Uluborlu Alâeddin Camii

Özet al›flmam›z, Isparta ‹li Uluborlu ilçesi eski yerlefliminde yer alan Alâeddin Camii üzerine, bir tan›t›m ve belgeleme niteli¤indedir. Eski Uluborlu, Ortaça¤dan Cumhuriyetin ilk Ç y›llar›na kadar önemli bir yerleflim yeridir. Alâeddin Camii, mevcut kitabe ve kaynaklara göre; XIII. yüzy›lda infla edilmifltir. Yap›; XX. yüzy›l›n bafllar›nda ç›kan bir yang›n sonras›nda büyük ölçüde zarar görmesiyle, yöre halk› taraf›ndan yeniden infla ettirilmifltir. Yap› planlama aç›s›ndan; kuzey- güney do¤rultusunda, dikdörtgen bir mekân kurgusuna sahiptir. Harim k›sm›, üç sah›na ayr›l›p orta sah›nda, dairesel ve oval biçimli kubbeler, yan sah›nlarda ise dairesel formda küçük kubbeler yer almaktad›r. Süslemeleri, XIX.-XX. yüzy›l bezeme anlay›fl›nda, yöresel tarzda yap›lm›flt›r. Anahtar Kelimeler: Uluborlu, Alâeddin Camii, XIX.-XX. Yüzy›l Osmanl› Mimarisi

Uluborlu Alâeddin Mosque Abstract Alâeddin Mosque; Uluborlu Castle, located outside the old city walls in Uluborlu in Isparta. Old Uluborlu, from the middle ages to the early years of the Republic is an important settlement area. The ruins that remain from these periods are important determining factors for the settlement of Uluborlu. According to the available inscription and resources, Alâeddin Mosque was built in XIII. Century. The structure that existes today was rebuild by the local people after fire, in the early XX. Century. in terms of the type of Structure-planning, it has the north-south direction in a rectangular space. Harim part, divided into three sections, and the in middle sahn, there are circular and oval form of domes, in right and left sides, there are small domes. XIX.-XX. Century in the sense of decoration, was presented in the local style. Yrd. Doç. Dr. fievki DUYMAZ Key Words: Uluborlu, Alâeddin Mosque, XIX.-XX. Century Süleyman Demirel Üniversitesi Ottoman Architecture Fen-Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü Ö¤retim Üyesi - 65 - VAKIFLAR DERG‹S‹

G‹R‹fi Seleukoslar›n eline geçmifltir (Komisyon 2003:528). Bu dönemde, Uluborlu s›n›rlar› içinde Apollonia Isparta ‹line ba¤l› ilçe merkezi olan antik kenti kurulmufltur. Kent büyük ihtimalle Uluborlu’nun; kuzeyinde Dinar, do¤usunda Senirkent, güneyinde Atabey, Gönen ve bat›s›nda Seleukos Kral› Seleukos I (M.Ö. 312–280) taraf›ndan Keçiborlu ilçeleri bulunmaktad›r (Çizim 1). Kentin kurulmufl olmal›d›r. Apollonia, Strabon’da (1993:62) yak›n ça¤daki ilk yerleflimi, Toros kollar›n›n uzant›s› Frigya, Ptolomaios’da Pisidia flehri olarak ad› geçer. olan Kap› Da¤›’n›n eteklerine, 1950 y›l›ndan sonra Kentin eski ismi Stephanus Byzantinus taraf›ndan ise flimdiki Uluborlu Ovas›’na tafl›nm›flt›r (Komisyon Mordiaeum veya Margium olarak kaydedilmifltir. 2003:530, Türk Ansiklopedisi 1983:508, Anonim Apollonia, Roma ‹mparatorluk dönemi (M.Ö. 27- 1982:3505-3509). M.S.395) sikkeleri üzerinde ve yaz›tlarda kendini Likya ve Trakyal›lar›n kolonisi olarak gösterir Uluborlu’nun, güneybat›s›nda Pupa, güney- (Komisyon 2003:529). do¤usunda fiehir çaylar›, güneyinde fialgaml›k ve Halkal› dereleri ile do¤usunda Su Uçan, Akçay M.Ö. l88 y›l›nda Roma ordusuna yenilerek flelaleleri, De¤irmen deresi, bat›s›nda ‹leyda¤› çay›, Apameia Bar›fl›n› imzalayan Seleukoslar, Toroslara kuzeyinde yer alan K›z›ldere ve Dereköy çaylar› belli kadar olan k›s›mdan çekilmifller ve bölge Romal›lar bafll› akarsular›d›r (http://tr.wikipedia.org/wiki/ taraf›ndan Bergamal›lara b›rak›lm›flt›r. M.Ö. l88–133 Uluborlu,_Isparta). Pupa Çay› üzerinde 1977 y›l›nda y›llar› aras›nda Bergama Krall›¤›’n›n elinde bulunan Uluborlu ve 1995 tarihinde ‹leyda¤› Barajlar› bölge; M.Ö. l30’da Romal›lar taraf›ndan ele kurularak sulama amaçl› kullan›lmaktad›r. Isparta’ya geçirilerek, M.Ö. 102–49 y›llar› aras›nda Kilikya 65 km. uzakl›ktaki ilçenin merkez nüfusu 5.900 ve Eyaleti içine al›nm›fl, daha sonra Asya Eyaletine çevresiyle toplam nüfusu 13.248’dir (Komisyon ba¤lanm›flt›r. M.Ö. 39 y›l›nda Galat Kral› Amyntas›n 2003:530). kontrolüne giren bölge M.Ö. 25 y›l›na kadar bu durumda kalm›fl, daha sonra Galatia eyaleti içine Uluborlu, tarih boyunca birçok uygarl›¤›n al›nm›flt›r. Apollonia, Roma ‹mparatorlu¤u’nun M.S. hâkimiyeti alt›na girmifltir (Ramsay 1961, Anonim 395 y›l›nda parçalanmas›yla Do¤u Roma 1982:3050-3615, Komisyon 2003:528-529, Demirdal ‹mparatorlu¤u (Bizans) s›n›rlar› içinde kalm›flt›r 1968:20-38, Böcüzade 1983:47). Kentin bulundu¤u (Demirdal 1968:28-38, Komisyon 2003:529). bölge içerisinde yer alan di¤er ilçelerin mevcut tarihi geçmifline bak›ld›¤›nda, Uluborlu tarihini yaklafl›k Uluborlu tarihsel süreç içerisinde; Apollonia, M.Ö. 5000’li y›llara kadar götürmek mümkündür. Mordiaum (Ayvalar Memleketi), Mardion, Margion, Ancak, çevrede varl›¤› bilinen höyükler ve kal›nt›lar Mardiaion, Sozopolis (Zosimus isimli papazdan al›r) bulunmas›na ra¤men, arkeolojik araflt›rmalar ve ve Türk hâkimiyetinde de Borgulu, Burgulu, Borulu, bilimsel çal›flmalar›n yeterince olmamas› kentin, tarih Uluborlu adlar›yla bilinir (Ramsay 1961:446-448, öncesine ait bilgilerini yetersiz k›lmaktad›r. Demirdal 1968:60-62). Uluborlu’nun bulundu¤u bölge, Hitit metinlerinde Pitaflfla olarak geçer. Hititler, Frigler, 1- ‹lk Türk Yerleflmesinden Günümüze Lidyal›lar ve Persler zaman›nda bölge; sadece siyasal Uluborlu olarak el de¤ifltirmifl fakat tam olarak ele geçirilememifltir. Bölge, M.Ö. 334–323 tarihleri VII. yüzy›ldan itibaren Anadolu’ya yap›lan aras›nda Büyük ‹skender’in kontrolüne girmifl ve ‹slam ak›nlar›nda Abbasilerin etkinli¤i M.Ö. 323 y›l›nda ‹skender’in ölümünden sonra gözlenmektedir. Bizans s›n›r boylar›na yerleflen ve haleflerinden, Seleukos ve Lysimakhos aras›nda gaza anlay›fl›n› icra eden Müslümanlar daha sonraki yap›lan Kurupedion Savafl› (M.Ö. 281) sonucunda dönemlerde yerleflik hale gelmeye bafllam›fllard›r. - 66 - SAYI 32

