DOCSLIB.ORG

Bieszczady-Z-Historia-Demo.Pdf

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Bieszczady-Z-Historia-Demo.Pdf MARIUSZ G£USZKO Bieszczady z histori¹ i legend¹ w tle . MARIUSZ G£USZKO BIESZCZADY Z HISTORI¥ I LEGEND¥ W TLE Armoryka Sandomierz 2008 Redaktor: JOANNA SARWA Projekt ok³adki, sk³ad i ³amanie: ANDRZEJ SARWA Autorem i w³acicielem zdjêæ na ok³adce oraz w tekcie ksi¹¿ki jest MARIUSZ G£USZKO Copyright © 2008 by Mariusz G³uszko ISBN 9788360276969 Wydawnictwo ARMORYKA ul. Krucza 16, 27600 Sandomierz, tel (015) 833 21 41 email: [email protected] http://www.armoryka.strefa.pl/ Druk: Drukarnia Diecezjalna w Sandomierzu ul. ¯eromskiego 4, 27600 Sandomierz Córce Zuzannie oraz Bartkowi i Ewelinie Bieszczadzkie dygresje Mój kolega Mariusz G³uszko z Myczkowiec W latach osiem- dziesi¹tych startowalimy razem w pierwszej klasie, naszej kla- sie chocia¿ wtedy nikt o tym portalu nie s³ysza³, Internetu wszak nie by³o. By³ za to internat Nasza klasa mieci³a siê wtedy w Liceum Ogólnokszta³c¹cym w Lesku imienia Karola wier- czewskiego. W czasach ancient regime, wszystko w Bieszczadach by³o imienia wierczewskiego, wszyscy te¿ znalimy tê potworn¹ piosenkê jak to ziemia spad³a na cia³o i zapachnia³o jak wiosen- ny sad. Jeli dodaæ do tego banknot 50 z³otowy i znaczki pocz- towe na których dorysowywa³o siê bohaterowi wojny domowej w Hiszpanii, d³ugie w³osy to mo¿na powiedzieæ, ¿e strach by³o otwieraæ lodówkê aby z niej nie wyskoczy³ Karol wierczewski. Takiego patrona zafundowa³a Bieszczadom tak zwana komuna. Ka¿dy kto przeje¿d¿a³ przez miejscowoæ Jab³onki, móg³ zoba- czyæ pomnik Waltera, zreszt¹ stoi ten postument tam do dzi, tak jak w Baligrodzie stoi czo³g. Ten czo³g to jeszcze inna historia, przed naszym spotkaniem. Jedzi³em z Ojcem do Leska, jak to wiêkszoæ wtedy blue Jelczem, na zakupy i ten czo³g by³ obiek- tem, wtedy kilkuletniego ch³opca, westchnieñ. Jak bardzo on mi siê podoba³, podoba³ siê pewnie wszystkim ch³opcom w moim wieku, wszak wychowalimy siê na Czterech pancernych. Czo³g zreszt¹ mo¿e podobaæ siê ch³opcom nawet teraz, na przyk³ad mojemu czteroletniemu synkowi. Gorzej gdy podoba siê ch³op- com kilkudziesiêcioletnim, wtedy bywaj¹ smutne konsekwencje takiego zauroczenia. ¯e pomnik stoi niewzruszony, ¿e czo³g spo- czywa na cokole, wiedz¹ wszyscy, którzy przeje¿d¿aj¹ przez Ba- 5 ligród i Jab³onki na przyk³ad do Wetliny. S³ysza³em, ¿e w czasach PRL mieszkañcy Baligrodu, którzy rano szli do pracy, kierowali lufê tego pojazdu wprost na budynek MO. W³odarze Baligrodu nie mog¹c pozwoliæ sobie na tak jawn¹ prowokacjê, zespawali wie¿yczkê. Wróæmy jednak do Leska A.D.1985. On z Myczkowiec ja z We- tliny, razem z Bieszczadów. On znad wody a ja z gór. Miejscowo- ci znane nie tylko w Bieszczadach. O Myczkowcach piosenki nie by³o, by³a o Solinie o zielonych wzgórzach a to blisko. By³a nato- miast piosenka o Wetlinie, piosenka Trubadurów Wieje wiatr od po³onin od gór, od Wetliny, pisze list do dziewczyny Wracaj¹c do internatu, do Leska, punktu zbornego, miejsca gdzie krzy¿owa³y siê nasze drogi. Przysz³o nam uczyæ siê wspól- nie w klasie B, razem te¿, przez kilka lat zamieszkiwaæ wspólny pokój w leskim internacie. Grube, ponure mury, opiekunowie bar- dzo specyficzni, ma³e psikusy nasze i naszych kolegów. Ry- gor i pierwsze problemy Uczciwy cz³owiek ma zawsze proble- my jak twierdzi³ jeden z bohaterów Filmu Henry Fool. To zes³anie internatowe, do dzi mi siê ni, ta chêæ wyrwania siê z tego miejsca, do Wetliny mia³em a¿ 50 km A wiêc poznalimy siê z Mariuszem, on zafascynowany wte- dy najbardziej histori¹, pamiêtam, ¿e szczególnie czasami napole- oñskimi. Zafascynowany pozosta³ muz¹ Klio, do dzi. Czego przy- k³adem ta i poprzednie ksi¹¿ki wydane przez Mariusza G³uszko. Razem uczêszczalimy do Liceum, on je skoñczy³, ja zakoñczy- ³em na 3 