P a Ń Stwowy Instytut Geologiczny Objaśnienia Do

P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA

OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000

Arkusz BARANÓW SANDOMIERSKI (921)

Warszawa 2007

Autorzy: EWA POR ĘBA*; KRYSTYNA BUJAKOWSKA**; ANNA BLI ŹNIUK***; PAWEŁ KWECKO***; HANNA TOMASSI-MORAWIEC***

Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA *** Redaktor regionalny: BARBARA RADWANEK-BĄK *** Redaktor regionalny planszy B: DARIUSZ GRABOWSKI ***

Redaktor tekstu: MARTA SOŁOMACHA ***

* - Katowickie Przedsi ębiorstwo Geologiczne, al. W. Korfantego 125a, 40-156 Katowice

** - Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa

*** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

ISBN

Spis tre ści: I. Wst ęp (E. Por ęba) ...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (E. Por ęba) ...... 4 III. Budowa geologiczna (E. Por ęba) ...... 6 IV. Zło Ŝa kopalin (E. Por ęba) ...... 11 1. Zło Ŝa surowców chemicznych ...... 11 2. Surowce skalne...... 13 2.1. Surowce ilaste ceramiki budowlanej...... 13 2.2. Kopaliny okruchowe ...... 13 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (E. Por ęba) ...... 14 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (E. Por ęba) ...... 15 VII. Warunki wodne (E. Por ęba) ...... 16 1. Wody powierzchniowe...... 16 2. Wody podziemne...... 16 VIII. Geochemia środowiska...... 19 1. Gleby (A.Bli źniuk, P.Kwecko) ...... 19 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ...... 22 IX. Składowanie odpadów (K.Bujakowska) ...... 24 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (E. Por ęba) ...... 30 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu (E. Por ęba) ...... 32 XIII. Zabytki kultury (E. Por ęba) ...... 38 XIV. Podsumowanie (E. Por ęba, K.Bujakowska) ...... 39 XV. Literatura ...... 42

I. Wst ęp

Arkusz Baranów Sandomierski Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 wy- konany został w Przedsi ębiorstwie Geologicznym SA w Krakowie (plansza A) oraz w Pa ń- stwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i POLGEOL (plansza B). Map ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (In- strukcja ...., 2005). Przy opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Baranów Sandomierski Mapy geologiczno-gospodarczej (MGGP) w skali 1:50 000 wykonanym w Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie w 2002 r. (Bromowicz, Magiera 2001). Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Mapa geo środowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami, na tle wybranych elementów hydrogeologii, geochemii śro- dowiska, geologii in Ŝynierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa si ę ona z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowane tre ści MGGP, a plansza B – nowe tre ści dotycz ące geochemii środowiska zapisane w warstwie informacyjnej „Ochrona powierzchni Ziemi”, a tak Ŝe w nowych warstwach informacyjnych: składowanie odpadów i system NATURA 2000. Przeznaczona jest ona głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych działa ń gospodarczych. Słu Ŝyć ma instytucjom, samorz ądom terytorialnym i administracji pa ństwowej w podejmowaniu decyzji dotycz ących gospodarki zasobami środowiska przyrodniczego oraz planowania przestrzennego. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe mog ą stanowi ć pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych progra- mów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Mapa mo Ŝe te Ŝ by ć przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczno ści oraz w edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. Przy opracowaniu mapy wykorzystano materiały archiwalne zebrane mi ędzy innymi w Wydziale Ochrony Środowiska Podkarpackiego Urz ędu Wojewódzkiego, Urz ędzie Mar- szałkowskim, Starostwie Powiatowym w Tarnobrzegu, Urz ędach Gmin i Centralnym Archi- wum Geologicznym w Warszawie. Informacje archiwalne zostały zweryfikowane w trakcie przeprowadzonej wizji lokalnej.

Mapa posiada wersj ę cyfrow ą, a dane dotycz ące złó Ŝ surowców mineralnych zostały przedstawione w postaci kart informacyjnych, opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych złó Ŝ.

II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Obszar obj ęty arkuszem Baranów Sandomierski znajduje si ę pomi ędzy 21 o30’ a 21 o45’ długo ści geograficznej wschodniej i 50 o20’ a 50 o30’ szeroko ści geograficznej północnej.

Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Baranów Sandomierski na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrac- kiego (2000) 1 – granica prowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Mezoregiony Niecki Nidzia ńskiej: 342.28 – Niecka Połaniecka Mezoregiony Wy Ŝyny Kieleckiej: 342.34–35 – Góry Świ ętokrzyskie, 342.36 – Wy Ŝyna Sandomierska, 342.37 – Pogórze Szydłowskie Mezoregiony Kotliny Sandomierskiej: 512.41 – Nizina Nadwi śla ńska, 512.43 - Płaskowy Ŝ Tarnowski, 512.44 – Dolina Dolnej Wisłoki, 512.45 – Równina Tarnobrzeska, 512.46 – Dolina Dolnego Sanu, 512.47 – Równina Biłgorajska, 512.48 – Płaskowy Ŝ Kolbuszowski

Pod wzgl ędem administracyjnym omawiany obszar le Ŝy we wschodniej cz ęś ci woje- wództwa podkarpackiego, na terenie 3 powiatów - tarnobrzeskiego, mieleckiego i kolbuszowskiego. Z terenu powiatu tarnobrzeskiego obejmuje cz ęść terytorium miast i gmin Baranów

Sandomierski oraz Nowa D ęba. W powiecie mieleckim obejmuje cz ęś ci gmin Padew Naro- dowa, Tuszów Narodowy i fragment Mielca, natomiast w powiecie kolbuszowskim: Majdan Królewski i Cmolas. Obszar ten według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2000) nale Ŝy do pod- prowincji Północnego Podkarpacia, makroregionu Kotlina Sandomierska i le Ŝy w obr ębie trzech jego mezoregionów: Równiny Tarnobrzeskiej, Niziny Nadwi śla ńskiej i Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego (fig. 1). Najwi ększa cz ęść omawianego obszaru znajduje si ę w zasi ęgu Równiny Tarnobrze- skiej, fragment zachodni i północno zachodni poło Ŝony jest w obr ębie Niziny Nadwi śla ńskiej, natomiast południowy nale Ŝy do Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego. Równina Tarnobrzeska to monotonna równina, zbudowana z osadów rzecznych, uroz- maicona pasmami wydm. Powierzchnia równiny wznosi si ę 160-180 m n. p. m., opadaj ąc łagodnie ku zachodowi i północy. W północnej, brze Ŝnej cz ęś ci Równiny Tarnobrzeskiej wznosi si ę Garb Tarnobrzeski (182 m n.p.m.), oddzielaj ący j ą od współczesnej doliny Wisły. Nizina Nadwi śla ńska rozprzestrzenia si ę w dolinie rzeki Wisły, w obr ębie arkusza Ba- ranów Sandomierski od rejonu Czajkowej po Suchorzów. Wypełniaj ą j ą osady sto Ŝka napły- wowego Wisłoki oraz osady rzeczne i starorzecza, pod którymi le Ŝą utwory morskiego miocenu. Powierzchnia mezoregionu opada w kierunku północno wschodnim, od około 160 m n.p.m. w okolicach Czajkowej do około 151 m n.p.m. w rejonie Suchorzowa. Płaskowy Ŝ Kolbuszowski wznosi si ę około 30-60 m nad Równin ą Tarnobrzesk ą. Cha- rakterystyczne s ą gł ębokie wci ęcia erozyjne rzek Jamnicy i Smarkatej, spływaj ących z Płaskowy Ŝu. Podło Ŝe Płaskowy Ŝu stanowi ą iły trzeciorz ędowe, na których le Ŝą Ŝwiry kar- packie i tworz ące kulminacje terenu płaty moreny zlodowacenia Sanu. Denudowane wyso- czyzny Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego wyst ępuj ą na wysoko ściach od 190 m n.p.m. (Trela ń- ska Góra) koło Trze śni do 249,5 m n.p.m. (Królewskie Góry) na południe od Komorowa. Omawiany obszar znajduje si ę w sandomierskim regionie klimatycznym. Z reguły wyst ępuj ą tu długie lata, a zimy nie s ą zbyt ostre, średnia roczna temperatura wynosi około 8,0ºC, a średnia miesi ęczna - najwy Ŝsza jest w lipcu 19ºC i najni Ŝsza w styczniu –4ºC. Okres wegetacyjny dla tego obszaru wynosi 210 do 220 dni ( średnia temperatura dobowa >5ºC), a okres intensywnego rozwoju ro ślin około 100 dni ( średnia temperatura dobowa >10ºC). Pokrywa śnie Ŝna zalega zwykle przez 60-80 dni. Ze wzgl ędu na rozkład opadów obszar obj ę- ty arkuszem nale Ŝy do rejonu w wi ększo ści umiarkowanie wilgotnego i wilgotnego. Roczna suma opadów wynosi od 600 do 700 mm. Rozkład kierunków wiatrów wykazuje dominacj ę wiatrów zachodnich i północno zachodnich.

Omawiany obszar ma charakter przemysłowo-rolniczy. Głównym o środkiem przemy- słowym jest miasto Nowa D ęba. W 1995 roku została utworzona na podstawie Rozporz ądze- nia Rady Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej Specjalna Strefa Ekonomiczna Tarnobrzeska EURO PARK w Nowej D ębie. Obecnie w strefie tej działa kilkana ście podmiotów gospodarczych, w śród najwi ększych: Zakłady Metalowe „DEZAMET” SA w Nowej D ębie, zajmuj ące si ę produkcj ą zbrojeniow ą, KOMA Stalbau Sp. z o.o. z bran Ŝy metalowej i FENIX METALS Sp. z o.o. – z bran Ŝy hutniczej. Ostatnio, w ramach rozwoju przemysłu farmaceutycznego powstała fabryka leków Polfy Warszawa - „Sanfarm” Sp. z o.o. Poza rejonem Nowej D ęby, gdzie rolnictwo nie odgrywa znacz ącej roli, lokalna ludno ść trudni si ę upraw ą zbó Ŝ, buraków cukrowych, warzyw i ziemniaków, hodowl ą bydła i trzody chlewnej, przetwórstwem mi ę- snym, rzemiosłem i usługami. Do wa Ŝniejszych szlaków komunikacyjnych nale Ŝą linie kolejowe D ębica – Tarno- brzeg, biegn ąca w północno zachodniej cz ęś ci obszaru arkusza, po wschodniej stronie obszaru linia Tarnobrzeg - Rzeszów oraz linia szerokotorowa Staszów - Biłgoraj, przebiegaj ąca przez obszar z zachodu na wschód. Omawiany obszar przecinaj ą trzy drogi kołowe, jedna o znaczeniu ponadregionalnym Warszawa – Rzeszów nr 9 oraz dwie regionalne D ębica - Baranów Sandomierski nr 985 i Baranów Sandomierski – Majdan Królewski nr 872, a tak Ŝe liczne drogi lokalne utwardzone.

III. Budowa geologiczna

Budow ę geologiczn ą obszaru arkusza Baranów Sandomierski opracowano na podstawie Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 arkusz Baranów Sandomierski oraz obja śnie ń tekstowych do tego arkusza (Szajn, 1991). Jego usytuowanie na tle szkicu geologicznego rejonu przedstawia fig. 2. Obszar obj ęty arkuszem poło Ŝony jest w zewn ętrznej cz ęś ci zapadliska przedkarpackiego. W profilu osadów wyst ępuj ących na tym obszarze wydziela si ę dwa pi ętra strukturalne, o zdecydowanie ró Ŝnej budowie geologicznej. Starsze pi ętro zbudowane z osadów kambru dolnego charakteryzuje si ę ró Ŝnorodno ści ą i intensywno ści ą deformacji, licznymi sfałdowa- niami, nieci ągło ściami i zlustrowaniami. Fałdy te s ą przedłu Ŝeniem struktur antyklinorium świ ętokrzyskiego. Młodsze pi ętro składa si ę z zaburzonych utworów neogenu, których powierzchnia opada ku SSE. Osady kambru dolnego, nale Ŝą ce do dolnej cz ęś ci poziomu holmiowego, stanowi ą mu- łowce, iłowce i piaskowce kwarcytowe. Zostały one stwierdzone, w ró Ŝnych cz ęś ciach oma-

wianego obszaru w profilach wierce ń pod osadami miocenu na gł ęboko ści od kilkunastu do ponad tysi ąca metrów.

Fig. 2. Poło Ŝenie arkusza Baranów Sandomierski na tle szkicu geologicznego regionu wg L. Marksa, A. Bera, W. Gogołka, K. Piotrowskiej (red) (2006) Czwartorz ęd; holocen: 2 – mułki, piaski i Ŝwiry morskie, 3 – piaski, Ŝwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły; plej- stocen - holocen: 5 – piaski eoliczne, lokalnie w wydmach, 8 –lessy, 9 – lessy piaszczyste i pyły lessopodobne; plej- stocen: zlodowacenia północnopolskie: 10 – gliny, piaski i gliny z rumoszami, soliflukcyjno – deluwialne, 11 – piaski, Ŝwiry i mułki rzeczne; zlodowacenia środkowopolskie:21 – piaski, Ŝwiry i mułki rzeczne; zlodowacenia połu- dniowopolskie: 30 – piaski, Ŝwiry i mułki rzeczne, 32 – piaski i Ŝwiry sandrowe, 34– gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i Ŝwiry lodowcowe. Neogen; miocen: 38 - wapienie organodetrytyczne, siarkono śne, Ŝwiry, piaskowce i gipsy. Dewon górny: 80 – wapienie, dolomity, margle, iłowce, łupki ilaste, piaskowce, mułowce i zlepie ńce; dewon dolny i środkowy: 83 – piaskowce, mułowce z wkładkami iłów i zlepie ńców, iłowce i zlepie ńce. Sylur: 90 – łupki krzemionkowe, iłowce graptolitowe, wapienie, mułowce. Kambr górny: 98 – piaskowce i kwarcyty z wkładkami łup- ków, mułowce i iłowce; kambr dolny i środkowy: 99 – piaskowce, iłowce, zlepie ńce, mułowce Numeracja wg Mapy Geologicznej Polski w skali 1:500 000

