Chemie Magazine JAARGANG    FEBRUARI  

Chemelot pluist 630 stoff en uit voor watervergunning

Pilot over ‘hoe creëer je een just culture?’ afgerond

Lidbedrijf Sonneborn maakt minerale olie volledig inert

Verkiezingen Wat wil de politiek met de chemische industrie?

CM2101_01_Cover.indd 1 18-02-21 13:38 Kleine investeringen

VOOR GROTE OPLOSSINGEN

U zoekt een - tijdelijke - oplossing voor een waterzuivering, waterhergebruik of andere waterbehandeling? En u wilt liever niet investeren?

Europa’s grootste verhuurvloot biedt u complete full-scale installaties of losse componenten, zoals zandfilters, actiefkoolfilters, striptorens, pompen, bufferbakken, lamellenbezinkers, flotatie, beluchtingen, ionenwisselaars, omgekeerde osmose, ultrafiltratie en MBR.

Plug & Play opgeleverd, inclusief de benodigde certificaten. Bel of mail Logisticon Verhuur voor een áltijd passende huur- of lease-oplossing.

Logisticon Water Treatment B.V. Logisticon Verhuur B.V. T +31 (0)184 60 82 60 Energieweg 2 E [email protected] 2964 LE Groot-Ammers, Nederland W www.logisticon.com 500 high-quality historical fermentation experiments. Some weeks earlier, a talented fermentation scientist, Jake, had presented a few curiously behaving fermentation runs. He noted an odd relationship between oxygen uptake and strain performance. This led to a hypothesis, which we quickly validated against those 500 historical experiments. We then performed some multifactor designed experiments to confirm the relationship. Just Next, I used JMP to quickly build a statistical model of the metabolic versus oxygen coupling from these DoE studies. Then I fed that into the yeast-reactor simulation we had previously built. It was the missing link. Adding that one relationship to the model delivered near-perfect simulation of strain performance. aby Timd Gardnerd Water... With fresh confidence, I began to play around with the simulated reactor conditions. It was exciting in the way only a modeling nerd “Really Paul, just double the starting volume of the fermentation can appreciate. I felt like I had found the Rosetta stone. I could run broth and you’ll get 10% more productivity from the reactor,” I two-week long experiments in two seconds. I could scan implored. parameter spaces. I could test my hypotheses in no time flat. I went to bed that night feeling like I could literally see the heartbeat Paul, the head of fermentation process development, looked at of a yeast cell. As if yeast were me, and I were yeast. me quizzically – his eyes belaying a degree of humored skepticism. It was like he wanted to say, “here you go again, At some point, I got the idea to play around with the initial reactor entertaining me with another harebrained idea cooked up from volume. I can’t recall whether it was an accident or intentional. But god knows where.” But Paul, being a hopelessly open-minded the outcome was compelling. Just add water, with no other person, actually said: “Sure, why not. I’ll give you two fermenters in changes, and you get more product out in the same amount of the next batch of 12 two-liter runs. If it doesn’t work, it’s just one time. In retrospect, the reason was obvious. But sometimes we more thing to laugh at you about.” need data and statistics and math to clear the noise and see the heart of what matters. OK, he didn’t say that last sentence. He’s too nice for that. A few weeks later, Paul pulled up data from the runs. “Well, it looks And that’s how data, DoE, differential equation modeling, a like it worked. How about that.” Some months later the company collaborative team, and a little bit of JMP changed my life forever. was running 200,000L reactors with double the starting broth Now I lead Riffyn, a company dedicated to making such beautiful, volume and 5-10% more product out over a two-week run. high-quality, aggregated data accessible to all.

An operational gain worth hundreds of thousands of dollars per batch – just by adding water. ONLINE I’ve had the fortune to enjoy a rare few eureka moments in Join Tim Gardner on March 16 to learn how to double your R&D science, and this was one of the most memorable. It would capacity and get more products to market in less time – and at a never make headlines, but it’s a poster child of the value of data lower cost JMP.com/TTI-Riffyn as an asset, the impact of tried-and-true statistical methodologies, and the power of first-principle modeling. There was no fancy AI or unfathomable genius here. This was the BIO application of age-old methods of designed experiments, Tim Gardner, Riffyn’s Founder and regression analysis and differential equation modeling. And it CEO, is a scientist who pioneered the was made possible by collaborative colleagues willing to test field of synthetic biology. He was the unexpected access to an aggregated data set of unusual previously Vice President of R&D at quality and accessibility, and a few good hours with JMP. The Amyris, where he led the engineering model underlying this prediction was not complex; there were of yeast strain and process less than 10 equations describing coupled yeast physiology and technology for biomanufacturing of eactor dynamics. The magic was its heart – an empirical renewable chemicals. Gardner has relationship between strain metabolism and reactor oxygen been recognized for his pioneering work by Scientific American, the transfer rate that was derived from linear regression applied to New Scientist, Nature, Technology Review and the New York Times.

Register for the upcoming webinar Gaining an edge through smarter experimentation JMP.com/TTI-Riffyn

1. https://www.jmp.com/en_us/events/statistically-speaking/ 2. https://www.chemistryworld.com/webinars/us- 3. https://www.jmp.com/en_us/events/statistically-speaking/ 4. https://www.jmp.com/en_us/events/statistically-speaking/ on-demand/achieve-rapid-innovation-with-design-of-ex- ing-a-doe-mindset-for-successful-experimentation/3010398. on-demand/the-power-of-structured-experimentation-in-sci- on-demand/the-power-of-structured-experimentation-in-sci- periments.html article ence-and-engineering.html ence-and-engineering.html

SAS and all other SAS Institute Inc. product or service names are registered trademarks or trademarks of SAS Institute Inc. in the USA and other countries.® indicates USA registration. Other brand and product names are trademarks of their respective companies. Copyright © 2020, SAS Institute Inc. All rights reserved. G135479_0820 Cooling, power and heating

Tijdelijk stroom, koeling of verwarming nodig?

Van Abeelen staat garant voor e ciency, 24/7 zekerheid en hecht grote waarde aan milieuvriendelijke oplossingen en duurzaamheid. Wij werken met een team van specialisten die oplossingen bieden speciaal voor de behoeften van petro(chemische) en pharmacy industrie. Van nood- tot seizoensgebonden situaties, van onderhoudswerkzaamheden tot volledige energievoorzieningen.

Ongeacht hoe groot, klein, eenvoudig of complex de aanvraag is, wij zijn binnen zeer korte tijd op locatie voor de juiste oplossing.

Neem voor meer informatie contact op met: T +31 (0)161 219 031 | E [email protected]

Kempenbaan 1 25 1994-2019jaar 5121 DM Rijen Nederland Hoofdredactioneel

Beste lezer, Dit is het eerste nummer van Chemie Maga- zine in de nieuwe opzet. Die houdt in dat we nu ook online volop aanwezig zijn, met een prominente plek op VNCI.nl. Hierdoor kunnen we sneller reageren en dichter op de actuali- teit zitten. Maar het vertrouwde papieren magazine is hierbij zoals je ziet niet verdwe- nen, het heeft alleen een tweemaandelijkse frequentie gekregen. Hiermee bieden we the best of both worlds: lekker bladeren en lekker scrollen, voor elk wat wils. Daarbij hebben we, nu we toch bezig waren, meteen ook maar onze outfi t vernieuwd. Je kunt de vormgeving van een blad zien als een garderobe. Op een gegeven moment raakt die versleten, of uit de mode, of ben je gewoon toe aan iets nieuws. Vandaar dat onze huisvormgever Curve voor een fi kse opfris- beurt heeft gezorgd, waarbij ook subtiel de nieuwe huisstijl van de Koninklijke VNCI is meegenomen. Het doel was betere leesbaar- heid en herkenbaarheid, en dat is onder meer bereikt door een rustigere uitstraling en meer beeld, en – niet onbelangrijk – meer VNCI. Ik wens je veel blader- en leesplezier. En als je uitgelezen bent en er nog niet genoeg van hebt, dan verwijs ik je graag naar Chemie Magazine online, waar alweer nieuwe verhalen over de chemische industrie staan te popelen om gelezen te worden.

Igor Znidarsic Hoofdredacteur

CM FEBRUARI 

CM2101_05_Hoofdredactioneel.indd 5 18-02-21 13:40 Do you want a combustion rate over 99,99 %?

Temporary Degassing tanks, replacements of mobile tanks & VRU or VPS for suction trucks* road / rail / ship

Degassing Degassing vessels & barges cryo-tanks & - loading & pressurized unloading tanks

Degassing during refinery Piping & Pipeline turnaround degassing

* Protected by European patent

THEN USE OUR UNIQUE MOBILE PLUG & PLAY COMBUSTION SYSTEMS! Safety From hydrocarbons to solvents to hydrogen-containing vapors: for people & environment ENDEGS is the only company in Europe with degassing units that burn all kinds of gases, gas compounds and vapors of hazard groups IIA, IIB and IIC, ensuring a combustion rate of almost 100 percent. It offers the right size for 0.1 - 50 MW every application, so combustion units of 5, 10 or 20 MW are available. combustion Smart. No visible flame. No smoke. capacity

Want to learn more? Call ENDEGS at +31 187 6632 00 or ZERO VOC visit our website www.endegs.com EMISSIONS

ENDEGS Group – Since 2007 Noiseless. Professional. Cost-efficient. Inhoud

26 Voortaan moet elke stof die geloosd wordt geïdentificeerd worden

Welke plannen hebben de verschillende politieke partijen 18met de chemische industrie? 36 Nieuw lidbedrijf Sonneborn

CM FEBRUARI 2021 7

CM2101_07-09_Inhoud.indd 7 18-02-21 13:42 PS 21-008 VNCI-CHEMIE-recobulk-anzeige-210x297_rz.indd 1 + + + BY SCHÜTZ: IBCS RECONDITIONED AND NEW The same support and service and support same The specifications standard same The safety and quality same The Would youlike tolearnmoreabouttheSCHÜTZ IBCsystem?Getintouchwith us! completely eliminated. different packagingqualitiesand potentialcontaminationduetopreviouscyclesare quality ofyourfillingproducts is alwaysideallyprotected.Theriskspresentedbyusing are usedduringreconditioning, includingabrand-newinnerbottle,meaningthatthe be usedglobally,andarefullycompatible andinterchangeable.Onlyoriginalcomponents are manufacturedallaroundtheworldtosamestandardised specifications.Theycan or itcanbesupremelyeasy:withtheSCHÜTZIBCSystem. ECOBULKandRECOBULK Using newandreconditionedpackagingatthesametime canbechallenging– in your supply chain. Partners for more security

www.schuetz.net/benelux [email protected] Fax Phone Klundert RT NL-4791 0413 Haven 23 Randweg Westelijke B.V. (Benelux) Schütz +31 168 334 621 334 168 +31 600 334 168 +31

21.01.21 11:23

BAUCH & MÜLLER WERBEAGENTUR GMBH Inhoud

5 Hoofdredactioneel 7 Inhoud Nieuw lidbedrijf 7 Column Manon Bloemer Sonneborn Er valt zeker wat te kiezen KORT 13 Demofabriek voor plasticrecycling 15 Bovaer vermindert methaanuitstoot 17 Marinus Tabak wil de politiek in ACHTERGROND 18 Verkiezingen Wat wil de politiek met de chemie? 26 Milieu Chemelot pluist 630 stoffen uit 30 Transport Onduidelijkheden bij classificatie Vier (petro)chemiebedrijven 34 Wetenswaardig trekken nuttige lessen uit pilot Weg met lignine-asfalt aangelegd 40over just culture 36 Lidbedrijf Sonneborn maakt olie volledig inert 40 Veiligheid Hoe creëer je een just culture? 44 Werken in de chemie Niels Schenk, BioBTX 48 Inspiratie Sisters of Science 52 Uitgelicht De Nieuwe Wildernis 2.0 54 CCU Melkzuur uit licht en lucht 59 Corona Niels Schenk Meer schoonmaakspullen over zijn werk verkocht bij BioBTX

61 VNCI Nieuws 63 CM Online / Agenda / VNCI Online Sisters of 65 Mensen / Colofon 44 48 Science

CM FEBRUARI 2021 9

CM2101_07-09_Inhoud.indd 9 18-02-21 13:43 CRISIS RESPONSE FOR MANUFACTURING Advertorial TEAMS IN THE PROCESS INDUSTRY

The strongest and richest form of human communication their engineers to work remotely. The outgoing is face-to-face. Until the COVID-19 pandemic occurred, teams are connected virtually to the incoming teams most people took this form of communication for and conduct digital handovers – and the engineers in the granted. home of‡ ces can read the notations and observations and see the supporting photos or videos. Even as the Companies have contingency plans for a variety of shift is running, the outside operators are recording circumstances and challenges – even calamities – observations in real-time via mobile devices and that might occur. But very few, if any, contemplated sharing it with the board operators and their supervisors a scenario like this pandemic with it hitting the entire all in one contiguous communication platform. These world simultaneously and with great speed. As such, capabilities that are required today will make your the resultant challenges along the entire value-chain operation more agile and increase the overall business also appeared simultaneously with some of the resilience. challenges interacting with one another and amplifying their seriousness and complexity. About eschbach We help production teams stay safe and work smarter In the process industry, we use face-to-face meetings through better information sharing and collaboration. for the shift handover, for morning meetings, for eschbach provides solutions for effective shift handovers, continuous improvement meetings, for Lean meetings transparent team communication and increased asset on the shop € oor, and for many more instances where performance. communication between involved parties occur. With the pandemic and the requirements associated with For over 15 years, our award-winning Shiftconnector® social distancing, those meetings can no longer take solution has brought shift teams together to improve place with people in close quarters for any extended safety and performance. In that time we have period of time. As such, everybody must quickly determine continuously developed Shiftconnector® in close and adapt to a new „normal“. cooperation with leading organizations in the chemical industry. Companies like BASF, Bayer and DuPont This pandemic offers the opportunity to clearly engage their workforce with our easy to use, yet demonstrate how much we can immediately bene‡ t powerful solution. from the digitization of communication processes; especially for those who haven’t done it yet. And although eschbach is a provider of manufacturing solutions the pandemic is an extreme case, there will always and headquartered in southern Germany with of‡ ces be the opportunity for some localized crisis which in Boston, USA. will require you to be agile, resilient, and engaging with great speed and clarity. However, by adapting to this new normal, your operations will be more ef‡ cient than before. In addition and considering the advent WHITEPAPER Crisis Response for Manufacturing Teams in the Process Industry of arti‡ cial intelligence (AI) as it penetrates deeper into and across our businesses and its operations, WHITEPAPER AI will only reach its full potential if we incorporate Crisis Response for human intelligence. This is especially true in the process Manufacturing Teams in the industry where hazardous and complex processes Process Industry May 20th, 2020 are operated by highly skilled and experienced experts. by Andreas Eschbach

If data is the new oil, communication is the new jet fuel. Download the Customers who were already using Shiftconnector whitepaper for free responded quickly after the lockdown and have been able to transition more easily. Their use of Shiftconnector lowered the shift-to-shift contamination and enabled Shiftconnector® io © 2020 eschbach GmbH Germany / eschbach North America, Inc. Boston, MA, USA 1

For further information, please contact [email protected] www.eschbach.com Voorwoord

Er valt zeker wat te kiezen Het afgelopen jaar heb ik kennisgemaakt met een kleine twintig parlemen- tariërs. Met enkelen sprak ik in het labyrint van het Tweede Kamer- gebouw, de meesten digitaal. Onderwerp van gesprek was de VNCI-stra- tegie ‘Transitie als Kans2’, en verder, afhankelijk van de portefeuille van het betreff ende Kamerlid, zaken als (externe) veiligheid, de circulaire econo- mie of de situatie op de arbeidsmarkt. Het was een beetje zenden en ook veel luisteren en zo kreeg ik, samen met collega Paul Nedermeijer, die alle gesprekken organiseerde, goed zicht op de verschillende partijen. Deze gesprekken hebben mijn beeld van het Nederlandse politieke land- schap gekanteld. En nee, ik ga me niet wagen aan stemadvies, al was het maar omdat ik er zelf nog niet helemaal ‘uit’ ben, maar wat ik verwachtte van de links-rechts-scheiding rond het thema ‘verduurzaming van de industrie’ viel toch anders uit. Gesprekken waarvan je zou verwachten dat die pittig zouden worden verliepen met rijke discussie. En andere gesprekspartners bleken onverwacht kritisch, wat ook interessant en leerzaam was. En dan was er een enkel gesprek waar de ‘passie’ ontbrak, oppervlakkig en weinig inspirerend. Dat gaf mij dan een wat negatief beeld van de betreff ende partij. Ok, het was een momentopname, en mijn mening, geen feit. Inhoudelijk was mijn conclusie dat ‘groen’ niet meer het exclusieve domein van links is. Aan zowel de linker- als de rechterzijde willen partijen verduurzamen. En de ambities uit onze strategie ‘Transitie als Kans2’ vielen daarin goed. Veel partijen zijn het in grote lijnen met elkaar eens (extremen uitgezonderd). Die grote lijn komt overeen met het halen van de doelen van ‘Parijs’. De Nederlandse overheid is daarin ambitieus en Europa wil het eerste klimaat-neutrale continent ter wereld zijn. ‘Green recovery’ is wat er de komende jaren op het politieke menu staat. Valt er dan nog wat te kiezen? In uitwerking zijn er verschillen tussen de partijen te ontdekken. En er zijn natuurlijk méér thema’s dan alleen klimaat. Denk aan wonen, onderwijs, veiligheid, zorg en economie, om er een paar te noemen. De VNCI heeft alle poli- tieke programma’s uitgeplozen en de relevante zaken voor de chemische industrie op een rij gezet. En er valt zeker wat te kiezen. Zie onze analyse van de verkiezingsprogramma’s op vnci.nl/verkiezingen en lees de interviews in deze Chemie Magazine.

P.S. Voor wie het niet gezien heeft, ik kan de keynote van Diederik Samson van het VNCI/VNPI-verkiezingsdebat erg aanbevelen. Zie pagina 61.

Manon Bloemer, directeur Koninklijke VNCI

CM FEBRUARI 

CM2101_11_voorwoord.indd 11 18-02-21 13:44 Slangenpompen van Watson-Marlow én Bredel vanaf nu onder één dak.

WMFTG is de wereldwijde marktleider in slangenpompen en aanverwante technologie. De Bredel slangenpompen (die vaak in industriële en uitdagende procesomgevingen worden gebruikt), werden door een externe partner verkocht, maar vind je vanaf nu bij Watson-Marlow Benelux. De reden hiervoor is dat WMFTG een dieper niveau van service, samenwerking en applicatiekennis wil bieden aan haar klanten.

