Andrzej Wajda Koprodukcje NIE TA SAMA PRZYJEMNOŚĆ Spis Treści

Home , Piotr Bujnowicz, Vanity Fair (novel)

nr 27 / WRZESIEŃ–PAŹDZIERNIK 2013 ISSN 1898–2530 www.sfp.org.pl

wywiad TEMAT NUMERU Andrzej Wajda Koprodukcje NIE TA SAMA PRZYJEMNOŚĆ Spis treści

SFP/ZAPA Dom Pracy Twórczej 3 Polska Komisja Filmowa 4 ZAPA 5 ROZMOWA NUMERU Andrzej Wajda 6 TEMAT NUMERU Koprodukcje 16 WYDARZENIA Przegląd filmów japońskich 24 Pokazy filmowe dla dyplomatów 26 Jubileusz Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego 28 FESTIWALE KRAJOWE Młodzi i Film 30 T-Mobile Nowe Horyzonty 34 Kameralne Lato 36 FP Lubuskie Lato Filmowe 37 Animator 38 Dwa Brzegi 39 Rozmowa numeru Gdynia – Festiwal Filmowy 40 Andrzej Wajda 6 NAGRODY ot. Kuźnia Zdjęć/S

F Medal św. Jerzego 42 Orzeł Jana Karskiego 43 WYSTAWY Agnieszka Holland 44 POLSKIE PREMIERY Kalendarz premier 45 Rozmowa z Bartkiem Konopką i Piotrem Rosołowskim 48 Rozmowa z Leszkiem Wosiewiczem 50 Rozmowa z Filipem Dzierżawskim 52 Rozmowa z Małgośką Szumowską 54 Rozmowa z Maciejem Pieprzycą 56 Rozmowa z Juliuszem Machulskim 58 Rozmowa z Andrzejem B. Czuldą 60 FESTIWALE ZAGRANICZNE Karlowe Wary 62 Annecy 63 HISTORIA FESTIWALI Stambuł 64 Temat numeru

, reż. Urszula Antoniak POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE 66 Koprodukcje 16 PRODUKCJE/FIRMY/TECHNOLOGIE ot. Stowarzyszenie Nowe Horyzonty

Code blue Code F Kino dla dzieci 68 Wyjątek kulturalny 74 Dźwięk w filmie 76 Rozmowa z Joanną Wendorff 77 OPINIE Festiwale a dystrybucja 78 Claude Lanzmann 80 Polskie filmy w Rosji 81 Audiowizualna historia kina 82 SWOICH NIE ZNACIE Anna Iżykowska-Mironowicz 84 MIEJSCA Europejska 86

enner, PISF 88 STUDIO MUNKA 90 KSIĄŻKI 92 POŻEGNANIA Waldemar Chołodowski 94 atar, Stephane Aubier Stephane atar, Wojciech Juszczak 96 Festiwale krajowe VARIA 98 ot. Animator Ernest i Celestyna, reż. Benjamin R Animator 38 Vincent P F BOX OFFICE 103 Na okładce: Andrzej Wajda Fot. Krzysztof Mystkowski/KFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 1 Od prezesa SFP sfp/zapa

Położony w centrum Kazimierza, a jednocześnie w pewnym oddaleniu od rynku, tonie w zieleni i pozwala znaleźć W ogóle ostatnie miesiące wydają się bardzo doczekać takiego roku, w którym zabraknie wytchnienie i spokój. Wykwintny i elegancki, przyciąga dobrym czasem dla naszej kinematografii. nam tematów na Forum. przyjaznym, rodzinnym klimatem. Stowarzyszenie Filmowców Oby nowe trudności związane z finansowa- Po festiwalu wracamy do naszego życia niem filmów, gdy Canal+ i Orange chwilowo codziennego – po wakacyjnej przerwie w kinie Polskich ma swój Dom Pracy Twórczej. zawiesiły finansowanie produkcji filmowej, Kultura ruszają premierowe pokazy odrestau- okazały się trudnościami przejściowymi. rowanych cyfrowo naszych najlepszych fil- Przed nami wydarzenie szczególne – pre- mów (poszczególne tytuły będą wydawane Anna Wróblewska miera nowego, długo wyczekiwanego filmu w ekskluzywnej kolekcji na DVD, nad którą ot. Studio 69 F DOM PRACY TWÓRCZEJ Andrzeja Wajdy Wałęsa. Człowiek z nadziei. SFP objęło patronat), a także – cieszące się Jacek Bromski Polecam Waszej szczególnej uwadze rozmo- dużą popularnością – projekcje interesujących wę prof. Tadeusza Lubelskiego z naszym Mi- nowych tytułów, kierowane do środowiska SPEŁNIONE MARZENIA strzem, którą publikujemy w tym numerze dyplomatycznego. To nasi sprawdzeni sprzy- „Magazynu Filmowego SFP”. Podobnie jak mierzeńcy, wspaniali ambasadorowie pol- niezwykle ważny i aktualny temat numeru, skiego kina. czyli raport o koprodukcjach. To chyba kieru- Na koniec coś, co cieszy szczególnie. -letnia Stara Łaźnia na Senator- nek, w którym coraz częściej będzie podążać W styczniu kupiliśmy zabytkowy budynek skiej to jeden z najbardziej zna- nasza kinematografia. Łaźni w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Po 90 nych domów w Kazimierzu. Pre- rzed nami kolejna Gdynia, która po okre- Zwróćcie uwagę, że nasz biuletyn – w po- uzyskaniu odpowiednich zezwoleń i zatwier- zes SFP Jacek Bromski od kilku lat poszukiwał sie przymiarek i eksperymentów powra- równaniu do roku ubiegłego – nie tylko zwięk- dzeniu projektu przebudowy przez konserwa- odpowiedniego miejsca na Dom Pracy Twór- Pca do wrześniowego terminu. Wydaje szył częstotliwość swego ukazywania się tora zabytków, w maju rozpoczęliśmy general- czej. Z propozycją zakupu budynku wystąpił się, że tegoroczna edycja gdyńskiego festiwa- z kwartalnika na dwumiesięcznik, ale i zmienił ny remont i adaptację. 2 sierpnia w trakcie fe- burmistrz Kazimierza. lu będzie niezwykle interesująca, choćby wygląd oraz niemal dwukrotnie poszerzył stiwalu Dwa Brzegi otworzyliśmy uroczyście Stara Łaźnia została zaprojektowana z tego powodu, że pokaźną część konkursowej swoją objętość (ten numer ma aż 108 stron!). nasz Dom Pracy Twórczej, a ostatnie meble przez wybitnego architekta Jana Koszczyca- puli stanowią filmy uhonorowane już nagro- Tradycyjnie zapraszam na nasze coroczne dojeżdżały jeszcze 1. Wszystko udało się w re- -Witkiewicza. Pełniła funkcję Zakładu Kąpie- dami i wyróżnieniami w konfrontacji między- gdyńskie Forum. Jest wiele ważnych proble- kordowym tempie ku zdziwieniu zarówno lowo-Dezynsekcyjnego, o czym dzisiaj przypo- narodowej, m.in. w Berlinie, Karlowych Wa- mów trapiących nasze środowisko, o których Rady Miasta i Burmistrza, jak i naszego Zarzą- minają odrestaurowane napisy na ścianach. rach, Mediolanie, Walencji czy Warszawie. trzeba porozmawiać. Swoją drogą chciałbym du. No ale tak pracują filmowcy. Później mieściły się tu hotele Łaźnia i Perła

Kazimierza. Przez wiele lat wydzierżawiany Dom Pracy Twórczej różnym instytucjom, budynek wyraźnie nie w Kazimierzu Dolnym miał szczęścia do gospodarzy. Aż do dziś, co

skwapliwie podkreślają władze miasteczka. gie godziny przy wyśmienitej (mieszkańcy już wić dania z karty. Dania kuchni polskiej sąsia- FP Rewitalizacja zabytku wymaga zawsze mówią, że najlepszej w mieście) kawie lub dują w menu z ciekawymi, nieopatrzonymi Płażewski, Ola Salwa, Anna Wróblewska, ZARZĄD GŁÓWNY Andrzej Haliński – Koło Scenografów SĄD KOLEŻEŃSKI Konrad J. Zarębski, Marcin Zawiśliński, Prezesi Honorowi (Przewodniczący) Przewodniczący ogromnej pieczołowitości i staranności. Po re- zimnym piwie. przysmakami z międzynarodowych stołów. Paweł Zwoliński Andrzej Wajda Barbara Hollender – Koło Piśmiennictwa Marek Piestrak Janusz Majewski (Przewodnicząca) FP moncie Stara Łaźnia odzyskała swój auten- Z pozoru niewielki budynek mieści na par- Restauracja i kuchnia do przygotowywania Reklama Jerzy Kawalerowicz Maciej Karpiński – Koło Scenarzystów Sekretarz oto Bakinowski/S Cecylia Żuk-Obrębska (Przewodniczący) Beata Matuszczak tyczny, szlachetny blask. Wyróżnia się spośród terze obszerną restaurację, elegancką, stylo- dań korzysta z lokalnych regionalnych produk- ot. F (e-mail: [email protected]) Prezes Paweł Kędzierski – Sekcja Filmu innych kazimierskich budynków pięknym wą, choć nieprzeładowaną, przestronną. tów – warzyw i owoców, ryb, serów. Efekt tej F Projekt zrealizowany przy wsparciu: Jacek Bromski Dokumentalnego Członkowie Projekt graficzny, DTP (Wiceprzewodniczący) Tomasz Miernowski dziedzińcem, na którym urządzono ogródek Członkowie Stowarzyszenia mogą zamówić kulinarnej polityki jest naprawdę doskonały. Rafał Sosin Wiceprezesi Jerzy Kucia – Sekcja Filmu Animowanego Magdalena Łazarkiewicz ot. Kuźnia Zdjęć/S

Janusz Chodnikiewicz (Wiceprzewodniczący) Andrzej Stachecki F i letnią restaurację. Można w niej spędzać dłu- pełne wyżywienie trzy razy dziennie lub zamó- Na piętrze mieści się sześć pokoi gościn- Druk Janusz Kijowski Michał Kwieciński – Koło Producentów Piotr Wojciechowski Oficyna Wydawnicza READ ME (Przewodniczący) Jan Purzycki nych w pełni urządzonych stylowymi meblami. Skarbnik Ryszard Janikowski – Koło Kaskaderów Grażyna Banaszkiewicz W każdym z nich jest łazienka, a także – jako Adres redakcji Michał Kwieciński (Przewodniczący) Andrzej Sołtysik WYDAWCA Stowarzyszenie Filmowców Polskich Andrzej Roman Jasiewicz – Koło Realizatorów Barbara Kosidowska że to dom filmowców – telewizor z DVD i Blu- Stowarzyszenie Filmowców Polskich 00–068 Warszawa Członkowie Zarządu Filmów dla Dzieci i Młodzieży Henryk Bielski ul. Krakowskie Przedmieście 7 Juliusz Machulski (Przewodniczący) Marcin Ehrlich -Ray. Na półkach – książki o tematyce filmowej REDAKCJA tel.: (48) 22 556 54 62 Marcin Pieczonka Krzysztof Magowski – Sekcja Telewizyjna Redaktor naczelny faks: (48) 22 845 39 08 Allan Starski (Przewodniczący) KOMISJA REWIZYJNA z archiwum Stowarzyszenia i bogaty wybór Jerzy Armata e-mail: [email protected] Witold Giersz Marek Serafiński – Sekcja Filmu Animowanego Przewodnicząca www.sfp.org.pl Witold Adamek (Przewodniczący) Urszula Wolska płyt DVD z polskimi filmami. Na tylnej ścianie Sekretarz redakcji Dorota Lamparska Andrzej Rafał Waltenberger – Oddział budynku zamontowano ekran zewnętrzny. Tu Cecylia Żuk-Obrębska Stowarzyszenie Filmowców Polskich Filip Bajon Wrocławski Wiceprzewodnicząca Bank PEKAO S.A. O./W-wa, ul. Jasna 1 oraz (Przewodniczący) Ewa Jastrzębska odbywają się letnie projekcje plenerowe. Redakcja tekstów Konto: 31124062471111–000049801952 Witold Będkowski – Sekcja Telewizyjna Krzysztof Wierzbiański – Koło Seniora Iwona Cegiełkówna Stowarzyszenie Filmowców Polskich (Wiceprzewodniczący) (Przewodniczący) Sekretarz W tej sytuacji nic już nie stoi na przeszko- Sekretariat Tomasz Dettloff – Oddział Krakowski Michał Wnuk – Koło Młodych Łukasz Mańczyk Współpraca ul. Krakowskie Przedmieście 7 (Przewodniczący) (Przewodniczący) dzie, by zabrać laptopa, pomysł na scenariusz Andrzej Bukowiecki, Józef Gębski, Barbara 00–068 Warszawa Andrzej Marek Drążewski Andrzej Wojnach – Koło Cyfrowych Form Członkowie czy pierwszą układkę montażową i ruszać do Hollender, Krystyna Krupska-Wysocka, tel.: (48) 22 845 51 32, – Sekcja Filmu Dokumentalnego Filmowych (Przewodniczący) Irena Strzałkowska Krzysztof Kwiatkowski, Marek Łuszczyna, (48) 22 556 54 40 (Przewodniczący) Michał Żarnecki – Koło Reżyserów Dźwięku Zbigniew Domagalski Kazimierza, nie zapominając oczywiście, by Łukasz Maciejewski, Anna Michalska, faks: (48) 22 845 39 08 Janina Dybowska-Person (Przewodniczący) Grzegorz Dunia – burmistrz Rafał Pawłowski, Kalina Pietrucha, Jerzy e-mail: [email protected] – Koło Charakteryzatorów Zbigniew Żmudzki – Oddział Łódzki Kazimierza Dolnego i Jacek Bromski wcześniej zarezerwować sobie miejsce w Dzia- (Przewodnicząca) (Przewodniczący) le Członkowskim SFP.

2 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 3 sfp/zapa sfp/zapa

cenci niechętnie inwestują w kino familijne. Ist- Stanisława Jędrykę) oraz filmy dla dzieci re- Przyciąganie zagranicznych produkcji i działania na rzecz stwo- Krystyna Krupska-Wysocka niejące w SFP Koło Realizatorów Filmów dla alizowane w Europie i na świecie. Konkursy rzenia prawno-finansowych rozwiązań zwiększających między- Dzieci i Młodzieży od lat podejmuje różnego ro- na recenzje, grupa zdjęciowa, kaskaderzy, narodową atrakcyjność polskiego sektora audiowizualnego to dzaju działania, by zachęcać młodą widownię do spotkania z filmowym kostiumem i make- oglądania polskich filmów, które powstały -up’em, warsztaty filmu lalkowego i rysun- najważniejsze zadania, jakie stawia przed sobą Polska Komisja FP w czasach, gdy jeszcze nie było takich proble- kowego, to wszystko przewinęło się przez Filmowa. mów. Tak narodził się pomysł, by wykorzystać Program i projekcje w całym kraju: od Sopo- polskie festiwale filmowe do prezentacji kina tu po Zakopane. Minęło dziesięć lat. W mię- dla młodych i przyciągać młodą widownię. Bra- dzyczasie, dzięki wsparciu SFP, PISF i MKiDN, łam udział w naszych pierwszych próbach. Po- działania Koła nabierały rozmachu. Polskie Rafał Pawłowski ot. Adrianna Kędzierska/S magało nam w tym SFP. Tak narodził się pro- filmy dla dzieci i młodzieży zaczęły być pre- F POLSKA gram „Polskie Kino Młodego Widza”, którego zentowane za granicą: od Moskwy po Nairo- Koleżanki i Koledzy. pomysłodawcą był Andrzej Roman Jasiewicz, bi, od Kairu po Tokio. przewodniczący Koła. Trwają przygotowania do jubileuszowej KOMISJA FILMOWA ednym z wiodących tematów tego numeru Przy wsparciu Witolda Giersza i Leszka edycji „Gdyni Dzieciom”. A dzieci czekają na są problemy dotyczące produkcji filmów dla Gałysza (oraz moim skromnym udziale) po- nowe polskie filmy… No właśnie, może znajdą Jdzieci i młodzieży. wstała „Gdynia Dzieciom”, gdzie prawie 70 się wreszcie środki, dzięki którym będziemy mo- unkcjonujące na całym świecie komisje stytutu Sztuki Filmowej o nadaniu jej nowego w niektórych regionach Europy sięga dziś bo- Były lata, kiedy ta część kinematografii kwi- tys. młodych widzów oglądało retrospekcje gli wysyłać na zagraniczne festiwale NOWE pol- filmowe to instytucje zajmujące się pro- charakteru. Wybierając na komisarza PKF To- wiem nawet kilkudziesięciu procent. W Niem- tła. Teraz, ze względów komercyjnych, produ- polskich twórców (od Marii Kaniewskiej po skie filmy? Fmocją potencjału audiowizualnego da- masza Dąbrowskiego, kierującego dotąd Insty- czech dla zagranicznych produkcji tworzy się nego kraju i stwarzające warunki do organizo- tutem Polskim w Berlinie, prezes SFP Jacek specjalne fundusze koproducenckie, w Cze- wania przedsięwzięć koprodukcyjnych. Choć Bromski i dyrektor PISF Agnieszka Odorowicz chach czy na Węgrzech zagraniczne firmy tak- Polska Komisja Filmowa istnieje od półtora zadeklarowali wsparcie merytoryczne i fundu- że mogą liczyć na różnego rodzaju ulgi podat- roku, to pod przewodnictwem Tomasza Dą- sze w wysokości 1 mln złotych. Jednocześnie kowe. W efekcie hollywoodzkie produkcje plików z utworami audiowizualnymi w ogóle wane; na drugie portal zareagował z kilkuty- browskiego (który kieruje nią od lipca) inicjaty- zwrócili się do zarządzających Regionalnymi o wielomilionowych budżetach, jak w ostat- SFP POZYWA plików wideo, które są udostępniane za po- godniowym opóźnieniem. wa ma nabrać realnego kształtu. Funduszami Filmowymi (funkcjonują w 10 wo- nich latach Szklana pułapka 5 czy Mission: Im- CHOMIKUJ.PL średnictwem tego portalu. Powodowie domagają się nakazania po- Instytucja, pomyślana jako „spinająca” jewództwach) samorządów z prośbą o wyasy- possible – Ghost Protocol, były realizowane Ponadto administrator portalu nieprawi- zwanej spółce wprowadzenia systemu filtro- działania Regionalnych Funduszy Filmowych gnowanie na ten cel po 50 tys. rocznie. w Europie Środkowej, a ich producenci zosta- towarzyszenie Filmowców Polskich wraz dłowo reaguje na zawiadomienia o bezpraw- wania, który pozwoli zmniejszyć skalę dokony- i Komisji (w powstanie podmiotu była zaanga- Zdaniem Dąbrowskiego, który pod koniec wili w tych krajach pokaźną część nakładów. z trzema producentami filmowymi wnio- ności udostępnianych za pośrednictwem por- wanych za pośrednictwem portalu naruszeń żowana także Fundacja Polskie Centrum Au- czerwca spotkał się w Warszawie z przedsta- Jednym z głównych zadań Polskiej Komisji Ssło do Sądu Okręgowego w Krakowie talu danych. Przechowując pliki Chomikuj.pl praw autorskich do utworów audiowizualnych. diowizualne), w założeniu miała być inicjatywą wicielami regionów, w polskim sektorze au- Filmowej ma być więc praca nad wprowadze- pozew przeciwko administratorowi portalu powinien niezwłocznie zablokować dostęp do Producenci filmowi domagają się ponadto na- niem zmian prawnych, które stworzą syste- Chomikuj.pl – spółce FS File Solutions Limited. danych, jeśli posiada wiarygodną informację, prawienia szkody wynikłej z bezprawnego mowe „zachęty finansowe” dla zagranicznych Z przeprowadzonej przez SFP analizy wy- że dane są bezprawne. SFP przesyłało do Cho- udostępniania za pośrednictwem portalu producentów, bo tylko to umożliwi ściągnięcie nika bowiem, że liczba pirackich plików z mikuj.pl zawiadomienia o bezprawności kon- trzech filmów i nieprawidłowego reagowania do Polski twórców z tzw. najwyższej półki. utworami audiowizualnymi, które są udostęp- kretnych danych dotyczących udostępnianych na zawiadomienia o bezprawności danych. W ubiegłym roku media rozpisywały się niane za pośrednictwem portalu Chomikuj.pl, na portalu utworów audiowizualnych. Jedno z 22 maja br. odbyła się pierwsza rozprawa. Ko- o możliwościach zaproszenia do Krakowa Wo- jest ogromna. Podobnie jak udział pirackich tych zawiadomień zostało całkowicie zignoro- lejna została wyznaczona na 9 października. ody’ego Allena, który od lat z powodzeniem realizuje filmy za pieniądze kolejnych europejskich miast przyczyniając się do ich międzyna- rodowej promocji. W czerwcu nowojorski reży- ser ogłosił, że kolejny film nakręci w Sztokhol- przeprowadzili badania rynkowe na uzasad- „Porozumienie organizacji, co do wy- mie. Szwedzka Komisja Filmowa obiecała mu TABELE nienie swojego wniosku, co ma znaczenie dla sokości i sposobu wyliczania należności za wsparcie w wysokości 20 mln dolarów. WYNAGRODZEŃ oceny dokonywanej przez Komisję. odtwarzanie filmów i muzyki, z pewnością FP Obok prac i lobbingu na rzecz atrakcyjnego lipca br. Komisja Prawa Autorskiego Organizacje reprezentujące użytkowników ułatwiło zatwierdzenie tabel. Przedsta- systemu ulg finansowych PKF ma stworzyć – zatwierdziła tabele wynagrodzeń zaś nie podały argumentacji, która uzasadniała- wiona w nich łączna stawka daje firmom

Tomasz Dąbrowski – komisarz przy współudziale Regionalnych Funduszy Fil- za odtwarzanie filmów i muzyki ze by zaproponowanie przez Komisję innych sta- pewność, ile powinny płacić za korzystanie Polskiej Komisji Filmowej 10 mowych – ogólnopolską bazę lokacji filmo- wspólnego wniosku ośmiu organizacji zbioro- wek. Zdaniem Komisji akceptacja stawek przez z praw autorskich i z praw pokrewnych. ot. Kuźnia Zdjęć/S F wych i zająć się jej promocją na arenie między- wego zarządzania prawami autorskimi i po- użytkowników pozostaje w interesie społecz- Warte podkreślenia jest to, że także na in- oddolną, kreującą wspólną, zewnętrzną polity- diowizualnym tkwią spore rezerwy, których narodowej. A także – inicjować i koordynować krewnymi: SFP, ZAiKS, ZPAV, STOART, SAWP, nym i jest szczególnie istotna dla nich samych. nych polach np. reemisji ozz proponują kę audiowizualną 16 województw. W praktyce wykorzystanie uzależnione jest przede współpracę na szczeblu ponadregionalnym. ZASP, SAFT i STL. W zakresie praw reprezentowanych przez użytkownikom łączny pułap opłat. Obec- okazało się jednak, że potrzebuje ona wsparcia wszystkim od konkurencyjności względem Istnienie PKF będzie bowiem mieć sens tylko Przewodniczący składu orzekającego Ko- SFP znaczenie ma przede wszystkim część ta- nie trwają rozmowy z operatorami kablo- w postaci doświadczenia o charakterze mię- podobnych podmiotów funkcjonujących w in- wówczas, gdy samorządy dostrzegą w tym misji, mec. Rafał Sarbiński, ocenił wspólne tabel dotycząca odtworzeń w hotelach i innych po- wymi nad kontraktem generalnym” – dzynarodowym. Stąd wspólna decyzja Stowa- nych krajach. Wsparcie związane z lokalizacją korzyść dla siebie, a nie jedynie interes środo- bele ozz jako wartość samą w sobie, zmierzają- dobnych obiektach oraz w środkach transportu mówi Sylwia Biaduń, zastępca dyrektora rzyszenia Filmowców Polskich i Polskiego In- produkcji filmowej na określonym terenie wiska filmowego. cą do uporządkowania rynku. Wnioskodawcy osobowego. Tabele nie są jeszcze prawomocne. SFP-ZAPA.

