ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ و ﺑﻴﻮﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ، ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم، ﺷﻤﺎره ﻳﺎزدﻫﻢ، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1391، ﺻﻔﺤﻪ 32-23 درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ: 16/12/1389 ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻬﺎﻳﻲ: 1391/02/03
ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ دو ﮔﻮﻧﻪ .Eremopoa persica (Trin.) Roshev و .E. songarica (Schrenk.) Roshev ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﻔﺎت رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ و دادهﻫﺎي ﻛﺮوﻣﻮزوﻣﻲ
ﺳﺮور رﺣﻤﺎﻧﻴﺎن و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ رﺣﻴﻤﻲﻧﮋاد رﻧﺠﺒﺮ * ﮔﺮوه زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ، داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم، داﻧﺸﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن، اﺻﻔﻬﺎن، اﻳﺮان
ﭼﻜﻴﺪه ﺗﻌﺪاد 58 ﺟﻤﻌﻴﺖ از دو ﮔﻮﻧﻪ Eremopoa persica و E. songarica ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده Poaceae از ﻃﺎﻳﻔﻪ Festuceae (Poacea) از ﻟﺤﺎظ رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ در اﻳﺮان ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ، ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ، ﻋﺪد ﻛﺮوﻣﻮزوﻣﻲ 7 ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺷﻤﺎرش ﺷﺪ ﻛﻪ اﻋـﺪاد ﻣﻴﺘﻮزي ﺷﻤﺎرش ﺷﺪه 2n=14 و 2n=21 ﺑﺮاي E. persica و 2n=28 ﺑﺮاي E. songarica در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ دﻳﭙﻠﻮ-، ﺗﺮﻳﭙﻠﻮ- و ﺗﺘﺮاﭘﻠﻮﺋﻴﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺣﺎﺻﻞ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ دو ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﺷـﺪ ه Eremopoa persica و E. songarica ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دو وارﻳﺘﻪ در ﮔﻮﻧﻪ E. persica در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد. واژه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي: Eremopoa، رﻳ ﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ، ﻋﺪد ﻛﺮوﻣﻮزوﻣﻲ، اﻳﺮان
ﻣﻘﺪﻣﻪ Bor (1970) دو ﮔﻮﻧــﻪ E. persica (ﺑــﺎ دو وارﻳﺘــﻪ ﺟﻨﺲ Eremopoa ﺗﻮﺳـﻂ Roshevitz و E. persica Shishkin و E. songarica) و .E. bellula Roshev (1934) ﺑﺮ ﭘﺎﻳـﻪ .Poa persica Trin در ﻓﻠـﻮر ﺷـﻮروي (Regel) را در اﻳـــــﺮان ﻣﻌﺮﻓـــــﻲ ﻧﻤـــــﻮد. دو ﮔﻮﻧـــــﻪ (ﺳﺎﺑﻖ) ﺑﺎ ﺷﺶ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪ. Parsa (1950) ﺗﻌﺪاد E. Songarica 5 و E. persica را ﻛــﻪ Bor (1970) ﺑــﻪ ﮔﻮﻧـــــﻪ: .E. arundinacea (L.) Roshev، ﻋﻨﻮان دو وارﻳﺘﻪ از ﮔﻮﻧﻪ E. persica ﺑﻪ رﺳﻤ ﻴﺖ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ .E. oxyglumis ،E. persica (Trin.) Roshev ﺑﻮد ﺑـﻪ وﺳـﻴﻠﻪ Roshevitz و Parsa ،(1934) Shishkin .E songarica (Sherenk.) ،(Boiss.) Roshev (1950) و Miller (1987) ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دو ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ در .Roshev و .E. nephlochloides Roshev را ﺑــﺮاي ﻧﻈــﺮ ﮔ ﺮ ﻓ ﺘ ــﻪ ﺷــﺪ. ﻫﻤﭽﻨــﻴﻦ Tutin و ﻫﻤﻜــﺎران (1980)، ﻛﺸﻮر اﻳﺮان ﺑﻪ رﺳﻤ ﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ . ﻣﺒﻴﻦ (1358) ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻮﻧﻪ E. songarica را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻮﻧـﻪ اي ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺑـﺮاي ﻓﻠـﻮر E. persica را در ر ﺳﺘﻨﻲﻫﺎي اﻳﺮان ذﻛﺮ ﻛﺮده اﺳﺖ. اروﭘﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺳﻴﺘﻮﻟﻮژي اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه ﺑـﺮ
24 ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ و ﺑﻴﻮﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ، ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم، ﺷﻤﺎره ﻳﺎزدﻫﻢ، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1391
