieken van grote flatgebouwen. De deelnemende kunstenaars zijn Jan van den Dobbelsteen. Jelis van Polderen. Hans Ensink oo Kemna. en Ben Raayman.

15 Projecten waarvoor Stroom hcbk zelf het initiatief heeft genomen

Ideeën voor Den Haag In Nieuwsbrief 3 (juni 1992) heeft Stroom hcbk kunstenaars opgeroepen een ontwerp te maken of plan te formuleren waaruit hun betrokkenheid bij de stad Den Haag blijkt. Er waren geen beperkende voorwaarden. Voor de meest oor- spronkelijke inzending werd f 5.000 beschikbaar gesteld. De zestien inzendingen waren in november in De Boven- kamer te zien, begeleid door een videoband waarop de kunstenaars hun voorstellen toelichtten. Petra van der Schoot ontving de prijs voor haar inzending 'Wandperformance, ritueel van een thuiskomst'. Een stimuleringssubsidie van f 3.000 ging naar de objecten voor een begraafplaats van Rob Bijleveld en Mare Vercauteren en het plantsoenvoorstel van Pim Piët.

De Campagne Een onderzoek naar de mogelijkheden van kunst in de openbare ruimte, dat was de opzet van het experimentele en tijdelijke project De Campagne. De veertien kunstenaars uit binnen- en buitenland die in 1991 werden uitgenodigd deel te nemen, waren gevraagd omdat zij met hun werk bewezen hadden dat zij zich interesseren voor de stad als sociaal en historisch fenomeen. Hun 'beelden' in de openbare ruimte meten zich doorgaans niet in schaal en vorm met de gebouwde omgeving, maar verwijzen inhoudelijk naar de geschiedenis, de sociale gelaagdheid of culturele beteke- nis van een lokatie. In 1992 werden de Campagne-werken gerealiseerd van: Andrea Blum, vijf 'Surveillance stations' op vijf locaties in de stad waar oud en nieuw in stedebouwkundig opzicht elkaar ontmoeten. Eric Coloaeit. de 'Cabane', het houten huisje met de ventilator geplaatst in de Archipelbuurt. Colpaert verwees naar de sfeer van het mysterieuze Nederlands-Indië die voelbaar is in de stille straten en de gesloten interieurs van de Haagse 19e eeuwse neo-renaissance architectuur. Harmen de Hoop. 'Wachtkamer 34' op perron 4 en 5 van station Hollands Spoor. De Hoop liet in het linoleum van de wachtkamer verbindingslijnen aanbrengen, waardoor de zitplaatsen met elkaar in relatie gebracht. Philip van Isacker. 'Tafel met inscripties: bescherming/leegte' bij de Rossi-lamel aan Neherkade (eind 1991 opgeleverd) Arno van der Mark. 'You never walk alone', vijf lichtblauwe billboards met een cirkel in relief, aan de Zeesluisweg in Scheveningen, een werk dat zich op vele manieren laat interpreteren Norbert Radermacher. 'Die Wasserwaage', het Plein. De waterpas is gevat in een messing balk en gefreesd in de hard- stenen beplating van een van de ontluchtingskokers van de parkeergarage. Door deze plaatsing is het object een onwrikbaar ijkpunt geworden midden in Den Haag, vlakbij het regeringscentrum. O.S. Serafijn. 'Notes of a super non-individual watcher'. Serafijn schreef bij elk gerealiseerd kunstwerk een brief die in de wijk huis aan huis verspreid werd. De tekst was niet bedoeld om een letterlijke uitleg te geven, wel om de bewo- ners te informeren over het zojuist in hun omgeving geplaatste werk. Eoied Simons. 'Autoverkoop-zone'. Dit werk werd ondanks verscheidene pogingen om locaties te vinden niet gereali- seerd. De politie was uiteindelijk de instantie die tegenhield dat een illegale verkoopzone voor tweedehands auto's van partculieren langs de Boekweitkamp in Mariahoeve tijdelijk gelegaliseerd zou worden door enkele markerende ingrepen van Simons. Raoul Teulinos. 'Monade/Nomade'. Dit werk heeft voordat het zijn definitieve plek vond nogal wat bestemmingen

16 gekend. Het is tenslotte geplaatst tegen de blinde muren van een woonblok in de Van der Vennestraat in de Schilderswijk. De woorden Monade, de kleinst kenbare eenheid, en Nomade, reiziger, vormen samen een metafoor voor de microkosmos van de stad. Leo van der Kleij en Guus Riiven hebben het hele project in zijn diverse stadia gefotografeerd. In 1992 waren er diverse momenten van oplevering. Deze werden telkens met bustochten, lezingen en discussies gemarkeerd.