XI. yüzy›lda Türklerin Anadolu’yu fethi öncesi, nedeniyle, Isparta ve çevresinde Anadolu Isparta ve çevresi Bizans yerleflimi olarak karfl›m›za beyliklerinden Hamido¤ullar›, bölgenin yönetimini ç›kmaktad›r. XII. yüzy›ldan itibaren de bölgede ele geçirir (Böcüzade 1983:18-29, Kofo¤lu 2006:95- Türklerin ak›nlar› söz konusudur (Turan 1993a:171, 142). Feleküddin Dündar Bey döneminde; önce Türk dönemi Uluborlu için bkz.: Aksarayi 2000:24, Uluborlu, arkas›ndan da E¤irdir beylik merkezi 103, ‹bni Bibi 1996:26-28, 89, 142, 148, 238, ‹bni olmufltur (Demirdal 1968:46, Kofo¤lu 2006:143- Bibi 1941:228, 254, 259, Gordlevski 1988, Anonim 197). Hamido¤ullar› k›sa sürede; Burdur-Gölhisar, 1982:3521-3523, 3586, Kofo¤lu 2006, Demirdal Korkuteli ve Antalya’ya kadar s›n›rlar›n› geniflletir. 1968, Böcüzade 1983, Akda¤ 1959, Ar›kan 1988, Bundan sonra, beylik iki koldan ilerlemeye bafllar. Cahen 1994, Tu¤lac› 1985:296, Can 1998, Y›ld›z Dündar Bey, E¤irdir ve çevresinde Hamido¤ullar›n›, 2000, Uzunçarfl›l› 1995). kardefli Yunus ise, Antalya ve çevresinde Tekelio¤ullar› Beyli¤inin hakimiyetini bafllat›r Uluborlu, 1074 y›l›nda Büyük Selçuklu Sultan› (Karaca 2002:39-40). Sonraki süreçte, Hamido¤ullar› Melikflah taraf›ndan Anadolu’nun fethinde Beyli¤i ile Konya ve çevresinde yer alan görevlendirilen Süleyman fiah ile Bizans ‹mparatoru Karamano¤ullar› Beyli¤i aras›nda, toprak konusunda VII. Mihail aras›nda yap›lan anlaflma ile Selçuklu mücadeleler bafllar (Anonim 1982:3521). egemenli¤ine girmifltir. Ancak, bu yörelerdeki Büyük Selçuklu egemenli¤i uzun süreli olmam›flt›r. Çünkü XIV. yüzy›l bafllar›nda güçlenen Hamido¤ullar›, Anadolu’da mevcut birçok beyli¤e göre daha etkin Bizans’›n güçlü savunmas› ve Haçl› seferleri bir konumdad›r. 1314 y›l›nda Anadolu’ya gelen sebebiyle burada Türk egemenli¤i tam olarak ‹lhanl› valisi Emir Çoban, Anadolu Beyliklerine sa¤lanamam›flt›r (Komisyon 2003:529). ‹lhanl› egemenli¤ini kabul ettirmek ister. Bu 1176 Miryakefalon/Karam›kbeli Savafl›’ndan do¤rultuda, ba¤l›l›¤›n› bildiren beylerden biri de sonra Anadolu’yu kesin olarak yurt edinen Türkler, Dündar Bey’dir (Kofo¤lu 2006:169-170). 1324 kal›c› yerleflme siyasetinin do¤al bir sonucu olarak y›l›nda bölge valisi olan Temürtafl (Demirtafl), bask›lar›n› artt›r›rlar. Bölgede Bizans’›n etkinli¤i beyli¤in üzerine do¤ru harekete geçince, Dündar Bey k›r›l›nca, Sultan II. ‹zzeddin K›l›ç Arslan zaman›nda Antalya’ya gider ve yakalanarak öldürülür (Emecen Isparta çevresi ele geçirilir (Turan 1993b:695-696) ve 1999:195). Böylece, bölgeyi yönetimi alt›na alan 1182’de I. G›yaseddin Keyhüsrev bölgeye Melik Temürtafl, Antalya’n›n yönetimini de Dündar Bey’in olarak tayin edilir (Baykara 1990:58). ye¤eni Mahmud Bey’e b›rak›r. 1327’de vali 1207 y›l›nda Sultan I. G›yaseddin Keyhüsrev, Temürtafl’›n ‹lhanl› yönetimiyle iliflkileri bozulup Antalya’n›n fethini gerçeklefltirdikten sonra bölge Memlükler’e s›¤›nmas›yla, bölgenin idaresi tekrar yönetimini Subafl› Mübarizeddin Ertokufl’a b›rak›r H›z›r Bey’in baflkanl›¤›nda Hamido¤ullar›’na geçer (Turan 1993a:284, Baykara 1990:45). Bundan sonra (Komisyon 2003:65, Kofo¤lu 2006:197-210). Ertokufl’un Antalya, Isparta ve çevresinde 1328 y›l›nda H›z›r Beyin ölümüyle birlikte gerçeklefltirdi¤i faaliyetleri, bölge tarihi aç›s›ndan bafllayan kar›fl›kl›klar nedeniyle Hamido¤ullar› son derece önemlidir. s›ras›yla; Necmeddin ‹shak, Muzaffereddin Mustafa, 1243 Köseda¤ Savafl› yenilgisi sonras› Mo¤ol Hüsameddin ‹lyas, Kemaleddin Hüseyin Beyler istilas›n›n getirdi¤i olumsuz etkiler, Isparta ve taraf›ndan yönetilmifltir (Do¤an 2008:28-29, Kofo¤lu çevresinde de kendini gösterir. Yönetimdeki zay›fl›k, 2006:210-277). yeni oluflumlar› beraberinde getirir ve ülkede kendi Hüseyin Bey; Karamano¤ullar›’n›n beylik hâkimiyetlerini kuran Beylikler Devrini bafllat›r. üzerindeki bask›s›n› kald›rmak için Osmanl›lardan Mo¤ol istilas› sonras› ortaya ç›kan otorite bofllu¤u yard›m ister ve bu yard›m karfl›l›¤›nda da; Yalvaç, - 67 - VAKIFLAR DERG‹S‹

