Vår Dato.: 12.5.2020 Vår Ref.: Helge Kiland
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Vår dato.: 12.5.2020 Vår ref.: Helge Kiland Deres dato: 16.4.2020 Deres ref.: Ingunn Hellerdal Til: Bykle kommune ved Ingunn Hellerdal Frå: Faun Naturforvaltning ved Helge Kiland Faun notat 007 – 2020. Kommunedelplan for Hovden Aust – Vurdering for villrein og lirype 1 Innleiing I samband med oppstart av planarbeidet for kommunedelplan for Hovden Aust skal ein ha lagt føringar for vidare arbeid med detaljreguleringsplanar i området. Planområdet er på 1734 daa og består av område i reguleringsplan for Hovden Aust vedteke i 2010 og med eit nytt område BFR26 som kom som tillegg under førre rullering av kommuneplanen (Figur 1 og 2). Målet med planarbeidet er å avklare overordna infrastruktur for vatn og avløp, naturmiljø og friluftsliv og legge føringar for arbeid med detaljreguleringsplanar. Hausten 2019 utførte Faun ei registrering og vurdering av naturmangfaldet i planområdet m.a. med registreringar av rikmyrsindikatorar og moglege førekomstar av rikmyr (Våge og Kiland 2019). Det har seinare kome ønskje om å få supplert dette arbeidet med meir informasjon om villrein og lirype, og moglege konsekvensar for desse artane av nedbygging av leveområde og større aktivitet på Hovden. Planområdet ligg i hovudutfartsområdet for Hovden, med turløyper både for vinter og sommarbruk. I mars startar m.a. turrennet Hovden Tour herifrå og om hausten er det fuglehundprøver; den største over 3 dagar med 400 – 600 hundar. Planområdet grensar i nord til Byrtemannsbekken og Hovden landskapsvernområde. På andre sida av riksveg 9 ligg Vidmyr naturreservat og Lisletjønn naturreservat litt lenger nord. Influensområdet må i denne samanhengen reknast som nokså vidt, i og med at aktiviteten på Hovden også påverkar store område omkring, men med riksveg 9 som eit vandringshinder har det her vore naturleg å avgrense vurderinga til området aust for riksvegen. I avtale med Bykle kommune har Faun teke på seg å lage eit notat med grunnlag i eksisterande registreringar og intervju med folk som jaktar i området og som kjenner til rypebestanden og arealbruken til lirypa i nærområdet for kommunedelplanen. Det blir også gjort ei nærare analyse av villreinens arealbruk og trekkmønster basert på data frå Dyreposisjoner, som viser områdebruken til dyr som har vore utstyrt med GPS- sendarar. 2 Planområdet Asplan-Viak har laga ein kartapp for området der ein kan hente kart med forskjellig informasjon. Eit av karta viser turløyper i nærområdet (til planområdet), medan eit anna viser skiløyper vidare utover nærområdet. Faun Naturforvaltning AS Kontorstad: Fyresdal Næringshage Klokkarhamaren 6, 3870 Fyresdal Organisasjonsnummer: 984 731 604 [email protected] Bankgiro: 2801.08.26952 www.fnat.no Side 2 14.05.2020 BFR26 Figur 1. Kart over kommunedelplan Hovden Aust. Frå planprogram laga av Bykle kommune. Figur 2. Kart over skiløyper med utgangspunkt i planområdet. Frå kartapp Asplan Viak. Side 3 14.05.2020 3 Villrein På Hovden møtast Setesdal Austhei og Setesdal Ryfylkeheiane villreinområde. Dei to villreinområda har i dag felles forvaltning. Villreinnemnda for Setesdalsheiane har i tillegg ansvar for Våmur-Roan villreinområde lenger aust. Under arbeidet med Heiplanen blei arealbruken til reinen nærare kartlagt og det blei