klasie, poznaj¹c póniej inne licea, przenosz¹c siê do innych miejsc. I tak jako siê odnalelimy po tylu latach i wcale nie dziêki Naszej klasie. Odnalelimy siê bo tak pewnie nie by³o nigdzie zapisane.. Mariusz G³uszko pozosta³ w Bieszczadach, pozosta³ mental- nie, uczuciowo, bo mieszka w Rzeszowie a to wbrew temu co niektórzy s¹dz¹, nie s¹ Bieszczady. Mariusz z zawodu historyk, zajmowa³ siê wieloma tematami, tak jak np. jedna z jego ksi¹¿ek o konserwatystach krakowskich. Szuka, szpera, rozmawia z lud- mi, którzy pamiêtaj¹... Jest fascynatem, lecz fascynatem z g³êbok¹ wiedz¹ o poruszanym temacie, dba³oci¹ o faktograficzn¹ rzetel- noæ. To chyba jedyny obecnie autor, który pisze o historii Biesz- 6 Ruiny spichlerza w Myczkowcach. Pomnik Jana Paw³a II w Centrum Koció³ parafialny w Myczkowcach Kultury Ekumenicznej (Caritas (dawna cerkiew greckokatolicka) Myczkowce) 15 Ponad Wszystkim Niech Bêdzie Mi³oæ brama wejciowa do Centrum Kultury Ekumenicznej Myczkowce le¿¹ u stóp wzgórza Grodzisko. Nazwa wywodzi siê od grodu, który znajdowa³ siê w tym miejscu. We wczesnym redniowieczu gród ten pe³ni³ rolê warowni obronnej, strzeg¹cej bezpieczeñstwa kupców na szlaku solnym prowadz¹cym z Gór S³onnych dolin¹ Sanu na Ru. Istnienie grodu potwierdzi³y pro- wadzone przez profesora Micha³a Parczewskiego badania arche- ologiczne. W latach 70tych objêto nimi dolinê górnego Sanu, a w 1988 r. prze³om tej rzeki w rejonie Myczkowiec, Zwierzynia i redniej Wsi. Myczkowce s¹ przyk³adem wsi, gdzie obowi¹zywa³o prawo wo³oskie. W Polsce prawo to upowszechni³o siê w koñcu XV w. Lokowanie wsi na tym prawie by³o procesem spo³ecznym, a nie etnicznym. Osady tego typu lokowano na terenach górzystych i trudnych w uprawie. Osadnictwo polega³o tu na przejmowaniu pasterskich form prawnych i gospodarczych (mieszkañcy tego typu wsi p³acili czynsz w naturze; istnia³a te¿ wiêksza wolnoæ 16 w przemieszczaniu siê i zmiany osady). W przeciwieñstwie do prawa niemieckiego prawo wo³oskie nie przyby³o do Polski w wy- kszta³conej ju¿ ostatecznie formie. Nie mia³o ono równie¿, jak tamto, tradycji d³u¿szego stosowania na innych ziemiach pol- skich we wczesnym redniowieczu. Ziemia sanocka nale¿a³a do tych obszarów, na których najwczeniej zaczê³o byæ ono stosowa- ne przez przyby³ych od po³udniowego wschodu pasterzy wo³o- skich. Wczesna osada wo³oska sk³ada³a siê podobnie jak osada lokowana na prawie niemieckim z ok. 17 kolonów (z ³ac. colonus wieniak), so³tysa tzw. kniazia, posiada³a karczmê oraz popa. Nazwa prawa wo³oskiego wskazuje na zwi¹zek z ludnoci¹ wo- ³osk¹. W najstarszym znanym przywileju wsi Hadle z r.1377, pisanym po rusku, zwie siê ono wo³oskoje prawo. Wykaz wsi na prawie wo³oskim Hadle w³asnoæ królewska; Mokre (Mrochowska Wola) przywilej lokacyjny z 1377 w³.pr. r. saditi so³o u wo³oskoje Bóbrka w³.pr. prawo. Chrewt w³.pr. Odrzechowa w³. kr. Serednica w³.pr. Szczawne w³.kr. ¯urawin w³.pr. P³onna w³asnoæ prywatna Rajskie w³.pr. Markowce w³.pr. Solina w³.pr. 1482 r. knyasz Radoszyce w³.kr. de Solyna Mayko. Olszanica w³.pr. 1443 r. Tworylne w³.pr. Steppek Walachus de Ol- Polana w³.pr. 1486 r. Iwan- schanycza. ko knyasz de Polyana. Lipa w³.pr. Zawadka Rymanowska w³.bi- £ubno w³.pr. skupia ¯ohatyn w³.pr. Uherce w³.pr. 1491 r. scul- Wo³kowyja w³.pr. 1536 r. teciam suam alias kszyasth- ville iuris Valachici... Vyl- wo in villa Huhercze. kovya. Wola Sêkowa w³.pr. Mchawa w³.pr. Czarna w³.pr. Morochów w³.pr. Smolnik (nad Os³aw¹) w³.kr. 17 Roztoki Górne w³.kr. Rudawka Jaliska w³.b. Mików w³.kr. Skorodne w³.pr. 1580 r. Wssi Wernejówka w³.kr. wo³oskye Skorodne z Roszo- Darów w³.kr. chatem dwie za iedne. Banniczka w³.kr. Rosochate w³.pr. Sabanka (?) w³.kr. Lutowiska w³.pr. 1580 r. Magorzyca (?) w³.kr. wssi wo³oskye ... Lithowi- Os³awica (?) w³.kr. 1565 r. ska. Mikolaia Czikowskiego ... Krywka