fiarkîkaraa¤aç, Beyflehir, Akflehir ve Seydiflehir Madalyas›na sahip ilçe olma unvan›na sahip olmufltur yörelerini Osmanl›lara satar (Emecen 1999:195). (Demirdal 1968:59, Komisyon 2003:530). Ayr›ca, 1389 y›l›ndaki Kosova Savafl›’nda Osmanl›lara yard›m amac›yla askeri birlik gönderildi¤i de bilinmektedir (Uzunçarfl›l› 1995:51). 2- Kentsel Geliflim 1390 y›l›nda Karamano¤ullar›’n›n üzerine yürüyen Türk egemenli¤inde; eski adlar› “Borgulu, Y›ld›r›m Bayezid’in bu topraklar›n tamam›n› almas›, Burgulu, Borulu” ve günümüzde Uluborlu olarak Isparta ve çevresinin de kesin bir flekilde Osmanl› adland›r›lan ilçe, önemli bir merkez olmufltur yönetimine girmesini sa¤lam›flt›r. 1391’de de (Demirdal 1968:62-64). Kemaleddin Hüseyin Bey’in ölmesiyle; Kaynaklardan edindi¤imiz bilgilere göre, Hamido¤ullar› Beyli¤i sona ermifltir (Kofo¤lu Selçuklular döneminde kentte; on üç medrese 2006:257-286, Emecen 1999:196). aç›lm›fl, baz› flehzadeler Uluborlu’da ikamet 1402 Ankara Savafl› sonras› Anadolu’da etmifllerdir. I. Alâeddin Keykubad’›n o¤lu flehzade yaflanan Fetret Devrinde beyliklerin yeniden Rükneddin’in, Uluborlu’da öldü¤ü ve buraya canlanmas›yla, bölge tekrar Karamano¤ullar› defnedildi¤i bilinir. Mezar›n›n yan›nda kendi ismiyle Beyli¤i’nin yönetimine girer (Uzunçarfl›l› 1995:316). an›lan bir medrese infla edilmifltir (Turan 1993a:409- 1415 y›l› Çelebi Mehmed (1413–1421) döneminde 410, Demirdal 1968:45-46). K›rflehir dolaylar›nda Isparta ve çevresi yeniden Osmanl›lara ba¤lan›r. bafllayan Babai isyan›ndan kaçan Ahi’lerin bir k›sm› Ancak, k›sa bir süre sonra tekrar yönetim Uluborlu’ya gelip yerleflmifllerdir. Bunlara ait baz› Karamano¤ullar›’n›n eline geçmifltir. Bu dönemden türbeler ve Arapc›k ad›yla an›lan bir çeflme sonra, özellikle II. Murad (1421–1444) devrinde günümüze kadar gelmifltir. Anadolu Selçuklular› bölge Karamanl›-Osmanl› mücadelesi içerisinde sonras› Hamido¤ullar› Beyli¤i’nin idaresine giren kal›r. Sultan II. Murad; aradaki sorunlar›n giderilmesi Uluborlu, on y›l kadar beyli¤in baflflehri olmufltur. ve önceden al›nan topraklar›n geri verilmesiyle Kent, Osmanl› döneminde Anadolu Eyaletinin Karamano¤lu ‹brahim Bey’e, beyli¤in bafl›nda bir kazas› olarak yap›land›r›lm›flt›r. Uluborlu, Yavuz kalmas› için izin verir. Bu geliflmelerden sonra, XVI. Sultan Selim (1512–1520) devrinde düzenlenen yüzy›l bafllar›na kadar Isparta ve çevresinde önemli Taksimat-› Memalik-i Osmaniye’de, Hamit ilinin 21 bir siyasal de¤iflim olmaz (Komisyon 2003:64-65, kazas›ndan beflincisi olarak gösterilmektedir Kofo¤lu 2006:293-297). (Demirdal 1968:59, Komisyon 2003:530). Osmanl› Devletinin gerileme ve çöküfl XV. yüzy›l Timur istilas› sonras› Uluborlu dönemlerinde merkezi otoritenin zay›flamas› Kalesi y›kt›r›l›nca, buran›n önemi azal›p Eski nedeniyle bölge bir çok alandaki geliflmelerden uzak Uluborlu bu kale çevresinde geliflmifltir. XV.-XVI. kal›r; hatta Anadolu’nun birçok yerinde gerçekleflen yüzy›llarda kentte, 20 mahalle yer al›p bunlardan isyan ve ayaklanmalarda bunda rol oynar. biride H›ristiyan mahallesidir. XVI. yüzy›l›n ikinci Milli Mücadele döneminde Uluborlu’da; yar›s›nda ise, Hamit Sanca¤›n›n en kalabal›k ülkenin kurtuluflu için kurulan derneklerin flubeleri yerleflimi oldu¤u ifade edilir (Ar›kan 1988:53-54). aç›lm›fl ve fiili olarak milli mücadeleye girilmifltir. Uluborlu, Tanzimat’tan sonra yap›lan taflra Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin yönetim reformu sonras›, 1867’de Konya Vilayetine kurulmas›yla birlikte, I. Dünya ve Kurtulufl ba¤l› Isparta Sanca¤›nda yer alan bir kazad›r. 1877, Savafl›nda Anadolu’nun kurtuluflu için mücadele 1892 ve 1903 y›llar›ndaki idari taksimatta kent veren Uluborlu, Türkiye’de en çok ‹stiklal durumunu muhafaza etmifltir. Uluborlu’da; 1869 y›l› - 68 - SAYI 32 kay›tlar›nda 13, 1892’de ise 19 mahalle ile 11 köy Lisesi yer almaktad›r (Res.2). Do¤usunda; Roma, ismi yer almaktad›r (Anonim 1982:3523). Bizans, Selçuklu ve Osmanl› dönemlerinde 1892 Konya Vilayet Salnamesine göre kentte; 6 kullan›lm›fl Uluborlu kalesi bulunur (Res.3). camii, 18 mescit, 8 türbe, 3 han, 2 hamam, 11 Güneyinde; Cirimbolu Deresi olarak adland›r›lan medrese, 4 Müslim 1 gayr-i Müslim okulu, 1 Rum meyilli arazi üzerinde, Türk dönemi yerleflimine ait Ortodoks kilisesi mevcuttur. Bunlar›n d›fl›nda yer birçok yap› kal›nt›s› yer almaktad›r. Anadolu alan sosyo-ekonomik anlamdaki yap›lar›n çoklu¤u Selçuklu, Hamido¤ullar› Beyli¤i ve Osmanl› ise kentsel geliflimin bu dönemdeki önemini ortaya dönemlerine ait bu yap›lardan; Sallanan Minare, koymaktad›r (Anonim 1982:3525, ayr›ca kentsel Garg›l› Lala Pafla Medresesi, Baltabey Hamam›, geliflim aç›s›ndan vak›f hizmetleriyle ilgili olarak Karabey Hamam›, Aslanl› Çeflme, Büyük Çeflme ve bkz.: Akdemir 2005:109-137). Muhittin Çeflmesi örnek gösterilebilir (Camii çevresindeki yap› örnekleri için bkz: Do¤an 2008, XIX. yy sonu ve XX. yy. bafllar›ndaki nüfus Demirdal 1968, Komisyon 2003). Kuzeyinde ise; say›mlar›yla Uluborlu’nun demografik yap›s› genifl aç›k bir avlu ile meyilli bir arazi üzerinde eski hakk›nda bilgiler mevcuttur. Kaynaklarda nüfusun; evler ve Uluborlu yeni yerleflimi yer almaktad›r 1831’de 4.960, 1869’da 7.626, 1877’de 7.571, (Res.4). 