روي اﻳﻦ دو ﺗﺎﻛﺴﻮن ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﻋﺪد دﻳﭙﻠﻮﺋﻴﺪ 14 ﺟﻤــــﻊ آوري ﺷــــﺪ و 58 ﻧﻤﻮﻧــــﻪ ﻣﺘﻌﻠــــﻖ ﺑــــﻪ TARI و 28 ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﻴــﺐ ﺑــﺮاي E. persica و E. songarica (ﻫﺮﺑـــﺎرﻳﻮم ﻣﺆﺳﺴـــﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘـــﺎت ﺟﻨﮕـــﻞ ﻫـــﺎ و ﻣﺮاﺗـــﻊ (Goukasian and Nazarova, ﮔـﺰارش ﺷـ ـﺪهاﺳــﺖ ﻛﺸــــﻮر) و HUI (ﻫﺮﺑــــﺎرﻳﻮم داﻧﺸــــﮕﺎه اﺻــــﻔﻬﺎن ) (1998. ﻫﺪف اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ، ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻈـﺮات ﻣﺘﻔـﺎوت اراﺋـﻪ اﺳـــﺖ، ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ و ﺑﺮرﺳـــﻲ ﺷـــﺪ . ﺷـــﻜﻞ 1 ﻧﻘﺸـــﻪ ﺷﺪه ﭘﻴﺮاﻣﻮن دو ﺗﺎﻛﺴـﻮن E. persica و E. songarica ﭘـــﺮاﻛﻨﺶ ﺟﻤﻌﻴـــﺖ ﻫـــﺎي ﻣﻄﺎﻟﻌـــﻪ ﺷـــﺪه را ﻧﺸـــﺎن در اﻳــﺮان ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از داده ﻫــﺎي رﻳﺨـ ـﺖﺷــﻨﺎﺧﺘﻲ و ﺳﻴﺘﻮﻟﻮژي اﺳﺖ. ﻣــﻲ دﻫــﺪ. ﺗﻌــﺪاد 7 ﻧﻤﻮﻧــﻪ ﺟﻤﻌﻴﺘــﻲ از ﺳﺮاﺳــﺮ داﻣﻨــﻪ ﻣﻮاد و روش ﻫﺎ اﻧﺘﺸــﺎر اﻳــﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋــﻪ ﺑــﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌــﺎت ﻛﺮوﻣــﻮزوﻣﻲ در ﻣﺠﻤــﻮع، ﺗﻌــﺪاد 91 ﻧﻤﻮﻧــﻪ ﺟﻤﻌﻴﺘــﻲ ﻛــﻪ 33 اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ. ﻧﻤﻮﻧــﻪ آن ﺑــﻪ ﺻــﻮرت اﻧﺤﺼــﺎري ﺑــﺮاي اﻳــﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ
ﺷﻜﻞ 1- داﻣﻨﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دو ﮔﻮﻧﻪ E. songarica و E. persica در اﻳﺮان ■ E. persica و ● E. songarica
ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ 7 ﺻـﻔﺖ ﻛﻤ ـﻲ و 26 ﺑـــﻪ ﻋﻨـــﻮان ﻳـــﻚ OTU در ﻧﻈـــﺮ ﮔﺮﻓﺘـــﻪ ﺷـــﺪ . ﺻﻔﺖ ﻛﻴﻔﻲ ﺑﺮ روي 600 ﻓﺮد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑـﻪ 91 ﺟﻤﻌﻴـﺖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳـﺘﺮﻳﻮ ﻣﻴﻜﺮوﺳـﻜﻮپ و اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ (ﺟـﺪول 1). ﺑـﻪ ﻣﻨﻈـﻮر ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻓﻨﺘﻴـ ﻚ ﻛﺎﻏــﺬ ﻣﻴﻠــﻲ ﻣﺘــﺮي ﻳــﺎ ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از ﺧــﻂ ﻛــﺶ ﻛﻠﻴﻪ ﺻﻔﺎت ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﺣﺎﻟﺘﻪ در آﻣﺪ. ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘـﺮي و ﭼﺸـﻢ ﻏﻴـﺮ ّﻣﺴـﻠ ﺢ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ و
ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ دو ﮔﻮﻧﻪ .Eremopoa persica (Trin.) Roshev و .E. songarica (Schrenk.) Roshev ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ... 25
واژه ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﺑـﺮ ﭘﺎﻳـ ﻪ Stearn (1983) ﺑﺬر ﺑﺮﺧﻲ از ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫـﺎ از ﺳـﻮﻟﻔ ﻮرﻳﻚ اﺳـﻴﺪ ﻳـﻚ اﺳﺖ. ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺧﻮﺷﻪ اي UPGMA داده ﻫـﺎ ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻪ ﻣﺪت ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮاي از ﺑﻴﻦ ﺑـﺮدن ﭘﻮﺳـﺘﻪ ﺿــﺮﻳﺐ ﺷــﺒﺎﻫﺖ (SM, Simple Matching) و ﺑــﺎ ﺳــﺨﺖ داﻧــﻪ ا ﺳ ــﺘﻔﺎده ﺷــﺪ. ﭘـ ـﺲ از ﺗﻘﺮﻳﺒـ ـﺎ ً 5-6 روز اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار .Ntsys pc ﻧﺴﺨﻪ 0/2 اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﺑﺬرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻃﻮل رﻳﺸﻪ آﻧﻬـﺎ 5/1-2 ﺳـﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘـﺮ ﺑـﻮد ﺑـــﻪ ﻣﻨﻈـــﻮر ﺑﺮرﺳـــﻲ ﺳﻴﺘﻮﺗﺎﻛﺴـــﻮﻧﻮﻣﻲ از روش اﻧﺘﺨــﺎب ﺷــﺪ. در اﻳــﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ، از ﭘــﻴﺶ ﺗﻴﻤــﺎر آﻟﻔــﺎ- Agayev (1996) و ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﻣﻴﺘــﻮز ﺑﺎﻓــﺖ ﻣﺮﻳﺴــﺘﻤﻲ ﺑﺮوﻣﻮﻧﻔﺘـــﺎﻟﻴﻦ، ﺗﺜﺒﻴــ ـﺖﻛﻨﻨـــﺪه ﻟﻴﻮﺗﺴـــﻜﻲ ﺣـــﺎوي اﻧﺘﻬﺎي رﻳﺸﻪ ﺑﻪ روش ﻟ ـ ﻪ ﻛـﺮدن (squash method) ﻛﺮوﻣﻴﻚ اﺳﻴﺪ ﻳﻚ درﺻﺪ و ﻓﺮمآﻟﺪﺋﻴـﺪ 10 درﺻـﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. از ﻫﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻌﺪادي ﺑﺬر ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴـﺎوي و رﻧـﮓ آﻣﻴـﺰي ﺑـ ﻪ وﺳـﻴﻠ ﻪ ﻣﺤﻠـﻮل ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻳﺪ و درون ﭘﺘـﺮي دﻳـﺶ ﻫﻤﺎﺗﻮﻛﺴﻴﻠﻴﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ. ﭘﻬﻨﻪ ﻫﺎي ﻛﺮوﻣﻮزوﻣﻲ ﺣـــﺎوي ﻛﺎﻏـــﺬ ﺻـــﺎﻓﻲ در اﻧﻜﻮﺑـــﺎﺗﻮر 26 درﺟـــﻪ ﭘﺲ از ﻟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻋﺪﺳﻲ 100 در زﻳﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳـﻜﻮپ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﮔﺮاد ﻗﺮار ﮔﺮﻓـﺖ . ﺑـﺮاي از ﺑـﻴﻦ ﺑـﺮدن ﺧـﻮاب Olympus BX 40 ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻋﻜﺲ ﺑﺮداري ﺷﺪ.
