Ruhun Ve Bedenin Gıdası: Geçmişten Günümüze Müzik Ve
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Koç EM ve ark. DERLEME Ruhun ve Bedenin Gıdası: Geçmişten Günümüze MAKALE Müzik ve Tıp Esra Meltem Koç1 Duygu Ayhan Başer 2 Rabia Kahveci2 Adem Özkara2 ÖZ Sanat ve tıp ilişkisi ve sanatın önemli bir kolu olan müziğin insan hayatındaki önemi yadsınamaz. Müzik sadece bir sanat değil, aynı zamanda insan hayatının her döneminde önemli yeri olan bir kavramdır; zihinde ve vücutta olumlu etkileri vardır. Günümüze kadar birçok medeniyet kendi sosyal ve kültürel düzeyine göre müziğin sağlık üzerine olan etkisini keşfetmiş; müzik, ritm ve dansı pek çok konuda kullanmışlardır. Bu makale ile tarihsel pencereden müzik ve tıbbın ilişkisini değerlendireceğiz. 1Ankara Mamak Toplum Sağlığı Anahtar Kelimeler: Müzik, Terapi, Tarih Merkezi, Aile Hekimliği Uzmanı, Ankara. 2Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği, Ankara. Yazışma Adresi: Uz. Dr. E. Meltem Koç Mamak Toplum Sağlığı Merkezi, Ankara Tel: +90 312 369 69 95 Email:[email protected] Nutrition of the Soul and Body: Music and Medicine from Past to Present Geliş Tarihi: 19.11.2014 ABSTRACT Kabul Tarihi: 19.09.2015 The relationship of art and science and the importance of music that is an important branch of art in human life is undeniable. Music is not only as an art but also as a concept that takes place in every period of human life and has healing effects on mind and body. Many civilizations discovered the effects of music on health according to their social and cultural level Konuralp Tıp Dergisi and made use of music, rhythm and dance in many subjects. With this e-ISSN1309–3878 article, we will evaluate the relationship between art and medicine from [email protected] [email protected] historical perspective. www.konuralptipdergi.duzce.edu.tr Keywords: Music, Therapy, History Konuralp Tıp Dergisi 2016;8(1):51-55 51 Koç EM ve ark. GİRİŞ Ses; aralarında uyum bulunan titreşimler Aslı Yunanca olan müzik kelimesi olarak tanımlanmaktadır ve pek çok canlı tarafından “musica” sözcüğünden gelmektedir. Birçok iletişim için kullanılmaktadır. Daha geniş anlamda araştırmacıya göre Musica’nın etimolojisi muse-şifa bir ritm, tempo ve ahengi çağrıştıran canlı veya dağıtan peri veya melek anlamına gelmektedir. cansız sistemlerin çıkardığı seslere kâinatın veya Türkçede müzik yerine musiki kelimesi de tabiatın musikisi denilebilir (rüzgâr sesi, akan su kullanılmaktadır. Eski Yunanlılara göre her türlü veya kıyıya vuran dalganın sesi, kuş cıvıltıları vs).3 erdemin kökeni olan müzik ruhun arındırılması ve Bu bakış açısıyla müzik insanın yaratılmasıyla eğitilmesinde önemli bir rol almaktadır. “Paignio” birlikte hep var olan ve yaşamın her döngüsünde bu dönemde hastalıklardan ve dertlerden ona eşlik eden hayatın vazgeçilmez bir parçasıdır. kurtulmayı sağlayan neşe ve sevinç içeren şarkılara Başka bir deyiş ile de müzik, birtakım duygu ve verilen isimdir. Apollon’un oğlu, eski Yunan düşünceleri belli kurallar çerçevesinde uyumlu müzisyeni Orpheus’un lir adı verilen bir çalgı seslerle anlatma sanatıdır (1,2). çaldığı bilinmektedir. İnanışa göre lir insanların Yapılan çalışmalar çocukların melodik sıkıntılarını, dertlerini gideren