1882’de 7.813, 1893’de ise 15.054 oldu¤u ifade edilmektedir. Mevcut say›mlarda gayr-i Müslim Kaynaklarda, “Cami-i Uluborlu” (Ar›kan nüfusun 1/10’u kadar oldu¤u gözlenmektedir 1988:142), Alâeddin Camii olarak adland›r›lan yap›; (Anonim 1982:3523-3525). halk aras›nda “Ulu Cami” veya “Cami-i Kebîr” 1760 senesinden itibaren kaza merkezi oldu¤u olarak da bilinir (Uzunçarfl›l› 1929:234, Böcüzade belirtilen kentte, 1827 y›l›nda belediye teflkilat› 1983:96, Köse 1935:175). Yap›n›n ilk inflas›, I. kuruldu¤u belirtilmektedir (Komisyon 2003:532). Alâeddin Keykubad (1220–1237) döneminde olup hala bu isimle an›lmaya devam edildi¤ini de 1911 y›l›nda ç›kan büyük bir yang›nda zarar göstermektedir. gören kale etraf›ndaki eski Uluborlu yerleflimi terk edilmifl ve 1935 y›l›ndan itibaren de günümüz yerleflimi ortaya ç›kar (Demirdal 1968:114-115). 2- Yap›yla ‹lgili Kaynaklar Isparta iline ba¤l› bir ilçe olan Uluborlu’da; Yap›yla ilgili kaynaklara bak›ld›¤›nda, genel Güreflyeri, Kabaa¤aç, Pazar, Toprakl›k, Taflköprü ve Zincirli mahalleleri bulunmaktad›r. tan›t›ma yönelik olarak yap›lan çal›flmalar›n d›fl›nda özgün bir araflt›rmaya rastlanmam›flt›r. Yap›n›n tarihsel aç›dan de¤erlendirilmesinde; birinci el ULUBORLU ALÂEDD‹N CAM‹ kaynak olarak kitabeleri, ikinci el kaynak olarak da 1- Yap›n›n Yeri ve Ad› bölgeyle ilgili yap›lm›fl olan siyasi tarih, monografik çal›flmalar ile tezler yer almaktad›r. Alâeddin Camii; Isparta ‹li, Uluborlu ilçesi, Uluborlu Kalesi surlar› d›fl›nda kalan Türk dönemi Eski Uluborlu yerlefliminde, yüksek bir tepe üzerinde Kitabeleri: Yap›da; minare kaidesi, girifl kap›s› genifl bir düzlükte infla edilmifltir (Res.1). Yap›n›n; üzeri, harim k›sm›ndaki tafl›y›c› ayak üzerinde kuzey ve güneyinde yüksek, meyilli bir arazi pandandifteki madalyon ve Uluborlu Halk E¤itim mevcuttur. Bat›s›nda; Osmanl› Dönemine ait Bülbül Merkezi’nde korunan kitabe ile birlikte toplam dört (Alemdar) Camii ve Uluborlu Cumhuriyet Anadolu kitabe bulunur. - 69 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Minare Kaidesindeki Kitabe: Kuzey cephede Mesud’un üzerine olsun bulunan minarenin girifl kap›s› üzerinde sivri kemerli Allah’›n rahmetine muhtaç zay›f kulun 1 bir nifl yüzeyinde yer al›r (Demirdal 1968:88) saltanat›n› Allah ebedi k›ls›n (Res.5). Yaklafl›k 84cm.X 90cm. boyutlar›ndaki kitabe levhas›n›n yüzeyinde mermer üzerine sülüsle Hac emiri, sahillerin kumandan› Ömer’in yaz›lm›fl befl sat›rl›k onar›m kitabesidir (Erdinç o¤lu Bedreddin 680/1281 y›l›nda bu tamiri yapt›. 1999:112-117, Böcüzade 1983:96)2: Kuzey Girifl Kap›s›ndaki Kitabe: Kuzey cephe girifl kap›s›nda yer alan onar›m kitabesidir (Res.6). Kitabe; 140 cmX80 cm boyutlar›nda mermer üzerine, on sat›rla, celi sülüs hatt›yla yaz›lm›flt›r (Erdinç 1999:154-159). Trankripsiyonu: ⁄afil olma âkil ol dinleyin ey ›rk-› Güzin Vatand›r ma’bedin imân çal›flmak ey ehl-i din Alâaddin-i Selçukdan mükemmel bir yâdigârd›r Trankripsiyonu: Kazâen yand› bu ma’bed seneler old› hazin Ve enne’l-mesâcide lillâhi felâ ted’ü ma’allahi Bin üç yüz yigirmi yediden beri hep halk-› kazâ ehadâ Sarf-› himmet ettiler hakkâ hezârân âferin Emera bi-imâreti hâze’l- mescidi’l-câmi’l- mübâreki fi eyyâmi devleti’s- sultâni’l- a’zam Devr-i Cumhuriyyetin nakdine-i âsâr›n› Z›llu’llâhi fi’l-âlem g›yâsü’d-dünyâ ve’d-din Gördi k›smen halk›m›z yapd›lar hem pek dil- Mes’ud b. Keykavus niflin Halleda’llâhü devletehu el-abdü’z-zaif el- Cevheriden buldun ammâ yâ ç›kar seyyâl-i zâr muhtâc ilâ rahmeti rabbihi U’budu’llâhe cemîan “fedhuluhâ hâlidin” El-latif Bedrü’d-din Ömer b. Emirü’l-hâc Tercümesi: melikü’s-sevâhil fi sene semânin Ey seçkin ›rk›n insanlar› dinleyin gafil olmay›n, ve sitte mie. ak›ll› olun. Tercümesi: Ey din ehli kifliler mabedimiz olan vatana çal›flmak imand›r. Mescidler flüphesiz Allah’›nd›r. Öyleyse orada, Allah ile beraber baflkas›na ibadet etmeyin3 Bu eser Selçuklu Sultan› Alâaddin’den çok Bu mübarek camiin imar›n› büyük sultan, mükemmel bir hat›rad›r. hükümdarl›¤› zaman›nda emretti. Ne yaz›k ki bir kaza sonucu bu mabed yanm›fl ve Cihanda Allah’›n gölgesi din ve dünyaya gönüller hüzünle dolmufltur. yard›mc› Keykavus’ün o¤lu Bin üç yüz yirmi yediden beri bu kazan›n halk›