w³.pr. starosti szanoczkiego ... Ban- Rosolin w³.pr. niczka, Sabanka, ... Magorzi- Beniowa w³.pr. cza, ... Os³awicza. Bukowiec w³.pr. Matiaszowa Wola w³.pr. Dwiniacz Górny w³.pr. Rybne w³.pr. Smolnik (k.Lutowisk) w³.pr. Wola Górzañska w³.pr. Procisne w³.pr. £opienka w³.pr. Wetlina w³.pr. 1580 r. wssi Tyskowa w³.pr. wo³oskye ... Wethlina Radziejowa w³.pr. Smerek w³.pr. Jab³onki w³.pr. Jaworzec w³.pr. Ko³onice w³.pr. Krywe (k. Tworylnego) w³.pr. Rabe (k.Baligrodu) w³.pr. Hulskie w³.pr. Huczwice w³.pr. Zatwarnica w³.pr. Do³¿yce (k.Cisnej) w³.pr. Serednie Ma³e w³.pr. Cisna w³.pr. Szandrowiec w³.pr. Krywe w³.pr. Sianki w³.pr. Zawój w³.pr. Sokoliki w³.pr. £uh w³.pr. Dydiowa w³.pr. Buk w³.pr. £okieæ w³.pr. Polanki w³.pr. Berehy Górne w³.pr. Kalnica w³.pr. Ustrzyki Górne w³.pr. 1580 r. Strubowiska w³.pr. wssi wo³oskye ... Ustry- Liszna w³.pr. ki. Przys³up w³.pr. Chmiel w³.pr. ¯ubracze w³.pr. Ruskie w³.pr. Rostoki Dolne w³.pr. Kielczawa w³.pr. Pu³awy w³.kr. Habkowice w³.pr. Duszatyn w³.kr. Leszczowate w³.pr. 19 Strwi¹¿yk w³.pr. Górzanka w³.pr. Horodek w³.pr. Berenica Wy¿na w³.pr. 1598 Studenne w³.pr. r. po pod lan kniaski Be- Olchowiec w³.pr. rezniczkiej. Maækowa Wola w³.pr. Szczerbanówka w³.kr. 1618 r. Berenica Ni¿na w³.pr. wies Szczerbanowka ... Myczków w³.pr. kniaz z lanow 4. Polanczyk w³.pr. Moczarna w³.kr. 1618 r. wies Do³hy³uh w³.pr. Moczarne ... kniaz z ³anu 1. Rozmieszczenie terytorialne wsi prawa wo³oskiego wskazuje na zwi¹zek ich przede wszystkim z obszarami bardziej górzysty- mi. W wiêkszej czêci dorzecza Os³awy oraz w przewa¿aj¹cej czêci dorzecza Sanu powy¿ej ujcia Os³awy prawo wo³oskie pa- nowa³o niemal powszechnie.
Load more

Recommended publications
  • Cadastral Maps in Fond 126 in the Polish State Archives Przemyśl (Archiwum Państwowe W Przemyślu)
    Cadastral Maps in Fond 126 in the Polish State Archives Przemyśl (Archiwum Państwowe w Przemyślu) (click on link at left to view images online) Sygnatura Nazwa jednostki (Title) Lata (Year) Dorf Adamówka in Galizien Przemysler Kreis [Mapa wsi 56/126/0/1M 1854 Adamówka w Galicji w obwodzie przemyskim] Aksmanice sammt Ortschaft Gaje in Galizien [Mapa wsi 56/126/0/3M 1855 Aksmanice z miejscowością Gaje w Galicji] 56/126/0/4M Albigowa in Galizien [Mapa wsi Albigowa w Galicji] 1852 56/126/0/5M Arłamów in Galizien [Mapa wsi Arłamów w Galicji] 1854 Markt Babice sammt Ortschaft Babice in Galizien [Mapa 56/126/0/6M 1854 miasteczka Babice z miejscowością Babice w Galicji] Dorf Babica in Galizien Jasloer Kreis [Mapa wsi Babica w 56/126/0/7M 1851 Galicji w obwodzie jasielskim] Dorf Babula in Galizien Tarnower Kreis [Mapa wsi Babula w 56/126/0/9M 1850 Galicji w obwodzie tarnowskim] 56/126/0/10M Bachlowa in Galizien [Mapa wsi Bachlowa w Galicji] 1854 56/126/0/11M Bachory w Galicji powiat Cieszanów 1875 56/126/0/12M Bahnowate in Galizien [Mapa wsi Bachnowate w Galicji] 1855 Dorf Bachórz in Galizien Sanoker Kreis [Mapa wsi Bachórz 56/126/0/13M 1852 w Galicji w obwodzie sanockim] Dorf Bachórzec in Galizien Sanoker Kreis [Mapa wsi 56/126/0/15M 1852 Bachórzec w Galicji w obwodzie sanockim] Dorf Bachów in Galizien Przemysler Kreis [Mapa wsi 56/126/0/17M 1852 Bachów w Galicji w obwodzie przemyskim] Dorf Baydy in Galizien Jasloer Kreis [Mapa wsi Bajdy 56/126/0/21M 1851 Galicji w obwodzie jasielskim] Markt Baligród in Galizien [Mapa miasteczka Baligród w 56/126/0/23M 1854 Galicji] 56/126/0/24M Balnica in Galizien [Mapa wsi Balnica w Galicji] 1854 56/126/0/25M Bałucianka in Galizien [Mapa wsi Bałucianka w Galicji] 1854 Dorf Banica in Galizien Sandecer Kreis [Mapa wsi Banica w 56/126/0/26M 1846 Galicji w obwodzie sądeckim] Markt Baranów in Galizien Tarnower Kreis [Mapa 56/126/0/28M 1850 miasteczka Baranów w Galicji w obwodzie tarnowskim] 56/126/0/30M [Mapa wsi Bartkówka w Galicji w obwodzie sanockim] b.d.