ﺟﺪول 1- ﺻﻔﺎت رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻤ ﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪه در ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ از دو ﮔﻮﻧﻪ E. persica و E. singarica ردﻳﻒ ﺻﻔﺎت ﻛﻴﻔﻲ ردﻳﻒ ﺻﻔﺎت ﻛﻴﻔﻲ 1 ﻃﻮل ﺳﻨﺒﻠﻚﻫﺎ در ﺳﻨﺒﻠﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ 18 ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻄﺢ ﺳﺎﻗﻪ 2 ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺑﺎروري ﺳﻨﺒﻠﻚﻫﺎ در 1 ﺗﺎ 2 ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﮔﺮهﻫﺎي 19 ﺧﻄﻲ ﻳﺎ ﭘﻬﻦ ﺑﻮدن ﺑﺮگ ﺳﻨﺒﻠﻪ 3 ﺷﻜﻞ ﻧﻮك ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ﮔﺮد ﻳﺎ ﺗﻴﺰ اﺳﺖ؟ 20 ﺷﻜﻞ ﻛﻠﻲ ﮔﻴﺎه (ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﻳﺎ ﻣﺘﺮاﻛﻢ) 4 ﻧﺴﺒﺖ ﭘﻮﺷﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﺒﻠﻚﻫﺎ 21 ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ 5 وﺿﻌﻴﺖ ﭘﻮﺷﻪ از ﻧﻈﺮ ُﻛ ﺮك 22 ﺟﻨﺲ ﻏﻼف 6 وﺿﻌﻴﺖ ﭘﻮﺷﻪﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ 23 وﺿﻌﻴﺖ ﻟﺒﻪ ﻏﻼف 7 ﺟﻨﺲ ﭘﻮﺷﻪ 24 ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻞ ﻟﺒﻪ ﻏﻼف 8 وﺟﻮد ُﻛ ﺮك روي ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ 25 ﺟﻨﺲ زﺑﺎﻧﻚ 9 ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻞ ﭘﺸﺖ ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ 26 ﺟﻨﺲ ﭘﻮﺷﻴﻨﻚ (ﻟﻮدﻳﻜﻮل) 10 وﺟﻮد ﻳﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺳﻴﺨﻚ در ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ ردﻳﻒ ﺻﻔﺎت ﻛﻤ ﻲ 11 وﺟﻮد ﻳﺎ ﻋﺪم ﺑﺮﻳﺪﮔﻲ اﻧﺘﻬﺎي ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ اوﻟﻴﻪ (ﻟﻤﺎ) 1 ﻃﻮل ﮔﻴﺎه 12 ﺟﻨﺲ ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﻲ 2 ﻃﻮل ﺳﻨﺒﻠﻪ 13 ﻫﻤﮕﺮا ﻳﺎ واﮔﺮا ﺑﻮدن ﺳﻨﺒﻠﭽﻪﻫﺎ در ﺳﻨﺒﻠﻚ 3 ﭘﻬﻨﺎي ﺳﻨﺒﻠﻪ در ﻋﺮﻳﺾﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻮرد اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي
14 ﺑﺮرﺳﻲ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻄﺢ ﺳﺎﻗﻪ ﻓﺮﻋﻲ 4 ﺗﻌﺪاد اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت در ﻫﺮ ﮔﺮه در ﺳﻨﺒﻠﻪ 15 ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻞ ﺳﺎﻗﻪ ﻓﺮﻋﻲ 5 ﻃﻮل ﺳﻨﺒﻠﻚ 16 ﺻﺎف ﻳﺎ ﻛﻨﮕﺮهدار ﺑﻮدن ﺳﺎﻗﻪ ﻓﺮﻋﻲ 6 ﺗﻌﺪاد ﺳﻨﺒﻠﭽﻪ ﻫﺎ در ﺳﻨﺒﻠﻚ 17 رﻧﮓ ﺳﺎﻗﻪ 7 ﭘﻬﻨﺎي ﺑﺮگ
ﻣﺸﺎﻫﺪات E. persica و E. songarica وﻳﮋﮔـﻲ ﻫـﺎي زﻳـﺮ اﺳـﺖ : ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه ﺑـﺮ روي ﺻـﻔﺎت ﺑﺮوﻣﻨــﺪي ﮔﻴــﺎه، ﺗﻌــﺪاد ﮔﻠﭽــﻪ در ﺳــﻨﺒﻠﻚ، واﮔﺮاﻳــﻲ و رﻳﺨـــ ﺖﺷ ﻨ ﺎ ﺳـــ ﻲ ﻛﻤ ـ ــﻲ و ﻛ ﻴ ﻔـــ ﻲ ﺻـــ ﻔ ﺎ ت ﺑـــ ﺎ ﺗـــ ﺄ ﺛ ﻴ ﺮِ ﻫﻤﮕﺮاﻳﻲ ﮔﻠﭽﻪﻫﺎ، ﺗﻌﺪاد اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت ﻓـﺮاﻫﻢ در ﮔـﺮه ﻫـﺎي ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻴﻚ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﺟﺪا ﺳﺎزي ﺗﺎﻛﺴﻮن ﻫﺎي ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺷﻜﻞ ﻛﻠ ّﻲ ﮔﻴـﺎه ﻛـﻪ ﻣﺘـﺮاﻛﻢ ﻳـﺎ ﭘﺮاﻛﻨـﺪه اﺳـﺖ،
٢٥
