Maria WONS Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Tczewie The Local Sanitary and Epidemiological Station in Tczew, POLAND e-mail: [email protected] THE QUALITY OF DRINKING WATER IN THE COMMUNE GNIEW Summary This paper presents an assessment of the quality of water intended for human consumption, which as the only one of the basic components of the environment fits with the definition of food. Water quality analysis was based on the test results of the groundwater in the cities and villages Gniew in the years 2007-2012. In the analyzed period, usually in excess of the permissible standard physicochemical parameters were: turbidity, color, iron, manganese and ammonium. In the water from the Grand Walichnowy uptake a fluoride anomaly was found, which was of natural origin. Key words : drinking water, quality, organic food, turbidity, color, iron, manganese, ammonium, research, Poland JAKO ŚĆ WODY DO SPO ŻYCIA W GMINIE GNIEW Streszczenie W pracy przedstawiono ocen ę jako ści wody do spo życia przez ludzi, która jako jedyny z podstawowych komponentów środowiska mie ści si ę w definicji żywno ści. Analiz ę jako ści wody przeprowadzono na podstawie wyników bada ń wód podziemnych w obszarze miasta i gminy Gniew z lat 2007-2012. W analizowanym okresie najcz ęś ciej przekraczaj ącymi dopuszczaln ą norm ę parametrami fizykochemicznymi były: mętno ść , barwa, żelazo, mangan i jon amonowy. W wodzie z uj ęcia Wielkie Walichnowy stwierdzono anomali ę fluorkow ą, która była pochodzenia naturalnego. Słowa kluczowe : woda do spo życia, jako ść , żywno ść ekologiczna, m ętno ść , barwa, żelazo, mangan, jon amonowy, badania, Poland 1. Wst ęp źródeł wody o najwy ższych parametrach jako ściowych, co nale ży głównie do dostawcy wody [7]. Ekologiczne produkty żywno ściowe uznaje si ę coraz Celem pracy była ocena jako ści wody do spo życia przez cz ęś ciej za gwarantuj ące wysok ą jako ść żywieniow ą, na ludzi na przykładzie miasta i gminy Gniew poło żonej które wpływaj ą głównie warunki środowiskowe, w tym i w regionie Doliny Dolnej Wisły na obszarze powiatu jako ść wód. tczewskiego. Woda, jako jedyny z podstawowych komponentów środowiska mie ści si ę w definicji żywno ści, z tego te ż 2. Materiał i metody bada ń wzgl ędu musi by ć bezpieczna dla zdrowia. Oznacza to, i ż powinna spełnia ć kryteria okre ślone w przepisach polskich Analizowanym obszarem była gmina miejsko-wiejska [5], które s ą zgodne ze standardami Unii Europejskiej [1] Gniew, która poło żona jest w powiecie tczewskim w oraz uwzgl ędniaj ą zalecenia WHO. W Polsce sprawy województwie pomorskim, licz ąca 15 953 mieszka ńców. zwi ązane z jako ści ą wody do spo życia przez ludzi reguluje Jej powierzchnia geodezyjna wynosi 194 km 2, a najmniej Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2007 r. mieszka ńców (118) w tej gminie ma miejscowo ść Cierzpice Najlepsz ą metod ą zapewniaj ącą bezpieczn ą wod ę jest (tab. 1). przede wszystkim ochrona jej źródeł, która powinna by ć W pracy przedstawiono ocen ę jakości wody do spo życia rozwi ązaniem preferowanym w stosunku do uzdatniania w gminie Gniew, sporz ądzon ą na podstawie wyników wody zanieczyszczonej, w stopniu gwarantuj ącym mo żli- bada ń próbek wody na przestrzeni lat 2007-2012, prowa- wo ść jej przeznaczenia do spo życia. Zabezpieczenie syste- dzonych przez Powiatow ą Stacj ę Sanitarno-Epidemio- mu zaopatrzenia w wod ę