Doorgaande projecten in 1992 Projecten waarbij Stroom hcbk op verzoek van andere personen of instellingen meedenkt of handelt

Het Sokkelplan Samen met De Kern Gezond werd in 1991 beeldend kunstenaar Peter Struvcken verzocht een samenhangend project voor te stellen voor het her in te richten centrum van Den Haag. Hij ontwierp het sokkelproject samen met Geert Lao: ca 40 sokkels op onderling regelmatige afstand in de elkaar kruisende straten: de Grote Marktstraat en het Spui. Nederlandse beeldhouwers wordt gevraagd een beeld te ontwerpen, waarbij zij zich nauwkeurig aan de opgegeven maten moeten houden. In de loop van 1992 werden de eerste elf kunstenaars uitgekozen door de leden van de werk- groep Kunst in de Openbare Ruimte, samen met Peter Struycken. De kunstenaars werd verzocht een model op schaal te ontwerpen: Alfred Eikelenboom. Ernst Hazenbroek. Berrv Holslao. Michael Jacklin. Rien Monshouwer. Sonja Oudendijk. Mare Ruvorok. Eja Siepman van den Berg. Joost van den Toorn. Carel Visser en Auke de Vries. De sokkels van zwart massief granito ontworpen door Geert Lap, plus de stalen hulzen hieroverheen, waarmee de kunstenaars in het atelier aan het werk kunnen, werden in 1992 gerealiseerd.

De Haagse Beek Ter gelegenheid van het IFLA congres in mei 1992 (International Federation of Landscape Architecture), met als thema de relatie tussen landschapsarchitectuur en beeldende kunst, werden met financiële steun van Stroom hcbk voor dit onderwerp interessante kunstenaars uitgenodigd om een lezing te geven: James Turrell. Vito Acconci en John Körmeling. Krijn Giezen ontwierp een plan voor de Haagse Beek, begeleid door een publicatie, door Stroom hcbk mogelijk gemaakt, evenals de drie schetsopdrachten in dit verband aan de kunstenaars lan Hamilton Finlay. Remko Scha en Herman de Vries. WVC heeft een bedrag ter beschikking gesteld om deze schetsopdrachten uit te voeren. Stroom hcbk zet zich in om de plannen van Giezen te realiseren.

Een doorloop in Transvaal Voor de Transvaalwijk heeft Neel Korteweq in samenwerking met de dienst Stadsbeheer en de POS in Transvaal, een accentuering voor een 'doorloop' gemaakt in de gerenoveerde buurt tussen de Kockstraat en de Joubertstraat. Gelijktijdig werd hierbij het plein bij de gerenoveerde Pretoriusschool opgeknapt en het beschadigde werk van F. Lambalk en W. Tap hersteld.

17 Nieuwe initiatieven in 1992 Projecten waarbij Stroom hcbk op verzoek van andere personen of instellingen meedenkt of handelt

Een alternatief voor de haringkar door Ed Annink Voor de hoek Zoutkeetsingel en 's Gravesandelaan in Schilderswijk 8 maakt Ed Annink een plan in overleg met de bewonersorganisatie Achtzaam, die een sterke voorkeur had voor een verwijzing naar de legendarische haringkar bij de brug. Hiermee wordt het bedrag besteed van de Stadsvernieuwingsprijs die in 1991 werd toegekend aan de twee woonblokken van architect Vera Yanovschinsky op de kop van de 's Gravesandelaan.

Een vijver van Nour-Eddine Jarram De vijver in het Van der Vennepark ligt er vervuild en verwaarloosd bij, naast de opvallende woningen van de Portugese architect De Siza. Nour-Eddine Jarram is gevraagd een voorstel te doen om de vijver visueel en practisch beter in te richten.

Karola Pezarro bij de Schotlandpanden Voor de Schotlandpanden in de Boekhorststraat ontwerpt Karola Pezarro een inrichtingsplan voor de doorgang naar de woningen. Zij doet dit in overleg met de architect en de Algemene Woningbouwvereniging.

Een plein van Daan van Golden bij het ISS In overleg met de architect en de opdrachtgever van de nieuwbouw van het Institute of Social Studies, werkt Daan van Golden samen met boomchirurg Jorn Copijn aan een plan voor het binnen- en buitenplein bij dit complex aan de Zeestraat.