bir çalgıdır. Tıbbın ritimleri algılama ve hatırlama, bir bestedeki babası sayılan Hippocrates’ in de 2400 yıl önce, yükselen ve alçalan ses tonlarını fark etme ve hastaları ilahiler eşliğinde tapınağa götürdüğü tempo değişikliklerini algılamada özel bir bilinir. Xenokrates, Hipocrate, Asclepiade, Colinos yetenekleri olduğunu göstermektedir (2,3). İnsan ve Areteus, Cacleius, Theofraste, tıbbi tedaviden fayda hayvanlarla yapılan bu tür bilimsel çalışmalarla görmeyen hastalarda müzik tedavisini kullanmıştır müziğin canlı organizmalar üzerindeki fiziksel ve (8-12). psikolojik etkileri incelenmektedir. Yapılan M.Ö. 9. yüzyılda yaşayan Yunan şairi çalışmalar yoğun bakım hastalarında müzik Homeros yazmış olduğu Odyssiea adlı eserinde, tedavisinin hastalarda ağrı şiddetini ve müziğin kanamaya karşı iyi geldiğini iddia etmiştir. anksiyetelerini azalttığını, gevşemeyi sağladığı Ayrıca ameliyatlarında müziği kullanarak, etkili gözlenmiştir. Arya ve arkadaşlarının primigravid olduğunu göstermiştir. M.Ö. 585–500 yıllarında, sağlıklı hamileler ile yaptığı bir randomize yaşayan filozof ve matematikçi Pythagoras, kontrollü çalışmada antenatal dönemde müziğe umutsuzluğa düşen ve çabuk öfkelenen hastaları maruz kalan yenidoğanların davranışlarının önemli tedavi edebilmek için çeşitli yollar araştırmıştır. derecede ve olumlu etkilendiği belirlenmiştir (4,5). Bunun için farklı melodiler ile tedavi fikrini öne Son yıllarda geliştirilen fonksiyonel sürmüştür. Aesculape ise sağırlığın tedavisi için manyetik rezonans (MR) görüntüleme ve Pozitron trampet kullanmıştır. Yunanlıların büyük Emisyon Tomografisi (PET) görüntüleri müziğin filozoflarından olan Sokrates’in öğrencisi Platon’ beyin ve merkezi sinir sistemi üzerindeki etkilerinin da (Eflatun) M.Ö. 400 yıllarında ahenk ve ritimle daha yakından izlenmesinin yolunu açmış ve müziğin ruhun derinliklerine etki ederek kişiye “nöromüzik” teriminin tıp literatürüne girmesine hoşgörü ve rahatlık sağladığından bahsetmektedir neden olmuştur (4). Müziğin ruh ve beden (8,10,11). üzerindeki tedavi edici özelliğinin hipotalamik Xenokrates, akıl hastalarını at pituatuar adrenal aksta yaptığı modülasyon sonucu kemiklerinden veya içi boşaltılmış bir çeşit bitki serum dehidroepiandrosteron, epinefrin, sapından yapılmış aletlerle musiki çalarak tedavi interleukin–6 ve kortizol gibi diğer stres hormon ediyordu. M.S. 5. yüzyılda Afrikalı bir hekim olan konsantrasyonlarındaki belirgin azalmalarla ilişkili Caeleius Aurelianus, kronik hastaları tedavi etmek olabileceği düşünülmektedir. Müziğin rahatlatıcı için obua çalmayı öneriyor ve özellikle bazı bazı özellikleri inflamatuar markerlarda azalma ve psikiyatrik hastalıklarda müziğin etkili olduğunu bağışıklık sisteminin doğal öldürücü hücrelerin savunuyordu. Celsus ve Areteus, Roma’da müziğin aktivasyonlarının geliştirilmesi gibi biyokimyasal ruhu rahatlatıp yatıştırdığını ve ruh hastalarını ölçülebilir stres azaltıcı etkileri ortaya çıkmaktadır tedavi etmede faydalı olduğunu belirtmiştir. Eski (6,7). Roma’da müziğin sara, histeri, böcek sokmaları, İnsanlık tarihinin her döneminde yer alan mikrobik hastalıklar, konuşmama ve ağrılar için müziğin insan sağlığı üzerine çok olumlu etkilerinin kullanıldığı bazı