Danny Fine, County Manager Benelux, zegt dat dit deel uitmaakt van een veel bredere wereldwijde strategie om met klanten in contact te komen en hen te ondersteunen. Fine: "Onze activiteiten zijn de afgelopen jaren aanzienlijk uitgebreid, wat betekent dat we onze servicemechanismen hebben moeten uitbreiden om aan de vraag op lokaal niveau te kunnen voldoen. Dit heeft tijd gekost, maar alle stukjes van de puzzel zijn nu op hun plaats voor een nieuwe manier van werken. We zijn blij dat we in een positie zijn waarin we dichter bij onze klanten kunnen komen en met hen kunnen samenwerken als partners".

wmftg.com/nl-nl | [email protected] | +31 (0)85 5360010

Explosieveilige airconditioners VOOR OFFSHORE, CHEMIE EN FARMACIE Geschikt voor Zone 2 omgevingen Capaciteit tot en met 14 kW Koelen en verwarmen 230 of 400 VAC Omgevingstemperatuur -27 °C tot 52 °C II 3 G Ex ec h ic mc IIC T4 Gc

Artidor Explosion Safety B.V. | Nederland | artidor.com | [email protected] Kort

SABIC helpt rotorbladen verbeteren

PET-schuimen kunnen worden gebruikt als kernmateriaal voor rotorbladen van windmolens. Om het gewicht te verminderen en de

ILLUSTRATIE: ITERO ILLUSTRATIE: mechanische eigenschappen van de kernmaterialen te verbeteren, koos de Diab Group, specialist in sand- Itero bouwt demofabriek wichcomposietoplossingen, voor voor recycling plastic afval een nieuwe verbinding van SABIC. Het Britse Itero gaat op de Brightlands Chemelot oewel PET-schuim relatief nieuw is Campus een innovatieve demonstratiefabriek bou- H ‘ op de markt voor kernmaterialen wen voor het recyclen van plastic afval. De fabriek voor windturbines, biedt het als thermo- moet in 2023 draaien. plast veel voordelen en is het een goede kandidaat voor breder gebruik in turbine- tero heeft een gepatenteerde technologie ontwikkeld bladen”, aldus Magdalena Sandström, Iwaarmee moeilijk te recyclen plastic afval omgezet wordt CTO van de Diab Group. “De nieuwe in een grondstof die kan worden gebruikt om nieuw plastic verbinding van SABIC, een materiaal dat te produceren. De installatie maakt gebruik van pyrolyse. meer controle geeft over celkernvorming “Met de demonstratiefabriek kunnen we aantonen dat we in en -groei, helpt ons dit doel te bereiken.” staat zijn op een effi ciënte, winstgevende manier waarde- De verbeteringen aan het kernschuim- volle grondstoff en te maken van plastic afval”, zegt Simon materiaal kunnen ontwerpers helpen Hansford, CEO van Itero. De voorbereidingen starten dit jaar, grotere en krachtigere bladen te maken in 2022 vindt de oplevering plaats en in 2023 moet de demo- die voldoen aan de steeds strengere fabriek operationeel zijn. Intussen werkt Itero in Londen aan normen voor precisie, gewicht en consi- verdere optimalisatie van haar productieproces. stente kwaliteit, en die bijdragen aan een De fabriek heeft een capaciteit van 27 ton gemengd en ver- grotere energieopwekking. vuild plastic. “De eerste installatie is een enkele module. Voor “De nieuwe verbinding op basis van toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast nanotechnologie zal, samen met onze elkaar gezet worden”, aldus Hansford, “Voor de langere ter- materiaalwetenschappelijke expertise, mijn onderzoeken we de mogelijkheden om in de regio Diab helpen te innoveren. Het zal fabri- meerdere installaties op te zetten. Deze technologie biedt kanten van windturbines toegang geven een veilige en emissiearme route voor het breed recyclen tot kerncomposietproducten die sterk, van alle soorten plastic.” licht en recyclebaar zijn”, aldus Luc Govaerts, directeur Formulation & Appli- Bert Kip, CEO van Brightlands Chemelot Campus, is ver- cation Development voor SABIC’s Speci- heugd met de komst van Itero naar de Brightlands Chemelot alties Business. Campus. “Als campus zetten wij in op een circulaire toe- komst en zijn partner in de regionale samenwerking op dit gebied: Chemelot Circular Hub. De komst van Itero past uitstekend in dit plaatje en versterkt ons ecosysteem van partijen met baanbrekende technologieën om vanuit (kunst- stof) afval nieuwe grondstoff en te maken.” Ruud Burlet, gedeputeerde voor onder andere Circulaire Economie en Milieu namens de provincie Limburg: “Het gaat hartstikke goed met Chemelot Circular Hub. Door de komst van Itero wordt ons mantra ‘niet-herbruikbaar afval bestaat Het verbeterde kern- niet’ stevig bekrachtigd, juist ook voor de normaal gesproken materiaal helpt ontwerpers grotere en krachtigere bladen moeilijker te verwerken kunststofafvalstromen.” te maken die voldoen aan steeds strengere normen. FOTO: DIAB

CM FEBRUARI  

CM2101_13-17_Kort.indd 13 18-02-2021 13:55 LAAT DE VONK NIET OVERSLAAN

HALLO, WIJ ZIJN UW PARTNER IN VEILIGHEID!

Wij ontzorgen uw gehele (brand)veiligheidsinzet!

Risk Safety levert gecertificeerde en gemotiveer- de brandwachten-mangatwachten. Wij leveren vanuit eigen organisatie één of tientallen brand- wachten. Voor spoedopdrachten, doorlopende projecten, onderhoud en turnaround.

Onze brandwachten zijn multifunctioneel inzetbaar en in het bezit van de diploma’s: • VCA VOL • Gasmeten EX-OX-TOX • Buitenwacht-mangatwacht • Kleine blusmiddelen + water- en schuimvoerende armaturen * • Werken met onafhankelijke adembescherming * * Of Rijksdiploma brandwacht of IFV diploma manschap

Voordelen van Risk Safety: Wij voorkomen en bestrijden • Onze brandwachten zijn voorbereid en goed geïnstrueerd. procesbranden en -explosies • KVGM-managers (MVK) beschikbaar voor coördinatie brandwachteninzet. Onze aardingssystemen zijn eenvoudig te installeren en geschikt • Piketbrandwacht boven de sterkte voor directe opvang voor vrachtwagens, metalen vaten en FIBC’s. Ze kunnen gebruikt bij ongeplande afwezigheid of ziekte; Geen vertraging worden in zowel stof- als in gaszones. van uw project! • Wij ontzorgen u bij de brandwachtaanvragen van contractors, planning, operationele inzet, uitgifte appa- ratuur, werkplekinspecties en urenverantwoording. • Sluitende urenverantwoording en facturatie. België +32 3 458 25 52 - [email protected] Nederland + 31 654 74 68 01 - [email protected]

Wat kan Risk Safety nog meer voor u betekenen? Lees het op: www.risksafety.nl/petrochemie

STUV_ADV_90x267_aarding_NL.indd 1 04/02/2021 09:22

210211-RSH-Chemiemagazine-Adv-staand.indd 1 11-02-2021 16:29 Kort

Nieuw veevoeradditief verlaagt methaanemissies De geplande locatie van de nieuwe recyclingfabriek op Chemelot. van melkkoeien FOTO: SABIC Het nieuwe veevoeradditief Bovaer van DSM vermin- SABIC en Plastic Energy dert de methaanuitstoot van melkkoeien in Nederland signifi cant, variërend van 27 tot 40 procent. Dit zijn bouwen fabriek voor de conclusies van een onderzoek uitgevoerd door Wageningen Livestock Research op de Dairy Campus chemische recycling in Leeuwarden. Methaan is een krachtig broeikasgas plastic afval dat bijdraagt aan klimaatverandering.

ovaer is een veevoeradditief voor koeien en andere Als het aan SABIC en Plastic Energy ligt, is in Brunderen en herkauwers zoals schapen en geiten. DSM de tweede helft van 2022 op Chemelot een heeft het in 10 jaar tijd bedacht en ontwikkeld met partners commerciële fabriek operationeel die plastic uit de hele zuivelwaardeketen: Wageningen Universiteit & afval chemisch recyclet en omzet in grondstof Research, FrieslandCampina, Agrifi rm, De Heus Voeders en voor de krakers. Het project wordt gereali- ForFarmers. Het is volgens DSM tot op heden de meest uit- seerd onder de 50-50 joint venture SPEAR gebreid bestudeerde en wetenschappelijk bewezen oplossing (SABIC Plastic Energy Advanced Recycling) voor het probleem van methaanuitstoot door vee. Slechts en wordt uitgevoerd met een Topsector Ener- een kwart theelepel Bovaer per koe per dag vermindert de giesubsidie van het ministerie van EZK. methaanuitstoot gemiddeld met ongeveer 30%. Daarmee draagt het additief direct bij aan een aanzienlijke verminde- ls onderdeel van de marktfase van het project ring van de ecologische voetafdruk van vlees, melk en zuivel- Aheeft SABIC sinds begin 2019 samengewerkt producten. met Plastic Energy, een pionier op het gebied van chemische kunststofrecycling, en toonaangevende De studie is uitgevoerd met 64 Holstein-Friesian-koeien in klanten en converters. De nieuwe fabriek zal SABIC het midden van hun lactatie. De wetenschappers onderzoch- in staat stellen om de productie van gecertifi ceerde ten het eff ect van het toevoegen van een lage dosering en circulaire polymeren aanzienlijk op te schalen. een medium dosering Bovaer bij drie verhoudingen graskuil Het gemengd plastic afval van lage kwaliteit, dat en maiskuil van het ruwvoer, typisch voor omstandigheden FOTO: SHUTTERSTOCK anders bestemd is voor verbranding, is afkomstig FOTO: SHUTTERSTOCK in verschillende regio’s in Nederland. De gegevens uit het van afvalverwerker en recyclingbedrijf Renewi. In de onderzoek dienen als onderbouwing voor een accredi- nieuwe recyclingfabriek verwerken SABIC en Plastic tatie van Bovaer in de klimaatmodule van Energy het plastic afval tot de waardevolle grond- de Nederlandse Kringloopwijzer, maar stof Tacoil, die SABIC in de stoomkrakers als drop- zijn toepasbaar in heel Europa. In de in verwerkt tot nieuwe kunststoff en. Hiervoor ont- Kringloopwijzer wordt methaan uitge- wikkelde Plastic Energy een thermochemische drukt per kilo voer. De lage dose- conversietechnologie die plastic afval omzet in ring van Bovaer gaf 27% minder bruikbare grondstoff en, zoals polypropyleen en methaanuitstoot per kilo voer polyethyleen. Het plastic wordt in een zuurvrije wanneer het rantsoen geen omgeving gesmolten en breekt af tot een syntheti- maiskuil bevatte, tot 35% sche olie. De gecertifi ceerde circulaire polymeren minder methaanuitstoot per maken deel uit van SABIC’s TRUCIRCLE-portfolio, kilo voer bij het hoogste aan- dat ontwerpen omvat voor recycleerbaarheid, deel maiskuil. Bij de medium mechanisch gerecyclede producten, gecertifi ceerde dosis van Bovaer was er circulaire producten van grondstofrecycling van respectievelijk 29% en 40% gebruikt plastic en gecertifi ceerde hernieuwbare minder methaanuitstoot. producten uit biobased grondstoff en.

CM FEBRUARI  

CM2101_13-17_Kort.indd 15 18-02-21 13:47 BETROUWBARE KOELING OP MAAT HUREN ?

ONTDEK ONZE NIEUWE EVO-CHILLERS.

Met de flexibele koeloplossingen van Delta-Temp huurt u snel en eenvoudig koeling in, op maat van uw noden. Onze uitgebreide en moderne chillervloot, met koelvermogens van 25kW tot 1,5MW, biedt oplossingen voor zowel industriële airco-toepassingen als voor proceskoeling.

010 799 53 90 www.delta-temp.nl [email protected] Verhuur | Verkoop | 24/7 support

In-line viscositeit onder controle

De robuuste MIVI-sensor van Sofraser meet real-time Wilt u meer weten over de MIVI-sensor de kleinste veranderingen in viscositeit in producten; of heeft u interesse in een test? van polymeren en rubbers tot stookolie. Deze in-line Wij helpen u graag verder: viscositeitsmeting stelt u in staat de productiecapaciteit [email protected] of 0162-460404. en kwaliteit van uw producten te verhogen.

Pluspunten van de MIVI-sensor: • Meet real-time en zeer nauwkeurig dynamische-, kinematische viscositeit en dichtheid • Presteert onder hoge druk en bij hoge temperatuur • Meerdere uitvoeringen en montagemogelijkheden beschikbaar • Niet aan slijtage onderhevig • ATEX gecertificeerd Kort

Marinus Tabak kandidaat voor ‘De markt heeft dringend alternatieven nodig.’ Tweede Kamer

Marinus Tabak, directeur van de RWE-elektri- citeitscentrale in Eemshaven en in 2019 uitge- Circulair biolab roepen tot Plant Manager of the Year, is kandi- daat-Kamerlid voor de VVD. Hij wil werken aan zoekt naar meer feiten en minder polarisatie in het kli- maatdebat, zo meldt de Nederlandse Vereni- alternatieven ging Duurzame Energie (NVDE). ls verantwoordelijke voor de Eemshavencen- In Rotterdam is eind vorig jaar in voormalig zwem- Atrale is hij trots op de grote stap richting duur- bad Tropicana een biolab geopend voor biotechnolo- zame energie die hij met zijn team zet. De biomassa gen, ontwerpers en innovatieve bedrijven. Hier wor- die wordt gebruikt voldoet aan de strengste criteria. den de materialen en producten van de toekomst Hij is trots op de prestaties van de hypermoderne ontwikkeld, zoals leer van planten en zelfhelend energiecentrale. “Het maakt veel uit of je een rook- beton van bacteriën. gasreiniger van 1 miljard euro gebruikt of het thuis in

•  december  MARINUSBijlage bij Chemie Magazine de open haard gooit.”

Marinus Tabak: ‘We gaan het e markt heeft dringend alternatieven nodig. Produc- klimaatprobleem Hij wil de politiek in om mensen uit de industrie met oplossen’

RWE Eemshaven wordt ten die op een duurzame en slimme manier zijn ont- CO-neutraal een bèta-achtergrond en ook mensen uit Noord- Inspirerende mensen ‘D ‘ en bedrijven worpen, met toekomstbestendige materialen, zodat we Nederland, beter te vertegenwoordigen in het parle- straks geen afval meer hebben”, aldus Nienke Binnendijk, ment. Ook wil hij zorgen dat de nuance in het kli- MARINUS TABAK directeur van het BlueCity Lab. Met steun van partners als PLANT MANAGER maatdebat terugkomt. “De transitie lukt niet als we Stichting DOEN, Rabobank Rotterdam en de gemeente OF THE YEAR 2019 blijven polariseren. In welk dossier je ook kijkt, overal

05-12-19 10:24 Rotterdam realiseerden Binnendijk en haar team een CM1912_MARINUS_01_Cover.indd 2 zie ik geregeld denken in uitersten en weinig in oplos- ruimte van ruim 2000 m², bestaande uit een lab om te In 2019 werd singen.” Zo kan Nederland niet in zijn eentje de hele experimenteren met schimmels, een bacterieel lab en een Marinus Tabak wereld veranderen. “Zo’n 85 procent van de energie- uitgeroepen tot algemeen lab voor licht biochemisch werk, aangevuld met Plant Manager huishouding is nog fossiel.” De transitie zal dus een werkplaats. In samenwerking met Hogeschool Rotter- of the Year. stapje voor stapje moeten gebeuren. dam bereidt het BlueCity Lab ook studenten uit een circu- “Betrouwbare energie is het fundament laire praktijksituatie voor op de arbeidsmarkt van de toe- van ons bestaan en van de toekomst.” komst. Dat het duurzaam moet, staat echter niet In BlueCity ontwikkelt Lori Goff al UnPlastic, een compos- ter discussie. Zo wil RWE in 2040 niet teerbaar verpakkingsmateriaal uit bierbrouwafval; Mar- alleen volledig CO2-neutraal, maar uitein- janne Cuypers-Hendrikson ontwikkelt SeaWood, een delijk CO2-negatief zijn: “We willen CO2 uit milieuvriendelijk alternatief voor spaanplaat; Willem Flinter- de lucht halen, door biomassa te combine- man test de afbraak van polystyreenschuim en polyethy- ren met het gebruiken of opslaan van leen door meelwormen en schimmels; en Emma van der CO2. Van CO2 in combinatie met Leest, oprichtster van het BlueCity Lab, werkt aan haar groene waterstof kunnen we gecultiveerde materialen. Binnendijk opende het lab tijdens methanol maken. In Duitsland een online event gekleed in een top van biodesigner Ilse maken we er DME van, een Kremer, gekleurd met pigment van schimmels. Deze dieselvervanger. En hier in innovatie kan de negatieve impact van kleuren Noord-Nederland willen we in de mode-industrie verminderen. een grote elektrolyser neer- zetten, die groene water- stof maakt met behulp van windenergie op zee.”

Lees het hele interview op www.nvde.nl FOTO: HENK VEENSTRA

CM FEBRUARI  

CM2101_13-17_Kort.indd 17 18-02-21 13:48 In het kort • De visie van 10 politieke partijen op de chemische industrie • Klimaat, stoffenbeleid en werkgelegenheid belangrijke thema's

Wat wil de politiek met de chemie? Transformeren en behouden Klimaat, energie, duurzaamheid, milieu, economie, onderzoek, onderwijs – allemaal zaken waar de chemische industrie sterk mee verweven is. 17 maart zijn er Tweede Kamerverkiezingen. Welke plannen hebben de politieke partijen met de chemie op de verschillende thema’s?

TEKST: IGOR ZNIDARSIC FOTO: ANP BEWERKING: CURVE MAGS AND MORE 18

CM2101_18-24_Verkiezingen.indd 18 18-02-2021 13:59 Verkiezingen

Analyse Een analyse van de verkiezingsprogramma's is te vinden op: https://vnci.nl/verkiezingen

‘We moeten ons toekomstig groeivermogen veiligstellen. Daar is de maakindustrie onmisbaar voor, met name de chemische industrie’

CDA: chemische industrie onmisbaar voor groeivermogen

MUSTAFA AMHAOUCH, WOORDVOERDER ECONOMISCHE ZAKEN, BUITENLANDSE HANDEL, INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT:

ederland heeft ‘Parijs’ onder- komen de investeerders vanzelf. Je ziet nu al trie speelt hierbij wellicht een rol. Het zou tekend. Tegelijkertijd moeten dat de grote pensioenfondsen en financie- helpen als de captains of industry zich wat we ons toekomstig groeiver- ringsinstellingen steeds groener worden en vaker in het maatschappelijke debat mengen. mogen veiligstellen, zodat we niet of minder investeren in vervuilende Je kan het niet allemaal aan de politiek overla- ‘Nvoldoende blijven verdienen om de verzor- industrieën. ten. Ik zie weinig mensen uit de chemische gingsstaat te kunnen onderhouden. Daar is de industrie een pleidooi houden. Terwijl duide- maakindustrie onmisbaar voor, met name de Een voorwaarde voor een geslaagde transitie lijk is dat deze industrie onmisbaar is voor chemische industrie. Volgens mij stoelt dat op is de infrastructuur, voor elektriciteit en onze welvaart en ook voor ons welzijn, zie de drie pijlers: kennis- en talentontwikkeling van waterstof. Chemelot bijvoorbeeld, in de pro- desinfectiemiddelen en de mondkapjes. leerlingen en werknemers, R&D en innovatie vincie Limburg waar ik vandaan kom, is voor en infrastructuur. Daar heeft de overheid de verduurzaming afhankelijk van stroomka- De coronacrisis bracht ook een aantal zwak- zeker een rol in. Niet door zomaar het geld op bels. Het is een belangrijke verantwoordelijk- tes aan de oppervlakte. Reshoring is nu een tafel te leggen, maar door in publiek-private heid van de overheid om dit soort zaken te belangrijk thema: welke productie kunnen we constructies innovatieve meerjarige program- faciliteren. Er zijn verschillende Europese terughalen naar Nederland en Europa zodat ma’s te faciliteren die met nieuwe transitie- fondsen, zoals Just Transition Fund en EFRO- we minder afhankelijk worden van andere technieken komen en waarbij we breed kijken gelden, die expliciet een aantal chemieregio’s delen van de wereld? Maar reshoring begint hoe we de chemische industrie kunnen trans- benoemen, ook in Nederland. Maar laten we wat mij betreft met voorkomen dat huidige formeren. Initiatieven als Invest-NL en Het zoals ik al zei, eerst de goede plannen op tafel industrieën vertrekken. De CO2-heffing hoeft Nationaal Groeifonds kunnen daarbij een rol leggen. Als die er zijn, hoeft geld niet direct daar geen invloed op te hebben, mits je een spelen. Je moet beginnen met bepalen welke een probleem te zijn. flankerend beleid voert. We moeten verduur- technologieën het meest haalbaar zijn, zodat zamen, maar daarbij is ook de vraag belangrijk we niet op de verkeerde gokken en de boot De grootste zorg die ik heb is de arbeids- wat we kunnen absorberen, zodat we nog missen. Belangrijk is dat die programma’s markt, het grote tekort aan technisch perso- steeds de economie overeind kunnen houden. gedragen worden door zowel het bedrijfsle- neel. We zullen meer aan bij- en omscholing We moeten de industrie transformeren en ven als de overheid, die beide investeren in moeten doen, regulier onderwijs is niet vol- behouden, en niet de nek omdraaien.” techniekontwikkeling. Als we daarin slagen, doende. Het imago van de chemische indus-

CM FEBRUARI 2021 19

CM2101_18-24_Verkiezingen.indd 19 18-02-2021 13:59 PvdA: gerichte en substantiële investeringen in innovatie