Een kunstplan voor de Hofvijvermusea Op verzoek van de stichting Hofvijvermusea, waarbij zes musea rond de Hofvijver zijn betrokken, werkt Stroom hcbk aan een plan van beeldende kunst in dit gebied. In beheer van het zogenaamde 'Zevende museum' moeten in en bui- ten de betrokken musea multidisciplinaire projecten gaan plaatsvinden.

Studie Slachthuisterrein door Fortuyn/O'Brien Voor het Slachthuisterrein bij de nieuwbouw van Rossi, onderzoekt Fortuvn/O'Brien de mogelijkheden voor beeldende kunst, in samenwerking met de dienst Stadsbeheer.

Kunst voor scholen In 1992 is Stroom hcbk het overleg begonnen met de dienst Onderwijs en Scholen in het Basis- en Voortgezet Onderwijs over de besteding van het percentagegeld voor beeldende kunst, behorend bij de verbouw en nieuwbouw van scholen. Op een algemene oproep in BK informatie kwamen vele reacties. Op basis van hun documentatie en moti- vatie zijn twintig kunstenaars geselecteerd, die het bestand vormen dat geraadpleegd wordt zodra een school zich geïnteresseerd toont in beeldende kunst. Bij een eerste onderzoek onder de basisscholen, bleek dat er slechts lage bud- getten beschikbaar waren. In dit verband werd gestart met het project 'Multiples voor Scholen'. Hans van Bentem. Peter Giele. Mieke van der Hoeven. Edwin Jansen en Peter Schoutsen werd gevraagd ieder een multiple te ontwerpen.

18 Los hiervan kreeg Martin Sjardijn de opdracht voor een werk bij de nieuwbouw van de basisschool Het Kompas aan de Da Costastraat.

Projecten waarvoor Stroom hcbk zelf het initiatief heeft genomen

Panorama in de Duinen van James Turrell Ter gelegenheid van het IFLA congres werd James Turrell gevraagd hoe hij voor Den Haag, mogelijk in de duinen, een ontwerp zou kunnen voorstellen in het verlengde van zijn eigen oeuvre. Vrij kort daarop kwam hij met een voorstel vergelijkbaar met het belangrijkste werk waaraan hij al tientallen jaren werkt, de Roden Crater in de Painted Desert in Arizona. Het model voor een openlucht lichtkamer in de Scheveningse duinen werd tijdens het IFLA congres gepresenteerd in een ruimte aan de Dr. Lelykade. Turrell gaf daarbij een voor- dracht over zijn werk en de betekenis van licht daarin. Bij deze gelegenheid gaf Peter Struycken eveneens een verhan- deling over licht in zijn werk. Stroom hcbk voert overleg met de dienst Stadsbeheer om een geschikte locatie te vinden voor Turrells project.

De Bocht van Guinee De stad als verzameling van betekenisvolle plekken, locaties die verbonden zijn met individuele en collectieve geschie- denissen, gebeurtenissen en gevoelens. Monumenten om een persoon of gebeurtenis te gedenken, zijn een vorm van verbeelding van het 'collectieve geheugen'. Een tiental Haagse kunstenaars bij wie een affiniteit met deze problema- tiek werd vermoed, kreeg de uitnodiging hierover na te denken. Vervolgens begonnen er gezamenlijke gespreksron- des in aanwezigheid van leden van de werkgroep Kunst in de Openbare Ruimte, Charles Dumas, toen nog werkzaam bij het Gemeentearchief en de Haagse kunsthistoricus Philip Peters. Gaandeweg kregen deze bijeenkomsten een zeer inspirerende uitwerking op de deelnemende kunstenaars: Dirk de Herder/Adriaan Nette. Leontine Liefferina. Rien Monshouwer. Arnold Mosselman. Maria Neefjes. Loek Nieuw. Ossip. Margit Rijnaard. Marjan Schoenmakers en Marcel Zalme. Dat bleek uit de verrassende voorstellen die zij tegen het eind van het jaar deden.

Experimenteerbudget Kunstenaars die ideeën hebben voor kunst in de openbare ruimte, daarvoor een plan willen ontwikkelen en onderzoek doen, kunnen nadat de aanvragen beoordeeld zijn door de werkgroep Kunst in de Openbare Ruimte, hiervoor een bij- drage van f 3.000 ontvangen. Hettv Looman. onderzoek beeld op locatie Onno Dirker. planontwikkeling Utrechtse Baan Aline Thomassen. 'Face-Present-Face' Zij ontwierp voor het donkere spoorviaduct Rijswijkseweg tien meer dan levens- grote portretten in de vorm van een ovaal.