Utwory neogenu, le Ŝą ce bezpo średnio na kambrze, z reguły w strefach tektonicznych obni Ŝeń podło Ŝa, wykształcone s ą jako mułowce i piaski z wkładkami lignitu, o mi ąŜ szo ści

od kilku do około 30 m. Osady rozpoznane tylko wierceniami, mog ą by ć reliktem sedymenta- cji śródl ądowej i brakicznej (Szajn, 1991). Najni Ŝszym ogniwem morskiego cyklu sedymen- tacyjnego w zewn ętrznym obszarze zapadliska przedkarpackiego s ą osady, o du Ŝym zró Ŝni- cowaniu facjalnym i mi ąŜ szo ściowym, dolnego badenu – warstwy baranowskie. Stwierdzona wierceniami mi ąŜ szo ść tych warstw waha si ę od 3 do ponad 50 m (w okolicach Baranowa). W całym basenie zewn ętrznym warstwy baranowskie wykształcone s ą w dwóch facjach: piaszczysto-mułowcowej i litotamniowej, z których dominuj ąca jest pierwsza z wymienionych. W osadach obu facji wyst ępuje liczna fauna. W facji piaszczysto-mułowcowej najliczniejsze s ą piaskowce drobnoziarniste, o ró Ŝnym stopniu zdiagenezowania, o lepiszczu ilastym, wapiennym lub ilasto-krzemionkowym, cz ęsto z glaukonitem, rzadziej piaskowce gruboziarniste i zlepie ńcowate. Piaskowce drobnoziarniste przechodz ą cz ęsto wertykalnie i lateralnie, w mułowce piaszczyste lub ilaste, z wkładkami lignitu, skorup wapiennych, detrytusem litotamniów, lokalnie z wkładkami tufitów, bentoni- tów i siarki. Facj ę litotamniow ą, wyst ępuj ąca tu podrz ędnie, tworz ą wapienie, o du Ŝej zmienno ści lito- logicznej: wapienie rafowe, wapienie piaszczyste, wapienie detrytyczne i zlepy litotamniowe. Wy Ŝsze pi ętro badenu - osady serii chemicznej składaj ą si ę z gipsów i anhydrytów, miejscami wapieni z wkładkami margli i iłów. Osady te rozpoznane zostały prawie na całej powierzchni obszaru obj ętego arkuszem, najlepiej w północnej cz ęś ci, w rejonie Baranowa. W cz ęś ci południowej stwierdzono je w Ja ślanach, Durdach. Maksymaln ą mi ąŜ szo ść osadów chemicznych zanotowano na północny zachód od Baranowa (60,4 m), poza obszarem arkusza w Otoce. Gipsy i anhydryty s ą pierwotnymi osadami serii chemicznej. W północnej cz ęś ci arkusza, w sp ągu tych warstw przewa Ŝaj ą gipsy wielkokrystaliczne („jaskółcze ogony”), lokalnie z dehydrytami, gipsoanhydrytami i anhydrytami. W stropie przechodz ą, w odmiany „mozaikowe”, skrytokrystaliczne, zbite, cz ęste s ą odmiany brekcjowe, gipsowo-ilaste. W po- łudniowej cz ęś ci obszaru gipsy nie wyst ępuj ą, ich miejsce zajmuj ą anhydryty. Wapienie z wkładkami margli i iłów s ą efektem przemian metasomatycznych gipsów pierwotnych, przy udziale gazowych w ęglowodorów i bakterii. Osady te stwierdzono jedynie w północnej cz ęś ci arkusza, najdalej na południe na linii Ja ślany - Durdy. W śród tych warstw dominuj ą wapienie i wapienie margliste, rzadziej spotykane s ą margle oraz iły margliste. Wszystkie te osady s ą lokalnie osiarkowane. W wapieniach siarka wyst ępuje w porach i kawernach, rzadziej w formie Ŝyłek i warstewek, w marglach i iłach natomiast tworzy war- stewki, rzadziej nieregularne wpry śni ęcia.

Najwy Ŝsz ą cz ęść badenu stanowi ą warstwy pectenowe, zło Ŝone z margli i iłów marglistych z wkładkami wapieni. Osady lokalnie s ą spiaszczone, z cienkimi wkładkami wapieni, tufitów, iłów bentonitowych, piaskowców tufitycznych, ze skupieniami pirytowo-markasy- towymi, detrytusem skorup, łuskami ryb i szcz ątkami ro ślin oraz bogat ą faun ą. Mi ąŜszo ść utworów waha si ę od 3,2 m na wschód od miejscowo ści Padew Narodowa do 35,6 m w Sko- paniu. Osady badenu rozpoznane zostały tylko wierceniami. Wszystkie utwory starsze przykrywa seria iłów krakowieckich dolnego sarmatu. W serii tej wyró Ŝnia si ę trzy jednostki litostratygraficzne (od dołu) warstwy syndesmyowe, warstwy serpulowe oraz osady bez fauny, ze szcz ątkami ro ślin. Doln ą cz ęść tworz ą głównie margle i margle ilaste, z przerostami iłów marglistych i wapieni oraz cienkimi laminami tufitów i bentonitów, z konkrecjami pirytu i faun ą mał Ŝów Syndesmya. Środkowa cz ęść jest wy- kształcona litologicznie podobnie, z jednak malej ącą ku górze w ęglanowo ści ą osadów. Mar- gle stopniowo zast ępowane s ą mułowcami marglistymi i ilastymi, z nagromadzeniami rurek Serpula. Najwy Ŝsz ą cz ęść profilu stanowi ą mułowce ilaste i iły, o zwi ększaj ącym si ę ku górze zapiaszczeniu, ze szcz ątkami ro ślin. Osady te posiadaj ą wychodnie w rejonie Nowej D ęby, Por ębów Majda ńskich i miejscowo ści Ostrowy Baranowskie, Hadykówka oraz w obecnie zaro śni ętym ju Ŝ wyrobisku cegielni w Skopaniu, gdzie zostały udokumentowane w zło Ŝu su- rowców ilastych ceramiki budowlanej „Skopanie”. Osady dolnego sarmatu osi ągaj ą mi ąŜ szo ści od 140 m w północno zachodniej cz ęś ci arkusza do około 800 m w południowo wschodniej. Za osady preplejstocenu uwa Ŝane s ą: osady o niejednoznacznej genezie (deltowe lub rzeczne) - Ŝwiry zło Ŝone w przewadze z kwarców, piaskowców i lidytów oraz mułki ilaste la- minowane piaskiem, przypominaj ące krakowieckie iły margliste. Osady te, o mi ąŜ szo ści około 52 m, stwierdzono tak Ŝe w wierceniach w rejonie Nowej D ęby i w Zagórzu o mi ąŜ szości 14 m. Okres plejstocenu dokumentuj ą osady wszystkich zlodowace ń: południowopolskich, środkowopolskich i północnopolskich. W profilu osadów zlodowace ń południowopolskich wyst ępuj ą osady stadiału dolnego i górnego, rozdzielone 2,5 m warstw ą interstadialnych piasków jeziornych i rzecznych (Huta Komorowska). Stadiał dolny reprezentowany przez ciemnoszare gliny zwałowe dolne, piaszczyste z okruchami skał skandynawskich (66,5-84,1%) i opok wy Ŝyn środkowopolskich, muł- ki lessopodobne i gliny zwałowe górne, piaszczyste ze znacznie mniejszym udziałem okru- chów skał północnych (23,1-28,4%), natomiast większym lokalnych. Osady stadiału dolnego stwierdzone w wierceniu w Hucie Komorowskiej posiadaj ą mi ąŜ szo ść około 30 m.

Na stadiał górny składaj ą si ę: gliny zwałowe, piaszczyste (7 m), mułki i iły warwowe (7,5 m) oraz dwucz ęś ciowa, o mi ąŜ szo ści 0,5-10,0 m, seria Ŝwirów i piasków ze Ŝwirami, ró Ŝni ących si ę wyra źnie ilo ści ą materiału krystalicznego. Osady stadiału górnego, z wyj ąt- kiem mułków i iłów warwowych maj ą wychodnie na powierzchni terenu. świry i piaski ze Ŝwirami, rzeczne i wodnolodowcowe – „ Ŝwiry kolbuszowskie”, inaczej zwane „ Ŝwiry majda ńskie”, buduj ą wzniesienia oraz pokrywy w okolicach Komorowa, Majdanu Królewskiego i Huty Komorowskiej. świry i piaski ze Ŝwirami wodnolodowcowe oraz lodowcowe (o mi ąŜ- szo ści 1,5-10,0 m) tworz ą identyczne formy morfologiczne jak Ŝwiry kolbuszowskie, zawieraj ą jednak materiał lodowcowy. Stwierdzono je w rejonie Komorowa, Huty Komorowskiej i w Ostrowach Baranowskich. Te Ŝwiry i piaski odsłoni ęte były w szeregu wyrobiskach lokalnych, obecnie zaniechanych oraz udokumentowane były w obecnie wybilansowanych zło- Ŝach: „Majdan Królewski” i „Huta Komorowska”. Pozostało ści ą interglacjału mazowieckiego s ą Ŝwiry i mułki, o mi ąŜ szo ści około 10 m, osadzone przez rzek ę spływaj ąca z Karpat (Huta Komorowska). Zlodowacenia środkowopolskie reprezentuj ą piaski z soczewkami Ŝwirów, o charakterze rzeczno-peryglacjalnym. Wyst ępuj ą one w obni Ŝeniach mi ędzy pagórkami i wierzchowi- nami, na Płaskowy Ŝu Kolbuszowskim i Garbie Tarnobrzeskim, le Ŝą c na nierównej powierzchni iłów krakowieckich. Mi ąŜ szo ść tych piasków wynosi 1-20 m. Pozostało ści ą zlodowace ń północnopolskich s ą piaski i Ŝwiry rzeczne z wkładkami mułków dwóch tarasów nadzalewowych: średniego (7-17 m nad poziomem rzeki Wisły) i ni Ŝszego (4-7 m n.p. Wisły). Seria tarasu średniego zajmuje znaczne obszary południowej i środkowej cz ęś ci arkusza w dolinie Wisły. Mi ąŜ szo ść osadów wynosi od 10 do ponad 25 m. Osady tarasu niŜszego dominuj ą w zachodniej cz ęś ci arkusza oraz w cz ęś ci północnej mi ędzy Garbem Tarnobrzeskim, a tarasem średnim przyległym do Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego. Mi ąŜ szo ść osadów tarasu ni Ŝszego wynosi 7-17 m. Wykształcenie osadów obu tarasów jest zbli Ŝone, w sp ągu wyst ępu- ją piaski ze Ŝwirami i Ŝwiry zło Ŝone z piaskowców karpackich, kwarcu, lidytów, rogowców, wy Ŝej piaski z wkładkami mułków, w stropie piaski lokalnie ze Ŝwirami. Czwartorz ęd nierozdzielony to piaski, mułki i gliny deluwialne oraz piaski eoliczne i piaski eoliczne w wydmach. Osady deluwialne wyst ępuj ą u podnó Ŝy stoków i w w ąskich dolinkach na Płaskowy Ŝu Kolbuszowskim i Garbie Tarnobrzeskim. Piaski eoliczne wyst ępuj ą na całym obszarze arkusza, oprócz północno zachodniej cz ęś ci zwi ązane s ą ze strefami kra- wędziowymi tarasów i wysoczyzn. Piaski eoliczne przewiane maj ą niewielk ą mi ąŜ szo ść 1-2 m. Natomiast wydmy najliczniej wyst ępuj ą w południowej cz ęś ci arkusza. Wi ększe zgru-

powania wydm znajduj ą si ę koło Sarnowa i Ostrowów Baranowskich, osi ągaj ą długo ść od kilkuset metrów do 2 km, wysoko ść około kilka do kilkana ście metrów. Z piaskami wydmo- wymi, le Ŝą cymi na tarasie nadzalewowym Wisły zwi ązane jest zło Ŝe piasku „Jadachy”. Utwory holocenu to: piaski rzeczne tarasów zalewowych 2-4 m nad poziomem rzeki Wisły i Trze śniówki, o mi ąŜ szo ści nawet do 10 m w okolicach Tarnobrzegu, mułki, iły i piaski (mady) rzeczne, o mi ąŜ szo ści 2-3 m, piaski rzeczne tarasów zalewowych 1-2,5 m n.p. rzeki, powszechnie, wyst ępuj ące na obszarze arkusza Baranów piaski humusowe i namuły den dolinnych, starorzeczy i zagł ębie ń bezodpływowych, o mi ąŜ szo ści 1,5-2 m oraz torfy i namu- ły torfiaste, o mi ąŜ szo ści 0,5-1,5 m.

IV. Zło Ŝa kopalin

Na obszarze arkusza Baranów Sandomierski znajduj ą si ę obecnie 3 zło Ŝa - 1 zło Ŝe su- rowców chemicznych – siarki rodzimej „Baranów Sandomierski-Skopanie” oraz 2 zło Ŝa su- rowców skalnych: kruszywa naturalnego - piaskowego - „Jadachy” i surowców ilastych ceramiki budowlanej - „Skopanie” (tabela 1). Zasoby 2 złó Ŝ kruszywa naturalnego: „Huta Ko- morowska” i „Majdan Królewski” zostały wybilansowane (Przeniosło, 2006).

1. Zło Ŝa surowców chemicznych

1.1. Zło Ŝe siarki Na obszar omawianego arkusza si ęga, najbardziej na ESE wysuni ęta cz ęść strefy zło- Ŝowej siarki rodzimej, ci ągn ącej si ę od rejonu Niekrasowa-Osieka na arkuszu Klimontów po

Ślęzaki. Z t ą stref ą zwi ązane jest udokumentowane w 1980 r. w kategorii C 1 zło Ŝe siarki „Ba- ranów Sandomierski-Skopanie”, o powierzchni 1 140 ha. Seri ę zło Ŝow ą, o mi ąŜ szo ści 0,8-45,6, średnio 21,4 m (dla zło Ŝa bilansowego), buduj ą wapienie, wapienie margliste, margle i iły osiarkowane badenu, zawieraj ące 7,6-43,6%, średnio 33,13% siarki (dla zło Ŝa bilansowego). Seria ta, o szeroko ści od kilkuset metrów do 2 km, wyst ępuje pod nadkładem o grubo ści 131,1-280,2 m, zapada generalnie ku ESE i zaburzona jest szeregiem dyslokacji. Wydajno ść siarki z 1 m2 powierzchni, w cz ęś ci bilansowej zło Ŝa wynosi od 1,14 do 39,66, śred- nio 15,61 t/m 2. Rud ę charakteryzuj ą nast ępuj ące wła ściwo ści fizyczno-mechaniczne - g ęsto ść pozorna przed wytopem 2,21 t/m 3, po wytopie 1,80 t/m 3, porowato ść przed wytopem 10,25%, po wytopie 24,95% oraz wska źnik wytapialno ści - 46,17 (Kowalik, i in. 1980). Z uwagi na ochron ę złó Ŝ zaliczono je do rzadko wyst ępuj ących (klasa 2) oraz uznano za bardzo konfliktowe ze środowiskiem, z uwagi na du Ŝą ogóln ą uci ąŜ liwo ść dla środowiska (klasa C).