    [Show full text]
  • 12. Świątynie Na Pograniczu Polsko-Słowacko-Ukraińskim W Latach 1850-2012
    246 MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE 15 (2014) 12. Świątynie na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim w latach 1850-2012 12.1. Świątynie istniejące na badanym obszarze w 1850 r. 12.1.1. Cerkwie istniejące w 1850 r. – Bieszczadzki Park Narodowy z otuliną Beniowa Parafia greckokatolicka w miejscu, dekanat Żukotyn646. Pierwsza wzmianka o cerkwi pochodzi z 1589 roku z Rejestru Podatkowego647. Kolejna cerkiew (greckokatolicka) pw. św. Michała Archanioła została wzniesiona w 1779 r. i była zlokalizowana nad samym Sanem, na jego lewym brzegu. Była to budowla drewniana, trzyczęściowa, w typie bojkowskim. Nad nawą dach namiotowy składał się z czterech załamań, a nad babińcem i prezbiterium - z dwóch648. Cerkiew została opuszczona po tym, jak mieszkańcy zbudowali w 1909 r. nową bardziej okazałą świątynię. Została ona rozebrana w 1927 r., a materiał z niej wykorzystano przy budowie czytelni Towarzystwa Proświty649. Berehy Górne Parafia greckokatolicka w miejscu, dekanat Żukotyn650. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1589 roku i dotyczy uposażenia popa. W 1820 roku wzniesiono nową cerkiew greckokatolicką pw. św. Michała Archanioła. Z planu katastralnego z 1852 r. wynika, że była to budowla murowana, orientowana, na planie prostokąta, o wymiarach około 20,5 x 11 m. Od północy przylegała do prezbiterium zakrystia. Cerkiew istniała do czasu wzniesienia nowej świątyni drewnianej w 1897 roku. Bereżki Wieś należała do parafii greckokatolickiej w Ustrzykach Górnych (odległość 3 km) i dekanatu Żukotyn651. Drewniana cerkiew greckokatolicka pw. Soboru Matki Bożej (Świątyni Matki Bożej) została zbudowana pod koniec XVII lub na początku XVIII w. Z planu katastralnego z 1852 r. wynika, że świątynia była dwudzielna, o wymiarach nawy: 10 x 8,5 m i prezbiterium: 4,5 x 3,5 m 646 Budzyński S.
    [Show full text]
  • Z Zagadnień Ludnościowych Powiatu Ustrzyckiego [W:] Rocznik Naukowo
    ROCZNIK NAUKOWO-DYDAKTYCZNY WSP W KRAKOWIE Zeszyt 10 Prace geograficzne 1962 Andrzej Maryański Z zagadnień ludnościowych powiatu ustrzyckiego Utworzony w roku 1951 powiat ustrzycki o powierzchni 1188 km2 zajmuje południowo-wschodni kraniec województwa rzeszowskiego. Przed wojną około 3/4 obecnego terytorium powiatu wchodziło w skład powiatu leskiego, nale­ żącego do ówczesnego województwa lwowskiego; część północno-wschodnia należała do powiatu dobromilskiego, a rejony wschodnie i południowo-wschod­ nie do powiatu turczańskiego. Po wojnie ponad 40% obecnej powierzchni powiatu znalazło się w granicach ZSRR, reszta weszła w skład powiatu leskiego. W wyniku dokonanej w roku 1951 wymiany rejonów pogranicznych pomiędzy Polską a Związkiem Radzieckim ustalona została istniejąca obecnie granica państwowa z ZSRR na tym odcinku (mapa 1). Specyficzny charakter problemów osadniczych i gospodarczych przejętego od ZSRR rejonu Ustrzyk Dolnych wywołał konieczność wydzielenia tego re­ jonu w odrębną jednostkę administracyjną. Ponieważ przejęty rejon o po­ wierzchni 500 km2 był mniejszy od przeciętnej wielkości powiatu w Polsce, dołączono do niego jeszcze skrawki pow. leskiego na północy (o powierzchni 266 km2) i na południu (o powierzchni 422 km2). Uformowrany w ten sposób powiat stał się terenem przemian demogra­ ficznych o charakterze nie spotykanym nigdzie indziej w Polsce. Przemiany ludnościowe, zaszłe w powiecie ustrzyckim, są fragmentem wielkich przemian, zachodzących na całym pograniczu polsko-radzieckim, a w szczególności na jego południowym odcinku, w związku z ustaleniem w 1945- roku nowej granicy państwowej pomiędzy Polską a ZSRR. Towa­ rzyszące temu faktowi wielkie migracje ludności przybrały największe roz­ miary na odcinku pogranicza pomiędzy Polską a Ukraińską SRR. Z Ukraiń­ skiej SRR do Polski migrowało powyżej 1 miliona Polaków. Repatriacja zaś z Polski do Ukraińskiej SRR, dokonana w latach 1945— 1949, objęła 480 tys.