4 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 5 Rozmowa numeru: ANDRZEJ WAJDA

NIE TA SAMA PRZYJEMNOŚĆ Z Andrzejem Wajdą rozmawia Tadeusz Lubelski

Andrzej Wajda na planie

Wałęsy. Człowieka z nadziei ot. ITI Cinema F

6 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 7 Rozmowa numeru: Andrzej Wajda Nie ta sama przyjemność

iedy przed kilku laty przeprowadza- wieźć dziecko do przychodni, tam samochód powinna się zamykać między 1970 a 1989 łem z panem poprzednią rozmowę dla po niego przyjechał… Natomiast jeżeli to rokiem. Skoro to jest bohater naszych cza- K„Magazynu Filmowego SFP”, prosi- wszystko miało się składać z retrospekcji, któ- sów, trzeba zamknąć sceną, w której naj- łem o podzielenie się reżyserskimi doświad- re wyjaśniają, dlaczego on, a nie kto inny, tak bardziej się nim stał. Ktoś może kiedyś czeniami, przydatnymi dla adeptów zawo- się spieszy, bo musi przeskoczyć przez ten opowie jego historię dowodzącą, że żaden du. Ale teraz jest pan znów w środku tylu no- płot, żeby był dalszy ciąg, to retrospekcje szły z niego bohater, ale to już beze mnie. A po wych działań, że nie mogę zacząć inaczej, raz do tyłu, raz do przodu. drugie, nikt nie jest na każdy sezon. Pamię- FP jak od pytania o najświeższe z nich, na któ- ta pan, co on odpowiada w pierwszej scenie rego rezultat wszyscy czekają. Kiedy rozma- Innymi słowy, to nie była funkcjonalna sy- wywiadu na pytanie, skąd się taki wziął? –

wiamy – jest początek lipca – Wałęsa jest tuacja narracyjna? Andrzej Wajda „Bo ja jestem człowiekiem wiary i był po-

skończony? No tak, bo widz nie wiedział, w którym jest ot. Kuźnia Zdjęć/S trzebny taki człowiek, jak ja” – mówi. „Wa- F Film jest właściwie gotowy, jeszcze tylko koń- miejscu. Retrospekcja prowadzi wstecz, do łęsa, człowiek nadziei” – tak się zaczyna cowe prace nad udźwiękowieniem. Ale okazał 1970 roku. Ale od 1970 roku Wałęsa nie może wiadu, jaki zrobiła z Wałęsą Oriana Fallaci. Jak film. Jeżeli ktoś myśli o sobie, że los go wy- się bardzo trudny do zrobienia. Wciąż zmaga- się zaczynać, bo bohater wtedy zobaczył, że nakręciliśmy tę scenę, to Robert Więckiewicz znaczył, to stara się wypełnić zadanie wy- liśmy się z pytaniem, na jakim haku powiesić zajeżdżają czołgi i że z czołgów będą strzelać. – w parze z włoską aktorką – zaczął grać tak znaczone przez los. tę historię. Zaczęło się od pomysłu, który wy- A przecież potem, w 1980, Lechu wszystkim dobrze, że podpowiedział nowy pomysł ramy. Błąd partii i rządu polegał na demago- dawał się błyskotliwy, ale potem się nie tłumaczył, że nie będą strzelać! Ja sam, jak W ten sposób ze sceny, która miała być pier- gicznej pułapce, w którą jej przedstawiciele sprawdził. Polegał na rozstrzygnięciu kwestii, wróciłem w sierpniu’80 z Gdańska, rozpowia- wotnie wtrąconym prztyczkiem, zrobił się mo- sami wpadli. Mianowicie: oni uważali, że ro-

dlaczego Lech Wałęsa spóźnił się na strajk. dałem po Warszawie, że czołgi nie wjadą, bo tyw przewodni – osiem scen. Bo okazało się, Paweł Edelman i Andrzej Wajda na planie botnik jest ukształtowany przez partię i przez Wałęsy. Człowieka z nadziei, reż. Andrzej Wajda Spóźnił się dwie godziny i film miał trwać oko- Wałęsa tak powiedział. że właśnie w rozmowie ze sławną dziennikar- ideologię. Zawsze się więc z nim dogadają, bo ło dwóch godzin. Cudnie, gdyby wszystkie W międzyczasie jednak, kiedy już zaczęliśmy ką ze świata, przed którą stara się popisać – on jest ich. O czym mają rozmawiać z Gerem- sprawy po drodze były realne: tu musiał za- zdjęcia, postanowiliśmy dodać fragment wy- wychodzi cały Lech, ze swoją błyskotliwością i dezynwolturą, ale zarazem naiwnością, prze- 1989 roku? „My, Naród polski” – owacja na kiem, który wykłada historię w Paryżu? A Le- sadą, zarozumialstwem. Więckiewicz gra to stojąco. A widz pamięta, co było dalej: oka- chu wiedział, do czego zmierza. I wiedział, że Robert Więckiewicz na planie jak anioł. zało się, że Wałęsa nie był przygotowany do nie ma armat, a zatem jedyne, co może zrobić Wałęsy. Człowieka z nadziei, reż. Andrzej Wajda ot. ITI Cinema F prezydentury. Czy nie rozważaliście pano- wraz z kolegami, to co pewien czas strajko- ot. ITI Cinema F Rzeczywiście, chce się, żeby ta rozmowa wie, z Januszem Głowackim, opowiedzenia wać. Nie strajkować bez końca, bo wtedy trwała dłużej. tego dalszego ciągu? wkroczą czołgi, tylko trochę strajkować, do- A między kawałkami ich rozmowy rozgrywa Nie, od razu postanowiliśmy, że film ma się stać po dwa tysiące, znowu trochę strajko- się historia. Ale historia jest teraz ułożona skończyć tą euforią. Janusz Głowacki prze- wać, to może pozwolą założyć wolne związki, ot. ITI Cinema

w chronologicznej kolejności, w związku konał mnie ostatecznie, że rama czasowa ale w następnym punkcie już ustąpić, bo się F z czym z 1970 roku wynika 1980, wszyscy już wiedzą, że najpierw były czołgi, bo jednemu z robotników urwało nogę w pierwszej scenie. Przypadek pomógł mi więc w złożeniu całości.

Ostatecznie film ma właściwie parę bohate- rów: Lecha i Danutę; oprócz ich dwojga zapa- miętuje się jeszcze Orianę Fallaci. Reszta postaci wyłania się ze zdjęć dokumentalnych. One są konieczne do opowiedzenia historii. Z tym, że są postaci, które się pojawiają pod swoim nazwiskiem, i takie, których pierwo- wzoru się domyślamy, jak Bogdan Borusewicz, ale on się nie przedstawia. Te postaci grają aktorzy. Historia przemieszała się więc z fikcją.

Przypuszczam, że po premierze szczególnie często będzie się pojawiać pytanie o to, czy słuszne jest zamknięcie fabuły na momen- Wałęsa. Człowiek z nadziei, cie euforii, na słynnym przemówieniu reż. Andrzej Wajda w Kongresie w Waszyngtonie w listopadzie

8 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 9 Rozmowa numeru: Andrzej Wajda Nie ta sama przyjemność

wszyscy zaczynaliśmy od asystentur, ale na- szą ambicją było szybkie zostanie reżyserami. W związku z tym opowiem panu anegdotę. Na jakimś żoliborskim przyjęciu spotkałem niedawno Andrzeja Kotkowskiego, który – kiedy robiliśmy Ziemię obiecaną – prowadził pierwszą w dziejach naszego kina „second unit” – drugą ekipę. Robił osobne sceny, a potem mi pokazywał, jak wypadły. Między innymi nakręcił scenę, w której po samobójstwie Trawińskiego, czyli Andrzeja Łapickiego, jego żona, czyli Teresa Budzisz-Krzyżanowska, je obiad w jadłodajni dla ubogich, talerze są wyżłobione w stole, wszyscy jedzą drewnia- nymi łyżkami, ona także. Na tym przyjęciu Andrzej Kotkowski trochę się rozkrochmalił i wspomniał, jak członkowie jego ekipy dener-

wowali się, czy dobrze im poszło, ja go po- ajdy chwaliłem, wyściskałem, było w porządku. – Aleksander Sokurow „Ale pamiętasz, co było dalej?” – pyta teraz i Andrzej Wajda ot. Szkoła W Andrzej. – „Wyszliśmy na korytarz, a ty na F mnie nakrzyczałeś:

Robert Więckiewicz i Andrzej Wajda na planie ką>”. Tak oni się uczyli być reżyserami; mogli Oczywiście, zasadnicze. Kiedy idę do teatru, agować w różny sposób, nieraz nieoczekiwany. Wałęsa. Człowiek z nadziei, reż. Andrzej Wajda

ot. ITI Cinema potem sami robić Olimpiadę 40. Wymagałem żywi ludzie mówią do żywych ludzi. Jedni mó- Opowiadałem już wielokrotnie, jak zdziwiła F od niego, jak od siebie; miałem do niego pre- wią, żeby drudzy ich rozumieli, żeby uczestni- mnie przed laty reakcja widowni na Psy Pasi- wściekną. Ich rozumowanie nie było mu obce. konflikt nie jest dobry; tu trzeba poczekać, Jak się panu robiło film po trzech latach tensje, choć wina była moja, bo sam powinie- czyli w tym wydarzeniu, które się dzieje na kowskiego. Wiedział, jak zareagują robotnicy i jak – par- tam trzeba ustąpić, tu może się uda… Bo jak przerwy? nem był wcześniej wpaść na ten pomysł. Te- tyjna góra. Do tego potrzeba osobnej inteli- się zrobił slogan, że „jest nas dziesięć milio- Robienie filmu nie jest teraz żadnym proble- raz z asystentami nie mam takiej komitywy. gencji. Takie rozeznanie zrozumiałe jest u ko- nów”, to kto nam może podskoczyć? Okazało mem, mam swoją ekipę, z którą jestem zgra- Oni uważają, żebym ja się nie przewrócił. goś, kto ma wywiad, dostaje raporty, ocenia je się, że każdy, bo niczego nie mieliśmy poza ny. Jest jednak pewna różnica. Siła naszej A dawniej, gdyby się pan Aleksander [Ford – i podejmuje decyzje. Ale przecież Wałęsa nie tymi dziesięcioma milionami ludzi! dawnej kinematografii opierała się na tym, że przyp. red.] przewrócił, to ja tylko czekałem, miał dostępu do takich informacji, to skąd on żeby za niego wyreżyserować Piątkę z ulicy wiedział, że czołgi nie wejdą? Myślę, że coś Barskiej. z tej jego niezwykłej intuicji udało nam się uchwycić. Tylko że przy reżyserowaniu Wałęsy trudno Oczywiście, że można sobie wyobrazić byłoby pana zastąpić. inną, efektowną fabułę: o tym, jak robotnik To wiąże się z inną jeszcze zmianą: z maleją- pcha się do władzy, a nie powinien się pchać, cym fizycznym udziałem reżysera w pracy. bo się nie nadaje. Ale historii o nieudanych po- Dawniej stałem przy kamerze, aktorzy patrzy- litykach opowiedziano sporo. A tu ma pan coś, li na mnie; jak deszcz padał, to i na mnie pa- czego nie było: z chłopa król! Że król się nie dał. Razem robiliśmy film. A teraz ja siedzę udał – to inna historia. Jego zadanie nie pole- w budzie, oddzielony od wszystkiego, patrzę gało na byciu królem. Jego zadanie polegało w telewizorek, widzę już rezultat i tylko oce- na doprowadzeniu do królestwa. Przenieść niam, czy mi się opłaca wyjść z tej budy, czy nas z głębokiego średniowiecza do renesansu. nie, żeby zwrócić ekipie uwagę. I on tego dokonał, jakby na to nie patrzeć. Do- syć wyeksponowałem w filmie, jak pewnie Ale też robi się teraz film dla innej widowni. RoberT Więckiewicz i Agnieszka Grochowska w filmie pan zauważył, że koledzy popychają go do Wałęsa. Człowiek z nadziei, reż. Andrzej Wajda Kiedyś wiedział pan, że ona przyjdzie na

ot. ITI Cinema ot. Krzysztof Ingarden/Muzeum Manggha F konfliktu. A on nieustannie im tłumaczy, że F pana film do kina. Dziś większość widzów

10 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 11 Rozmowa numeru: Andrzej Wajda Nie ta sama przyjemność

wzięła więc w swoje ręce Agnieszka Odoro- Prezydent Bronisław Komorowski wręcza Teraz Psy oglądałby pan sam, i tamci śmieją- Order Orła Białego Andrzejowi Wajdzie wicz i przestaliśmy być zależni od jednego do- cy się przy parodii Janka Wiśniewskiego wi- broczyńcy. dzowie też oglądaliby sami. Czy widzi pan jakieś dobre strony tej zmiany? To może być W dodatku Szkoła stała się ważnym produ- przecież cyfrowa wersja i obraz jest dużo centem. lepszej jakości. Tak, bo postanowiliśmy uczyć realizacji i filmu Nie widzę żadnych dobrych stron. Jest różnica fabularnego, i dokumentalnego, a namówi- między upijaniem się samemu a upijaniem się łem jeszcze kolegów, żebyśmy poprowadzili z przyjaciółmi. Niby alkohol jest ten sam, ale Przedszkole Filmowe. Dziś bowiem energiczni nie ta sama przyjemność. młodzi ludzie mają tyle atrakcyjnych szans zawodowych, że trudno oczekiwać, by zostawali To mi się podoba, to jest argument! Chciał- koniecznie reżyserami. W związku z tym przy- bym, żebyśmy jeszcze wrócili do zmiany sta- chodzi do nas młodzież przed maturą i ze- tusu asystentów. Nowa sytuacja polega też tknięcie się z naszym Przedszkolem poszerza chyba na innym dziś sposobie przygotowy- ich świat; a nuż zajmą kiedyś jakieś stanowi- wania do zawodu. Szkoła Wajdy przygoto- ska państwowe i będą chcieli wspierać filmy wuje reżyserów gotowych do pracy, mogą- finansowo albo myślowo? A studio filmowe FP cych pominąć etap asystentury? założyliśmy po to, żeby te trzy podstawowe Rzeczywiście, bo udało nam się stworzyć Mi- kierunki uwiarygodnić. Bez produkowania fil- strzowską Szkołę Reżyserii Filmowej. Dlacze- mu trudno bowiem kształcić tych, którzy mają ot. Kuźnia Zdjęć/S go tak późno, w 2002 roku, kiedy miałem już go realizować. F 76 lat? Bo wcześniej przez wiele lat wydawało FP nam się, że – niezależnie od takich czy innych partyjne, ale i stopnie wojskowe. Do wspo- stanęli ludzie, którzy mieli za sobą wystarcza- FP ło się więc w Zespołach Filmowych, tym bar- duże doświadczenie pedagogiczne w kilku trudności – nasza kinematografia jest zorga- mnianego już Forda wszyscy mówili „Panie jący wojenny staż, na ogół radziecki, wyjątko- dziej że na kierowników literackich oni obierali krajach zachodnich, mógł więc sięgnąć po

FP nizowana najlepiej, jak to jest możliwe. Powo- pułkowniku”, ekipa zwracała się do niego „Pa- wo – jak Jakubowska – obozowy; pierwszym sobie młodych, zdolnych pisarzy. Szef kinema- studentów zagranicznych, po drugie, bo po- dem naszej dumy były Zespoły Filmowe – renie reżyserze”, a tylko wybrani pozwalali sobie kierownikiem Zespołu, który nie miał takiego tografii już się więc do tworzenia filmu nie znał w Polsce funkcjonowanie jednego z naj- ot. Kuźnia Zdjęć/S ot. Kuźnia Zdjęć/S F alizacja pomysłu grupy, która stworzyła po na „Panie Aleksandrze”. Stopnie zapewniły im stażu, był Kawalerowicz. To wszystko pozwo- F wtrącał. Podpisywał tylko kluczowe etapy re- lepszych Zespołów. Rozumiemy się dobrze, wojnie polską kinematografię i składała się siłę, pozwalającą zorganizować kinematogra- liło im stworzyć kinematografię maksymalnie alizacji; jak zatwierdzał budżet – była już wol- idziemy w tę samą stronę. Ja sam, ponieważ ot. Kuźnia Zdjęć/S

F z ludzi posiadających nie tylko legitymacje fię tak, jak oni chcieli. Toteż na czele Zespołów niezależną. W dodatku szefem kinematogra- ność. wciąż robię filmy, pojawiam się w Szkole nie fii zostawał zwykle ktoś, kto się wcześniej tak często, ale moim zadaniem było nie tyle władzy naraził. Nic dziwnego, że dziś często uważa się daw- uczyć, ile uruchomić taką placówkę; było mi ne Zespoły za wzór organizacji kinemato- łatwiej niż komukolwiek innemu. Jak Leonard Borkowicz, o którym Andrzej Tit- grafii, do którego warto wrócić. Szkoła więc wreszcie powstała. Zależało kow zrobił ostatnio piękny dokument Bezsen- Toteż my przy przechodzeniu do nowego mi na tym, żeby to nie była szkoła państwo- ność. Jako ambasador zrzucił ze schodów systemu staraliśmy się za wszelką cenę Ze- wa, dlatego staraliśmy się zdobyć środki pry- funkcjonariusza Urzędu Bezpieczeństwa, społy zachować. Okazało się jednak, że rze- watne. Ryszard Krauze był tym biznesme- więc za karę władza uczyniła go szefem kine- czywistość temu nie sprzyja, dlatego że kto nem, który przez pierwszych pięć lat wspierał matografii… inny zaczął rozpowszechniać filmy; pienią- naszą inicjatywę. Duża jest też zasługa Barba- Ale akurat Borkowicz szybko stał się stronni- dze zjawiały się więc na niektóre obrazy, bo ry Ślesickiej, która przez pierwsze lata prowa- kiem filmowców, czego sam doświadczyłem, chcieli ich dystrybutorzy. Wkrótce Zespoły dziła ją od strony organizacyjnej. Kiedy Ry- kiedy to on postanowił wysłać Kanał na festi- przekształciły się w studia filmowe i zabra- szard Krauze – z powodów sobie znanych – wal w Cannes. Z jego następcami szefowie kło ich wsparcia w tym najważniejszym mo- zmuszony był rozstać się po pięciu latach ze Zespołów często rozmawiali z pozycji: mencie, kiedy zaczyna się film. Pomyślałem Szkołą i zaniechać jej finansowania, nasza pla- „W sprawach ideologii nie może być między więc, że potrzebne jest jakieś miejsce, gdzie cówka była już w zupełnie innym punkcie: uru- nami żadnych różnic, ale na sztuce to my się ludzie przygotowujący się do swojego debiu- chomiliśmy kurs międzynarodowy, przyjeż- lepiej znamy”. W związku z czym brali odpo- tu znajdą się pod opieką profesjonalistów, dżali do nas Schlöndorff i Sokurow, Polska wiedzialność za film od samego początku – od którzy sami zrobili dużo filmów i poddadzą znalazła się w Unii Europejskiej, gdzie mogli- pomysłu, przez fazy noweli i scenariusza, po- ich projekty fachowej ocenie. Marzyłem o ta- śmy zacząć starać się o środki, a mnie bardzo tem w komisji scenariuszowej też mieli ważny kiej inicjatywie pod warunkiem, że szefem zależało na tym, żeby przyciągnąć do współ- Andrzej Wajda Andrzej Wajda głos, przez fazę poprawek, wyboru obsady, po programowym Szkoły zostanie Wojciech pracy Litwinów, Ukraińców, Rosjan; powstał z Orderem Orła Białego samą produkcję. Życie przyszłego filmu toczy- Marczewski – po pierwsze dlatego, że miał u nas Polski Instytut Sztuki Filmowej, sprawę

12 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 13 Rozmowa numeru: Andrzej Wajda Nie ta sama przyjemność

Nie słychać, żeby pan coś ostatnio reżysero- i śmieszne, domaga się więc sparodiowania. sugerując, że mogą każdemu odciąć łeb. A wi- cą do placu Wilsona, i oczom nie wierzę. Na wał w teatrze? Odnoszę na ogół wrażenie, że ci widzowie ze dzowie to rozumieją, bo wiedzą ze swoich fil- jednej z kamienic sporej wielkości podobizna Bo wydarzyło się u nas coś, czego nigdy bym wszystkiego się śmieją, bo nie wszystko rozu- mów kultowych, jak działa piła mechaniczna, Zbyszka Cybulskiego. Cybulski jak żywy, mło- się nie spodziewał: teatrowi zabrakło autora. mieją. Kiedy zniknęła widownia współtworzą- natomiast gilotyny przecież nie widzieli. Z tą dy, uśmiechnięty, prosto z Popiołu i diamentu. To znaczy zabrakło autora dzisiejszego, które- ca teatr naszej wspólnej tajemnicy, rozumieją- publicznością nie potrafiłbym się porozumieć. Pomyślałem sobie: jak to jest, od premiery fil- go my gramy, ponieważ wiemy, że publiczność ca w pół słowa, co mamy jej do powiedzenia – Co prawda, widziałem ostatnio trzy czy cztery mu minęło przeszło pół wieku, dwa pokolenia, na niego czeka. My mieliśmy wielkie szczęście, wyczyn obecnego teatru polega na parodii, przedstawienia, które przyjechały ze świata – a dla młodych ludzi dzisiaj (bo przecież to oni że – niezależnie od wszystkich trudności i ogra- która stała się obowiązującym stylem. rosyjską adaptację Życia i losu Wasilija malują graffiti) – On nadal jest kimś ważnym! niczeń, cenzuralnych i innych – szybko zaczęli- Po co mam teraz iść do teatru, kiedy więk- Grossmana, parę spektakli niemieckich – i wi- Tak, spotkałem kiedyś człowieka, prawdziwe- śmy grać Gombrowicza, czy Witkacego, który szość sztuk teraz wystawianych to są przerób- dzę, że nie wszędzie jest tak, jak u nas. Te go… no, więcej niż talentu, bo to nie jest spra- przed wojną był mało znanym dramaturgiem. ki filmów, które już dawno widziałem albo zro- przedstawienia napawają mnie nadzieją, że wa talentu, to jest sprawa osobowości. Doszedł Mrożek ze swoim spojrzeniem pol- biłem? Skoro nie mają nowego materiału, to brak autora jest zjawiskiem przejściowym. I że skiego inteligenta, doszedł Różewicz z całym odpowiedni materiał może stanowić wszyst- teatr, z którym sam się pożegnałem, jeszcze Słyszę, że wkrótce wraca pan na plan? swoim naturalizmem i ostrością spojrzenia na ko, co odniosło kiedyś sukces w kinie. Istotne powróci. Tak, dość nieoczekiwanie. Przygotowujemy to, co się dzieje – to już było czterech drama- jest bowiem, że obecna widownia jest widow- filmową wersję ostatniej książki Marka Edel- turgów do ciągłego wystawiania. Reżyser był nią przede wszystkim kina i telewizji. My mo- Kiedy słyszę, jak skarży się pan na koniec mana „I była miłość w getcie”. Nad całością sługą takiego autora. Jako słudzy Mrożka, sta- gliśmy odwoływać się do historii, bo nasza wi- dawnej wspólnoty, korci mnie, żeby spy- i nad zdjęciami panuje Jolanta Dylewska, ale raliśmy się, żeby nasze przedstawienie było downia znała przeszłość i poruszała się po ob- tać, jak się pan czuje w dzisiejszej Polsce? – jak się dowiedziałem – autor zażyczył so- W dziewięć lat po naszym powrocie do bie, żebym to ja zrealizował część fabularną,

Europy? według scenariusza Agnieszki Holland. FP Łączyliśmy z tym powrotem wielkie nadzieje, A skoro taka była Jego wola, robimy ten film Ewa Ziętek, Andrzej Wajda i Daniel Olbrychski podczas premiery a rezultat nie budzi naszego pełnego zadowo- zrekonstruowanego cyfrowo Wesela, reż. Andrzej Wajda dla Niego. lenia. Okazało się, że Polska Ludowa stworzy- ot. Kuźnia Zdjęć/S

ła przez dziesiątki lat pewien typ człowieka FP mając szereg podobnych pomysłów, nie mam Zresztą Japończycy wyszli naprzeciw, rząd Kraków, lipiec 2013 F pracy, który mało zarabia i jeszcze mniej daje już szans na ich realizację. Wtedy był najlepszy wyszedł naprzeciw, potem jeszcze wsparli

z siebie za te pieniądze. Nie ma żadnych wy- ulcyn/S moment na takie przedsięwzięcie. Z jednej nas japońscy kolejarze, krótko mówiąc po- rzutów sumienia – oni nie płacą, to ja nie pra- strony „Solidarność” nie była jeszcze taka sil- stawiliśmy ten gmach, mimo odmiennej cuję. Nie może się wybić w swoim zawodzie, na, żeby sparaliżować projekt, który jej się nie opinii ministra Krawczuka i protestów pani ot. Szymon P bo nie ocenia się umiejętności zawodowych, F podoba; z drugiej strony komuna uciekała i nie poseł Bubuli biadającej, że wystawienie ja- tylko działalność społeczną, partyjną, posłu- miała siły, żeby się temu projektowi przeciw- pońskiej budowli naprzeciw Wawelu to pro- szeństwo… W sezonie 1980/81 wydawało się stawić. Ówczesny minister kultury i sztuki fanacja. Dziś jednak, kiedy każdy nowy po- nam, że ten człowiek pracy doczekał się swe- Aleksander Krawczuk, w końcu profesor Uni- mysł budzi podejrzliwość i opór, racje pani go momentu i że dziesięć milionów członków wersytetu Jagiellońskiego, zaproponował, że- Bubuli przeważyłyby – jak przypuszczam – „Solidarności” błyskawicznie przekształci bym pieniądze otrzymane z japońskiej nagro- i nie zdołalibyśmy przeprowadzić takiego za- nasz kraj w Eldorado. Po czym się okazało, że dy przeznaczył na wentylację Muzeum Naro- mierzenia. najodważniejsi wyjechali za granicę, pozostała dowego, a on tam załączy tabliczkę, że to jest w kraju większość skupiła się na własnych in- za moje pieniądze. Zawsze miałem ochotę pana spytać, czy śni teresach, reszta zajęła się polityką. Niestety się panu Zbigniew Cybulski? jednak ci politycy zamiast tworzyć jak najlep- Byłby teraz piękny eksponat do Muzeum Kiedy mi się nigdy nic nie śni, a jak się śni, to Andrzej Wajda podczas repremiery cyfrowej filmu Niewinni czarodzieje, reż. Andrzej Wajda sze warunki do życia i do rozwoju swojego kra- PRL-u… od razu zapominam. Ale Cybulski oczywiście ju, skupiają się na własnych ambicjach. …tylko że drogi. A ja miałem zupełnie inny wraca.