Tabela 1 Zło Ŝa kopalin i ich charakterystyka oraz klasyfikacja Zasoby geologicz- Kategoria Wydobycie Zastoso- Wiek kom- Stan zago- Klasyfikacja ne bilansowe rozpozna- (tys. t, wanie Przyczyny Rodzaj kopa- pleksu litolo- spodarowania złó Ŝ* Lp. Nazwa zło Ŝa (tys. t, tys. m 3*) nia tys. m*) kopaliny konfliktowości liny giczno- Klasy Klasy zło Ŝa surowcowego Wg stanu na rok 2005 (Przeniosło, 2006) 1-4 A-C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Baranów Sandomierski 1 S Ng 99 231 C N 0,0 Ch 2 C W, K, L, Gl, U - Skopanie 1

2 Skopanie i(ic) Ng 230* C1 Z 0,0 Scb 4 A

3 Jadachy p Q 7 C1 N 0,0 Sb, Sd 4 B W Majdan Królewski pŜ Q - - ZWB - - - - Huta Komorowska pŜ Q - - ZWB - - - -

Rubryka 3 S – siarka rodzima, i(ic) – iły i łupki ilaste ceramiki budowlanej, p Ŝ – piaski i Ŝwiry, p – piaski; 12 12 Rubryka 4 Q – Czwartorz ęd, Ng – Neogen, Rubryka 7 zło Ŝa: N – niezagospodarowane, Z – zaniechane, ZWB – zło Ŝe wykre ślone z bilansu (zlokalizowane na mapie dokumentacyjnej zamieszczonej w materiałach archiwalnych); Rubryka 9 Ch – kopaliny chemiczne, Sb – kopaliny budowlane, Sd – kopaliny drogowe, Scb – kopaliny ceramiki budowlanej, Rubryka 10 zło Ŝa: 2 – rzadkie w skali kraju lub skoncentrowane w okre ślonym regionie, 4 – powszechne, licznie wyst ępuj ące, łatwo dost ępne; Rubryka 11 zło Ŝa: A – małokonfliktowe, B – konfliktowe, C – bardzo konfliktowe; Rubryka 12 W. – ochrona wód podziemnych, L – ochrona lasów, K – ochrona krajobrazu, Gl – ochrona gleb, U – ogólna uci ąŜ liwo ść dla środowiska

2. Surowce skalne

2.1. Surowce ilaste ceramiki budowlanej W północnej cz ęś ci omawianego arkusza, na kraw ędzi Garbu Tarnobrzeskiego i doliny Wisły wyst ępuje udokumentowane w 1973 r. zło Ŝe iłów krakowieckich „Skopanie”, zajmuj ą- ce powierzchni ę 3,63 ha. W zło Ŝu tym, pod nadkładem głównie gleby - średnio 0,4 m, lokalnie piasków, mułków i glin o grubo ści rz ędu nie wi ęcej ni Ŝ 4 m, rozpoznane zostały stropowe cz ęś ci kompleksu iłów krakowieckich do gł ęboko ści ponad 22 m. Iły zawieraj ą znikome ilo ści marglu 0-0,56%, średnio 0,04%, niewielkie ilo ści domie- szek gruboziarnistych 0,0-1,5%, średnio 0,04% i zawarto ści w ęglanów 3,2-11,5%. Wymagaj ą one wody zarobowej w granicach 29,0-29,1%, ich skurczliwo ść wysychania waha si ę w przedziale 7,5-9,0%, średnio około 8,0%. Wyroby wypalone w temperaturach 980ºC, posiadaj ą nast ępuj ące wła ściwo ści: wytrzymało ść na ściskanie 25,7,6-45,7 MPa, nasi ąkliwo ść na zimno 8,5–15,2%, średnio 14,0% oraz wykazuj ą brak wykwitów siarczanów rozpuszczalnych w wodzie. Najkorzystniejsze parametry fizyko-mechaniczne tworzywa uzyskuje si ę przy schudzeniu kopaliny 20% dodatkiem piasku. Kopalina, ze wzgl ędu na wła ściwo ści fizyczne i ceramiczne mo Ŝe by ć wykorzystywana, do produkcji wyrobów ceramicznych: cegły pełnej, cegły kratówki i rurek drenarskich (Nowacki, 1973). Zło Ŝe sklasyfikowane jest jako powszechne, licznie występuj ące i łatwodost ępne (klasa 4), a z uwagi na konfliktowo ść ze środowiskiem i ochron ę krajobrazu – jako małokonflik- towe (klasa A).

2.2. Kopaliny okruchowe Zło Ŝe piasków „Jadachy”, o powierzchni 0,18 ha zwi ązane jest z piaskami wydmowy- mi, le Ŝącymi na osadach tarasu nadzalewowego ni Ŝszego rzeki Wisły. Zło Ŝe ma niedu Ŝą mi ąŜ szo ść 2,6-3,7 m, średnio 3,1 m. Wyst ępuje ono pod przykryciem gleby o grubo ści 0,3 m, cz ęś ciowo jest zawodnione. Dla kopaliny nie wykonano Ŝadnych bada ń jako ściowych, piaski zakwalifikowano do wykorzystania w drogownictwie i budownictwie (Socha, 1997). Zło Ŝe ze wzgl ędu na ochron ę sklasyfikowano jako powszechne, licznie wyst ępuj ące i łatwodost ępne (klasa 4) i z uwagi na ochron ę wód za konfliktowe (klasa B). Wybilansowane na obszarze arkusza Baranów Sandomierski zło Ŝa Ŝwirów i piasków: „Huta Komorowska” (Rabajczyk, Turza 1959 a) i „Majdan Królewski” (Rabajczyk, Turza, 1959 b, Lisner-Skórska, 1978, Sanecki, Surmacz, 1980) zlokalizowane były w jego wschodniej cz ęś ci, w zasi ęgu osadów stadiału górnego zlodowace ń południowopolskich, tzw. „ Ŝwi-

rów kolbuszowskich”. Kopalina kwalifikowała si ę do produkcji mieszanek piaskowo- Ŝwirowych oraz piasku płukanego do betonów, zapraw, wypraw i gładzi.

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Górnictwo siarki rodzimej na obszarze obj ętym arkuszem Baranów Sandomierski od- grywało niegdy ś istotne znaczenie w kształtowaniu jego funkcji gospodarczych, obecnie jest w fazie schyłkowej. Lokalizowało si ę ono w północno zachodniej cz ęś ci omawianego obszaru. Na terenie obj ętym arkuszem znajduje si ę zrekultywowane zwałowisko kopalni odkrywkowej siarki „Machów”. Eksploatacj ę zło Ŝa siarki „Machów” zako ńczono w 1995 r. Eksplo- atacja odkrywkowa siarki przyczyniła si ę do wył ączenia z u Ŝytkowania rolniczego gruntów zaj ętych pod zwałowisko zewn ętrzne w rejonie miejscowo ści: D ąbrownica, Skopanie, Sucho- rzów i Siedleszczany (na arkuszu Tarnobrzeg). Deponowanie nadkładu prowadzone było do 1988 r. Prace rekultywacyjne zwałowiska zewn ętrznego, o powierzchni 880 ha, miały kieru- nek rolno-le śny i zostały zako ńczone w 1998 r. Na jego terenie zwałowiska zostało wybudo- wanych 24,6 km dróg, pozostawiono lokalne obni Ŝenia wypełnione woda opadow ą w formie jeziorek, o powierzchni 0,1 do 3,5 ha. W efekcie rekultywacji uporz ądkowano rze źbę terenu, uzyskano 364 ha u Ŝytków le śnych i 496 ha u Ŝytków rolnych oraz uporz ądkowano stosunki wodne. Obecnie teren zwałowiska pokryty jest ro ślinno ści ą drzewiasta i ł ąkow ą, malowni- czymi jeziorkami i jest ostoj ą zwierzyny łownej (M. Nie ć i Obecnie, oprócz znajduj ącego si ę na terenie arkusza fragmentu obszaru i terenu górni- czego, pozostawionego dla likwidacji kopalni odkrywkowej zło Ŝa siarki „Machów”, ślady działalno ści górniczej zostały zlikwidowane. Górnictwo siarki wywierało jednak bardzo du Ŝy znacz ący negatywny wpływ na środowisko naturalne, jakkolwiek przyczyniło si ę do rozwoju tego regionu. Zaniechane jest równie Ŝ wydobywanie kopalin skalnych. Iły krakowieckie dla potrzeb ceramiki budowlanej eksploatowane były w latach 1951-1995 w zło Ŝu „Skopanie”. Wydoby- cie kopaliny prowadzone było odkrywkowo, wgł ębnie, 2 metrowym poziomem, urabiano j ą mechanicznie przy zastosowaniu koparek. Kopalin ę przetwarzano na miejscu w cegielni o tej samej nazwie, produkuj ąc cegł ę pełn ą, kratówk ę i rurki drenarskie. Obecnie wyrobisko, o wymiarach około 100 m szeroko ści i 200 m długo ści, uległo samoczynnej rekultywacji, a cegielnia znajduje si ę w stanie ruiny. W okolicach Majdanu Królewskiego i Huty Komorowskiej znajduj ą si ę ślady niekonce- sjonowanego wydobywania Ŝwirów i piasków na skal ę lokaln ą.

VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin

Perspektywy udokumentowania nowych złó Ŝ kopalin, z wyj ątkiem siarki, w obszarze obj ętym arkuszem Baranów Sandomierski, przy obecnym poziomie informacji geologicznej, są niewielkie. Obszar ten poło Ŝony jest w strefie perspektywicznej wyst ępowania siarki rodzimej, rozci ągaj ącej si ę od Niekrasowa-Osieka na południowy wschód w region tarnobrzeski. Wyst ę- powanie strefy osiarkowanej zwi ązane jest z gł ębokimi dyslokacjami, wynosz ącymi bloki podło Ŝa oraz umo Ŝliwiaj ącymi migracj ę w ęglowodorów gazowych i wód zmineralizowanych, która spowodowała metasomatyczne przemiany gipsów w wapienie i uwalnianie siarki (Szajn, 1991). Na omawianym terenie istniej ą pewne podstawy do wyznaczenia perspektyw zasobo- wych kopalin ilastych ceramiki budowlanej. Wynika to z przesłanek wyst ępowania w sąsiedz- twie udokumentowanych złó Ŝ, płytko le Ŝą cego stropu utworów miocenu. Obszary perspektywiczne wyznaczono w sąsiedztwie ju Ŝ dokumentowanych złó Ŝ tego surowca „Skopanie” i „Hadykówka” (na arkuszu Cmolas). Nie ma natomiast podstaw do wyznaczenia prognoz surowców ilastych, poza fragmentem zlokalizowanym przy południowym brzegu arkusza, w rejonie Hadykówki. Obszar ten wyst ępuje prawie w cało ści na arkuszu Cmolas. We wschodniej cz ęś ci omawianego arkusza, w okolicach Majdanu Królewskiego i Huty Komorowskiej, istniej ą pewne perspektywy kopalin okruchowych. Obszary perspektywiczne wi ąŜą si ę z wyst ąpieniami tzw. „ Ŝwirów kolbuszowskich” (Rabajczyk, Turza, 1959 a i b, Sa- necki, Surmacz, 1980). Wyznaczone zostały w s ąsiedztwie wybilansowanych, a nie do ko ńca wyeksploatowanych złó Ŝ „Majdan Królewski” i „Huta Komorowska” oraz dotychczas nieba- danych wyst ąpie ń tej kopaliny. Wymienione zło Ŝa kruszywa charakteryzowały si ę nieregularn ą form ą i niewielk ą mi ąŜ szo ści ą rz ędu 1,2-5,3 m, średnio około 2,5 m oraz bardzo małym nadkładem gleby. Ko- palina posiada bardzo korzystne parametry jako ściowe - zawarto ść pyłów mineralnych

1,0-11,5% (w wi ększo ści poni Ŝej 5%), brak zanieczyszcze ń obcych, znikoma zawarto ść SO 3 ślady-0,07%, zawarto ść ziarn słabych i zwietrzałych 0,6-6,6%, ziarn wydłuŜonych i płaskich 4,3-26,6%. Wła ściwo ści fizyko-mechaniczne kruszywa s ą nast ępuj ące: ci ęŜ ar obj ęto ściowy w stanie lu źnym 1,43-1,73 t/m 3, w stanie zag ęszczonym 1,62-1,90 t/m 3, nasi ąkliwo ść 1,8-2,8, mrozoodporno ść 1,0-2,8, średnio 1,9% oraz wytrzymało ść na mia ŜdŜenie dla frakcji kruszywa 20-40, 10-20 i 5-10 mm od 162,9 do 415,0 kG/cm 2. Zasoby kruszywa w poszczególnych obszarach wymienionych złó Ŝ były rz ędu 450 do 100 tys. m3 (Rabajczyk, Turza, 1959 a i b,

Samecki, Surmacz, 1980). W wyznaczonych obszarach perspektywicznych mo Ŝna spodziewa ć si ę złó Ŝ o podobnej wielko ści zasobów. Poło Ŝenie obszarów perspektywicznych w tym rejonie, b ędącym cz ęś ciowo w granicach obszaru chronionego krajobrazu, pozostaje w konfliktowo ści ze środowiskiem. W przy- szłych ewentualnie udokumentowanych zło Ŝach, nale Ŝy si ę liczy ć z pewnymi ograniczeniami eksploatacji.

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Prawie cały omawiany obszar poło Ŝony jest w mi ędzyrzeczu Wisły i jej dopływów, głównie Babulówki i Trze śniówki, jedynie fragment w cz ęś ci południowo wschodniej Ł ęgu. W okresach wielkiej wody poziom wód w Wi śle i jej dopływach spi ętrza si ę, podtapiaj ąc po- bliskie tereny. Najwa Ŝniejsz ą rzek ą na tym obszarze jest Trze śniówka, która zbiera wody z około 70% obszaru arkusza Baranów Sandomierski. Sie ć rzeczna w zlewni Trze śniowki jest zawikłana, liczne s ą rowy, stawy, poł ączenia cieków z s ąsiednimi zlewniami. Wody rzeki s ą zanieczysz- czone ściekami przemysłowymi i komunalnymi z Nowej D ęby oraz oczyszczalni biologicznej w D ąbrowicy. Babulówka, jest jedn ą z najbardziej zanieczyszczonych rzek w województwie podkarpackim, jeszcze poza arkuszem zbiera ścieki komunalne i przemysłowe ze Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO PARK w Mielcu, a z terenu arkusza, z biologicznej oczyszczalni ścieków w Padwi Narodowej i Baranowie Sandomierskim. Jedyny punkt pomiarowo-kontrolny jako ści wód znajduje si ę na Babulówce, poni Ŝej uj- ścia Potoku Rów. W punkcie tym stwierdzono wod ę złej jako ści klasy V, ze wzgl ędu na zanieczyszczenia chemiczne, hydrobiologiczne i mikrobiologiczne (Stan...., 2006).