    [Show full text]
  • P a Ń Stwowy Instytut Geologiczny
    PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz LUTOWISKA (1066), LUTOWISKA E (1084) Warszawa 2007 Autorzy: JERZY GĄGOL*, ANNA BLIŹNIUK*, ANNA GABRYŚ-GODLEWSKA*, PAWEŁ KWECKO*, BARBARA PRAśAK**, ROBERT SPIśEWSKI**, STANISŁAW WOŁKOWICZ* Główny koordynator MGśP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA * Redaktor regionalny planszy A: ALBIN ZDANOWSKI* Redaktor regionalny planszy B: DARIUSZ GRABOWSKI* Redaktor tekstu: MARTA SOŁOMACHA* * Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** Przedsiębiorstwo Geologiczne sp. z o.o. w Kielcach, ul. J. Karskiego 21, 25-214 Kielce Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2007 Spis treści: I. Wstęp - Jerzy Gągol ................................................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza - Jerzy Gągol ................................................. 4 III. Budowa geologiczna - Robert SpiŜewski, Jerzy Gągol ........................................................ 6 IV. ZłoŜ a kopalin - Jerzy Gągol ............................................................................................... 10 1. Ropa naftowa i gaz ziemny ...................................................................................... 10 2. Piaskowce................................................................................................................. 12 3. Klasyfikacja złóŜ .....................................................................................................
    [Show full text]
  • „Wetlina 2021”
    Regulamin XXI Otwartego Górskiego Rajdu Koła Przewodników PTTK w Rzeszowie „Wetlina 2021” 09–15 sierpnia 2021 r. Organizatorzy Rajdu: Koło Przewodników Terenowych i Beskidzkich PTTK w Rzeszowie Oddział PTTK w Rzeszowie Sponsorzy: Oddział PTTK w Rzeszowie Grażyna, Piotr, Agnieszka, Tomek Ostrowscy Kierownictwo Rajdu: Kierownik Rajdu – Witold Haspel tel. kom. 607 995 379 Sekretariat – Adam Skiba Adres Organizatorów Rajdu: PTTK Oddział w Rzeszowie 35–064 Rzeszów, ul. Matejki 2, tel. (17) 85 367 55 e–mail: [email protected] FB https://www.facebook.com/oddzialpttkrzeszow Konto: 90 1240 2614 1111 0000 3958 8742 Cel Rajdu: Świętowanie Jubileuszu 20 rajdów na „Piotrowej Polanie” !!!: poznanie walorów krajoznawczych Bieszczadów integracja środowiska przewodnickiego i turystycznego promowanie zdobywania Górskiej Odznaki Turystycznej PTTK, „Góry bez granic” i innych odznak PTTK Rajd odbywać się będzie w dniach 09–15 sierpnia 2021. Rozpoczęcie Rajdu nastąpi w dniu 09 sierpnia (poniedziałek) o godz. 19.30 – „Iskierka”. Zakończenie Rajdu w dniu 14 sierpnia (sobota) o godz. 19.30 – Watra Przewodnicka. Baza Rajdu: Piotrowa Polana 38–608 Wetlina – Stare Sioło Uczestnictwo w Rajdzie: W Rajdzie mogą brać udział zespoły rajdowe zgłaszane przez koła (kluby) Przewodników i oddziały PTTK. Przyjmowani będą również turyści indywidualni. Wszyscy uczestnicy powinni posiadać dokumenty tożsamości. Rajd ma charakter górski – od uczestników wymaga się dobrej kondycji fizycznej. Planowana liczba uczestników – ok. 120 osób. Przypominamy o górskim charakterze Rajdu, o wygodnym obuwiu trekkingowym i okryciach ochronnych oraz małych plecakach na wycieczki jednodniowe. Uczestników Rajdu zobowiązujemy do zabrania ze sobą podstawowych medykamentów. 1 W dniu 09.08 wszystkie trasy Rajdu (zgodnie z Regulaminem) rozpoczynają się PUNKTUALNYM wyjazdem z Rzeszowa, dlatego dla chętnych proponujemy dodatkowy nocleg z 8/9.08 w Rzeszowie w akademikach Politechniki Rzeszowskiej ul.
