Ordu Tarihinden Izler
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ’NDEN TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NE ORDU TARİHİNDEN İZLER BAHAEDDİN YEDİYILDIZ KÜLTÜR YAYINLARI 6 Ordu Tarihinden İzler Ordu Tarihinden İzler 3 Bahaeddin YEDİYILDIZ HACIEMİROĞULLARIB EYLİĞİ’NDEN TÜRKİYEC UMHURİYETİ’NE ORDU TARİHİNDENİ ZLER 4 Ordu Tarihinden İzler Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı Kültür Yayınları - 19 HACIEMİROĞULLARI BEYLİĞİ’NDEN TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NE ORDU TARİHİNDEN İZLER ISBN: 978-605-67618-9-8 GENEL KOORDİNATÖR Suat OLĞUN YAYINA HAZIRLAYANLAR Servet GÜNGÖR Abdullah ÖZKAN EDİTÖR Ayşe AKSOY REDAKTÖR Mustafa DAĞIDIR GRAFİK TASARIM Ahmet Metin SEZER Muhammet Cihat DÖLEŞ Baskı Basıldığı Yer Yücem Tanıtım Ordu Baskı Tarihi Birinci Baskı Şubat 2018 1000 Adet Kitapta yer alan yazılar ve görsellerin sorumluluğu yazara ait olup, bütün yayın hakları Ordu Büyükşehir Belediyesine aittir. Telif sahibinin izni alınmadan kısmen veya tamamen basılamaz ve çoğaltılamaz. Para ile satılmaz. Ordu Tarihinden İzler 5 Merhum dedem Mustafa Asım ve Babam Senâi Yediyıldız’ın aziz hatıralarına... 6 Ordu Tarihinden İzler Ordu Tarihinden İzler 7 SUNUŞ Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi’nde uzun bir tarihi geçmişe sahip olan şehrimiz, tarihsel süreçte birçok topluluğa ev sahipliği yapmıştır. Köklü tarihiyle merak uyandıran bir şehir olan Ordu’muz, geleneksel yaşam kültürü, coğrafi konumu ve doğal güzellikleriyle de bir cazibe merkezidir. Tarih bilincine sahip bireylerden oluşan bir millet, geleceğini daha sağlam temeller üzerine inşa edecektir. Milletin, “millet olma” bilinci ve tarihsel süreçte ecdadı tarafından ortaya konulan eserlerin bilgisine vakıf olması çok önemlidir. Millet olma bilincinin oluşması da iyi bir tarih şuuru ile mümkündür. Tarihimizi doğru bir şekilde öğrenmek ve başta geleceğimizin teminatı olan gençlerimizin tarih adına doğruları öğrenmesini sağlamak bizlerin en temel görevlerinden biridir. Bu anlayışla ilimizi ve bölgemizi ilgilendiren bilimsel çalışmaları desteklemekte ve tarihi değeri olan eserlerimize sahip çıkmaktayız. 2 bin 300 yıllık geçmişi olan Kurul Kalesi’nde devam eden ve 2 bin 100 yıllık olduğu tahmin edilen tahtında oturan Kibele heykelinin bulunduğu kazı çalışmaları Büyükşehir Belediyemizce desteklenmektedir. Bunun yanında tarihi camilerimiz, Daniş- mentliler Beyliği döneminden kalan türbelerimiz, konaklarımız, çeşmelerimiz, caddelerimiz ve sokaklarımızın restorasyon çalışma- larını yaparak turizme kazandırmaktayız. Ordu Büyükşehir Belediyesi olarak kentimizin tanınırlığını artırmak adına kültürel ve sanatsal yayın faaliyetlerimizi sürdürüyoruz. Hemşehrilerimizin beğenerek okuyacağını düşün- düğümüz, belge niteliğinde olan bu eşsiz eseri bizlere hazırlayarak geçmişimize ayna tutan, bölgemizin tarihi hakkında çalışmalarını halen sürdüren değerli hocamız Prof. Dr. Bahaeddin YEDİYILDIZ’a teşekkür ediyoruz. Enver YILMAZ Ordu Büyükşehir Belediye Başkanı 8 Ordu Tarihinden İzler BAHAEDDİN YEDİYILDIZ 1944’te Hoşkadem’de (Kabataş-Ordu) doğdu. Sorbonne’da (Paris IV) sosyal tarih doktoru (1968-1975) oldu. 1976’da Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdârî Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü’ne öğretim görevlisi olarak atandı. 