2. Wody podziemne

Zgodnie z regionalnym podziałem zwykłych wód podziemnych Polski obszar obj ęty arkuszem Baranów Sandomierski nale Ŝy do makroregionu południowego, zaliczonego do regionu przedkarpackiego (Paczy ński, 1995). Na obszarze arkusza wyst ępuj ą dwa poziomy wodono śne: czwartorz ędowy i neoge ński. Głównym u Ŝytkowym pi ętrem wodono śnym na tym obszarze jest poziom czwartorz ędowy, zwi ązany z piaszczysto-Ŝwirowymi osadami czwartorz ędowymi dawnej i współczesnej doliny Wisły i lokalnie na Płaskowy Ŝu Kolbuszowskim. Mi ąŜ szo ści utworów wodono śnych na

wi ększo ści obszaru s ą rz ędu 10-20 m, najwi ększe wyst ępuj ą w rejonie Nowej D ęby, najmniejsze na Płaskowy Ŝu i w północno zachodniej cz ęś ci arkusza. Poziom czwartorz ędowy zasilany jest na drodze infiltracji opadów atmosferycznych i pozostaje w hydraulicznej ł ączno ści z wodami rzeki Wisły, Trze śniówki i Babulówki. Na znacznych obszarach arkusza poziom ten pozbawiony jest warstwy izoluj ącej, przez co jest bardzo zagro Ŝony. Zwierciadło wód ma charakter swobodny lub lekko napi ęty i wyst ępuje na wi ększo ści obszaru na gł ęboko ści 1-4 m p.p.t, jedynie na obrze Ŝach Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego i w rejonie Nowej D ęby, gdzie jest intensywnie eksploatowany wyst ępuje gł ębiej, nawet do 10 m p.p.t. (Włostowski, 2000). Wydajno ść uj ęć jest zró Ŝnicowana od 10 m3/h do 120 m 3/h, najwi ększe wydajno ści wyst ępuj ą w rejonie Nowej D ęby, najmniejsze na obrze Ŝach Płasko- wy Ŝu i w północno zachodniej cz ęś ci arkusza. Do uj ęć komunalnych, o najwi ększej wydajno ści nale Ŝą uj ęcia w: Nowej D ębie (2 000 m3/h) dla Zakładów Metalowych „Dezamet”, Hucie Komorowskiej (250 m 3/h) i Padwi Narodowej (250 m 3/h) dla wodoci ągów wiejskich oraz w ostatniej z wymienionych miejscowo ści dla stacji PKP (26 m 3/h). Uj ęcia wód podziemnych w Nowej D ębie i Hucie Komorow- skiej maj ą zatwierdzone zewn ętrzne strefy ochrony po średniej. Jedna ze studni uj ęcia w No- wej D ębie nale Ŝy do sieci punktów obserwacyjnych Krajowego Monitoringu Wód Podziem- nych. Przy północnym brzegu arkusza znajduj ą si ę dwa fragmenty ochrony po średniej uj ęć wody w Baranowie Sandomierskim dla tej gminy i uj ęcia w Budach Stalowskich „Studzie- niec II” dla Tarnobrzega. W obr ębie poziomu czwartorz ędowego znajduje si ę udokumentowany (około 15%) Główny Zbiornik Wód Podziemnych D ębica - Stalowa Wola - Rzeszów (425), wymagaj ący najwy Ŝszej (ONO) i wysokiej (OWO) ochrony (fig. 3). Zbiornik i jego strefa ochronna zajmuje wi ększo ść obszaru arkusza, za wyj ątkiem niewielkiej południowo-wschodniej i północno- zachodniej jego cz ęś ci. Granica strefy si ęga na odległo ść 0,5-1,5 km od granicy północno zachodniej, najdalej koło D ąbrowicy oraz na odległo ść 0,5-2,4 km od granicy południowo wschodniej najdalej koło Huty Komorowskiej i Nowej D ęby. Zbiornik nr 425 ma charakter porowy, jego całkowita powierzchnia wynosi 2194 km 2, a całkowite szacunkowe zasoby dys- pozycyjne 576 tys. m 3/d (dane wg stanu na dzie ń 15.01.2007). Wody zbiornika charakteryzuj ą si ę podniesion ą koncentracj ą Ŝelaza (do 60 mg Fe/dm 3) oraz manganu dochodz ącą do 5,5 mg Mn/dm 3 (Górka, i in., 1996). Omawiane wody na wi ększo ści obszaru GZWP s ą wodami śred- 3 nio twardymi, tylko w Rzeszowie s ą to wody twarde (600-700 CaCO 3/dm ), o warto ściach pH

w granicach 6,0-7,0. Jako ść wód podziemnych zbiornika GZWP (425) w punkcie obserwa- cyjnym w Nowej D ębie odpowiada według stanu na 2006 r. - klasie III, z uwagi na przekro- czone wska źniki Mn, Fe i pH.

Fig. 3. Poło Ŝenie arkusza Baranów Sandomierski na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony, w skali 1: 500 000 wg A. S. Kleczkowskiego (1990) 1 – obszar wysokiej ochrony (OWO), 2 – obszar najwyŜej ochrony (ONO), 3 – granica GZWP w o środku porowym. Numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodono śnych: 424 – Dolina Borowa, czwartorz ęd (Q); 425 – Zbiornik D ębica – Stalowa Wola – Rzeszów, czwartorz ęd (Q); 426 – Dolina kopalna Kolbuszowa, czwartorz ęd (Q)

Neoge ńskie pi ętro wodono śne, zwi ązane z utworami serii chemicznej i warstw baranowskich nie ma znaczenia u Ŝytkowego. Mi ąŜ szo ść serii wodono śnej, izolowanej od stropu grub ą warstw ą iłów krakowieckich jest rz ędu od 10 do około 70 m. Zwierciadło poziomu wodono śnego ma charakter napi ęty. Zasilanie poziomu odbywa si ę z terenów poło Ŝonych na północ od arkusza Baranów Sandomierski. Niska wydajno ść uj ęć 0,2-5,1 m 3/h i wysoka mineralizacja tych wód s ą powodem nie wykorzystywania ich dla celów pitnych. W ostatnich latach z powodu prowadzonej na du Ŝą skal ę eksploatacji odkrywkowej złó Ŝ siarki, zwierciadło wód poziomu neoge ńskiego w rejonie Baranowa Sandomierskiego podda-

ne było du Ŝym wahaniom. W okresie poprzedzaj ącym działalno ść górnicz ą stabilizowało si ę ono w tym rejonie na poziomie około 150 m n.p.m. W okresie wydobycia siarki w kopalni odkrywkowej „Machów” (1969-1992) uległo znacznemu obni Ŝeniu. Na mapie przedstawiono lej depresji wód poziomu neoge ńskiego według stanu na 2007 r. Obecnie zwierciadło wody w centrum wyrobiska podniosło si ę o około 45-50 m i taki stan jest utrzymywany. Podpi ę- trzanie nie zostanie jednak zako ńczone przed zabezpieczeniem kopalni siarki „Piaseczno”, która znajduje si ę w zasi ęgu oddziaływania tego leja depresji.

VIII. Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano warto ści dopuszczalne st ęŜ eń okre ślone w Załączniku do Rozporz ądzenia Ministra środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. Nr 165 z dnia 4 pa ździernika 2002 r., poz. 1359). Dopuszczalne warto ści pierwiastków dla poszczególnych grup u Ŝytko- wania, ich zakresy oraz przeci ętne zawarto ści w glebach z terenu arkusza 921 – Baranów Sandomierski umieszczono w tabeli 2. W celu porównania tabel ę uzupełniono danymi o zawarto ści przeci ętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju).

Materiał i metody bada ń laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych do „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995). Próbki gleb pobierano za pomoc ą sondy r ęcznej z wierzchniej warstwy (0,0-0,2 m) w regularnej siatce 5x5 km. Pobierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temp. po- kojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe. Przedmiotem zainteresowania była grupa metali, której źródłem s ą zanieczyszczenia an- tropogeniczne, a wi ęc pierwiastki słabo zwi ązane i łatwo ługowane z gleb. Gleby mineralizo- wano w kwasie solnym (HCl 1:4), w temp. 90 oC, w ci ągu 1 godziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomoc ą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudze- niem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry ) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jobin- Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metod ą absorpcyjnej spektrometrii atomowej technik ą zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry ) z uŜyciem spektrome-

tru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Kontrol ę jako- ści gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7). Tabela 2 Zawarto ść metali w glebach (w mg/kg) Zakresy zawar- Warto ść prze- Warto ść przeci ętnych to ści w glebach ci ętnych (me- (median) w glebach na arkuszu dian) w gle- obszarów niezabu- Warto ści dopuszczalne st ęŜ eń w glebie 921-Baranów bach na arku- dowanych Polski 4) lub ziemi (Rozporz ądzenie Ministra Sandomierski szu

Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) 921-Baranów

Sandomierski

Metale N=6522 N=13 N=13 Frakcja ziarnowa <1 mm Grupa B 2) Grupa C 3) Mineralizacja Grupa A 1) HCl (1:4) Gł ęboko ść (m p.p.t.) Gł ęboko ść (m p.p.t.) 0,0-0,3 0-2 0,0-0,2 As Arsen 20 20 60 <5-13 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 3–121 15 27 Cr Chrom 50 150 500 <1-9 2 4 Zn Cynk 100 300 1000 <10-236 16 29 Cd Kadm 1 4 15 <1-2 <1 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 <1-4 <1 2 Cu Mied ź 30 150 600 1-6 3 4 Ni Nikiel 35 100 300 <2-7 2 3 Pb Ołów 50 100 600 <5-42 9 12 Hg Rt ęć 0,5 2 30 <0,05-0,1 <0,05 <0,05 Ilo ść badanych próbek gleb z arkusza 921-Baranów 1) grupa A Sandomierski w poszczególnych grupach u Ŝytkowania a) nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obsza- As Arsen 13 ru poddanego ochronie na podstawie przepisów usta- Ba Bar 13 wy Prawo wodne, Cr Chrom 13 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 11 2 o ochronie przyrody; je Ŝeli utrzymanie aktualnego Cd Kadm 12 1 poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza za- Co Kobalt 13 gro Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla ob- Cu Mied ź 13 szarów tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikaj ące ze stanu faktycznego, Ni Nikiel 13 2) Pb Ołów 13 grupa B - grunty zaliczone do u Ŝytków rol nych z wył ączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod Hg Rt ęć 13 rowami, grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewio- Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru arku- ne, nieu Ŝytki, a tak Ŝe grunty zabudowane i zurbani- sza 921-Baranów Sandomierski do poszczególnych grup zowane z wył ączeniem terenów przemysłowych, uŜytkowania (ilo ść próbek) uŜytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C - tereny przemysłowe, u Ŝytki kopalne, tereny komunikacyjne, 11 2 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000 N – ilo ść próbek

Prezentacja wyników Zastosowana g ęsto ść opróbowania (1 próbka na około 25 km 2) nie jest dostateczna do wykreślenia izoliniowej mapy zawarto ści pierwiastków zgodnie z zasadami przyj ętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km, czyli jedna próbka - jedna informacja na 1 cm 2 mapy dla całego arkusza). Wyniki bada ń geochemicznych zostały, wi ęc przedstawione na mapie w postaci punktów. Lokalizacj ę miejsc opróbowania (wraz z numeracj ą zgodn ą z baz ą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyj ętym dla gleb zaklasyfi- kowanych do grupy A i B (zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra środowiska z dnia 9 wrze- śnia 2002 r.). Przy klasyfikacji stosowano zasad ę zaliczania gleb do danej grupy, gdy zawarto ść , co najmniej jednego pierwiastka przewy Ŝszała doln ą granic ę warto ści dopuszczalnej w tej gru- pie. Na mapie umieszczono symbole pierwiastków decyduj ących o zanieczyszczeniu gleb z danego miejsca.

Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki bada ń geochemicznych gleb odniesiono zarówno do warto ści st ęŜ eń dopusz- czalnych metali określonych w Rozporz ądzeniu Ministra środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r., jak i do warto ści przeci ętnych okre ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych ca- łego kraju (tabela 2). Przeci ętne zawarto ści arsenu, baru, chromu, kobaltu, miedzi, niklu, ołowiu i rt ęci w badanych glebach arkusza s ą na ogół ni Ŝsze lub równe w stosunku do warto ści przeci ętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Wy Ŝsze zawarto ści obserwuje si ę jedynie dla cynku i kadmu. Pod wzgl ędem zawarto ści metali 11 spo śród badanych próbek spełnia warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na ich wielofunkcyjne uŜytkowanie. Do grupy B zaklasyfikowano próbki gleby z punktu 1 i 2 z uwagi na wzbogace- nie w cynk oraz z punktu 1 ze wzgl ędu na ponadnormatywn ą warto ść kadmu. Koncentracja powy Ŝszych pierwiastków wyst ępuje na terenie zurbanizowanym w miejscowo ściach Bara- nów Sandomierski (1) oraz Kozielec (2) i prawdopodobnie ma charakter antropogeniczny. Z uwagi na zbyt nisk ą g ęsto ść opróbowania dane prezentowane na mapie nie umo Ŝli- wiaj ą oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalaj ą tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu.

2. Pierwiastki promieniotwórcze

Materiał i metody bada ń Do okre ślenia dawki promieniowania gamma i st ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki bada ń gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993,1994). Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłu Ŝ profili o przebiegu N-S, przecinaj ących Polsk ę, co 15”. Na profilach pomiary wykonywano, co 1 kilometr, a w przypadku stwierdzenia stref o podwy Ŝszonej promieniotwórczo ści pomiary zag ęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysoko ści 1,5 metra nad powierzchni ą terenu, a czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym przez „Geofizyk ę” Brno (Czechy).

Prezentacja wyników Z uwagi na to, Ŝe g ęsto ść opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej (fig. 4) dla dwóch kraw ędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest mo Ŝliwy, gdy Ŝ te dwie kraw ędzie s ą zbie Ŝne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporz ądzono jedynie dla punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystywano informacje zawarte w profilach na arkuszu s ąsiaduj ącym wzdłu Ŝ zachodniej lub wschodniej granicy opisywanego arkusza. Prezentowane s ą wyniki dawki promieniowania gamma obejmuj ące sum ę promieniowania pochodz ącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

Wyniki Warto ści dawki promieniowania gamma wzdłu Ŝ profilu zachodniego wahaj ą si ę w przedziale od około 10 do około 60 nGy/h. Przeci ętnie warto ść ta wynosi około 35 nGy/h i jest zbli Ŝona do średniej dla obszaru Polski wynosz ącej 34,2 nGy/h. Wzdłu Ŝ profilu wschodniego warto ści promieniowania gamma zmieniaj ą si ę od około 10 do około 40 nGy/h i przeci ętnie wynosz ą około 20 nGy/h. Powierzchni ę arkusza Baranów Sandomierski buduj ą głównie osady rzeczne dawnej i obecnej doliny Wisły. S ą to mady oraz osady mułkowe i piaszczysto-Ŝwirowe wieku plej- stoce ńskiego i holoce ńskiego. Południowo - wschodni ą cz ęść omawianego obszaru zajmuj ą utwory lodowcowe (piaski, Ŝwiry i głazy) oraz wodnolodowcowe (piaski i Ŝwiry) zwi ązane ze zlodowaceniem południowopolskim. Lokalnie wyst ępuj ą torfy oraz piaski eoliczne.