FP śmieszne tam, gdzie on chce – żeby było szarze kultury z równą pewnością, jak my. zamiar. Uważałem, że jeżeli ktoś – jak Feliks śmieszne; jako słudzy Różewicza – żeby było W momencie, kiedy gimnazjum ma zupełnie Ale przecież co i rusz widać też przykłady Jasieński – cały swój majątek, całą swoją Zdumiewająca jest trwałość jego legendy, odrażające tam, gdzie on chce – żeby było od- inny program i uczy raczej pisania podań niż niespotykanego dawniej uobywatelnienia. energię, całe swoje życie poświęcił temu, prawda? rażające. Kiedy autorów zastąpili dzisiejsi dra- rozumienia przeszłości, reżyser musi się od- Coś się jednak stało… żeby zgromadzić olbrzymi zbiór japońskiej Wie pan, gdybym to jeszcze ja tak o to dbał, ot. Kuźnia zdjęć/S

F maturdzy – nie ma już czego reżyserować. woływać do wiedzy posiadanej przez jego Tak, coś się stało. Można podejmować najroz- sztuki, który nie ma żadnej szansy na ekspo- malował Cybulskiego i przypominał gdzie się nową widownię, czyli do tego, co ona zobaczy- maitsze inicjatywy i niektóre z nich się realizu- zycję, to musi się znaleźć ktoś inny, kto zada: „Pamiętacie, był taki artysta? Miałem Ale i ten dzisiejszy teatr, realizowany przez ła w kinie albo na YouTube’ie. Toteż w nowej je. Przykładem budynek, w którym rozmawia- pewni miejsce dla tego zbioru. A że padło na szczęście z nim pracować…”. Gdybym poświę- spółki reżyserów i dramaturgów, ma swoją „Sprawie Dantona” Przybyszewskiej w scenie, my. Ale makieta Centrum Manggha, przywie- mnie, bo dostałem bardzo wysoką nagrodę, cił mu książkę, nie jeden film, ale kilka następ- nową, wierną publiczność. w której powinna się pojawić gilotyna, człon- ziona z Tokio, stanęła w Sukiennicach w 1991 i Krystyna [Zachwatowicz – przyp. red.] po- nych – to bym się może nie dziwił. Ale nic ta- Bo dla tej publiczności przygotowana jest za- kowie Komitetu Ocalenia Publicznego wnoszą roku, otwarcie Centrum nastąpiło 30 listopa- parła tę ideę, uznałem zapewnienie tego kiego się nie stało. A tymczasem idę niedaw- Andrzej Wajda bawa sugerująca, że wszystko jest głupie ze sobą piły mechaniczne i patrzą na widzów da 1994. To był początek nowej epoki; dziś, miejsca za swój obywatelski obowiązek. no przez Żoliborz ulicą Mickiewicza prowadzą-

14 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 15 Temat numeru: Koprodukcje Temat numeru: Koprodukcje

W ciągu ostatniego roku liczba decyzji o dofinansowaniu między- narodowych koprodukcji z udziałem Polski wzrosła o 60%, dotyczy

to zarówno fabuł, dokumentów jak i animacji. Wspólna realizacja przeznaczane na produkcję filmową, produ- dukcjach, więc rozwijałam się razem z ryn- Limit>. Doświadczenie pokazuje, że granica filmu przez partnerów z dwóch lub więcej krajów to coraz częściej centom coraz trudniej zdobyć wszystkie po- kiem” – mówi Ewa Puszczyńska. – „Jeśli ktoś leży trochę niżej” – mówi producentka ekonomiczna konieczność. I przy okazji inspirujące wyzwanie. trzebne fundusze. Dotacja z Polskiego In- dopiero stawia pierwsze kroki w branży, powi- z Opus Film. O konsultacje zawsze można stytutu Sztuki Filmowej nie może wszak nien zacząć od dokładnego sprawdzenia part- prosić Irenę Strzałkowską, zwłaszcza gdy Ola Salwa przekraczać połowy budżetu. Z kolei kwoty, nera z innego kraju: co zrobił, z kim, jakimi fil- producent ma w planach aplikowanie do jakie przyznają Regionalne Fundusze Fil- mami się interesuje, czy robił już kiedyś po- Eurimages. Wtedy narada z polskim przed- FILMOWANIE mowe, drugie źródło publicznego finanso- dobny projekt. A także, jeśli to możliwe, jak stawicielem jest obowiązkowa. – „Zawsze wania, są za małe, aby domknąć budżet. – się z nim pracuje” – wylicza. Co dalej? Trzeba się spotykam z producentami, czasem też BEZ GRANIC „Choć polscy producenci wykazują się dużą sporządzić bardzo szczegółową umowę, któ- z reżyserami. Muszę mieć argumenty, któ- inwencją i zdobywają krajowe środki finan- ra precyzuje nawet tak zdawałoby się drobne rych potem mogę użyć przy prezentacji pro- sowe u różnych sponsorów i firm, czasem kwestie, jak kolejność nazwisk producentów jektu. Niekiedy doradzam twórcom, aby le- w ogóle niezwiązanych z branżą filmową, to lub ich firm w napisach początkowych lub piej przygotowali wniosek i aplikowali w ko- jednak polski rynek nie należy do najła- końcowych. Dzięki temu w gorącym czasie lejnej sesji”. twiejszych i pozyskanie 50% budżetu tylko

o dają koprodukcje międzynarodowe? ilm w Polsce stanowi duże wyzwanie. Dlatego W tej chwili producenci wchodzą w nie, warto pomyśleć o koprodukcji zagranicznej” utek F bo inaczej trudno zamknąć budżet. Nie – zachęca Robert Baliński, specjalista ds. ot. G

C F dotyczy to tylko Polski. Szukanie zagranicz- koprodukcji w Dziale Współpracy Między- nych partnerów to trend europejski” – mówi narodowej PISF. Ewa Puszczyńska z Opus Film, producentka Struktura finansowa projektu może wy- „specjalizująca się” w tej dziedzinie. Ma na glądać tak: – „Jeden koproducent mniejszo- koncie współpracę m.in. z Izraelem, Niemca- ściowy daje 200 tysięcy euro, o które wniosku- mi, Francją, Norwegią, Austrią, Estonią i Luk- je do funduszu narodowego w swoim kraju. semburgiem. – „Ale względy finansowe to Kolejne 200 tysięcy euro to dotacja Eurima- jedno. Wierzę, że koprodukcje mają głęboki ges. Przy budżecie wynoszącym niewiele po- sens, także pozafilmowy. Praca z ludźmi, któ- nad 1 mln euro nagle okazuje się, że można na rzy mają inną kulturę i mentalność procentuje. polski film, i to kręcony w Polsce, pozyskać po- Pozbywamy się stereotypów w postrzeganiu nad 35-40% budżetu ze źródeł zagranicznych siebie nawzajem, rozwijamy” – dodaje. i to częściowo w gotówce! Najlepszym przy- „To ogromna szansa dla polskiej kinemato- kładem jest Obietnica Anny Kazejak na pod- grafii. Nie chodzi tylko o dostęp do pieniędzy. stawie scenariusza Magnusa von Horna” – Pokazujemy zagranicy polskich fachowców – mówi Baliński. Kongres, reż. Ari Folman operatorów, scenografów, aktorów. Zwiększa- Wysokość wkładu stron koprodukcji to Nic osobistego, reż. Urszula Antoniak my też szanse na dystrybucję kinową filmu na kwestia umowy między nimi, ale limity okre- ekranach poza Polską, bo zagraniczni partnerzy ślają instytucje przyznające dofinansowanie. promują go w swoich krajach” – wylicza Irena To od tych ograniczeń zależeć może liczba koprodukcji nie będzie konfliktów. Albo nieja- Młodzi producenci są bardziej otwarci na ot. Kino Świat

Strzałkowska ze Studia Filmowego „Tor”, polski F producentów mniejszościowych jednego- sności. Nawet niewielkich, jak podział zadań międzynarodowe koprodukcje także dlatego, ot. Vivarto

przedstawiciel w Eurimages. Ten fundusz Rady dwóch z dużym wykładem lub kilku z małym. na planie. Mariusz Włodarski z Lava Films że jeżdżenie na zagraniczne szkolenia i warsz- F Europy wspiera finansowo koprodukcję, dystry- Koproducent większościowy może być wspomina, jak w trakcie współpracy z Francją taty to dla nich oczywistość. Włodarski wspo- bucję i cyfryzację europejskich filmów, a jego oczywiście tylko jeden. okazało się, że u jego partnerów odpowie- mina, że już w łódzkiej Szkole Filmowej uczył środki pochodzą ze składek państw członkow- Trochę liczb: status koproducenta mniej- dzialność za plan, w tym za BHP, ma specjali- się współpracy z kolegami z innych szkół: fran- skich. Polska składka – z Ministerstwa Kultury szościowego oznacza wkład minimum 20% sta od lokacji, a nie – jak w Polsce – kierownik cuską Le Femis i brytyjską National Film and i Dziedzictwa Narodowego. Niedawno fundusz środków (przy współpracy dwustronnej) lub planu – mówi Włodarski. Television School w ramach wspólnej inicjaty- wsparł m.in. Imagine Andrzeja Jakimowskiego, 10% (przy współpracy wielostronnej). „Warto zadawać jak najwięcej pytań, wy Passion to Market. Lava Films przygotowu- dokument I była miłość w getcie… Andrzeja nie wstydzić się. Mieć własne zdanie, słu- je się do producenckiego debiutu pełnometra- Wajdy i Jolanty Dylewskiego oraz Kongres Ariego Sprawdź partnera chać intuicji, nawet jeśli pracujemy z dużo żowego, filmu Po śmierci Magnusa von Horna Folmana. Najnowszy dofinansowany projekt to Jak znaleźć dobrych partnerów? – „Teraz to bardziej doświadczonym partnerem. On też – będzie to międzynarodowa koprodukcja: Obietnica Anny Kazejak, koprodukowana przez dla mnie dużo łatwiejsze, kwestia kilku maili, może się mylić” – przekonuje Ewa Pusz- szwedzko-polsko-francuska. – „Po tym, jak Polskę i Danię. Dotacja z Eurimages może wy- telefonów. Ale sieć znajomości budowałam czyńska. I dodaje, że służy radą młodszym wyprodukowałem we współpracy z Łódzką nieść aż 17% budżetu. latami, jeżdżąc na festiwale, warsztaty, pit- kolegom po fachu. – „Czasem moja rola po- Szkołą Filmową film dyplomowy kolegi, Ma- Imagine, reż. Andrzej Jakimowski Odkąd stacje telewizyjne, zarówno pu- chingi. Mam to szczęście, że gdy zaczynałam lega na pokazaniu im, jak wygląda rzeczy- gnusa von Horna, umówiliśmy się, że pełen bliczna jak i prywatne, zmniejszyły kwoty pracę, w Polsce niewiele mówiło się o kopro- wistość. Młodzi wierzą w to, że

16 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 17 Temat numeru: Koprodukcje Temat numeru: Koprodukcje

etiudzie mowa, też powstała we współpracy tuto do Cinema e do Audiovisual, czyli MC/ dyś kładło się na to nacisk. Dziś najważniejsze wać podział obowiązków i tak dobrać ekipę, polsko-szwedzkiej. Największy kłopot? – ICA. – „To była niewielka kwota, ale Portugal- jest, aby projekt był dobry, miał szansę na aby spełnić wymagania wszystkich stron. „Rozliczenie się z polskim urzędem skarbo- czycy mieli tylko 10% udziału w projekcie. Na- międzynarodowy zasięg. Jakiś czas temu pro- Ważne jest, aby podział zadań był nie tylko wym. Film dotowała szwedzka telewizja, która stępnie dostaliśmy list intencyjny z PISF, po- dukowałam film, który nie ma z Polską nic sprawiedliwy, ale także sensowny pod wzglę- przelała pieniądze na nasze polskie konto. Wy- tem pozyskaliśmy środki z francuskiego CNC wspólnego, jest na wskroś norweski” – mówi dem logistycznym i ekonomicznym. A przede dawaliśmy je w Szwecji, gdzie nie na wszystko [Centre National du Cinéma et de l’Image o Wyspie skazańców Ewa Puszczyńska. Film wszystkim artystycznym. Czasem trzeba się można mieć faktury VAT, które są dowodem na Animée – przyp. red.], na końcu fundusze wyreżyserował Marius Holst. – „Ważne, aby nagimnastykować, na przykład jeśli z umowy poniesione koszty. Tam po prostu rozliczają pa- z Eurimages – 13% budżetu” – wylicza Jaki- kraj miał swój twórczy wkład w film. W tym wynika, że efekty wizualne należy zrobić w kra- ragony” – śmieje się Włodarski. mowski. przypadku byli to m.in. scenograf Janusz So- ju X, choć najlepsi fachowcy są z kraju Y, ale ten Dla Urszuli Antoniak, która na stałe snowski i reżyser II ekipy Marcin Łomnicki”. ma już wystarczająco duży wkład. Wtedy ko- Partnerstwo dla sztuki mieszka i pracuje w Holandii, szukanie mię- producenci mogą zatrudnić pracowników z Y „Od początku wiedziałem, że kolejny film chcę dzynarodowego finansowania było koniecz- Podział obowiązków jako podwykonawców firmy X. realizować w Portugalii. Najpierw miałem po- nością. – „Na projekt Nic osobistego dostałam Udział fachowców i artystów w międzynaro- „Zdjęcia realizowaliśmy w Portugalii, ale mysł, potem szukałem koproducentów” – dotację z holenderskiego instytutu filmowe- dowych koprodukcjach regulują też zapisy dźwięk na planie rejestrowali Francuzi, którzy mówi Andrzej Jakimowski. Imagine powstał go, ale odrzuciła go telewizja. Bez niej nie da w narodowych instytutach, które dbają o to, przyjechali z własnym sprzętem. W Polsce od- dzięki współpracy Polski, Portugalii, Francji się w Holandii skompletować budżetu. Także aby ich dotacja wspierała lokalne firmy. CNC była się postprodukcja. Przeklęta Zorica, i Wielkiej Brytanii. Jak reżyser Sztuczek znalazł reż. Radosław Pavkovic partnerów? – „Z Mike’em Downeyem byliśmy razem w jury Warszawskiego Festiwalu Fil- czek we Francji. Pozostałych partnerów znala- wielu portugalskich producentów, dzięki cze-

mowego. Jego pomoc była bezcenna, dzielił złem w trakcie okresu przygotowania do filmu miałem dość dobre rozeznanie rynku” – ilms Int się też swoją wiedzą i doświadczeniem, po- mu” – wspomina Jakimowski. W 2009 roku re- opowiada. mógł w organizacji castingu, wyborze obsady. żyser brał udział w prestiżowym programie Jakimowski nawiązał w końcu współpracę ot. Super F Vladimira Kokha z firmy KMBO znałem już „Producers on the Move”, organizowanym z François d’Artemare z Filmes do Tejo, który F wcześniej, bo zajmował się dystrybucją Sztu- przy festiwalu w Cannes. – „Spotkałem tam zaaplikował o dotację do portugalskiego Insti-

33 sceny z życia, reż. Małgośka Szumowska ot. Kino Świat F

Code Blue, reż. Urszula Antoniak ot. Stowarzyszenie Nowe Horyzonty F

dlatego, że nie można starać się o dofinanso- ma system punktów, które przyznaje za obsa- Montaż dźwięku i wstępne zgranie wyko- wanie z funduszu CoBo (często jest to nawet dzenie każdego stanowiska kreatywnego nał Jacek Hamela w swojej firmieP rosound, 100 tysięcy euro). Brak dotacji z telewizji uwol- Francuzem. Im więcej punktów, tym większa nagranie muzyki zrobił Piotr Kokosiński nił mnie od zrobienia filmu w języku holender- szansa na dotację, choć nie w każdym przy- w swoim studio Postmeridian, a efekty spe- skim. Dzięki temu mogłam zrobić film po an- padku – to zależy od rodzaju dofinansowania cjalne i grafikę komputerową Rafał Wieczorek gielsku. Ponieważ mój producent miał kon- i umowy bilateralnej pomiędzy krajami. Z kolei w swoim studio Rufio Film. Montaż na wła- takty w Irlandii, zaaplikowaliśmy o środki PISF wymaga, aby w ekipie realizującej kopro- snym zestawie AVID wykonał Cezary Grze- z Irish Film Board” – wspomina reżyserka. dukcję mniejszościową zawsze był co najmniej siuk. Wszystkie te prace zbiegły się potem W efekcie zdjęcia do filmu odbyły się w plene- jeden kierownik pionu artystycznego z Polski. w laboratorium i sali zgrań WFDiF. Koproduk- rach Irlandii, a główną rolę męską zagrał zna- – „Sama postprodukcja rzadko jest dla nas cja została zaplanowana bardzo precyzyjnie ny irlandzki aktor Stephen Rea. wystarczająca” – tłumaczy Baliński. pod scenariusz filmu” – mówi Jakimowski, Wbrew obiegowej opinii o pieniądze mogą Przepisy regulują także, jaka część publicz- który także stanowił polski „wkład” do projek- starać się nie tylko projekty, które są tak zwanej dotacji ma być wydana na usługi w kraju, tu, jako scenarzysta, reżyser oraz główny pro- ną koprodukcją naturalną, czyli związaną te- który ją przyznał. W przypadku koprodukcji ducent Imagine. matem, narodowością bohatera lub miejscem mniejszościowej jest to co najmniej 80% dota- Ewa Puszczyńska spędziła godziny na te- akcji z krajem, do którego aplikujemy. – „Kie- cji. Schody zaczynają się, gdy trzeba zaplano- lefonie, Skypie i wymieniła setki maili ze swo-

18 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 19 Temat numeru: Koprodukcje Temat numeru: Koprodukcje

Od początku istnienia PISF dyrektor Agnieszka Odorowicz przy- wiązywała szczególną wagę do rozwoju koprodukcji filmowych,

imi pięcioma koproducentami, z którymi reali- zabiegając o zainteresowanie polską kinematografią na arenie zowała Kongres Ariego Folmana. Głównym międzynarodowej. była niemiecka Pandora. Polska odpowiadała za złożenie wszystkich elementów animacji, czyszczenie, fazowanie, malowanie. – „Dosta- Anna Wróblewska waliśmy kawałeczki materiałów. Jednego dnia ujęcie 7 ze sceny 58, innego 24 ze sceny 12 i tak FAKTY, LICZBY, dalej. Potem odsyłaliśmy je do akceptacji do szefa animacji, Izraelczyka. Materiały przycho- PIENIĄDZE dziły czasem z opóźnieniem, za to falami. Na- sze studio po tygodniach czekania, nagle zo- Koprodukcje filmowe po roku 2005 stało zalane pracą. Nie wyrabiało się, musieli- śmy zatrudnić dodatkowych animatorów z innych krajów. Jako koproducent musiałam szybko rozwiązać problem, renegocjować uż po kilku miesiącach od istnienia Polski udziałem, stanowią dokonania polskich twór- istnieje kilka filmów wysokobudżetowych, umowę ze studiem, a nie szukać winnych sy- Instytut Sztuki Filmowej zaprezentował ców i należy je określić jako dorobek polskiej ki- które powstały w ciągu ostatnich kilku lat tuacji. To najgorsze, co można zrobić” – mówi Jofertę polskiej kinematografii na festiwalu nematografii – jak Cztery noce z Anną Jerzego i które można określić jako „maszyny parowe” Ewa Puszczyńska. w Berlinie w 2006 roku. Wkrótce Polska przy- Skolimowskiego, Sponsoring Małgośki Szu- polskiej kinematografii, prezentowane na Operacja Dunaj, Niestety, nawet precyzyjnie i sensownie reż. Jacek Głomb stąpiła do dwóch głośnych koprodukcji, które mowskiej i W ciemności Agnieszki Holland. wielkich festiwalach i intensywnie promowa- zaprojektowana koprodukcja jest droższa niż pozwoliły na zaistnienie w świadomości fil- Koprodukcje większościowe nie muszą ne. Są to przede wszystkim filmy Jerzego Sko- produkcja krajowa. Choćby ze względu na róż- plenerów, które miały udawać tytułową wy- jest na tyle duży, że polska strona otrzymuje mowców europejskich. Były to filmy Volkera być dużymi, efektownymi produkcjami – limowskiego: Essential Killing oraz Cztery noce

nicę stawek oraz konieczność obsadzenia nie- spę. status koproducenta. Tak było w przypadku ilms Schlöndorffa Strajk oraz Nocna straż Petera mogą być to nisko– lub średniobudżetowe fil- z Anną (który powstał we współpracy polsko- których funkcji przez fachowców z krajów Trudnym rynkiem – ze względu na różnice firmy Monternia.pl i filmu Tam, gdzie rosną Greenawaya. Od 2006 roku statystyka kopro- my realizowane z udziałem krajów sąsiadują- -francuskiej). Dużym budżetem wyróżnia się wszystkich stron. Urszula Antoniak wspomi- kulturowe i trudności w przetarciu szlaków grzyby Jasona Cortlunda. dukcji w polskiej kinematografii wygląda tak, cych: Czech, Słowacji, Rosji, Niemiec. Do takich również film Małgośki Szumowskiej (którego na, że na holendersko-duński Code Blue otrzy- jest Francja. – „Miejmy nadzieję, że po urucho- Jak się mierzy sukces koprodukcji między- jak ilustruje to poniższa tabela. filmów należą autorskie produkcje znanych producentem jest jedna z najważniejszych mała środki z duńskiego instytutu filmowego, mieniu funduszu Aide aux cinemas du monde narodowej? – „Gdy można przejść się po czer- reżyserów, jak m. in. Świnki i Benek Roberta firm producenckich w Europie Zentropa) – pol- w CNC i po podpisaniu nowej umowy kopro- Koprodukcje międzynarodowe z udziałem Glińskiego, Jutro będzie lepiej Doroty Kędzie- sko-francusko-niemiecki Sponsoring z główną który pokrywa maksymalnie 60% wydanych wonym dywanie w Cannes” – żartuje Ewa ot. Dystrybucja Monolith F F pieniędzy w Danii. – „Otrzymaliśmy od nich dukcyjnej między Polską a Francją w marcu Puszczyńska. – „Sukces jest wtedy, gdy po Polski w latach 2006-2011 rzawskiej, Wygrany Wiesława Saniewskiego, rolą Juliette Binoche. Jedną z najważniejszych 135 tysięcy euro, ale w końcu wydaliśmy w Da- 2012 roku, nie będziemy długo czekać na pozy- premierze wszyscy producenci nadal ze sobą Wino truskawkowe Dariusza Jabłońskiego, koprodukcji ostatnich lat jest film W ciemno- Więk- Mniejszo- Bez nii, która jest bardzo drogim krajem więcej, tywne efekty” – mówi Robert Baliński z PISF. rozmawiają. Na przykład o kolejnych wspól- szo- Serce na dłoni Krzysztofa Zanussiego i Lekcje ści Agnieszki Holland, który powstał we Koprodukcje Liczba ściowe udziału ściowe 225 tysięcy. Na co? Między innymi na lokacje Ewa Puszczyńska ceni też współpracę nych projektach”. z PISF PISF pana Kuki Dariusza Gajewskiego. Co ciekawe, współpracy między Polską, Kanadą a Niemca- z PISF i na grip”. z Izraelem, z którym koprodukowała Wiosnę zdarzają się koprodukcje reżyserów debiutan- mi, a w 2012 roku był nominowany do Oscara.

2006 4 ilm 1941 Uri Barbasha, a teraz pracuje nad kolej- tów: Nie opuszczaj mnie Ewy Stankiewicz, Hel Statystycznie Polska częściej angażuje się

Wiatr z Zachodu nym filmem z Haimem Tabakmanem.W przy- Per Neumann, Charlotte Applegren, 2007 7 3 3 1 Kingi Dębskiej, Operacja Dunaj Jacka Głomba wkładem mniejszościowym w koprodukcje utek F ot. G

Z jakimi krajami polscy producenci pracują naj- szłości producentka planuje realizację filmu Sztuka koprodukcji 2008 10 5 3 2 czy Kret Rafaela Lewandowskiego. Obok nich europejskie i światowe. Do najbardziej zna- F

częściej? – „Pierwszym partnerem są Niemcy. z Argentyną i z… USA. – „Współpraca z Holly- 2009 14 7 5 2 Leżą blisko, są bogatszym krajem z dobrymi wood jest trudna, bo tam jest zupełnie inna Książka wydana przez KIPA i MEDIA Desk 2010 13 9 3 1 regionalnymi funduszami filmowymi. Działa struktura finansowania, ale wykonałam Polska to przewodnik po procesie kopro- też Polsko-niemiecki fundusz co-develop- w tamtym kierunku niewielki ruch. Zobaczy- dukcji: od etapu podpisywania umowy do 2011 11 7 4 0 dzielenia zysków. Autorzy definiują tu mentowy. Wielu naszych producentów ma my” – mówi. Źródło: opracowanie własne wszystkie najważniejsze terminy związane dobre, osobiste kontakty z pracownikami RFF, Współpraca polsko-amerykańska, choć z tym tematem, wyjaśniają meandry i niu- co sprzyja długofalowej współpracy” – twier- w niewielkim zakresie, jest możliwa – pokaza- anse umów koproducenckich. Można się Międzynarodowe produkcje rozwijają się dzi Ewa Puszczyńska. – „W tej chwili na kopro- li to organizatorzy targów „Us in Progress” dowiedzieć, jakie wymagania ma fundusz przy wsparciu dużego finansowania publicz- dukcje bardzo otwarte są kraje skandynaw- (wcześniej: „Gotham in Progress”), które od- Eurimages lub Nordycki Fundusz Filmowo- nego; filmy bez udziału PISF stanowią margi- skie, choć ich udział podraża budżet filmu, bo bywają się jesienią w trakcie American Film -Telewizyjny. Obok teorii jest i rozdział nes produkcji filmowej. Po trzech latach ist- są drogie. Ciekawy kierunek to południowy Festival we Wrocławiu. Przyjeżdżają na nie o praktyce, czyli wywiady z producentami, nienia Instytutu liczba koprodukcji ustatko- Wschód: Czechy, Słowacja, Łotwa, Estonia. przedstawiciele europejskiej branży filmowej którzy mają udaną koprodukcję za sobą. wała się na poziomie 10-14 rocznie i ten stan O polskich sukcesach, czyli 33 scenach z ży- Nie ma tam dużych pieniędzy, ale jeśli dobrze oraz niezależni amerykańscy producenci i re- rzeczy wydaje się stabilny. Należy zaznaczyć, cia Małgośki Szumowskiej i Lekcjach pana skonstruujemy budżet, współpraca będzie żyserzy, których filmy są na ostatnim etapie Kuki Dariusza Gajewskiego opowiadają że przygotowując te zestawienie jako więk- miała sens”. Producentka dodaje, że z Estonią produkcji. W Europie szukają wsparcia w for- producentki – Teresa Dworzecka i Ewa szościowe potraktowałam także te filmy, któ- Kobieta, która pragnęła współpracowała przy Wyspie skazańców, gdy mie usług postprodukcyjnych, promocyjnych Puszczyńska. re, choć w liczbach bezwzględnych nie są fil- mężczyzny, reż. Per Fly okazało się, że w Polsce nie ma odpowiednich i dystrybucyjnych. Bywa, że artystyczny wkład mami z ponad 50-procentowym polskim

20 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 21 Temat numeru: Koprodukcje

(ponad 78 mln zł), Antychryst i Dzieci Ireny Sendlerowej (oba ok. 36 mln zł). Z kolei skrom- ne koprodukcje większościowe bardzo często zbliżone są budżetami do filmów stricte polskich – ponad połowa z nich w badanym okresie kosztowała do 5 mln złotych. Analiza finansowania koprodukcji prowadzi do wniosku, że Polska jest krajem z dużym udziałem tego typu filmów oraz zrównoważo- ną, wyraźną i racjonalną polityką państwa w tym obszarze.