26 ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ و ﺑﻴﻮﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ، ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم، ﺷﻤﺎره ﻳﺎزدﻫﻢ، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1391
ﺧﻄﻲ ﻳﺎ ﭘﻬﻦ ﺑﻮدن ﺑﺮگ، رﻧﮓ ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ ﮔﻞ آذﻳـﻦ ، در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ، ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺘﺎﻓﺎز وﺟﻮد ﻳﺎ ﻋﺪم ﭘﻮﺷﺶ ﻛ ُ ﺮﻛﻲ ﭘﻮﺷﻴﻨ ﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ. ﺑﺎ ﻋﺪﺳﻲ 100 ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮپ Olympus DP12 ﻋﻜـﺲ دﻧــﺪروﮔﺮام ﺣﺎﺻــﻞ از ﺗﺤﻠﻴــﻞ ﺧﻮﺷــﻪ اي UPGMA ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪ. ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺳـﻴﺘﻮﻟﻮژي ﺟـﻨﺲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﺿﺮﻳﺐ ﺷﺒﺎﻫﺖ SM در ﺷﻜﻞ 2 ﻧﺸﺎن E. remopoa در اﻳــﺮان ﻧ ﺸ ــ ﺎندﻫﻨــﺪه وﺟــﻮد ﺳــﻪ ﺳــﻄﺢ داده ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﻧﺸـﺎن ﻣـﻲ دﻫـﺪ ﻛـﻪ از ﻟﺤـﺎظ ﭘﻠﻮﺋﻴﺪي دﻳﭙﻠﻮ-، ﺗﺮﻳﭙﻠﻮ- و ﺗﺘﺮاﭘﻠﻮﺋﻴﺪ و ﻋﺪد ﭘﺎﻳﻪ x=7 در ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ، 5 ﺧﻮﺷﻪ اﺻﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖﻫـﺎي ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ دو ﺗﺎﻛﺴـﻮن E. persica و اﻓﺮاد ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪه ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ ﺧﻮﺷﻪﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧـﻲ E. songarica اﺳﺖ. ﺳﻄﺢ ﺗﺮﻳﭙﻠﻮﺋﻴﺪي در اﻳﻦ ﺟـﻨﺲ و ﺻﻔﺎت رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ داراي ﺷﺒﺎﻫﺖ و ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ اﺳﺖ و ﻧﻴﺰ اﻳﻦ دو ﺗﺎﻛﺴﻮن ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر در اﻳـﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ًﻧﺴﺒﺘﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﮔﻮﻧﻪ در ﻛﻨـﺎر ﻳﻜـ ﺪﻳﮕﺮ ﺷــﺪ. ﻋــﺪد دﻳﭙﻠﻮﺋﻴــﺪ (2n) ﻣﺸــﺎﻫﺪه ﺷــﺪه در ﺗﺎﻛﺴــﻮن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﻣ ﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي ﻛـﻪ ﺑـﻴﻦ E. persica ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ 14 و 21 اﺳـﺖ . 4 ﺟﻤﻌﻴـﺖ از اﻳـﻦ دو ﺗﺎﻛﺴــﻮن E. persica و E. songarica وﺟــﻮد دارد، ﺗﺎﻛﺴﻮن ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪ، ﻧﺘﺎﻳﺞ در ﺷﻜﻞ 2 اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي ﻫﺮ ﻳﻚ از دو ﺗﺎﻛﺴـﻮن ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺨﻠـﻮط ﻋـــــﺪد دﻳﭙﻠﻮﺋﻴـــــﺪي ﺑﺮاﺑـــــﺮ ﺑـــــﺎ 28 در ﺗﺎﻛﺴـــــﻮن در اﻳﻦ دﻧﺪروﮔﺮام ﻻﻧﻪﮔﺰﻳﻨﻲ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ . ﺑﻴﺸـﺘﺮﻳﻦ ﺷـﺒﺎﻫﺖ E. songarica دﻳﺪه ﺷﺪ. ﻫﻤﻪ ﻛﺮوﻣـﻮزوم ﻫـﺎي اﻳـﻦ دو در اﻳــﻦ دﻧــﺪروﮔﺮام 97 درﺻــﺪ و ﻛﻤﺘــﺮﻳﻦ ﺷــﺒﺎﻫﺖ 65 ﺗﺎﻛﺴﻮن ﻣﺘﺎﺳﺎﻧﺘﺮﻳﻚ و اﻧﺪازه ﻛﺮوﻣﻮزومﻫﺎ ًﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺮاﺑـﺮ ، درﺻﺪ اﺳﺖ. ﺑﺪون ﺗﻨﻮع در اﻧﺪازه و ﺑﺪون ﻣﺎﻫﻮاره اﺳﺖ.
