Koncepcja Poprawy Gospodarki Ściekowej W Gminie Baranów
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Koncepcja poprawy gospodarki... INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 2/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddziaá w Krakowie, s. 83–97 Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi Beata BogoĔ, Agnieszka Cupak, Andrzej WaáĊga KONCEPCJA POPRAWY GOSPODARKI ĝCIEKOWEJ W GMINIE BARANÓW SANDOMIERSKI ____________ CONCEPT OF IMPROVEMENT OF MUNICIPAL SEWAGE MANAGEMENT IN BARANÓW SANDOMIERSKI COMMUNE Streszczenie W pracy wykonano analizĊ stanu gospodarki Ğciekowej w gminie Baranów Sandomierski, poáoĪonej w póánocnej czĊĞci województwa podkarpackiego. Na podstawie uzyskanych materiaáów okreĞlono Ğrednią efektywnoĞü pracy dwóch istniejących oczyszczalni w Baranowie Sandomierskim i Dąbrowicy. Stwierdzono, Īe obie oczyszczalnie usuwają zanieczyszczenia w stopniu zadowalającym biorąc pod uwagĊ aktualne przepisy prawne. Scharakteryzowano takĪe jakoĞü wody rzeki Babulówki powyĪej i poniĪej miejsca zrzutu Ğcieków. Wykazano, iĪ w przypadku BZT5, fosforu ogólnego i azotu amonowego jakoĞü wody ulega znacznej poprawie w przekroju poniĪej zrzutu Ğcieków. Na podstawie przeprowadzonej charaktery- styki gospodarki Ğciekowej gminy zaproponowano wariantowe rozwiązania w za- kresie poprawy stanu skanalizowania badanego obszaru. W rozwiązaniach tych uwzglĊdniono budowĊ dwóch zbiorczych roĞlinno-stawowych oczyszczalni Ğcie- ków (soáectwo ĝlĊzaki i Skopanie WieĞ) i jednej mechaniczno-biologicznej w so- áectwie Wola Baranowska, budowĊ kanalizacji zbiorczej o dáugoĞci 15km. W przypadku terenów o rozproszonej zabudowie proponuje siĊ wyposaĪyü budyn- ki w przydomowe oczyszczalnie Ğcieków. Sáowa kluczowe: gospodarka Ğciekowa, oczyszczalnia Ğcieków, kanalizacja Summary In the paper an analysis of sewage management in Baranów Sandomierski commune, locateg in north part of Podkarpackie province was made. The mean efficiency of waork of two sewage treatment plants, located in Baranów San- domierski and Dąbrowica was defined. It was noted, that both treatment plants 83 Beata BogoĔ, Agnieszka Cupak, Andrzej WaáĊga eliminate pollutions satisfactorily in accordance with current regulations of law. Quality of water of Babulówka river, in section located upstream and below of sewage outflow was characterized. It shows, that quality of water was significantly improved in section located below of sewage outflow in case of BOD5, total phosphorus and ammonia nitrogen. On the basis of municipal sewage management in the commune a few variants of improvement of sewer system were proposed. In Wola Baranowska build of sewer system with length of 15 km and two collec- tive vegetal and pond treatment plants were taken into consideration. In case of areas with detached buildings individual sewage treatment plants were proposed. Key words: sewage economy, sewage treatment plant, sewer system WSTĉP I CEL PRACY Zgodnie z Ustawą Prawo wodne, zarządzanie zasobami wodnymi, ma sáu- Īyü zaspokajaniu potrzeb gospodarki i ludnoĞci oraz ochronie wód, zwáaszcza w zakresie zapewnienia odpowiedniej iloĞci i jakoĞci wody dla ludnoĞci oraz ochrony zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem i niewáaĞciwą lub nad- mierną