Fig. 4. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promien pierwiastkami gleb Zanieczyszczenia 4. Fig. 921W PROFIL ZACHODNI 921E PROFIL WSCHODNI kilometrowej arkusza) arkusza) kilometrowej Dawka promieniowania gamma Dawka promieniowania gamma

39,4 24,5 5582766 12,3 5595720 28,7 24,9 48,4 5593726 19,9 5581326 48,5 m 28,2 m 45,5 5591747 24,0 27,9 5580335 29,5 5580838 23,1 42,5 16,4 42,1 5579487 33,5 5578787 0 10 20 30 40 50 60 0 10 20 30 40 50 60 nGy/h nGy/h 23

iotwórczymi (na osi rz osi (na iotwórczymi St ęŜ enie radionuklidów cezu St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego poczarnobylskiego

6,2 7,8 5582766 2,7 5595720 7,1 8,5 2,6 5593726 9,1 5581326 1,9 m m 5,1 2,8 5591747 7,3 2,2 ę 5580335 3,8 dnych – opis siatki siatki opis – dnych 5580838 2,9 1,9 3,4 5579487 2,6 5578787 3,7 0 2 4 6 8 10 0 2 4 6 8 10 kBq/m 2 kBq/m 2

W profilu zachodnim mady cechuj ą si ę zdecydowanie wy Ŝszymi dawkami promieniowania (40-60 nGy/h) w porównaniu z osadami piaszczysto - Ŝwirowymi (<30 nGy/h). W profilu wschodnim pomierzone dawki promieniowania s ą bardziej wyrównane (przewa Ŝaj ą war- to ści 15-30 nGy/h), gdy Ŝ wzdłu Ŝ profilu dominuj ą utwory piaszczysto-Ŝwirowe. St ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłu Ŝ obu profili wahaj ą si ę od około 2,0 do około 9,0 kBq/m 2. Te nieco podwy Ŝszone lokalnie warto ści zwi ązane s ą z niezbyt intensywn ą anomali ą wyst ępuj ącą w okolicach Tarnobrzega i nie stwarzaj ą Ŝadnego zagro Ŝenia radiologicznego dla ludno ści.

IX. Składowanie odpadów

Zasady wydzielania potencjalnych obszarów lokalizacji składowisk odpadów Obszary predysponowane do lokalizowania składowisk odpadów wytypowano uwzgl ędniaj ąc zasady i wskazania zawarte w Ustawie o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.01.62.628) oraz Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 roku w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. Z uwagi na skal ę i specyfik ę opracowania kartograficznego w nielicznych przypadkach przyj ęto zmo- dyfikowane rozwi ązania w stosunku do wymienionych aktów prawnych, umo Ŝliwiające pó ź- niejsz ą weryfikacj ę i uszczegółowienie rozpoznania na etapie projektowania składowisk. Przedstawione na Mapie geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 warunki lokaliza- cyjne dla przyszłych składowisk odpadów s ą zró Ŝnicowane w nawi ązaniu do 3 typów skła- dowisk: N – odpadów niebezpiecznych, K – odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne i oboj ętne, O – odpadów oboj ętnych Lokalizowanie składowisk odpadów podlega ograniczeniom z uwagi na wyspecyfiko- wane wymagania ochrony litosfery, hydrosfery i atmosfery. Specyfikacja ta obejmuje: • wył ączenie terenów, na których bezwzgl ędnie nie mo Ŝna lokalizowa ć składowisk odpa- dów, • warunkowe ograniczenia lokalizacji odpadów, wymagające akceptacji odpowiednich władz i słu Ŝb, • wymagania dotycz ące naturalnych cech izolacyjnych podło Ŝa i skarp potencjalnych składowisk.

Na mapie, w nawi ązaniu do powy Ŝszych kryteriów, wyznaczono: - obszary o bezwzgl ędnym zakazie lokalizowania składowisk odpadów, - obszary o warunkach izolacyjnych spełniaj ących przyj ęte kryteria dla okre ślonego typu składowisk odpadów, - obszary mo Ŝliwej lokalizacji składowisk odpadów nieposiadaj ące naturalnej warstwy izolacyjnej. Wyst ępowanie w strefie przypowierzchniowej gruntów spoistych o wymaganej izolacyjno ści pozwala wyró Ŝni ć potencjalne obszary dla lokalizowania składowisk (POLS). W ich obr ębie wydzielono rejony wyspecyfikowanych uwarunkowa ń (RWU) na podstawie:

- izolacyjnych wła ściwo ści podło Ŝa – odpowiadaj ących wyró Ŝnionym wymaganiom skła- dowania odpadów,

- rodzajów warunkowych ogranicze ń lokalizacyjnych składowisk wynikaj ących z przyj ę- tych obszarów ochrony. Lokalizowanie przyszłych składowisk odpadów w obr ębie RWU posiadaj ących wymienione ograniczenia warunkowe b ędzie wymagało ustale ń z lokalnymi władzami oraz doku- mentami planistycznymi dotycz ącymi zagospodarowania przestrzennego. Wymagania dotycz ące naturalnych cech izolacyjnych podło Ŝa i ścian bocznych potencjalnych składowisk s ą uzale Ŝnione od typu składowanych odpadów (tabela 3). Tabela 3 Charakterystyka naturalnej bariery geologicznej w odniesieniu do typu składowanych odpadów Wymagania dotycz ące naturalnej bariery geologicznej Typ mi ąŜszo ść współczynnik Składowiska rodzaj gruntów [m] filtracji [m/s]

N – odpadów niebezpiecznych ≥ 5 ≤ 1×10 -9 iły, iłołupki K – odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne ≥ 1 ≤ 1×10 -9 i oboj ętne

O – odpadów oboj ętnych ≥ 1 ≤ 1×10 -7 gliny

Ocena wykształcenia naturalnej bariery geologicznej pozwala na wyró Ŝnienie: - warunków izolacyjno ści podło Ŝa zgodnych z wymaganiami dla okre ślonego typu skła- dowisk (przyj ętymi w tabeli 3), - zmiennych wła ściwo ści izolacyjnych podło Ŝa (warstwa izolacyjna znajduje si ę pod przykryciem osadami piaszczystymi o mi ąŜ szo ści do 2,5 m, mi ąŜ szo ść lub jednorod- no ść warstwy izolacyjnej jest zmienna).

Warstwa tematyczna „Składowanie odpadów” wraz z warstw ą „Geochemia środowi- ska” wchodzą w skład warstwy informacyjnej „Zagro Ŝenia powierzchni ziemi” i s ą przedstawione razem na Planszy B Mapy geo środowiskowej Polski. Jednocze śnie na doł ączonej do materiałów archiwalnych mapie dokumentacyjnej przedstawiono lokalizacj ę wierce ń dokumentuj ących obecno ść warstwy izolacyjnej w obr ębie wytypowanych obszarów. Otwór, w którego profilu do gł ęboko ści 10 m stwierdzono obecno ść warstwy izolacyjnej o lepszych wła ściwo ściach ni Ŝ warstwa udokumentowana na powierzchni terenu, został zamieszczony takŜe na planszy głównej. Tło dla przedstawianych na Planszy B informacji stanowi stopie ń zagro Ŝenia głównego uŜytkowego poziomu wodono śnego przeniesiony z arkusza Baranów Sandomierski Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 (Włostowski, 2000). Stopie ń zagro Ŝenia wód podziemnych wyznaczono w pi ęciostopniowej skali (bardzo wysoki, wysoki, średni, niski, bardzo niski) i jest on funkcj ą nie tylko warto ści parametrów filtracyjnych warstwy izolacyjnej (od- porno ści poziomu wodono śnego na zanieczyszczenia), ale tak Ŝe czynników zewn ętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszcze ń czy obszarów prawnie chronionych. Stopie ń ten jest parametrem zmiennym i syntetyzuj ącym ró Ŝne naturalne i antropoge- niczne uwarunkowania. Dlatego te Ŝ obszarów o ró Ŝnym stopniu zagro Ŝenia nie nale Ŝy wprost porównywa ć z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowanie odpadów. Wydzielone tereny o dobrej izolacyjno ści (POLS) mog ą współwyst ępowa ć z obszarami o ró Ŝnym zagro- Ŝeniu jako ści wód podziemnych.

Obszary o bezwzgl ędnym zakazie lokalizacji składowisk odpadów Na obszarze obj ętym arkuszem Baranów Sandomierski bezwzgl ędnemu wył ączeniu z lokalizowania składowisk odpadów podlegaj ą: - zabudowa Baranowa Sandomierskiego i Nowej D ęby b ędących siedzibami Urz ędów Miast i Gmin; Majdana Królewskiego i Padwi Narodowej - siedzib Urz ędów Gmin, - obszar udokumentowanego głównego zbiornika wód podziemnych nr 425 „D ębica– Stalowa Wola–Rzeszów” i obszaru jego ochrony, - strefa ochrony po średniej uj ęcia wód, - lasy o powierzchni powy Ŝej 100 hektarów, porastaj ące zwartym kompleksem połu- dniow ą, środkow ą i północno wschodni ą cz ęść arkusza, - rezerwaty przyrody: „Stawy Krasiczy ńskie”, „Paterami” i Ja źwiona Góra”, - obszar obj ęty ochron ą prawn ą w systemie NATURA 2000 „Puszcza Sandomierska” (specjalna ochrona ptaków),

- tereny bagienne i podmokłe oraz ł ąki na glebach pochodzenia organicznego, - powierzchnie erozyjnych i akumulacyjnych tarasów holoce ńskich w obr ębie dolin rzek: Trze śniówka, Babulówka, Kantówka, Laski, Mieszy D ąb, W ęŜ ówka, Pasieka, Potok Rów, Ziołka, Kozieniec, Zimny Kanał, Jamnica, Smarkata, Murynia, Rów Korczakowy, Korze ń, Koniecpólka i mniejszych cieków, - tereny o spadkach powy Ŝej 10º (Hyki-Dębiaki, Skopanie), - zwałowisko nadkładu kopalni siarki „Machów” – strefy szkód górniczych (wyciskanie podło Ŝa), - obszary, na których zachodz ą procesy osuwiskowe (rejon na południowy wschód od Baranowa Sandomierskiego). Obszary bezwzgl ędnie wył ączone stanowi ą ponad 95% powierzchni całego arkusza.

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniaj ących wymagania dla składo- wania odpadów oboj ętnych Ze wzgl ędu na wymagania dotycz ące naturalnych cech izolacyjnych podło Ŝa i ścian bocznych potencjalnych składowisk odpadów analizowano obszary, gdzie bezpo średnio na powierzchni wyst ępuj ą grunty spoiste spełniaj ące kryteria izolacyjno ści (tabela 3) lub grunty spoiste, których strop znajduje si ę nie gł ębiej, ni Ŝ 2,5 m p. p. t. Pod k ątem składowania odpadów oboj ętnych rozpatrywano miejsca wyst ępowania glin zwałowych stadiału górnego zlodowace ń południowopolskich, przykrytych piaskami i Ŝwi- rami wodnolodowcowymi o mi ąŜ szo ści nieprzekraczaj ącej 2,5 m. Gliny zwałowe zlodowace ń południowopolskich maj ą barw ę szarobr ązow ą i br ązow ą, są ilaste, z niewielk ą zawarto ści ą materiału głazikowego lub piaszczyste z du Ŝą ilo ści ą ró Ŝno- rodnych głazików. Pod składowanie odpadów oboj ętnych wyznaczono niewielki obszar w północnej cz ęś ci miejscowo ści Skopanie w gminie Baranów Sandomierski. Obszar ten nie ma Ŝadnych ogranicze ń warunkowych.

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniaj ących wymagania dla składo- wania odpadów komunalnych Obszar wyznaczony pod składowanie odpadów komunalnych znajduje si ę mi ędzy miej- scowościami Suchorzów i Skopanie w gminie Baranów Sandomierski. Jest to miejsce wyst ępowania od powierzchni terenu iłów krakowieckich dolnego sarmatu (miocen–neogen). Osady dolnego sarmatu w granicach wyznaczonego obszaru maj ą mi ąŜ szo ści rz ędu 140,0 m. S ą to iły ciemnoszare z wtr ąceniami br ązowo–brunatnymi, lokal-

nie zapiaszczone, łupi ące si ę na drobne, ostrokraw ędziste bryłki. W partiach stropowych s ą zwietrzałe i przechodz ą w gliny ilaste, br ązowo–szare, ze skupieniami i kulistymi konkrecjami jasnoszarych margli o średnicy do 2 cm (Szajn, 1991). Iły krakowieckie s ą podatne na pęcznienie i skurczliwo ść , co mo Ŝe powodowa ć gorsze wła ściwo ści izolacyjne. Iły zostały udokumentowane w zło Ŝu „Skopanie” znajduj ącym si ę w bliskim s ąsiedz- twie wytypowanego obszaru, na terenie bezwzgl ędnie wył ączonym z mo Ŝliwo ści składowania odpadów. S ą to iły lekko zapiaszczone, z wkładkami jasnoszarych margli, o mi ąŜ szo ści w granicach zło Ŝa powy Ŝej 20 m, przykryte 0,4 m nadkładem gleby. Iły zawieraj ą od 3,3 do

11,5% CaCO 3; 23,6–29,4% wody zarobowej, skurczliwo ść wysychania wynosi od 5,6 do 8,1%. W wytypowanym obszarze, w cz ęś ci południowo zachodniej, warunki izolacyjne mog ą by ć zmienne. Iły krakowieckie przykryte s ą warstw ą piasków i Ŝwirów lodowcowych o mak- symalnej mi ąŜszo ści do 2,5 m. Obszar wyznaczony pod składowanie odpadów komunalnych ma do ść du Ŝą powierzchni ę o równinnym charakterze, jest poło Ŝony przy drogach dojazdowych i nie ma ogranicze ń warunkowych. Obszar pozbawiony naturalnej izolacji w rejonie Baranowa Sandomierskiego znajduje si ę w granicach udokumentowanego zło Ŝa siarki „Baranów Sandomierski-Skopanie”, w któ- rego nadkładzie wyst ępuj ą iły krakowieckie. Analiza profili otworów wiertniczych wykonanych w jego obr ębie wykazała wyst ępowanie mułowców ilastych na gł ęboko ści od 4,5 do 9,0 m p.p.t. Składowisko odpadów komunalnych i poprodukcyjnych, składowisko mokrej mieszan- ki pyłowo–ŜuŜlowej oraz miału w ęglowego Zakładów Metalowych DEZAMET znajduje si ę Nowej D ębie, składowisko odpadów komunalnych dla gminy Majdan Królewski w Krz ątce, a dla gminy Padew Narodowa w miejscowo ści gminnej.

Ocena najbardziej korzystnych warunków geologicznych i hydrogeologicznych Utwory sarmatu, w obr ębie, których wyznaczono obszar preferowany do składowania odpadów komunalnych nie s ą sfałdowane, poza strukturami fleksuralnymi zwi ązanymi z po- jedynczymi uskokami tn ącymi seri ę krakowieck ą. Upady warstw ilastych nie przekraczają na ogół kilku stopni. Warunki geologiczne nie s ą korzystne, z uwagi na mo Ŝliwo ść odkształce ń plastycznego podło Ŝa mioce ńskiego.