Publiciteit De projecten van kunst in de openbare ruimte van Stroom hcbk werden besproken in: NRC/Handelsblad, de Volkskrant, Algemeen Dagblad, Telegraaf, Haagse Courant, het Binnenhof, de Posthoorn, Nu, Locatel, Radio West, Metropolis M, Archis, Vitrine, Vara televisie Sonja, KRO radio, Vara radio.

19 Samenstelling Bestuur, personeel 1992 Samenstelling Werkgroepen en commissies 1992

Bestuur Werkgroep Bijzondere Opdrachten Paul Noorman, voorzitter Jaap Guldemond, tot augustus 1992 Chris de Jong, secretaris-penningmeester Heiner Holtappels Liesbeth van Abbe, vanaf oktober 1992 Evert Maliangkay Ad van Dijk Joke Robaard, vanaf augustus 1992 Christie van der Haak Domeniek Ruyters, vanaf augustus 1992 Rudy Luijters Q.S. Serafijn, tot augustus 1992 Henk Rijzinga Babeth Vanloo Joop van der Waart Werkgroep Experimentele Film Personeelsleden Rien Hagen Lily van Ginneken, directeur Ingrid van Tol Esther de Leijster, adjunct-directeur vanaf mei 1992 Babeth Vanloo Jack van Beek Hildegard Blom, vanaf april 1992 Werkgroep Starters Jane Huldman Charlotte Ie Fèvre Bas Mulder Jan Gehien Peter van Oorde Christie van der Haak Jan Wijle, vanaf juni 1992 Barney de Krijger Nico Zwart Babeth Vanloo

Gedetacheerde personeelsleden Werkgroep Kunst in de Openbare Ruimte Lenie Biekramsingh, vanaf september 1992 Aris de Bakker, vanaf juni 1992 Sikko Jans, tot juni 1992 Waling Boers, vanaf juni 1992 Jan Gehien Jan van Grunsven, tot juni 1992 Ronald van Tienhoven, vanaf juni 1992 Jan Wijle, tot mei 1992 Jean van Wijk

Commissie Aankopen Artoteek 1992 Ella Derksen Jan Gehien Bettina Honig José Kolijn > :D CO I- c c c Michiel Morel Q. ö- ^ »< (0 < Erik Pape •a co Q) Q. Z o o (ü 5* 3 c Philip Peters m ö* ^ S f- o 3 (O Martin Rous jr. o fD O Jean van Wijk 3 < O O Toetsingscommissie Beroepsmatigheid Beeldende Kunstenaars, vanaf september 1992 Max Danser, voorzitter Paul Combrink Jurjen de Haan Mariëtte Josephus Jitta, tot november 1992 André Kraan, vanaf november 1992 Pim Piet

Plaatsvervangende leden Elmar Groen Inge van Haastert X c Üi (0 n ö- ■o c c John de Rijke c 3 Josephine Sloet O" o* er cr«• —• fD (D ^ n>

03 AOP Commissie, vanaf november 1992 O c r+ Jurriaan van Kranendonk, voorzitter 3* SL -h O (D er José Kolijn O fD H) c K -o Q} Barney de Krijger (D ■O Marius Quee (0 3 Gerrit-Jan de Rook u- n> VO Plaatsvervangende leden vo N> Maurits van der Laar, plv. voorzitter Nini Jonker Frits Linneman Maria Neefjes Jean van Wijk De financiële gegevens, die hieronder vermeld staan, zijn afkomstig uit de jaarrekening 1992. Deze jaarrekening is gecontroleerd door de accountants Coopers & Lybrand Dijker Van Dien.

STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER HET JAAR 1992

Baten Subsidies gemeente Den Haag en WVC ƒ 5.420.934 Vrijval geoormerkte subsidies ƒ 734.862 Interest ƒ 97.041 Diverse baten f 21.184 7 6.274.021 Lasten Organisatiekosten ƒ 1.372.752 Aktiviteiten Aankopen via Artoteek ƒ 428.000 Bijzondere opdrachten/proj. en flex. uitg. ƒ 285.855 Haagse kunstenaars krijgen de ruimte ƒ 75.552 Filmsubsidies ƒ 75.072 Aankopen t.b.v. derden ƒ 44.883 AOP-regeling ƒ 475.000 Overhead AOP-regeling Artoteek ƒ 15.155 Tentoonstellingssubsidies ƒ 271.841 Aankoopsubsidies ƒ 256.374 Publicaties en informatie ƒ 63.835 Opzet documentatie ƒ 94.946 Publiciteit en reklame ƒ 57.940 werkgroepen en commissies ƒ 73.383 Ouborg Prijs ƒ 55.499 Haags werk ƒ 32.904 Haagse kunstenaars in het buitenland ƒ 43.646 Onderstroom in de bovenkamer ƒ 64.344 Ontwikkeling atelierbeleid ƒ 17.865 Subsidies aan instellingen ƒ 60.000 IFLA ƒ 200.000 Auteursrechten f 3.000 f 2.695.094 Kunstopdrachten De Campagne ƒ 448.430 De Bocht van Guinee ƒ 502.140 Politiebureaus ƒ 98.565 VINK ƒ 27.000 Plekken-pleinen ƒ 43.500 Schotlandpanden ƒ 61.000 Tunnel RIjswIjkseweg ƒ 30.460 Experimenteerbudget ƒ 12.000 Musea Hofvijver ƒ 2.904 Laakkwartier ƒ 155 Schilderswijk ƒ 25.000 Van der Vennepark ƒ 8.260 Scholen ƒ 11.850 Transvaal ƒ 133.642 Symposium kunst in de openbare ruimte ƒ 77.729 Plein ISS ƒ 3.000 u De Kern Gezond ƒ 335.000 Overige f 259.220 ƒ 2.079.855

7 6.147.701

Batig saldo f 126.320 Fotobijschriften

A Mark Manders, 'Zelfportret als gebouw’ B, C Ferdi, 'Hortisculpture'

D Raoul Teulings, 'Monade/Nomade' (foto Guus Rijven, Leo van der Kleij)

Kunst in de openbare ruimte 1 Albert Goederond, Politiebureau A. Noordewierstraat 2 Petra Boolman, Politiebureau Beresteinlaan 3 Egied Simons, Politiebureau Vlaskamp 1 4 Multiples voor Scholen, Edwin Jansen

5 Multiples voor Scholen, Peter Schoutse (foto Edo Kuipers, Amsterdam) 6 Volksbuurtmuseum, Ateliers

7, 8 James Turrell, 'Panorama in de Duinen', model (foto Guus Rijven, Den Haag)

9 De Campagne, Andrea Blum, 'Surveillance Station' (foto Guus Rijven/Leo van der Kieij, Den Haag)

10 De Campagne, Harmen de Hoop, 'De Wachtkamer 34' (foto Guus Rijven/Leo van der Kieij, Den Haag)

11 De Campagne, Eric Colpaert, 'Cabane' (foto Guus Rijven/Leo van der Kieij, Den Haag)

12 De Campagne, Egied Simons, 'Gedogen/Wet', model (foto Guus Rijven/Leo van der Kieij, Den Haag)

De Bovenkamer 13 Mark Manders, 'Zelfportret als gebouw' 14 Barendsz & Van Moordt, 'Gray Matter'

15, 16 Felix Hess, Open atelier, 'Kazebotaru' (foto Jane Huldman, Den Haag)

17 Dirk de Herder, Open atelier (foto Jane Huidman, Den Haag)

18 Franz Kaiser, Beoordeling niet-westerse kunst, lezing (foto jane Huidman, Den Haag)

19,20 Horst Rickels, Open atelier (foto Jane Huidman, Den Haag)

Toussaintkade 55, Haagse kunstenaars krijgen de ruimte 21 Ori Ben-Zeëv, 'De slaapkamer van V' 22 Hans van der Pennen, kleibeelden 23 Agnes Juten, 'Epidermis'

24 Atelier B 141

Ottawa

25, 26 Inrichting tentoonstelling Blokhuis, Verhoog, Smith (fotoMaja Hoiman)

Colofon Tekst Stroom hcbk Fotografie Rob Kollaard Den Haag, tenzij anders vermeld Ontwerp Irma Boom, Amsterdam Druk Drukkerij EIco, Amsterdam

24 'V .^r-/

, ■ .. • '3

HL^

•f.iv'•' ,'ï •

m

25 26 1 'f

I

I

i

I

I

?1

(ii

i

l i

I