WILLIAM MOORLAG, WOORDVOERDER ECONOMISCHE ZAKEN, INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT EN LANDBOUW, NATUUR EN VISSERIJ:

e hebben een gezamen- op dit gebied. PvdA-EU-commissaris Frans lijke verantwoordelijk- Timmermans pleit voor én vergroening én heid om tot een circu- behoud van bedrijven en hun werkgelegen- laire economie te heid. Daarom willen wij een Europese grens- ‘Wkomen. In de kern moeten niet-afbreekbare heffing, zodat de basisindustrie ook buiten de producten meer belast of verboden worden EU concurrerend blijft. Tegenover een natio- ‘We hebben een en moeten we herbruikbare en afbreekbare nale CO2-heffing (voor zover die nog nodig is alternatieven meer stimuleren. Bedrijven met het aangescherpt Europees beleid) staan gezamenlijke moeten steeds minder niet-afbreekbare en subsidies om weglek naar het buitenland te niet-herbruikbare producten afnemen. voorkomen. verantwoordelijk- Daarom willen we zoveel mogelijk niet- afbreekbare verpakkingen belasten en weg- Een enorm probleem is het tekort aan gekwa- heid om tot een werpplastic verbieden. Daarnaast moet de lificeerd technisch personeel. Het is schanda- chemische industrie blijven innoveren en lig hoe weinig actie dit kabinet heeft onderno- circulaire economie herbruikbare en afbreekbare alternatieven men op dit gebied. In november is mijn motie ontwikkelen. Dit willen wij ondersteunen met aangenomen die de regering oproept om een te komen’ gerichte en substantiële investeringen in inno- krachtig, sluitend actieprogramma te ontwik- vatie. kelen om de tekorten aan vakmensen in de techniek en de maak- en procesindustrie te CO2-uitstoot moet worden belast, maar verminderen. Het kabinet moet daar echt bedrijven moeten wel de kans krijgen om werk van maken. De coronacrisis is een gou- stapsgewijs de uitstoot te reduceren en uit- den kans om mensen die werkloos worden, eindelijk naar nul te brengen. Hulp van de om te scholen naar een duurzame baan in de overheid om deze transitie te faciliteren is techniek. onmisbaar, in de vorm van subsidies maar ook door de juiste infrastructuur mede tot stand Wat betreft de recent door de Europese te brengen. Ook moet er flink geïnvesteerd Commissie uitgebrachte Chemical Strategy worden in innovatieve oplossingen die er nu for Sustainability, die alleen nog veilige en nog niet zijn, onder andere de productie van duurzame stoffen in de EU in 2050 wil, is het groene waterstof en toepassingen voor de een terechte vraag hoe we gaan voorkomen chemische industrie. Hier heb ik mij de afgelo- dat producten met in de EU verboden chemi- pen jaren hard voor gemaakt, maar de nodige sche stoffen toch Europa binnenkomen. Dit is investeringen blijven helaas nog uit. een dossier waar mijn collega’s in het Euro- pees parlement zich mee bezighouden. Ille- De belasting van uitstoot moet wat ons gale import moet voorkomen worden met betreft zo veel mogelijk op Europees niveau duidelijke handelsafspraken en strenge con- via de ETS. Deze moet flink worden aange- trole.” scherpt. We zien nu al goede ontwikkelingen 20

CM2101_18-24_Verkiezingen.indd 20 18-02-2021 13:59 Verkiezingen

‘ Met een duurzame chemiesector beschermen we wel de gezondheid van onze bevolking’ GroenLinks: meer vanuit het voorzorgsprincipe werken

SUZANNE KRÖGER, WOORDVOERDER VOOR INFRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT, LUCHTVAART, OV EN CIRCULAIRE ECONOMIE:

oor alle industrieën geldt dat Wat ons betreft gaan we veel meer vanuit het ken, gaat wat mij betreft niet op. Want de we naar een klimaatneutrale voorzorgsprincipe werken, dus meer vooraf milieu- en gezondheidsschade en de maat- samenleving gaan en dat de risico’s investeren en stoffen ook niet als schappelijke kosten worden nu niet in geld betekent dat ook de chemi- groep beoordelen maar individueel langs de uitgedrukt, en dat vertekent het beeld. Onze sche‘V industrie een bijdrage moet leveren aan meetlat leggen. Een ander punt zijn de combi- producten worden mogelijk wat duurder op de reductie van de CO2-uitstoot. De opgaven natie-effecten. Wij zouden graag zien dat je in de wereldmarkt, maar met een duurzame worden steeds groter, maar de prestaties een ecosysteem onderzoekt hoe de verschil- chemiesector beschermen we wel de gezond- vallen tegen, er moet nog een hoop gebeuren, lende stoffen op elkaar inwerken of elkaar heid van onze bevolking. Wij kunnen ons als de ambitie moet omhoog. De CO2-heffing is versterken, en vervolgens de regels daarop dichtbevolkt land waarin de chemiebedrijven daar een cruciaal onderdeel van. Wat betreft aanpast. Je normeert dan niet zozeer de indi- dicht op de mensen staan geen gezondheids- de infrastructuur die nodig is voor de energie- viduele stoffen maar de blootstelling. Pfas risico’s veroorloven. Het argument ‘zo kunnen transitie hebben wij een voorstel gedaan voor heeft veel teweeggebracht en ook het wij niet concurreren met China’ kan ik aan die een groot klimaatinvesteringsfonds, met ook bewustzijn voor de opkomende stoffen ver- mensen niet uitleggen. Daarom moeten we investeringen in infrastructuur voor de water- groot. Het is ook heel belangrijk in relatie tot strenge eisen stellen, ook aan de producten stofeconomie. De energietransitie creëert de circulaire economie dat je geen product- die we op de Europese markt toelaten. Zo nieuwe banen, maar dan moeten die techni- stromen recyclet waar stoffen in zitten waar creëren we met de wetgeving rond gevaarlijke sche mensen er ook zijn. Dat vergt vooruitkij- we inmiddels strengere regels voor hebben. stoffen niet een race to the bottom maar juist ken qua opleidingen, ook zou je mensen uit We moeten als Nederland hiermee voortva- een race to the top. Kijk, uiteindelijk wil je een sectoren waarin nu een krimp plaatsvindt rend aan de slag en een koploperspositie robuuste, toekomstbestendige chemische kunnen omscholen. Eigenlijk hebben we een innemen. industrie, en daarvoor zijn er zowel op het nieuw werkgelegenheidsprogramma nodig. gebied van klimaat als op het gebied van che- Het argument dat strengere wetgeving de mische stoffen gigantische uitdagingen. Met Daarnaast krijgt de chemie te maken met sector op kosten zou jagen en daarmee de louter doen wat je van de huidige wetgeving strengere chemicaliënwetgeving vanuit de EU. mondiale concurrentiepositie zou verzwak- mag, kom je er niet.”

CM FEBRUARI 2021 21

CM2101_18-24_Verkiezingen.indd 21 18-02-2021 13:59 D66: ETS is het effectiefste instrument dat we hebben

RAOUL BOUCKE, KANDIDAAT-KAMERLID, SCHEIKUNDIG TECHNOLOOG EN KLIMAATSPECIALIST:

e chemische industrie levert instrument dat we hebben. In het ETS-inno- onze sterk geliberaliseerde energiemarkt. een belangrijke bijdrage vatiefonds zit nog zo'n 10 miljard, het is Tegelijkertijd kunnen we subsidies slimmer aan onze welvaart en werk- belangrijk dat de overheid de industrie helpt inrichten, zodat opslag en transport ook gelegenheid. Om dat zo te om daar toegang toe te krijgen. Belangrijk is meegefinancierd kunnen worden. ‘Dhouden moeten we groene keuzes maken. ook dat de overheid en de politiek de groot- Met een CO2-heffing aan de Europese grens ste spelers in de industrie vragen om met Zonder voldoende vakmensen geen klimaat- creëer je een gelijk speelveld in de EU. Tege- plannen te komen. We hebben jarenlang transitie. De transitie biedt een enorme kans lijkertijd moet Nederland in de EU het voor- gedaan over het stellen van de emissiedoe- om groene banen te creëren, en jonge men- touw nemen. Om die reden hebben we in len, nu gaat het erom hoe we die gaan halen. sen zijn geïnteresseerd in duurzaamheid, deze regeerperiode gezorgd voor aanvullend Daarbij moet je het uiteraard ook hebben maar we moeten dat wel faciliteren. Je zou nationaal beleid, in de vorm van een CO2- over de financiering. Daar heeft de overheid het op meerdere fronten moeten aanpakken, heffing. Zo krijgt vervuiling een eerlijke prijs. een taak in, er zijn verschillende mogelijkhe- waarbij onderwijs vooropstaat door meer Wat betreft de enorme investeringen die den, zoals het Nationaal Groeifonds, maar studenten op alle niveaus te enthousiasme- nodig zijn voor de klimaattransitie moet de het begint met de plannen. De benodigde ren voor een technische opleiding. Ook sti- overheid zekerheid bieden aan de wetge- infrastructuur voor opwekking, opslag en muleren we werkgevers om bij- en omscho- vingskant. Daarnaast moeten we gebruikma- transport van duurzame energie brengt ook ling aan te bieden, en werken we samen met ken van het ETS, waar ik vanuit Brussel jaren- enorme kosten met zich mee. De middelen sociale partners om mensen te begeleiden lang aan heb gewerkt. Het is het effectiefste zouden vergaard moeten worden binnen naar een nieuwe baan. ‘ Zonder voldoende vakmensen geen klimaattransitie’

Je ziet dat veel consumenten, bedrijven, inves- teerders en overheden groene keuzes willen maken. Het is geen klein clubje meer. Dat de Europese Commissie in 2050 alleen nog vei- lige en duurzame stoffen binnen de EU wil komt dus niet uit de lucht vallen. We moeten de effecten van producten inzichtelijk maken, zodat iedereen de bewuste keuzes kan maken. Niet alleen van producten gemaakt in de EU, maar ook voor import. Wij willen dat elk pro- duct een digitaal paspoort krijgt dat de hele levenscyclus meegaat, met basale informatie over de impact op het milieu. Een wet is een gezamenlijke afspraak, en met hoe meer men- sen je die afspraak maakt, des te beter het is voor bescherming van mens en milieu. Dat is de kracht van de EU. Tegelijkertijd moet je de wet handhaven. Daarom is het is belangrijk om de handhaving in alle lidstaten te verster- ken. We zijn één markt, die zo sterk is als de zwakste schakel.” 22

CM2101_18-24_Verkiezingen.indd 22 18-02-2021 13:59 Verkiezingen

‘Stoffen die een gevaar voor de gezondheid en de leefomgeving vormen moeten zo snel mogelijk verboden worden’

PvdD: Naar het buitenland vluchten met je vervuiling heeft geen zin

EVA VAN ESCH, WOORDVOERDER VOOR VWS, MET AANVULLINGEN VAN LAMMERT VAN RAAN (KLIMAAT EN ECONOMIE):

oor de transitie is steun van belasten. En verder inzetten op innovaties die den om meteen aan de slag te kunnen. Daar- de overheid zeker nodig, producten duurzaam en daarmee onderschei- naast kunnen de tekorten aangevuld worden maar niet zonder voorwaar- dend maken op de wereldmarkt. Ook moet de met werknemers uit niet-toekomstbestendige den. De chemische industrie industrie zich realiseren dat er een einde komt bedrijven, zoals in de fossiele industrie. ‘Vheeft een lange geschiedenis van tegenstrib- aan de eindeloze groei-economie en we over- belen als het aankomt op klimaat- en milieu- gaan naar de circulaire economie. De produc- Dat de Europese Commissie alleen nog veilige beleid. Daarmee zijn een aantal onrechtvaar- tie van nieuwe middelen zal drastisch afne- en duurzame stoffen in de EU wil in 2050, is dige vrijstellingen verworven, op het gebied men en opwerken van (rest)producten zoals veel te laat. Stoffen, zoals landbouwgiffen, die van emissies en belasting op energie en lei- recyclaat zal enorm toenemen. Bovendien een gevaar voor de gezondheid en de leefom- dingwater. Recent werd in de NRC ook nog lonkt er met Parijs een prachtig gelijk speel- geving vormen, moeten zo snel mogelijk ver- duidelijk hoe de industrie tekortschoot om de veld. Naar het buitenland vluchten met je boden worden. Het is niet acceptabel dat afgesproken energiebesparing te realiseren. vervuiling heeft geen zin (en is ethisch stoffen waarvan met (enige) zekerheid te Maar ook andere publicaties en signalen onjuist). Alle landen moeten zo snel mogelijk zeggen is dat ze een gevaar vormen nog altijd maken duidelijk dat het veroorzaken van zoveel mogelijk doen om de klimaatcrisis op gebruikt worden. De industrie zou zich ook schade aan de leefomgeving en de gezond- te lossen. Momenteel is er – door de relatief rekenschap moeten geven van de transitie heid nog op grote schaal voorkomt. Je kan hoge uitstoot in Nederland – juist sprake van naar biobased materials. Meer en meer moe- niet van Nederlanders verwachten dat ze een ongelijk speelveld voor landen met een ten we af van fossiele chemische producten daaraan meebetalen. lagere uitstoot. In Parijs is niet voor niets afge- ten gunste van meer natuurlijke grondstoffen. sproken dat rijke geïndustrialiseerde landen Kunstmatige (fossiele) isolatieplaten zijn bij- Wij vinden niet dat extra CO2-belasting een de leiding moeten nemen in het aanpakken voorbeeld functioneel, maar isolatieplaten ongelijk speelveld creëert. Beleid richten op van de klimaatcrisis. van duurzaam hennepvezel ook. De beste de concurrentie op de wereldmarkt leidt altijd methode om de Nederlandse markt te tot een race naar de bodem. Volgens die Wat betreft het dreigend tekort aan technisch beschermen voor de import van verboden logica zal alle industrie zich verplaatsen naar personeel pleiten wij voor meer aandacht stoffen is toezicht en handhaving op produc- landen met de laagste waarborgen voor mens voor het opleiden van het noodzakelijke per- ten en productieprocessen vergroten, zowel en milieu. Nederland moet de import van soneel. En door meer leer-werkonderwijs in Nederland als daarbuiten.” producten uit dat soort landen beperken of moeten leerlingen beter klaargestoomd wor-

CM FEBRUARI 2021 23

CM2101_18-24_Verkiezingen.indd 23 18-02-2021 13:59 Overige partijen (die geen reactie gaven en meer dan 2 zetels ‘ Wij zijn niet zo hebben in peilingen)

onder de indruk VVD Er komt een CO2-heffing voor de ETS-bedrijven, gebaseerd op ETS-benchmarks van de hele CO2- en en gericht op de vermijdbare uitstoot. Zodra het ETS-systeem voldoende is aangescherpt klimaatdiscussie’ vervalt de nationale CO2-heffing. Productie, gebruik en export van (groene) waterstof wordt gestimuleerd. Groningen krijgt een belangrijke rol daarin. Alternatieve duurzame technologieën, zoals waterstof, CCS en CCU komen in aanmerking voor de SDE++. Op Euro- pees niveau wordt geleidelijk gestopt met gebruik van niet-essentiële gevaarlijke stof- fen. Stoffen worden niet zonder wetenschap- pelijk bewijs dat zij schadelijk zijn voor mens en milieu genormeerd of verboden. Door Forum voor Democratie: Pleidooi bedrijfsscholen deels vanuit de overheid te voor opvoering van de nuchterheid financieren kunnen bedrijven zelf investeren in hun opleidingsbehoefte. RALF DEKKER, STATENLID IN NOORD-HOLLAND: SP Een beter klimaat is alleen mogelijk als grote vervuilers meer gaan betalen. Subsidies voor fossiele bedrijven worden afgeschaft, net ij zijn geen voorstan- neel zorgwekkend. Dat is in algemene zin te als het ETS. Door het recyclen van grondstof- der van een subsidie- wijten aan de slechte kwaliteit van ons fen en stimuleren van nieuwe technologieën markt waarin veel onderwijs. Wij zijn voorstander van inzichte- wordt gebouwd aan een circulaire economie. belastinggeld ver- lijk, onderzoekend en op probleemoplossing Er komt alle ruimte voor waterstof. De normen ‘Wdwijnt zonder dat het rendabel of competi- gericht onderwijs, in plaats van het huidige voor luchtkwaliteit worden aangescherpt. Het tief kan worden, zoals wind- en zonne-ener- politiek correcte en eenzijdige gebeuren dat lozen van gevaarlijke stoffen op rivierwater gie. Groene energie moet schoon, veilig én qua kennisoverdracht plaatsvindt. Daarnaast wordt gestopt. Het mbo krijgt alle ruimte voor competitief zijn om echt duurzaam te zijn. is het belangrijk om gerichte campagnes te goede beroepsopleidingen, die goed aansluiten Om dat te bepalen moeten alle kosten eerlijk houden om een loopbaan in de techniek bij de arbeidsmarkt. Met een nationale inves- en openlijk toegerekend worden aan de aantrekkelijker te maken, en niet alleen voor teringsbank voor het mkb kunnen kleine en bron. Dat gebeurt nu niet. Wij zijn sowieso meisjes. startende bedrijven makkelijker lenen. niet zo onder de indruk van de hele CO2- en klimaatdiscussie en zeker niet van de rol die Wat betreft het beleid rond chemische stof- CU Om te grote afhankelijkheid van pro- Nederland daarin zou moeten spelen. Maar fen pleit ik voor een meer risico-gebaseerde ductie buiten Europa te voorkomen komt er voor een deel zijn dat gegevenheden waar je benadering. Dat dreigt wat ondergesneeuwd een stevig industrie- en topsectorenbeleid op niet omheen kan. Je kan wel een andere te raken in de nieuwe Europese wetgeving. In Europese en nationale schaal. Er wordt ingezet wetenschappelijke mening hebben, als indus- plaats van een eenzijdige focus op het uit- op industriële elektrificatie en groene water- trie moet je je houden aan de nieuwe regels. bannen van alle gevaar kun je veel beter stof voor hoge-temperatuur-warmte en op een Wij zijn sterk voorstander van innovatie en verstandig omgaan met risico's. Natuurlijk structurele hervorming van de energiebelas- van het ontwikkelen van nieuwe technolo- moeten emissies van gevaarlijke stoffen als ting met een minder degressieve opzet en een gieën, ook voor de energieproductie, en we het even kan worden teruggedrongen als hogere belasting voor grootverbruikers. Ook vinden dat je daarbij alle opties open moet daar de technische en economische moge- komen er scherpe, concrete doelstellingen houden. In het bijzonder de moderne inhe- lijkheden voor zijn. En voor stoffen die een voor de circulaire economie voor verschillende rent veilige vierde generatie kernenergie, groot risico vormen moeten alternatieven sectoren en materiaalsoorten. zoals de gesmolten-zoutreactor en op ter- worden gezocht. Maar ook daar moeten we mijn de thoriumreactor. Dat krijgt te weinig ons op de werkelijke risico's gaan richten en PVV Belemmerende regels rond stikstof, aandacht, terwijl Nederland daar uniek voor niet alleen op de geïsoleerde hazard-benade- pfas, geluid, lucht, milieu, duurzaamheid en gepositioneerd is qua kennis- en onderzoek. ring. Het past een beetje bij deze tijd om er het klimaat worden afgeschaft, de Klimaatwet De tijdsfactor speelt voor ons minder een heel sterk een soort rubberen-tegelmentali- en het Klimaatakkoord worden teruggedraaid rol, omdat wij de CO2-uitstoot en de klimaat- teit op na te houden. Natuurlijk, geen enkele en alle klimaat- en duurzaamheidssubsidies verandering als gevolg daarvan niet als een activiteit of productieactiviteit is geheel afgeschaft, net als de CO2-heffing. Nederland urgente en grote bedreiging zien. Nederland zonder risico's, en geen enkele stof is geheel trekt zich terug uit ‘Parijs’ en neemt op geen valt sowieso in het niet bij wat bijvoorbeeld zonder risico's als je niet op de dosis let, enkele manier deel aan de EU Green Deal. Gas een land als China uitstoot. maar we moeten er wel rationele afwegingen komt uit de bodem van de Noordzee en uit het bij blijven maken. Ik pleit daarom voor een buitenland. Er worden kerncentrales gebouwd Voor de ontwikkeling van de nieuwe techno- opvoering van de nuchterheid.” en het gebruik van thorium wordt gestimu- logieën is het gebrek aan technisch perso- leerd.