Opracowanie zawiera wyniki badań i obszerne fragmenty pracy doktorskiej Anny Wróblewskiej, Kinematografia jako przemysł kultury. Tendencje i uwarunkowania rozwoju bran- ży filmowej w Polsce, Uniwersytet Kardynała Stefana Wy- Bracia Karamazow, szyńskiego w Warszawie, promotor: profesor Krzysztof Ko- reż. Petr Zelenka ehler, obrona: Uniwersytet Śląski, Wydział Filologiczny, wrzesień 2013

ilm nych koprodukcji z polskim udziałem należą Koprodukcje fabularne z 2012 roku dofinansowane przez PISF filmy takie jak: Rzeź Romana Polańskiego, utek F Tytuł Reżyser Producent Charakter G Antychryst Larsa von Triera, Dzieci Ireny Sen- dlerowej Johna Kenta Harrisona, Wyspa ska- Przeklęta Zorica Radosław Pavkovic Marta Plucińska Federico Film mniejszościowa Aglaja Krisztina Deák Opus Film mniejszościowa zańców Mariusa Holta, Kobieta, która pragnęła Yuma Piotr Mularuk Yeti Films większościowa mężczyzny Pera Fly. Warto również zwrócić Zjednoczenie Artystów Imagine Andrzej Jakimowski większościowa i Rzemieślników ot. Mateusz Skalski/

F uwagę na wysokobudżetową kostiumową Sanctuary Norah McGettigan Wajda Studio mniejszościowa produkcję czesko-słowacko-polsko-węgierską Pokłosie Władysław Pasikowski Apple Film większościowa Janosik. Prawdziwa historia Agnieszki Holland Alessandro Leone Agresywna Bitwa pod Wiedniem Renzo Martinelli mniejszościowa i Kasi Adamik. Wśród średniobudżetowych Banda Ci, którzy żyją i umierają Barbara Albert Alex Stern mniejszościowa koprodukcji z polskim udziałem do najbardziej W cieniu konia David Ondricek Centrala Film mniejszościowa znanych filmów należą Bracia Karamazow Pe- Nieulotne Jacek Borcuch Manana większościowa tera Zelenki (Czechy, Polska), Kobieta z piątej Polski film Marek Najbrt Off Production mniejszościowa dzielnicy Pawła Pawlikowskiego (Wielka Bry- Źródło: PISF tania, Polska, Francja), Robert Mitchum nie żyje Oliviera Bobineta (Belgia, Francja, Polska), Przykładowe struktury finansowe filmów wspartych przez PISF (w procentach) Nagroda Pauli Markovitch (Polska, Francja,

Niemcy, Meksyk), Znieważona ziemia Michale Procent – Procent Kopr. (np. TVP RFF, Tytuł filmu Kopr. WFDiF Dystr. EURIMAGES Boganim (Francja, Niemcy, Polska). producent – PISF rzeczowy) S.A. JST

Badania statystyczne przeprowadzone na Koprodukcja większościowa, 46,45 10,42 41,96 1,17 podstawie raportów producenckich filmów obyczajowy (zagr.) wyprodukowanych w latach 2007-2011 wyka- współczesny Koprodukcja zują duże różnice między wkładem PISF w bu- mniejszościowa, 90,15 3,33 6,52 wysokobudżetowa, (zagr.) dżety koprodukcji mniejszościowych i więk- kostiumowy

szościowych. Średni wkład Instytutu w bu- Koprodukcja 80,67 mniejszościowa, 0,52 12,63 5,88 dżet koprodukcji większościowej wynosi (zagr.) obyczajowy 37,78%, natomiast wkład w koprodukcję Koprodukcja 80 mniejszościową – 8,52. Dysproporcja ta wyni- mniejszościowa, 5,43 11,62 2,95 (zagr.) ka z faktu, że koprodukcje zagraniczne mają obyczajowy

bardzo często wysokie budżety, przekraczają- Koprodukcja 48,84 mniejszościowa, film 11,68 22,46 17,02 (zagr.) cą polską średnią, która wynosiła w badanym autorski okresie od ok. 3,4 mln do 4,3 mln zł (w ujęciu Koprodukcja 24,13 autorskim, po odjęciu najdroższych polskich większościowa, 12,5 40,63 12,32 10,42 (zagr.) obyczajowy filmów). Wśród najdroższych koprodukcji zagranicznych znajdują się takie filmy jak Rzeź Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentów PISF i producentów

22 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP Wydarzenia: Japonia w Kulturze

Przez pięć dni polscy widzowie obejrzeli w warszawskim kinie Kultura dziewięć filmów z różnych okresów historii kinematografii japońskiej. Od klasyki po współczesność, od Kurosawy po Izutsu. Marcin Zawiśliński KINO Z KRAJU KWITNĄCEJ WIŚNI

ziękuję Jerzemu Skolimowskiemu, któ- kazać polskiej publiczności mój film, który rego obrazy inspirowane Japonią mo- wzbudził sporo kontrowersji w Japonii” – wy- Dgłam przed chwilą podziwiać. Jestem znał po projekcji japoński filmowiec. pod ogromnym wrażeniem wiedzy i zaintere- „Polacy mają bardzo osobisty stosunek do sowania naszym krajem ze strony reżysera. Je- kina japońskiego, które od dawna cieszy się stem też ogromnie wdzięczna za dobór fil- u nas ogromnym szacunkiem i popularnością. mów, jakiego Jerzy Skolimowski dokonał. A ten przegląd to znakomita okazja, żeby zapo- Wśród nich znajdują się zarówno arcydzieła znać się z najwybitniejszymi filmami japoński- klasyki kina japońskiego, jak i najnowsze dzie- mi, wybranymi przez Jerzego Skolimowskiego” ła” – powiedziała Akie Abe, żona premiera Ja- – podkreślił krytyk filmowy Tomasz Raczek. Jerzy Skolimowski i aktorka Reika Kirishima podczas przeglądu w kinie Kultura ponii, otwierając Przegląd Filmów Japońskich „Pamiętam, że na przełomie lat 50. i 60., w stołecznym kinie Kultura. Imprezę rozpo- chodząc na wagary do kina, bardzo często

czął pokaz filmu Pacchigi! Kiedyś zwyciężymy oglądaliśmy filmy japońskie. Były to nie tylko wieści Haruki Murakamiego (Norwegian FP (Pacchigi!) Kazuyuki Izutsu. – „Przyznam, że dzieła Kurosawy, ale także inne filmy, np. Ko- Wood), którego Skolimowski uważa za naj- z zasady nie jeżdżę na europejskie festiwale bieta z wydm” – dodał Jacek Bromski, prezes bardziej znanego Japończyka w Polsce. filmowe takie jak Cannes, Wenecja czy Berlin. Stowarzyszenia Filmowców Polskich. W programie pięciodniowej imprezy znalazły

Nie lubię uczestniczyć w takich imprezach. Ale ot. Kuźnia Zdjęć/S Poza klasycznymi arcydziełami (Tokijska się również: przebój kinowy oparty na ko- F czuję się ogromnie zaszczycony, że zostałem opowieść, Straż przyboczna, Kobieta miksie (Notatnik śmierci), wojenna historia zaproszony na przegląd filmów japońskich do z wydm), widzowie mogli zobaczyć filmy z Davidem Bowie w jednej z głównych ról Warszawy. Bardzo się cieszę, że mogłem po- z początku XXI wieku; choćby adaptację po- (Wesołych Świąt, pułkowniku Lawrence), film animowany (O dziewczynie skaczącej przez czas), a także dokument prezentujący wielkie trzęsienie ziemi we wschodniej Japo- nii (I zamieszkam wśród przodków). „Już dawno chcieliśmy zorganizować prze- gląd filmów japońskich w Polsce, ale dopiero przy okazji obecnej wizyty premiera Japonii w naszym kraju udało się doprowadzić do spotkania polskich i japońskich twórców filmowych” – zdradziła Agnieszka Odorowicz, prezes Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Prze- glądowi towarzyszyła wystawa obrazów „Śla- dy Tokio”, które zainspirowany kulturą japoń-

FP ską, namalował Jerzy Skolimowski.

Agnieszka Odorowicz, Jacek Bromski, Akie Abe - żona premiera Japonii, Jerzy Skolimowski podczas otwarcia Przeglądu Filmów Japońskich w kinie Kultura Organizatorzy przeglądu: Stowarzyszenie Filmowców Pol- ot. Kuźnia Zdjęć/S

F skich, Polski Instytut Sztuki Filmowej oraz Skopia Film.

24 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP Wydarzenia: Dyplomaci w Kulturze

Pod koniec czerwca w stołecznym kinie Kultura dyplomaci z całego świata obejrzeli Mój rower Piotra Trzaskalskiego. Było to już drugie spotkanie, jakie SFP zorganizowało dla przedstawicieli korpusu dyplomatycznego. Marcin Zawiśliński AMBASADORZY POLSKIEGO KINA

ten sposób Stowarzyszenie chce W maju, na inaugurację cyklu pokazów, słaniu, ten obraz jest uniwersalny. I jest opo- promować wśród dyplomatów naj- przedstawiciele ambasad z całego świata zo- wiedziany językiem najwyższej klasy” – pod- Wnowsze osiągnięcia polskiej kinema- baczyli dramat wojenny Obława w reżyserii kreśliła Bohosiewicz. tografii. – „Pomysł na takie spotkania wziął się Marcina Krzyształowicza. Wśród gości projek- Film Marcina Krzyształowicza wywarł z życia. Ambasador Japonii w Polsce zaprosił cji była m.in. Sonia Bohosiewicz, odtwórczyni duże wrażenie na niemal wszystkich dyplo- mnie do swojej rezydencji na lunch. Uczestniczy- jednej z głównych ról w filmie. – „Poza zainte- matach, czego wyrazem była nie tylko nie- li w nim wszyscy ambasadorzy z regionu Azji resowaniem naszą historią, Obława niesie ze zwykle ożywiona dyskusja na sali kinowej, ale i Pacyfiku. Opowiadałem im o polskiej kinema- sobą również dużą wartość artystyczną. Jest również w kuluarach. – „W Obławie poruszo- tografii. Wszyscy byli bardzo zainteresowani to znakomicie sfilmowana, ponadczasowa no bardzo poważny temat. Po obejrzeniu takich filmów zawsze zadaję sobie pytanie: po Piotr Trzaskalski, Michał Urbaniak, Artur Żmijewski i Krzysztof co w nich tak dużo przemocy? Pojawia się Chorodowski podczas spotkania z dyplomatami w kinie Kultura również refleksja: jak wiele musimy zrobić, żeby przeżyć godnie, spokojnie i owocnie nasze życie. Historia powinna być przecież na- uczycielką życia, ale niestety tak nie jest. Lu- bię oglądać filmy, które niosą pozytywne przesłanie, a tymczasem tendencja jest odwrotna. Pokazuje się dużo więcej zła niż dobra, choć przecież w życiu mamy też wiele po- zytywnych doświadczeń” – mówił abp Cele- stino Migliore, nuncjusz apostolski w Polsce i dziekan korpusu dyplomatycznego w naszym kraju. Po projekcji Mojego roweru widzowie rów- nież rozmawiali z twórcami filmu, m.in. z reży- serem oraz z kreującymi główne role: Micha- łem Urbaniakiem (filmowym dziadkiem), Ar- turem Żmijewskim (ojcem) i Krzysztofem Chodorowskim (synem). polskim kinem i jednocześnie narzekali, że mają opowieść” – przekonywała aktorka. – „Ten „Ten film jest bardzo podobny do Rozsta- mało okazji, żeby je oglądać. Wtedy pomyśla- film wskazuje, że nawet w czasie wojny nie nia Asghara Farhadiego. Znajduję wiele podo- łem, że warto byłoby zorganizować pokazy w ki- ma czarno-białych postaw. Każdy człowiek bieństw” – zauważył po pokazie Behzad Mo- nie Kultura dla wszystkich ambasadorów. Choć- ma swoje potrzeby i motywy. Film opowiada hammadi, I sekretarz Ambasady Islamskiej

FP by po to, żeby w swoich krajach stali się ambasa- historię z czterech różnych punktów widzenia. Republiki Iranu w Polsce odpowiedzialny za dorami polskiego kina, a przy okazji – zachęcali Dla mnie najważniejszy przekaz jest taki: sko- kulturę. swoich filmowców do przyjazdu do Polski i krę- ro podczas działań wojennych tak trudno oce- Jak zapowiada Jacek Bromski, projekcje cenia filmów również w naszym kraju” – opo- nić ludzkie postawy, to tym bardziej dziś, polskich filmów dla dyplomatów będą konty- ot. Kuźnia Zdjęć/S

F wiada Jacek Bromski, prezes SFP. w czasie pokoju. W tym sensie, w swoim prze- nuowane.

26 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP Wydarzenia: Jubileusz Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego Wydarzenia: Jubileusz Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego

Jest jednym z czołowych przedstawicieli szkoły paradokumental- nej w polskim filmie fabularnym i zarazem autorem wybitnych

filmów dokumentalnych. W czerwcu Andrzej Trzos-Rastawiecki karza przez dwóch młodych chłopaków z za- dzieży. …Jestem przeciw (1985) także ma ele- obchodził 80. urodziny. padłej dziury. Wstrząsające dzieło – nagrodzo- menty paradokumentalne, bo jakkolwiek gra- ne w Koszalinie, Gdańsku i Mannheim – za- ją w nim aktorzy zawodowi, to akcja dzieje się wdzięcza paradokumentalną fakturę reali- w prawdziwym ośrodku MONAR-u. Andrzej Bukowiecki stycznym zdjęciom Zygmunta Samosiuka Kręcąc fabuły Andrzej Trzos-Rastawiecki i powierzeniu ról bandytów (wówczas) niezna- nie zarzucił dokumentu. Pielgrzym (1979) i Cre- ilmoteka Narodowa

TWÓRCA F

/ nym aktorom: Mieczysławowi Hryniewiczowi do… (1983) to dwa mądre filmy o wizytach R i Wacławowi Radeckiemu. duszpasterskich papieża Jana Pawła II w oj- Zapis zbrodni, reż. Andrzej ZAANGAŻOWANY F KAD Trzos-Rastawiecki „Czas, który poświęciłem na współpracę czyźnie. Zwłaszcza pierwszy, przekraczając ot. S

F z Andrzejem uważam za pożytecznie wyko- granice reportażu, unaocznił duchowy i spo- rzystany” – stwierdza II reżyser Trądu i Zapisu łeczno-polityczny wymiar pielgrzymki papie- Karnawał w Łodzi i pierwsze filmy zbrodni Krzysztof Wierzbiański. – „Andrzej ża. Na Wydział Reżyserii w PWSF w Łodzi An- wiele wymaga od innych, ale i od siebie. Ma drzej Trzos-Rastawiecki dostał się za pierw- rzadką umiejętność słuchania współpracow- Historia i jej bohaterowie okazji jubileuszu prezydent Bronisław szym razem. – „Dla Andrzeja czasy łódzkie są ników. Oczekuje, że wniosą coś do filmu i po- W latach 90. w twórczości Andrzeja Trzosa- Komorowski przyznał reżyserowi Krzyż cudownym wspomnieniem nieustającego trafi im za to podziękować”. -Rastawieckiego nastąpił wyraźny zwrot ku ZO ficerski Orderu Odrodzenia Polski za karnawału” – twierdzi żona reżysera Anna Skazany (1976) – mimo gwiazdorskiej ob- historii XX wieku i jej najwybitniejszym posta- „wybitne zasługi dla polskiej kultury, za osią- Trzos-Rastawiecka. – „Jest bardzo towarzyski, sady (Pszoniak, Kozień, Zapasiewicz) i fikcyj- ci. Reżyser sportretował Piłsudzkiego, Stalina, gnięcia w twórczości filmowej i wkład w roz- uwielbia się bawić, wspaniale tańczy”. Pani nej historii w scenariuszu – też otarł się o me- Wałęsę (słynny dokument Lider, 1990), Ku- wój polskiego kina dokumentalnego”. SFP- Anna dodaje, że wielką pasją męża jest sport: todę dokumentalną. Ukazany na ekranie pro- klińskiego. W filmach Zbudujemy socjalizm -owskie kino Kultura przypomniało trzy fil- hippika, pływanie, jazda na nartach. ces mężczyzny, który świadomie nie zapobiegł (2005), Konfrontacja (2005) oraz w Balladzie my Trzosa-Rastawieckiego: dokumenty Ży- Studia w PWSF ukończył w 1963 roku, dy- samobójstwu nieuleczalnie chorego brata, od- o prawdziwym kłamstwie (2007) obnażył me- dzi, chrześcijanie, muzułmanie… dzieci Boga plom obronił rok później. Debiutem dokumen- był się najpierw z udziałem prawdziwych, zna- chanizmy działania władzy w PRL-u. (2005) i Ballada o prawdziwym kłamstwie talnym Wokół sprawy (1963), ukazującym pod- nych prawników. Potem, przed kamerą, akto- Ballada… to póki co ostatni film Trzosa- (2007) oraz zrealizowaną metodą paradoku- ziemie aborcyjne, zasygnalizował nieobojęt- rzy wygłaszali ich zaprotokołowane na tej niby -Rastawieckiego. Nad jego dalszą twórczością mentalną fabułę …Gdziekolwiek jesteś panie ność na problemy społeczne. Potwierdził ją autentycznej rozprawie kwestie i mowy. kładzie się cieniem ciężka choroba. Jest jednak prezydencie… (1978). nagrodzonym Syrenką Warszawską Egzami- Wspomniany dramat okupacyjny – … jasny punkt: rehabilitacja po przebytych wyle- nem (1969) – opowieścią o chłopaku ze wsi, Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie… (1978) wach czyni duże postępy. Trzeba wierzyć, że Chłopak z dobrego domu który załamuje się po nieudanym starcie do – z wielką kreacją Tadeusza Łomnickiego w roli twórca Zapisu zbrodni i Marszałka Piłsudzkie- Andrzej Trzos-Rastawiecki urodził się w 1933 warszawskiej ASP. Stefana Starzyńskiego, zadziwia mistrzow- go jeszcze nie powiedział w kinie ostatniego roku we Lwowie. Matka, Irena z domu Rasta- skim połączeniem sekwencji inscenizowanych słowa. wiecka, pochodziła z rodziny arystokratycznej. Kino zatartych granic z materiałami archiwalnymi. Redakcja „Magazynu Filmowego SFP” ży- Grała na skrzypcach w Filharmonii Krakow- W twórczości Trzosa-Rastawieckiego trudno Kolejny problem społeczny, jakim zajął się czy jubilatowi szybkiego powrotu do zdrowia skiej. W domu syn akompaniował jej na piani- wyznaczyć wyraźną linię podziału między fil- Trzos-Rastawiecki, to narkomania wśród mło- i kolejnych filmów!

nie. Ojciec, Bolesław Trzos, był notariuszem Narodowailmoteka mami dokumentalnymi i fabularnymi. Do do- F i kierował Radą Notarialną. Uchodził za czło- kumentów angażuje aktorów i nie stroni od in- wieka przestrzegającego zasad moralnych, scenizacji. Z kolei niemal wszystkie filmy fa- które wpajał synom – Andrzejowi i jego star- ieńkowski/ bularne – może z wyjątkiem Po upadku (1989) szemu bratu, Leszkowi, przyszłemu architek- – upodabnia do dokumentu. ...Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie..., towi. W 1939 roku ojciec został powołany do reż. Andrzej Trzos-Rastawiecki Głośny debiut pełnometrażowy, Trąd P R omulad ot. wojska i opuścił Lwów. 1 września matka z sy- F (1971), obfituje w ujęcia nakręcone z ukrytej nami przeszła przez zieloną granicę. Andrzej i Ciągników Politechniki Krakowskiej Andrzej – mówił Trzos-Rastawiecki „Gazecie Kra- kamery. Tworzą one soczyste tło mrocznej, zapamiętał wkroczenie Armii Czerwonej do Trzos-Rastawiecki zostanie filmowcem? Ale kowskiej” w 2000 roku. pesymistycznej historii z półświatka sutene- Lwowa i pierwsze deportacje. Cała trójka prze- właśnie w trakcie tych studiów połknął bakcy- Później jednak krytycy będą w wykształ- rów. Reżyser posunął się nawet do obsadze- żyła okupację w Nowym Targu, w gronie in- la kina. ceniu politechnicznym Trzosa-Rastawieckiego nia w rolach drugoplanowych kryminalistów nych znamienitych przedstawicieli lwowskiej „Ta przygoda zaczęła się od krakow- upatrywać źródeł matematycznej precyzji skazanych za gwałty, z czego zresztą robiono

inteligencji. skiego Studenckiego Klubu Filmowego. jego filmów. – „Andrzej ma dokładną wizję filmu zarzut. ilmoteka Narodowa F Była taka grupa, mieliśmy kamery i mieli- mu, który kręci i jest świetnie przygotowany Zapis zbrodni (1974) był przede wszystkim Kino wygrywa z samochodami śmy się zająć robieniem filmów (…) Pocią- do zdjęć, toteż współpraca z nim układa się oparty na faktach. Trzos-Rastawiecki zrelacjo- Po wojnie rodzina przeniosła się do Krakowa. gnęło mnie to, że w filmie nigdy się nie robi dobrze, choć wymaga cierpliwości, bo jest nował tu – pozornie beznamiętnie, w istocie Andrzej Kto by pomyślał, że po studiach na Wydziale tego samego. Natomiast naprawiając sa- skrupulatny i dociekliwy” – mówi operator Ja- zgłębiając socjologiczne i psychologiczne pod- Trzos-Rastawiecki ot. Jerzy Troszczyński/

Technologii Napraw i Obsługi Samochodów mochody (…) robi się wciąż te same rzeczy” cek Mierosławski. łoże wydarzeń – okrutne zabójstwo taksów- F

28 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 29 Festiwale krajowe: 32. Młodzi i Film Festiwale krajowe: 32. Młodzi i Film

Tegoroczny Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” upłynął pod znakiem zmian. Ta najważniejsza to kalendarzowy powrót z września na czerwiec. Nie mniej ważną okazało się przeniesienie projekcji krótkich metraży do głównego festiwalowego kina – Kryterium. Rafał Pawłowski KRÓTKIE METRAŻE WYSZŁY Z CIENIA ictures all/Alter Ego P

Zaślepiona, Niewiadoma Henryka Fasta, reż. Katarzyna Klimkiewicz reż. Agnieszka Elbanowska ot. Nick W F

rezentowane w poprzednich latach w po- nieckiego czy Silent Lake Mariusza Kuczew- się z prawdziwą dumą, wiele wskazuje bo- nymi głosami krytyki, szczególnie ze strony

łożonym na uboczu kinie Alternatywa skiego, nie przeszłaby przez selekcyjne sito. wiem na to, że Katarzyna Klimkiewicz wyrasta środowisk prawicowych. ajda Studio

produkcje krótkometrażowe królowały Nie umniejsza to jednak znaczenia Wielkiego na twórcę co najmniej europejskiego formatu. W gronie nagrodzonych znalazły się tak- ot. W P F w tym roku w Koszalinie niepodzielnie. Naresz- Jantara jak najbardziej słusznie przyznanego Jednak to nie laureat Wielkiego Jantara że: Kamczatka, znanego dokumentalisty Je- cie konkurs prezentujący dokonania prawdzi- przez gremium pod przewodnictwem Juliusza wywołał w Koszalinie największe poruszenie, rzego Kowyni, który w swoim fabularnym de- wie młodych i stawiających pierwsze kroki fil- Machulskiego filmowi Zaślepiona Katarzyny lecz typowana na czarnego konia imprezy, biucie opowiedział o kazirodczej relacji brata mowców stał się równie ważny, co rywalizacja Klimkiewicz. Polska reżyserka, dla której to już utrzymana w tonie społecznej przypowieści i siostry, oraz filmowy esej Baczyński Kordiana „dorosłych” debiutantów. Studentów, auto- drugi triumf w Koszalinie (w 2010 dostała tu i odnosząca się do głośnej sprawy Krzyża na Piwowarskiego. W Kamczatce jurorzy docenili rów filmów dyplomowych i beneficjentów ad- Jantara za krótkometrażowy Hanoi-Warsza- Krakowskim Przedmieściu Stacja Warszawa walory scenariusza oraz świetne kreacje głów-

resowanych do debiutantów programów Stu- ilm wa), stworzyła „inteligentne, polityczne kino; reżysersko-scenariuszowego kwintetu Maciej nych bohaterów granych przez Tomasza Sob- dia Munka SFP zaproszono więc niejako na sa- romans, który ma strukturę Hitchcockowskie- Cuske, Kacper Lisowski, Nenad Miković, Mate- czaka i Edytę Torhan. Piwowarski znalazł lony. A ci poczuli się na nich jak ryby w wodzie. go kryminału” – jak napisali w uzasadnieniu usz Rakowicz i Tymon Wyciszkiewicz. Po se- uznanie w oczach publiczności i jury młodzie- Dzięki ich obecności odżyły słynne dyskusje swojej nagrody akredytowani przy MiF dzien- ansie na ich głowy dosłownie posypały się za- żowego czyli, co podkreślił po gali, tych, do

„Szczerość za szczerość”. Dociekliwi i nieustę- Katarzyna Klimkiewicz z Wielkim nikarze, którzy również uhonorowali Klimkie- rzuty o antypolskość i obrazę uczuć religijnych, których kierował swój film. pliwi młodzi twórcy nie bali się krytykować Jantarem za film Zaślepiona wicz. Warto zauważyć, że Zaślepiona powsta- a w kuluarach o mało nie doszło do rękoczy- Koszaliński Festiwal Debiutów Filmowych ot. Kuźnia Zdjęć/Młodzi i F swoich kolegów i zadawać im problematycz- F ła za brytyjskie pieniądze (250 tys. funtów) nów. Nieco stremowanych twórców w obronę „Młodzi i Film” to dziś najpełniejsza prezenta- nych pytań, co sprawiło, że niektóre z tego- Sławomir Fabicki wydaje się bezdyskusyjny, to ślony czy wyróżnione na Krakowskim Festiwa- i bez udziału polskich producentów, a w kon- musiał brać operator Arkadiusz Tomiak. Stacja cja dorobku młodych polskich filmowców. Na- rocznych rozmów cechowała naprawdę wyso- jednak w gronie 59 konkursowych tytułów fa- lu Filmowym – 128. szczur Jakuba Pączka, Za- kursie festiwalu Młodzi i Film znalazła się Warszawa wyjechała z Koszalina z czterema leżący do grona najstarszych polskich imprez ka temperatura. Ale przede wszystkim przy- worytów było zdecydowanie więcej niż na- bicie ciotki Mateusza Głowackiego i The Big dzięki mądrej decyzji dyrektora artystycznego nagrodami: za zdjęcia, dźwięk, muzykę i de- filmowych, reaktywowany w 1999 roku po słowiowych rumieńców nabrał festiwalowy gród. Z Koszalina bez statuetek i wyróżnień Leap Kristoffera Rusa. Wszystkie te tytuły Janusza Kijowskiego. Być może za kilka lat biutancką rolę Klary Bielawki. Wątpliwe jed- 10-letniej przerwie festiwal przez kolejną de- program, a widzowie (a przynajmniej ich część) wyjechały np. zaproszona do studenckiego musiały ustąpić pola Mazurkowi Julii Kolberger o tym wyróżnieniu w Koszalinie będzie mówić nak, by uchroniły one tę produkcję przed kolej- kadę poszukiwał swojej formuły. Od kilku edy- odkryli istnienie krótkiego metrażu. konkursu w Cannes Olena Elżbiety Benkow- i uhonorowanej wyróżnieniem Matce Łukasza cji wydaje się ona wyklarowana i – co najważ- A było co odkrywać. Bo choć na pierwszy skiej, nagrodzona na Festiwalu Filmów Stu- Ostalskiego. niejsze – w pełni odpowiadająca zarówno ot. Animaso

F rzut oka werdykt jury, któremu przewodził denckich w Palm Springs Magma Pawła Ma- Zdecydowanie łatwiejsze rozstrzygnięcia twórcom, jak i publiczności. Kolejnym krokiem zapadły w dokumencie i animacji, gdzie zwy- w rozwoju imprezy powinno chyba być się- ciężyły dostrzeżone już w Krakowie Niewiado- gnięcie po średnio– i pełnometrażowe debiuty ma Henryka Fasta Agnieszki Elbanowskiej i Do dokumentalne, bowiem, jak pokazują: Miłość serca twego Ewy Borysewicz, a wyróżniono Filipa Dzierżawskiego, Mundial. Gra o wszyst- Matkę 24h Marcina Janosa Krawczyka (choć ko Michała Bielawskiego czy Fuck For Forest akurat ten tytuł jako jedyny z nagrodzonych Michała Marczaka, polski dokument coraz podzielił publiczność) i nagrodzone w Annecy śmielej puka do kinowych sal. Ab ovo Anity Kwiatkowskiej-Naqvi. Póki co pewne jest, że za rok, za sprawą Młode krótkie kino przyćmiło w tym roku oddania do użytku nowego budynku Filhar- konkurs pełnometrażowych debiutów. Krót- monii Koszalińskiej, czeka Młodych i Film jesz- szy (tylko ośmiomiesięczny) termin przygoto- cze jedna zmiana. I choć na kino Kryterium wań do festiwalu odbił się niestety na jakości nikt nie narzeka, to przeniesienie się do wła- Do serca Twego, Mazurek, reż. Ewa Borysewicz tej rywalizacji. Rok temu część z prezentowa- reż. Julia Kolberger śnie remontowanego sąsiedniego obiektu ot. Studio Munka

nych tytułów, np. Magdalena Mateusza Zna- F okaże się z pewnością zmianą na lepsze.