kaynaklarda yazılı olarak gözlenmesi tarih boyunca müzik ile tedavinin her belirtilmiştir. Özellikle histeri hastalarının flüt ile toplumda yaygın olarak kullanılmasına neden tedavi edildiğine dair yazılı kaynaklar olmuştur. Müziğin tedavi amacıyla kullanıldığı en bulunmaktadır. Roma hekimlerinden eski medeniyetlerin başında Sümerler, Babiller, Asclepiades’in psikiyatrik hastalıkların tedavisinde Asurlar, Şamanlar, Çinliler, Eski Mısır ve müzik terapisini kullandığı da bilinmektedir (8). Yunanlılar gelmektedir. Milattan sonra sahne alan Eski Mısır’da hastalara tedavi öncesinde Endülüs, Emevi, Selçuklu ve Osmanlı dönemi müzik dinletilir, böylece hastaların tedavi öncesinde İslam coğrafyası şifahanelerinde müzik farklı ruhsal büyük bir güç kazandıkları düşünülürdü. Ayrıca ve bedensel rahatsızlıkların tedavisinde yaygın doğum sırasında da müziği kullandıkları olarak kullanılmaktaydı (8,9). bilinmektedir. Meşhur Çin filozofu Konfüçyus Konuralp Tıp Dergisi 2016;8(1):51-55 52 Koç EM ve ark. “müzik ile insanlar arası ilişkilerin düzeldiğini, 2. Rehavi makamı: İnsana beka (sonsuzluk gözlerin parladığını, kulakların keskinleştiğini, fikri) verir. kanın hareketi ve dolanımının sakinleştiğini” ifade 3. Kuçek makamı: İnsana hüzün ve elem ederek müziğin insan vücudu üzerindeki etkilerine verir. dikkati çekmiştir. Çin toplumunda gür ses veren 4. Büzürk makamı: İnsana havf (korku) verir. “Lo” isimli gong kötü cinleri ve ruhları hastanın 5. Isfahan makamı: İnsana hareket kabiliyeti, yanından uzaklaştırdığı inancı ile hastalara iyi güven hissi verir. olmaları için çalınırdı (8,10). 6. Neva makamı: İnsana lezzet ve ferahlık Türklerde müzik kültürü, Türk tarihi kadar verir. eskiye dayanmaktadır. Yaklaşık 6000 yıldan daha 7. Uşşak makamı: İnsana gülme hissi verir. uzun süreye dayanan bir geçmişten söz 8. Zirgüle makamı: İnsana uyku verir. edilmektedir. Türk tarihinde Altay Türk kültürü 9. Saba makamı: İnsana cesaret, kuvvet M.Ö. 3000’li yıllardan başlayarak Türk müzik verir. kültürünün temellerini oluşturmuştur ve göçler 10. Buselik makamı: İnsana kuvvet verir. sayesinde kültür dört bir yana yayılmıştır. Türkler 11. Hüseyni makamı: İnsana sükûnet, rahatlık üflemeli, vurmalı, telli çeşitli müzik enstrümanları verir. kullanmışlardır.12 Bunlardan kopuz veya saz Orta 12. Hicaz makamı: İnsana tevazu (alçak Asya döneminde iyi ruhları çağırıp kötü ruhları gönüllülük) verir. uzaklaştırdığına inanılan, tedavi edici kabul edilen İbni Sina musikiyi, Farabi’nin eserlerinden bir çalgıdır. Davullar hasta tedavisinde ve dini öğrenip tıp mesleğinde uyguladığını, Kitabü-ş Şifa törenlerde özellikle ölüler, ruhlar, cinler ve perilerle adlı eserinde “Tedavinin en iyi yollarından, en irtibat kurarak hastaları tedavi ettiğine inanılan etkililerinden biri hastanın akli ve ruhi güçlerini “şamanlar (trans ustaları)” tarafından kullanılmıştır arttırmak, ona hastalıkla daha iyi mücadele etmek (12,13). için cesaret vermek, hoşa gider hale getirmek ona Altay, Kırgız, Kaşgar Türklerinde, dansı en iyi musikiyi dinletmek ve onu sevdiği insanlarla ve müziği hastalıkların tedavisinde kullanan biraraya getirmektir” diyerek belirtmiştir (12,13). “Baskı” ve “Kam” adı verilen hekimler vardı. Bu Safiyuddin Urmevi, 13.yüzyılda