    [Show full text]
  • Osadnictwo I Ludność
    KRAJOBRAZ (NIE)PAMIĘCI – TERAŹNIEJSZOŚĆ NADPISUJĄCA PRZESZŁOŚĆ 37. OSADNICTWO I LUDNOŚĆ MAGDALENA SKAŁA1, JACEK WOLSKI2 1 Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie, Wydział Medyczny, Katedra Geografii 2 Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, Zakład Geoekologii i Klimatologii Do II wojny światowej obszar Bojkowszczyzny nosił znamiona odrębnego regio- nu antropogeograficznego, sąsiadującego od zachodu z Łemkowszczyzną, a od wschodu z Huculszczyzną. W wyniku działań wojennych, a przede wszystkim akcji przesiedleńczych na Ukrainę (lata 1944-1946) i Ziemie Odzyskane (1947 r.), region ten, a zwłaszcza jego zachodnia część, poniósł ogromne straty ludnościowe i materialne. Zmiany polityczne po II wojnie światowej i delimitacja granic dopro- wadziły do tego, że ponad 75% obszaru Bojkowszczyzny znalazło się po stronie ukraińskiej, a jedynie niespełna 25% pozostało w granicach Polski. Tym samym przerwana została wielowiekowa ciągłość demograficzna i osadnicza tej krainy. Wykształcony tu od wieków typ osadnictwa z przewagą wsi zakładanych na prawie wołoskim, który dobrze wykorzystywał ukształtowanie powierzchni i odznaczał się najlepszą funkcjonalnością, niemal zupełnie zanikł. Opuszczone całkowicie lub częściowo tereny zaczęli stopniowo zasiedlać nowi osadnicy, co doprowadziło z czasem także do całkowitej zmiany struktury narodowościowej. W badaniach wykorzystano materiały statystyczne zawarte w spisach ludności z lat 1921, 1931, 1978, 1988, 2002 (Skorowidz…, 1924; Skorowidz…, 1933; Naro- dowy Spis Powszechny, 1978, 1988, 2002) oraz dane dotyczące bieżącej ewiden- cji ludności zebrane w poszczególnych gminach (2001, 2009). Odnoszą się one do całego badanego obszaru. Skorzystano także z danych statystycznych dla gmin publikowanych na stronie Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Lokal- nych, 1995-2014). Ze względu na niekompletność danych lub nieustabilizowaną 348 Bojkowszczyzna Zachodnia – wczoraj, dziś i jutro sytuację w regionie zrezygnowano z wykorzystania spisów ludnościowych z lat 1943, 1946, 1950, 1960 i 1970475.
    [Show full text]
  • 7. Organizacja Cerkwi Greckokatolickiej Na Pograniczu Polsko- -Słowacko-Ukraińskim
    MONOGRAFIE BIESZCZADZKIE 15 (2014) 151 7. Organizacja Cerkwi greckokatolickiej na pograniczu polsko- -słowacko-ukraińskim 7.1. Cerkiew greckokatolicka w Bieszczadach Zachodnich Ogłoszona w 1596 r. unia Kościoła Wschodniego z Kościołem katolickim zrodziła podział na zwolenników (unitów) i przeciwników (dysunitów), czyli obrońców prawosławia w jego tradycyjnej postaci. Biskup przemyski, Michał Kopystyński (1591–1609), poparł w Brześciu prawosławie i nie przyjął unii. Dopiero w 1691 r. biskup przemyskiej diecezji prawosławnej, Innocenty Winnicki (1679 –1700) podpisał akt Unii Brzeskiej. W diecezji przemyskiej ponad 90% wiernych należało do warstwy chłopskiej. Pod względem społeczno-ekonomicznym diecezja obejmowała obszary najuboższe w obrębie metropolii419. Parafie greckokatolickie były znacznie mniejsze od łacińskich i przeważały parafie jedno- i dwuwioskowe. Od czasu przyjęcia unii, granice greckokatolickiej eparchii przemyskiej do 1772 r. pozostały bez zmian. W 1774 r. cesarzowa Maria Teresa zrównała w prawach grekokatolików z katolikami obrządku rzymskokatolickiego i wprowadziła nazwę Kościoła greckokatolickiego. W 1778 r. Maria Teresa wydała dekret, w którym zalecała pozostawianie w dużych wsiach pojedynczych świątyń, usytuowanych na środku wsi420. W ramach reform józefińskich dokonano również reorganizacji struktury parafialnej. Zmiany te miały na celu utworzenie okręgów o ustalonej w Wiedniu strukturze demograficznej i organizacyjnej. W efekcie doprowadziło to do redukcji liczby nadmiernie rozdrobnionych parafii unickich. W 1785 r.