1983’te doçent, 1988’de ise profesör oldu. Yediyıldız, Hacettepe’de Edebiyat Fakültesi Dekan Yardımcılığı, Tarih Bölümü Başkanlığı, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Müdürlüğü gibi idarî görevlerde bulundu ve Senato üyeliği yaptı. Bir ara, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi kurucu dekanlığı görevini üstlendi; Matematik ve Tarih bölümlerinin kurucu başkanlıklarını yaptı; Yönetim Kurulu ve Senato üyesi olarak Üniversite’nin kuruluşuna katkıda bulundu (2004-2007). Muhtelif kamu kurumlarında ve STK’larda danışmanlık yaptı, komisyonlarda ve yönetim kurullarında görev aldı. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu’nun başkanlığını yaptı (2009-2012) ve bu kurumu yeniden yapılandırdı. Bir ara da Türkiye İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (İLESAM) Yönetim Kurulu Başkanlığı (1995-1997) görevini üstlendi. Kurmuş olduğu Aybastılılar ve Kabataşlılar Kurultayı’nın dört yıl başkanlık görevini yürüttü. Türk Tarih Kurumu Aslî Üyeliğine seçildi. Yediyıldız’a, Türk Ocağı “Ziya Gökalp Bilim Teşvik Armağanı” (28 Mart 1987), Yerel Televizyonlar Birliği “Halk Kahramanları Ödülü” (23 Aralık 2001) ve Hacettepe Üniversitesi 2008-2009 Akademik Yılı “Bilime Hizmet Ödülü” (29 Eylül 2009) verilmiştir. Eserlerinden Bazıları: -Institution du vaqf au XVIIIè siècle en Turquie -étude socio-historique, Ankara, 1985, (CNRS’in desteğiyle). 2. Baskı: Editions Ministère de La Culture, Ankara, 1990. -XVIII. Yüzyılda Türkiye’de Vakıf Müessesesi -Bir Sosyal Tarih İncelemesi-, TTK Yayını, Ankara, 2003. -Ordu Kazası Sosyal Tarihi, T.C. Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1985. -Ordu Tarihinden İzler, Ordulular Grubu, İstanbul, 2000; 2. Baskı: İstanbul, 2003. -Ordu Yöresi Tarihi’nin Kaynakları I-1455 Tarihli Tahrir Defteri - (Ü. Üstün ile birlikte),TTK Yayını, Ankara 1992. -Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları II -1485 Tarihli Tahrir Defteri- (Ü. Üstün ile birlikte), TTK Yayını, Ankara, 2002. -Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları Ordu Tarihinden İzler 9 III-1520 Tarihli Tahrir Defteri- (M. Öz ve Ü. Üstün ile birlikte), TTK Yayını, Ankara, 2002, -Tarih Tenkidinin Unsurları (Léon-E. Halkin’den çeviri), 3. Baskı, TTK Yayını, Ankara 2014. -Beşerî Bilim Teorileri (J. Freund’den çeviri), TTK Yayını, 2. Baskı, Ankara 1996. -Kapalıdan Açığa -Millî Kültürler ve İnsanî Medeniyet - (M. A. Lahbabî’den çeviri. Gözden geçirilmiş ikinci baskı), TDV Yayını, Ankara 1996. -Tarihler ve Yorumları (Avrupa Konseyince hazırlanan ortak bir kitabın çevirisi), TTK Yayını, Ankara, 2003. Editörü Olduğu Bazı Kitaplar: -Atatürk’ün Ölümünün 62. Yılında Cumhuriyet Türkiye’sinde Bilimsel Gelişmeler Sempozyumu, Ankara, 2001. -Atatürk’ten Günümüze Türkiye Ekonomisi, Ankara, 2002. -Dil, Kültür ve Çağdaşlaşma, Ankara, 2003. -Diriliş Yolunda Türk Düşüncesi -Necati Öner’e Armağan, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, 2013. -Türk Târihinde ve Kültüründe Tokat, Yayına Hazırlama (S. H. Bolay, M. S. Yazıcıoğlu ve M. Özdemir ile birlikte), Ankara 1987. -Millî Kültürler ve Küreselleşme, (Ç. Özdemir, F. Unan ile birlikte), Türk Yurdu Yayınları, Konya 1998. -Prof. Dr. Osman Turan’ın Eserinde Tarih ve Tarihçi İlişkileri (F. Unan, Y. Hacaloğlu ile birlikte), Ankara, 1998. -Doğumunun 112. Yılında Bir Kültür