24

CM2101_18-24_Verkiezingen.indd 24 18-02-2021 13:59 Industry Een veilige opslaginstallatie voor mens en milieu.

• Advies, ontwerp en bouw van gas en vloeistof opslag installaties • Chemicaliën doseer en injectie systemen • Nieuwbouw en keuring/ herclassificatie volgens PGS (12, 16, 28, 29, 30, 31) • Opslaginstallaties voor chemicaliën in staal, RVS en/of kunststof • Onder- en bovengrondse opslaginstallaties

Wilt u meer informatie of advies voor uw project? Neem contact op met onze experts. Tel.: 088 147 15 30 | Email: [email protected] In het kort • De methodiek voor aanvraag van een watervergunning is gewijzigd • Voor elke geloosde stof moet het effect op ecologie en drinkwaterwinning worden bepaald • Chemelot doorliep als eerste het nieuwe watervergunningstraject

Voortaan moet elke stof die wordt geloosd geïdentificeerd worden Chemelot pluist 630 stoffen uit voor nieuwe watervergunning

De waterzuiveringsinstallatie van Sitech op het Chemelot- terrein in Geleen. 26

CM2101_26-29_Watervoorziening.indd 26 18-02-21 13:52 Milieu

Alle chemiebedrijven moeten de komende jaren een nieuwe watervergunning aanvragen. Belangrijke verandering: voor elke geloosde stof is een individuele toetsing nodig voor milieu- en gezondheidsrisico’s. “Onderschat het niet”, waarschuwt pilotbedrijf AnQore. TEKST: MARGA VAN ZUNDERT

e kijkt echt met een vergrootglas blijft. “Maar voor lang niet alle stoffen bestaat naar details in je proces, want het een norm”, waarschuwt Liebrecht van gaat om stoffen op ppb-niveaus”, AnQore. In dat geval moet het bedrijf zelf een vertelt Lodewijk Liebrecht, chief indicatieve norm afleiden en ter goedkeuring operations officer van chemiebe- voorleggen aan een klankbordgroep van het drijf AnQore, dat gespecialiseerd RIVM. Kwanten (RWS): “De immissietoets is is in acrylonitril, grondstof voor verschillende vaak een theoretische berekening. Maar wij Jkunststoffen en koolstofvezel. “Regelmatig is doen ook daadwerkelijk metingen ter plekke. het flink puzzelen. Niet voor alle stoffen is een De handhaving wordt intensiever, zeker op analysetechniek beschikbaar voor deze lage problematische locaties. We gaan gericht concentraties. Het team dat we samenstelden meten en opsporen.” De werving van extra is meer dan een jaar bezig geweest met mankracht voor vergunningverlening en onderzoek, en nog moet er veel werk worden handhaving is al gestart bij RWS. verzet. Het is echt een niet te onderschatten klus.” Mosselmonitoren Waar voorheen een productgroep of een Van de bedrijven die werken met stoffen van groep van stoffen in een watervergunning de ZZS-lijst (zeer zorgwekkende stoffen) werd benoemd, moet voortaan elke stof die wordt in de komende 3 jaar beoordeeld of ze wordt geloosd geïdentificeerd worden en de een aanvraag voor een nieuwe watervergun- zogeheten ABM-toets (Algemene Beoorde- ning moeten indienen. Daarna volgen alle lingsMethodiek) doorlopen. Roel Kwanten, andere bedrijven in Nederland. Als allereerste coördinator opkomende stoffen en water- is Sitech Services in een pilotproject de kwaliteit bij Rijkswaterstaat (RWS) Zuid- nieuwe vergunningsprocedure gestart voor Nederland: “In het vergunningstraject draait Chemelot. Sitech runt de afvalwaterzuivering het allereerst om het vermijden van productie van het industrieterrein bij Geleen in opdracht van risicovolle stoffen en het voorkomen van van de 54 daar gevestigde bedrijven, waaron- lozing. Vervolgens wordt gekeken naar de der AnQore. Het afvalwater van Chemelot best beschikbare techniek (BBT) voor zuive- wordt na zuivering geloosd op een zijtak van ring uit afvalwater. Tot slot volgt voor elke de Ur, een beek die uitmondt in de stof een ABM-toets en immissietoets. Die Grensmaas. Dat is Natura 2000-gebied en de vertellen of de geloosde hoeveelheid een rivier vormt de bron van drinkwater voor vier gezondheids- of milieurisico oplevert.” miljoen Nederlanders. Concreet betekent het voor elk bedrijf dat In 2015 ging het mis. Mossels in mosselmoni- afvalwater loost: een serie analyses van alle toren benedenstrooms van Chemelot sloten ‘piekjes’ in het afvalwater en een zoektocht massaal hun schelpen voor een nog onbe- naar informatie over de effecten van al deze kende stof. Een speurtocht van waterinstan- bekende en soms onbekende stoffen. Gevolgd ties leidde naar de afvalwaterzuivering van door een check of de concentratie in het Sitech, waar na een herstart van een AnQore-

FOTO: SITECH oppervlaktewater onder de geldende norm fabriek pyrazool door de afvalwaterzuivering

CM FEBRUARI 2021 27

CM2101_26-29_Watervoorziening.indd 27 18-02-21 13:52 Diffuus verspreide mengsels bleek te glippen. Maandenlang gold er een volle stoffen in het spel zijn. Om de ‘opko- Het Nederlands oppervlakte- innamestop voor de bereiding van drinkwater. mende’ stoffen goed in beeld te krijgen, moet water bevat niet meer, maar Dat nu juist Chemelot bij het pilotproject is elke stof nu individueel worden getoetst. wel steeds meer verschil- betrokken is dus niet geheel toevallig. Lie- lende (vaak onbekende) brecht: “Sinds de pyrazool-affaire zijn we Externe specialisten verontreinigingen in lage extra alert en ons ook heel bewust van wat de In totaal moesten 630 verschillende stoffen concentraties. De Raad voor buitenwereld van ons verwacht. Schoon worden uitgeplozen voor heel Chemelot, de Leefomgeving conclu- water is belangrijk voor ons allemaal, mens en vertelt Hans Geijselaers, manager Afvalwater- deerde in het rapport ‘Greep ook dier, daar willen we heel zorgvuldig in zuivering bij Sitech Services en coördinator op gevaarlijke stoffen’ zijn.” van het vergunningstraject. Ook hij noemt het (2020): ‘Waar voorheen het Het groeiende probleem van nieuwe, zogehe- project “een enorme klus”. Lastig ook omdat belangrijkste risico voor ten opkomende stoffen die tot een aantal voor nogal wat stoffen, ook in het REACH- mens en milieu gevolg was innamestops hebben geleid, heeft Nederland dossier, summiere informatie beschikbaar is van lokale, relatief hoge volgens Kwanten “wakker geschud”. De aan- over de effecten op waterkwaliteit. En voor concentraties van een indivi- leiding was de pyrazool-affaire in combinatie bijna twee derde van de stoffen bleek geen duele stof, gaat het nu veel met andere incidenten zoals melamine-vervui- officiële norm te bestaan. “We hebben meer om diffuus verspreide ling en pfas. RWS is daarop een onderzoek daarom ook de hulp van externe specialisten mengsels van stoffen die elk gestart naar watervergunningen: in een pilot- moeten inhuren.” afzonderlijk een lage concen- studie zijn 66 van de circa 200 vergunningen Sitech hield een aantal stoffen over die niet tratie hebben, maar tezamen doorgenomen. Conclusie was dat er geen voldoen aan de imissietoets (imissie is de een minstens zo schadelijke acuut gevaar dreigt, maar dat bij driekwart belasting op de woon- en leefomgeving): “We uitwerking kunnen hebben.’ actualisatie van de vergunning nodig is. Bij een hoeven niet direct een fabriek te sluiten of kwart daarvan is dat urgent omdat er risico- processen te stoppen”, aldus Geijselaers. 28

CM2101_26-29_Watervoorziening.indd 28 18-02-21 13:52 Milieu

‘ Vraag is op vanTIPS Sitech Services en enig moment: AnQore • Onderschat de hoeveelheid uitzoekwerk niet is verdere me- • Stel een gespecialiseerd projectteam samen ting nog zinvol • Betrek het waterschap en drinkwaterbedrijf • Investeer in goede analyse- of zit je in de systemen ruis te meten?’ • Raadpleeg externe experts

Chemelot-terrein. De looptijd is 7 jaar. “In de gaan direct alarmbellen af en start de zoek- nieuwe methodiek wordt de lozer aan het tocht naar bron en oorzaak. We zijn echt in werk gezet om helder en precies informatie te control, en dat is weer een prima uitgangs- De Grensmaas is een belangrijke delen. Dat principe juich ik zeer toe”, vertelt punt om lozingen verder te reduceren.” bron voor drinkwater. Harrie Timmer, senior beleidsmedewerker

FOTO: ANP Bronnen & Kwaliteit van Vewin, de vereniging Nieuw evenwicht van drinkwaterbedrijven. “Nu is het voor ons Wat heeft het AnQore gebracht? Liebrecht: vaak zoeken naar de speld in de hooiberg “Voor ons is het belangrijk om te weten of we wanneer er een nieuwe stof opduikt. Wat is dicht bij een limiet zitten ja of nee, ook rich- “Onze berekeningen zijn conservatief. Bij het? En is het gevaarlijk? Soms duurt het ting de toekomst. Maar echt nieuwe inzichten daadwerkelijke meting van het effluent (gezui- maanden voor we eruit zijn; maar dat lukt in het proces, nee. Het gaat om ppb-niveaus, verd afvalwater dat de rioolwaterzuiveringsin- uiteindelijk altijd.” Timmer ziet graag meer echt hele lage concentraties. Analysetechnie- stallatie verlaat – red.) vinden we vaak veel transparantie, bijvoorbeeld via een openbaar ken worden natuurlijk steeds gedetailleerder lagere waarden. Onze inschatting is dat register per stroomgebied van alle geloosde en nauwkeuriger. Vraag is op enig moment: is slechts enkele stoffen in de vergunningsaan- stoffen en een toetsing voor elke stof vóórdat verdere meting nog zinvol of zit je in de ruis te vraag misschien niet voldoen. Daar kan dus er mag worden geloosd. Hij toont zich een meten? Vallend blad levert bijvoorbeeld ook aanpassing nodig zijn.” Of AnQore in actie voorzichtig optimist: “De nieuwe procedures ‘piekjes’ op. Daar zullen we als industrie en moet komen is nog te vroeg om te zeggen, moeten nog allemaal gaan lopen en het liefst maatschappij de komende jaren een nieuw aldus Liebrecht. “Maar we hebben sowieso zou ik dit natuurlijk Europa-breed zien gebeu- evenwicht in moeten zien te bereiken.” nog wat huiswerk te doen. Er zijn namelijk ren. Voor onze drinkwaterbereiding is een Hebben de ervaringsdeskundigen nog tips stoffen bij waarvan het gebruik moet worden lozing in Zwitserland of Duitsland namelijk net voor al die bedrijven die de komende jaren geminimaliseerd. Daar zoeken we al langer zo relevant als hier ‘om de hoek’.” starten met een aanvraag voor een nieuwe naar andere mogelijkheden, dat zijn we ook De vele uren die in de vergunningsaanvraag watervergunning? Liebrecht: “Onderschat het verplicht. Ook zijn er een paar stoffen opge- zijn gaan zitten hebben Chemelot zeker wat vooral niet. Het vergt tijd, energie en doorzet- doken die preciezer moeten worden bekeken: opgeleverd, vindt Geijselaers: “We weten nu tingsvermogen om alles in kaart te brengen. hoeveel zit er nu precies in het effluent en wat met meer dan 98 procent precisie wat hier in Je hebt dus goede, creatief denkende mensen is de norm?” het effluent zit, wat er uit elk van de 54 fabrie- nodig en ook de juiste externe specialisten.” ken stroomt en door de diverse rioolbuizen. Geijselaers: “In ons traject zijn het waterschap Europa-breed We hebben vijf verschillende technieken in en drinkwaterbedrijf vroeg betrokken. Dat In december kreeg Sitech Services van het huis voor effluentbewaking, en er wordt op was leerzaam. Je krijgt de probleemstoffen Waterschap Limburg de nieuwe waterwetver- vijf verschillende plekken gemeten, ook vóór scherper in beeld.” gunning voor de lozing van afvalwater van het de waterzuivering. Is er een afwijking, dan

CM FEBRUARI 2021 29

CM2101_26-29_Watervoorziening.indd 29 18-02-21 13:52 In het kort • De VNCI constateert onduidelijkheden bij wijzigingen transportclassificaties • Classificaties binnen ECHA-database kunnen afwijken van classificatiecriteria van transport • Vergelijk voor producten met UN-nummer de CLP-indeling goed met de indeling volgens de transportregelgeving

Als de transportclassificatie door nieuwe inzichten en informatie niet meer correct is, kan een verzoek worden ingediend tot het wijzigen van de classificatie.

Onduidelijkheden bij wijziging transportclassificatie ‘ Vergelijk nog eens goed’

Afgelopen jaar heeft de VNCI casussen voorgelegd gekregen over onduidelijkheden bij wijzigingen van transportclassificaties. ‘Als de etiketten wijzigen maar de vervoersvoorwaarden niet, ontstaat er een ongelijk speelveld en zijn de implicaties van een wijziging niet meer duidelijk’, zegt Yasmijn van der Knaap van het RIVM. TEKST: IGOR ZNIDARSIC

evaarlijke stoffen moeten of Experts on the Transport of Dangerous over de weg vervoerd wor- Goods. Dit Sub-Comité beheert en bediscus- den volgens regels van het sieert aanpassingen aan de hand van de ADR, een pan-Europees ‘Model Regulations on the transport of dan- verdrag voor het vervoer gerous goods’. van gevaarlijke goederen De classificatie van stoffen en producten over de weg. Het ADR bepaalt dat gevaarlijke vindt plaats in dit Sub-Comité. “Het afgelopen stoffenG en goederen worden ingedeeld op jaar heeft de VNCI een drietal concrete casus- basis van hun gevaarseigenschappen. De sen voorgelegd gekregen die aanleiding gaven criteria voor die indeling zijn gebaseerd op de om dit issue nog eens breed onder de aan- ‘Model Regulations on the transport of dan- dacht van onze leden te brengen”, zegt Macco gerous goods’ van de Verenigde Naties. De Korteweg Maris, beleidsmedewerker (trans- verantwoordelijkheid of de indeling nog vol- port) veiligheid bij de VNCI. “Een foutieve doet aan de technische en wetenschappelijke indeling geeft weliswaar niet direct aanleiding vooruitgang ligt bij de verlader of afzender. tot gevaarlijke situaties, omdat het vervoer al Als blijkt dat de transportclassificatie naar tientallen jaren op een veilige manier plaats- aanleiding van nieuwe inzichten en informatie vindt, maar door een onjuiste indeling ont- niet meer correct is, kan een verzoek worden staat er wel een verschil met het CLP, de ingediend tot het wijzigen van de classificatie. Europese verordening, over de indeling (Clas- Dit proces loopt via het UN Sub-Committee sification), etikettering (Labelling) en verpak- 30

CM2101_30-32_GHS.indd 30 18-02-21 13:53 Wetgeving

Yasmijn van der Knaap: ‘ Hoe hoger het tonnage, hoe groter het aantal aan te leveren gegevens’

king (Packaging) van chemische stoffen en mengsels. De genoemde casussen werden bijvoorbeeld veroorzaakt door nieuwe REACH-data, maar de oorzaak kan ook liggen bij gegevens die zijn verkregen via andere bronnen, zoals informatie vanuit GESAMP (Joint Group of Experts on the Scientific Aspects of Marine Environmental Protection).

Working Document Indien wijziging van indeling aan de orde is, kan de Nederlandse overheid (het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) hierbij helpen. “De overheid kan informatie en advies verschaffen over het proces en over welke route het beste gekozen kan worden”, vertelt Yasmijn van der Knaap, beleidsadviseur Trans- port gevaarlijke stoffen bij het RIVM. “Daar- naast kan de overheid meelezen met het voorstel en aangeven wat erin moet staan om aangenomen te kunnen worden bij het Sub- Comité.” Om te beginnen moeten de benodigde gege- vens op een rijtje worden gezet waarmee een nieuwe classificatie kan worden aangetoond. Deze informatie, samen met een onderbou- wing en een voorstel voor de nieuwe classifi- catie, worden gebundeld in een officieel document, het zogenaamde Working Docu- ment. Individuele bedrijven kunnen geen documenten met nieuwe classificaties voor-

FOTO: ANP leggen aan het Sub-Comité, de internationale

CM FEBRUARI 2021 31

CM2101_30-32_GHS.indd 31 18-02-21 13:54 Henk Bril: ‘ Veelal zullen de eisen aan het brancheorganisaties zoals Cefic en nationale vervoermiddel zélf een wijziging ook niet meer duidelijk”, zegt overheden van landen die vertegenwoordigd Van der Knaap. “Het is juist belangrijk voor het zijn in het Sub-Comité kunnen dat wel. Als het niet behoeven te speelveld dat er wordt vastgehouden aan de Sub-Comité het eens is met de nieuwe clas- vervoersvoorwaarden die horen bij een sificatie, wordt het voorstel aangenomen, worden aangepast’ bepaalde classificatie, zodat iedereen aan waarna de gewijzigde classificatie wordt opge- dezelfde voorwaarden voldoet. Daarnaast is nomen in de nieuwe versie van de Model het belangrijk voor de industrie om op voor- Aanbevelingen. hand te weten wat de implicaties zijn van een Daarna zijn de wijzigingen nog niet direct van wijziging van classificatie. Door vast te houden kracht, omdat dit via een tweejaarlijkse cyclus aan de vervoersvoorwaarden die horen bij gaat. Daarnaast zijn de aangenomen wijzigin- een bepaalde classificatie, voldoet iedereen gen aanbevelingen en geen regelgeving. Aan- aan dezelfde voorwaarden.” sluitend worden deze wijzigingen daarom nog hoe hoger het tonnage, hoe groter het aantal Henk Bril, Distribution Safety Ambassador bij per modaliteit besproken en al met al kan het aan te leveren gegevens, omdat de kans op SABIC en voorzitter van de VNCI-werkgroep een aantal jaren duren voor die wijziging ook blootstelling van mens en milieu toeneemt. Duurzame Logistiek, raadt de industrie aan daadwerkelijk is geïmplementeerd in de regel- Basisinformatie is beschikbaar vanaf de laag- om voor producten die een eigen UN-num- geving. ste tonnageband, gedetailleerdere informatie mer hebben de indeling van CLP nog eens pas vanaf hogere tonnagebanden.” goed te vergelijken met de huidige indeling Tonnage De classificaties binnen de ECHA-database volgens de transportregelgeving. “Bij verschil- Gegevens over gevaarlijke stoffen zijn onder zijn gebaseerd op de methoden en criteria len die duiden op een andere transportclas- andere terug te vinden in de ECHA (European volgens CLP. Deze kunnen afwijken van de sificatie dient dit onder de aandacht gebracht Chemicals Agency)-database (https://echa. classificatiecriteria van transport. Transport te worden van het RIVM, die het dan kan mee- europa.eu/nl/home). De industrie is verplicht gebruikt bijvoorbeeld voor stoffen die toxisch nemen naar de UN. Veelal zullen de eisen aan om de informatie over gevaarlijke stoffen zijn via inademing de verzadigde dampcon- het vervoermiddel zélf niet behoeven te wor- actueel te houden. In de REACH-verordening centratie van vloeistoffen, om de vloeistof in den aangepast, maar denk bijvoorbeeld aan staat hoeveel informatie er nodig is per stof. te delen in een verpakkingsgroep. Bij CLP is hulpverleners die bij een incident onvol- Dit is afhankelijk van het tonnage dat jaarlijks dat niet het geval. Daarnaast wordt er in doende beschermingsmaatregelen nemen, wordt geproduceerd of geïmporteerd. Deze transport uitgegaan van 1 uur blootstelling en omdat de etiketten op de verpakking of tank gegevens kunnen worden gebruikt om bij CLP (en GHS) van 4 uur. Deze waarden de lading niet meer volledig dekken.” gevaarlijke stoffen te classificeren volgens de kunnen echter makkelijk worden omgerekend transportcriteria. Voor bijvoorbeeld de geva- van 1 naar 4 uur en vice versa. renklasse 9, ‘Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen, inclusief milieugevaarlijke stof- Modaliteit fen’, is informatie nodig over de acute en Classificatie is gelinkt aan bepaalde vervoers- chronische aquatische toxiciteit van een stof. voorwaarden per modaliteit (weg, water, Van der Knaap: “Vanwege de verschillende spoor), zodat het vervoer op een veilige eisen die gesteld worden aan de te leveren manier kan plaatsvinden en het speelveld informatie, kan het voorkomen dat voor de tussen de modaliteiten gelijk blijft. “Als door Meer info ene stof meer informatie beschikbaar is dan een wijziging in classificatie de etiketten wel Macco Korteweg Maris, voor de andere. Afhankelijk van het tonnage wijzigen maar de vervoersvoorwaarden niet 070 337 87 21, kan het dus voorkomen dat deze informatie – terwijl dit wel zou moeten, ontstaat er een [email protected] niet in de ECHA-database staat. Kort gezegd: ongelijk speelveld en zijn de implicaties van 32

CM2101_30-32_GHS.indd 32 18-02-21 13:54 Complexe Regelgeving voor Food Contact Materials

Verschillende landen, verschillende regels.