30 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 31 Festiwale krajowe: 32. Młodzi i Film

Młodzi i Film, jak żaden inny festiwal, stawia na debiutantów. Jak za pomocą koszalińskiego festiwalu realizowana jest misja promowania polskiego młodego kina? Na pozór prosta kwestia rodzi szereg interpretacji, bo promocję każdy rozumie inaczej.

Anna Serdiukow 29. WarszaWski FestiWal FilmoWy MŁODZI, KINO 11-20 października 2013 I PROMOCJA Kinoteka i Multikino Złote Tarasy www.wff.pl

Nigdzie w Polsce nie zobaczycie tylu premier europejskich, międzynarodowych i światowych. Koszalinie odbywa się nie tylko cje i inicjatywy młodych filmowców. Łatwiej i Film>. To jedne z moich ulubionych polskich Konkurs Pełnometrażowych De- rozwijać się i tworzyć w atmosferze solidarno- filmów ostatnich paru lat”. WFF to jedyne wydarzenie filmowe w Polsce akredytowane przez FIAPF Wbiutów Fabularnych, ale także ści pokoleniowej, pomagając sobie wzajemnie, Mówiąc o promocji młodego kina milczy- jako międzynarodowy festiwal konkursowy filmów fabularnych. Konkurs Krótkometrażowych Debiutów Fil- wymieniając poglądy, pomysły, idee. Integra- my na temat promocji koszalińskiego festiwa- mowych, w ramach którego pokazywane są cja i współdziałanie jest niezbędne w każdym lu. A jedno bez drugiego nie istnieje, o czym filmy i etiudy szkolne – fabuły, dokumenty pokoleniu filmowców. Koszalin kibicuje przy- zdają się często zapominać media, a na co i animacje – nie tylko ze szkół filmowych, tak- jaźniom, które trwają dłużej niż seans filmo- wskazuje dyrektor festiwalu Paweł Strojek: że z uczelni artystycznych. „Na żadnym innym w y ”. „Misja związana z rozwojem polskiego młode- festiwalu filmowym nie ma tak pełnego spek- Grażyna Torbicka, która przyjeżdża do Ko- go kina, to też misja SFP i Telewizji Polskiej. Fe- trum kina młodych i już w tym założeniu za- szalina i promuje młode kino oczekuje, że: stiwal realizuje te założenia, przy współpracy warta jest idea promocji debiutów filmowych” „Festiwal MiF będzie wskazywał na to, co naj- np. z TVP2 i TVP Kultura, jednak wsparcie z ze- – mówi Jacek Bromski, prezes SFP. – „To naj- pełniejsza panorama propozycji młodych twórców i swoista misja festiwalu, ale nie łą- czyłbym MiF z tradycyjnie pojmowaną promo- cją kina”. Dla studentów i autorów krótkich metraży 9. targi Centeast możliwość ich zaprezentowania przed publicz- 18-20 października 2013 nością jest często satysfakcjonująca i wystar- czająco emocjonująca – to pierwsze chwile kinoteka funkcjonowania w zawodzie, podpatrywania www.centeast.eu kolegów, dyskutowania o kinie. „Krótkie me- traże są zwykle prezentowane w sekcjach po- CentEast jest od roku 2005 miejscem spotkań profesjonalistów zainteresowanych bocznych poza konkursem” – mówi Paulina Zgrzebnicka z Centrum Kultury 105 w Koszali- kinem wschodnioeuropejskim. nie. – „My uznajemy, że to pełnowartościowi filmowcy. Trudno to przecenić”. W programie: To na pewno wyróżnia koszaliński festi- bardziej świeże w młodym polskim kinie. Ce- wnątrz powinno być większe. To misja, która ilm CentEast Warszawa-Moskwa – prezentacje works-in-progress wal, ale też rozbudza apetyt młodych filmow- nię film Być jak Kazimierz Deyna, ale w Kosza- spoczywa na wielu mediach – misja i przywilej China – Eastern Europe Film Promotion Project ców na więcej – np. na finansowe wsparcie linie szukam autorskich i niepokornych propo- odkrywania artystów, którzy już zaczynają Pokazy Warszawskie przy kolejnej produkcji w przypadku zdobycia zycji jak Dziewczyna z szafy Bodo Koxa. współtworzyć polską kinematografię”. FIPRESCI Warsaw Project nagrody na MiF, czy uruchomienie programu Jej słowa potwierdza Anna Trzebiatowska, Szkoda, że jedyny polski festiwal promu- typu Works in Progress, który daje możliwość dyrektor programowa Off Plus Camery: jący w takim zakresie debiuty filmowe, mimo Shorts Warszawa ot. Kuźnia Zdjęć/Młodzi i F

pokazania scenariusza, fragmentu filmu, by „Z uwagą przyglądam się koszalińskiej selek- tradycji wciąż niemal rokrocznie musi walczyć F oraz dyskusje panelowe i prezentacje. już na tym etapie szukać źródeł finansowania. cji, próbując wyłowić filmy na Off Plus Camerę. o zainteresowanie i uwagę mediów. Polskie Janusz Kijowski, dyrektor programowy MiF, Zarówno o filmie Tomka Wasilewskiego W sy- debiuty to propozycje niewolne od błędów, ale przyznaje: „Nasz festiwal to wydarzenie sprzy- pialni, jak i o Dziewczynie z szafy Bodo Koxa, daleko im do kina „na promocji”. To kino warte jające rozmowom o filmie, pobudzające ambi- dowiedziałam się dzięki festiwalowi

190_WFF_CentEast_205x280.indd 1 2013-08-07 12:31:36 Festiwale krajowe: 13. T-Mobile Nowe Horyzonty Festiwale krajowe: 13. T-Mobile Nowe Horyzonty

Gdyby wierzyć numerologii, tegoroczna edycja wrocławskiego festiwalu T-Mobile Nowe Horyzonty mogłaby położyć się cieniem

na konsekwentnie budowanej - najpierw w Sanoku, później w nych ryb. Subiektywna kamera zastępuje do- Wrocławski festiwal coraz bardziej Cieszynie, a od kilku lat w stolicy Dolnego Śląska – marce. kumentalny realizm, a żywe, mocne kolory za- otwiera się także na filmową branżę, czego czynają przyprawiać o zawrót głowy, w której dowodem organizowane po raz drugi Polish niechybnie kołacze „Moby Dick” Hermana Days, których koordynatorem jest Jan Na- Kuba Armata Mellville’a. Lewiatan wykracza poza typowe – szewski. Podczas trzydniowego wydarzenia wizualne, kinowe doświadczenie. Z dużą profesjonaliści z całego świata na zamknię- AŻ PO SAM mocą oddziałuje na wszystkie zmysły, wywo- tych pokazach oraz podczas spotkań robo- łując, pożądane mniej lub bardziej, ale z pew- czych mieli okazję poznać najnowsze polskie HORYZONT nością unikalne i tak rzadkie ostatnimi czasy, filmy – ukończone (m.in. Papusza Krzysztofa wrażenie współuczestnictwa. Krauze i Joanny Kos-Krauze), obecnie reali-

Abdellatif Kechiche podczas Co ciekawe, dwie regulaminowe nagrody – zowane (Pod mocnym aniołem Wojtka Sma- spotkania z wrocławską publicznością FIPRESCI i publiczności, trafiły do filmów, które rzowskiego, Czerwony pająk Marcina Koszał- podjęły, choć w bardzo różny sposób, temat ho- ki czy Jack Strong – Operacja wolność Włady- w kolejnych wyświetlanych tam obrazach, moseksualizmu. Pierwszą z nich uhonorowany sława Pasikowskiego), jak i te będące w fa- ymczasem we Wrocławiu pojawili się gdzieś z tyłu głowy kołacze się wątpliwość – rodność. Możliwości odmiennych konfiguracji zwłaszcza mając w pamięci świetne „cieszyń- został Nieznajomy nad jeziorem (L’inconnu du zie developmentu (Miasto44 Jana Komasy znakomici goście, jak laureat Złotej Pal- ilu jeszcze ich pozostało? W końcu wielu entu- programowej układanki jest bowiem tak wie- skie” zmagania, trochę mnie do konkursu lac) w reżyserii Alaina Guiraudie, ujmujący te- czy Taniec dla psa Marcina Wrony). Wśród Tmy Abdellatif Kechiche, francuska ak- zjastów X Muzy w domowym zaciszu, przed le, że wcale nie zdziwiłbym się, gdybym po zniechęciły. Tym milsza niespodzianka czekała mat w formułę gatunkowej mieszanki, drugą – gości pojawili się agenci sprzedaży, m.in. torka Béatrice Dalle czy Mark Cousins. To do- ekranem telewizora czy komputera, na wła- dziesięciu dniach projekcji spotkał się ze zna- w tym roku, bowiem wyselekcjonowana trzy- polski rodzynek w konkursie, Płynące wieżowce z Films Boutique, Memento czy MK2, dys- bry omen tezy, że trzynastka wcale nie musi sną rękę eksploruje kino, zapewne nie tylko jomymi i doszlibyśmy do wniosku, że byliśmy nastka prezentowała się naprawdę solidnie, Tomasza Wasilewskiego, skupiając się bardziej trybutorzy oraz selekcjonerzy największych na zupełnie innych festiwalach. a kolejne filmy, zarówno fabularnie, jak i for- na treści aniżeli formalnych zabawach. Docenio- światowych festiwali. Wisienką na torcie Wizytówką wrocławskiej imprezy jest malnie, zaskakiwały świeżym, oryginalnym ny wcześniej w Karlowych Warach obraz bardzo była konferencja prasowa Nikolaja Nikitina Międzynarodowy Konkurs Nowe Horyzonty oloch/Stowarzyszenie Nowe Horyzonty spojrzeniem. szybko doczekał się łatki jednej z pierwszych i dyrektora Berlinale Dietera Kosslicka, zapo- (obok niego są jeszcze trzy innej kompetycje, Wśród nich świetny etnograficzny obraz polskich produkcji o tematyce LGBT. I wydaje się, wiadająca pierwszą edycję wyjątkowych

w tym równie ciekawy Międzynarodowy Kon- ot. Miłosz P Aleksieja Fedorchenki Niebiańskie żony Łąko- że właśnie to, przy stosunkowo klasycznej, line- warsztatów School of Film Agents, które F kurs Filmy o Sztuce). Przez niektórych widzów wych Maryjczyków (Niebiesnyje żeny Ługowych arnej narracji, jawi się w przypadku filmu Wasi- pod koniec sierpnia odbyły się właśnie wręcz hołubiony, przez innych omijany szero- Mari), uhonorowany Grand Prix przez jury, lewskiego, okraszonego świetnymi rolami Mar- w stolicy Dolnego Śląska. I jak tu nie wierzyć ot. Stowarzyszenie Nowe Horyzonty

kim łukiem. Ta odczuwalna polaryzacja jest w którego skład weszli m.in. Dominga Soto- ty Nieradkiewicz i Mateusza Banasiuka, jako w popularny slogan: „Wrocław – miastem F spowodowana faktem, że właśnie w tej sekcji mayor, Béla Tarr i Joanna Kos-Krauze. Nagro- rzeczony „nowy horyzont”. spotkań”? można znaleźć najbardziej bezkompromisowe dzony reżyser ze swadą i poczuciem humoru oloch/Stowarzyszenie Nowe Horyzonty kino na festiwalu, często stanowiące nie lada przygląda się językowi, kulturze i rytuałom wyzwanie dla odbiorcy. Przyznam szczerze, że jednej z mniejszości Federacji Rosyjskiej. Za- Nieznajomy nad jeziorem,

reż. Alain Guiraudie ot. Miłosz P ostatnie lata i pewna powtarzalność widoczna F skakuje sama forma, bowiem film, będący owocem współpracy z Denisem Osokinem, być pechowa, a organizatorzy przesądni. w wydaniu popularnym. Rodzić się zatem składa się z 26 kilku– lub kilkunastominuto- W efekcie kilkanaście lipcowych dni, spędza- może pytanie, czy w ogóle formuła „nowych wych nowelek, a ich bohaterkami zawsze są nych głównie gdzieś pomiędzy salami, piętra- horyzontów kina” w takim wymiarze może kobiety, których imię rozpoczyna się na literę mi i przestronnym holem kina Helios, były naj- ulec wyczerpaniu? „O”. Obraz Fedorchenki, bo strona wizualna lepszą porcją nowohoryzontowego kina od do- Pewnie to złożony problem, ale obserwu- odgrywa tu niepoślednią rolę, to pochwała lu- brych kilku lat. jąc, jak ten festiwal się zmienia, można jednak dyczności, mistycyzmu i tradycji, która, jak re- Wydaje się zresztą, że sama idea festiwa- pozostać optymistą. I to, co najmniej z kilku żyser podkreślał na spotkaniu z festiwalową

ot. Stowarzyszenie Nowe Horyzonty lu – zwłaszcza w dobie tak rozwiniętej techno- powodów. Niezaprzeczalnym atutem pozo- publicznością, w dużej mierze odchodzi do la- F logii i nieporównywalnie łatwiejszego niż staje wartość kinofilska festiwalu, czego do- musa. W zupełnie inną podróż zabierają widza choćby przed kilku laty dostępu do wszelakiej wodem jest ogromna popularność, jaką rok- Lucien Castaing-Taylor oraz Véréna Paravel, maści kina – z każdą kolejną edycją może sta- rocznie cieszą się sekcje retrospektywne (pod- autorzy znakomitego, dokumentalnego Le- nowić coraz większe wyzwanie dla organizato- czas tej edycji ich bohaterami byli: Walerian wiatana. To przygoda z gatunku tych, w której rów, z Romanem Gutkiem i Joanną Łapińską Borowczyk i Hans Jürgen Syberberg). Magnes, widz uczestniczy niemal na równi z ekranowy- na czele. Mogą oni wpaść w pułapkę tego, co jakim jest możliwość zobaczenia nawet do- mi bohaterami. Dwoje reżyserów przenosi nas do tej pory z tak dużym entuzjazmem robili. brze znanego filmu na dużym ekranie, często na rybacki kuter gdzieś u wybrzeży Nowej An- Imponuje bowiem fakt, jak wielu niszowych z odnowionej kopii, wciąż działa. Lekceważyć glii. Na nim kolejne fachowe czynności powta- twórców czy mniej znanych kinematografii nie można także towarzyskiego wymiaru całej rzane są w nerwowym spaźmie, łodzią koły- Tomasz Wasilewski z nagrodą publiczności Astronauci, z różnych zakątków świata przedstawili już imprezy, ale z mojej perspektywy jej najwięk- oraz prowadząca galę Monika Richardson sze coraz mocniej, a po pokładzie walają się reż. Walerian Borowczyk polskiej publiczności. Ale z drugiej strony, szym walorem niezmiennie pozostaje różno- fragmenty złowionych i naprędce oporządzo-

34 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 35 Festiwale krajowe: 6. Kameralne Lato Festiwale krajowe: 42. Lubuskie Lato Filmowe

Zaledwie 100 km od Warszawy leży miasto o dużych walorach To była podróż sentymentalna. Na Lubuskie Lato Filmowe zdjęciowych, nieznanych szerzej filmowcom. Przez Radom przejeż- jeździłem podczas studiów, w drugiej połowie lat 70. Ostatni raz dżają wszyscy, ale prawie nikt do niego nie trafia. Festiwal Kame- byłem tam w 1981 roku, kiedy na zakończenie festiwalu Andrzej ralne Lato stał się okazją do promocji filmowych walorów miasta. Wajda pokazywał jeszcze ciepłą kopię Człowieka z żelaza… Anna Wróblewska* RADOM ZAPRASZA Jerzy Armata ŁAGÓW Z WIMBLE- FILMOWCÓW DONEM W TLE

adom to drugie co do wielkości miasto i pozytywne przyjęcie mieszkańców miasta. tamtych latach była to nieco inna człowiek to serca” – powiedział Eastalgia (Brązowe Grono) oraz dokumenty – Radom – zdjęcie wybrane przez na Mazowszu. Piękna, historyczna ar- „Premiera filmu nakręconego w Radomiu po- internautów w konkursie „Co za dzień” impreza, przede wszystkim – o dyrektorze LLF Jacek Bławut na scenie ła- słowackie Dzwonki szczęścia Marka Šulika Rchitektura zachowała się w nim w czy- każe filmowe oblicze miasta” – mówił szef W w całości poświęcona rodzimej ki- gowskiego amfiteatru, odbierając Złote Grono (Srebrne Grono) i litewski Ojciec Marata Sar- stej postaci. Można znaleźć tu XIX-wieczną Wytwórni Włodzimierz Niderhaus podczas nematografii. Warto pamiętać, że Lubuskie za całokształt twórczości. gsyana (Brązowe Grono). zabudowę ulic, nieskażoną powojennymi uroczystości podpisania listu intencyjnego. Lato Filmowe powstało w 1969 roku, a więc Lubuskie Lato Filmowe nie jest już impre- Dobre filmy rodzimych twórców przeplatały zmianami, piękne kościoły, reprezentujące Warto wspomnieć, że Radom przeznaczył 100 pięć lat przed Festiwalem Polskich Filmów Fa- zą poświęconą wyłącznie polskiej kinemato- się w tym roku z fantastyczną grą Agnieszki różne style architektoniczne, ciekawe per- tys. zł na wsparcie produkcji filmu, co dla nie bularnych w Gdańsku (od 1987 – w Gdyni). grafii. Można tu obejrzeć filmy z Europy Radwańskiej, Jerzego Janowicza i Łukasza Kubo- spektywy urbanistyczne, tereny zielone, najbogatszego w końcu miasta jest dużym Przyjeżdżały wtedy do Łagowa tłumy filmow- Wschodniej i Środkowej, zarówno fabuły, jak ta na Wimbledonie. Rozkład festiwalowych akweny, rezerwaty przyrody w bezpośrednim wydatkiem. – „Nieodkryty potencjał Radomia ców i turystów spragnionych obcowania z ro- i dokumenty. Poza polską produkcją, która do- projekcji trzeba było uzależniać od harmonogra- otoczeniu miasta” – list tej treści został podpi- jest zadziwiający. To miasto ma naprawdę dzimą X Muzą – na ekranie i w realu. Przed po- minowała ilościowo podczas tegorocznej edy- mu tenisowych meczów. Przyznam, że śledze- sany w czerwcu 2013 roku, podczas szóstej wiele walorów. Od 2007 roku KIPA stara się łudniem zażarte dyskusje w Zamkowej, po- cji, prezentowano najnowsze dokonania kine- nie wimbledońskiego szlema w gronie m.in. Jac- ra sakralna czy wreszcie ciekawa infrastruktura tem – łódki lub kajaki, po południu – seans matografii austriackiej, czeskiej, litewskiej, ka Bławuta, Ryszarda Brylskiego, Leszka Dawi- przemysłowa lub poprzemysłowa to najważ- w kinie Świteź, piwo Pod Basztą, potem – am- niemieckiej, słowackiej, ukraińskiej i węgier- da, Macieja J. Drygasa, Mariana Dziędziela, An- ilczyński niejsze walory zdjęciowe miasta. Godne uwagi fiteatr, a po ostatniej projekcji – wiadomo, skiej. Jakościowo również dominowały nasze drzeja Jakimowskiego, Marcela Łozińskiego, Ra- filmowców są również okolice Radomia, wszak „noce takie były upalne”… filmy. Złote Grona zgarnęły: Imagine Andrzeja fała Marszałka, Wojciecha Kałużyńskiego czy ot. Karol W

przede wszystkim zespoły pałacowo-parkowe: F Nie ma już kina Świteź, w Zamku – jak Jakimowskiego (w konkursie pełnometrażo- Mateusza i Andrzeja Wernerów było nie mniej Centrum Rzeźby w Orońsku czy Muzeum czytam na jego stronie internetowej – konfe- wych filmów fabularnych), Zabicie ciotki Ma- ekscytujące niż oglądanie filmów czy słuchanie Gombrowicza we Wsoli oraz wielki skansen rencje, szkolenia, zjazdy, sympozja, prezenta- teusza Głowackiego (w kategorii krótkich fil- wykładów. A później długie nocne rozmowy. Muzeum Wsi Radomskiej, a także enklawy cje firm oraz spotkania integracyjne.P od mów fabularnych) oraz Ojciec i syn Pawła Ło- O filmie i o sporcie. O dniu dzisiejszym i – co na- Sygnatariusze listu: Michał Konca, Włodzimierz Niderhaus, Ewa Borguńska, Andrzej Kosztowniak, Anna Mucha i Aleksandra Kielan dziewiczej przyrody w Puszczy Kozienickiej. Basztą – pustawo, tylko noce pozostały upal- zińskiego i Dziennik z podróży Pawła Stasika turalne – sięganie do wspomnień. Z Waldema- Zdjęcia zebrane przez inicjatorów akcji ne (a komary spać nie dają), zwłaszcza (w kategorii filmów dokumentalnych). Do tych rem Chołodowskim, Krzysztofem Mętrakiem, edycji Ogólnopolskich Spotkań Filmowych Ka- zdecentralizować produkcję filmową. Dzięki i Radomian, dokumentujące potencjalne loka- w Ośrodku Wypoczynkowym „Leśnik”, w któ- laurów należy jeszcze dorzucić: Srebrne Grono no i oczywiście – Janem Himilsbachem, jego meralne Lato. Dokument podpisali: prezydent temu twórcy mogą realizować filmy także cje filmowe miasta, zostały przekazane Ma- rym Andrzej Kawala ze swoją ekipą kontynu- dla Pokłosia Władysława Pasikowskiego oraz żoną Basicą i najlepszym przyjacielem Zdzisła- Radomia Andrzej Kosztowniak, Aleksandra w swoich rodzinnych miastach. Będziemy zovia Warsaw Film Commission, która będzie uje festiwal, starając się „ocalić od zapomnie- Nagrodę im. Juliusza Burskiego dla Dziewczyny wem Maklakiewiczem w rolach głównych. ot. Ewa Jasińska

F Kielan, dyrektor Mazowieckiego Centrum Kul- przedstawiać Radom producentom nie tylko informować filmowców o warunkach pracy nia” jego dobre imię. A czyni to kompetentnie, z szafy Bodo Koxa. Honoru „reszty Europy” Idę sobie ulicą Kościuszki w pożegnalnym tury i Sztuki, w ramach którego działa Mazo- w kraju, ale i na świecie” – mówi Ewa Borguń- w okręgu radomskim. sympatycznie i z ogromnym sercem. – „Ten broniły: ukraińska fabuła Darii Onyshchenko spacerze. Mija mnie młoda kobieta z córeczką. via Warsaw Film Commission, Włodzimierz ska, dyrektor Krajowej Izby Producentów Au- Dziewczynka liże lody. Przypomina się pewna sce- Niderhaus, dyrektor Wytwórni Filmów Doku- diowizualnych. *Autorka była dyrektorem artystycznym 6. Ogólno- na sprzed lat. – „Daj polizać” – zwraca się do polskich Spotkań Filmowych Kameralne Lato mentalnych i Fabularnych w Warszawie, dy- Anna Spisz z Mazovia Warsaw Film Com- dziewczynki siedzący na schodkach mijanej knaj- rektor KIPA Ewa Borguńska oraz przedstawi- mission i Mazowieckiego Funduszu Filmowe- py Jan Himilsbach. – „Aniu, chodź, nie zwracaj ciele organizatorów: aktorka Anna Mucha go (który, skądinąd, wsparł produkcję filmu Ki- uwagi na tego pijaka” – mówi do dziecka zdener- z założonego w Radomiu Instytutu „Kosmo- dawy-Błońskiego), podkreśla, że w skali regio- wowana matka. – „Mamo, to nie jest żaden pijak, ot. Ewa Jasińska

polis”, oraz Michał Konca ze Stowarzyszenia nu wyjątkowa jest zwarta XIX-wieczna zabu- F to znany pisarz i aktor, pan Jan Himilsbach” – tłu- „Filmforum”. dowa centrum, nieskażona w dużej mierze po- maczy mamie przejęta dziewczynka. – „No i jak ci,

Udział WFDiF jest tutaj nieprzypadkowy, wojennymi plombami lub nowoczesnymi lszewski stara k…” – odzywa się, jak się okazało, wczoraj- bo ostatni film Jana Kidawy-Błońskiego, obiektami. Piękne kamienice, pozostawione szy solenizant. Uśmiecham się pod nosem.

Kościól Mariacki O ojciech Andrzej Kawala i Jacek Bławut z nagrodą W ukryciu, był realizowany w Radomiu. Pod- bez nadmiernie kłującego w oczy makijażu, w Radomiu Złotego Grona za całokształt twórczości Dziewczynka i jej mama odwzajemniają uśmiech. ot. W ot.

czas jego kręcenia zaskoczyło całą ekipę ciepłe stare klimatyczne podwórka, bruk, architektu- F A może mi się tylko wydawało…

36 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 37 Festiwale krajowe: 6. MFFA Animator Festiwale krajowe: 7. Dwa Brzegi

Animator to jedna z najlepszych nowych imprez Podczas ośmiodniowego święta kina w Kazimierzu i Janowcu filmowych w kraju. Chociaż nie zawsze musimy nad Wisłą wyświetlono ponad 120 filmów z całego świata. zgadzać się z werdyktami jury.