    [Show full text]
  • Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania
    STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LUTOWISKA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr ……….. Rady Gminy Lutowiska z dnia …………………. Opracowanie: mgr inż. arch. krajobrazu Hanna Czajkowska mgr inż. Arch. Jan Łukasz Juraszyński mgr inż. arch. krajobrazu Anna Pugacewicz inż. gospodarki przestrzennej Katarzyna Samoraj Warszawa, październik 2012 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LUTOWISKA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA ETAP: wyłożenie do publicznego wglądu 1. WPROWADZENIE Gmina Lutowiska jest gminą wiejską, leżącą we wschodniej części województwa podkarpackiego, przy granicy z Ukrainą i Słowacją. Zajmuje powierzchnię 476 km2 i liczy 2186 mieszkańców (gęstość zaludnienia wynosi 4,6 osoby na km2). Przebiegają przez nią drogi wojewódzkie: nr 896 relacji Ustrzyki Dolne - Ustrzyki Górne i nr 897 relacji Cisna - Ustrzyki Górne - Wołosate. Obszar gminy Lutowiska podzielony jest na 6 sołectw. Znajduje się tutaj 29 miejscowości wiejskich, z których najbardziej znane to: Lutowiska, Ustrzyki Górne, Chmiel, Dwernik, Smolnik. Gmina Lutowiska jest gminą o charakterze turystycznym. Na jej obszarze znajduje się wiele form ochrony przyrody, min. Bieszczadzki Park Narodowy i Park Krajobrazowy Doliny Sanu, bogatych w przedstawicieli flory i fauny bieszczadzkiej. Rysunek 1: Położenie i podział administracyjny gminy Lutowiska Źródło: opracowanie własne 2 STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY LUTOWISKA CZĘŚĆ I - UWARUNKOWANIA ETAP: wyłożenie do publicznego wglądu 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ORAZ Z STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY 2.1 PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE – STAN PRAWNY Zadaniem własnym gminy, wynikającym z ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 42, poz.1591, z późn. zm.) jest m.in.
    [Show full text]
  • 3. Bieszczadzkie Lasy Dawniej I Dziś
    BIESZCZADZKIE LASY DAWNIEJ I DZIŚ Opracował: Na zlecenie Nadleśnictwa Ustrzyki Dolne Bogusław Augustyn 1 NAZWY WSI ZWIĄZANE Z DRZEWOSTANEM • BUKOWIEC, BUKOWSKO • BUK, BUKOWINA • BRZOZOWIEC • JAWORZEC • JASIEŃ, JASIENICA • JAWORNIK, JAWORKI, JABŁONKI • SMEREK, SMERECZNA • OLCHOWIEC, OLSZANICA, OLCHOWA • CISOWIEC, CISNA?, TYSKOWA Nazwy terenowe związane z karczowaniem lasów Czerteż, Czerteżne, Czertycz, Czerkiz, Czerteżyk Czerenina Porub, Porubyszcze, Zruby Pohar, Poharyszcze Spalona Góra (Beskid) Prosik, Pasika Nazewnictwo gór związane z dominującym drzewostanem • Jaworniki, Jawornik, Jawor, Jaworne • Bukowica, Bukowinka, Bucznik • Cisowiec • Smerek, Smereckie • Na Buczkach, Czeremcha • Gruszka, Grabów • Jasieniowa Nazwy strumieni związane z występującym drzewostanem • Olchowaty, Olszanka • Czerteż, Cisowczyk • Jesionka, Jasienik • Smerczanka Nazewnictwo związane z działalnością gospodarczą człowieka • ŻUPY • BANIA, BANICA, KADOBISZCZE • HUTA, HUCISKO, POTASZNIA • SZAŁASZYSKA • KOSZAR, KOSZARYSZCZE Aby dostosować takie miejsca na potrzeby gospodarki musiały być wycinane lasy !!! Współczesny przykład wycinki lasów na potrzeby pasterstwa wysokogórskiego (Rumunia) Dawni pasterze byli nieodłącznym elementem gór i lasów. To ich sposób gospodarowania przyczynił się w znacznym stopniu do wycinania lasów górskich w XVI i XVII wieku Wypas owiec na halach Powiększanie obszarów wypasowych polan i połonin wiązało się z intensywnym wycinaniem pierwotnych lasów PIERWSZE PRÓBY OCHRONY LASÓW Ok. 1530 r. Piotr Kmita, właściciel rozległych dóbr ciągnących
    [Show full text]
  • Stan Zachowania I Trwałość Dawnych Krajobrazów Wiejskich Na
    Stan zachowania i trwałość dawnych krajobrazów wiejskich na przykładzie obszarów wysiedlonych w Bieszczadach Jacek Wolski Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa WPROWADZENIE METODY BADA Ń I ZAKRES ANALIZ Zmiany w środowisku przyrodniczym wywołane gwałtownym przerwaniem rolniczej antropopresji zachodz ą przede wszystkim na obszarach wsi opuszczonych przez ludno ść . Nast ępuje tam W ramach bada ń terenowych skartowano współczesne u Ŝytkowanie ziemi, przeanalizowano rozwój ro ślinno ści zanik sztucznie narzuconego stanu równowagi, spowodowany d ąŜ eniem przyrody do eliminacji efektów działalno ści człowieka, czemu sprzyja brak stałej dostawy materii i energii na aluwiach nadrzecznych, gruntach porolnych i w wyŜszych połoŜeniach dolnoreglowych, a tak Ŝe zlokalizowano podtrzymuj ącej efekty ludzkich oddziaływa ń. pozostałości sadów i przydomowych nasadze ń. Ponadto wykonano inwentaryzacj ę i opis stanu zachowania Aktualny krajobraz, w perspektywie bardzo długiego przedziału czasowego, okre śla si ę jako stan chwilowy. Według niektórych autorów zmiany w obr ębie najmniejszych jednostek mikroform antropogenicznych (terasy rolne, miedze śródpolne, graniczne kopce kamienne itp.), b ędących typologicznych nie maj ą znacz ącego wpływu na całą wewn ętrzn ą struktur ę krajobrazu — mo Ŝna by je okre śli ć jako przej ściowe, a układy antropogeniczne jako niestabilne. Hipotetyczny pozostałościami po dawnym układzie łanowym wsi. Na podstawie map katastralnych autor odtworzył w terenie powrót naturalnych jednostek krajobrazowych jest moŜliwy tylko w sytuacji, kiedy działalno ść czynnika organizuj ącego krajobraz (człowieka) nie doprowadzi do przekroczenia szeroko dawn ą sie ć drogow ą oraz przeprowadził pomiary m.in. szeroko ści i nachylenia wci ęć , opisał stopie ń pokrycia pojmowanej odporno ści środowiska i zaniku zdolno ści samoregulacyjnych. przez ro ślinno ść wci ęć i zboczy i oszacował uwilgotnienie den dawnych dróg.