Met kantoren in 4 continenten en 14 landen en partners in veel andere landen, kunnen we globaal lokale ondersteuning bieden. Onze experts kunnen lokaal en globaal toelating verzorgen van voedselverbeteraars (additieven, enzymen en aroma‘s) en ‘Novel Foods’, maar ook voor materialen die in contact komen met levensmiddelen (‘FCM’) en met drinkwater.

Uw lokaal contact in Nederland: Knoell NL B.V., Dr. Ioan Paraschiv, mail: [email protected] www.knoell.com

2020-04-08_Food contact materials_04_2020.indd 1 15.04.2020 15:51:29 Weg met lignine-asfalt in gebruik genomen Opschaling naar TRL 6/7 mogelijk

In opdracht van North Sea maatwinst over de hele keten in Port is door aannemingsbe- kaart worden gebracht. Tevens drijf H4A in Vlissingen een wordt de techno-economische weg aangelegd waarbij zowel haalbaarheid geanalyseerd. de onderlaag, de tussenlaag Voor het project moesten asfalt- als de toplaag nu bestaat uit centrales worden omgebouwd ligninehoudend asfalt in ver- en er werden minimaal vier schillende samenstellingen, proefstroken aangelegd met deels ook gemengd met gere- daarin minimaal 10 ton lignine. cycled asfalt. Tot nu toe Een kostbare investering, zeker waren de proefstroken in ons ook door het benodigde onder- land alleen voorzien van een zoek- en ontwikkelingswerk. ligninehoudende deklaag. Daarom was een subsidie van RVO.nl nodig van 1,5 miljoen et project is een onderdeel euro; het consortium investeert Hvan het project CHAPLIN- de overige ruim 2 miljoen. XL, wat staat voor Collaboration “De kansen die bio-asfalt biedt in aspHalt Applications with worden nationaal en internatio- LIgniN. Dit consortium wil een naal erkend”, zegt Martin Jun- bijdrage leveren aan vergroening ginger, hoogleraar Biobased van de wegenbouw. Deze asfalt- Economy aan de Universiteit technologie is ontwikkeld door Utrecht en projectcoördinator WFBR en AKC, de lignine voor van CHAPLIN-XL. “Omdat dit project is gedeeltelijk in Nederland vooroploopt kijken Nederland gemaakt door Avan- wegenbouwers en -beheerders tium. reikhalzend uit naar onze testre- De asfaltproducerende partners sultaten.” Dat Nederland hierin van CHAPLIN-XL gaan de pro- vooroploopt is mede te danken cessen in hun asfaltcentrales aan de samenwerking in de hele Asfaltcentrale H4A. verbeteren, waardoor de tech- waardeketen, gesteund door nologie van op lignine gebaseerd research- en technologiepar- asfalt opgeschaald kan worden tijen. Rijkswaterstaat, provincies tot TRL 6/7. De verschillende en gemeenten zijn als wegbe- varianten bio-asfalt op de Euro- heerders sterk betrokken, ver- paweg Zuid in Vlissingen en der participeren Universiteit elders worden uitgebreid getest Utrecht, Asfalt Kennis Centrum, op arbo- en milieutechnische Avantium, Circular Biobased aspecten. Door uitgebreide Delta, H4A, Roelofs Wegenbouw levenscyclusanalyses zullen en Wageningen Food and Bio- de milieuprestaties en de kli- based Research.

34

CM2101_34-35_Wetenswaardig.indd 34 18-02-21 13:55 Wetenswaardig

Europaweg Zuid In Vlissingen in aanleg. FOTO: NORTH SEA PORTS

CM FEBRUARI 2021 35

CM2101_34-35_Wetenswaardig.indd 35 18-02-21 13:55 In het kort • Sonneborn maakt uit minerale oliën inerte toepassingen • Te vinden in lipbalsem, haarwax, kauwgom en waslaag om kaas • Twee vestigingen in Nederland: Amsterdam en Koog aan de Zaan

Sonneborn in Koog en Amsterdam bestaat al sinds 1909 ‘We maken de olie volledig inert’

Sonneborn maakt uit zware oliefracties zeer onnebrand, kauwgom, antibiotica. Bij al zuivere, inerte toepassingen, die als drager deze consumentenproducten is de kans dienen voor onder meer crèmes, lipbalsem en groot dat Sonneborn ergens in de keten de grondstoffen heeft geleverd. Die wor- kaasverpakking. Een deel van de markt vraagt den gemaakt uit zware fracties uit de raf- nu ook om producten op basis van ‘natuurlijke’ finage van minerale oliën (aardolie). “Ze grondstoffen. “Aan ons de uitdaging om dat zijn vanwege de lange moleculen niet brandbaar en dus Zveilig”, legt plant manager Floris Hekster uit. “Plus ze bie- voor elkaar te krijgen.” den een bepaalde smeerbaarheid.” De fracties worden TEKST: IGOR ZNIDARSIC gezuiverd van alle verbindingen met een functionele groep of dubbele binding, tot alleen de verzadigde koolwater- stoffen overblijven. “Simpel gezegd: we halen alle reactivi- teit uit de olie en maken die volledig inert. En uit die inert- heid haalt het product zijn functie.” De producten, in vloeibare (olie), stroperige (petrolatum) en vaste vorm 36

CM2101_36-39_Sonneborn.indd 36 18-02-21 13:56 Lidbedrijf

Werk aan een tank op de locatie in Amsterdam.

Verduurzaming Sonneborn is een middelgrote energieverbruiker. “Voor Amsterdamse begrippen zijn we groot, voor Rotterdamse begrip- pen bestaan we niet”, aldus Hekster. Toch zijn er voldoende uitdagingen op het gebied van energie- en CO2-reductie. Het bedrijf is betrokken geweest bij de ontwikkeling van de strategie voor de Amsterdamse haven, waarbij het onder meer gaat over netwerken, alternatieve brandstoffen zoals waterstof en CCS. Een concreet project is het betrekken van stoom van ener- giebedrijf AEB. “We zitten nu in de eerste fase”, aldus Hekster. FOTO'S: SONNEBORN FOTO'S:

(was), dienen vooral als drager, en bieden tegelijkertijd moet in een druppeltje olie zitten, anders kun je niet vac- ook een mate van smeerbaarheid en opname in en door cineren”, legt Hekster uit. Uiteraard voldoen de producten de huid. Ze worden geleverd aan industriële afnemers in aan alle internationale wetgeving op het gebied van voed- een groot aantal landen en vinden uiteindelijk hun toepas- selveiligheid en geneesmiddelen. singen in de farmaceutische, cosmetische, technische en voedingsmiddelenindustrie. “Wij leveren aan formulato- Meer toegevoegde waarde ren”, vertelt product line manager Patrick Ascher. “Aan Het bedrijf, dat een lange geschiedenis heeft in Nederland het einde van de keten worden onze ingrediënten onder- (zie kader), is 2 jaar geleden van een private-equitypartij deel van een eindproduct dat je in de winkel kan tegenko- overgenomen door het Amerikaanse oliebedrijf Holly- men.” Zoals: lipbalsem, babycrème, haarwax, kauwgom of Frontier. De focus van HollyFrontier verschuift steeds de waslaag ter bescherming van kaas. “En daar zitten alle meer van raffinage naar specialities en duurzame produc- grote wereldmerken bij”, verzekert Hekster. ten. “Dat is toekomstbestendiger dan producten die je In de cosmetica kunnen de producten dragers zijn voor verbrandt”, aldus Ascher. “De markt van ruwe olie en raf- bijvoorbeeld een shampoo, in de farmaceutische industrie finage is altijd heel cyclisch geweest, vooral de laatste voor bijvoorbeeld een vaccin voor dieren. “Het vaccin jaren zie je hoe kwetsbaar die is, met grote druk op de

CM FEBRUARI 2021 37

CM2101_36-39_Sonneborn.indd 37 18-02-21 13:56 ‘Traditionele op minerale oliën gebaseerde Lid Koninklijke producten VNCI Na de overname door HollyFron- hebben zich tier en het aantreden van plant manager Floris Hekster ging Sonneborn anders tegen het in een lange lidmaatschap van een branche- vereniging aankijken. Hekster: historie “Wij zijn een middelgroot bedrijf, zonder afdeling die ons op de hoogte houdt van de ont- bewezen in wikkelingen, en het lidmaat- schap van de VNCI is een mooie hun inertheid’ manier om op de eerste rij te zitten en te weten wat er gebeurt en daar invloed op te hebben. De voordelen merkte ik bijvoor- marges. Met specialties zitten we verder in de keten en beeld vorig jaar bij de eerste kunnen we meer toegevoegde waarde bieden, hoogwaar- lockdown. Ik was bij bepaalde dige toepassingen voor high end-klanten. Het gaat dan instanties op zoek naar de brief ook niet om volumes van honderden tonnen, maar om waarmee ik kon aantonen dat wij enkele vrachtwagens of zelf drums.” een essentieel bedrijf zijn. Dat Hekster heeft een chemische achtergrond en is bij de bleek niet zo eenvoudig. Tot ik overname plant manager geworden “van deze mooie hoorde dat de VNCI die brief de fabriek”, zoals hij het noemt. Daarvoor was hij er enginee- week ervoor al naar al haar leden ring manager. Ascher, die sinds een jaar bij het bedrijf zit, had verstuurd. Daarnaast mogen heeft een commerciële achtergrond en heeft onder meer wij sinds de invoering van de gewerkt bij Sony Chemicals. Dat Sonneborn nu onderdeel AVG geen alcohol- en drugstes- is van een wereldwijd bedrijf biedt volgens hen het voor- ten meer doen op grote schaal, deel dat er nuttige kennis kan worden gedeeld, zowel op alleen met heel veel mitsen en operationeel gebied als op het gebied van sales en techno- maren. Daar maak ik me druk logie-innovatie. “Bovendien opereren al onze klanten op over, en dan ondersteun ik graag wereldniveau,” voegt Hekster toe. Als voorbeeld van de een belangrijke lobbyclub die de wereldmarkt die Sonneborn bedient noemt hij de rode juiste dingen voor elkaar pro- kaaswas. “Daar maken wij in Nederland twee verschillende beert te krijgen voor onze indus- versies van, één met de Europees goedgekeurde kleurstof trie en dus ook voor ons bedrijf.” en één met in de VS goedgekeurde kleurstof.”

Babybillen Sonneborn heeft te maken met twee verschillende vragen 38

CM2101_36-39_Sonneborn.indd 38 18-02-21 13:56 Historie Sonneborn heeft in Nederland twee vestigin- gen, in Amsterdam en in Koog aan de Zaan. In 1909 werd in Haarlem de Nederlandse Raffina- derij van Petroleumproducten opgericht. Dit bedrijf nam later firma Jonk in Koog aan de Zaan over, die hoogwaardige wasproducten maakte. De vestiging in Amsterdam, toen nog in het dorp Sloten, werd opgericht in 1963. In 1968 verkocht de Nederlandse Raffinaderij van Petroleumproducten al haar belangen aan het Amerikaanse Witco. Na een splitsing werden de Nederlandse vestigingen onderdeel van Crompton & Knowles, waar ook Chemtura onder viel, en waren daarna 12 jaar eigendom van verschillende private-equitypartijen. 2 jaar geleden werd Sonneborn overgenomen door het Texaanse oliebedrijf HollyFrontier, met wereldwijd 3800 werknemers. Sonneborn heeft productielocaties in Pennsyl- vania en in Nederland. In de twee vestigingen in Amsterdam (BRZO) en Koog aan de Zaan werken 180 mensen. De fabriek in Amsterdam.

uit de markt. Enerzijds hebben de industrie en de pharma heteroatomen, die zorgen voor reactiviteit. En dat wil je behoefte aan de traditionele op minerale oliën geba- niet hebben bij een toepassing die je direct op de huid seerde producten die zich in een lange historie bewezen smeert of via voedsel of een geneesmiddel in je lichaam hebben in hun inertheid. “Die klanten zijn daar heel blij brengt. Daarin wil je geen enkel compromis sluiten en daar mee,” aldus Ascher. Anderzijds ziet hij in met name de is dus nog veel werk nodig.” personal care en de food een tendens ontstaan tegen minerale oliën. “Klanten vragen meer om zogenaamd Tweede golf natuurlijke producten. Die richting zien we (nog) niet ook Hekster ziet twee golven in deze ontwikkeling. In de eerste in de pharma. Wij willen hierin uiteraard meegaan, maar golf worden producten ontwikkeld op basis van rationele we constateren tegelijkertijd dat er een discussie gaande is inzichten, in de tweede golf speelt vooral publiciteit een over beschikbaarheid van grondstoffen en over de consi- rol. “Dus dat er in de krant zou staan dat we met shampoo stentie van de productkwaliteit over een langere periode.” zoveel ton aardolie het milieu in spoelen. Deze tweede golf Hekster illustreert de tweedeling in de markt met een wat gaat momenteel veel sneller. De publieke opinie denkt zwart-wit geformuleerde stelling: “Ik heb liever een zuivere daardoor dat natuurlijke producten beter zijn. Maar het is standaard minerale crème op de billen van mijn baby dan nog wel een uitdaging om met plantaardige producten een crème die beter voor het milieu lijkt maar waarvan dezelfde inertheid te bereiken als met minerale oliën. Aan mijn baby uitslag krijgt. Daarmee zeg ik niet dat alle biolo- ons uiteraard de uitdaging om dat voor elkaar te krijgen. gische producten niet zuiver zijn, maar die uitdaging is op Wij zien nog steeds een goede toekomst voor minerale dit moment daar wel veel groter. De maatschappij wil oliën, maar tegelijkertijd gaan wij met een deel van onze bepaalde dingen niet meer, maar tegelijkertijd verwacht klanten mee in hun nieuwe wensen door projecten te men – terecht – bepaalde kwaliteitseisen, in dit geval inert- starten gebaseerd op natuurlijke oliën en op hybride vor- heid. Op minerale olie gebaseerde crème biedt dat. Plant- men.” aardige producten daarentegen bevatten per definitie

CM FEBRUARI 2021 39

CM2101_36-39_Sonneborn.indd 39 18-02-21 13:56 In het kort • Vier chemiebedrijven deden mee aan pilot om just culture toe te passen • In zo’n cultuur kunnen werknemers onveilige situaties melden zonder sancties • Oprechte interesse, openheid en betrokkenheid van leidinggevenden vereist

In de luchtvaartindustrie is het al jaren gebruikelijk dat medewerkers onbevreesd fouten kunnen delen zonder consequenties. FOTO: SHUTTERSTOCK 40

CM2101_40-42_Justculture.indd 40 18-02-21 13:57 Veiligheid

Vier (petro)chemiebedrijven ronden pilot af Hoe creëer je een just culture?

Vier (petro)chemiebedrijven onderzochten hoe ze een cultuur kunnen creëren waarin werknemers elke afwijking van de gewenste manier van werken aan het management durven te melden zonder vrees voor sancties. Net als in de luchtvaart.

TEKST: ADRIAAN VAN HOOIJDONK

Sachem: Eerst goed management- team smeden

oe kom je als management veiligheidsprestaties. “Met de andere coaches, Sachem in Zaltbommel heeft een werkelijk in contact met Anne van Galen, Johan van der Vorm en Niek nieuwe site leader en ook vers medewerkers in de gevaren- Steijger, bedachten we een stappenplan om bloed in het Maintenance & zone, zoals operators, labo- de vier chemiebedrijven te ondersteunen”, Engineering- en HSE-team. “Ik ranten, monteurs en con- vertelt ze. “De manier waarop de luchtvaart- ben hier afgelopen augustus tractors? En hoe zorg je voor industrie erin geslaagd is om een just culture begonnen, mijn collega en hoofd een cultuur waarin deze mensen, die de laat- te realiseren namen we als uitgangspunt.” In M&E Marco van Beijnhem een ste barrièreH om een incident te voorkomen de luchtvaartindustrie is het al jaren gebruike- maand later”, zegt plant director moeten bewaken, niet bang of anderszins lijk dat medewerkers onbevreesd fouten kun- Stefan Arts. Door de wisselingen belemmerd zijn om ongewone of onveilige nen delen. Dankzij afspraken tussen het in de wacht de afgelopen jaren situaties te melden? Met andere woorden: hoe Openbaar Ministerie en de Inspectie Leefom- focuste Sachem eerst op het creëer je een just culture? Dat was de focus in geving en Transport kunnen zij vrijuit spreken smeden van een goed manage- de pilot Just Culture 3 waarover afgelopen zonder dat er meteen sancties uit voort- mentteam. Ook moesten de januari het rapport ‘De lessen van vier bedrij- vloeien. Tijdens de pilot werkten de chemie- nieuwe mensen eerst de ven in de (petro)chemie - Just Culture in de bedrijven en de coaches met de zogeheten Sachem-cultuur leren kennen. praktijk’ verscheen. De pilot maakt deel uit Degas-cirkel. Het denkkader werd eerder “Maar ondertussen zijn wij volop van het programma Duurzame Veiligheid voor de luchtvaartindustrie ontwikkeld en bezig om het gedachtegoed over 2030, waarin industrie, wetenschap en over- beschrijft de bouwstenen voor een just cul- just culture binnen het bedrijf uit heid samenwerken om een structureel hoger ture: Verhalen vertellen, Diepte-analyse, te dragen”, licht Arts toe. “Ook veiligheidsniveau in de (petro)chemische Regels zijn gereedschap, Deel van het geheel hielden we hier rekening mee bij industrie te realiseren. Tijdens de pilot, van en Veerkracht. incidenten die in 2020 plaatsvon- december 2019 tot oktober 2020, gingen vier den. Door op de plaats van het bedrijven – Vopak, Air Liquide, Sachem en Oprechte interesse incident met de betrokken per- Aspen Oss – in opdracht van het ministerie Welke voorwaarden zijn nodig voor een just soon in gesprek te gaan om de van Infrastructuur en Waterstaat met het cultuur? Boelens: “Het vraagt om leidingge- dieperliggende oorzaak vast te onderwerp aan de slag. venden die een omgeving scheppen waarin stellen. Dat kan door een veilige Zij werden daarbij begeleid door vier coaches medewerkers zich vrij en veilig voelen om hun omgeving te scheppen waar van het Resilience Academy-team, die een verhaal over ongewone of onveilige situaties iemand vrijuit zijn of haar ver- ruime ervaring hebben in bedrijven die onder te vertellen: wat is er gebeurd?, wat heeft haal kan doen, zonder dat er een het Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO) iemand gedreven om van een procedure af te straf volgt. En door open vragen vallen. Een van hen, Annemiek Boelens van wijken? Dat vereist oprechte interesse, open- te stellen en door te vragen. De Opteamise, begeleidt al meer dan 20 jaar heid en betrokkenheid van leidinggevenden. afrekencultuur lieten wij al bedrijven met een hoog risico op arbo- en Ook is belangrijk dat het management niet te eerder achter ons.” procesongevallen bij het verhogen van hun snel een mening vormt of met de beschuldi-

CM FEBRUARI 2021 41

CM2101_40-42_Justculture.indd 41 18-02-21 13:57 Air Liquide: Veel meer de diepte in

