Хябярляр Ictimai Və Humanitar Elmlər Seriyasi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
АЗЯРБАЙЖАН МИЛЛИ ЕЛМЛЯР АКАДЕМИЙАСЫ НАХЧЫВАН БЮЛМЯСИ НАХЧЫВАНСКОЕ ОТДЕЛЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНОЙ АКАДЕМИИ НАУК АЗЕРБАЙДЖАНА NAKHCHIVAN SECTION OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF AZERBAIJAN ISSN 2218-4783 ЯБЯРЛЯР Х İCTİMAİ VƏ HUMANİTAR ELMLƏR SERİYASI ИЗВЕСТИЯ СЕРИЯ ОБЩЕСТВЕННЫХ И ГУМАНИТАРНЫХ НАУК NEWS THE SERIES OF SOCIAL AND HUMANITIES SCIENCES Cild 9, № 1 Нахчыван – 2013 3 Redaksiya heyəti: Akademik İ.M.Hacıyev (baş redaktor), akademik İ.Ə.Həbibbəyli , Aka- demik N.M.Vəlixanlı , AMEA-nın müxbir üzvü Y.M.Mahmudov , professor Ali Birinci (Türkiyə), AMEA-nın müxbir üzvü Ə.A.Quliyev , professor Şükrü Haluk Akalın (Türkiyə), AMEA-nın müxbir üzvü V.H.Əliyev , professor Osman Horata (Türkiyə), AMEA-nın müxbir üzvü Ə.X.Nuriyev , AMEA-nın müxbir üzvü Q.İ.Qədirzadə, AMEA-nın müxbir üzvü V.B.Baxşəliyev (məsul katib), tarix elmləri doktoru, professor F.Y.Səfərli , iqtisad elmləri doktoru, pro- fessor A.İ.Şirəliyev , filologiya elmləri doktoru, professor M.A.Cəfərli , filo- logiya elmləri doktoru A.N.Bağırov , filologiya elmləri doktoru Y.S.Səfərov , fi- lologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru F.H.Rzayev , siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru R.Z.Rəhimli . Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Naxçıvan Bölməsinin “Xəbərlər”i, 2013, № 1, 306 s. Jurnal 25 noyabr 2004-cü il tarixdə Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyatdan keçmişdir (şəhadətnamə № 1140) © “Tusi” nəşriyyatı, 2013 4 MÜNDƏRİCAT TARİX İsmayıl Hacıyev. Naxçıvanın muxtariyyəti tarixi nailiyyətdir............................9 Fəxrəddin Səfərli. Araz vadisi ilkin şəhərlərin yarandığı mərkəzlərdən biri kimi....17 Fəxrəddin Cəfərov. Naxçıvan milisi repressiya illərində (1930-1940-cı illər) ....... 25 Emin Şıxəliyev. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin yaxın gələcəyi (təhlil və mülahizələr)........................................................................................... ..... ............30 Abdulla Mustafayev. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və qaçqınlar proble- mi (1918-1920-ci illər)........................................................................... ..... ........40 Elnur Kəlbizadə. Cənubi Qafqazda milli münaqişələrdən mümkün istifadə planları və regionda marağı olan dövlətlərin mövqeyi.......................... .... ......... .48 ARXEOLOGİYA VƏ ETNOQRAFİYA Vəli Baxşəliyev, Abbas Seyidov. Şortəpə yaşayış yerinin erkən tunc dövrü keramikası.......................................................... ....... .................................... ....... 57 Tоğrul Xəlilov. Haçaqaya yaşayış yeri və nekropolundan tapılan keramikalar. ..... 67 Zeynəb Quliyeva. Şərurun dəmir dövrü abidələri................................ ...... .. ..... .74 Ruhiyyə Rzayeva. Sirabçay və Qahabçay hövzəsinin Kür-Araz keramikası .... 84 Asəf Orucov. Unudulmuş adətlərimizdən: bayrama qalan əllidir (Naxçıvan materialları əsasında)…......................................................................................93 AZƏRBAYCAN DİLİ Əbülfəz Quliyev. Mövlana və Əkmələddin Naxçıvani.................................. ....99 Adil Bağırov. Kosmonimlərin yaranma yolları və bəzi linqvistik xüsusiyyətləri ....112 Firudin Rzayev. Naxçıvanda qədim Hürrü boyları və onların dili (Naxçıvan oykonimləri əsasında)......................................................... .... ......... .... ..... .........121 Zülfiyyə İsmayıl. Qeyri-təyini ismi birləşmələrin sintaktik mövqeyi... ... ........ 128 Nuray Əliyeva. Naxçıvan dialektində sifətin dərəcə əlamətlərinin linqvistik xüsusiyyətləri................................................................. ... ..... ... ........ ... .. ... ...... .. .133 FOLKLOR VƏ ƏDƏBİYYAT İsа Həbibbəyli. Məmməd Səid Оrdubаdinin şеir yaradıcılığı: dövrandan şi- kayətdən milli istiqlala......................................................................... .............. 138 Aygün Orucova. Cəlil Məmmədquluzadə yaradıcılığında Sədi Şirazi şeirləri....148 5 Əli Həşimov. “Məhşər” romanında Naxçıvan.................................................156 Ramiz Qasımov. Azərbaycan ədəbiyyatında tənqidi realizm mərhələsi və banisi........................................................................................................... ......164 Nərgiz İsmayılova. Cəlil Məmmədquluzadə və Hüseyn Cavidin yaradıcılı- ğında qərb motivləri....................................................................................... ...172 Səbuhi İbrahimov. Naxçıvana dair əlyazmaların filoloJi-tekstoloJi tədqiqi (XIX əsrin axırı-XX əsrin əvvəlləri)............................................................. .... 178 Fəxrəddin Eylazov. “Həqaiqi ət-tarix” əsəri və onun müəllifi haqqında ilk söz ... ..184 Məhərrəm Cəfərli , Rafiq Babayev. Mətn fondu: genezis və funksionallıq (Naxçıvan materialları əsasında)................................................................ ....... 188 İNCƏSƏNƏT Nizami Alıyev. Naxçıvan rəssamlarının portret yaradıcılığı (1950-1990). ...... 194 Əli Qəhrəmanov. Naxçıvanda teatrın formalaşması və inkişafında yerli ziya- lıların rolu (1905-ci ilədək)...................................................................... ..... ....204 Ələkbər Qasımov. Lütfiyar İmanov və Naxçıvan...........................................216 Gülxarə Əhmədova. Naxçıvanda məktəb teatrı ənənələri..............................225 İQTİSADİYYAT Asif Şirəliyev. Naxçıvan regionunda sürətli sosial-iqtisadi inkişafın əsas isti- qamətləri............................................................................................... .............235 Polad Əliyev. Naxçıvan Muxtar Respublikasının xarici ticarəti............... ....... 246 Cavadxan Qasımov. Bazar iqtisadiyyatı və məşğulluq.......................... ......... 253 Müslüm Cabbarzadə. İqtisadiyyatda innovasiya proseslərinin inkişafı və elmi potensialdan səmərəli istifadənin nəzəri məsələləri.......................... ....... .259 Sadiq Rəhimov. Ticarət: tarixi formalaşma mərhələsi və Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafında rolu............................ ............ ........267 Cаbbаr Musаyеv. Nəqliyyаt Аzərbаycаn-Türkiyə əlаqələrinin gеnişləndiril- məsində mühüm аmildir.............................................................................. ... ... 273 Əsgər Mirzəyev. Azərbaycan Respublikasının xarici iqtisadi siyasətinin gə- ləcək inkişaf istiqamətləri................................................................................ .279 Tural Məmmədov. Naxçıvan Muxtar Respublikasında turizm və ekskursiya imkanları.......................................................................................... ..... ... .... .. ... .284 Günel Məlikli. Sosial siyasətin mahiyyəti və rolu………………… ……….... 293 YUBİLEY VƏ XATİRƏLƏR İsmayıl Hacıyev, Cəbi Bəhramov, Fərrux Rüstəmov. Zəhməti və istedadı ilə ucalan alim............................................................................................... .... 299 6 СОДЕРЖАНИЕ ИСТОРИЯ Исмаил Гаджиев. Автономия Нахчывана – историческое достояние…..........9 Фахреддин Сафарли. Долина Аракса как центр формирования первых городов…................................................................................................................17 Фахреддин Джафаров. Нахчыванская милиция в годы репрессий (1930- 1940 годы)…...........................................................................................................25 Эмин Шихалиев. Ближайшие перспективы армяно-азербайджанского конфликта (анализ и соображения)…..................................................................30 Абдулла Мустафаев. Азербайджанская Демократическая Республика и проблема беженцев (1918-1920 годы)..................................................................40 Эльнур Кельбизаде. Планы по возможному использованию этнических конфликтов на Южном Кавказе и позиция заинтересованных государств в регионе............................................................................................................... .. 48 АРХЕОЛОГИЯ И ЭТНОГРАФИЯ Вали Бахшалиев, Аббас Сеидов. Раннебронзовая керамика поселения Шортепе..................................................................................................................57 Тогрул Халилов. Керамические изделия, найденные в поселении Хачакая и его некрополе.................................................................................................. .... 67 Зейнаб Кулиева. Памятники Шарура эпохи раннего Железного века............74 Рухийя Рзаева. Куро-Араксская керамика бассейна рек Сирабчай и Кахабчай............................................................................................................... ..84 Асеф Оруджев. Пятьдесят дней, оставшиеся до праздника (на основе мате- риалов Нахчывана)…………….............................................................................93 АЗЕРБАЙДЖАНСКИЙ ЯЗЫК Абульфаз Кулиев. Мовлана и Акмаледдин Нахчывани...................................99 Адиль Багиров. Пути образования космонимов и некоторые их лингвисти- ческие особенности…..................................................................................................112 Фирудин Рзаев. Древние племена Хурри в Нахчыване и их языки (на основе ойконимов Нахчывана)………......................................................….... .121 Зульфия Исмаил. Синтаксическая позиция именных неопределительных словосочетаний............................................................................................... ..... 128 Нурай Алиева. Лингвистические особенности категории прилагательных в нахчыванских диалектах……….................................................................. .... 133 ФОЛЬКЛОР И ЛИТЕРАТУРА Иса Габиббейли. Стихотворное творчество