Decyzj ę o lokalizacji składowisk odpadów w granicach wyznaczonych obszarów musz ą poprzedzi ć gruntowne badania geologiczne, przede wszystkim geologiczno–in Ŝynierskie. W latach pi ęć dziesi ątych XX wieku, w nadkładzie zło Ŝa siarki „Baranów Sandomierski– Skopanie” udokumentowano zło Ŝe surowców ilastych ceramiki budowlanej „Skopanie”. Wy- dobycie iłów napotkało na znaczne trudno ści, zwi ązane z osuwaniem i spełzywaniem północ- no wschodniego zbocza wyrobiska. Eksploatacja zło Ŝa została zaniechana. W zwi ązku z tym nale Ŝy uzna ć, Ŝe podobne problemy mog ą pojawi ć si ę przy budowie składowisk odpadów w obr ębie wyst ępowania iłów krakowieckich. Mi ędzy Suchodrzewem, Skopaniem i D ąbrowic ą wznosi si ę rozległe zwałowisko nad- kładu z odkrywkowej kopalni nieeksploatowanego ju Ŝ zło Ŝa siarki „Machów”. Tworz ą je iły i mułki neoge ńskie oraz czwartorz ędowe piaski. Cz ęść zwałowiska, o powierzchni 460 hektarów i wysoko ści dochodzącej do 30 m po- ło Ŝone jest na analizowanym rejonie. Zwałowisko jest całkowicie zrekultywowane, porośni ę- te młodym lasem, miejscami prowadzone s ą uprawy rolne. Wokół zwałowiska, w pasie sze- rokości od kilku do kilkudziesi ęciu metrów obserwuje si ę wyciskanie podło Ŝa, którego efektem jest zniszczenie budynków w Suchodrzewie i Dabrownicy. Cz ęść obszaru wyznaczonego pod składowanie odpadów komunalnych w rejonie Su- chorzewa mo Ŝe znajdowa ć si ę na terenie, gdzie zachodzi proces wyciskania podłoŜa, dlatego konieczne b ędą dodatkowe prace geologiczne pozwalaj ące na ustalenie rzeczywistych warun- ków. W obr ębie obszarów wyznaczonych pod składowanie odpadów nie wyst ępuje u Ŝytkowy poziom wodono śny.

Charakterystyka wyrobisk poeksploatacyjnych Wyrobiska wszystkich eksploatowanych na tym terenie złó Ŝ znajduj ą si ę na obszarach bezwzgl ędnie wył ączonych z mo Ŝliwo ści składowania odpadów. Na terenie obj ętym arkuszem Baranów Sandomierski metod ą odkrywkow ą eksploato- wano zło Ŝa kruszyw naturalnych „Majdan Królewski” i „Huta Komorowska”. Wyrobisko zło Ŝa „Majdan Królewski” zostało zrekultywowane w kierunki le śnym, wyrobiska zło Ŝa „Huta Komorowska” s ą zawodnione. Wyrobisko zaniechanego zło Ŝa iłów ceramiki budowlanej „Skopanie” ze wzgl ędu na zachodz ące w jego obr ębie procesy osuwania i spełzywania zbocza nie mo Ŝe by ć rozpatrywane pod tym k ątem. Teren zło Ŝa wył ączono z mo Ŝliwo ści składowania odpadów.

Piaski i Ŝwiry były wydobywane bez koncesji w licznych punktach. Najliczniejsze wyrobiska znajduj ą si ę w wydmach na tarasie nadzalewowym w środkowej i północno zachodniej cz ęś ci terenu. Wszystkie te miejsca znajduj ą si ę na obszarach bezwzgl ędnie wył ączonych z mo Ŝliwo- ści składowania odpadów i nie powinny by ć rozpatrywane pod tym k ątem. Przedstawione na mapie tereny i miejsca predysponowane do składowania wyró Ŝnio- nych typów odpadów nale Ŝy traktowa ć jako podstaw ę pó źniejszych wariantowych propozycji lokalizacyjnych i w nawi ązaniu do nich projektowania odpowiednich bada ń geologicznych i hydrogeologicznych. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 roku w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk na obszarze plano- wanego składowania odpadów i jego otoczenia wymagane jest przeprowadzenie bada ń geologicznych i hydrogeologicznych, których wyniki opracowuje si ę w formie dokumentacji geologiczno–in Ŝynierskiej i hydrogeologicznej, doł ączonych do wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów. Wyznaczone na mapie obszary powinny by ć uwzgl ędnione przy typowaniu wariantów lokalizacyjnych nie tylko składowisk odpadów, ale równie Ŝ na etapie uzgodnienia warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przy rozpatrywaniu lokalizacji obiektów szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz obiektów mog ących pogorszy ć stan środowi- ska. Oprócz bowiem uwzgl ędnienia ogranicze ń prawnych, odnosz ących si ę do tego typu inwestycji, przedstawione na mapie obszary potencjalnej lokalizacji składowisk obejmują zasi ęgi wyst ępowania w podło Ŝu warstwy utworów słabo przepuszczalnych, stanowi ących do- br ą naturaln ą izolacj ę dla poło Ŝonych gł ębiej poziomów wodono śnych.

X. Warunki podło Ŝa budowlanego

Warunki podło Ŝa budowlanego opracowano na podstawie Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000 arkusz Baranów Sandomierski, obja śnie ń do niej (Szajn, 1991) oraz map topograficznych tego terenu w skali 1:50 000 i 1:25 000. Na arkuszu Baranów Sandomierski z obszarów, podlegaj ących klasyfikacji geologiczno-in Ŝynierskiej wył ączono: tereny gleb chronionych klasy I-IVa, ł ąki na gruntach organicznych, tereny le śne z rezerwatami przyrody, tereny mi ędzywala rzek Babulówki i Trze śniówki, wody powierzchniowe oraz tereny zrekultywowanego zwałowiska kopalni odkrywkowej siarki Machów.

Na omawianym arkuszu Baranów Sandomierski ocen ą warunków podło Ŝa obj ęto około 45% ogólnej jego powierzchni, w obr ębie, której wyró Ŝniono obszary: o warunkach korzystnych dla budownictwa oraz niekorzystnych, utrudniających budownictwo. Warunki budowlane wynikaj ą z litologiczno-genetycznego charakteru gruntów. Ko- rzystne wi ąŜą si ę z gruntami piaszczystymi, średnio zag ęszczonymi i zag ęszczonymi, które stanowi ą piaski średnioziarniste ze Ŝwirami i piaski drobne tarasów nadzalewowych Wisły, piaskami i Ŝwirami rzecznymi z okresu zlodowace ń środkowo- i południowopolskich oraz ze skonsolidowanymi gruntami morenowymi zlodowace ń południowopolskich, spoistymi - glinami zwałowymi. Pozytywna ocena pierwszych jest uwarunkowana ich korzystnym zag ęsz- czeniem i gł ęboko ści ą poziomu wody gruntowej powy Ŝej 2 m od powierzchni terenu, natomiast drugich zachowaniem ich stanu zwartego, półzwartego lub twardoplastycznego. Tereny korzystne dla budownictwa posiadaj ą znacznie mniejszy udział w ogólnej powierzchni obszarów waloryzowanych. W śród nich, najwi ększe powierzchniowo obszary znajduj ące si ę na gruntach piaszczystych, średnio zag ęszczonych i zag ęszczonych tarasu nadzalewowego Wisły, wyst ępuj ą na południe od Baranowa Sandomierskiego, w okolicach miejscowo ści Jadachy i w południowej cz ęś ci arkusza w rejonie Trze śni, natomiast obszary zwi ą- zane z osadami piaszczystymi zlodowace ń środkowopolskich - w pobli Ŝu Ostrowów Bara- nowskich i na zachód od Nowej D ęby. Korzystne dla budownictwa obszary na gruntach spoistych zwi ązane s ą: z glinami morenowymi, glinami piaszczystymi zlodowace ń południowo- polskich, w rejonie miejscowo ści Skopanie koło Baranowa i na południe od Nowej D ęby, cz ęś ciowo takŜe z iłami krakowieckimi na Płaskowy Ŝu Kolbuszowskim. Warunki niekorzystne wi ąŜą si ę z gruntami słabono śnymi, mało spoistymi - madami, piaskami pylastymi i gliniastymi tarasów zalewowych Wisły oraz jej dopływów, gruntami w obszarach ni Ŝej poło Ŝonych podmokłych, młakach na tarasie nadzalewowym. Warunki utrudniaj ące budownictwo wyst ępuj ą tak Ŝe w obszarach wyst ępowania gruntów piaszczystych lu źnych, wytworzonych na piaskach eolicznych w wydmach. Warunki niekorzystne wi ą- Ŝą si ę równie Ŝ z wychodniami iłów krakowieckich w rejonie nieczynnego wyrobiska „Skopa- nie”. Iły te, nale Ŝą do gruntów szczególnie wra Ŝliwych na procesy egzogeniczne, namakanie, pęcznienie i skurcz, które s ą przyczyn ą pogorszenia ich wła ściwo ści (Kaczy ński, 1981). W tych przypadkach wymagane jest sporz ądzenie dokumentacji geologiczno-in Ŝynierskich, poprzedzaj ących zagospodarowanie budowlane. Obszary o niekorzystnych warunkach, utrudniaj ących budownictwo stanowi ą wi ększo ść ocenianych obszarów. Grunty słabono śne wyst ępuj ą przede wszystkim w cz ęś ci północno zachodniej obszaru arkusza, w rozległej dolinie Wisły, w dolinach jej dopływów: Babulówki

i Trze śniówki oraz w obszarach źródliskowych potoków i podmokłych depresjach morfolo- gicznych. Grunty piaszczyste lu źne znajduj ą si ę w okolicach miejscowo ści Ostrowy Bara- nowskie i na południe od Huty Komorowskiej. Ponadto na omawianym arkuszu warunki niekorzystne wyst ępuj ą na gruntach organicznych, w obszarach zabagnionych oraz torfowiskach na zachód od Tarnowskiej Woli, gdzie mog ą te Ŝ wyst ępowa ć wody gruntowe, agresywne w stosunku do betonu i stali. Podło Ŝe w obszarach niekorzystnych stanowi ą: mułki, piaski i Ŝwiry rzeczne tarasów zalewowych, lu źne piaski eoliczne, piaski humusowe i namuły den dolinnych, namuły glinia- ste starorzeczy, namuły torfiaste i torfy.

XI. Ochrona przyrody i krajobrazu

Walory przyrodniczo-krajobrazowe obszaru obj ętego arkuszem Baranów Sandomierski są ró Ŝnorodne w skali regionalnej i krajowej. Obecnie na obszarze tym wielkoprzestrzenne formy ochrony przyrody i krajobrazu obejmuj ą połow ę jego powierzchni, s ą jednak niskiego rz ędu. Południow ą cz ęść obszaru omawianego obejmuje Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowski Obszar Chronionego Krajobrazu, natomiast fragment w jego południowo-wschodnim rogu Sokołowsko-Wilczowolski Obszar Chronionego Krajobrazu. Obszary te utworzone zostały w 1992 r. Rozporz ądzeniem Wojewody Rzeszowskiego, zmienionego Rozporządzeniem Wo- jewody Podkarpackiego w 2005 r., pierwszy w celu zachowania naturalnych zbiorowisk ro- ślinnych dawnej Puszczy Sandomierskiej, drugi dla ochrony borów mieszanych, z fragmen- tami gr ądów i buczyny karpackiej. Obecnie projektowane jest utworzenie wy Ŝszej formy ochrony - Parku Krajobrazowego Puszczy Sandomierskiej, obejmuj ącego oba wymienione obszary chronionego krajobrazu. Kompleksy le śne stanowi ą około 47% ogólnej powierzchni omawianego terenu. W za- sadzie jest to jeden du Ŝy kompleks w centralnej jego cz ęś ci, pozostało ść dawnej puszczy, rozprzestrzeniaj ący si ę z południowego zachodu na północny wschód. Stanowią go lasy mie- szane, w których głównym gatunkiem drzew jest sosna. Brzoza, olsza, d ąb i jodła stanowi ą uzupełnienie drzewostanu, sporadycznie wyst ępuj ą świerk, modrzew, jesion i grab. Pospolita fauna, Ŝyj ąca w lasach to sarny, jelenie, dziki, lisy, bobry i zaj ące, a z gatunków chronionych ptaków orzeł bielik, orlik krzykliwy, bocian czarny, dzierzba czarnoczelna i inne (Stan....., 2006). Lasy s ą w wi ększo ści własno ści ą Skarbu Pa ństwa i pozostaj ą pod Zarz ądem Lasów Pa ństwowych Nadle śnictwa Mielec i Buda Stalowska. Najcenniejsze fragmenty lasów, o istotnych walorach naukowych i dydaktycznych zo- stały obj ęte ochron ą rezerwatow ą lub ustanowiono je u Ŝytkami ekologicznymi (tabela 4).

W centralnej cz ęś ci omawianego obszaru, znajduje si ę projektowany w celu ochrony ekosystemów le śnych, ł ąkowych i wodnych rezerwat „Stawy Krasiczy ńskie”. Jest to zespół stawów z trzcinowiskami, otoczonych ł ąkami oraz gr ądem z d ębem i buczyn ą. Całkowita powierzchnia rezerwatu, le Ŝą cego na terenie dwóch gmin wynosi 261,38 ha. W południowej cz ęś ci arkusza Baranów Sandomierski zró Ŝnicowane zbiorowiska le śne, nale Ŝą ce do zespołu gr ądu subkontynentalnego oraz boru mieszanego i olsu torfowowcowego chronione s ą w rezerwatach le śnych: „Pateraki” i „Ja źwiana Góra”. Pierwszy, o powierzchni 58,04 ha obejmuje drzewostan na podmokłych terenach rzeki Jamni, na odcinku długo ści około 1800 m, drugi o powierzchni 3,94 ha – obrazuje ró Ŝne stadia rozwojowe naturalnego drzewostanu jodłowo-bukowego. Na omawianym arkuszu znajduje si ę w fazie projektowania do ochrony prawnej, 9 uŜytków ekologicznych. Wyst ępuj ą one zwłaszcza na tarasie zalewowym Wisły, ale tak Ŝe na tarasie nadzalewowym, w dolinach potoków. Formy tych obiektów s ą ró Ŝnorodne, głównie są to starorzecza, zarastaj ące zbiorniki wodne i cieki oraz szuwary i mokradła, a równie Ŝ poro śni ęte lasem - wydmy. Licznie, na terenie miejscowo ści, przy zabudowaniach parafialnych, na cmentarzach, ale równie Ŝ przy le śniczówkach znajduje si ę wiele drzew, podlegaj ących ochronie jako pomniki przyrody Ŝywej. S ą to b ądź grupy drzew jak w: Woli Baranowskiej, Babulach, Czaj- kowej, Hucie Komorowskiej, Majdanie Królewskim, D ębiakach, b ądź pojedyncze drzewa, a przede wszystkim d ęby szypułkowe, wi ązy szypułkowe, klony, lipy drobnolistne, ale tak Ŝe grusza polna, topola szara, lipa drobnolistna, sosna, jałowiec, kasztanowiec i brzoza (tabela 4). W północnej cz ęś ci obszaru arkusza, w starorzeczach i rozszerzeniach Kanału Młod- kowskiego znajduj ą si ę 3 projektowane obszarowe pomniki przyrody dla ochrony fauny i flory jeziorno-bagiennej. Wyst ępuj ą tam ro śliny wodne reprezentowane przez ciecior ę bru- natn ą i namulnik brzegowy oraz obj ęty ścisł ą ochron ą gr ąŜ el Ŝółty, a tak Ŝe umieszczona na li ście ro ślin zagro Ŝonych w Polsce salwinia pływaj ąca. Ziele ń urz ądzon ą, w obr ębie arkusza Baranów Sandomierski stanowi park podworski w Hucie Komorowskiej. W podziale geobotanicznym obszar obj ęty arkuszem nale Ŝy do Okr ęgu Puszcza San- domierska, wchodz ącej w skład Krainy - Kotlina Sandomierska, członu Pasa Kotlin Podgór- skich z Prowincji Ni Ŝowo-Wy Ŝynnej, Środkowoeuropejskiej.