“Bij de analyse van (bijna-)inciden- ten of gesprekken over veiligheid tussen management en operators ‘ De fout alleen gaan wij veel meer de diepte in dan voorheen”, zegt Philippe Engels, site manager Rozenburg bij Air Liquide. bij de operators “Zo proberen we de échte oorzaken te achterhalen waarom iets fout is zoeken hadden gelopen.” Tijdens de pilot bleek dat Aspen: sommige mensen toch bang waren Nieuw beleid krijgt nu om hun verhaal te doen uit angst vorm wij al langer voor sancties. Ook bleek dat som- mige theoretische procedures niet “Sinds 2013 zijn wij bezig om te achter ons goed waren afgestemd op de dage- groeien naar een proactieve lijkse praktijk op de werkvloer. “Wij veiligheidscultuur waarin de gaan voortaan een-op-een het medewerkers in de frontlinie de gelaten’ gesprek aan op de plaats van het ruimte krijgen om fouten te incident. Verder analyseren wij maken zonder ze meteen te waarom operators sommige proce- straffen. Soms werd er gespro- dures niet volgen. De fout alleen bij ken over een afrekencultuur. Dit de operators zoeken hadden wij al willen we achter ons te laten”, langer achter ons gelaten. Wij willen zegt Marco van der Linden, vooral van incidenten leren om ze in safety manager bij Aspen in Oss. de toekomst te voorkomen.” “Dat lukte niet met ons toenma- lige sanctiebeleid. Sterker nog: medewerkers kenden de sanc- ties wel, maar hadden weinig zicht op de afwegingen en het onderliggende beleid.” Daarom gende vinger wijst als er iets mis is gegaan.” De chemiebedrijven kwamen drie keer bij paste Aspen het sanctiebeleid in Daarnaast is het essentieel dat leidinggeven- elkaar om ervaringen te delen, kennis uit te 2019 aan. Er is nu een duidelijk den eerlijk en open communiceren over de wisselen en dilemma’s te bespreken (door onderscheid tussen bonafide en afwegingen die zij maken over keuzes om corona de laatste keren via Teams). “De malafide overtredingen. Ook de risico’s aanvaardbaar te beheersen. Uiteinde- kracht van het traject is dat de bedrijven met naam is veranderd in ‘maatrege- lijk moeten bedrijven altijd het veiligheidsni- elkaar zijn verbonden om elkaars problemen lenbeleid’. “Het nieuwe beleid veau afwegen tegen andere bedrijfsbelangen, te herkennen en naar oplossingen te zoeken”, krijgt nu vorm. De komende zoals productiviteit, betrouwbaarheid, lever- aldus Boelens. “Met als doel een veerkrach- maanden krijgen onze leidingge- zekerheid, kwaliteit en kosten. tige organisatie te ontwikkelen waarbij ieder- venden trainingen”. De coaches gebruikten een vragenlijst, de een risico’s blijft herkennen en kunde ontwik- Daarnaast hield Aspen de proce- Quick Scan, om met de medewerkers in kelt om ze effectief te beheersen. De start van dures nog eens goed tegen het gesprek te gaan over de bouwstenen achter een just culture is gemaakt, maar het traject is licht. “Na een incident komen wij een just culture. Hierdoor ontstaat inzicht wat zeker nog niet afgerond.” vaak met weer nieuwe procedu- een just culture inhoudt, waar het bedrijf res en regels, de risico-regelre- staat en welke bouwstenen het verder kan Verder leren flex. Het is onmogelijk om alles ontwikkelen. Vervolgens maakten de chemie- Tijdens de slotbijeenkomst bleek dat de in procedures vast te leggen. Wij bedrijven een plan van aanpak. Een belangrijk bedrijven graag verder willen leren. Daarom gaan nu veel meer uit van het onderdeel is de diepteanalyse. Daarbij kijkt geven de betrokken partijen het stokje graag vakmanschap van onze mede- het management eerst waarom medewerkers over aan Safety Delta Nederland, de regionale werkers en vertrouwen hier ook van bepaalde regels zijn afgeweken. Wellicht is veiligheidsnetwerken en brancheorganisaties, op.” Tegelijkertijd blijven er het een gebrek aan training, of zijn de – theo- zoals de VNCI. “Zij kunnen een belangrijke rol operators voorzichtig, bang dat retische – procedures niet goed afgestemd op spelen in het verspreiden van het gedachte- het management ze op fouten de werkelijkheid op de werkvloer, of zijn in het goed en het bij elkaar brengen van de bedrij- beoordeelt. Het blijft aandacht basisontwerp van een installatie fouten ven, overheden en kennisinstellingen om ver- vragen om ze werkelijk hun gemaakt. Dit onderzoek vraagt om oprechte der te ontwikkelen”, besluit Boelens. verhaal te laten doen. “Daarom interesse in wat er nu werkelijk speelt binnen gaan we met ze in gesprek op een bedrijf, waarvoor leidinggevenden tijd vrij hun werkplek. Dat werkt beter moeten maken. Boelens: “Ga de werkvloer op, dan voor acht mensen in een ga met medewerkers in gesprek en toon vergaderzaal spreken.” oprechte aandacht. En plan je observatieron- des niet in december in om aan je KPI’s te Download voldoen. Dat is geen betrokkenheid.” het rapport 42

CM2101_40-42_Justculture.indd 42 18-02-21 13:57 NIEUW Toxic® e-learning voor de werkvloer Veilig werken met gevaarlijke stoffen

Toxic.nl Vraag de Uw partner bij demo aan! veilig werken Direct toegang met chemische producten

Dit nieuwe e-learning platform: • bevat korte interactieve modules en is dus praktisch in gebruik; • toont via animaties op ongedwongen wijze herkenbare situaties; • laat niet alleen zien hoe je veilig handelt, maar ook waarom het belangrijk is.

Vraag de demo aan op Toxic.nl/bewustleren Niels Schenk Chief technology officer bij BioBTX ‘ Zonder mij dendert deze trein gewoon door’

44

erkenindechemie.indd Werken in de chemie Waarom kiest iemand voor een chemie- opleiding en wat maakt een baan in de chemie zo boeiend? Chemie Magazine vraagt het aan mensen in de sector.

Wat ruim een decennium geleden begon als een idee om iets nuttigs te doen met groene grondstof, is uitgemond in een pilot- plant voor chemicaliën uit biomassa en plastic afval. En dat terwijl bedenker Niels Schenk eerst notaris wilde worden.

TEKST: INGE JANSE

Aan welke consumentenproducten Hoe ben je in deze baan lever jij een bijdrage? terechtgekomen? 1 Het flauwe antwoord? Alles, want wij 3Ik las van jongs af aan de Kijk en ik her- maken de aromaten benzeen, tolueen en inner me dat een deskundige vertelde dat olie xyleen uit biomassa en plastic afval. BTX zijn een te mooie grondstof is om te verbranden. de legoblokjes van de chemie, en daarmee Dat inzicht pas ik nu toe op biomassa en afval- kun je alles maken wat je maar kan verzinnen. plastic. Door de Kijk werd ik me als kind ook De werkelijkheid is wat complexer. BioBTX is bewust van klimaatverandering en leerde ik een technologie-ontwikkelbedrijf, dus wij programmeren in BASIC. maken zelf geen producten. Wel hebben we Op de middelbare school hoefde ik amper te showcases laten zien van volledig biobased werken voor de bètavakken. Toch begon ik PET voor cosmeticadoosjes. Ook hebben we met een studie rechten in Leiden. Achteraf met Teijin Aramid en onderzoeksbureau onbegrijpelijk, maar omdat ik opgroeide op Symeres eind vorig jaar 100 procent biobased het platteland had ik geen idee wat ik met supervezel van Twaron gemaakt. scheikunde kon doen. Notaris leek me leuk, ik Ik ben chief technology officer en verant- heb zelfs een week meegelopen om te kijken woordelijk voor R&D, bijvoorbeeld hoe je wat dat werk inhield. Maar na een half jaar meer BTX kunt maken door de katalysator te ben ik scheikunde erbij gaan doen. Op mijn verbeteren. Daarnaast houd ik me bezig met studentenvereniging sprak ik met een paar het reilen en zeilen van de pilotplant en de mensen over bètadingen en zij zeiden: ga een engineering van de nog te bouwen demofa- keer mee naar een college over atoombouw. briek. Die combinatie van chemie en chemi- Daarna dacht ik: wow, ik heb hier in twee uur sche technologie maakt mijn werk complex, meer geleerd dan in een paar maanden rech- maar ook interessant. Mijn kracht ligt in het ten studeren. Na anderhalf jaar heb ik de combineren van disciplines, in plaats van een knoop doorgehakt om alleen scheikunde te superspecialist zijn. doen. Ik wilde snappen hoe de wereld werkt, en chemie is daarvoor een sweet spot. Wat vertel jij je kinderen als zij Voor mijn afstuderen stond ik dertien maan- vragen wat voor werk je doet? den op het lab, dat vond ik vreselijk. Ik had er 2 Kinderen zijn heel erg betrokken bij ook geen talent voor. Ik ben dan ook op een twee van de wereldproblemen die we hebben: heel ander vakgebied gepromoveerd, milieu- plastic soep en klimaatverandering. Ik ben de kunde. Daarna ging ik bij een milieuadviesbu- uitvinder van technologie om meer plastic te reau werken dat nadacht over de vergroening kunnen recyclen en het klimaat minder te van de chemie in Delfzijl. Daar is het idee voor belasten. Ik heb in de klas van mijn oudste BioBTX ontstaan. dochter mogen uitleggen dat technologie nodig is om deze grote problemen op te los- Wat zou je je jongere zelf nu sen. Dat kwartje is toen wel gevallen. adviseren? We ontwerpen momenteel de eerste fabriek 4Niets, zeg ik in eerste instantie. Slinger- voor die technologie. Als die gebouwd is, paden kunnen je een brede basis geven. Dus ik wordt deze wereldwijd grootschalig uitgerold. vind het niet verkeerd om als je jong bent een Maar eerst moeten we nog wel de tijd nemen beetje naïef te zijn en dingen te proberen.

FOTO’S : HENK VEENSTRA FOTO’S om die fabriek goed te ontwerpen. Voor mij werkte dat goed. Zelfs die studie

CM FEBRUARI 2021 45

erkenindechemie.indd rechten heeft me inzichten gegeven die ik nog laptopjes dichtklappen, want anders zijn we steeds gebruik. hier tot ver na bedtijd mee bezig. Maar in tweede instantie zijn er dingen die achteraf jammer waren. Als aio heb ik een vrij Op welke eigen prestatie ben je het kritisch artikel geschreven over klimaatscena- meest trots? rio’s van het Intergovernmental Panel on 6BioBTX ontstond rond 2008, toen alle Climate Change. Dat artikel heeft mijn car- biomassa nog naar energiecentrales toe ging. rière wel in de weg gezeten. Overal waar ik na Mijn baas vroeg aan mij: wat zouden we met mijn promotie ging solliciteren werd ik afge- biomassa kunnen doen om écht duurzame wezen met de boodschap: het is echt niet impact te hebben? Voor de productie van vanwege dat artikel, hoor. Dus ja, dan weet je duurzame aromaten bestond nog geen tech- genoeg. nologie, dus daar zat een gat in de markt. Ik Mijn belangrijkste advies is daarom dat je niet zocht uit of dit in theorie kon, en vervolgens altijd je gelijk moet willen halen. Vroeger was hebben we partners gezocht voor de busi- ik daar heel erg mee bezig. Ik had gelijk en nesscase. Daar is BioBTX uit ontstaan. Ik ben wilde dat bewijzen ook. Tegenwoordig luister heel trots op wat we sindsdien gepresteerd ik beter naar anderen om zo over nieuwe hebben en waar we als team nu staan. perspectieven te leren. Deels is dat me gelukt Ik heb ook een kennismanagementsysteem door gewoon ouder te worden, deels door gebouwd om te zorgen dat we de kennis die feedback uit mijn omgeving. Het is misschien we creëren op een goede manier vastleggen een bèta-eigenschap om de wereld zwart-wit in de organisatie en niet afhankelijk is van te zien, terwijl de werkelijkheid veel grijzer is. personen. Ook ik ben inmiddels hartstikke misbaar. Zonder mij dendert deze trein Wat levert je werk je op? gewoon door. Gelukkig maar. Het is super fascinerend om het hele Wie is Niels 5 proces te doorlopen van een papieren Als je iets zou mogen veranderen naast zijn werk? exercitie, R&D-traject, pilotplant en demofa- aan je baan, wat zou dat zijn? briek. Elk jaar is daardoor compleet anders. 7Omdat BioBTX een klein bedrijf is, heb “Iedere vakantie is een klimvakantie.” Zijn Voor mij voelt dit als de meest gave droom, ik automatisch een heel breed takenpakket. Ik vrouw klimt ook. “En in zo’n bos met heel veel bijna onwerkelijk. Ik krijg daarbij een prima zou me meer willen richten op betere rotsblokken is ook voor mijn kinderen vol- salaris, hoewel ik er in vergelijking met een bedrijfsprocessen en het verbeteren van onze doende te klauteren en te spelen.” Ook houdt baan bij een groot chemiebedrijf niet rijk van kennisinfrastructuur. Nu besteed ik ook veel Niels erg van oude auto’s (“niet erg milieu- word. Maar deze baan geeft mij veel meer tijd aan business development. Groeien we vriendelijk, wel heel erg gaaf”), vooral om in te terug dan ik bij een multinational zou krijgen. verder, dan wordt die focus ook mogelijk. rijden, want de tijd van het grote restaureren is Ik krijg hier ook veel nieuwe inzichten door Verder wil ik graag de groeipijnen die we voorbij. “Ik heb een heel erg gave Peugeot 505 inspirerende collega’s en mensen van de doormaken verlichten. Dat kan door meer Familiale gehad, maar tijdens vakanties was ik Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehoge- mensen, geld en expertise aan boord te halen, meer aan het knutselen dan van mijn vakantie school en Symeres. En ik wil vooral werken zodat we meer snelheid kunnen maken en de aan het genieten, inclusief met huilende baby’s aan een betere wereld voor mijn kinderen. workload beter kunnen verdelen. Daarnaast langs de snelweg staan.” Verder speelt Niels Daar doe ik dit liever voor dan voor het geld. zou ik meer sociale dingen met mijn collega’s het strategische kaartspel Magic: The Gathe- Maar omdat mijn werk niet altijd voelt als willen doen, iets waar corona niet bij helpt. ring. werk, heb ik met mijn vrouw de afspraak moeten maken dat we uiterlijk om half 10 de Wat zou je nóg liever doen dan wat je nu doet? 8 Werken bij BioBTX, maar dan over 10 jaar. We zijn dan met een man of twintig, dertig, en er staan al verschillende fabrieken in de wereld. Wij werken dan vooral aan het doorontwikkelen van de technologie, waar- voor we een zeer professionele organisatie ‘ Ik wilde snappen hoe de hebben opgetuigd. En we zitten dan nog steeds in Groningen. We blijven echt de technologieleverancier. wereld werkt, en chemie is Want wil je impact hebben, en dus grootscha- lig je technologie implementeren, dan moet je daarvoor een sweet spot’ die fabrieken niet zelf bouwen, maar zorgen dat dit met jouw technologie gebeurt.

46

erkenindechemie.indd Werken in de chemie

Niels Schenk: ‘Het is super fascine- rend om het hele proces te doorlo- pen van een papieren exercitie, R&D-traject, pilotplant en demofa- briek.’

Naam Niels Schenk

Leeftijd 47

Woonplaats Haren

Huwelijkse staat Getrouwd

Kinderen 2 dochters en 1 zoon (van 10, 8 en 5)

Opleidingen Promotie milieuweten- schap bij Rijksuniversiteit Groningen (2001-2006) Organische chemie bij Universiteit van Leiden (1993-1999) Vwo bij RSG Tromp Mees- ters Steenwijk (1987-1993)

Werkgevers BioBTX: chief technology officer (2015-heden), chief operating officer (2014- 2015), technology manager (2012-2013), projectmana- ger (2009-2012) Researcher & consultant bij KNN (2006-2014) Onderzoeker bij Rijksuni- versiteit Groningen (2001- 2007) Analist bij Organisation for Economic Co-operation and Development (2000)

Nevenactiviteiten Niels zit in de werkveld- adviescommissie van de Hanzehogeschool. Politiek was hij in zijn jeugd actief bij de jongerenafdeling van de VVD, de JOVD. “Ik kwam er daar heel snel achter dat de koehandel van politiek niets voor mij is, mijn insteek is dat het beste idee leidend moet zijn.”

CM FEBRUARI 2021 47

erkenindechemie.indd In het kort • Noor, Lotte en Mimi hebben SistersinScience_NL opgezet • Reden: te weinig rolmodellen waar jongeren zich aan kunnen spiegelen • Instagramaccount wil de wereld van wetenschap de chemie tonen

Sisters in Science willen wetenschap en chemie ‘openen’ ‘Maak de ivoren toren van glas’

V.l.n.r.: Noor, Mimi en Lotte

48

i.indd Inspiratie

Via het Instagramaccount SistersinScience_NL et op 11 januari opgezette Instagramac- willen Noor, Lotte en Mimi een kijkje geven in count SistersinSciende_NL telde binnen de wereld van de wetenschap en de chemie, een maand al meer dan 800 volgers. De drie vrouwen erachter, Noor, Lotte en het stereotype beeld van de chemicus Mimi, willen ermee een kijkje geven in de doorbreken en anderen inspireren. wereld van de wetenschap en de chemie TEKST: IGOR ZNIDARSIC en het klassieke beeld van de chemicus doorbreken. Met het doelH anderen te inspireren. Noor Abdulhussain en Mimi den Uijl zijn PhD-student, Lotte Schreuders junior docent. Aan de UvA, waar ze alle drie Analytische Chemie hebben gestudeerd. Omdat er volgens hen te weinig rol- modellen zijn waar jongeren zich aan kunnen spiegelen, hebben ze besloten dat zelf maar te worden. “Wij hadden zelf geen rolmodellen”, zegt Mimi. “Bij gebrek aan informa- tie hebben wij ons carrièrepad steeds maar aangepast op de mogelijkheden die we tegenkwamen. Ik ben een PhD gaan doen omdat er een mailtje kwam van een andere professor, maar ik dacht wel: daarna ga ik meteen de indu- strie in, en nu twijfel ik daar weer aan. Ik wist eigenlijk nooit precies hoe en wat, en dat geldt voor ons alle drie.”

Ondanks het ontbreken van informatie en rolmodellen hebben jullie voor een studie scheikunde gekozen. Wat heeft die keuze bepaald? Lotte: “Ik vond op de middelbare school het vak Natuur & Scheikunde niet per se leuk, maar toen ik alleen schei- kunde had kreeg ik een 9,6 voor mijn eerste toets. Dat ik er goed in was, plus de stimulans van mijn heel leuke docente scheikunde, die vertelde dat je er veel meer mee kon worden dan docent, bepaalden de keuze.” Noor: “Ik was goed in bètavakken, maar ik kom uit een cultuur waarin ouders een voorkeur hebben voor banen met een bepaald aanzien, zoals advocaat, dokter of tand- arts. Maar dat zag ik niet zitten. Ik was heel goed in wis- kunde en wilde die kant op, maar kon geen concrete voor- beelden vinden van wat je daarmee werd. Toen kwam ik op scheikunde. Ik kon mijn ouders laten zien dat je dan in een lab terecht komt in een witte jas, en dat vonden ze wel een mooi beeld.” Mimi: “Ik was goed in scheikunde, maar wilde een wat bredere opleiding en koos voor de studie Bèta-gamma, waar je breed begint en daarna één richting kiest. Ik twij- felde tussen biomedisch en scheikunde, maar omdat er al zoveel mensen biomedisch deden, koos ik voor schei- kunde.”