1 Kitabe; 1909’da ç›kan yang›n öncesi, bat› giriflinde iken 1929 y›l›nda yap›n›n yeniden inflas›nda minaredeki yerine konulmufltur. 2 Kitabe metninde tam olarak bir tamir faaliyetinden söz edilmese de, bani isminden sonra zikredilen “Ömer o¤lu Bedreddin” ibaresi, araflt›rmac›lar›, kitabenin onar›m kitabesi oldu¤u düflüncesine sevk etmifltir. 3 Kur’ân-› Kerîm, Cin Suresi 18. ayet. - 70 - SAYI 32

Allah için bu mabede ilgilerini hiç El-melik efl-flehid Tu¤rulflah b. K›l›çarslan dâme esirgemediler, kendilerine binlerce teflekkür olsun ikbaluhe fi Receb sene Cumhuriyet devrinin gözle görünür eserlerini tis’a ve ›flrin ve site mie Halk›m›z k›smen gönlüne hofl gelecek flekilde Tercümesi (Demirdal 1968:86-87, Köse yapm›fllard›r. 1935:175): Cevheri tarihten (y) harfini ç›kararak bu eserin Bu cami, büyük sultan, azametli, flahlar flah›, tarihini düflürdük Allah’›n yeryüzündeki gölgesi, din ve dünya yücesi, Hepiniz Allah’a ibadet edin “ve ebediyen ülkeler fatihi Keyhüsrev o¤lu Keykubad’›n saltanat› cennete girin” günlerinde, K›l›ç Arslan’›n flehid o¤lu Melik Tu¤rulflah’›n alim ve adil k›z› ‹slam’›n ve 1345/1926–27 Müslümanlar›n safveti, dünya ve dinin berrakl›¤› - Halk E¤itim Merkezindeki Kitabe: Allah ikbalini daim k›ls›n - Melike ‹smet’in mal›ndan Kaynaklardan edindi¤imiz bilgilere göre kitabe, (ve onun ad›na) infla edildi. 629 senesinin Receb Caminin özgününde kuzey kap›s› üzerinde iken, ay›nda (M.1231) H.1327/M.1909 yang›n› sonras› k›smen tahrip olmufl Pandantifteki Kitabe: Daire biçimli madalyon ve korumaya al›nm›flt›r. Befl sat›rl›k kitabe, içerisinde, Hüseyin yaz›s›n›n ortas›nda “Mehmed 70cmX1m boyutlar›nda mermer üzerine sülüs karakterde yaz›lm›flt›r (Demirdal 1968:86, Köse Nuri 1351” (1932–1933) ibaresi, sanatç› kitabesi 1935:175, Uzal 2006:50-52, Y›ld›r›m 1999:23-24)4: olarak karfl›m›za ç›kar (Res.7). Bu, hattat ismi ve yaz›m tarihidir. Uluborlu’ya en yak›n ilçe olan Senirkent’te bulunan H›d›r Çelebi (Pazar) Camiinde de bu ismin ayn› flekilde geçmesi, Mehmed Nuri’nin bu y›llarda bölgede çal›flan hat sanatç›s› oldu¤unun bir göstergesidir5. Yaz›l› kaynaklara göre yap›yla ilgili olarak; XVI. yüzy›ldan XIX. yüzy›la kadar olan döneme ait baz› kay›tlara Baflbakanl›k Osmanl› Arflivi’nde rastlan›r. Bu kay›tlar; tapu tahrir, vakfiye, onar›m ve görevlendirmeler gibi çeflitli konularda karfl›m›za Trankripsiyonu: ç›kmaktad›r (Ar›kan 1988:142, Akdemir 2005:112- Benâ hezel-mesecidi’l- Mübareke fi eyyâmi 116, Demirdal 1968:251). devleti’s-sultan El- a’zamü flahinflahi’l-muazzam zillullahi fi’l- 3- Yap›m Tarihi, Banisi, Yap›n›n Geçirdi¤i alemi De¤ifliklikler ve Onar›mlar Alaad’dünya ve’d-din ebu’l-feth Keykubad b. Keyhüsrev ve min mâ’le’l- Mevcut kitabeler ve kaynaklardaki veriler incelendi¤inde Uluborlu Alâeddin Camii; meleketi’l-alimeti 629H./1231M. tarihinde, II. K›l›ç Arslan’›n torunu ve El-adiletü Ismetü’d-dünya ve’d-din safvetü’l- Tu¤rul fiah’›n k›z› Melike-i Adile taraf›ndan ‹slam ve’l-müslimine benet yapt›r›lm›flt›r. Melike-i Adile, Alâeddin Keykubat’›n