Anna Wróblewska ANIMACJA Marcin Zawiśliński KRYZYS JAKO MARKA WARTOŚCI

olacy nie mają powodów do narzekań. Pla- tak nachalnie promowany, że było wiadomo, dla dzieci i młodzieży, i Miś Uszatek, czyli edu- egoroczną edycję Festiwalu Filmu Spotkanie z twórcami filmów ze Studia Munka: Arek Biedrzycki, Aleksan- stelinowa animacja Ab ovo Anity Kwiat- że zdobędzie nagrodę Amerykańskiej Akade- kacja filmowa od podstaw. i Sztuki Dwa Brzegi zainaugurowały aż dra Domańska, Julia Kolberger, Dariusz Gajewski, Paweł Orwat, Rafał Pkowskiej-Naqvi z PWSFTviT, wcześniej do- mii Filmowej. Tymczasem udział Polaków, Szef artystyczny Animatora, Marcin Giżyc- Ttrzy filmy. Jako pierwszy pokazano – Ulicki oraz prowadzący spotkanie Sebastian Smoliński i Dawid Rydzek ceniona już w Annecy, wyjechała z Poznania ze a także Kanadyjczyków, w poznańskim kon- ki, wyraźnie rozkochany jest w muzyce. Spe- utrzymany w klimacie amerykańskiego blu- Złotym Pegazem. Brązową statuetkę otrzymał kursie krótkich metraży pokazuje, że to, co naj- cjalnością festiwalu są projekcje-performensy, egrassu – melodramat W kręgu miłości. Jego natomiast kolejny film Zbigniewa Czapli (reży- lepsze nie znaczy – najbardziej promowane. czyli film z muzyką na żywo. Festiwal przewi- reżyser, reprezentant belgijskiego kina nowej sera, który rok temu zgarniał nagrody za nie- Dlatego Animator jest dla nas tak ważnym dział zresztą nagrodę za muzykę w filmie ani- fali, Felix Van Groeningen, był również go- zwykłe Papierowe pudełko) – Toto. Filmy te zo- festiwalem. Prezentuje siłę polskich artystów, mowanym. Może warto pomyśleć o takim ściem festiwalu. Potem fani kina mogli prze- stały docenione zasłużenie, choć muszę przy- dojrzałość mistrzów, świetną kondycję młode- konkursie jak na Krakowskim Festiwalu Filmo- nieść się w świat utrzymanego w anglosaskim znać, że boli mnie brak nagrody dla Signum Wi- go pokolenia i wielkie talenty młodych, zdol- wym, który wprowadził w tym roku konkurs nastroju Konesera Giuseppe Tornatore z ge- tolda Giersza. Wielki mistrz zrobił film niezwy- nych animatorów (w tym roku głównie z łódz- dokumentów muzycznych. Na całość progra- nialną kreacją Geoffreya Rusha – opowieści kiej PWSFTviT, choć nie brak ich także w innych mu składają się także retrospektywy twórców, o handlarzu dzieł sztuki, który wpada w sidła szkołach). Poznań to świetne miejsce na mię- przeglądy tematyczne (w tym roku animowa- miłości. Wreszcie na miłośników muzyki cze- ot. Łukasz Łuszczek Łukasz ot.

dzynarodowy, poważny festiwal animacji. Mia- ny „Seks w PRL”) czy premiery pełnych metra- F kał – zapowiadający festiwalową sekcję „Mu- ot. Łukasz Łuszczek Łukasz ot.

sto atrakcyjne, dobrze skomunikowane, z lot- ży. Tradycją stają się coroczne obrady Sekcji Fil- F niskiem, a co najważniejsze – przyjazne filmo- mu Animowanego Stowarzyszenia Filmow- interesujący sposób z zepsuciem współczesne- Bendjelloula. Tuż za nim w głosowaniu widzów wi. Właśnie rusza Poznań Film Commission, ców Polskich. Animator staje się bowiem cen- go świata rozprawił się reżyser Alex van War- uplasował się inny film dokumentalny dedyko- rzecz jasna przy Estradzie Poznańskiej, która tralnym miejscem integracji środowiska pol- merdam w znakomitej tragigrotesce zatytuło- wany muzyce – Uwaga! Mr. Baker (Beware of Mr. jest także gospodarzem Wielkopolskiego Fun- skich animatorów, wymiany myśli, konsultacji wanej Borgman. Tytułowy bohater to diabeł, Baker) Jaya Bulgera – opowieść o legendarnym,

Ab ovo, reż. Anita duszu Filmowego oraz organizatorem Anima- i spotkań mniej lub bardziej formalnych. uosobienie zła, które – jak pokazuje holenderski ekscentrycznym perkusiście Gingerze Bakerze. Kwiatkowska-Naqvi tora. Poznańskie TV Studio Filmów Animowa- Polska animacja jest w świetnej kondycji filmowiec – dość łatwo w człowieku wyzwolić W ścisłej czołówce znalazła się tylko jedna pol- nych, na szczęście, znowu produkuje dla TVP artystycznej (celowo pomijam tutaj bolesną i (co gorsza) kultywować. ska produkcja – Miłość Filipa Dzierżawskiego, kły, eksperymentalny, odważny, z pogranicza cykl „Baśnie i bajki polskie”. Trudno więc wy- i znaną sprawę finansowania). Poznański Ani- Nagrodę główną w jedynej na Dwóch Brze- niezwykła historia niezwykłego zespołu mu- animacji i animadoc. Ożywił malarstwo jaskinio- obrazić sobie lepsze miejsce do promocji tego mator pokazuje to w pełni. Ale także uświada- gach sekcji konkursowej – Niezależnym Konkur- zycznego z Pomorza, który przez lata współ- Stanisława Celińska podczas spo- A Animator we, dodał mu kontekst współczesny, pokazał najtrudniejszego gatunku filmowego. mia, że powinniśmy w większym stopniu za- tkania z festiwalową publicznością sie Filmów Krótkometrażowych – zdobył, zreali- tworzyli Leszek Możdżer, Mikołaj Trzaska, Jacek FF w nim siebie i odpryski swojego warsztatu. Wró- Konkurs krótkich metraży bije na głowę dbać o promocję artystycznych filmów animo- A Animator zowany w ramach programu „30 minut” Studia Olter i Tymon Tymański. FF

ot. 6. M żę filmowi Giersza międzynarodową karierę. przegląd pełnometrażowych animacji. Ale wanych. I że ta promocja musi zaczynać się od zyka, moja miłość” – dokument Synowie wia- Munka SFP, Mazurek w reżyserii Julii Kolberger. W pamięci widzów tegorocznych Dwóch F ot. 6. M

Myślę, że jury miało tutaj wielki dylemat. A to kogo teraz stać na artystyczny pełnometrażo- świadomości twórców i producentów. F tru (Les fils du vent). Reżyser, Bruno Le Jean, Publiczność natomiast oddała swoje głosy Brzegów pozostaną z pewnością spotkania ze dlatego, że polska animacja należy w tej chwili wy film animowany? Owszem, na przykład zabrał widzów w niezwykłą podróż po noma- oscarowemu dokumentowi Sugar Man Malika Stanisławą Celińską w ramach cyklu „I Bóg do najlepszych na świecie. Francuzów. Oni jednak nader chętnie inwestu- dycznym życiu grupy romskich muzyków. stworzył aktorkę”, z wybitnym polskim charak- Nie żartuję. Recenzowałam w tym roku ją w kino dziecięce, które również jest pokazy- Galę zamknięcia festiwalu uświetnił z kolei teryzatorem Waldemarem Pokromskim, reży- kategorię Short Animated Film w oscarowym wane na Animatorze. Sekcję tę, na niezwykle pokaz Wielkiego piękna Paolo Sorrentino, słod- serami Andrzejem Jakimowskim, Sławomirem wyścigu. Z garstki nominowanych tylko dwa wysokim poziomie, współorganizuje Centrum ko-gorzkiej (z naciskiem na drugi człon tego wy- Fabickim i Wojtkiem Smarzowskim oraz z Car- filmy zbliżały się poziomem do polskiej śred- Sztuki Dziecka, a więc producent „dziecięce- razu) opowieści o odnoszącym sukcesy dzienni- lo di Carlo, znawcą twórczości Michelangela niej krajowej, w tym jeden z nich, brytyjski go” festiwalu Ale Kino!. Animator jest więc karzu i pisarzu (jednej książki), który w wieku 65 Antonioniego, który pokazał w Kazimierzu Head Over Heels Timothy’ego Reckarta otrzy- okazją, by niektóre z filmów Ale Kino! pokazać, lat uświadamia sobie pustkę własnego życia. dwa dokumenty: Antonioni o Antonionim (An- Toto, mał w Poznaniu nagrodę publiczności. Oscaro- tak jak w tym roku wybitną francuską anima- reż. Zbigniew Czapla Głównego bohatera dopada kryzys egzysten- tonioni su Antonioni) oraz Spojrzenie Michelan- ot. Łukasz Łuszczek Łukasz ot.

wy zwycięzca, czyli disneyowski Paperman, był cję Ernest i Celestyna. Ale są tam i warsztaty cjalny i artystyczny. W odmienny, choć nie mniej gelo (Lo sguardo di Michelangelo). F

38 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 39 Festiwale krajowe: 38. Gdynia – Festiwal Filmowy Festiwale krajowe: 38. Gdynia – Festiwal Filmowy

Znów we wrześniu! Festiwal wrócił do wczesnojesiennego W tym roku w ramach Gdynia – Festiwal Filmowy po raz terminu. Oficjalny powód to remont Teatru Muzycznego w dziesiąty zostaną zorganizowane specjalne pokazy w ramach Gdyni, który w maju imprezy nie mógłby przyjąć. Ale zapewne programu „Gdynia Dzieciom” skierowanego do najmłodszych wiele osób ta zmiana ucieszyła. odbiorców sztuki filmowej. Barbara Hollender PRZED Rafał Pawłowski 10. GDYNIA GDYNIĄ DZIECIOM hoto Studio

Leszek Kopeć i Michał Chaciński ot. Shark P F

a wrzesień gotowych będzie kilka fil- „Tu średni poziom wyraźnie wzrósł” — „Nasz budżet, łącznie z usługami bartero- kazja jest szczególna. W 2013 roku 1963, więc w Gdyni będziemy świętować ich mów więcej – tych, których produkcja twierdzi Chaciński. — „Coraz mniej jest typo- wymi, wynosi 4,5 mln zł” — ujawnia dyrektor wraz z dziesiątą jubileuszową edycją pięćdziesiąte urodziny. Nfiniszuje latem. Dystrybutorom też ła- wych tematów w rodzaju , . Przeważają obrazy kreacyjne, grody”. szych. Fakt ten znalazł oczywiście swoje odszych. Prowadzący seanse animatorzy przewi- dzić na ekrany. Maj pod tym względem jest młodzi twórcy zwracają się ku historii, podej- I dodaje, że festiwal cieszy się coraz więk- bicie w tegorocznym programie, którego ob- dzieli dla ich uczestników szereg konkursów, gier ysunkowych znacznie gorszy, bo mało kto ryzykuje premie- mują tematy uniwersalne”. szym zainteresowaniem wśród widzów. Przed szerną część stanowi retrospektywa pol- i zabaw. Specjalnym wydarzeniem projektu „Gdy- ilmów R ry w lecie. Odetchną też zapewne organizato- Już nie w konkursie, lecz jako przegląd pre- rokiem padł rekord — na gdyńskie filmy przy- skich animacji filmowych. Od tych najstar- nia Dzieciom” będą warsztaty animacji lalkowej, Kusza, pierwszy film z serii rzy Krakowskiego Festiwalu Filmowego, bo zentowany jest w Gdyni trzygodzinny blok szło do kin ponad 47 tys. widzów. szych z początku lat 50. XX wieku (jak Mysz- które poprowadzi nestor tej techniki, ceniony Bolek i Lolek, reż. Władysław Nehrebecki ot. Studio F

dla części członków środowiska maraton Can- kina niezależnego. Ten off nie oznacza zresztą Gdynia – Festiwal Filmowy odbywa się ka i kotek) po najnowsze produkcje (takie jak w Polsce i na świecie Tadeusz Wilkosz. Dzieci F nes-Gdynia-Kraków okazywał się zwyczajnie amatorstwa. w dniach 9-14 września, a wśród organizato- będący następcą Misia Uszatka serial Zają- będą mogły samodzielnie odkryć sekrety animo- „Gdynia Dzieciom” stanowi istotną część zbyt wyczerpujący i ostatni w kolejce Kraków „Okazało się, że nie ma miejsca dla zawo- rów imprezy jest Stowarzyszenie Filmowców czek Parauszek z zachwytem przyjmowany wania lalek i postaci z plasteliny. Uczestnicząc programu „Polskie Kino Młodego Widza”, już z listy swoich podróży skreślali. dowców, którzy robią ciekawe krótkie filmy, Polskich. na festiwalach od Europy po Amerykę Połu- w warsztatach, dowiedzą się jak zbudować lalkę, z którym Stowarzyszenie Filmowców Polskich W tym roku znów więc filmowcy zjeżdża- a nie kwalifikują się do konkursu młodego dniową). Podczas festiwalu w Gdyni swoją animować plastelinę czy grać rekwizytem. od 10 lat stara się być obecne na najważniej- ją na Wybrzeże jesienią. Co obejrzą? W kon- kina, bo nie są już studentami” — wyjaśnia Mi- osobną retrospektywę będą mieć Bolek i Lo- „Gdynia Dzieciom” to jednak nie tylko fil- szych imprezach filmowych w kraju.P o festi- kursie głównym — 14 filmów, głównie reżyse- chał Chaciński. — „W tym roku znalazł się tam lek. Wymyśleni przez Władysława Nehre- my polskie, ale także pokazy produkcji dla naj- walu w Gdyni „Polskie Kino Młodego Widza” rów średniego i młodszego pokolenia. na przykład 14-minutowy, pełen efektów spe- Filmy w Konkursie Głównym beckiego małoletni bohaterowie, których młodszych zrealizowanych w innych, często odwiedzi 10 miast z jubileuszowym progra- „Po raz pierwszy czuję, że branża zaakcep- cjalnych The Big Leap, który absolwent Szkoły 38. Gdynia – Festiwal Filmowy pierwowzorem byli siedmio– i dziewięciolet- odmiennych kulturowo krajach. Widzowie mem prezentującym młodej widowni podsu- towała formułę festiwalu i prowadzoną przez Wajdy Kristoffer Rus zrealizował za 1,3 mln zł ni synowie reżysera, to ikony polskiej anima- będą mogli w tym roku zapoznać się z najnow- mowanie swoich wieloletnich działań. Na li- nas selekcję” — mówi dyrektor artystyczny Mi- w koprodukcji polsko-szwedzkiej”. 1. Bejbi Blues, reż. Katarzyna Rosłaniec cji dla dzieci. Na ich przygodach wychowało szymi filmami animowanymi z Chin, Iranu, ście, gdzie zawita są m.in. Zakopane, Bolesła- chał Chaciński. — „Rozmawiam z twórcami, Michał Chaciński wierzy, że klimat festi- 2. Bilet na Księżyc, reż. Jacek Bromski się kilka pokoleń polskich telewidzów. Bolek Portugalii i Indii, a także wziąć udział w poka- wiec, Elbląg, Wejherowo i Lębork. W ramach których tytuły nie dostały szansy walki o Zło- walu tworzą też imprezy towarzyszące: dys- 3. Chce się żyć, reż. Maciej Pieprzyca i Lolek zadebiutowali na antenie w roku zach klasyki brytyjskiej animacji. dwudniowych objazdowych spotkań z filmem

te Lwy i widzę, że – mimo niespełnionych na- kusje, panele, warsztaty. I małymi krokami te 4. Drogówka, reż. Wojtek Smarzowski dziecięcym odbywać się tam będą projekcje dziei – uznają oni, że kwalifikacja prowadzona wydarzenia buduje. W tym roku np. z młody- filmów polskich i zagranicznych, spotkania 5. Dziewczyna z szafy, reż. Bodo Kox jest uczciwie”. mi scenarzystami będzie pracował światowej z twórcami, konkursy, gry, warsztaty i zajęcia Podobnie jak w poprzednich latach laure- klasy script doctor Franz Rodenkirchen. 6. Ida, reż. Paweł Pawlikowski edukacyjne bezpośrednio związane z tematy- atów Złotych Lwów wyłoni jury międzynaro- Zmodernizowała się siedziba festiwalu. 7. Imagine, reż. Andrzej Jakimowski ką filmową i tematami poruszanymi w pre- dowe. Po remoncie duża sala Teatru Muzycznego ma 8. Miłość, reż. Sławomir Fabicki zentowanych filmach.

„Jestem pewien, że to dobry pomysł. widownię z 1050 miejscami. To 400 więcej niż 9. Nieulotne, reż. Jacek Borcuch „Gdynia Dzieciom” jest realizowana pod Zwłaszcza że coraz więcej polskich filmów po- poprzednio. Dawna scena Kameralna — dziś kuratelą członków Koła Realizatorów Filmów 10. Ostatnie piętro, reż. Tadeusz Król wstaje w koprodukcjach, niektóre nawet w an- Nowa — może pomieścić 350 osób, a malarnia dla Dzieci i Młodzieży SFP , którego przewod- gielskiej wersji językowej” – zapewnia Chaciń- — 120 osób. Organizatorzy, jak co roku, wynaję- 11. Papusza, reż. Joanna Kos-Krauze, Krzysztof Krauze niczącym jest Andrzej Roman Jasiewicz – sce- ski. li też na tydzień 6 sal w pobliskim Multikinie. 12. Płynące wieżowce, reż. Tomasz Wasilewski narzysta, reżyser, producent, autor wielu ini- or Ale Gdynia to nie tylko konkurs główny. Mają one od 120 do 540 miejsc. Repliki progra- 13. Układ zamknięty, reż. Ryszard Bugajski cjatyw związanych z propagowaniem kina Obrazy, które nie zmieściły się do konkursu, mu będą się odbywały w Gdańsku, Wejhero- młodego widza. W tym roku pokazy odbywać 14. W imię…, reż. Małgośka Szumowska trafiają doP anoramy. Rekordowa liczba tytu- wie i Elblągu. się będą w Klubie Filmowym w Gdyni przy uli-

F Se-Ma- undacja Klucz z serii Zajączek Parauszek, reż. łów (aż 41) znalazła się w konkursie młodego Goście? Około 1400-1500, w tym ok. 300 Źródło: 38. Gdynia - Festiwal Filmowy Krzysztof Brzozowski, Jacek Łechtański cy Waszyngtona 1. Wstęp na wszystkie pro- ot. F ot.

kina. twórców i członków ekip. F jekcje jest bezpłatny.

40 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 41 Nagrody: Medal św. Jerzego Nagrody: Orzeł Jana Karskiego

W 1993 roku redakcja „Tygodnika Powszechnego” po raz pierw- Twórcy filmu Pokłosie na czele z reżyserem Władysławem szy przyznała Medal św. Jerzego, którym honoruje „zmagania ze Pasikowskim zostali uhonorowani prestiżowym wyróżnieniem złem i uparte budowanie dobra w życiu społecznym”. W tym roku – Orłem Jana Karskiego za odwagę mówienia „nie” antysemity- laureatami zostali Agnieszka Holland i ks. prof. Michał Heller. zmowi. ks. Andrzej Luter WOLNOŚĆ WYBORU: ks. Andrzej Luter OCZYSZCZAJĄCA AGNIESZKA HOLLAND PRAWDA

stateczną decyzję podejmuje kapituła i społeczne. Byli to m.in.: Janina Ochojska, Jacek tym roku odznaczeni zostali także ludzku dobry, dobry w sensie moralnym”. kowski odważnie zmierzył się z winą zbrodni w składzie: ks. Adam Boniecki, prof. Kuroń, s. Małgorzata Chmielewska, Jerzy były prezydent Lech Wałęsa oraz W imieniu twórców głos zabrał producent Po- i winą jej przemilczenia. Władysław Stróżewski, prof. Andrzej Owsiak, Marek Edelman, Tadeusz Mazowiecki, Karol Modzelewski, działacz opozy- kłosia Dariusz Jabłoński, dziękując m.in. Pol- Po moim tekście o Pokłosiu w miesięczni- owszechnego” O W Zoll i Piotr Mucharski, redaktor naczelny „Tygo- Adam Michnik, Vaclav Havel, Leszek Kołakow- cji w PRL. Nagroda Orła Jana Karskiego przyzna- skiemu Instytutowi Sztuki Filmowej. ku „Kino”, a pisałem właśnie o oczyszczającym dnika Powszechnego”. Warto dodać, że w la- ski, o. Wacław Hryniewicz, Aleksander Gurja- wana jest od 2000 roku. Ustanowił ją sam Kar- Pasikowski nie zrealizował filmu o Ży- wymiarze tego dzieła, spotkałem się z wielo- tach poprzednich w jej skład wchodzili nieżyją- now, o. Ludwik Wiśniewski, Danuta Wałęsa. ski, krótko przed swoją śmiercią. Chciał, żeby dach, tylko o Polakach i o prawdzie. Nie można ma ostrymi polemikami, niekiedy nie przebie- cy już wybitni intelektualiści, m.in. Barbara W swoim tegorocznym werdykcie Kapitu- Orzeł był przyznawany osobom, które „godnie uciec przed pytaniem, jak głosić prawdę, która rającymi w słowach. Bo też film Pasikowskiego Skarga, abp Józef Życiński, Jan Józef Szczepań- ła uzasadniła przyznanie Medalu Agnieszce nad Polską potrafią się zafrasować”, a także jest tak porażająca jak ta o zbrodni w Jedwab- wzbudził ogromne kontrowersje i emocje, re- ozpędzik dla “Tygodnika P ski, ks. Józef Tischner i Jerzy Turowicz. Wśród Holland w następujący sposób: „Wybitną re- tym, którzy „nie będąc Polakami, dobrze Polsce nem. Bo prawda może nas oczyścić, ale może żyserowi zarzucano nawet „antypolskość”. Po dotychczasowych laureatów odnajdziemy na- żyserkę nagradzamy za duchowy niepokój życzą”. Karski, jak wszyscy wiemy, był kurierem też zniszczyć. Zależy kto, w jaki sposób i dla- otrzymaniu Orła Karskiego pojawiły się głosy zwiska wielu znaczących osób, bez których i szukanie dla niego artystycznego wyrazu – Polskiego Państwa Podziemnego. To on jako czego ją ujawnia. Pokłosie Władysława Pasi- podające w wątpliwość zasadność przyznania ot. Stanisław R

F trudno sobie wyobrazić polskie życie duchowe jak w ostatnim dziele Gorejący krzew, poświę- pierwszy przekazał przywódcom państw alianc- kowskiego to wielkie oczyszczenie. W posta- tej nagrody twórcom filmu. Padają więc pyta-

conym historii Jana Palacha; za odwagę sta- kich wstrząsające informacje o zagładzie Ży- wy współczesnych mieszkańców wsi reżyser nia, czy rzeczywiście Pokłosie naprawdę zasłu- wiania metafizycznych pytań i powagę w trak- dów, nie spotykając się z należytym zrozumie- nie musiał nic wpisywać, bo świadomość mor- guje na taki rodzaj wyróżnień? Pisze publicysta towaniu kwestii etycznych”. niem; dostrzegał raczej niedowierzanie albo cy- du na Żydach była u wszystkich, chociaż za- prawicowego portalu: „Kiczowaty obraz o czar-

Według legendy św. Jerzy był pogromcą Holland niemal w każdym filmie wprowa- O niczne przemilczanie tragicznych faktów. pewne nikt z pokolenia powojennego (albo no-białym wydźwięku podtrzymuje nie tylko smoka. Ten metaforyczny obraz ma nam przy- dza nas w świat metafizyki. Choćby jej wielki Kapituła Nagrody, złożona jest z osób, prawie nikt) nie chciał wierzyć w winę swoich mity o Polaku antysemicie, ale wpisuje się pominać, że także współczesny świat i współ- film W ciemności, nominowany do Oscara. które zostały nią uhonorowane w latach po- ojców, ukrywających przed dziećmi szczegóły. w najbardziej stereotypowe opinie o Polakach. oryzała/HB czesna Polska potrzebują ludzi idących pod Przecież to nie tylko opis bohaterskiej posta- przednich. Jej kolejne werdykty mają być Słowem: mord był, ale to inni stoją za nim, Film o pogromie w Jedwabnem i problemie prąd utartych schematów, podejmujących wy zwyczajnego człowieka, a więc grzeszne- „zgodne z duchem myśli, przekonań i moral- a może jednak to Niemcy… Tak, na pewno hi- z antysemityzmem jest bez wątpienia po-

walkę z teraźniejszymi „smokami”. Holland – go, który jako świadek Zagłady przeżywa na- ot. Karolina P nego kursu życia fundatora nagrody”. tlerowcy. Znamy mechanizmy wyparcia praw- trzebny. Pokłosie niestety okazało się zmarno- F zdecydowana w swoich poglądach i bezkom- wrócenie i pomaga Żydom ukrywać się w ka- Waldemar Piasecki z Towarzystwa Jana dy z pamięci i świadomości. Nie da się jednak waną szansą na obiektywne opowiedzenie promisowa – walczy ze smokiem nietolerancji, nałach Lwowa. Jest jeszcze sprawa Boga. Od- Karskiego wręczając nagrodę powiedział o Po- zatrzasnąć przeszłości, ona ciągle wyłazi o trudnych kartach naszej historii”. nienawiści, głupoty, arogancji, a także – jak to wieczne pytanie „gdzie był wtedy Bóg?” ciągle kłosiu: „To film mądry i potrzebny, a także – po przez szpary i atakuje nasze sumienia. Pasi- Szkoda, że dopuszczalna przecież krytyka określiła Anita Piotrowska – ze smokiem am- pozostaje bez odpowiedzi. artystyczna, podszyta jest najczęściej ideolo- nezji. Agnieszka Holland zdaje się podążać do gicznym zacietrzewieniem. Odpowiedzią na te

Reżyserka naraża się wielu środowiskom, nas z przesłaniem, że nie potrafimy przenik- roduction zarzuty może być informacja, jaka dotarła do

także politycznym, ale jest człowiekiem wol- nąć tajemnicy Boga – „widzimy tylko jej frag- ilm P Polski w połowie lipca. Obraz Pasikowskiego nym i to widać w jej twórczości. Już w Aktorach menty i błądzimy, gdy chcemy stać się sędzia- został wyróżniony nagrodą prezesa Instytutu prowincjonalnych (1978), jednym z najważniej- mi Boga i historii”. A więc jesteśmy bezradni. Pamięci Męczenników i Bohaterów Holocau- ot. Apple F szych filmów z czasów kina moralnego niepo- I to jest także przesłanie wielu myślicieli róż- F stu Yad Vashem podczas festiwalu filmowego koju, pokazywała rozdarcie bohatera między nych religii. A poza tym, czy można zracjonali- w Jerozolimie. Pokłosie to sugestywna podróż chęcią buntu przeciwko opresyjnej rzeczywi- zować cierpienie i zrozumieć jego sens, szcze- w głąb ciemnych mroków Holocaustu. „Film, stości a konformizmem, zapewniającym gólnie w perspektywie Zagłady? który rozliczając się z bolesnymi wydarzeniami „małą stabilizację”, która w istocie wyniszcza- Podobno Agnieszka Holland chciałaby historycznymi, jednocześnie wskazuje na ich ła go duchowo. Film wytrzymał próbę czasu, zrealizować film o Janie Karskim. Byłoby to za- żywą obecność w naszej teraźniejszości” – Ks. prof. Michał Heller, Grzegorz Karol Modzelewski, Lech Wałęsa, Dariusz Jabłoński i Danuta Jankowicz i Agnieszka Holland tak jakby wszystko działo się dzisiaj, tu i teraz, pewne ukoronowanie jej walki ze smokiem Szaflarska podczas gali wręczenia Orłów Karskiego stwierdziło jury w swoim uzasadnieniu. Nic wystarczy tylko nieco zmienić dekoracje. amnezji. dodać, nic ująć.