przed zanieczyszczeniami stanowi logiczn ą w Tczewie w ramach monitoringu. Próbki wody wi ęc pierwsze, ale istotne ogniwo ochrony jako ści wody. Z do bada ń pobrano z 13 wodoci ągów miejscowo ści: Cierzpi- tego mi ędzy innymi wzgl ędu zagadnienie emisji zanie- ce, Brody Pomorskie, Gogolewo, Jele ń, Kursztyn, Nicpo- czyszcze ń do wód, jak i standardy jako ści wody w zale żno- nia, Opalenie, Piaseczno, Rakowiec, Szprudowo, Wielkie ści od jej przeznaczenia, wyst ępuj ą na ka żdym etapie Walichnowy, Gniew, Ostrowite, które niezale żnie od realizacji polityki ekologicznej [6]. W wodach do kon- wydajno ści oparte s ą tylko na wodach podziemnych. sumpcji spotyka si ę jednak przypadki wyst ępowania Najliczniejsz ą grup ę stanowiły wodoci ągi o produkcji wody niektórych pierwiastków w ilo ściach ponad normatywnych, <100 m 3 /dob ę (tab. 1). co mo że stanowi ć zagro żenie zdrowotne [8, 9] przy czym Analizie poddano wyniki bada ń wody do spo życia w nie zawsze jest to skutek wpływu czynników antropoge- zakresie nast ępuj ących parametrów fizykochemicznych: nicznych. Przykładem takiego zjawiska jest np. anomalia barwy, m ętno ści, zapachu, odczynu, przewodno ści, jonu fluorkowa ujawniona w wodzie uj ęcia Wielkie Walichnowy amonowego, azotynów, azotanów, manganu, żelaza gmina Gniew, która jest jednak pochodzenia naturalnego i fluorków. Porównanie warto ści tych parametrów [2]. Z tego wzgl ędu podejmuje si ę działania pozwalaj ące z normami zawartymi w rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia okre śli ć realne niebezpiecze ństwo dla zdrowia ludzi. z 2007 roku umo żliwiło ocen ę obszarow ą jako ści wody Działania te obejmuj ą np. uruchomienie alternatywnych i przydatno ści do celów konsumpcyjnych. M. Wons 228 „Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering” 2013, Vol. 58(4) Tab. 1. Charakterystyka analizowanych wodoci ągów wraz w tym rozpuszczalnymi składnikami organicznymi z przekrojem hydrogeologicznym badanego obszaru o charakterze koloidalnym. Stopie ń oddziaływania czynni- Table 1. Characteristics of the analyzed water-supply with ków na wody jest jednak zmienny i zale żny od uwarunko- hydrogeological cross of investigated area wa ń środowiskowych. Spo śród nich wymieni ć nale ży budow ę geologiczn ą, intensywno ść działalno ści rolniczej Liczba Wielko ść ludno ści lub przemysłowej, oraz zawarto ść żelaza i innych metali, produkcji zaopatrywanej ą Wodoci ągi/ Miejscowo ści wody które s zarówno naturalnymi składnikami wody, jak i np. w wod ę miejscowo ści zaopatrywane w wod ę w 2012 produktami korozji itp. W latach bada ń norma okre ślona w 2012 Waterworks/ Localities supplied Production dla barwy wody (NDS wynosi 15 mg·l-1Pt) została prze- Population locations with water volume of numbers kroczona 16 razy (tab. 2 i 3). Najwi ększe przekroczenie water in supplied with ą ść 2012 [m³/d] wyst piło w Rakowcu w 2007 roku, a warto tego prze- water in 2012 kroczenia wynosiła 25 mg·l -1Pt. Chocia ż barwa nie ma Gniew, Ciepłe, Gniew 7207 767 bezpo średniego wpływu na zdrowie człowieka, to jest ona Gniewskie Młyny, Kotło Kursztyn Kursztyn 473 37,8 pierwszym wska źnikiem potencjalnego zagro żenia. Z tego Nicponia Nicponia, Tymawa 1271 186,3 wzgl ędu musi zosta ć wyja śniona przyczyna zabarwienia, Ostrowite Ostrowite 159 zwłaszcza w przypadku znacz ącej zmiany barwy [3, 9]. Opalenie Opalenie, Ja źwiska 1292 128,1 Kolejnym najcz