    [Show full text]
  • Wizytacje Z „Tek Podolińskiego” Przechowywanych W Zbiorach Muzeum Narodowego Im. Andrzeja Szeptyckiego We Lwowie Jako
    ARTykułY Klio . Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym PL ISSN 1643-8191, t . 56 (4)/2020, s . 41–64 http://dx .doi .org/10 .12775/KLIO .2020 .060 Wioletta Zielecka-Mikołajczyk* Wizytacje z „Tek Podolińskiego” przechowywanych w zbiorach Muzeum Narodowego im. Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie jako źródło do badań nad dziejami unickiej diecezji przemyskiej w XVIII w. Canonical visitations from “Teki of Podoliński” stored in the Andrey Sheptytsky National Museum in Lviv as a source for research of the history of the Unite Church Diocese of Przemyśl in the 18th century Streszczenie: Artykuł dotyczy przydatności do badań nad dziejami unickiej diecezji prze- myskiej w XVIII w . protokołów wizytacji z tzw . Tek Podolińskiego, przechowywanych w Muzeum Narodowym im . Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie . Autorka przedstawia tra- dycję wizytacji kanonicznych w Cerkwi unickiej oraz analizuje nieznane dotąd w obiegu naukowym źródła ukazujące struktury terytorialne diecezji i pozwalające odtworzyć w ca- łości lub częściowo zasięg terytorialny dekanatów dobromilskiego, żukotyńskiego, staro- ∗ Instytut Historii i Archiwistyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul . Bojarskiego 1, 87-100 Toruń, wiolaz1@wp .pl, ORCID: 0000-0001-6100-0563 . 41 Wioletta Zielecka-Mikołajczyk solskiego, muszyńskiego, starosamborskiego, mokrzańskiego, mościskiego, gródeckiego, bireckiego oraz przemyskiego, tj . 10 spośród 31 dekanatów diecezji . Abstract: The article concerns the use of canonical visitations to research the history of the Przemyśl Diocese of the Uniate Church in the 18th century, documentation of which is kept in The Andrey Sheptytsky National Museum in Lviv . The Author presents the tradi- tion of canonical visitations in the Uniate Church and analyses of unknown sources show- ing territorial the structures of the diocese of Przemyśl .
    [Show full text]
  • Kapliczki I Krzyże Przydrożne W Bieszczadach Wysokich
    PEREGRINUS CRACOVIENSIS Zeszyt 19, 2008 Grażyna Holly Kapliczki i krzyże przydrożne w Bieszczadach Wysokich 1. Wstęp wolnej i szczerej wdzięczności za zbawienie oraz z miłości i czci do Jezusa Chrystusa pojawiły się w różnych miejscach na polskiej ziemi krzyże, jako znaki Z wiary. Początków tej tradycji w Polsce dopatrywać się można już u zarania chrześcijaństwa, kiedy to misjonarze, niosąc Dobrą Nowinę, wznosili krzyże w po- gańskich miejscach kultu, jako symbole zwycięstwa Dobra nad Złem. W Ziemi Sanockiej jeszcze do XVI w. stojące przy drogach krzyże, zwane Bożą Męką (passio Domini), były bardzo rzadkie, a „ponieważ były zjawiskiem rzadkim, służyły do orjentacji topograficznej i nadawały nazwę przyległym rolom, np. w Za- rszynie łąka u Bożej Męki (pratum apud passionem Domini). Liczne natomiast były krzyże wyrzynane na drzewach jako znaki graniczne”1. Wraz z rozwojem osadnictwa krzyże pojawiały się coraz liczniej. Podobnie, jak i w całym kraju, o czym pisał w 1878 r. w Encyklopedii Kościelnej ks. Michał Nowodworski, „W żadnym kraju po dziś dzień nie masz tyle dużych krzyżów przy drogach, po polach i po cmentarzach wiejskich jak u nas”2. W ostatnich wiekach ich obecność urosła do rangi symbolu narodowego. Wpływ miały na to losy Rzeczypospolitej, pełne drama- tycznych wydarzeń kształtujących nierozerwalność pojęć „Bóg” i „Ojczyzna”. Z tego też względu były one planowo niszczone, począwszy od zaborców, następnie przez okupantów hitlerowskich i władzę komunistyczną. Wraz z rozwojem kultu maryjnego i świętych wznoszono kapliczki z figurami lub obrazami Najświętszej Maryi Panny i Świętych Pańskich, z prośbą o opiekę, pośrednictwo i wstawiennictwo. Święty wydawał się ludziom bliski, spieszący z pomocą w różnorakich problemach.
    [Show full text]