P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz BARANÓW SANDOMIERSKI (921) Warszawa 2007 Autorzy: EWA POR ĘBA*; KRYSTYNA BUJAKOWSKA**; ANNA BLI ŹNIUK***; PAWEŁ KWECKO***; HANNA TOMASSI-MORAWIEC*** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA *** Redaktor regionalny: BARBARA RADWANEK-BĄK *** Redaktor regionalny planszy B: DARIUSZ GRABOWSKI *** Redaktor tekstu: MARTA SOŁOMACHA *** * - Katowickie Przedsi ębiorstwo Geologiczne, al. W. Korfantego 125a, 40-156 Katowice ** - Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa *** - Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2007 Spis tre ści: I. Wst ęp (E. Por ęba) .................................................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (E. Por ęba) .................................................... 4 III. Budowa geologiczna (E. Por ęba) ........................................................................................ 6 IV. Zło Ŝa kopalin (E. Por ęba) .................................................................................................. 11 1. Zło Ŝa surowców chemicznych ................................................................................. 11 2. Surowce skalne......................................................................................................... 13 2.1. Surowce ilaste ceramiki budowlanej.................................................................. 13 2.2. Kopaliny okruchowe .......................................................................................... 13 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (E. Por ęba) .................................................................. 14 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (E. Por ęba) ............................................ 15 VII. Warunki wodne (E. Por ęba) ............................................................................................. 16 1. Wody powierzchniowe............................................................................................. 16 2. Wody podziemne...................................................................................................... 16 VIII. Geochemia środowiska..................................................................................... 19 1. Gleby (A.Bli źniuk, P.Kwecko) ............................................................................... 19 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ....................................... 22 IX. Składowanie odpadów (K.Bujakowska) ..................................... .........................24 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (E. Por ęba) ........................................................ 30 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu (E. Por ęba) ...................................................... 32 XIII. Zabytki kultury (E. Por ęba) ............................................................................. 38 XIV. Podsumowanie (E. Por ęba, K.Bujakowska) .................................................... 39 XV. Literatura ........................................................................................................... 42 I. Wst ęp Arkusz Baranów Sandomierski Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 wy- konany został w Przedsi ębiorstwie Geologicznym SA w Krakowie (plansza A) oraz w Pa ń- stwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i POLGEOL (plansza B). Map ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (In- strukcja ...., 2005). Przy opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na ar- kuszu Baranów Sandomierski Mapy geologiczno-gospodarczej (MGGP) w skali 1:50 000 wykonanym w Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie w 2002 r. (Bromowicz, Magiera 2001). Opracowanie sporz ądzono na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Mapa geo środowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami, na tle wybranych elementów hydrogeologii, geochemii śro- dowiska, geologii in Ŝynierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Składa si ę ona z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowane tre ści MGGP, a plansza B – nowe tre ści dotycz ące geochemii środowiska zapisane w warstwie informacyjnej „Ochrona po- wierzchni Ziemi”, a tak Ŝe w nowych warstwach informacyjnych: składowanie odpadów i system NATURA 2000. Przeznaczona jest ona głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych działa ń gospodarczych. Słu Ŝyć ma instytucjom, samorz ądom terytorialnym i administracji pa ństwowej w podejmowaniu decyzji dotycz ących gospodarki zasobami środowiska przyrod- niczego oraz planowania przestrzennego. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe mog ą stanowi ć pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych progra- mów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Mapa mo Ŝe te Ŝ by ć przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczno ści oraz w edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. Przy opracowaniu mapy wykorzystano materiały archiwalne zebrane mi ędzy innymi w Wydziale Ochrony Środowiska Podkarpackiego Urz ędu Wojewódzkiego, Urz ędzie Mar- szałkowskim, Starostwie Powiatowym w Tarnobrzegu, Urz ędach Gmin i Centralnym Archi- wum Geologicznym w Warszawie. Informacje archiwalne zostały zweryfikowane w trakcie przeprowadzonej wizji lokalnej. 3 Mapa posiada wersj ę cyfrow ą, a dane dotycz ące złó Ŝ surowców mineralnych zostały przedstawione w postaci kart informacyjnych, opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych złó Ŝ. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Baranów Sandomierski znajduje si ę pomi ędzy 21 o30’ a 21 o45’ długo ści geograficznej wschodniej i 50 o20’ a 50 o30’ szeroko ści geograficznej północnej. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Baranów Sandomierski na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrac- kiego (2000) 1 – granica prowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Mezoregiony Niecki Nidzia ńskiej: 342.28 – Niecka Połaniecka Mezoregiony Wy Ŝyny Kieleckiej: 342.34–35 – Góry Świ ętokrzyskie, 342.36 – Wy Ŝyna Sandomierska, 342.37 – Pogórze Szydłowskie Mezoregiony Kotliny Sandomierskiej: 512.41 – Nizina Nadwi śla ńska, 512.43 - Płaskowy Ŝ Tarnowski, 512.44 – Dolina Dolnej Wisłoki, 512.45 – Równina Tarnobrzeska, 512.46 – Dolina Dolnego Sanu, 512.47 – Równina Biłgorajska, 512.48 – Płaskowy Ŝ Kolbuszowski Pod wzgl ędem administracyjnym omawiany obszar le Ŝy we wschodniej cz ęś ci woje- wództwa podkarpackiego, na terenie 3 powiatów - tarnobrzeskiego, mieleckiego i kolbuszow- skiego. Z terenu powiatu tarnobrzeskiego obejmuje cz ęść terytorium miast i gmin Baranów 4 Sandomierski oraz Nowa D ęba. W powiecie mieleckim obejmuje cz ęś ci gmin Padew Naro- dowa, Tuszów Narodowy i fragment Mielca, natomiast w powiecie kolbuszowskim: Majdan Królewski i Cmolas. Obszar ten według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2000) nale Ŝy do pod- prowincji Północnego Podkarpacia, makroregionu Kotlina Sandomierska i le Ŝy w obr ębie trzech jego mezoregionów: Równiny Tarnobrzeskiej, Niziny Nadwi śla ńskiej i Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego (fig. 1). Najwi ększa cz ęść omawianego obszaru znajduje si ę w zasi ęgu Równiny Tarnobrze- skiej, fragment zachodni i północno zachodni poło Ŝony jest w obr ębie Niziny Nadwi śla ńskiej, natomiast południowy nale Ŝy do Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego. Równina Tarnobrzeska to monotonna równina, zbudowana z osadów rzecznych, uroz- maicona pasmami wydm. Powierzchnia równiny wznosi si ę 160-180 m n. p. m., opadaj ąc łagodnie ku zachodowi i północy. W północnej, brze Ŝnej cz ęś ci Równiny Tarnobrzeskiej wznosi si ę Garb Tarnobrzeski (182 m n.p.m.), oddzielaj ący j ą od współczesnej doliny Wisły. Nizina Nadwi śla ńska rozprzestrzenia si ę w dolinie rzeki Wisły, w obr ębie arkusza Ba- ranów Sandomierski od rejonu Czajkowej po Suchorzów. Wypełniaj ą j ą osady sto Ŝka napły- wowego Wisłoki oraz osady rzeczne i starorzecza, pod którymi le Ŝą utwory morskiego mio- cenu. Powierzchnia mezoregionu opada w kierunku północno wschodnim, od około 160 m n.p.m. w okolicach Czajkowej do około 151 m n.p.m. w rejonie Suchorzowa. Płaskowy Ŝ Kolbuszowski wznosi si ę około 30-60 m nad Równin ą Tarnobrzesk ą. Cha- rakterystyczne s ą gł ębokie wci ęcia erozyjne rzek Jamnicy i Smarkatej, spływaj ących z Płaskowy Ŝu. Podło Ŝe Płaskowy Ŝu stanowi ą iły trzeciorz ędowe, na których le Ŝą Ŝwiry kar- packie i tworz ące kulminacje terenu płaty moreny zlodowacenia Sanu. Denudowane wyso- czyzny Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego wyst ępuj ą na wysoko ściach od 190 m n.p.m. (Trela ń- ska Góra) koło Trze śni do 249,5 m n.p.m. (Królewskie Góry) na południe od Komorowa. Omawiany obszar znajduje si ę w sandomierskim regionie klimatycznym. Z reguły wy- st ępuj ą tu długie lata, a zimy nie s ą zbyt ostre, średnia roczna temperatura wynosi około 8,0ºC, a średnia miesi ęczna - najwy Ŝsza jest w lipcu 19ºC i najni Ŝsza w styczniu –4ºC. Okres wegetacyjny dla tego obszaru wynosi 210 do 220 dni ( średnia temperatura dobowa >5ºC), a okres intensywnego rozwoju ro ślin około 100 dni ( średnia temperatura dobowa >10ºC). Pokrywa śnie Ŝna zalega zwykle przez 60-80 dni. Ze wzgl ędu na rozkład opadów obszar obj ę- ty arkuszem nale Ŝy do rejonu w wi ększo ści umiarkowanie wilgotnego i wilgotnego. Roczna suma opadów wynosi od 600