4 Kitabenin, ‹smet Pafla okulunda korundu¤u, k›r›k ve yanm›fl k›s›mlar›n onar›larak yaz› bütününün ortaya ç›kar›ld›¤› ifade edilir. 5 Mehmet Nuri Alt›ntabak (1878–1954), Ispartal›d›r. - 71 - VAKIFLAR DERG‹S‹ amcas›n›n k›z›d›r. Osman Turan (1993a:266) ise 2- D›fl Tasvir yap›n›n; 625H/1227M’de Mugiseddin Tu¤rul fiah’›n Kuzey cephede, son cemaat yeri, türbe, minare k›z› taraf›ndan infla ettirildi¤ini ifade eder. ve kütüphane k›s›mlar› yer al›r (Res.8). Son cemaat Camii günümüze XX. yüzy›l yap›s› olarak yerinin girifl k›sm›; iki sütun üç kemer aç›kl›¤›yla yans›r. Kaynaklara göre yap›n›n, ilk inflas›ndan oluflturulmufl, sütunlar birbirlerine ve duvarlara Bursa bugüne kadar geçirmifl oldu¤u onar›m ve tarz› kemerlerle ba¤lanm›flt›r. Bu birim ayr›ca; ana yenilemeleri flu flekildedir: mekâna girinti fleklinde, iki yan› kapal› ve harim Minare kaidesinde yer alan kitabeye göre; 1281 k›sm›nda bulunan mahfelin uzant›s› biçiminde y›l›nda tamir (Böcüzade 1983:96)6, 1652 y›l›nda oluflturulmufltur Son cemaat yeri güney duvar›nda iki eflraftan Vahap Kad› ad›nda biri taraf›ndan onar›m mihrabiye ve dört pencere bulunmaktad›r. Burada yer (Komisyon 2003:196), bir arfliv belgesine göre; 1780 alan girifl kap›s›; bas›k kemerli olup, hemen üstünde y›l›nda kapsaml› bir onar›m ve yenileme7, ana girifl kitabe yer almaktad›r (Res.9). Bu birimin üstünde ise kap›s› üzerinde yer alan kitabeye göre; 1926–27 kad›nlar mahfili bulunur. Kuzey do¤u köflede sivri y›l›nda halk taraf›ndan onar›m (Erdinç 1999:154), iç kemerli aç›kl›kla türbeye girifl k›sm› yer al›r (Res.10). mekân tafl›y›c› ayaklar›n birindeki pandantifte Kuzey bat› köflede minare ve yan›nda, günümüzde bulunan madalyon içerisindeki yaz›ya göre; 1932–33 kütüphane olarak adland›r›lan dikdörtgen planl› yap› y›l›nda da s›va ve süslemelerin yenilendi¤i ifade mevcuttur. Kuzey cephede ayr›ca; genifl bir avlu ve edilmektedir (Komisyon 2003:196)8. Bu kay›tlar›n flad›rvan bulunmaktad›r (Res.11). d›fl›nda camiin; 1944’de çat›s› onar›lm›fl, 1969 Minare, kuzeybat› yönde camiye bitiflik olup y›l›nda Vak›flar Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan genel kübik kaide, silindirik gövdeli ve tek flerefeli biçimde onar›ma (Y›ld›r›m 1999:27) tabi tutulup bugüne yer al›p düzgün tafllarla infla edilmifltir (Res.12). kadar da ilgili kurumlarca gerekli bak›m ve Minarenin kaide k›sm›nda, merdivenlerle ç›k›lan ve onar›mlar› yap›lm›flt›r. kademelendirilmifl sivri kemerli girifl, bas›k kemerli kap› bulunmaktad›r. Camii çat›s›n›n bafllang›ç seviyesine kadar yer alan kaidede, nifl yüzeyindeki TANIM kitabesi yer al›r. Minare gövdesi, tu¤ladan yap›lm›fl 1- Plan ve koruma amac›na yönelik metal halkalarla desteklenmifltir. fierefe altl›¤›, befl s›radan oluflan Yap› planlama aç›s›ndan; kuzey-güney testere difli formundad›r. Bunun üzerinde ise flerefe, do¤rultusunda dikdörtgen bir mekân kurgusuna petek ve külah k›sm› bulunur (Res.13). sahiptir. Harim k›sm› üç sah›na ayr›l›p orta sah›n daha genifl tutulmufltur. Orta sah›nda, yan sah›nlara Do¤u cephede, üstte befl altta dört sivri kemerli göre daha büyük çapta bir ana kubbe ve iki oval pencere dizisi bulunur. Alt pencere dizisinin kubbe bulunmaktad›r. Do¤u-bat› ve güney k›s›mlarda ortas›nda ibadet mekân›na girifli sa¤layan kap› yer iç mekân› oluflturan duvarlar ve aç›kl›klar, kuzeyde al›r (Res.14). Kap›n›n kuzeyinde yer alan pencere, ise son cemaat yeri, minare, kütüphane, türbe eyvan kad›nlar mahfiline girifl olarak düzenlenmifltir. Bat› birimleri mevcuttur. Üç girifle sahip yap›da dört cephede, çift s›ra pencere düzenlemesi yans›t›r. Alt yönde aç›kl›klar mevcuttur (Çizim 2). s›rada üç, üst s›rada dört sivri kemerli pencere yer

6 Kitabe k›sm›n›n çözümlenmesinde; ilk infla ve onar›m hakk›ndaki görüflleri mevcuttur. 7 B.O.A., Cevdet Evkaf, 27/fi /1194 (1780), Dosya No:175, Gömlek No:8736, Belgeye göre; yap›n›n oldukça harap oldu¤unu ve ilk inflas›ndan o güne kadar bir onar›m yap›lmad›¤› vurgulanm›flt›r. Tamir için, baflkentle yaz›flma sonras›, Hassa mimarlar›ndan Abdullah ve Mehmed halifeler görevlendirilmifltir. Ayr›ca belgede, tamirat› yap›lacak yerler, ihtiyaçlar ve bütçe hakk›nda bilgiler yer almaktad›r. Bu konuda ayr›ca bkz.: Akdemir 2005:114. 8 Bu onar›m›n, 1932 y›l›nda Hac› Nuri Alt›ntabak taraf›ndan yap›ld›¤› ifade edilir. - 72 - SAYI 32 al›p yaklafl›k eksende sivri kemerli girifl kap›s› sülüs hatla Kelime-i Tevhid yaz›l›d›r (Res.25)9. bulunur (Res.15). Güney cephe ise di¤er cephe 4- Malzeme ve Teknik kurgusuna sahip olup altta ve üstte dörder sivri kemerli pencere yer al›r (Res.16). Yap›da; kesme tafl, moloz tafl, tu¤la, devflirme, ahflap ve metal malzeme kullan›m› mevcuttur. Camii 3- ‹ç Tasvir duvar örgüsünde; kuzey cephede düzgün kesme tafl, Ana ibadet mekân› olarak yer alan harime, üç di¤er cephelerde moloz örgü tafl ve pencerelerde yönden girifl aç›kl›¤› bulunup iç mekan üç sahna düzgün kesme tafl kullan›lm›flt›r. Minarenin gövdesi, ayr›lm›flt›r (Res.17). Üç sah›nl› dikdörtgen planl› yatay istifle tu¤la ile örülmüfl olup kaidesi tafl yap›da, alt› adet sütun üst örtüyü tafl›maktad›r. Üst malzeme ile yap›lm›flt›r. örtü; d›fltan k›rma çat› içten kubbeyle örtülüdür. Orta Devflirme malzeme, muhtemelen yak›nda sah›nda; merkezde alt› sütunun tafl›d›¤› dairesel bulunan Apollonia antik yerlefliminden getirilmifltir. formda bir kubbe (Res.18), do¤u ve bat›daki yan Bu malzemeler; duvar yüzeylerinde rastgele, minare sah›nlarda ise yine dairesel formda dörder küçük kaidesindeki merdivenlerde ise, düzgün bir biçimde kubbe yer al›r. Mihrab›n yer ald›¤› güney ve giriflin kullan›lm›flt›r. Güney cephede, yap›n›n temelini yer ald›¤› kuzey bölümünde de, iki oval kubbe oluflturan k›s›mda ise yer yer devflirme malzeme bulunmaktad›r (Res.19). Kubbeye geçifl, pandantiftir. kullan›m› göze çarpar (Res.26). Tafl›y›c› ayaklar, birbirlerine ve duvara kemerlerle ba¤lanmaktad›r (Res. 20). Ahflap malzeme; minber, üst örtü ve pencerelerde metal malzeme ise; son cemaat Kuzeydeki kad›nlar mahfili; harimi böler gibi yerindeki girifl korkuluklar›, pencere flebekeleri, çat› görünse de ana ibadet mekân›n›n bütünlü¤ünü ve minare aleminde kullan›lm›flt›r. bozmad›¤› gözlenir. Bu mahfilin alt›nda, giriflin bat› ve do¤usunda müezzin mahfili oluflturulmufltur 5- Süsleme (Res.21). Kad›nlar mahfili; son cemaat yerinin ‹ç mekânda yo¤un olarak yaz› süsleme yer al›r. üzerinde ayr› bir birim olarak infla edilmifl ve do¤u Bitkisel ve geometrik süslemeler genelde kubbeler ile cepheden de bir girifli bulunmaktad›r (Res.22). kemer yüzeylerinde görülüp kal›p bask› Güney duvarda bulunan mihrap; kuflatma, tekni¤indedir. bezeme fleridi ve nifl k›sm› olmak üzere üç bölüm Harimin orta sah›ndaki dairesel formdaki kubbe halinde tasarlanm›flt›r. Kuflatma fleridi, bafll›kl› sütun göbe¤inde; celi sülüs hatla yaz›lm›fl daire madalyon fleklindedir ve üzerinde taç formu mevcuttur. Bezeme içerisinde sekiz tane aflere-i mübeflflere (sahabi) ismi fleridinde, celi sülüs hatla Ayete’l-Kürsi yaz›l›d›r. Nifl yer almaktad›r. Bu kifliler; Zübeyr b. El-Avvam, Sa’d k›sm› ise; içbükey dairesel formda, sütunçelerin b. Ebi Vakkas, Ebu Ubeyd b. Amir el-Harrâc, Said b. tafl›d›¤› sivri kemer ile bitkisel ve yaz› bezemesinin Zübeyr, Abdurrahman b. Avf, Talha b. Ubeydullah ile yer ald›¤› al›nl›k fleklinde oluflturulmufltur. Mihrap Bilâl Habefli ve Ebu Hanife’dir. Bu kubbenin nifli içerisinde de; bitkisel, perde ve sarkan kandil pandantiflerinde; dairesel formlu madalyon motifi bezemesiyle oluflturulmufl kompozisyon içerisinde, celi sülüs hatla yaz›lm›fl; Yâ Alim, Yâ bulunmaktad›r (Res.23). Gafur, Yâ Halim, Yâ fiekur ibareleri yer al›p tafl›y›c› Minber, sade bir flekilde düzenlenmifltir. ayaklar›n kemer yüzeylerinde ise; celi sülüs hatl› Mihrab›n bat›s›nda yer al›p, yap› ölçe¤inde mihrap madalyonlar içerisinde, dört büyük halife ile gibi belli ölçülere sahiptir (Res.24). Ahflap Hasaneyn isimleri yaz›l›d›r. Bunlardan, Hüseyin malzemeden yap›lan minberin girifl al›nl›¤›nda celi yaz›s›n›n ortas›nda Muhammed Nuri 1351 ibaresi yer