42 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 43 Wystawy / Agnieszka Holland Polskie Premiery

Tegorocznej edycji gdyńskiego festiwalu towarzyszy wystawa „Polska. Europa. Świat – twarze Agnieszki Holland”.

Anna Michalska TWARZE KALENDARZ PREMIER ARTYSTKI wrzesień-październik 2013 * uzupełnienie repertuaru kwietniowego, lipcowego i sierpniowego

Historia haitańskiego kapłana wudu, Amona storia młodości, mierzenia się z przeciwno- ślowskiego. Na prośbę organizatorów festiwa- Perskie ocalenie* premiera: 16 kwietnia Frémona, który odwiedził PRL w 1980 roku. ściami, wspólnych szaleństw, rywalizacji, wiel- lu wystawę będzie można oglądać we wnę- reżyseria: Andrzej B. Czulda Polska była dla niego dziwnym miejscem. Lu- kich przyjaźni, konfliktów i rozczarowań.F ilm trzach Muzeum Miasta Gdyni aż do 27 paź- scenariusz: Andrzej B. Czulda zdjęcia: Maciej Wielowieyski dzie zachowywali się inaczej – godzinami stali o pięciu przyjaciołach, którzy stworzyli zespół i dziernika br. muzyka: Bogumiła Kłopotowska w kolejkach, jakby chcieli pobyć razem, ale wca- zrobili muzyczną rewolucję. Na wystawę składają się – przede wszyst- producent: Marek Jezienicki produkcja: Access Gram TV le ze sobą nie rozmawiali. Odprawiali dziwne kim – zdjęcia prywatne z archiwum Agnieszki czas projekcji: 58 min. rytuały na wielkich stadionach. Amon obser- Holland, które zostały uzupełnione materiała- dystrybucja: Access Gram TV wując wydarzenia stanu wojennego przywołu- Ostra randka 3D* mi otrzymanymi m.in. od Andrzeja Wajdy, premiera: 30 sierpnia Otwarcie wystawy „Twarze Film wraca do dramatycznych wydarzeń z okre- je, podobnie jak Adam Mickiewicz w „Dzia- z Filmoteki Narodowej, HBO, SF „Zebra”, SF Agnieszki Holland” w Pradze reżyseria: Maciej Odoliński su II wojny światowej, kiedy po zawarciu układu dach”, duchy przodków. Odprawia ceremonię scenariusz: Maciej Odoliński „Tor”, Solopanu, Apple Film Productions i Best Sikorski-Majski ogłoszono amnestię dla setek wudu, aby uwolnić Polaków od złych mocy. muzyka: Bartek Gliniak Film. W organizacji ekspozycji pomogły także niu imponującego zbioru plakatów filmowych scenografia: Marek Milski tysięcy Polaków więzionych w sowieckich ła- Duch polskiego romantyzmu łączy się z ha- wykonawcy: Paweł Wilczak, Sylwia Boroń, Małgorzata instytucje filmowe z zagranicy: DIF we Frank- do jej filmów”. grach. Zaczęto wówczas tworzyć Armię Polską itańskim Loa - tak jak 200 lat temu w czasie Buczkowska, Anita Jancia, Magdalena Czerwińska, Daniel furcie, BFI w Londynie, FAMU w Pradze, CCC „Wystawie towarzyszy publikacja „Pol- wielkiej rewolucji na Haiti. Misiewicz, Ewa Szykulska, Ireneusz Czop pod dowództwem gen. Władysława Andersa, z producent: Paweł Mantorski, Krzysztof Szydłowski, Paweł Film i Deutsche Kinemathek w Berlinie. ska. Europa. Świat – twarze Agnieszki Hol- którą ewakuowano do Pahlevi w Iranie ponad 37 Zabel Wśród ponad 300 zdjęć prezentowanych land” wydana w wersji polsko–angielskiej” – produkcja: Digital Quest Films tys. cywilów, a wśród nich wiele tysięcy dzieci. czas projekcji: 87 min. na wystawie część stanowią absolutne unika- uzupełnia Piotr Kulesza, drugi kurator. – „Ro- Główny ośrodek opieki nad nimi został zorgani- Miłość* dystrybucja: Digital Quest Films ty, nigdy dotychczas nie publikowane. Są to snące zainteresowanie twórczością reżyserki premiera: 9 sierpnia zowany w Isfahanie, gdzie stworzono dobrze reżyseria: Filip Dzierżawski ot. Muzeum Kinematografii w Łodzi

F Młoda studentka – Gosia przez przypadek m.in. zdjęcia Agnieszki Holland z czasów dzie- na świecie skłoniło nas do przygotowania ob- wyposażone obozy, szkoły i ochronki. scenariusz: Filip Dzierżawski ciństwa i młodości oraz studiów w Pradze. jazdowej, anglojęzycznej ekspozycji jej po- zdjęcia: Andrzej Wojciechowski wplątuje się w wir przestępczej akcji. Gdy muzyka: Miłość w porannych wiadomościach słyszy „o po- ajnowsza ekspozycja przygotowana Dodatkową ciekawostką jest sposób narra- święconej”. wykonawcy: Tymon Tymański, Jacek Olter, Maciej Sikała, przez Muzeum Kinematografii w Łodzi cji i oprowadzania po wystawie. Dzięki wykorzy- Wystawa miała światową premierę Mikołaj Trzaska, Leszek Możdżer, Jakub Staruszkiewicz rwaniach dla celów seksualnych” nie przy- Sztuka znikania* producent: Piotr Kielar premiera: 19 lipca puszcza, że szybko może się to stać jej jest poświęcona jednej z najwybitniej- staniu wypowiedzi Agnieszki Holland, pocho- w marcu br. podczas 20. edycji Międzynarodo- produkcja: Lifetime Productions N reżyseria: Bartek Konopka, Piotr Rosołowski szych postaci kina, wybitnej reżyserce filmo- dzących z różnych materiałów i wywiadów, któ- czas projekcji: 92 min. udziałem. Na kilkanaście godzin jej los wego Festiwalu Filmowego w Pradze. Ponie- scenariusz: Piotr Rosołowski, Bartek Konopka dystrybucja: Gutek Film wej i teatralnej, autorce scenariuszy do filmów re dotyczą pracy na planie, kontaktów z ekipą waż Agnieszka Holland jest w Czechach szcze- zdjęcia: Piotr Rosołowski splata się z losem niebezpiecznego prze- własnych oraz do obrazów m.in. Krzysztofa i często bardzo zabawnych anegdot, zwiedzają- gólnie ceniona i popularna, otwarcie wystawy ot. Muzeum Kinematografii w Łodzi

F Zanussiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Kie- cy ma wrażenie, że to sama artystka opowiada cieszyło się dużym zainteresowaniem me- o poszczególnych filmach i swojej twórczości. diów i publiczności. Po prezentacji w Czechach Wybór postaci, której wystawa została ekspozycja odwiedzi Toronto, Reykjavík, Bu- poświęcona, nie był przypadkowy. Jak mówi dapeszt, Bratysławę i Londyn. Krystyna Zamysłowska, jedna z kuratorek wystawy: „O dedykowaniu wystawy Agnieszce Projekt został dofinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej. Jego głównym partnerem są Filmo- Holland myśleliśmy już od dawna. Do projektu teka Narodowa oraz Stowarzyszenie Filmowe KinoArt wróciliśmy po nominacji W ciemności do Osca- w Łodzi. Patronat honorowy objął minister kultury ra. Reżyserka zaakceptowała pomysł i poma- Bogdan Zdrojewski. Kuratorami wystawy są Krystyna Fot. Against Gravity Fot. Gutek Film Fot. Digital Quest Films gała nam w pozyskiwaniu materiałów. Mu- Zamysłowska i Piotr Kulesza, a opracowanie plastycz- muzyka: Maciej Cieślak ne wykonał Sławomir Bit. Za realizację wystawy od- producent: Paweł Potoroczyn, Anna Wydra Rozgrywająca się na przestrzeni dwóch dekad stępcy, Kurskiego. Dziewczyna musi zna- zeum Kinematografii w Łodzi od wielu lat gro- powiada Muzeum Kinematografii w Łodzi. Współor- produkcja: Instytut Adama Mickiewicza, Otter Films dokumentalna opowieść o pięciu wybitnie leźć w sobie determinację i siłę, by uwolnić Agnieszka Holland podczas czas projekcji: 52 min. otwarcia wystawy w Pradze madzi archiwalia związane z życiem i twórczo- ganizatorem prezentacji w Polsce jest Pomorska Fun- uzdolnionych muzykach – Tymańskim, Trza- dacja Filmowa w Gdyni. dystrybucja: Against Gravity się z opresji. ścią Agnieszki Holland. Jesteśmy w posiada- sce, Możdżerze, Olterze i Sikale. To także hi-

44 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 45 Polskie Premiery Polskie Premiery

Był sobie dzieciak* nę”. Jednak rodzice chłopca nigdy nie pogodzili premiera: 2 sierpnia się z diagnozą, wierząc, że ich syn jest w pełni reżyseria: Leszek Wosiewicz scenariusz: Leszek Wosiewicz sprawny intelektualnie. Los sprawia, że Mate- zdjęcia: Andrzej Ramlau/ Leszek Wosiewicz usz musi rozłączyć się z rodziną i trafia do spe- muzyka: Wojciech Waglewski scenografia: Anna Seitz cjalistycznego ośrodka. Z dala od bliskich podej- wykonawcy: Rafał Fudalej, Magdalena Cielecka, Piotr muje trudną walkę o godność i prawo do nor- Głowacki, Mirosław Zbrojewicz, Eryk Lubos malnego życia. producent: Leszek Wosiewicz produkcja: Oddysey Films Fot. Przemysław Grela/Kino Świat czas projekcji: 90 min. Fot. ITI Cinema dystrybucja: Oddysey Films wający się w piwnicy profesor opisał w nim wykonawcy: Robert Więckiewicz, Agnieszka Grochowska, AmbaSSada pierwsze dni dramatycznej walki o Warszawę. Mirosław Baka, Zbigniew Zamachowski, Iwona Bielska, premiera: 18 października Marcin Hycnar, Maciej Stuhr, Cezary Kosiński reżyseria: Juliusz Machulski 5 sierpnia 1944 roku młodziutka sanitariuszka producent: Michał Kwieciński scenariusz: Juliusz Machulski Basia przeżywała pierwszą miłość do żołnie- produkcja: Akson Studio zdjęcia: Witold Adamek czas projekcji: 120 min. muzyka: Bartek Chajdecki rza AK – Staszka. Tego dnia młodzi warsza- dystrybucja: ITI Cinema scenografia: Wojciech Żogała wiacy z entuzjazmem budowali barykady, aby wykonawcy: Magdalena Grąziowska, Bartosz Porczyk, Robert Więckiewicz, Jan Englert, Adam Darski w chwilę później stanąć do nierównej walki ze Historia wielkiej transformacji, która przetoczyła się nie tylko przez zebrania partyjne, wiece i Okrą- producent: Juliusz Machulski świetnie uzbrojonymi mordercami z Waffen produkcja: Studio Filmowe „Zebra” gły Stół, ale także przez jedno z mieszkań na SS Dirlewanger. W filmie, obok aktorów zawo- czas projekcji: 105 min. gdańskim osiedlu z wielkiej płyty. Opowieść o dystrybucja: Next Film dowych, zagrali raperzy z grup hip-hopowych: mężu, ojcu, prostym robotniku, który wyzwolił Fot. Piotr Bujnowicz i Marta Piskorek/ Fabryka Obrazu/SF ZEBRA/NEXT FILM Fot. Maciej Laprus/Oddysey Films Molesta Ewenement i Hemp Gru. ukryte w sercach milionów ludzi marzenie o wol- Młode małżeństwo, Melania i Przemek, zosta- ny w środku starego centrum stolicy, w miej- nak, co może kryć się za zabawą z historią i cza- Marek, niedoszły maturzysta, początkujący ności. Kim jest Lech Wałęsa? Film pokazuje przeje poproszone przez stryja o zaopiekowanie się scu, gdzie od 1946 roku był parking. Dociekliwa sem. Rozpoczyna się ciąg nieoczekiwanych mianę nie tylko prostego, skupionego na codzien- poeta, podczas przymusowej ewakuacji z ob- jego kotem i mieszkaniem w centrum Warsza- dziewczyna sprawdza w Internecie, co było w wydarzeń, które wpłyną na życie Przemka, Me- W imię… ności człowieka w charyzmatycznego przywódcę; wy. Apartament jest nowoczesny i usytuowa- tym miejscu przed wojną. Nie przewidziała jed- lanii, historię Warszawy i… świata. jętej powstaniem Warszawy po raz ostatni za- premiera: 20 września to także historia jego żony, Danuty, i ich rodziny, gląda do swego dziecięcego reżyseria: Małgośka Szumowska scenariusz: Małgośka Szumowska, Michał Englert która miała wieść zwyczajne życie, a została fotoplastykonu, by – jak w magicznej kuli – zdjęcia: Michał Englert wtłoczona w sam środek dziejowych wydarzeń. zobaczyć obrazy straconego dzieciństwa. muzyka: Paweł Mykietyn, Adam Walicki scenografia: Marek Zawierucha Granice między fotoplastykonem a płoną- wykonawcy: Andrzej Chyra, Mateusz Kościukiewicz, Maja cym miastem zacierają się. Bohater podczas Ostaszewska, Łukasz Simlat, Tomasz Schuchardt, Olgierd Chce się żyć drogi do Śródmieścia ratuje od linczu przy- Łukaszewicz premiera: 11 października producent: Agnieszka Kurzydło reżyseria: Maciej Pieprzyca padkowo spotkaną Irenę, domniemaną fol- produkcja: Mental Disorder 4 (MD4) scenariusz: Maciej Pieprzyca ksdojczkę. Ulega fascynacji piękną kobietą. Z czas projekcji: 101 min. zdjęcia: Paweł Dyllus dystrybucja: Kino Świat muzyka: Bartosz Chajdecki czasem z przestraszonego dziecka staje się scenografia: Joanna Anastazja Wójcik kimś w rodzaju bohatera, a świat wokół nie- wykonawcy: Dawid Ogrodnik, Kamil Tkacz, Dorota Kolak, go, nieprzewidywalny, pełen chaosu brutal- Arkadiusz Jakubik, Helena Sujecka, Anna Nehrebecka, Katarzyna Zawadzka, Anna Karczmarczyk, Janusz Chabior, nej wojny, przybiera postać płonącego, dzie- Gabriela Muskała cięcego, pełnego bajkowych opowieści fo- producent: Wiesław Łysakowski produkcja: Studio Filmowe Tramway toplastykonu. czas projekcji: 107 min. dystrybucja: Kino Świat CYKL WARSZTATÓW PRAWNYCH KIPA 2013 Fot. Michał Englert/Kino Świat Sierpniowe niebo. 63 dni chwały dla producentów, kierowników produkcji, premiera: 13 września Ksiądz Adam obejmuje nową parafię i organizu- dystrybutorów, profesjonalistów z branży filmowej reżyseria: Ireneusz Dobrowolski je ośrodek dla młodzieży niedostosowanej spo- scenariusz: Ireneusz Dobrowolski zdjęcia: Romuald Lewandowski łecznie. Szybko przekonuje do siebie ludzi ener- muzyka: Hemp Gru, Drum Freaks gią, charyzmą i otwartością. Przyjaźń z miejsco- scenografia: Maryla Musidłowska, Krystyna Basak, Agata 3 GRUDNIA: Dystrybucja i eksploatacja filmów Przybył, Kinga Kłosińska wym outsiderem zmusi kapłana do zmierzenia wykonawcy: Krzysztof Kolberger, Anna Romantowska, się z problemami własnej seksualności, przed Fot. Paweł Dyllus/Kino Świat Emilian Kamiński, Anna Nehrebecka, Aleksander Mikołaj- którymi kiedyś uciekł w stan duchowny. Inspirowana prawdziwymi wydarzeniami, poru- czak, Łukasz Konopka producent: Norbert Turek szająca, emanująca optymizmem i humorem, produkcja: Rekontrplan historia niepełnosprawnego chłopaka, który czas projekcji: 75 min. dystrybucja: Kino Świat Wałęsa. Człowiek z nadziei mimo trudności w komunikacji ze światem ze- WSPÓŁFINANSOWANIE: premiera: 4 października wnętrznym i licznych przeciwności losu udo- reżyseria: Andrzej Wajda Pracownicy budowy znajdują w ruinach przed- scenariusz: Janusz Głowacki wadnia, jak wiele może zdziałać siła ludzkiego wojennej kamienicy ludzkie szczątki i pamięt- zdjęcia: Paweł Edelman ducha. Kiedy Mateusz przyszedł na świat, leka- muzyka: Paweł Mykietyn Informacje oraz zapisy na poszczególnie warsztaty: rze wydali na niego wyrok, uznając go za „rośli- nik z czasów powstania warszawskiego. Ukry- scenografia: Magdalena Dipont Biuro KIPA, tel. 22 840 59 01, www.audiowizualni.pl (zakładka szkolenia)

46 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 47 Polskie Premiery: Sztuka znikania Polskie Premiery: Sztuka znikania

Z Bartkiem Konopką Zrobili razem panowie kilka filmów – Balla- i Piotrem Rosołowskim dę o kozie, Trójkę do wzięcia, Królika po ber- rozmawia Kuba Armata Z HOMO SOVIETICUS lińsku. Wcześniej operator pracował przy scenariuszu, teraz jest także współreżyse- W HOMO RELIGIOSUS rem. Jak wygląda ta współpraca? B.K.: Piotrek był zawsze współreżyserem na planie i podczas rozmów o filmie. Nie miał tylko cierpliwości siedzieć przy montażu, bo wolał już robić następny film. W dokumencie ta współpraca przebiega bardzo blisko. Zatem naturalną koleją rzeczy było to, żeby ten film zrobić w pełni razem, uzupełniając się podczas wszystkich etapów realizacji. Piotrek ma świetne oko do zdarzeń, wyczu- wolności. Riccardo Orizio zdążył w latach 90. Forma dokumentu jest bardzo niekonwen- cie ludzi, wrażliwość na atmosferę, zdjęcia, porozmawiać z Amonem i opisał jego tajem- cjonalna, w pewnym stopniu bazuje on na montaż. niczy, przedziwny pobyt w naszym kraju oraz montażu materiałów archiwalnych. Co było P.R.: Rzeczywiście nasza współpraca przy kontakt z PRL-em. To wyjątkowe spojrzenie najtrudniejsze w trakcie realizacji – scena- każdym z dokumentalnych projektów wy-

Amona na rzeczywistość Polski Ludowej stało riusz, dokumentacja czy właśnie podpo- Sztuka znikania, reż. Bartek glądała podobnie. Dobrze się rozumiemy się punktem wyjścia naszego filmu. rządkowanie tego odpowiedniej formie? Konopka, Piotr Rosołowski i w jakimś sensie uzupełniamy. W przypadku B.K.: Przyjrzenie się znanym archiwaliom z zu- Sztuki znikania faktycznie montowaliśmy Szukacie dość oryginalnych punktów widze- pełnie innej pespektywy, tak jakby patrzył na B.K.: Staraliśmy się też oglądać wszystko, co się Jaka jest rola Grotowskiego? Czy panowie ten film też wspólnie, co było dla nas zupeł- nia na historię, mam tu na myśli Królika po nie Amon. Wyobrażaliśmy sobie, jak by je ro- ravity dało, zarówno z Polski, jak i z Haiti. Bardzo po- traktują go jako pewnego rodzaju pośredni- nie nowym, ale pozytywnym doświadcze- berlińsku czy właśnie Sztukę znikania. Skąd zumiał, jakie układałby z nich ciągi montażo- mogła nam Marta Golba, która przekopywała ka między tą magiczną haitańską rzeczywi- niem. takie pomysły i chęć opowiadania językiem we, co chciałby nimi opowiedzieć. się przez archiwa i wykonała gigantyczną pracę. stością a PRL-em? ot. Against G ezopowym? P.R.: Wydaje mi się, że bardzo trudno byłoby F B.K.: To on ściągnął Amona i wielu innych mi- Obaj panowie macie doświadczenia z fabu- Bartek Konopka: Ileż można opowiadać na se- nam ten film robić, zamykając po kolei każdy A ile w tym filmie jest kreacji? styków do Polski. Natchnął Amona do „wy- łą. Czy praca przy dokumentach pomaga rio? Rozliczając strony konfliktów, szukając etap jego realizacji, tak jak się to zwykle robi. B.K.: Dużo jest w nim naszej interpretacji zda- zwalania” naszych rodaków, wykonywał dzia- w robieniu fabuły – a może jest odwrotnie? winnych naszego narodowego nieudacznic- rzeń, przeczuć, rekonstrukcji. Podobnie jak łania, które zostawiły niezatarty, magiczny B.K.: Na pewno tak jest. Gdy robię dokumenty, twa? Dla mnie zawsze ciekawsza była per- w filmie Ogłosy robaków – zapiski mumii Pe- ślad nie tylko w polskim teatrze, ale i całej kul- staram się szukać w nich fikcji, odautorskiej spektywa kosmiczna, baśniowa, paraboliczna. tera Liechtiego, gdzie autor wizualizuje, co turze. Grotowski szukał w Teatrze Źródeł wizji. Z kolei, gdy kręcę fabuły, szukam prawdy W Sztuce znikania zastosowaliśmy odwróco- czuje człowiek skazujący się na powolne sa- wspólnego rdzenia różnych wierzeń i obrzę- rzeczywistości. Czuję pełnię, kiedy korzystam ną antropologię. Większość badaczy jeździła mobójstwo. Także nasz film to taka autorska dów, wpływając na życie wielu uczestników. z obu gatunków naraz. na Haiti, badając kulturę plemienną, my tych wizja pewnej historii, coś na pograniczu ga- To niezwykła praca. P.R.: Jestem tego samego zdania. Doświad- narzędzi użyliśmy wobec Polaków, dziwnego tunków. czenia fabularne wzbogacają warsztat doku- plemienia znad Wisły. Może natchnął nas Skąd pomysł na zacytowanie „Dziadów”, mentalisty – i odwrotnie. Dla mnie te nie do w jakiś sposób Bronisław Malinowski i jego Wydaje mi się, że także na poziomie przed- które świetnie się wkomponowały w poety- końca określone pogranicza dwóch form fil-

Bartek dzieło „Życie seksualne dzikich”, na bazie któ- stawienia trudno byłoby Sztukę znikania kę filmu? mowych to przestrzeń, w której bardzo dobrze Konopka Piotr rego chcieliśmy zrobić film o… życiu seksual- Rosołowski jednoznacznie nazwać. Nie jest to typowy P.R.: W trakcie dokumentacji ciągle szukaliśmy się czuję. nym dzikich w Polsce. Malinowski był pierw- dokument historyczny, nie jest to też film elementów wspólnych między kulturą polską Jak trafili panowie na trop późniejszego bo- szym antropologiem, który pojechał „w teren”. Tutaj dokumentacja przebiegała równolegle biograficzny. Jakie mieli panowie założenia i haitańską. Rytuał opisany przez Adama Mic- Film został zrealizowany w ramach projektu ravity ravity hatera swojego filmu Amona Frémona? Wtopił się w kulturę Triobrandczyków, nauczył ze zdjęciami i montażem. w tym względzie? kiewicza w „Dziadach” ma wiele wspólnego Instytutu Adama Mickiewicza „Przewodnik Piotr Rosołowski: Od lat fascynuję się i inspi- się ich języka, uczestniczył w ich rytuałach. Był B.K.: Zaczynaliśmy od dokumentu biograficz- z ceremoniami haitańskiego wudu. Poza tym, do Polaków”, związanego z polską prezy- ruję literaturą faktu. Pewnego razu trafiłem zatem pierwszym dokumentalistą na świecie, No właśnie, jak przebiegał sam proces doku- nego o Amonie Frémonie. Ale bohater nam się to nasz narodowy romantyczny epos, a Amon dencją w Unii Europejskiej. ot. Against G ot. Against G F F na książkę włoskiego dziennikarza, Riccardo już na początku XX wieku. Wydaje mi się, że mentacji? wiecznie wymykał, nie dawał się poznać. Ka- Frémon w naszym filmie przybiera w pewnym B.K.: Dyrektor tej instytucji, Paweł Potoro- Orizio, „Zaginione białe plemiona”. Jeden z re- perspektywa antropologiczna jest najbogat- P.R.: Bardzo istotny był dla nas wyjazd na Ha- płan wudu działa w wymiarze rzeczywistym sensie rolę romantycznego bohatera. czyn, obdarzył nas pełnym zaufaniem. Po- portaży przedstawiał historię haitańskiej Po- sza, ciekawsza niż polityczna czy socjologicz- iti, spotkania ze świadkami pamiętającymi i duchowym, pomyśleliśmy więc, że może po- B.K.: To najlepszy przykład literatury obrzędo- zwolił poszukać własnego tematu, autor- lonii – polskich legionistów, którym ponad 200 na, bo te zajmują się tylko wycinkiem życia. Amona. Dzięki tym kilku tygodniom spędzo- winniśmy zrobić film o duchu Amona. Zwłasz- wej w Polsce. Podczas wycieczki po Warsza- skiej wizji. Nie tylko czekał cierpliwie na lat temu Napoleon nakazał krwawo stłumić Idąc za kolejnym wielkim antropologiem – nym z jego rodziną i przyjaciółmi mogliśmy cza że bohater nie żyje od szesnastu lat. Film wie, stojąc pod pomnikiem Adama Mickiewi- film ponad dwa lata, ale przez ten czas tak- powstanie niewolników. Ci jednak go nie Mircae Eliade – półżartem można powiedzieć, dużo lepiej zrozumieć i poznać naszego boha- jest więc swoistym rytuałem wudu, przywoły- cza, Leszek Kolankiewicz powiedział do Amo- że nas wspierał i aktywnie uczestniczył posłuchali i w rezultacie zmienili front, opowi- że w naszym filmie pokazujemy przeistocze- tera. Myślę, że bez wyjazdu do Cazale nie da- waniem ducha Amona, w jego myślach, od- na: „Popatrz, to największy polski kapłan w pracy. Można sobie życzyć zawsze tylko adając się po stronie rebeliantów, po stronie nie homo sovieticus w homo religiosus. łoby się zrobić tego filmu. czuciach, widzeniu, głosie. wudu, Adam Mickiewicz”. takich producentów.