Tabela 4 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody i u Ŝytków ekologicznych Nr Gmina obiektu Forma Rok Rodzaj obiektu Miejscowo ść na ma- ochrony Powiat zatwierdzenia (powierzchnia w ha) pie 1 2 3 4 5 6 Padew Narodowa, Babule – Przywo- L, W - „Stawy Krasiczy ńskie” 1 R Baranów Sandomierski * ry (261,38) Mielec, Tarnobrzeg Tuszów Narodowy L - „Pateraki” 2 R Hyki – D ębniaki 2002 Mielec (58,04) Ostrowy Bara- Cmolas L - „Ja źwiana Góra” 3 R 1959 nowskie Kolbuszowa (3,94) Morgi, Kanał Padew Narodowa PŜ – fauna jeziorno-bagienna, 4 P Młodkowski * Mielec stanowisko gr ąŜ ela (rozszerzenie) Baranów Sando- PŜ – flora i fauna jeziorno- Baranów Sandomierski 5 P mierski, starorze- * bagienna Tarnobrzeg cze Wisły (2,8) Dymitrów, Kanał PŜ – flora i fauna jeziorno- Baranów Sandomierski 6 P Młodkowski * bagienna, na odcinku o dł. 700 m Tarnobrzeg (rozszerzenie) PŜ – d ąb szypułkowy „Kazi- Baranów Sando- Baranów Sandomierski 7 P 2005 mierz”, kasztanowiec zwyczajny mierski Tarnobrzeg „Jan” Baranów Sandomierski 8 P Dąbrowica 1997 PŜ – d ąb szypułkowy Tarnobrzeg Wola Baranow- Baranów Sandomierski 9 P * PŜ – wi ąz szypułkowy ska Tarnobrzeg Wola Baranow- Baranów Sandomierski 10 P * PŜ – wi ąz szypułkowy ska Tarnobrzeg Wola Baranow- Baranów Sandomierski 11 P * PŜ – 6 d ębów szypułkowych ska Tarnobrzeg Wola Baranow- Baranów Sandomierski 12 P * PŜ – topola szara ska Tarnobrzeg Wola Baranow- Baranów Sandomierski 13 P * PŜ – wi ąz szypułkowy ska Tarnobrzeg Baranów Sandomierski 14 P Urszulin * PŜ – klon zwyczajny Tarnobrzeg Baranów Sandomierski 15 P Chojaczki * PŜ – d ąb szypułkowy Tarnobrzeg Padew Narodowa 16 P Padew Narodowa * PŜ – wi ąz szypułkowy Mielec Padew Narodowa 17 P Zarównie * PŜ – wi ąz szypułkowy Mie lec Padew Narodowa 18 P Zarównie * PŜ – wi ąz szypułkowy Mielec Baranów Sandomierski 19 P Knapy * PŜ – d ąb szypułkowy Tarnobrzeg Baranów Sandomierski 20 P Knapy * PŜ – wi ąz szypułkowy Tarnobrzeg Baranów Sandomierski 21 P Durdy 1997 PŜ – d ąb szypułkowy Tarnobrzeg Baranów Sandomierski 22 P Marki * PŜ – klon zwyczajny Tarnobrzeg Baranów Sandomierski 23 P Marki * PŜ – lipa drobnolistna Tarnobrzeg

1 2 3 4 5 6 Padew Narodowa 24 P Zarównie * PŜ – wi ąz szypułkowy Mielec Padew Narodowa 25 P Zarównie * PŜ - wi ąz szypułkowy Mielec Padew Narodowa PŜ – wi ąz szypułkowy 26 P Zarównie * Mielec i klon jesionolistny Padew Narodowa 27 P Józefów * PŜ – lipa drobnolistna Mielec Padew Narodowa 28 P Piechoty * PŜ – 3 wi ązy szypułkowe Mielec Padew Narodowa 29 P Piechoty 1989 PŜ – d ąb szypułkowy Mielec Padew Narodowa 30 P Piechoty 1989 PŜ – wi ąz szypułkowy Mielec Padew Narodowa PŜ – 4 d ęby szypułkowe, 31 P Piechoty * Mielec wi ąz szypułkowy Padew Narodowa 32 P Piechoty * PŜ – wi ąz szypułkowy Mielec Padew Narodowa 33 P Piechoty PŜ – grusza polna Mielec * Padew Narodowa 34 P Babule 1997 PŜ – 6 lip drobnolistnych Mielec Baranów Sandomierski 35 P Durdy 1997 PŜ – d ąb szypułkowy Tarnobrzeg Tuszów Narodowy 36 P Czajkowa * PŜ – lipa drobnolistna Mielec Padew Narodowa 37 P Babule * PŜ – 2 wi ązy szypułkowe Mielec Tuszów Narodowy 38 P Czajkowa 1977 PŜ – 3 d ęby szypułkowe Mielec Baranów Sandomierski 39 P Durdy 2002 PŜ – d ąb szypułkowy Tarnobrzeg Majdan Królewski PŜ – klon zwyczajny, lipa drob- 40 P Buda Tuszowska 2002 Kolbuszowa nolistna Majdan Królewski PŜ – 2 brzozy brodawkowate, 41 P Buda Tuszowska 2002 Kolbuszowa grab pospolity, d ąb szypułkowy PŜ– drzewa w parku podworskim: Huta Komorow- Majdan Królewski 42 P 1989 3 d ęby szypułkowe, jałowiec wirgi- ska Kolbuszowa nijski Huta Komorow- Majdan Królewski PŜ–3 d ęby szypułkowe, wi ąz 43 P ska 1997 Kolbuszowa szypułkowy, sosna czarna (park podworski): Huta Komorow- Majdan Królewski 44 P 1989 PŜ – d ąb szypułkowy ska Kolbuszowa Majdan Królew- Majdan Królewski 45 P 1991 PŜ – klon pospolity ski Kolbuszowa Majdan Królew- ski Majdan Królewski PŜ –3 d ęby szypułkowe, 3 klony 46 P 1991 (cmentarz para- Kolbuszowa pospolite fialny) Tuszów Narodowy 47 P Sarnów * PŜ – d ąb szypułkowy Mielec Tuszów Narodowy 48 P Dębiaki * PŜ – 6 d ębów szypułkowych Mielec Ostrowy Bara- Cmolas 49 P * PŜ – 6 d ębów szypułkowych nowskie Kolbuszowa

1 2 3 4 5 6 Cmolas 50 P Osiczyny * PŜ – brzoza brodawkowata Kolbuszowa Baranów Sandomierski starorzecze Wisły z szuwarami 51 U Dymitrów * Tarnobrzeg (0,5) wydłu Ŝony zbiornik wodny, Baranów Sandomierski 52 U Dymitrów Du Ŝy * zarastaj ący pałk ą wodn ą Tarnobrzeg (1,9) ciek wodny o długo ści 5 km Suchorzów – Baranów Sandomierski 53 U * otoczony szuwarami i trzcinami Skopanie Tarnobrzeg (27,5) 2 oczka wodne, całkowicie zaro- Padew Narodowa 54 U Wojków * śni ęte Mielec (1,2) szuwary i mokradła wokół poto- Tuszów Narodowy 55 U Ja ślany – Józefów * ku Mielec (4,7) Stawy Krasiczy ńskie, zespół Tuszów Narodowy podmokłych ł ąk i szuwarów, 56 U Czajkowa * Mielec cz ęś ciowo zaro śni ęty drzewami (4,39) kompleks ł ąk, szuwarów Tuszów Narodowy i mokradeł otaczaj ących staw 57 U Hyki – D ębiaki * Mielec i potok Babulówk ę (7,8) wał wydmowy poro śni ęty drze- Hyki – D ębiaki, Tuszów Narodowy 58 U * wostanem sosnowo-dębowym Czajkowa Mielec (20,05) kompleks wydm poro śni ęty Tuszów Narodowy drzewostanem d ębowo- 59 U Czajkowa * Mielec sosnowym (11,1)

Rubryka 2 - R – rezerwat, P - pomnik przyrody, U - u Ŝytek ekologiczny, Rubryka 5 - * obiekt projektowany lub proponowany przez słu Ŝby ochrony przyrody Rubryka 6 - rodzaj rezerwatu: L – le śny, W - wodny - rodzaj pomnika przyrody: PŜ - Ŝywej

Obszary gleb chronionych I-IVa klas bonitacyjnych oraz gleby pochodzenia organicznego zajmuj ą około 7% obszaru arkusza. W południowo wschodniej cz ęś ci obszaru, na zró Ŝ- nicowanych litologicznie osadach czwartorz ędowych – piaskach, piaskach gliniastych i gli- nach wyst ępuj ą gleby bielicowe i brunatne, w dolinie Wisły, Babulówki i Trze śniówki - mady lekkie, średnie i ci ęŜ kie, a lokalnie w obni Ŝeniach gleby mułowo-bagienne i hydrogeniczne. Gleby te zaliczane s ą do wysokich klas bonitacyjnej I-IV, s ą to w wi ększo ści gleby bardzo kwa śne i kwa śne, wymagaj ące wapnowania. W nawi ązaniu do systemu ochrony europejskiego dziedzictwa przyrodniczego, niewielki północno zachodni fragment omawianego obszaru umieszczony jest w Krajowej Sieci Eko- logicznej ECONET - Polska, 1998 r., jako korytarz ekologiczny o znaczeniu mi ędzynarodo- wym, o numerze 28 m, wyst ępuj ący pod nazw ą - Tarnobrzeski Wisły (fig. 5).

Fig. 5. Poło Ŝenie arkusza Baranów Sandomierski na tle systemów ECONET (Liro, 1998) System ECONET: 1 – granica obszaru w ęzłowego o znaczeniu krajowym, jego numer i nazwa: 24K – obszar le Ŝajski; 2 – granica obszaru w ęzłowego o znaczeniu mi ędzynarodowym, jego numer i nazwa: 23 M – Obszar Doliny Środkowej Wisły; 3 – korytarz ekologiczny o znaczeniu mi ędzynarodowym, jego numer i nazwa: 28 m – Tarnobrzeski Wisły, 30 m – Doli- na Sanu

Południow ą cz ęść arkusza Baranów Sandomierski oraz niewielki obszar w północno wschodnim rogu arkusza zajmuje obszar specjalnej ochrony ptaków „Puszcza Sandomierska”, oznaczony kodem PLB 180005. Obszar ten wyznaczony na podstawie Dyrektywy Rady Eu- ropy (nr 79/409/EWG) wchodzi w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000. Poło Ŝony jest w widłach Wisły i Sanu i obejmuje jeden z najwi ększych kompleksów le- śnych, dawnej puszczy w Polsce. Puszcza Sandomierska stanowi bardzo cenn ą ostoj ę wielu gatunków ptaków, których dotyczy Dyrektywa Rady 79/409/EWG zwłaszcza: nura, kraski, dzi ęcioła, bociana białego i czarnego, rybitwy, derkacza, jest tak Ŝe znacz ącym w skali kraju miejscem gniazdowania: podgorzałki i czapli białej. Ponadto, jest ona miejscem l ęgowym dla lelka, dudka, dzi ęcioła, skowronka, trzmielojada i wielu innych ptaków (tabela 5).

Tabela 5 Wykaz obszarów chronionych Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 Nazwa Poło Ŝenie centralne- Powierzch Poło Ŝenie administracyjne obszaru Typ obszaru go punktu obszaru nia w obr ębie arkusza Baranów Sandomierski Kod Lp. obsza- i symbol obszaru Długo ść Szeroko ść Kod Woje- ru oznaczenia obszaru Powiat Gmina geogr. geogr. NUTS wództwo na mapie (ha) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Mielec, Padew Narodowa, mielecki Tuszów Naro- Puszcza kolbu- dowy, Cmolas, PLB Sando- E N 129 KOD podkar- 1 A szowski Baranów San- 180005 mierska 21 47 38 50 22 22 115,59 PL091 packie tarno- domierski, (P) brzeski Nowa D ęba, Majdan Kró- lewski Rubryka 2: A – obszar OSO, bez Ŝadnych poł ącze ń z innymi obszarami Natura 2000 Rubryka 4: w nawiasie symbol obszaru na mapie P – obszar specjalnej ochrony ptaków

XII. Zabytki kultury

Bardzo du Ŝe warto ści kulturowe na omawianym obszarze posiadaj ą liczne skomasowa- nia stanowisk archeologicznych zgrupowanych na prawym wysokim brzegu rzeki Wisły. Pół- nocna cz ęść arkusza, rejon Baranowa Sandomierskiego, Skopania, Jadachów kryje ślady Ŝy- cia i działalno ści człowieka, si ęgaj ące okresu środkowej epoki kamienia, mezolitu. Od pocz ątku epoki br ązu istniej ą tu procesy osadnicze ludno ści o wysokim poziomie kultury mate- rialnej. Świadcz ą o tym, liczne znaleziska wyrobów z brązu, ceramiki, Ŝelaza, szkła i burszty- nu. Najliczniej reprezentowana jest kultura łu Ŝycka. Ślady osadnictwa tej kultury rozci ągaj ą si ę od Tarnobrzega (poza granicami arkusza) po Baranów Sandomierski. Z uwagi na charak- terystyczne tylko tu, wyst ępuj ące cechy osad i cmentarzysk, ta cz ęść kultury łu Ŝyckiej zwana jest grup ą tarnobrzesk ą. Ślady osadnictwa, grupy tarnobrzeskiej w postaci ci ęŜ arków tkac- kich, prz ęś lików, wyrobów metalowych i ko ścianych, a tak Ŝe kamiennych palenisk z frag- mentami ceramiki, ko ści zwierz ęcych, o ści i łusek rybich wyst ępuj ą w okolicach Baranowa Sandomierskiego. Licznie w tym obszarze reprezentowane jest te Ŝ osadnictwo z okresów wpływów rzymskich. Stanowisko z tego okresu rozpoznano w Skopaniu, na wzniesieniu Winna Góra, gdzie odsłoni ęto skupisko jam, ziemianek i trzy studnie z zachowan ą konstruk- cj ą drewnian ą. Na terenie osady stwierdzono liczn ą ceramik ę, przedmioty metalowe, prz ęś liki tkackie i ozdoby. W stanowiskach w Skopaniu udokumentowane jest tak Ŝe najstarsze osadnictwo wczesno średniowieczne. Lu źne znaleziska z czasów rzymskich wyst ępuj ą w okolicach Majdanu Królewskiego.