9 Yaz› sonunda düflülen 1351H./1932–1933 M. tarihinin, pandandifte yer alan madalyon içerisindeki tarihle ayn› olmas› nedeniyle; Mehmed Nuri taraf›ndan yaz›ld›¤›n› düflündürmektedir. - 73 - VAKIFLAR DERG‹S‹ almaktad›r. Bu ibare hattat ismi ile bezemenin yap›m olur. Ancak, plan kurgusu ve kubbe sistemi aç›s›ndan tarihidir. klasik dönem aray›fllar› sezilmektedir. Süsleme Mihrab› kuflatan d›fltan ikinci fleritte, celi sülüs özellikleri; dönemin taflra anlay›fl›n›n bir ifadesi karakterde Ayete’l- Kürsi yaz›l›d›r. Mihrab›n fleklinde ele al›nabilir. Asl›nda bu anlay›fl›n, tüm yap› üzerindeki iki pencere aras›nda da, celi sülüs ölçe¤inde var oldu¤unu söylemek de mümkündür. Bu karakterde Allah ve Muhammed ibareleri yer oluflumda; halk›n be¤enisi, mevcut flartlar, usta ve almaktad›r. sanatç› etkisinin oldu¤unu söyleyebiliriz. Minberin girifl al›nl›¤›nda, celi sülüs hatla, Kelime-i Tevhid yaz›s› bulunur. KAYNAKÇA Kad›nlar mahfilinde yer alan pandantiflerde; Akda¤, M. (1959). Türkiye’nin ‹ktisadi ve ‹çtimai Tarihi, I, Allah’a yakar›fl› ifade eden celi sülüs hatla yaz›lm›fl, Ankara: T.T.K. Yay›nlar›. Yâ Deyyân, Yâ Subhan, Yâ Hannân, Yâ Mennân Akdemir, M. S (2005). Osmanl› Arfliv Belgelerine Göre Uluborlu’daki Vak›f Hizmetleri. Aray›fllar, (13), Isparta: ibareleri yer almaktad›r. 109–137. D›fl cephede süsleme; son cemaat yeri Anonim (1982). Isparta, Yurt Ansiklopedisi, 1982/5, mihrabiyelerindeki perde ve kandil motifi ile tavan ‹stanbul:3505–3615. k›sm›nda yer alan bitkisel bezeme, kitabelerdeki yaz› Ar›kan, Z. (1988). XV-XVI. Yüzy›llarda Hamit Sanca¤›, süsleme ve pencerelerin kemer seviyesinde dolaflan ‹zmir: Ege Üniversitesi Yay›nlar›. birbirine paralel iki s›ra halindeki sade düz Aksarayi, K. M. (2000), Müsâmeretü’l-Ahbâr, (Çev.: silmelerden ibarettir. Silmeler, cephe hareketlili¤ine Mürsel Öztürk), Ankara: T.T.K. Yay›nlar›. yönelik unsur olarak göze çarpar. Baykara, T. (1990). Anadolu’nun Selçuklular Devrindeki Sosyal ve ‹ktisadi Tarihi Üzerinde Araflt›rmalar, ‹zmir: Ege DE⁄ERLEND‹RME VE SONUÇ Üniversitesi Yay›nlar›. Uluborlu kent dokusu içerisinde en erken Böcüzade, S. S. (1983). Kuruluflundan Bugüne Kadar tarihli minare kitabesiyle yer alan Alâeddin Camii; Isparta Tarihi, (Çev: Suat Seren), ‹stanbul: Serenler Yay›n› tarihi, konumu ve mimari biçimlenifli aç›s›ndan Cahen, C. (1994). Osmanl›lardan Önce Anadolu’da bölgenin önemli yap›lar›ndan biri olma özelli¤ine Türkler, ‹stanbul: E Yay›nlar›. sahiptir. XIII. yüzy›lda bölgedeki Türk yerleflmesinin Can, H. (1998). Uluborlu’nun Dünü Bugünü, Isparta. dini mimarideki kayna¤› olarak karfl›m›za ç›kan yap› Demirdal, S. (1968). Bütünüyle Uluborlu, ‹stanbul: Acar özgün de¤ildir. Mevcut yap›, XX. yüzy›l bafllar›nda Matbaas›. tekrar infla edilmifltir. Alâeddin Camii; eski kent Do¤an fiaman, N. (2008). Isparta’da Selçuklu ve Beylikler dokusunda, yüksek bir tepede, genifl bir düzlük Dönemi Mimarisi, Isparta: Isparta Valili¤i ‹l Kültür ve Turizm Müdürlü¤ü Yay›nlar›. üzerinde dikdörtgen mekân kurgusu anlay›fl›nda planlanm›flt›r. Yap›; tek minareli, üç yönden girifli Emecen, F. (1999). Isparta, T.D.V. ‹slam Ansiklopedisi, 1999/19, ‹stanbul: Diyanet Vakf› Yay›nlar›, 194–200. olan, içten kubbeli, d›fltan k›rma çat› örtüye sahiptir. Erdinç, Ü. (1999). Isparta ve ‹lçelerinde Bulunan Selçuklu Süsleme; yo¤un olarak iç mekânda yaz› ve bitkisel Beylikler ve Osmanl› Dönemi Yap›tlar›n›n Kitabeleri, bezeme olarak yer al›r. (Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi), ‹zmir: D.E.Ü. Sos. Bil. 1909 y›l›ndaki yang›n yap›n›n milad› Enst. Gel. Türk El San. Anasanat Dal›. niteli¤indedir. Bu yang›n sonras› yeniden infla edilen Gordlevski, V. (1988). Anadolu Selçuklu Devleti, yap›, bütünüyle bu dönem mimari özelliklerini (Çev.:Azer Yaran), Ankara: Onur Yay›nlar›. tafl›maktad›r. ‹bni Bibi (1941). Anadolu Selçuki Devleti Tarihi, (Çev. M. Nuri Gençosman-F. Nafiz Uzluk), Ankara. Yap›n›n, Osmanl› son dönem mimari ‹bni Bibi (1996). El Evamirü’l-Ala’iyye Fi’l-Umuri’l- unsurlar›yla karfl›laflt›r›ld›¤›nda; dönemin baflkent Ala’iyye (Selçuk-name) II, (Çev.: Mürsel Öztürk), Ankara: ekollü yap›lar›yla birebir benzeflmesini aramak yanl›fl T.T.K. Yay›nlar›. - 74 - SAYI 32