Wat willen jullie met het Instagramaccount bereiken? Mimi: “Chemie is niet zo hot. Als het hot is gaat het over zoiets als Breaking Bad, drugs maken. We zitten een beetje met een imagoprobleem, en met het stereotiepe beeld van de chemicus: man, wat ouder, Einsteinachtig type. Wij hopen studenten in de eerste jaren van de hbo en wo en leerlingen op het voortgezet onderwijs te laten zien dat er heel normale mensen in de chemie werken die heel leuk werk doen. Wetenschapper is vaak een soort kinder- droom, van voornamelijk jongens, wij proberen dat wat tastbaarder te maken. Wij willen de ivoren toren die de universiteit is van glas maken, helemaal transparant, en

FOTO'S: ROB TER BEKKE laten zien hoe dat er uitziet en wat we daar doen. In de

CM FEBRUARI 2021 49

i.indd Mimi den Uijl: ‘ Wij hadden zelf geen rolmodellen.’

geacht wordt je kinderen vijf dagen per week naar de opvang te sturen. Er worden in die periode van je leven ook heel veel uren van je gevraagd. Dat zou misschien ook anders kunnen. Maar ons primaire doel blijft om die ivoren toren van glas te maken, voor vrouwen en mannen.”

Is aan tafel bij Jinek een streven? Mimi: “Om een breed publiek dat nog weinig affiniteit geeft met chemie te bereiken, moet je misschien daar wel aan denken, of aan M. Zou mooi zijn als dat lukt.’ Noor: “Alleen kijken jongeren weinig tv, maar misschien wel naar het Jeugdjournaal?”

Wat jullie dan zouden moeten kunnen is aan een leek uitleggen waar jullie dagelijks mee bezig zijn. Ga je gang. Mimi: “Ik onderzoek als derdejaars PhD-student de invloed van de zon op organische stoffen...”

eerste twaalf posts lieten we vooral zien wie we zijn. Nu posten we elk één keer per week en komen we in een soort ritme waarin we mensen laten kennismaken met wetenschap, het lab, de technieken die we gebruiken, wat je ermee kan doen. Aan de andere kant proberen we ook een persoonlijk verhaal te vertellen over hoe wij in die wetenschap staan.”

Gaan jullie ook je visie geven op bepaalde ontwikkelingen rond de chemie? Mimi: “Of we ook echt onze meningen gaan geven, dat weten we nog niet, maar we vinden het wel belangrijk om bepaalde gesprekken te starten. Tijdens onze opleiding was de helft vrouw tot en met de PhD, en daarna begint het heel ongelijk te worden. Dan vraag je je af: waar zijn ze gebleven? Ze verlaten de wetenschap. Ik denk dat de biolo- gische klok daar iets mee te maken heeft, de rol van de man en ook misschien de cultuur in Nederland dat je niet

Lotte Schreuders: ‘We horen van twee kanten: wat fijn dat jullie dit doen.’ 50

i.indd Inspiratie

Stop. Wat zijn organische stoffen? Mimi: “Dan gooi ik het over een andere boeg. Als je in het Van Gogh Museum naar de zonnebloemen kijkt, zou het kunnen dat die er niet altijd zo hebben uitgezien. Onder invloed van licht kunnen moleculen, waaruit de kleurstof- fen in zo’n schilderij zijn opgebouwd, in stukjes breken, en dan kan het schilderij in de loop der tijd van kleur verande- ren. En dat gebeurt dus overal, dat stoff en veranderen doordat er licht op komt. Een trui die te lang in de zon ligt gaat verbleken, vitamine C in voedsel breekt af. Wij probe- ren een analytisch systeem te maken om heel snel iets te kunnen zeggen over wat er gebeurt als er licht op een bepaalde stof komt. Daar zijn we een machine voor aan het ontwikkelen.” Lotte: “Ik zit niet in het onderzoek, maar ben aangenomen om de kwaliteit van het onderwijs in het masterpro- gramma van Analytische Chemie te verbeteren. Hiervoor kijk ik onder andere of de vakken goed in elkaar overlopen en hoe we het leuker kunnen maken voor de studenten, door bijvoorbeeld de informatie op een kortere, effi ciën- Noor Abdulhussain tere en meer visuele manier te presenteren. Verder vind ik een aantal persoonlijke dingen erg belangrijk, zoals diversi- teit en dat we een echte community met elkaar vormen .” ‘Een witte jas in een lab Noor: “Ik speelde vroeger heel veel met knikkers, had een grote zak met veel verschillende. Het liefst zou je al die vonden mijn ouders een knikkers scheiden en sorteren naar grootte en kleur. Voor moleculen gebruiken we daarvoor in de analytische che- mie een techniek die vloeistofchromatografi e heet. Als mooi beeld.’ vierdejaars PhD-student werk ik mee aan een driedimensi- onale scheiding met vloeistofchromatografi e, waarvoor we 3D-printing gebruiken om driedimensionale chips te maken voor vloeistofchromatografi e. Het zou een oplos- sing kunnen zijn om heel complexe monsters te kunnen scheiden, zoals een bloedmonster.’ Lotte, je noemde diversiteit als een belangrijk Wat hebben jullie bereikt tot nu toe? persoonlijk doel. Waarom persoonlijk? Mimi: “Het platform heeft in zo’n korte tijd veel meer “Ik heb een tijdje huiswerkbegeleiding gedaan op een mid- gebracht dan we hadden gedacht. We zijn ambassadrices delbare school in Amsterdam-Noord en zag daar hoe geworden van Vraagbaakscheikunde.nl van C3 en KNCV moeilijk het is om de vicieuze cirkel te doorbreken, zeker voor jonge studenten en middelbare scholieren. Wij gaan voor kinderen met een niet-westerse achtergrond. Veel bepaalde vragen in een fi lmpje beantwoorden. We vinden meiden hadden nog nooit iemand ontmoet die studeerde het belangrijk om daarin de connectie met de echte che- aan de universiteit. Ze zagen nu dat ik helemaal geen elite- mische wereld te maken, dus hoe je een bepaalde formule meisje was, maar gewoon uit Oud-West kom, met alleen kan terugzien in het dagelijks leven. Verder hebben we mijn moeder, en dat we altijd heel hard hebben moeten meegedaan aan de Women in Chemistry Breakfast Show werken. Voor deze kinderen was het heel inspirerend om van de VNCI en zijn we door de Weekend Acadamy, een te zien dat de universiteit er niet alleen voor de elite is Binnen project om kinderen in achterstandswijken te begeleiden, maar voor iedereen. Als ik het over diversiteit heb, heb ik een maand gevraagd om een gastcollege te geven.” het dus niet alleen over mannen en vrouwen maar veel ruim Lotte: “We merken dat veel mensen met dezelfde proble- breder, ook over kansengelijkheid, dat iedereen dezelfde men worstelen, ook in de industrie. We horen het van mogelijkheden krijgt. Dat is ook iets wat die ivoren  twee kanten: wat fi jn dat jullie dit doen.” toren doorbreekt.” volgers.

CM FEBRUARI 2021 51

i.indd Wild Port of Europe – De Nieuwe Wildernis 2.0 is een gedramatiseerde documentaire Wild Port of Europe, over de onverwachte rijkdom, veerkracht en dynamiek van de natuur in het grootste De Nieuwe Wildernis 2.0 en drukste transport- en industriegebied van Europa: de havens en industrie in Port of Rotterdam en Port of Moerdijk. Natuur en e setting wordt gevormd door Port of DRotterdam, de Nieuwe Waterweg, de Oude en Nieuwe Maas, Port of Moerdijk, het Hollands Diep en de omliggende industriegebieden. Hier industrie ligt het (economische) zwaartepunt van de Nederlandse productie- en transporteconomie, waar ook veel chemiebedrijven zijn gevestigd. Op de snijlijn tussen ogenschijnlijke tegenpolen bij elkaar – industrie en natuur – evolueert de klassieke circle of life hier tot de ‘re-cycle’ of life. Deze ontwikkeling wordt in beeld gebracht vanuit het perspectief van de dieren die in dit gebied leven. De film is een coproductie van EMS FILMS en Veldkijker en komt in het najaar van 2021 in de bioscoop.

Meer informatie: www.wildportofeurope.nl

Nest torenvalken op de Maasvlakte.

52

itgelicht.indd Uitgelicht

Ree op het terrein van Shell Moerdijk. FOTO’S: WILD PORT OF EUROPE

CM FEBRUARI 2021 53

itgelicht.indd In het kort • Photanol test in proeffabriek fotosynthese op industriële schaal • Met nog een aantal stappen lijkt concurrerende kostprijs haalbaar • Conceptontwerp voor fabriek met jaarproductie van 30-100 kton

Photanol gaat productie op demoschaal bewijzen Minifabriekjes maken melkzuur met licht en lucht

Cyanobacteriën in water FOTO: SHUTTERSTOCK 54

hotanol.indd CCU

In Delfzijl gaan dit jaar miljarden cyanobacteriën aan het werk om uit CO2, zonlicht en wat nutriënten melkzuur te produceren, als grondstof voor afbreekbare kunststof. “Door het proces steeds verder te optimaliseren verlagen we gaandeweg de kostprijs”, zegt director of operations Paul Koekoek van Photanol. TEKST: LEENDERT VAN DER ENT

tel dat cyanobacteriën Dat betekent vier keer meer melkzuur dan aan investeerders, partners en klanten. Hoe- (blauwalgen, blauwwieren) groei van biomassa. Die vergelijking is rele- wel er wereldwijd verschillende onderzoeks- door fotosynthese en met vant, stelt Koekoek, omdat het proces eigen- groepen met een vergelijkbaar proces actief CO2 in één omzettingsproces lijk meer tuinbouw dan chemie is. “Bij de pro- zijn, is dit het eerste echte productieproces ethanol zouden kunnen pro- ductie van 1 ton melkzuur leggen we 2 ton met deze technologie. Ook overheden zien de duceren? Een jaar of 10 gele- CO2 vast. Het proces kent daarnaast een potentie van de technologie. De demonstra- den werkte professor Klaas Hellingwerf van gunstige nutriëntenbalans en er is maar een tiefase krijgt ondersteuning vanuit het Wad- deS Universiteit van Amsterdam het concept gering ruimtebeslag nodig voor productie. denfonds en van het EU-project RePLAy. uit. De huidige chief strategy officer van Pho- Vruchtbare grond wordt schaarser en daar- Corbion is als producent van melkzuur en de tanol slaagde daar met speciaal ontwikkelde door kostbaarder. Wij hebben helemaal geen afbreekbare kunststof PLA (via een joint ven- stammen inderdaad in. Helaas daalde de prijs vruchtbare grond nodig.” ture met Total) als partner betrokken. Het van ethanol daarna zodanig dat er (nog) geen Het enige wat nodig is, zijn een schoorsteen bedrijf produceert al melkzuur uit suiker, maar mogelijkheid was een sluitende businesscase met een geconcentreerde CO2-uitstoot en is geïnteresseerd in de efficiëntie van het voor dit product te bedenken. zonlicht. Koekoek: “Direct aan de schoorsteen Photanol-proces. Voor de productie van het Gelukkig gaat het om een platformtechnolo- is de CO2-concentratie veel hoger dan in andere organische zuur is Nobian (voormalig gie, die in staat is om zo’n beetje alle com- gewone lucht, dus dat maakt een veel efficiën- Nouryon Industrial Chemicals) de partner. pounds te produceren die koolstofatomen ter proces mogelijk. Het afvangen van die Een derde belangrijke partner is het Duitse bevatten. De kracht ligt in de strain enginee- CO2-emissie is daarnaast geld waard. Het is Renolit, groot in specialistische kunststoftoe- ring, het ontwikkelen van de juiste productie- geen dominante factor in de overwegingen, passingen. De gedachten gaan onder andere stammen voor het juiste product. Daarbij is maar wel een mooie bijkomstigheid.” uit naar de circulaire productie van etheen en het mogelijk om met dezelfde ingrediënten Productie zou zelfs rond de klok, onder de propeen voor medische toepassingen. Dat licht, lucht, voedingsmedium en aangepaste grond of in verdiepingen kunnen plaatsvinden, materiaal kan nu om veiligheidsredenen niet cyanobacteriën heel andere producten te wanneer de productie met ledlampen renda- gerecycled worden en een duurzame oplos- maken. Koekoek: “Denk aan organische zuren, bel kan worden opgezet. Dat is op dit moment sing is hier zeer welkom. Deze producten en geur- en smaakstoffen, brandstoffen en bio- nog niet aan de orde, de fotosynthese draait oplossingen bevinden zich nog in de lagere plastics.” nu nog op zonlicht. TRL's (Technology Readiness Levels). Renolit is verder ook de leverancier van de buisvormige Tuinbouw Investeerders fotobioreactoren in een klimaat-gecontro- De omzetting in het proces verloopt zeer Inmiddels is Photanol zover dat het de pro- leerde kas voor de productiefaciliteit op efficiënt. De verhouding CO2 tot eindpro- ductie van melkzuur en een ander organisch demonstratieschaal. duct, aangegeven als Cp, ligt op 80 procent. zuur op demonstratieschaal gaat bewijzen

CM FEBRUARI 2021 55

hotanol.indd Stammen op maat Via strain engineering, het ontwikkelen van de juiste productiestammen voor het juiste pro- duct, kan Photanol zijn productieplatform afstemmen op het maken van een bepaald product. Daarnaast moeten de productiestam- men worden aangepast op lokale productie- omstandigheden, zoals het klimaat. In een fabriek in Groningen gedijen andere stammen dan bijvoorbeeld in de woestijn van Arizona. Paul Koekoek in de proeffabriek in Delfzijl. FOTO: PHOTANOL

Het enige wat nodig is, zijn

Productiestappen combinatie van het geïnvesteerde kapitaal Bij fotobioreactoren gaan de gedachten met- zonlicht en een (CAPEX), operationele kosten (OPEX) en de een uit naar algenproductie. “Dat proces lijkt productiecapaciteit van de stammen.” Goed- veel op het onze, maar heeft een essentieel schoorsteen kopere fotobioreactoren als gevolg van verschil”, zegt Koekoek. “Bij de algenproduc- opschaling en standaardisatie van de produc- tie zijn de algen het product. In ons proces tie brengen de CAPEX omlaag. Naast opscha- scheiden de cyanobacteriën het product uit met een ge- ling is ook in de operatie veel winst te behalen, in de broth (‘bouillon’), waarin de concentra- maar het grootste potentiële voordeel zit tie product steeds hoger oploopt.” Dat bete- concentreerde volgens Koekoek in het optimaliseren van de kent dat downstream processing, filteren en bacteriestammen. “Als het lukt de productie- opzuiveren essentieel zijn om het product te organismen twee keer zoveel te laten produ- oogsten, terwijl de productie-organismen CO2-uitstoot ceren, is de CAPEX relatief meteen twee keer gewoon doorwerken. Partners Nobian en zo laag.” Corbion zijn daarin gespecialiseerd en staan Photanol mikt niet alleen op duurzaamheid Photanol met hun kennis terzijde. als verkoopargument, maar ook op een con- Nog dit jaar kan Photanol gaan bewijzen dat currerende prijs. Koekoek: “Het duurzaam- het deze en andere productiestappen onder heidsargument helpt wel. Steeds meer bedrij- controle heeft. De fabriek staat er al. In 2020 productie voor de omgeving gaan aantonen; ven vermelden in hun jaarverslagen hoeveel is deze fabriek gebouwd en heeft succesvol de omgevingsvergunning daarvoor is ver- fossiele brandstoffen ze vervangen door een proefgedraaid met wildtype bacteriën – leend. Daarvoor nemen onafhankelijke par- duurzame oplossing. Als we nog een aantal dezelfde bacteriën, maar zonder het vermo- tijen voortdurend grond- en watermonsters stappen weten te zetten lijkt een concurre- gen om melkzuur te produceren. Nu komen uit de omgeving.” rende kostprijs haalbaar. Met een fabriek voor de productiestammen aan de beurt. Koekoek: een jaarproductie van 30 tot 100 kiloton ligt “We kunnen maximaal 10 ton per jaar produ- Opschaling dit ondanks de huidige lage prijs van suiker en ceren, honderd keer zoveel als met onze pilot- Koekoek twijfelt niet of de technologie werkt. aardolie binnen bereik.” Photanol werkt al aan plantproductie bij Prodock in de Amster- “De spannende aspecten zitten in de schaal- het conceptontwerp van een dergelijke damse haven. Behalve relatief grootschalige baarheid en het economische perspectief. De fabriek. Het streven is om die in 2024 te reali- productie kunnen we ook de veiligheid van de kosten per kilo melkzuur zijn gebaseerd op de seren in Delfzijl of in het zuiden van Europa. 56

hotanol.indd Uw partner voor een duurzaam beheer van chemisch & sensitief afval

On-site Kennis & manpower expertise

Geïntegreerde Hoog- technologische totaaloplossing verwerking Innovatief in lijn met uw webportaal met reporting budget en proces

Veilig ADR- Ompakken, transport op- & overslag

Recycling van materialen & energie

Samen met de Nederlandse industrie naar een circulaire economie www.indaver.nl

INDA_adv ChemieMagazine 20190222_v1.indd 1 22/02/19 17:04

Nu beschikbaar: 7000 m2 PGS15 Warehouse

C.J. Hendriks Expeditie- en Veembedrijf bv 180 JAAR Latexweg 10 1047 BJ Amsterdam Telefoon: (020) 58 78 123 COMPLEXE Email: [email protected] LOGISTIEK www.cjhendriks.com Corona

Picnic verkoopt in coronajaar meer schoonmaakspullen Chemie profi teert van schoonmaakbehoefte Het afgelopen coronajaar heeft opvallende verschuivingen teweeggebracht in de boodschappen die we bestelden, zo blijkt uit de jaarlijkse analyse van online supermarkt Picnic. Met name de verkoop van schoonmaakproducten kreeg een enorme impuls, en dat was te merken in de achterliggende (chemie)waardeketen.

TEKST: IGOR ZNIDARSIC

p basis van honderdduizenden bestellingen maakte Picnic een overzicht van de meest bestelde producten in Nederland in 2020. De sluiting van de horeca en het verplichte thuis- werkenO zorgden voor opvallende trends. Zo steeg de ver- koop van luxe vlees en vis vergeleken met 2019 in extreme mate. Verse oesters gingen bijvoorbeeld 143 procent meer over de digitale toonbank, producten om zelf sushi te maken plusten 95 procent. Er werd ruim twee keer zo veel vers quichedeeg verkocht, bladerdeeg steeg met 134 pro- cent. “Toen het in het restaurant niet meer kon, gingen mensen thuis uit eten. Daarvoor wilden ze natuurlijk wel lekkere, wat chiquere en speciale producten in huis halen”, verklaart medeoprichter Michiel Muller van Picnic.

Bio-ethanol Behalve dat we meer zelf gingen kokkerellen, zorgde corona er ook voor dat Nederlanders meer gingen klussen en schoonmaken. De verkoop van meubelreiniger steeg met meer dan 100 procent, allesreiniger (spray) met meer Poetsen dan 82 procent en schoonmaakhandschoenen plusten 76 Ook Hans Razenberg, directeur van de NVZ, de branche- procent. Muller: “Als je de bestellingen ziet, lijkt hygiëne vereniging voor importeurs en fabrikanten van was-, reini- nog veel belangrijker te zijn geworden dan het al was.” gings-, onderhouds- en desinfectiemiddelen en schoon- Dit wordt bevestigd door VNCI-lid Maschem, producent maakmachines, ziet dat in de consumentenmarkt de van zogeheten surfactants, onmisbaar voor reinigingsmid- verkoop van reinigingsmiddelen in 2020 is gestegen. “AISE, delen. “We hebben in 2020 een verhoogde afname gezien de International Association for Soaps, Detergents and van de basischemicaliën die nodig zijn voor de productie Maintenance Products, heeft in januari en in juli onder- van Heath & Care-producten, met een piek in het tweede zoek gedaan naar de waarde van hygiëne bij de Europese kwartaal”, vertelt directeur Frank Breugelmans. Dat de burgers, en het zal niet verbazen dat die groter is gewor- Nederlander tijdens corona meer ging klussen merkte den. Men is dan ook meer gaan poetsen.” Hij wil hierbij wel VNCI-lid Sel Chemie aan de toegenomen afzet van terpen- aantekenen dat schoon niet altijd hetzelfde is als hygië-

tine en wasbenzine. Ook verkocht het bedrijf meer lamp- nisch. “Er zijn burgers die regelmatig hun toiletpot met FOTO: SHUTTERSTOCK olie, aanmaakvloeistof voor barbecue en open haard en chloor te lijf gaan, maar nooit de klinken of tegels afdoen.” de kachelbrandstof bio-ethanol. Volgens QHSE-coördina- Om die reden is een Europese groep van deskundigen tor Youp Berns komt dat omdat we meer aandacht verenigd in de IFH (International Forum on Home besteedden aan de sfeer in huis. Hygiene) nu de campagne ‘9 moments of hygiene’ gestart.