da laga kommunevise temakart over leveområdet til villreinen (figur 3). Figur 3. Temakart over villreinens arealbruk i Bykle kommune. Frå Heiplanen 2011. Frå 2006 til 2010 var det GPS merka 19 simler i Setesdal-Ryfylkeheiane og 10 simler i Setesdal Austhei (Strand mfl. 2011). For Setesdal Austhei viste Merkeprosjektet regelmessige trekk mellom vinterbeite i nord og sommarbeite og kalvingsområde i sør. Det er den tydelegaste sesongvandringa som er påvist hos villrein i Norge. Ei av hovedutfordringane her er at dyra må krysse fv. 45 ved Bjørnevatn under vår- og hausttrekket. Dei viktigaste vinterbeiteområda ligg nord i området, i Bykle aust for Hovden. På vestsida var det ikkje den same årstidsavhengige vandringa. Trekkområde nord for Hovden og ved Bjørnevatn var nemnt som særleg viktige. Setesdal Vesthei er sterkt fragmentert. Dei viktigaste vinterbeita er langs austsida av området, i traktene ved Roskreppfjorden og Brokke-Suleskardvegen (Strand mfl. 2011). I og med at det tidlegare bare var simler som var utstyrt med GPS hadde ein dårlege data for bukkane sin arealbruk. Side 4 14.05.2020 Bestandsplanen for Setesdal Austhei viser ein kraftig nedgang i felte dyr frå 2015 til 2018. Vinteren 2014/2015 rekna ein med at det var ei stamme på om lag 1600 dyr i Setesdal Austhei, medan vinterstamma i 2016 var nede i om lag 700 dyr. I Setesdal Vesthei (Setesdal-Ryfylkeheiane) har avskytinga dei siste åra vore meir stabil (figur 4). I 2019 var fellingskvoten for Setesdal Austhei 300 dyr. Figur 4. Felte dyr i Setesdalsheiane 1996 – 2018, frå bestandsplanen 2019 – 2023, Setesdal Austhei villreinutval. Merkeprosjektet har halde fram, og sidan 2010 har 16 bukkar og 47 simler vore utstyrt med GPS-sendarar. Posisjonane til reinen kan følgjast på nettsida Dyreposisjoner (www.dyreposisjoner.no). I 2019 blei det merka 4 simler i Setesdal Austhei, sjå figur 5 for oversyn over deira områdebruk Etter gjennomgang av GPS data frå 17 GPS merka simler i Setesdal Austhei i perioden frå 2011 til i dag, ser ein at nærområdet øst for Hovden og planområdet normalt blir bruka av reinen i frå oktober og fram til mars månad med nokre årlege variasjonar (Figur 5 og 6). Enkelte av reinane har vore nær planområdet i tida før jol, men ingen av dei merka simlene har vore heilt nede i hyttefeltet. Side 5 14.05.2020 Figur 5. Kart som viser GPS-data for perioden mars 2019-april 2020 for 4 simler merka i SA i 2019. Rørslene til reinen er registrert med intervall på 3 og 24 timar. Kjelde: Dyreposisjoner.no Figur 6. Kart som viser GPS-data frå 13 merka simler i SA i perioden 1.1.2011-1.4.2017. GPS-sendarane til dei merka simlene har vore aktive i ulikt tidsrom og i ulik lengde. Rørslene til dei merka dyra er illustrert med liner mellom kvart GPS-punkt, registrert med intervall på 3 og 24 timar. Frå Dyreposisjoner.no. Side 6 14.05.2020 Etter Dyreposisjoner å dømme synes det å vera sjeldan at reinsdyr flytter seg over riksveg 9. Det blir også stadfest av Statens Naturoppsyn (Peter Hermansen pers medd). Det er gjerne bukkar som dreg over, helst i området nærare Sæsvatn. Figur 7 syner områdebruken for 40 rein utstyrt med GPS i Setesdal Vesthei. Av desse er det bare to dyr som har kryssa Rv9 i perioden med GPS data. Det var to årsbukkar som kryssa vegen tilbake i 2011 og 2013. Den eine slo seg ned i Setesdal