ęś ciej przekraczanym parametrem jest Cierzpice Cierzpice 118 19,2 mętno ść wody. W przypadku wód podziemnych m ętno ść Szprudowo Szprudowo 325 39,6 Brody teoretycznie winna by ć mała, spowodowana przede wszyst- Brody Pomorskie 232 22,1 Pomorskie kim obecno ści ą substancji nieorganicznych. Jednak że dane Gogolewo Gogolewo 326 25,5 zawarte w tabeli 1 dowiodły, że w badanych próbkach Jele ń, Rakowiec, Jele ń 1670 145,9 mętno ść wody została przekroczona a ż 78 razy. Najwy ższ ą Piaseczno, Piaseckie Pole warto ść przekroczenia, wynosz ącą 19,8 NTU stwierdzono Wielkie Walichnowy, Wielkie Kotło, Kuchnia, Polskie w wodzie wodoci ągu Gogolewo w 2008 roku. Z kolei 1697 250 Walichnowy Gronowo, Małe Walich- najlepsze wła ściwo ści optyczne miały wody w roku 2012. nowy, Mi ędzył ęż Najmniejsza zanotowana warto ść m ętno ści w badanych wodoci ągach wynosiła 0,1 NTU (tab. 2). W wi ększo ści 3. Wyniki bada ń i dyskusja przypadków, w których wody wykazywały niekorzystne parametry optyczne, zaobserwowano równie ż ponadnorma- Woda jest specyficznym produktem spo żywczym, dla tywne zawarto ści żelaza i manganu. Świadczy ć to mo że którego opracowano najwi ęcej wska źników jako ściowych po średnio o tym, że m ętno ść wody zwi ązana była z obec- egzekwowanych poprzez odpowiednie akty prawne. W tab. no ści ą nierozpuszczonych, a wi ęc zawieszonych substancji, 2-8 przedstawiono wyniki analiz wody do spo życia wybra- takich jak gliny, iły, wodorow ęglany wapnia i żelaza, itp. nych parametrów z zakresu monitoringu przegl ądowego [10]. Nie bez znaczenia jest równie ż pogorszenia jako ści regionu Doliny Dolnej Wisły pochodz ącej z uj ęć obszaru wody spowodowane przede wszystkim jako ści ą sieci i jej gminy Gniew i omówiono, porównuj ąc z warto ściami wiekiem oraz liczebno ści ą zaopatrywanej populacji, z czym dopuszczalnymi prawem od 2007 roku. wi ąż e si ę ilo ść przepływaj ącej wody. W tym kontek ście Barwa wód spowodowana jest wieloma czynnikami, wa żnym czynnikiem wydaje si ę by ć stało ść przepływu wody Tab. 2. Wyniki jako ści wody pitnej z wodoci ągów zaopatruj ących miasto i gmina Gniew i wymogów, które musz ą spełnia ć wody do spo życia w latach 2007-2012 dla wybranych parametrów Table 2. Results of drinking water quality from the company that supplies the town and municipality of Gniew and the requirements to be met by water for consumption in the years 2007-2012 for the selected parameters Zakres / Range Liczba wyników przekraczaj ących norm ę Badany na przestrzeni lat 2007-2012 Łącznie parametr Jednostka Norma Maksi- Number of results exceeding the standard for Toget- Examined Uni t Standard Minimum mum the years 2007-2012 her parameter 2007 2008 2009 2010 2011 2012 15/akceptowalna Barwa mgPt/l 2,1 25 11 4 0 1 0 0 16 * Mętno ść NTU 1 0,1 19,8 18 30 10 10 8 2 78 akcepto- akcepto- Zapach - akceptowalny 0 0 0 0 0 0 0 walny walny akcepto- akcepto- Smak - akceptowalny 0 0 0 0 0 0 0 walny walny Odczyn (ph) - 6,5-9,5 6,9 9,3 0 0 0 0 0 0 0 Przewodno ść µS·cm -1 2500 441 1261 0 0 0 0 0 0 0 wła ściwa Jon amonowy 0,50 0,05 3,12 20 38 27 25 22 13 145 mg/l Azotany mg/l 50 <0,2 44,3 0 0 0 0 0 0 0 Azotyny mg/l 0,5 <0,02 0,16 0 0 0 0 0 0 0 Mangan µg/l 50 10 520 13 38 19 17 2 4 93 Żelazo µg/l 200 10 2890 10 2 18 18 2 0 50 Fluorki mg/l 1,5 0,2 3,3 7 5 2 4 4 2 24 Obja śnienia: * od 2010 roku NDS barwy - akceptowalna przez konsumenta i bez nieprawidłowych zmian M.