ich eksploatacją. Ustawa ta reguluje zasady zarządzania i gospodarowa- nia wodami oraz ich ochrony. Wedáug zawartych w niej przepisów podmioty odprowadzające Ğcieki do wód lub do ziemi są zobowiązane do zapewnienia ochrony wód przed zanieczyszczeniami, poprzez budowĊ i eksploatacjĊ urzą- dzeĔ sáuĪących tej ochronie. Urządzenia te mają za zadanie unieszkodliwianie i eliminowanie ze Ğcieków zanieczyszczeĔ, tak aby odprowadzane Ğcieki w jak najmniejszym stopniu oddziaáywaáy na jakoĞü wody i nie powodowaáy pogor- szenia siĊ jej stanu ekologicznego. Dlatego teĪ budowa na szczeblach gminnych urządzeĔ sáuĪących do zaopatrywania ludnoĞci w wodĊ do picia powinna byü realizowana jednoczeĞnie z rozwiązaniem spraw dotyczących gospodarki Ğcie- kowej, poprzez budowĊ systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni Ğcieków [Dz. U. Nr 155, poz. 1229]. Celem pracy jest przedstawienie i omówienie stanu istniejącej w gminie infrastruktury kanalizacyjnej oraz zaproponowanie rozwiązaĔ zmierzających do poprawy gospodarki Ğciekowej, a tym samym ochrony jakoĞci wód powierzch- niowych i podziemnych w gminie Baranów Sandomierski. MATERIAà I METODY OcenĊ pracy funkcjonujących na terenie gminy oczyszczalni Ğcieków przeprowadzono wykorzystując wykonane przez Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony ĝrodowiska w Rzeszowie analizy zawartoĞci BZT5, ChZT i zawiesiny ogólnej w Ğciekach dopáywających i odpáywających z oczyszczalni w latach 2008-2009. Analizy te posáuĪyáy do okreĞlenia procentu redukcji bada- nych wskaĨników zanieczyszczeĔ. NastĊpnie w celu okreĞlenia skutecznoĞci 84 Koncepcja poprawy gospodarki... pracy oczyszczalni, porównano go z wymaganymi wartoĞciami redukcji zanie- czyszczeĔ okreĞlonymi w dokumentacji technicznej obiektów. Wykorzystano równieĪ badania jakoĞci wód rzeki Babulówki powyĪej i poniĪej miejsca zrzutu Ğcieków z oczyszczalni w Baranowie Sandomierskim z lat 2008–2009, które zostaáy przeprowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony ĝrodowiska w Rzeszowie Delegatura w Tarnobrzegu. Wyniki badaĔ obejmowaáy nastĊpują- ce wskaĨniki zanieczyszczeĔ: chlorofil a, temperaturĊ wody, tlen rozpuszczony, BZT5, odczyn wody pH, azot: amonowy, azotanowy, azotynowy, ogólny, fosfo- rany, fosfor ogólny oraz liczbĊ bakterii coli fekalnych. Na ich podstawie okre- Ğlono podstawowe charakterystyki statystyczne takie jak: maksimum, minimum, Ğrednią, odchylenie standardowe, wariancjĊ, rozstĊp i wspóáczynnik zmiennoĞci. PrzeciĊtne wartoĞci wybranych wskaĨników zanieczyszczeĔ porównano nastĊp- nie z wartoĞciami granicznymi zawartymi w Rozporządzeniu Ministra ĝrodowi- ska z dnia 20 sierpnia 2008 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednoli- tych czĊĞci wód powierzchniowych [Dz. U. Nr 162, poz. 1008]. Na podstawie zebranych informacji opracowano rozwiązania zmierzające do poprawy gospodarki Ğciekowej na obszarze gminy Baranów Sandomierski. Dla pozbawionych infrastruktury kanalizacyjnej terenów, przedstawiono roz- wiązania w zakresie budowy systemów kanalizacyjnych zakoĔczonych oczysz- czalnią Ğcieków, a takĪe budowy przydomowych i grupowych systemów uniesz- kodliwiania i oczyszczania Ğcieków. Przy wyborze najlepszych rozwiązaĔ dla poszczególnych czĊĞci gminy uwzglĊdniono aspekty ekologiczne oraz ekono- miczne danego przedsiĊwziĊcia. IloĞü Ğcieków dopáywających do zbiorczych oczyszczalni Ğcieków okreĞlono na podstawie wzoru: 3 -1 QĞr = q·M [m ·d ] (1) gdzie: 3 -1 QĞr – Ğrednie dobowe zuĪycie wody (iloĞü Ğcieków) [m ·rok ], q – Ğrednie zuĪycie wody przez jednego mieszkaĔca w ciągu doby [dm3·d-1·M-1], M – liczba mieszkaĔców. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADAē Gmina Baranów Sandomierski to miejsko–wiejska gmina o charakterze rolniczo-przemysáowym. PoáoĪona jest w dolinie rzeki Wisáy na jej prawym brzegu, w póánocnej czĊĞci województwa podkarpackiego. Póánocna granica gminy jest jednoczeĞnie granicą z województwem ĞwiĊtokrzyskim. W skáad gminy wchodzi miasto Baranów Sandomierski oraz 13 soáectw wiejskich: Dąbrowica, Durdy, Dymitrów DuĪy, Dymitrów Maáy, Knapy, Siedleszczany, Skopanie, Skopanie – Osiedle, Suchorzów, ĝlĊzaki, Kaczaki, Marki oraz Wola Baranowska (rys. 1). Ogólna powierzchnia gminy wynosi 1125 km2, co stanowi 85 Beata BogoĔ, Agnieszka Cupak, Andrzej WaáĊga 2% powierzchni województwa podkarpackiego. Jej obszar zamieszkuje 12275 mieszkaĔców, ze Ğrednią gĊstoĞcią zaludnienia wynoszącą 100 osób na km2 [Program Rewitalizacji…2007]. Jest to obszar nizinny i páaskorówninny poáoĪo- ny na terenie Niziny NadwiĞlaĔskiej i Równiny Tarnobrzeskiej, ze spadkami wynoszącymi Ğrednio 3 – 5% [Kondracki 1994, Program…2008]. Rysunek 1. Gmina Baranów Sandomierski [www.baranowsandomierski.pl] Figure 1. Baranów Sandomierski commune [www.geoportal.pl] Pod wzglĊdem geologicznym gmina znajduje siĊ w póánocnej czĊĞci Za- padliska Przedkarpackiego, wypeánionego trzeciorzĊdowymi utworami wieku mioceĔskiego, reprezentowanymi przez mioceĔskie iáy krakowskie o miąĪszo- Ğci dochodzącej do kilkuset metrów. Na trzeciorzĊdowych utworach zalegają czwartorzĊdowe utwory, wĞród których moĪna wyróĪniü wodno–lodowcowe (gliny, iáy pospóáki i piaski) i rzeczne utwory plejstoceĔskie oraz holoceĔskie gliny, namuáy organiczne a takĪe piaski pylaste i eoliczne piaski wydmowe [Program…2008]. W czĊĞci póánocnej Zapadliska Przedkarpackiego w osadach wieku mioceĔskiego wystĊpują záoĪa siarki rodzimej (záoĪe Baranów) [Mizera 2009]. W obszarze gminy dominują gleby rdzawe bielicowe, wytworzone gáów- 86 Koncepcja poprawy gospodarki... nie z piasków wydmowych i eolicznych, a takĪe z piasków rzecznych starych terenów akumulacyjnych, a takĪe gleby bielicowe wáaĞciwe. W dolinie Wisáy wystĊpują mady, zaliczane do najlepszych gleb. W wiĊkszoĞci są to gleby ciĊĪ- kie i Ğrednie, czĊsto kwaĞne o róĪnej zasobnoĞci w potas i fosfor. Pod wzglĊdem bonitacyjnym zaliczane są do klasy II, IIIa i III [Program…2008]. Na obszarze gminy Baranów Sandomierski dominują uĪytki rolne zajmu- jące 74km2 (60% powierzchni gminy), z czego na grunty orne przypada 48 km2, áąki 15 km2, pastwiska 10 km2 oraz 1 km2 sady. Lasy i zadrzewienia zajmują 33 km2 (co stanowi 21% caákowitej powierzchni gminy. Natomiast nieuĪytki, grunty pod wodami, tereny komunikacyjne i inne pozostaáe grunty zajmują 15 km2, czyli 19% powierzchni gminy [Program Rewitalizacji…2007]. GOSPODARKA WODNO-ĝCIEKOWA NA TERENIE GMINY Teren gminy poáoĪony jest w obrĊbie dorzecza rzeki Wisáy, która jest osią hydrograficzną tego terenu i w caáoĞci naleĪy do jej dorzecza. Obszar ten odwadniany jest