Austhei, medan den andre kryssa tilbake over Rv9 etter 4 dagar. Figur 7. Kart som viser GPS-data fra 24 simler og 16 bukkar i SV i perioden 1.1.2011-1.4.2017. GPS-sendarane til dei merka reinane har vore aktive i ulikt tidsrom. Rørslene til dei merka dyra er illustrert med liner mellom kvart GPS-punkt, som i hovudsak er samla inn med 3 timars- og 24 timars intervall. To årsbukkar (ID: 7184 og 12134) har kryssa Rv9 i perioden. Frå dyreposisjoner.no Ein betydeleg nedgang i villreinstamma i Setesdal Austhei frå 2015/2016 kan kanskje forklarast med utvandring til Setesdal Vest. Vinteren 2020 er det observert fleire dyr på austsida bare 2 – 300 m frå riksveg 9 (Birger Trydal). Denne vinteren har det vore mykje færre folk i området enn vanleg grunna restriksjonar under Korona epidemien. Det har også vore ekstra mykje snø på Hovden i vinter og nedising av beite tidlegare på vinteren (Petter Hermannsen, SNO). Frå og med vinteren 2020 har Statens Naturoppsyn også lagt inn observasjonar av villrein i Artsobservasjonar. Her er det registrert større flokkar i området Hartevassnutane og Bastogdalen aust for Hartevatn (120 dyr 20. januar 2020) og i Lislefjøddnuten og Lusekard i Valle kommune (180 dyr 16. april 2020). Side 7 14.05.2020 Figur 8, Hartevassnutane med Bastogdalen Villreinen er nasjonal ansvarsart for Norge og bestandsstatus for villrein er ein viktig indikator for nasjonale miljømål. Kommunane skal identifisere viktige verdiar for biologisk mangfald og ivaretake desse i sine arealplanar. Setesdalsheiane har status som 2 av 10 nasjonale villreinområde. Setesdal-Ryfylkeheiane har saman med Hardangervidda også status som europeisk villreinområde. For dei nasjonale villreinområda er det laga regionale planar, og Heiplanen er ein av desse planane. I nasjonalt villreinområde skal bygging ikkje tillatast, medan det i omsynssone villrein normalt bare skal kunne søkast om spreidd bustad, fritids- eller næringsbygg. For andre og større utbyggingstiltak blir det stilt krav om konsekvensutgreiing. I konsekvensutgreiinga skal det leggast særleg vekt på den samla belastninga for villreinen og omsynet til reinens langsiktige arealbehov. Side 8 14.05.2020 Figur 9. Heiplanen, godkjent av Miljøverndepartementet 14.6.2014. Planområdet er vist med svart stipla line. Villreintrekk er også lagt inn i Naturbase (figur 10). Side 9 14.05.2020 Figur 10. Villreintrekk henta frå Naturbase (www.naturbase.kart.no) 4 Lirype Hovden er kjent som eit svært godt rypeområde og blir mykje bruka både til jakt og fuglehundprøver. På Hovden har det i fleire år vore utført linjetaksering med hund før fuglejakta, som del av Rypeprosjektet i Agder. Resultata er lagt inn i Hønsefuglportalen og kan hentast ut der. Dei fyrste åra var det særleg vestsida av riksveg 9 som blei taksert, men dei siste 3 åra har det også vore gjennomført takseringar på austsida. Takseringane skjer etter førehandsdefinerte linjer med takseringslag som består av 2 – 3 personar og 2 – 4 hundar. Framgangsmåten er skildra i kurskompendium for taksering av hønsefugl (Kjønsberg og Pedersen 2016). Det er vel kjent at lirypepopulasjonane svingar kraftig frå år til år. Men over eit lengre tidsrom ser det likevel ut til at det har vore ein langvarig negativ trend, der talet på felte ryper er blitt meir enn halvert i Side 10 14.05.2020 Norge (figur 11).