Karaca, B. (2002). XV. ve XVI. Yüzy›llarda Teke Sanca¤›, Türk Ansiklopedisi (1983). Uluborlu, 1983/32, Ankara: Isparta: Fakülte Kitabevi. 508. Kofo¤lu, S. (2006). Hamido¤ullar› Beyli¤i, Ankara: T.T.K. Uzal, F. H. (2006). Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Yay›nlar›. Döneminde Uluborlu, (Yay›nlanmam›fl Y. Lisans), Isparta: Komisyon (2003). Isparta 2003, Ankara: Isparta Valili¤i Yay›n›. S.D.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya Vilayet Salnamesi (1317 (1901). Konya: Konya Uzunçarfl›l›, ‹. H. (1929). Anadolu Kitabeleri, II, ‹stanbul. Vilayet Matbaas›. Uzunçarfl›l›, ‹. H. (1995), Osmanl› Tarihi, 1995/1, Ankara: Köse, N. (1935). Hamidelinde Eski Eserler: Uluborlu T.T.K. Yay›nlar› Kitabeleri, Ün Dergisi, 1935/I (13), 175. Y›ld›r›m, ‹. (1999). Anadolu Selçuklular›, Hamito¤ullar› ve Ramsay, W.M. (1961). Anadolu’nun Tarihi Co¤rafyas›, (Çev.: Mihri Pektafl), ‹stanbul: M.E.B. Yay›nlar›. Osmanl› Dönemi Isparta Camileri, (Yay›nlanmam›fl Yüksek Strabon (1993). Antik Anadolu Co¤rafyas›, (Çev.: Adnan Lisans Tezi), ‹stanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Pekman), ‹stanbul: Arkeoloji ve Sanat Yay›nlar›. Enstitüsü, ‹slam Tarihi ve Sanatlar› Anabilim Dal›.

Tu¤lac›, P. (1985). Osmanl› fiehirleri, ‹stanbul: Milliyet Y›ld›z, F. (2000). Anadolu Selçuklular›’n›n Uluborlu Yay›nlar›. Denizli Uç Beyli¤i, (Yay›nlanmam›fl Yüksek Lisans Tezi), Turan, O. (1993a). Selçuklular Zaman›nda Türkiye, Konya: S.Ü. Sos. Bil. Enst. ‹stanbul: Bo¤aziçi Yay›nlar›. Turan, O. (1993b). K›l›ç Arslan II, ‹slam Ansiklopedisi, http://tr.wikipedia.org/wiki/Uluborlu,_Isparta 1993/6, ‹stanbul: M.E.B. Yay›nlar›, 688-703. (06.03.2009).

- 75 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Çizim 1: Uluborlu Haritas› ( Kadir Temurçin)

Resim 1: XX. Yüzy›l bafllar›, Eski Uluborlu ve Alâeddin Camii (Isparta Müze Arflivi)

- 76 - SAYI 32

Resim 2: Alâeddin Camii, genel görünüm

Resim 3: Eski Uluborlu yerleflim alan›, güneybat›dan Alâeddin Camii ve Kale

- 77 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Resim 4: Kuzey, Uluborlu Günümüz Yeni Yerleflimi

Resim 5: Minare Kaidesi, Kitabe, ayr›nt›

- 78 - SAYI 32

Resim 6: Kuzeydeki kap›, kitabe

Resim 7: Harim, Kubbe, Pandantif, kitabe

- 79 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Çizim 2: Uluborlu Alâeddin Camii, Plan (V.G.M. Arflivi, 11.09.1979, Çizen: Filiz O¤uz)

- 80 - SAYI 32

Resim 8: Kuzey Cephe, genel görünüm

Resim 9: Kuzey Cephe, girifl kap›s› - 81 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Resim 10: Kuzey Cephe, Türbe Girifli

Resim 11: Kuzey Cephenin önü, flad›rvan - 82 - SAYI 32

Resim 12: Minare

Resim 13: Minare, ayr›nt› - 83 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Resim 14: Do¤u ve Kuzey Cepheler

Resim 15: Bat› Cephe - 84 - SAYI 32

Resim 16: Güney ve bat› cepheler

Resim 17: Harim, güney duvara bak›fl - 85 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Resim 18: Harim, Orta Kubbe

Resim 19: Mihrap önü, kubbe - 86 - SAYI 32

Resim 20: Harim, sütun, ayr›nt›

Resim 21: Harim, Kuzey duvara bak›fl, mahfiller - 87 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Resim 22: Do¤u Cephenin, Kad›nlar Mahfili Girifli

Resim 23: Mihrap - 88 - SAYI 32

Resim 24: Minber

Resim 25: Minber, ayr›nt› - 89 - VAKIFLAR DERG‹S‹

Resim 26: Güney Duvar›, malzeme ayr›nt›

- 90 -