ﺷﻜﻞ 2- دﻧﺪروﮔﺮام UPGMA ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺿﺮﻳﺐ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺳﺎده اﻧﻄﺒﺎق (simple matching coefficient) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮرﺳـﻲ 33 ﺻـﻔﺖ دو ﺣﺎﻟﺘﻪ رﻳﺨﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻲ در ﻣﻴﺎن60 ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ دو ﺗﺎﻛﺴـﻮن E. persica و E. songarica در اﻳـﺮان اﺳـﺖ . داﻳـﺮه ﺑـﺰرگ ﻧﺸـﺎن دﻫﻨـﺪه ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي E. persica و ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺷﻜﻞ ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي E. songarica را ﻧﺸﺎن ﻣـﻲ دﻫـﺪ ﻛـﻪ در ﺑـﻴﻦ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻫـﺎي E. persica ﻻﻧﻪﮔﺰﻳﻨﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ.
ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ دو ﮔﻮﻧﻪ .Eremopoa persica (Trin.) Roshev و .E. songarica (Schrenk.) Roshev ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ... 27
ﺷﻜﻞ 3- ﭘﻬﻨﻪﻫﺎي ﻛﺮوﻣﻮزوﻣﻲ و ﻛﺎرﻳﻮﺗﻴﭗ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺮوﻣﻮزوﻣﻲ دو ﺗﺎﻛﺴﻮن E. persica و E. songarica
A: ﭘﻬﻨﻪ ﻣﻴﺘﻮزي و ﻛﺎرﻳﻮﺗﻴﭗ ﺟﻤﻌﻴﺖ (اﺷﻨﻮﻳﻪ ﺑﻪ اروﻣﻴـﻪ ) از ﺗﺎﻛﺴـﻮن E. persica؛ B: ﭘﻬﻨـﻪ ﻣﻴﺘـﻮزي و ﻛﺎرﻳﻮﺗﻴـﭗ ﺟﻤﻌﻴـﺖ (اﺷـﻨﻮﻳﻪ ﺑـﻪ اروﻣﻴـﻪ ) ﺗﺮﻳﭙﻠﻮﺋﻴﺪ و 2n=21 از ﺗﺎﻛﺴﻮن E. persica؛ C: ﭘﻬﻨﻪ ﻣﻴﺘﻮزي و ﻛﺎرﻳﻮﺗﻴﭗ ﺟﻤﻌﻴﺖ (آﺑﺸﺎر ﺳﻤﻴﺮم) از ﺗﺎﻛﺴﻮن E. songarica؛ D: ﭘﻬﻨـﻪ ﻣﻴﺘـﻮزي و ﻛﺎرﻳﻮﺗﻴﭗ ﺟﻤﻌﻴﺖ (اﻣﻴﺮآﺑﺎد) ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﺎﻛﺴﻮن E. persica؛ E: ﭘﻬﻨﻪ ﻣﻴﺘـﻮزي و ﻛﺎرﻳﻮﺗﻴـﭗ ﺟﻤﻌﻴـﺖ (اراك ﺑـﻪ ﻣﻼﻳـﺮ ) از ﺗﺎﻛﺴـﻮن E. persica؛ F: ﭘﻬﻨﻪ ﻣﻴﺘﻮزي و ﻛﺎرﻳﻮﺗﻴﭗ (آﺑﮕـﺮم ﻗﻴﻨﺮﺟـﻪ ) از ﺗﺎﻛﺴـﻮن E. persica؛ G: ﭘﻬﻨـﻪ ﻣﻴﺘـﻮزي و ﻛﺎرﻳﻮﺗﻴـﭗ ﺟﻤﻌﻴـﺖ (ﻛﺎﻣﻴـﺎران ) ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﺗﺎﻛﺴـﻮن .E. persica
28 ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ و ﺑﻴﻮﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ، ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم، ﺷﻤﺎره ﻳﺎزدﻫﻢ، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1391
ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﻴﺠ ﻪﮔﻴﺮي ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺻﻔﺎت ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻮد و ﺑﻘﻴﻪ دو ﮔﻮﻧـــﻪ E. Songarica و E. persica ﺗﻮﺳـــﻂ ﺻﻔﺎت ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻴﻚ ﻧﺪارد. در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، Parsa ،(1934) Roshevitz (1950) و Miller (1987) ﺣﺪود اﻳﻦ دو ﮔﻮﻧﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪه در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺪوش و ﺟﺪاﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دو ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ آنﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺻـﻔﺖ ، ﺟﺰﺋـﻲ اﺳـﺖ . ﻟـﺬا ﺑـﺮ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﺻـﻔﺎت رﻳﺨـﺖ ﺷﻨﺎﺳـﻲ اﺳــﺎس داد هﻫــﺎي ﺣﺎﺻــﻞ از ﺳــﻴﺘﻮﻟﻮژي و ﻣﺸــﺎﻫﺪه ﭘﻬﻨــﻪ ﻛﻤ ﻲ و ﻛﻴﻔﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﺑﺨ ـﺶ روﻳﺸ ـﻲ و زاﻳﺸ ـﻲ ، ﺗﺮﻳﭙﻠﻮﺋﻴﺪي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 21، ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮي ﻛﺮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺻﻔﺎت اﻓﺘﺮاﻗﻲ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ دو ﺗﺎﻛﺴﻮن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ، ﺑﻪ دو ﺗﺎﻛﺴﻮن در واﻗﻊ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻳـﻚ ﮔﻮﻧـﻪ اﻧـﺪ و ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺗﻤـﺎﻳﺰ ﺟﻤﻌﻴـﺖ ﻫـﺎي ﻣﺘﻌﻠـﻖ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻳـﻚ از دو ﺗﻤﺎﻳﺰات رﻳﺨﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺟﺰﺋﻲ ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ در ﻛﻠﻴـﺪ زﻳـﺮ ﺗﺎﻛﺴﻮن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﻮﻧـﻪ ﻣﺴـﺘﻘﻞ اﻣﻜـﺎن ﭘـﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴـﺖ . آورده ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮان آﻧﻬـﺎ را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان دو وارﻳﺘـﻪ از ﺻﻔﺎﺗﻲ ﭼﻮن ﺑﻠﻨﺪي ﮔﻴﺎه، ﺗﻌﺪاد ﮔﻠﭽﻪ در ﺳـﻨﺒﻠﻚ، ﺗﻌـﺪاد ﮔﻮﻧﻪ E. persica ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد. اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﮔﻴـﺮي ﺑـﺎ ﻧﻈـﺮ اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت ﻓﺮاﻫﻢ در ﮔﺮه ﻫﺎي ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺷ ـﻜﻞ ﻛﻠ ّـ ﻲ ﮔﻴـﺎه ﻛـﻪ Bor (1970) ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ دارد. ﻛﻠﻴﺪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺟـﺪاﻳﻲ ﻣﺘﺮاﻛﻢ ﻳﺎ ﭘﺮاﻛﻨﺪه اﺳﺖ، ﺧﻄﻲ ﻳﺎ ﭘﻬﻦ ﺑﻮدن ﺑﺮگ، رﻧـﮓ دو وارﻳﺘـﻪ E. persica و E. songarica در ذﻳـﻞ آورده ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻲ ﮔﻞ آذﻳـﻦ ، وﺟـﻮد ﻳـﺎ ﻋـﺪم ﭘﻮﺷ ـﺶ ﻛ ُ ﺮﻛ ـﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ.
1- ﺗﻌﺪاد ﮔﻠﭽﻪﻫﺎ از 3 ﻋﺪد ﺑﻴﺸﺘﺮ، ﻃﻮل ﮔﻴﺎه ﻣﻌﻤ ﻮﻻ ً از 10-60 ﺳﺎ ﻧﺘﻲﻣﺘﺮ، ﺑﺮگ ﻫﺎ ﺧﻄﻲ ﭘﻬﻦ ﺑﺎ ﭘﻬﻨﺎي 2-4 ﻣﻴ ﻠﻲﻣﺘﺮ، ﻧﻮك ﺑﺮگ ﺗﻴﺰ (E. persica var persica ...... (acute 2- ﺗﻌﺪادﮔﻠﭽﻪﻫﺎ 1-3 ﻋﺪد، ﻃﻮل ﮔﻴﺎه از 10-30 ﺳﺎ ﻧﺘﻲﻣﺘﺮ، ﺑ ﺮگﻫﺎ ﺧﻄﻲ ﺑﺎرﻳﻚ ﺑﺎ ﭘﻬﻨﺎي 5/0-2 ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ، ﻧﻮك ﺑﺮگﻫﺎ ﻧﻮكدار ﻃﻮﻳﻞ (E. persica var songarica ...... (long acuminate
1- Eremopoa persica (Trin.) Roshev. var. persica, in: Fl. URSS 2: 430 (1934). Syn.: Poa persica Trin. in: Mem. Aad. Scienc. Petersbg. ser. 6, 1: 373 (1831). Festuca persica (Trin.) C. Koch, in Linnaea 21: 410 (1848); Nephelochloa persica (Trin.) Griseb. In: Ledeb., Fl. Ross. 4: 366 (1852). Poa heptantha Steud. Syn. Pl. gram. (1855). Ic: Fl. Iraq 9: t. 28 (1968).
ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻳﻚﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ارﺗﻘـﺎع 10-50 ﺳـﺎ ﻧﺘﻲ ﻣﺘـ ﺮ، ﺳـﺎﻗﻪ ﺑﻨﻔﺶ، ﭘﻮﺷﻪ ﻫﺎ ًﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺳﺮﻧﻴﺰه اي، ﻛﺎﻣﻼ ً ﻧﺎ ﻣﺴـﺎوي، ﻧـﻮك ﺑﺴﻴﺎر ﻇﺮﻳﻒ و از ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻨﺸﻌﺐ، رﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﺳ ﺴﺖ و ﻇﺮﻳـﻒ . ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ از ﻧﻤﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ُﻛ ﻨﺪ ﻳﺎ ُا رﻳـﺐ و ﺑﺮگ ﻫﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ً ﺧﻄـﻲ، ﺗﺨـﺖ ﻳـﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ ً ﭘـﻴﭻ ﺧـﻮرده، ﺑـﺎ از ﻧﻤﺎي روﺑﺮو ﻧﻮك ﺗﻴﺰ. ﻋﺪد دﻳﭙﻠﻮﺋﻴﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷـﺪه در ﭘﻬﻨﺎي 2-4 ﻣﻴﻠﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﺧﺸﻦ ﺑﺎ ﻧﻮك ﺗﻴﺰ، ﺑـﺎ وارﻳﺘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ 14 و 21 (ﺷﻜﻞ 4). زﺑــﺎﻧﻜﻲ ﺑــﻪ ﻃــﻮل 4 ﻣﻴﻠـ ـﻲﻣﺘــﺮ. ﭘــﺎﻧﻴﻜﻮل دوك ﻣﺎﻧﻨــﺪ در ﭘــﺮاﻛﻨﺶ ﻋﻤــﻮﻣﻲ:ﻧ ــﻮاﺣﻲ ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧـ ـﻪاي، ﺳــﻮرﻳﻪ، ﮔﺮه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺮﺧﻪ اي ﻣﻨﺸﻌﺐ ﺑﺎ 7-13 اﻧﺸﻌﺎب ﺧﺸـﻦ . ﻋﺮاق، اﻳﺮان، ﺗﺮﻛﻤﻨﺴﺘﺎن، اﻓﻐﺎﻧﺴـﺘﺎن، ﭘﺎﻛﺴـﺘﺎن و ﻧـﻮاﺣﻲ ﺳﻨﺒ ﻠﻚﻫﺎ ﺑﻴﻀﻮي ﺷﻜﻞ، داراي 3-6 (15) ﮔﻠﭽﻪ ﺳﺒﺰ ﻳـﺎ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ آﺳﻴﺎي ﻣﺮﻛﺰي.
ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ دو ﮔﻮﻧﻪ .Eremopoa persica (Trin.) Roshev و .E. songarica (Schrenk.) Roshev ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ... 29
ﭘــﺮاﻛﻨﺶ در اﻳــﺮان : در اﻳــﺮان در ﻧﻘــﺎط ﻣﺨﺘﻠﻔــﻲ از ﻫﻤﺪان، ﻟﺮﺳـﺘﺎن، ﺧﻮزﺳـﺘﺎن، ﻓـﺎرس، ﻛﺮﻣـﺎن، ﺧﺮاﺳـﺎن، اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻣﺎزﻧﺪران، آذرﺑﺎﻳﺠـﺎن، ﻛﺮدﺳـﺘﺎن، ﻛﺮﻣﺎﻧﺸـﺎه، ﺗﻬﺮان، ﻗﺰوﻳﻦ و ﺳﻤﻨﺎن دﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﺷﻜﻞ 4- ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺟﺰﺋﻴﺎت E. persica var. persica. ﺟﺰﻳﻴﺎت ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: a: ﺳﺎﻗﻪ، b: زﺑﺎﻧﻚ، c: اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺮگ، d: ﭘﻬﻨﻚ ﺑﺮگ، e2 ،e1 و e3: ﺳﻨﺒﻠﻚ و ﺗﻨﻮﻋﺎت آن در ﺗﻌﺪاد ﮔﻠ ﭽﻪﻫﺎ، F: ﭘﻮﺷﻴﻨﻚ دروﻧﻲ، g: دﺳﺘﮕﺎه زاﻳﺸﻲ، h: ﮔﻮﺷﻚ، i: داﻧﻪ، j: ﭘﻮﺷﻪ دروﻧﻲ، k: ﭘﻮﺷﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ، l: ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ، m2 ،m1 و m3: ﺗﻌﺪاد اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت ﻓﺮاﻫﻢ در ﮔﺮه ﺳﻨﺒﻠﻪ، p: ﻧﻤﺎي ﻛﻠﻲ ﮔﻴﺎه.
2- Eremopoa persica (Trin.) Roshev. var. songarica (Shrenk) Bor, in: Grass. Burma, Ceylon, India, Pak.: 532 (1960). Syn.: Glyceria songarica Shrenk in Fisch. & C. A. MEY., Enum. Pl. Nov. Schrenk 1: 1 (1841). Nephelochloa soongarica Grisb. In: Ledeb., Fl. ROSS. 4: 367 (1852). Nephelochloa persica β songarica Rgl. in: A. H. P. 7: 603 (1880). Poa songarica Boiss., Fl. Or. 5: 611 (1884). P. Persia Trin. var. songarica (Schrenk) Hook. f., Fl. Brit. Ind. 7: 337 (1897). Eremopoa songarica (Schrenk) Roshev. In Komar., Fl. URSS. 2: 431 (1937).