Klâsiğimiz: Yahyâ Kemâl (A. Y. Topuz ile birlikte), Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 1998. -Orta Karadeniz Kültürü (H. Kaynar, S. Küçük ile birlikte), Ankara 2005. -Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Diyarbakır (K. Tomenendal ile birlikte), Diyarbakır Valiliği ve TKAE Yayını, Ankara, 2008, 3 c. Kaynakça: Seda Şahin Ahmetaj, “Bahaeddin Yediyıldız”, Türkiye’nin Birikimleri: Tarih- çiler, Dizi Editörü: Hüseyin Türkan, İlke Yayınları, İstanbul, 2015, s. 268-283. Aynı yazar, “Bir Hayat, Üç Kavram ve Bir Medeniyet Bahaeddin Yediyıldız”, Bahaeddin Yediyıldız Armağanı (Ed. Ahmet Bican Ercilasun), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 2017, s. 3-25. “Bahaeddin Yediyıldız”, Ordulu Şairler ve Yazarlar Ansiklopedisi (Derleyen: Tevfik Karabulut ve Mus- tafa İşleyen), Ordu Büyük Şehir Belediyesi Yayınları, Ordu, 2016, s. 59-66. Fahri Unan, “Osmanlı Vakıf Tarihçiliğinin Öncüsü Bahaeddin Yediyıldız”, Yaşayan Türk Tarihçileri (Ed. Ahmet Şimşek), Pegem Akademi Yay., Ankara 2017, s. 93-106. 10 Ordu Tarihinden İzler Ordu Tarihinden İzler 11 İÇİNDEKİLER SÖZBAŞI 13 ÖNSÖZ 17 Birinci Bölüm Tarihin Oluşumu ve Değişme 23 İkinci Bölüm Millî Kültürler ve Küreselleşme 35 Üçüncü Bölüm Tarihi Zemin ve Sosyal Yapı 43 Dördüncü Bölüm Kimlik Bunalımı 81 [Dördüncü Bölüm Ek] [Orta Karadenizlinin Kimliği] 93 Beşinci Bölüm Ordu Adı 105 Altıncı Bölüm Şahıs Adları 123 Yedinci Bölüm Yer adları 135 [Yedinci Bölüm Ek 1] [Ordu Kabataş’ta Tarihî Bir Kurum: Kargu (Ateş Kulesi) ve Hoşkadem ve Beylerli Köylerinin Doğuşu] 143 [Yedinci Bölüm Ek 2] [Ulubey’de İki Köyün Tarihî Arka Planı Şayib (Güzelyurt) ve Meşayih (Aydınlar)] 175 Sekizinci Bölüm Ordu Folklorunun Tarihi Kökenleri 189 Dokuzuncu Bölüm Ordu-İstanbul Kültür İlişkisi 203 [Dokuzuncu Bölüm Ek] [İstanbul’dan Ordu’ya Yansıyan İnsan Modeli] 219 Onuncu Bölüm Mehmet Paşa Vakfı 231 On Birinci Bölüm Ahiyândan Niksarlı Ahi Pehlivan 243 On İkinci Bölüm Kuzköy Yatırı ya da Abdalân-ı Rûm’dan Şit Abdal 255 On Üçüncü Bölüm [Aybastı-Kabataş Kurultayları] 277 KAYNAKÇA 309 DİZİN 321 12 Ordu Tarihinden İzler Ordu Tarihinden İzler 13 SÖZBAŞI Aybastı-Kabataş Kurultayı adıyla bilimsel bir sivil toplum hareketinin hazırlık çalışmalarına, 1999 yılının ilk aylarında başlamıştık. Türkiye’nin muhtelif yerlerinde, hatta dünyanın farklı ülkelerinde yaşayan Aybastılı ve Kabataşlıları 19 Temmuz 2000 tarihinde Aybastı’ya davet edecektik. Öğleye kadar uzmanlar tarafından yöremizin çeşitli problemleri hakkında bilimsel tahliller yapılacaktı. “Serbest Kürsü” adı verilen öğleden sonraki oturumda da isteyen herkes söz alıp konuşabilecekti. Böylece bir farkındalık oluşturmaya gayret edecek, yöremizin kalkınmasına ve toplumumuzun mutluluğuna katkıda bulunmak için çaba gösterecektik. Hazırlıklarımız hızla ilerliyordu. Bu arada, kurultaya kadar, Ordu ile ilgili bir de kitap hazırlama düşüncesi ortaya çıktı. Bu konuda daha önce yazmış olduğum ve yayınladığım makalelerim vardı. Bunları gözden geçirip ilaveler yapmak suretiyle Ordu Tarihinden İzler’i hazırladım. Kitap basıldı. Belirlediğimiz günde Kurultay Aybastı’da büyük bir katılımla toplandı. Bilim adamları, uzmanlar, her seviyedeki yöneticiler ve halk ile birlikte çok verimli bir çalışma yapıldı. Ve bir Kurultay Bildirgesi hazırlandı. Bu bildirge, Perşembe Yaylası’nda şenliklerin