CM FEBRUARI  

picnic.indd Verhuur stoom- en heetwaterketels

Eco Ketelservice Verhuur bv www.eco-steamandheating.com +31 (0)13 583 94 40 | [email protected]

Ook in de procesindustrie steeds meer behoefte aan Veiligheidskundigen en Arbeidshygiënisten, volg daarom deze opleidingen bij PHOV.

Pak deze carrièrekans en meld je aan. Met een HVK- of AH-diploma zijn er legio mogelijkheden in de procesindustrie.

Kies je voor PHOV, dan kies je voor kwaliteit! • docenten uit de praktijk en autoriteiten op hun vakgebied • praktijkgericht met opdrachten binnen het eigen bedrijf Met PHOV kom je echt • PHOV al meer dan 30 jaar toonaangevend in veiligheidskunde verder in je loopbaan!

13 april 2021 (avondopleiding): Hogere Veiligheidskunde, Arbeidshygiëne, Combi HVK, AH en/of A&O

T 030 231 82 12 | www.phov.nl | [email protected] VNCI

In de media

De NRC publiceerde op 3 januari een artikel over de afspraken die de over- heid en de industrie gemaakt hebben om energie te besparen. De conclusie: er is in de afgelopen 10 jaar weinig extra resultaat behaald. Martijn Broek- hof, hoofd Klimaat, Energie, Innovatie en Duurzaamheid, lichtte dit specifiek toe voor de chemische industrie. “In de chemie, en ook in de raffinage, is de ketenbesparing belangrijk. Dat is de Nieuws besparing die je samen met toeleveran- ciers of klanten boekt. Neem je die Verkiezingsdebat VNPI/VNCI mee, dan komt de jaarlijkse besparing “5,6 miljard euro staat in Brussel klaar om nemers (56% was afkomstig uit de industrie) op 1,3 procent uit. Inclusief de buiten- Nederland te helpen versneld te verduurza- bleek 51% voor aanpassing. In de levendige landse zelfs op 1,8 procent.” men”, zei Diederik Samsom in zijn keynote discussie die ontstond, pleitte Thijssen voor speech aan het begin van het Verkiezingsde- een “ambitieuzer en eerlijker” Klimaatakkoord, bat dat de VNCI samen met de VNPI organi- Stoffer wilde vooral een “consistenter en seerde op 26 januari. “Maar waar blijven de voorspelbaarder” beleid en Tabak stelde dat plannen?”, vroeg de rechterhand van Euro- we over 55% CO2-reductie “weer 4 jaar gaan commissaris Timmermans zich af. “Nederland debatteren en ondertussen gebeurt er niks”. kan een voorsprong nemen in het Europese De volgende stellingen luidden: Technologie- peloton en daarvan profiteren, maar dan ontwikkeling of reductietechnologie? (56% moet er wel wat gebeuren. Aarzel niet om te van het publiek koos voor het eerste) en Moet beginnen, zodat de Nederlandse regering de transitie betaald worden uit de ODE of uit geïnspireerd raakt om de best mogelijke plan- algemene middelen? (70% was voor afschaf- nen in te dienen.” fing van ODE). In zijn slotwoord noemde Sam- In het aansluitend debat gingen de kandidaat- som de grote vorderingen op klimaatbeleid in Kamerleden Marinus Tabak (VVD), Henri Bon- andere landen, met China voorop. “De nieuwe tenbal (CDA), Joris Thijssen (PvdA), Chris concurrentiestrijd wordt gevoerd op het Stoffer (SGP) en Marcel Beukeboom (D66) gebied van duurzaamheid.” met elkaar in discussie over het Klimaatak- koord, de EU Green Deal en de verduurzaming van de industrie. Te beginnen over de vraag of een aanpassing van het Klimaatakkoord nodig Bekijk het is. In een live-peiling onder de bijna 300 deel- Verkiezingsdebat

Women in Chemistry Breakfast Show Op 11 februari organiseerde de VNCI wederom mistry? Sprekers waren onder andere Plant een Women in Chemistry Breakfast Show! Dit Manager of the Year Mirjam Verhoeff van jaar online, en over de vraag: hoe kun jij je als DSM, Sisters in Science en Sahar Yadegari, ambassadeur inzetten voor Women in Che- directeur VHTO.

CM FEBRUARI 2021 61

.indd Milieu en Omgevings­ vergunning vergt kennis m­tech is gespecialiseerd in : – Omgevingsvergunningen – Managementsystemen – Veiligheidsrapportages en -studies – Milieueffectrapportages en -studies – Ruimtelijke ordening – Waterwet – IPPC – ADR-regelgeving – Afval- en bodemwetgeving – Geluid, geur, luchtkwaliteit, stikstofdepositie – Bestuursrechtelijke procedures – Natuurbescherming Nederland België Roermond Brussel Gent Hasselt Namen Produktieweg 1g Esplanade 1 bus 16 Industrieweg 118 / 4 Maastrichtersteenweg 210 Route de Hannut 55 6045 JC Roermond 1020 Brussel 9032 Gent 3500 Hasselt 5004 Namur T +31 475 420 191 T +32 2 734 02 65 T +32 9 216 80 00 T +32 11 223 240 T +32 81 226 082 [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] www.m-tech-nederland.nl

m-tech_2020_scm_180x132.indd 1 10/01/20 11:37 BOEKELBOEKEL CHEMICALCHEMICAL REPACKAGINGREPACKAGING

Wat kan Boekel Chemical Repackaging voor u: • Vermalen van granulaten en poeders • Zeven • Schedderen van bijvoorbeeld kunstharsen • Mengen/verpakken • Ompakken/verpakken van 0,1 kg tot • Meedenken in oplossen van calamiteiten 1.000 kg in of met materiaal • Verpakken in open-top, ventiel- zakken, drums,dozen en bigbags of een combinatie van deze activiteiten

BOEKELCHEMICAL.NL

Boekel Chemical Repackaging bv Dommelstraat 49 • 5347 JK Oss • t 0412 651151 • f 0412 651765 • [email protected] Online

VNCI ONLINE

www.vnci.nl Website met onder meer dagelijks nieuws, Chemie Magazine online en alles over de chemische industrie in Nederland

VNCI Nieuwsbrief Gratis wekelijkse nieuwsbrief met het laatste nieuws over de chemische industrie en de VNCI. Aanmelden op MAGAZINE ONLINE www.vnci.nl

Ga naar Chemie Magazine online voor het de twitter.com/vnci laatste, meest actuele artikelen. De VNCI met het laatste nieuws, vacatures en www.vnci.nl/chemie-magazine reactiemogelijkheden op alle berichten

linkedin.com/company/vnci Discussieer mee met meer dan 2500 betrokkenen uit de chemische industrie en bezoek de vacatures in de LinkedIn-groep van de VNCI

AGENDA

Evenementen: www.vnci.nl/agenda

Vergaderingen: vnci.nl/mijn-vnci/ mijn-vergaderingen

CM FEBRUARI  

nline.indd Leading the way

Voor transport en distributie van gevaarlijke stoffen in bulk

t. +31 (0) 15 213 59 11 ◆ e. [email protected] ◆ i. www.vanderlee.nl

4807338-LEE-Adv A5-v2.indd 1 23-07-18 11:59 Mensen/Colofon

Chemie Magazine is een uitgave van de IN MEMORIAM Koninklijke Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie. Het magazine is te vinden op www.vnci.nl en verschijnt ook 6x per jaar op papier.

Redactie Igor Znidarsic (hoofdredacteur) Marloes Hooimeijer (eindredactie)

Contact redactie Loire 150, 2491 AK, Den Haag T 06 284 730 51 FOTO: VNO-NCW Total Corbion PLA E [email protected] Hans de Boer Thomas Philipon is sinds oktober de nieuwe Met grote verslagenheid heeft de CEO van Total Corbion PLA. Chiel Rietvelt is Medewerkers Koninklijke VNCI kennisgenomen van de nieuwe CFO. De twee benoemingen mar- Leendert van der Ent, Adriaan van Hooijdonk, het overlijden van Hans de Boer, oud- keren een belangrijke groeifase van het Inge Janse, Klaartje Jaspers, Marga van Zundert voorzitter van VNO-NCW en MKB- bedrijf, dat met de geplande PLA-productiefa- Nederland. Hans zette zich altijd met briek in Europa een belangrijke impuls geeft Vormgeving hart en ziel in voor het Nederlandse aan de bioplastics-industrie. Philipon brengt www.curve.nl bedrijfsleven. Typerend daarbij was zijn uitgebreide ervaring met zich mee in de directheid; hij zei waar het op stond. kunststofi ndustrie en heeft meer dan 15 jaar Advertentie-exploitatie Een mooie eigenschap, waarmee hij bij DuPont gewerkt. Rietvelt heeft tientallen Mooijman Marketing & Sales, bovendien in staat was om mensen met jaren ervaring in verschillende industrieën. Zij Julius Röntgenstraat 17, elkaar te verbinden. Samen de schou- volgen Stephane Dion (voormalig CEO) en 2551 KS Den Haag, ders eronder, dat straalde Hans uit. Geoff Norby (voormalig CFO) op. T 070 323 40 70, Ook in de laatste maanden als VNO- E [email protected] NCW-voorzitter zette hij zich onver- Advertenties vallen buiten de moeid in om bedrijven te helpen die Rijksuniversiteit verantwoordelijkheid van de redactie door de coronacrisis getroff en werden. Groningen RUG Met zijn overlijden nemen wij afscheid De broers Erik Heeres, hoogleraar chemi- Druk van een markante man die heel veel sche technologie aan de RUG, en Andre Impressed, Pijnacker betekend heeft voor Nederland en het Heeres, lector biobased chemie aan de Han- bedrijfsleven. zehogeschool, zijn onderscheiden met de Abonnementen Groene Groninger van Samenwerkende Wie werkzaam is in de chemische industrie of Bedrijven Eemsdelta (SBE), een prijs voor op een andere wijze direct of indirect bij de Peter de Groot personen die een uitzonderlijke bijdrage heb- chemische industrie betrokken is, komt in In december overleed Peter de Groot. ben geleverd aan duurzaamheid in Groningen. aanmerking voor een kosteloos abonnement op Hij was 39 jaar docent scheikunde en “Zij hebben met hun onderzoek inzicht gege- de papieren editie van Chemie Magazine. vanaf 1985 nauw betrokken bij de Natio- ven in de route naar groene chemie in de Meld je aan via [email protected]. Meer informatie: nale Scheikunde Olympiade (NSO), een Eemsdelta en daarbij een sterke verbinding [email protected] of 06 284 730 51. jaarlijkse wedstrijd voor leerlingen van gelegd tussen universiteit, hogeschool en havo en vwo. De winnaars vertegen- industrie”, aldus gedeputeerde en juryvoor- Overname woordigden Nederland bij de Internati- zitter Nienke Homan. De jury bestond verder Overname van artikelen uit Chemie Magazine is onale Chemie Olympiade. Hij was als uit Johan Visser (Nouryon), Edward Groen alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke maker van onder meer de toetsen en (Teijin Aramid) en Frans Alting (SBE). toestemming van de redactie. In de meeste het theorieboek vooral vakinhoudelijk gevallen zal die graag worden gegeven. betrokken. Behalve voor de NSO heeft hij ook veel betekend voor zijn leerlin- Nouryon Beeld cover gen op het Gemeentelijk Gymnasium Curtis Espeland is sinds 18 januari lid van de ANP Hilversum, waarvan velen chemie zijn raad van bestuur van Nouryon en ook voor- gaan studeren. Voor zijn verdiensten zitter van het Auditcomité. Hij heeft meer dan ISSN 1572-2996 werd hij in 2012 geridderd in de 25 jaar ervaring in leidinggevende functies bij Orde van Oranje-Nassau. Eastman Chemical Company, meest recente- lijk als executive vice president en CFO. Zijn benoeming volgt die van Noelle Walsh, die een jaar eerder toetrad tot de raad van bestuur en het Auditcomité. Zij heeft 25 jaar ervaring in de chemische industrie, bij onder meer Dow Chemical Company.

CM FEBRUARI  

mensen.indd CLS Services www.cls-services.nl CHEMISTRY OF CONNECTING PEOPLE recruitment, selection and secondment in chemistry | pharma | biotech | food | feed

DENKA INTERNATIONAL (BARNEVELD) IS LOOKING FOR:

SENIOR PRODUCT DEVELOPER SCALE UP @V\HYLHISL[VÄUKWYHNTH[PJZVS\[PVUZ[V[LJOUPJHSJOHSSLUNLZYLZWVUZPISL[VKLSP]LYUL^ MVYT\SH[PVUZZ\P[HISLMVYWYVK\J[PVU^P[OPU+LURHWSHU[2L`^VYKZHYLUL^MVYT\SH[PVUZHNYVJOLTPJHS UL^WYVK\J[ZZJHSL\WHUKHLYVZVS[LJOUVSVN`)LZPKLZH):JVY4:J`V\OH]LH[SLHZ[`LHYZVM YLSL]HU[L_WLYPLUJL^P[OPUHWYVK\J[PVULU]PYVUTLU[HUKOHUKZVUL_WLYPLUJL^P[O[OLKLZPNUVMUL^ MVYT\SH[PVUZMYVTSHI[VM\SSZJHSL@V\HYLWYVQLJ[VYPLU[H[LK^P[OZ[YVUN[PTLTHUHNLTLU[ZRPSSZ For more information: www.cls-services.nl?vac=A2000187

:,5069796+<*;+,=,367,9)0636.0*(37,9-694(5*,: You are a real problem solver, responsible to deliver new formulations suitable for production within +LURHWSHU[2L`^VYKZHYL57+IPVSVNPJHS[LZ[KLZPNUZ[H[PZ[PJHSHUHS`ZLZKL]LSVWUL^JOLTPJHSZ HUKPUZLJ[Z)LZPKLZH):JVY4:J`V\OH]LH[SLHZ[`LHYZVMYLSL]HU[L_WLYPLUJL^P[OPUHU 9 +LU]PYVUTLU[HUK[OYV\NO\UKLYZ[HUKPUNVMUL^WYVK\J[KLZPNUWYPUJPWSLZ@V\KL]LSVWLK UL^MVYT\SH[PVUZHUKOH]LOHUKZVURUV^SLKNLVM[LZ[PUNWYV[V[`WLWYVK\J[VUP[ZWLYMVYTHUJLZ ,_WLYPLUJL^P[OÅ`PUNHUKJYH^SPUNPUZLJ[ZPZHK]HU[HNLV\Z For more information: www.cls-services.nl?vac=A2000188

PRODUCT DEVELOPER FORMULATION AND PACKAGING @V\^PSSILYLZWVUZPISLMVY[OLKL]LSVWTLU[VMUL^WYVK\J[ZMVJ\ZZPUNVU[OLMVYT\SH[PVU^VYR ;LZ[PUNMVYT\SH[PVUZPUUL^WHJRHNPUNHZZLTISPLZHLYVZVSZHUKKL[LYTPULWYVK\J[ZWLJPÄJH[PVUZ )LZPKLZH):JVY4)6^P[OH[SLHZ[`LHYZVMYLSL]HU[L_WLYPLUJL^P[OPUHU9 +SHIVYH[VY`L_WLYPLUJL ^P[OHSSRPUKVMWHJRHNPUNZ`Z[LTZHUK^P[O9,(*/*37:*;YHJLHUK.47PZOPNOS`HK]HU[HNLV\Z For more information: www.cls-services.nl?vac=A2000189

SENIOR REGULATORY AFFAIRS OFFICER (YL`V\[OLUL^JVSSLN\L^OV^PSSKLMLUKL_PZ[PUNYLNPZ[YH[PVUZHUKYLNPZ[LYZUL^WYVK\J[ZMVY+LURH& ,UNHNLPUPU[LYHJ[PVUZ^P[OYLN\SH[VY`H\[OVYP[PLZHUKYLSL]HU[PUK\Z[Y`IVKPLZ(K]PZLHUKZ\WWVY[ SVJHS;LHTZPUJVTWSPHUJL^P[OSLNHSYLX\PYLTLU[ZHUKZ\WWVY[57+HJ[P]P[PLZ[OYV\NOKPZJ\ZZPVUHUK YLZWVUZLZ[VUL^WYVQLJ[IYPLMZ@V\OH]LHZJPLU[PÄJIHJRNYV\UKJOLTPZ[Y`VYIPVSVN`HSVUN^P[OHU \UKLYZ[HUKPUNVMYLN\SH[VY`YLNPZ[YH[PVUWYVJLZZLZHUKYLX\PYLTLU[Z@V\HSZVYLX\PYLH[SLHZ[ `LHYZVMYLN\SH[VY`L_WLYPLUJL^P[O7779)79HUKWYLMLYHIS`]L[LYPUHY`WYVK\J[Z For more information: www.cls-services.nl?vac=A2000190

HEAD OF REGULATORY AFFAIRS (YL`V\[OH[[HSLU[LKWLVWSLTHUHNLY^P[OL_JLSSLU[PU[LYWLYZVUHSZRPSSZ^OVJHUN\PKLHUK[YHPU[OL YLN\SH[VY`[LHTTLTILYZ&>P[OHWVZP[P]LHUKVW[PTPZ[PJH[[P[\KL^OVSPRLZ[V^VYR[VNL[OLY^P[OOPZ [LHT[VNL[[OLQVIKVUL5V[HMYHPK[VVML_WYLZZPUN[OLPYVWPUPVUHUKZ[HUKPUNMVY[OLPYKLJPZPVUZ )LZPKLZHTHZ[LY7O+KLNYLLWYLMLYHIS`PUJOLTPZ[Y`VYIPVSVN``V\OH]LPUKLW[O\UKLYZ[HUKPUNVM YLN\SH[VY`YLNPZ[YH[PVUWYVJLZZLZHUKYLX\PYLTLU[Z@V\OH]LH[SLHZ[`LHYZVMYLN\SH[VY`L_WLYPLUJL ^P[O7779)79HUKVY]L[LYPUHY`WYVK\J[Z;OVYV\NORUV^SLKNLVM[OLPUZHUKV\[ZVM[OL+\[JOHUK ,<YLN\SH[PVUHUKWYVJLK\YLZ)LPUNHWYVHJ[P]L9(/LHK`V\\UKLYZ[HUKV\YI\ZPULZZ For more information: www.cls-services.nl?vac=A2000191

:PUJL +LURH0U[LYUH[PVUHSPZKPYLJ[PVUHSPUYLNPZ[YH[PUNMVYT\SH[PUNHUKWYVK\JPUNIPVJPKLZ plant protection products and veterinary medicines. At Denka International the protection of the environment, people and animals is stated. Denka International is authorised for preparation, WHJRHNPUNSHILSSPUNHUKYLNPZ[LYVM]L[LYPUHY`TLKPJPULZ\UKLY.47YLNPTL

-05+;/,5,>,:;=(*(5*0,:6-*3::,9=0*,:656<9>,):0;, Op zoek naar een Toll Manufacturer? Neem contact op met AD Productions

Gespecialiseerd in:

Vloeistof/vloeistof mengsels Vloeistof/poeder mengsels ATEX productieruimte ADR klasses: 3, 4.1, 5.1, 6.1, 8 en 9

AD, een betrouwbare partner. Kies voor AD wanneer kwaliteit belangrijk is. is onderdeel van AD International adinternationalbv.com

Heijningen | Nederland | 0167-52 69 00 | [email protected] HOE INDIVIDUEEL EN BETROUWBAAR MOET UW PROCESGAS OPLOSSING ZIJN?

LET’S TALK Michiel Bakker, Sales Engineer +31 654 970787 [email protected]

Wij laten u graag persoonlijk zien hoe individueel en betrouwbaar het ontwerp van uw procesgas oplossing kan zijn - met engineering op maat en een flexibel installatieconcept. AERZEN herdefinieert technologische uitmuntendheid - als de optelsom van technische knowhow, een breed scala aan diensten van planning tot after-sales service en de hoogste productkwaliteit. Kies voor de efficiënte compressoren en blowers van AERZEN - bewezen in vele toepassingen, geschikt voor bijna alle media, ongeëvenaard betrouwbaar in gebruik en met een flexibel ontwerp volgens individuele klantspecificaties. www.aerzen.nl