30 ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ و ﺑﻴﻮﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﻚ، ﺳﺎل ﭼﻬﺎرم، ﺷﻤﺎره ﻳﺎزدﻫﻢ، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن 1391
ﮔﻴﺎﻫﺎﻧﻲ ﻳﻚﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع 40-10 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘـ ﺮ، ﺳـﺎﻗﻪ رﻧــﮓ، ﭘﻮﺷـ ـﻪﻫـ ـﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒـ ًـﺎ ﺳـ ـﺮ ﻧﻴـ ـﺰه اي و ﻛـ ً ـﺎﻣﻼ ﻧﺎﻣﺴـ ـﺎوي، ﺑﺴﻴﺎر ﻇﺮﻳﻒ، ﺻﺎف و ﻣﻨﻔﺮد، ﺑﻪ ﻧﺪرت از ﭘﺎﻳـﻪ ﻣﻨﺸـﻌﺐ، ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ ًﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ ﺳـﺮﻧﻴﺰه اي و ﺑـ ﻪ ﺗـﺪرﻳﺞ ﻧـﻮك دار. رﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﻇﺮﻳﻒ و ﺳ ﺴﺖ. ﺑﺮگ ﻫﺎ ﺗﻘﺮ ًﻳﺒﺎ ﺧﻄﻲ ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﻋﺪد دﻳﭙﻠﻮﺋﻴﺪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺷـﺪه در اﻳـﻦ وارﻳﺘـﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ 28 ﭘﻴﭻ ﺧﻮرده، ﺑﺎ ﭘﻬﻨﺎي 1-5/1 ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ، ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑـﺮگ (ﺷﻜﻞ 5). ﺧﺸﻦ، ﻧﻮك دار ﺑﺎ ﻧـﻮك ﻛﺸـﻴﺪه، ﻃـﻮل زﺑﺎﻧـﻚ 1-5/1 ﭘــﺮاﻛﻨﺶ ﻋﻤــﻮﻣﻲ : ﻋــﺮاق، اﻳــﺮان، ﺗﺮﻛﻤﻨﺴــﺘﺎن، ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ. ﭘﺎﻧﻴﻜﻮل دوﻛﻲ ﺷـﻜﻞ و ﺑﺴـﻴﺎر ﻧـﺮم و آزاد، در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن، ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن و ﻧﻮاﺣﻲ ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ آﺳﻴﺎي ﻣﺮﻛﺰي. ﮔﺮه ﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺮﺧﻪ اي ﻣﻨﺸﻌﺐ ﺑﺎ 3-14 اﻧﺸﻌﺎب ﺧﺸـﻦ . ﭘﺮاﻛﻨــﺪﮔﻲ در اﻳــﺮان: اﺳـ ـﺘﺎنﻫــﺎي آذرﺑﺎﻳﺠــﺎن، ﺳـ ـﻨﺒﻠﻚﻫــﺎ ﺑﻴﻀــﻮي ﺷــﻜﻞ داراي 1-2 (3) ﮔ ﻠ ﭽ ــﻪ ﺳــﺒﺰ ﻓﺎرس، ﻛﺮﻣﺎن، ﺧﺮاﺳﺎن و ﺗﻬﺮان.
ﺷﻜﻞ 5- ﺷﻜﻞ ﻋﻤﻮﻣﻲ و ﺟﺰﻳﻴﺎت Eremopoa persica var. songarica را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ. ﺟﺰﻳﻴﺎت ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از: a: ﺳﺎﻗﻪ، b: زﺑﺎﻧﻚ، c: اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺮگ، d: ﭘﻬﻨﻚ ﺑﺮگ، e: ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ، f: ﭘﻮﺷﻴﻨﻪ دروﻧﻲ، g: ﮔﻮﺷﻚ، h: داﻧﻪ، i: دﺳﺘﮕﺎه زاﻳﺸﻲ، j: ﭘﻮﺷﻪ ﺑﻴﺮوﻧﻲ، k: ﭘﻮﺷﻪ دروﻧﻲ، m2 ،m1 و m3: ﺳﻨﺒﻠﻚ، m1 و m2: اﻧﺸﻌﺎﺑﺎت ﻓﺮاﻫﻢ در ﮔﺮه ﻫﺎي ﺳﻨﺒﻠﻪ.
ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺗﺎﻛﺴﻮﻧﻮﻣﻲ دو ﮔﻮﻧﻪ .Eremopoa persica (Trin.) Roshev و .E. songarica (Schrenk.) Roshev ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ... 31
ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺒﻴﻦ، ص. ( (1358ر ﺳﺘﻨ ﻲﻫﺎي اﻳﺮان (ﻓﻠﻮر ﮔﻴﺎﻫﺎن آوﻧﺪي). ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻧﺘﺸﺎرات و ﭼﺎپ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان، ﺗﻬﺮان. Agayev, M. (1996) Advanced squash method for investigation of plant chromosomes. Institute of Genetics and Selection, Baku. Bor, N. L. (1970) Eremopoa. In: Flora Iranica (ed. Rechinger, K. H.) 70: 47-49. Akademische Akademische Druck-und Verlasanstalt, Graz. Goukasian, A. and Nazarova, E. (1998) Mediterranean chromosome number reports 8 (1009-1025). Flora Mediterranean 8: 307-313. Miller, R. R. (1987) Eremopoa. In: Flora of Turkey and the East Aegean Islands (ed. Davis, P. H.) 2: 486-492. Edinburgh University Press, Edinburgh. Parsa, A. (1950) Flora del' Iran. Minister del' Education, Tehran. Roshevitz, R. Y. and Shishkin, B. K. (1934) Eremopoa Roshev. In: Flora of the U.S.S.R. (ed. Komarov, V. L.) 2: 429-432. English Translation from Russian. Koeltz Scientific Books, Berlin. Tutin, T. G., Heywood, V. H., Burges, N. A., Moore, D. M., Valentine, D. H., Walters, S. M. and Webb, D. A. (1980) Flora Europaea. Cambridge University Press, Cambridge.
Taxonomy and Biosystematics, 4th Year, No. 11, Summer 2012 3
A taxonomic revision of Eremopoa persica (Trin.) Roshev. and E. songarica (Schrenk.) Roshev. using morphological features and cytological data
Sorour Rahmanian and Mohammad Reza Rahiminejad Ranjbar *
Department of Biology, Faculty of Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran
Abstract A total of 58 accessions of Eremopoa persica and E. songarica belongigng to the family Poaceae and tribe Festuceae (Poacea) were morphologically studied. Three polidy levels diplo, triplo and tetraploid were counted from chromosome number counting of 7 accessions of the root tips as: 2n=14 and 21 for E. persica and 2n=28 for songarica. Based on the results of this study it could be suggested that the two Eremopoa species (E. persica and E. songarica) might to be considered as two varieties of E. persica.
Key words: Eremopoa, Morphology, Chromosome number, Iran