Najstarsz ą, z tego obszaru wzmiankowan ą miejscowo ści ą jest Baranów Sandomierski, si ęgaj ący 1135 r. tzn. czasów Bolesława Krzywoustego. W 1345 roku przez Kazimierza Wiel- kiego został nadany miastu przywilej lokacyjny. Miasto słyn ęło z handlu zbo Ŝem i rozwini ę- tego sukiennictwa. Naj świetniejszy jego okres przypada na lata 1569-1677, kiedy Baranów Sandomierski nale Ŝał do rodziny Leszczy ńskich. Na omawianym obszarze znajduje si ę wiele cennych, reprezentuj ących ró Ŝnorodne style architektoniczne, obiektów zabytkowych, obj ętych ochron ą konserwatorsk ą (Zabytki …, 1990). Do najcenniejszych zabytków kultury sakralnej nale Ŝy ko ściół rzymsko-katolicki p.w. Ści ęcia św. Jana Chrzciciela z pierwszej połowy XVII wieku, przebudowany w wieku XVIII i XIX, murowany, z pó źnorenesansowym portalem architektonicznym w fasadzie wie- Ŝy i barokow ą chrzcielnic ą. W rejestrze zabytków architektury sakralnej znajdują si ę drewniany ko ściół parafialny p.w. Naj świ ętszego Serca Pana Jezusa z I połowy XIX wieku w Sarnowie oraz murowane ko ścioły parafialne p.w. św. Bartłomieja w Majdanie Królewskim z XIX wieku, z dzwonnicą, murowanym ogrodzeniem i cmentarzem oraz z II połowy wieku XIX p.w. Naj świ ętszej Marii Panny w Ślęzakach, z dzwonnic ą, pochodz ąca z ko ńca wieku, a tak Ŝe kaplica cmentarna z cz ęś ci ą cmentarza w tej miejscowo ści. Z pocz ątków XX wieku uj ęte w rejestrze s ą kościoły trójnawowe, w układzie bazylikowym p.w. Naj świ ętszej Marii Panny - w Woli Baranowskiej i pod tym samym wezwaniem z ogrodzeniem w Tarnowskiej Woli, neobarokowa, murowana kaplica fundacji Tarnowskich w Rozalinie oraz cmentarz Ŝydowski zwany „Starym” w Maj- danie Królewskim. Do wa Ŝnych zabytków architektonicznych nale Ŝy parterowy, murowany, z czterospa- dowym dachem, na froncie z portykiem kolumnowym, dwór w Józefowie z pocz ątków XX wieku. Ciekawym zabytkiem jest pochodz ący z XIX wieku murowana kamienica na rynku Ba- ranowa Sandomierskiego, figuruj ąca w spisach inwentarzowych pod nazw ą „administracya murowana”. Jedyne na tym obszarze uj ęte w rejestrze zabytków miejsca pami ęci to dwa cmentarze wojenne z okresu II wojny światowej w Hucie Komorowskiej i Majdanie Królewskim.

XIII. Podsumowanie

Obszar arkusza Baranów Sandomierski, posiada warto ści historyczno-kulturowe oraz du Ŝe w skali krajowej walory przyrodniczo-krajobrazowe.

Najcenniejsze obiekty przyrody Ŝywej, o znaczeniu naukowym i dydaktycznym, podlegaj ą ochronie prawnej w formie rezerwatów przyrody, u Ŝytków ekologicznych, pomników przyrody oraz obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 - Puszcza Sandomierska, a tak Ŝe Obszarów Chronionego Krajobrazu: Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskiego i Soko- łowsko-Wilczowolskiego. Liczne na tym obszarze, zwłaszcza w Baranowie Sandomierskim, obiekty sakralne, architektoniczne s ą wpisane w rejestry zabytków kultury i dziedzictwa na- rodowego. W strukturze zagospodarowania u Ŝytki rolne, klas bonitacyjnych I-IVa oraz ł ąki na glebach pochodzenia organicznego stanowi ą ponad 7% powierzchni omawianego arkusza, natomiast ustanowione jako ochronne lasy, u Ŝytki le śne około 47%. Tereny niewaloryzowane, wody otwarte, zwałowisko, mi ędzywala Babulówki i Trze śniówki stanowi ą nie wi ęcej ni Ŝ 2% obszaru arkusza. Obecnie znajduj ą si ę tu 3 zło Ŝa surowców mineralnych, w tym 1 zło Ŝe siarki rodzimej, 2 zło Ŝa surowców skalnych, w śród nich: 1 zło Ŝe surowców ilastych do wyrobów ceramiki budowlanej i 1 zło Ŝe kruszywa naturalnego - piaszczystego. Z punktu widzenia ochrony śro- dowiska, zło Ŝe surowców ilastych jest małokonfliktowe, zło Ŝe kruszywa naturalnego, ze wzgl ędu na ochron ę wód podziemnych – konfliktowe, natomiast zło Ŝe siarki jest bardzo konfliktowe, ze wzgl ędu na ochron ę wszystkich składników środowiska i ogóln ą uci ąŜ liwo ść . Górnictwo na terenie arkusza jest w fazie schyłkowej, wydobycie kopalin obecnie nie jest tu prowadzone. Perspektywy zasobowe surowców ilastych dla produkcji wyrobów ceramiki budowlanej, wi ąŜą si ę z kulminacjami stropu iłów krakowieckich. Perspektywy surowców ilastych, z braku przesłanek odno śnie ich jako ści, wyznaczono tylko w obszarach bezpo średnio s ąsia- duj ących ze zło Ŝami obecnie lub dawniej eksploatowanymi, w rejonie Hadykówki (zło Ŝe i prognoza na ark. Cmolas) i Skopanie. Osady Ŝwirowo-piaszczyste tzw. „ Ŝwiry kolbuszowskie”, stanowi ące kulminacje wznie- sie ń w rejonie Majdanu Królewskiego i Huty Komorowskiej stanowi ą niewielk ą baz ę per- spektywiczn ą dla złó Ŝ kruszywa naturalnego. Częś ciowo wyst ępuj ą one jednak w konfliktowo ści ze środowiskiem i tu na etapie eksploatacji mo Ŝna spodziewa ć si ę pewnych ogranicze ń, z uwagi na ochron ę gleb i konflikt zagospodarowania. Szczególn ą rol ę jako źródło zaopatrzenia ludno ści w wod ę miejscowo ści z obszaru arkusza Baranów Sandomierski, stanowi ą wody poziomu czwartorz ędowego. Uj ęcia wody z poziomu wód czwartorz ędowych posiadaj ą na ogół du Ŝą wydajno ść , o najwi ększej wydajno ści znajduj ą si ę w Nowej D ębie, Padwi Narodowej i Hucie Komorowskiej.

Wi ększo ść waloryzowanych pod budownictwo terenów jest niekorzystna. Wyst ępuj ą one głównie na tarasie zalewowym rzeki Wisły, zajmuj ącym północno-zachodni ą cz ęść arkusza, w dolinach rzek i potoków z wysoko wyst ępuj ącym poziomem wód oraz w terenach podmokłych i bagiennych, a tak Ŝe w obszarach pokrytych wydmami. Wyj ątek stanowi ą oko- lice Baranowa Sandomierskiego i Skopania, zlokalizowane na Garbie Tarnobrzeskim. Korzystne wyst ępuj ą głównie, na tarasie nadzalewowym rzeki Wisły oraz na Płaskowy- Ŝu Kolbuszowskim. Gospodarka omawianego obszaru winna zmierza ć w kierunku intensywnego rozwoju rolnictwa, hodowli, a ze wzgl ędu na du Ŝe walory turystyczno-krajobrazowe i historyczno- kulturowe tak Ŝe w kierunku rozwoju turystyki. Jedynym okr ęgiem przemysłowym na obszarze arkusza powinien pozosta ć EURO PARK Wisłosan w Nowej D ębie. Obszary bezwzgl ędnie wył ączone z mo Ŝliwo ści składowania odpadów zajmuj ą około 95% powierzchni obj ętej arkuszem Baranów Sandomierski. Niewielki obszar preferowany do składowania odpadów oboj ętnych wyznaczono w okolicach miejscowo ści Skopanie, w miejscu wyst ępowania glin zwałowych zlodowace ń południowopolskich, przykrytych piaskami i Ŝwirami lodowcowymi o mi ąŜ szo ści do 2,0 m. Mi ędzy Skopaniem a Suchorzowem w gminie Baranów Sandomierski wyznaczono obszar predysponowany do składowania odpadów komunalnych. Jest to miejsce wychodni iłów krakowieckich sarmatu o prawdopodobnych mi ąŜ szo ściach w obr ębie wyznaczonego obszaru rz ędu 140,0 m. Decyzj ę o przeznaczeniu obszaru pod składowanie odpadów musz ą poprzedzi ć dodatkowe badania geologiczne. S ą one konieczne, poniewa Ŝ mog ą tu wyst ępowa ć osuwiska i spełzywanie osadów ze ścian bocznych. Nale Ŝy si ę równie Ŝ liczy ć z mo Ŝliwo ścią wyciskania podło Ŝa, poniewa Ŝ wyznaczony obszar znajduje si ę w bliskim s ąsiedztwie 460 hektaro- wego zwałowiska nadkładu zło Ŝa siarki „Machów” i w pasie o szeroko ści od kilku do kilkudziesi ęciu metrów obserwowane jest to zjawisko. W obr ębie wyznaczonych obszarów nie wyst ępuje u Ŝytkowy poziom wodono śny, jednak w bezpo średnim s ąsiedztwie wyst ępuje czwartorz ędowy poziom u Ŝytkowy, nieizolowany od zanieczyszcze ń powierzchniowych, zasilany przez opady atmosferyczne. Wyrobiska wszystkich udokumentowanych na tym terenie złó Ŝ oraz punkty eksploatacji lokalnej znajduj ą si ę na obszarach bezwzgl ędnie wył ączonych z mo Ŝliwo ści składowania od- padów.

Wyrobisko zaniechanego zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej „Skopanie” ze wzgl ędu na procesy osuwania i spełzywania zbocza równie Ŝ wykluczono z mo Ŝliwo ści skła- dowania odpadów. Wytypowane obszary przy analizowaniu funkcji gospodarczej terenów w planowaniu przestrzennym mog ą by ć rozpatrywane jako miejsca lokalizacji inwestycji szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi b ądź pogarszaj ących stan środowiska. Wskazane tereny spełniaj ą w tym zakresie ogólne wymogi ochrony środowiska uj ęte w ustawodawstwie polskim.

XIV. Literatura

BROMOWICZ J., MAGIERA J., 2001 - Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1:50 000 arkusz Baranów Sandomierski z obja śnieniami, Pa ństwowy Instytut Geolo- giczny, Warszawa. GOŁDA T., HAŁADUS A., KULMA R., 2006 – Racjonalna gospodarka wodna na terenach pogórniczych Tarnobrzeskiego Zagł ębia Siarkowego, Gospodarka Sur. Miner. T. 23, Z. 2, Kraków GÓRKA J., LE ŚNIAK J., SZKLARCZYK T., 1996 - Dokumentacja hydrogeologiczna zbiornika wód podziemnych nr 425, 426, 427. Krak. Przed. Geol. ProGeo Sp. z o.o., Kra- ków. GUMI ŃSKI R., 1948 – Próba wydzielenia dzielnic rolniczo-klimatycznych w Polsce. Prze- gl ąd Meteorol. i Hydrol., R.I, Z. 1, str. 7-20, Organ Pols. Tow. Meteorol. i Hydrol. PIHM, Warszawa. HAŁADUS A., KULMA R., BURCHARD T., 2007 – Badania modelowe hydrogeologicznych skutków likwidacji odkrywkowej Kopalni Siarki Piaseczno koło Tarnobrzega, Gospodarka Sur. Miner. T. 23, Z. 2, Kraków INSTRUKCJA opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000, 2005 - Pa ń- stwowy Instytut Geologiczny Warszawa. KACZY ŃSKI R., 1981 – Wytrzymało ść i odkształcalno ść górnomioce ńskich iłów zapadliska przedkarpackiego. Biuletyn geologiczny tom 29. Wydawnictwo Uniwersytetu War- szawskiego, Warszawa. KLECZKOWSKI A. S., 1990 – Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony 1:500 000. IHiGJ, AGH, Kraków. KONDRACKI J., 2000 – Geografia regionalna Polski. Pa ństwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

KOWALIK J., PISKORZ S., ŚWI ĘCH S., PISKORZ A., 1980 – Dokumentacja geologiczna

w kategorii C 1 zło Ŝa siarki rodzimej „Baranów Sandomierski – Skopanie”, Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. LISNER-SKÓRSKA J., 1978 – Karta rejestracyjna zło Ŝa kruszywa naturalnego „Majdan Kró- lewski”, Archiwum Urz ędu Marszałkowskiego w Rzeszowie LIRO A., (red.), 1998 – Koncepcja Krajowej Sieci Ekologicznej EKONET – Polska, Wyd. Fundacja IUCON-Poland, Warszawa. MARKS L., BER A., GOGOŁEK W., PIOTROWSKA K., (red.), 2006 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. NIE Ć M., ŚLIWOWSKI K., KAWULOK M., LANKOF L., SALAMON E., 2006 – Kryteria ochrony złó Ŝ pozostawionych przez likwidowane kopalnie w warunkach zrównowa- Ŝonego rozwoju na przykładzie modelowym złó Ŝ siarki rodzimej, Wydawnictwa IGSMiE, PAN Kraków.

NOWACKI J., 1973 – Dokumentacja geologiczna w kategorii C 1 z jako ści ą w kategorii B zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej „Skopanie”, Archiwum Urz ędu Mar- szałkowskiego w Rzeszowie PACZY ŃSKI B., 1995 - Atlas Hydrogeologiczny Polski 1: 500 000., Cz ęść II. Zasoby, jako ść i ochrona zwykłych wód podziemnych. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Nowa D ęba na lata 2005 – 2015, 2005. PRZENIOSŁO S., 2006 - Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31. XII. 2005 r., Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. RABAJCZYK R., TURZA M., 1959 a – Karta rejestracyjna zło Ŝa kruszywa naturalnego (po- spółki i piasku) „Huta Komorowska”, Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny Warszawa. RABAJCZYK R., TURZA M., 1959 b – Karta rejestracyjna zło Ŝa kruszywa naturalnego (po- spółki i piasku) „Majdan”, Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny Warszawa. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. Dziennik Ustaw Nr 165 z dnia 4 pa ź- dziernika 2002 r., poz. 1359. SANECKI K., SURMACZ R., 1980 –Karta rejestracyjna zło Ŝa kruszywa naturalnego „Maj- dan II”, Archiwum Urz ędu Marszałkowskiego w Rzeszowie

SOCHA R., 1997 – Uproszczona dokumentacja geologiczna zło Ŝa piasku w kategorii C 1 w miejscowo ści Jadachy, Archiwum Urz ędu Marszałkowskiego w Rzeszowie STAN środowiska w województwie podkarpackim w 2005 roku, 2006 - Wojewódzki Inspek- torat Ochrony Środowiska w Rzeszowie. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P. - 1993 - Mapy radioekologiczne Polski Cz ęść I: Mapa mocy dawki promieniowania gamma w Pol- sce; Mapa st ęŜ eń cezu w Polsce. Skala 1:750000. Wyd. PIG. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P. - 1994 - Mapy radioekologiczne Polski Cz ęść II: Mapy koncentracji uranu, toru i potasu w Polsce. Wyd. PIG. SZAJN J., 1991 – Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Baranów Sandomierski z obja śnieniami, Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Insty- tut Geologiczny, Warszawa. WŁOSTOWSKI J., 2000 - Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Baranów Sandomierski (921) z obja śnieniami, Centralne Archiwum Geologiczne, Pa ństwowy Instytut Geologiczny Warszawa. ZABYTKI architektury i budownictwa w Polsce. Tom 42; Województwo Tarnobrzeskie, 1990, O środek Dokumentacji Zabytków, Warszawa