48 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 49 Polskie Premiery: Był sobie dzieciak Polskie Premiery: Był sobie dzieciak

Z Leszkiem Wosiewiczem Najpierw powstał Taniec śmierci. Sceny z po- Zresztą tak naprawdę robiłem już takie pro- Czy główni bohaterowie mają swoje histo- rozmawia Marcin Zawiśliński wstania warszawskiego. jekty od lat – od Kornblumenblau czy też doku- ryczne pierwowzory? MIĘDZY SACRUM To był rodzaj impresji, niejednoznacznego ese- mentu Być ptakiem, który był raczej na poły Marek (Rafał Fudalej) jest wzorowany na ju filozoficznego. Pewnie nic bym w tym filmie fabularną impresją. Dla mnie granica między Mironie Białoszewskim. W filmie opowia- A PROFANUM nie zmieniał, gdyby nie kilka wyjazdów na fe- fabułą a dokumentem jest nieostra. Zasadni- dam też historię młodego Niemca, Hansa, stiwale, m.in. do Chin i na Camerimage, oraz czym celem jest możliwie najpełniejsze prze- który za kłusowanie w lesie zostaje wcie- parę pokazów w Stanach Zjednoczonych. Zo- kazanie intencji zarówno fabularnych, jak i in- lony do SS. Trafia do owianej złą sławą rientowałem się, że widzowie mało wiedzą telektualnych. Forma jest rezultatem tych za- brygady Dirlewangera, złożonej z samych o powstaniu warszawskim. Co najwyżej koja- biegów, a nie punktem wyjścia. bandziorów, morderców i renegatów. Do rzyli powstanie w warszawskim getcie. Bez stworzenia tej postaci zainspirował mnie kontekstu ludzie nie rozumieli ani niuansów, Czemu służy łączenie fabuły z fragmentami wywiad, jakiego kilka lat temu udzielił jed- ani ogólnego przekazu. Wtedy zacząłem za- dokumentalnymi z czasów II wojny świato- nej z polskich gazet pewien Niemiec spod stanawiać się, czy stać mnie na takie przekon- wej w Był sobie dzieciak? Kolonii. Natomiast powstaniec Mundek (Maciej Marczewski) jest sumą różnych Skąd u pana fascynacja powstaniem war- osobowości: jest dumny z tego, że uczest- Rafał Fudalej w Był sobie dzieciak, szawskim? reż. Leszek Wosiewicz niczy w powstaniu, a jednocześnie wpę- Od dziecka interesowałem się historią. Bardzo dzony w nerwicę z powodu odniesionych dużo czytałem. Zdarzało się, że wiedziałem ran, udaje chojraka, ale tak naprawdę jest więcej niż mój nauczyciel historii, choć czasami po ludzku przerażony. To emanacja mitu mówiłem takie herezje, że dostawałem dwó- powstańczego, z którym w tym filmie staje. Wymyślałem alternatywne wersje zdarzeń ram się zmierzyć. Zderzam go z tzw. sza- w stylu „co by było, gdyby Napoleon umarł rym światem, w którym liczy się tylko to, później…”. żeby przetrwać. To zderzenie mitu i rze- Drugi powód wiąże się z miejscem mojego czywistości ma charakter konfrontacji sa- urodzenia. Pochodzę z małego miasteczka, crum i profanum. Radomyśla Wielkiego, które w czasie II wojny światowej zostało niemal całkowicie znisz- Łącznikiem między sacrum a profanum jest czone. Jedynym ocalałym budynkiem była po- folksdojczka Irena. Spojrzenie na powstanie żydowska mykwa, w której ojciec po wojnie warszawskie z jej perspektywy to dość nie- urządził młyn. Wspominam o tym w Kroni- typowy zabieg w polskim kinie. kach domowych. Wychowywałem się więc na To kluczowa postać filmu. Irena (Magdale- gruzach. Wszystko, co mnie naprawdę intere- na Cielecka) jest motorem wszelkich dzia- sowało, było pod nimi (kiedyś wydobyłem na Magdalena Cielecka i Leszek Wosiewicz łań. Z jednej strony współpracuje z po- na planie Był sobie dzieciak, reż. Leszek Wosiewicz przykład butelkę z dolarami zwiniętymi w ru- wstańcami, z drugiej zaś – utrzymuje kon- loniki!). Stąd moja fascynacja przeszłością. takty z SS-manami. Jest suką, ale i wrażli- Jest jeszcze jedna inspiracja: wiele lat temu Zanim zrealizował pan o niej film, minęło tym gorszy film. Radził mi, żebym oparł się na struowanie filmu, by kontekst historyczny był To jest zderzanie dwóch warstw narracyjnych – wą kobietą. Czasami naiwną, a czasami pie- ilms obejrzałem w telewizji monodram Magdy Te- trzydzieści lat. Dlaczego aż tyle? dokumentach historycznych z tamtego czasu. ilms czytelny, ale mój zamysł artystyczny na tym fabularnej z niejako ikonograficzną, nie całkiem kielnie inteligentną czy wręcz przebiegłą resy Wójcik wyreżyserowany przez jej męża – Gdy patrzę na to z dzisiejszej perspektywy, to Ostatecznie i tak nic z tego nie wyszło. Po raz nie ucierpiał. Odpowiedź brzmiała: tak. dokumentalną, bo w tej niby dokumentalnej i wyrachowaną. Jest wysłannikiem historii, ddysey F ddysey F wybitnego operatora Jerzego Wójcika. Poru- Był sobie dzieciak jawi mi się jako przygoda ży- trzeci podszedłem do tego tematu po roku O warstwie jest wiele ujęć nakręconych przez nas który objaśnia zależności między Polakami ot. O F

szyło mnie to, w jaki sposób opowiadali o hi- cia. Pierwszy projekt powstał, kiedy jeszcze 2000. Producentem miał być Michał Kwieciń- aprus/ Pewnie wielu twórców w takiej sytuacji by w manierze filmu dokumentalnego. To służy i Niemcami, ich wzajemną nienawiść, ale storii. Zawsze interesowało mnie to, jak moż- byłem studentem łódzkiej szkoły filmowej. ski, a film miał być gotowy w 2004 roku, w 60. odpuściło. Pan postanowił zmontować cały przybliżeniu widzowi klimatu tamtych czasów. także ludzkie odruchy. W tym sensie Był so- na zobaczyć coś „własnymi oczami”, choć nie Napisałem wtedy dla mojej ówczesnej dziew- rocznicę powstania. Napisałem kolejny scena- materiał od nowa i zmienić tytuł filmu. Dla- Podobnie jak w Przypadku Hermana palacza, bie dzieciak jest również filmem o lojalno- ot. Maciej L mogło się tego widzieć „naprawdę”, coś np. czyny monodram o powstaniu warszawskim, riusz, przygotowywaliśmy się nawet do ca- F czego? świadomie dodałem też narratora, którego ści, nawet wobec wroga, którego powinno z bardzo odległej przeszłości lub miejsca, ale na tym się skończyło. Potem, już po ukoń- stingu. Tym razem, tuż przed rozpoczęciem Bo Był sobie dzieciak to de facto zupełnie inny kreuje Olgierd Łukaszewicz. On jako kreator ob- się nienawidzić. w którym się nigdy nie było. Bardzo wcześnie czeniu szkoły, postanowiłem wrócić do tego zdjęć, TVP, która miała być koproducentem, film, tyle że nakręcony w oparciu o niemal ten razu ustosunkowuje się do biegu zdarzeń w fil- nabrałem przekonania, że sztuka – oprócz re- projektu, bazując na „Pamiętniku z powstania wycofała się z tego projektu, a nam zabrakło sam materiał zdjęciowy. Sposób, w jaki go mie. Ukryłem się za nim, ale to moje alter ego. Tym filmem żegna się pan już z tematem ligii – jest tą dziedziną, poprzez którą możemy warszawskiego” Mirona Białoszewskiego. Po- pieniędzy na jego domknięcie. Potem był jesz- stworzyłem, pokrywa się z moimi przemyśle- Narrator opowiada całą historię trochę jak bajkę, powstania warszawskiego? sobie przekazywać doświadczenia. Zaintere- nownie napisałem scenariusz i zacząłem przy- cze konkurs na scenariusz, który też się nie po- niami na temat współczesnego kina. Uwa- odciąga od poczucia grozy, które jest obecne nie- Dla mnie to summa moich doświadczeń zwią- sowanie losami ludzi, którzy uczestniczyli gotowywać się do przeniesienia go na ekran. wiódł. Wtedy postanowiłem samodzielnie, ze żam, że fabuła w tradycyjnej formie, czyli ta- mal na każdym kroku, by końcowe wrażenie zanych z poprzednimi projektami filmowymi, w powstaniu warszawskim to jedna z moich Pracowałem wtedy w Zespole Wojciecha Je- wsparciem PISF, wyprodukować film o po- kiej, jaką znamy obecnie, powoli odchodzi do działało mocniej, głębiej, dotkliwiej. Żeby które – z różnych powodów – nie powstały. To fascynacji. rzego Hasa, który odradzał mi adaptację tej wstaniu. lamusa. Dlatego postanowiłem poszukać wzmocnić wrażenie tej bajkowej przypowieści z pewnością najgłębszy i najbardziej ludzki prozy. Argumentował, że im lepsza literatura, przestrzeni między fabułą a dokumentem. dałem filmowi taki, a nie inny tytuł. z nich wszystkich.

50 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 51 Polskie Premiery: Miłość Polskie Premiery: Miłość

Z Filipem Dzierżawskim rozmawia Kuba Armata NIEJEDNOZNACZNA MIŁOŚĆ Dużo jest w filmie inscenizacji? Tak naprawdę, inscenizacją była sama próba. Nie było do końca pomysłu na reaktywację, więc prosiłem Tymona o sprowokowanie ja- kiejś sytuacji, by móc nagrać materiał. Żeby na przykład wraz z chłopakami usiadł i porozma- wiał o ewentualnym przyszłym koncercie. Oczywiście, jak to Tymon, nie zrobił tego. Tro- chę kombinowałem, chciałem, żeby coś się

inni, ale mieli w sobie to coś. To działa właśnie ciekawe, był on bardzo dobrze zrobiony. Poja- Miłość, wydarzyło. Ale w końcu doszedłem do wnio- w rock’n’rollu, gdzie wszystko tak naprawdę wiało się tam dużo scen dokumentalnych, reż. Filip Dzierżawski sku, że po prostu trzeba iść za historią. To hi- bierze się z pasji i charyzmy. Poza tym – moim które odpowiadały mojej estetyce. Tymon za- storia jest najważniejsza i ona właśnie dopro-

zdaniem – dużą zasługą Tymona jako lidera proponował, żebyśmy jakoś tę sesję nagranio- ilm nagrać płytę, może odbyć jakąś ostatnią trasę łów, którymi wszyscy się interesują, a co za wadziła mnie do tego, gdzie jesteśmy. Pod- Miłości było to, że udało mu się dobrać wła- wą wykorzystali. Pomyślałem wtedy, że może czy nawet jeden koncert, który można by było tym idzie – każdy je obejrzy. W przypadku Mi- czas montażu zaczęło wychodzić, że nakręco- śnie tak różne osoby. Był tam Mikołaj Trzaska, warto wyjść poza ramy tego materiału i zrobić utek F zarejestrować i później ewentualnie wydać. Ja- łości to by nie zdało egzaminu. Muzyka jest tu ny przeze mnie materiał łączy się z tymi archi- ot. G który uosabiał pewną dzikość, niepokorność, coś większego. Chciałem zrealizować pełny F kieś trzy, cztery miesiące po tych próbach za- pewnego rodzaju tłem, choć też trzeba pamię- waliami z przeszłości i wszystko zaczyna do bardzo utalentowany Jacek Olter, Leszek Moż- metraż, choć prawdę mówiąc na początku ten dzwonił do Tymona Artur Rojek i zapropono- tać, że od niej wszystko się zaczyna. Ona po- siebie pasować. dżer – już wtedy wybitny muzyk klasyczny film miał zupełnie inaczej wyglądać. wał, by koncert odbył się właśnie podczas Off woduje konflikt i buduje napięcie. Dla mnie to i wreszcie sam Tymon, który potrafił pisać do- Festiwalu. chyba największa satysfakcja, że ten film od- Co sprawiło ci największą trudność podczas bre numery. Wydaje mi się, że właśnie ten ty- A jaki wpływ na twój film miał fakt, że by- bierany jest tak, jak powiedziałeś. realizacji filmu? Filip Dzierżawski giel doprowadził do tego, że ta kapela znaczy- łym muzykom Miłości zaproponowano reak- Czy kiedy obserwowałeś muzyków z kame- Zmaganie się z materią. Robiliśmy ten film za ła tak wiele w polskim jazzie. tywację zespołu i koncert na Off Festiwalu? rą podczas wspólnego grania wierzyłeś, że Jaki miałeś pomysł na przedstawienie boha- własne pieniądze, trochę chałupniczymi me- Tak naprawdę wszystko zaczęło się od filmu. ten koncert dojdzie do skutku? terów? Liderem Miłości jest Tymon, ale to todami. Od początku wszystkich trzeba było

ilm Kiedy poznałeś zespół Miłość, późniejszych Skąd wziął się pomysł twojego dokumentu? Umówiliśmy się z chłopakami na trzy dni prób, Szczerze mówiąc byłem trochę załamany tym, nie jest postać, która dominuje w filmie. przekonywać. Dopiero gdy już go zrobiliśmy, bohaterów swego filmu? Z Tymonem znaliśmy się już trzy lata. Pewne- po to, by móc nagrać jakiś materiał, którym że to się wszystko tak rozpieprza. Ale z drugiej Nie chciałem w tym filmie brać żadnej ze stron. TVP pomogła nam z materiałami archiwalny- utek F Znałem Miłość głównie poprzez płytę z Le- go dnia przyniósł mi nagrania z sesji Miłości można byłoby ten dokument zilustrować. Po- strony, to chyba było najlepsze, co mogło mi Miałem jakieś swoje sympatie i antypatie, ale za- mi. Projekt rodził się w bólach – odrzuciło nas ot. G ilm F sterem Bowie czy jakieś pojedyncze numery. z Lesterem Bowie. To była około godzina ma- mysł o reaktywacji Miłości zaczął kiełkować się zdarzyć w tym filmie. Dość szybko dało się leżało mi na tym, żeby zachować obiektywizm. Studio Munka, Polski Instytut Sztuki Filmo-

Jednak za ich czasów specjalnie się tym nie in- teriału, z którego niektóre fragmenty wyko- podczas wspólnego grania. Od drobnych roz- utek F wyczuć, że Mikołaj jest raczej na nie. Zresztą Myślę, iż było to słuszne z artystycznego punktu wej. Dużo ludzi wątpiło już w sens samego po- ot. G

teresowałem, byłem – po prostu – za młody. rzystano wcześniej do filmu o Jacku Olterze. Co mów do coraz poważniejszych planów – żeby F oni mieli spotkać się jeszcze raz, przynieść ja- widzenia. Wydaje mi się, że oglądając film widz mysłu, by robić dokument o jazzowej kapeli. Najpierw poznałem Tymona [Tymańskiego – kieś swoje numery i on już z tą drugą próbą ma frajdę mogąc samemu zdecydować, po której Nawet mój wykładowca ze szkoły filmowej przyp. red.], kiedy kręciliśmy razem program miał problem. Jeżeli jednak wszystko poszłoby ze stron woli stanąć. W filmie zresztą sporo jest (bo potrzebowałem opiekuna artystycznego) kulturalny „Łossskot!”. Wtedy właśnie zaprzy- jak z płatka i zagraliby wspólny koncert, to nie sytuacji dwuznacznych, gdzie każdy może wy- nie był za bardzo przekonany. Jednak cały czas ilm

jaźniliśmy się i on de facto przedstawił mi tę byłoby w tym żadnej dramaturgii, wszystko brać i to chyba lepsze rozwiązanie. wierzyłem, że to coś więcej niż film o muzy- utek F ot. G

muzykę. Resztę chłopaków poznałem dopiero stałby się po prostu nudne. Mam wrażenie, że kach, że jest tu mnóstwo emocji, o których F podczas realizacji filmu. sytuacja, do której doszło, ładnie dopełniła ich Jaka była reakcja samych bohaterów na można opowiedzieć. obraz z przeszłości. Powstała naprawdę przej- film? Jakbyś wytłumaczył fenomen Miłości? Spo- mująca historia, jaka rozegrała i rozgrywała się Pozytywna, ale oni raczej byli świadomi tego, co tkali się tam przecież muzycy o różnych oso- między tymi ludźmi na przestrzeni lat. chcą pokazać w filmie. Nie manipulowałem ma- bowościach, charakterach, nie wszyscy za teriałem, nie chodziło mi o to, by pokazać coś, sobą przepadali, a jednak udało im się stwo- To jednak nie jest dokument stricte muzycz- czego oni by nie chcieli, na przykład przedstawić rzyć coś wartościowego. ny. Od muzyki wszystko się zaczyna, ale to jednego z nich w złym świetle, a innego wybie- Ważne było to, że oni byli bardzo młodzi i peł- raczej opowieść o relacjach między ludźmi, lić. Leszek Możdżer wychodzi na artystę, który ni pasji. Wydaje mi się, że zachowywali się bar- przyjaźniach, sporach, o tym, jak trudno przeżył swoje, jego kariera zatoczyła koło, dziej jak zespół rock’n’rollowy niż jazzowy. dwa razy wejść do tej samej rzeki. chciałby wrócić do korzeni. Reszta – walczy Chcieli się przebić za wszelką cenę, nie mieli Dokładnie tak jest. W ogóle – moim zdaniem – o swoje miejsce na Ziemi. Nie chciałem brać ni- Miłość, Miłość, dużo zajęć, w efekcie cały czas grali. A to zbli- reż. Filip Dzierżawski takie klasyczne dokumenty muzyczne spraw- czyjej strony, niech oni powiedzą, co mają do po- reż. Filip Dzierżawski ża. Nie byli przy tym technicznie tak dobrzy jak dzają się, kiedy dotyczą bardzo znanych zespo- wiedzenia, a widz niech sam zdecyduje.

52 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 53 Polskie Premiery: W imię… Polskie Premiery: W imię…

Z Małgośką Szumowską rozmawia Marcin Zawiśliński DRAMAT W STYLU ANTYCZNYM

Łukasz Simlat i Andrzej Chyra w filmie W imię..., reż. Małgośka Szumowska

O przyjaźni między księdzem a młodym W filmie można odnaleźć wiele symboli reli- Lubi pani pracować z naturszczykami? Podczas tegorocznego Berlinale na konfe- dziców, paradoksalnie pełną czarnego humo- chłopakiem, która z czasem przeradza się gijnych. Ksiądz Adam jest kuszony przez – Bardzo. Spełniam się w pracy z nimi. Uważam, ot.Michał Englert/Kino Świat rencji prasowej filmu W imię… powiedziała ru, uznałam za na tyle fascynującą, że posta- F we wzajemne uczucie, opowiada pani w dość nomen omen – Ewę, żonę swojego przyjacie- że w Polsce jest mało dobrych aktorów filmo- pani: „Nie interesuję się polityką. Nie je- nowiłam nakręcić 33 sceny z życia. Z młodymi łagodnym stylu. A może trzeba było ostro la. Łukasz fizycznie przypomina Chrystusa, wych. Wielu z nich ma manierę teatralną lub – stem intelektualistką. Jestem artystką”. dziewczynami, które żyją ze sponsoringu, ze- przywalić? a scena w której ksiądz uczy go pływać nasu- co znacznie gorsze – przyzwyczajenia ze złych Czyli kim? tknęłam się za granicą, potem w Warszawie. Po co? Zamierzałam zrobić film o miłości, wy- wa skojarzenia z Pietą. seriali. Wypadają sztucznie przed kamerą. Tą wypowiedzią chciałam przede wszystkim Było to dla mnie na tyle zaskakujące doświad- bierając na głównego bohatera księdza jako Szczerze mówiąc to wyszło dość przypadko- podkreślić, że nie zrobiłam filmu, który miał czenie, że postanowiłam zrobić o tym film. osobę skrajnie samotną. Tę samotność kon- wo, w tym sensie, że nie skupialiśmy się na W jaki sposób z Andrzejem Chyrą budowali- być głosem w debacie politycznej. Poza tym Natomiast historia księdza, który przeżywa frontuję z kościelnym zakazem miłości fizycz- symbolice. A może to również kwestia naszej ście postać jego bohatera? nie czuję się artystką. Dopiero w momentach, dramat miłości niemożliwej, chodziła za mną nej oraz piętnowaniem homoseksualizmu podświadomości? Jesteśmy przesiąknięci Scenariusz konsultowaliśmy ze Stanisławem kiedy widzę, że sposób, w jaki żyję, jest od- od lat. jako choroby. Tak rodzi się dramat w stylu an- chrześcijańską symboliką w sztuce od tysiąc- Obirkiem, który był kiedyś osobą stanu du- mienny od tego, jak żyją moi sąsiedzi, uzmy- Małgośka tycznym… leci. chownego, i kilkoma księżmi – każdy chce po- Szumowska sławiam sobie, że może jednak nią jestem. Już od czasów studiów w łódzkiej szkole fil- W tym samym czasie w HBO leci serial Rodzina zostać anonimowy. Dużo rozmawialiśmy z Mi- mowej? Borgiów, w którym Jeremy Irons jako papież Bor- Niebagatelną rolę odgrywa też miejsce, chałem Englertem i Andrzejem. Szukaliśmy W swoich filmach podejmuje pani tematy Nie byłam wychowywana w domu, który kul- choć jako dorosłą osobę nic nie łączy mnie już gia ma trójkę dzieci „oficjalnych”, pewnie trzy w którym toczy się akcja. właściwego balansu dla postaci. To miał być trudne i kontrowersyjne. Tak było w przy- tywował tradycję katolicką. Dopiero jako doro- z katolicyzmem. razy tyle „ukrytych”, a w Watykanie Sodoma Mazury, gdzie powstawało W imię… są dla człowiek, którego się lubi, któremu się wierzy, padku 33 scen z życia i Sponsoringu. Dotyczy sła osoba, świadomie weszłam w ten krąg. Po i Gomora. Zachód już dawno oswoił ten temat. mnie bardzo ważne. Znam je od dzieciństwa, to nie miał być ktoś poddany ocenie. awrzycka/Kino Świat to również W imię…. jakimś czasie, stopniowo zaczęłam jednak iść Inspiracją do powstania W imię… był pobo jeździłam tam z rodzicami na wakacje.

Interesują mnie takie niewygodne zagadnie- w innym kierunku. Ale wiedza, którą w ciągu dobno artykuł na temat młodego chłopaka, awrzycka/Kino Świat A może W imię… wcale nie jest o samotno- Przyroda jest tam bardzo zmysłowa, ciągle Łukasz – przyjaciel księdza Adama – w ca- ot. Anna W

F nia, sprawy, które uwierają. Historię utraty ro- tych kilku lat zdobyłam, pozostała we mnie, który zamordował duchownego… ści czy miłości do drugiego mężczyzny, ale nieokrzesana i dzika, podobnie jak ludzie. To łym filmie wypowiada tylko jedną kwestię. To nie był jeden, ale szereg artykułów, które o człowieku małej wiary? niezwykłe miejsce nazwaliśmy „Nigdzie”. Zależało nam, żeby była to postać żyjąca nie- ot. Anna W F pod różnym kątem opisywały historie księży. Ksiądz Adam jest człowiekiem głęboko wie- jako poza czasem, nieco autystyczna. Fakt, że Bardzo mało z tego jest w tym filmie, to raczej rzącym, który zmaga się z własną seksualno- Tak brzmiał roboczy tytuł filmu. Dlaczego niemal nic nie mówi, był wspólnym pomy- historia miłosna, wykreowana przez nas. To ścią, ale także z brakiem bliskości. Tę samot- został zmieniony? słem moim i Mateusza Kościukiewicza, który nie jest film publicystyczny. ność i pustkę – zarówno w wymiarze fizycz- Bo ta historia dzieje się w konkretnym miejscu takiej „niemej” roli do tej pory nie zagrał. nym, jak i psychicznym – może wypełnić tylko – w Polsce, i coś mówi o naszym kraju, to jed- Zresztą w tym filmie pada stosunkowo mało ot. Michał Englert/Kino Świat

Scenariusz napisała pani razem z Michałem F drugi człowiek. nak nie jest „nigdzie”. Poza tym, filmy pod ta- słów. Englertem, autorem zdjęć do filmu, który kim tytułem już istnieją. zadebiutował również w roli scenarzysty. Nie tylko temat filmu może budzić kontro- Z Michałem zrobiłam swoje wszystkie fil- W postać duchownego wcielił się Andrzej wersje, ale również jego zakończenie. my. Jeszcze będąc w szkole filmowej Chyra. Zakończanie jest odbierane niejednoznacz- wspólnie napisaliśmy scenariusz do etiudy Tę rolę pisałam specjalnie dla niego. Zawsze nie. Dla jednych fakt, że Łukasz poszedł tą Wniebowstąpienie, która dostała się na chciałam zrobić z nim film, a do tej pory grał samą drogą, co ksiądz Adam, jest swego ro- MFF w Cannes i została pokazana w sekcji u mnie tylko epizody: w Ono i w Sponsoringu. dzaju happy endem, dla innych to ironia. Cinéfondation. Podczas pracy nad kolejny- Bardzo sceptycznie podchodzę do castingów. Poza Polską widzowie często nie rozumieją mi scenariuszami Michał zawsze ingero- Rzadko je robię, bo za każdym razem jest to tego zakończenia, bo nie żyją w katolickim wał, zwłaszcza na etapie zdjęć. Do filmu niewypał. Dlatego – zastanawiając się nad ob- kraju. Moim zdaniem taki finał jest prawdzi- Maja Ostaszewska, Małgośka Szumowska i Andrzej Chyra Maja Ostaszewska w filmie W imię..., na planie W imię..., reż. Małgośka Szumowska W imię… postanowiliśmy wspólnie napisać reż. Małgośka Szumowska sadą do moich projektów – od razu myślę wy i realistyczny. Tak wygląda jedna z twarzy scenariusz. o konkretnych osobach. Kościoła.

54 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 55 Polskie Premiery: Chce się żyć Polskie Premiery: Chce się żyć

Z Maciejem Pieprzycą rozmawia Dagmara Romanowska ŻYCIE JAKO WYZWANIE go poznałem, od razu zrozumiałem, że mój bohater też musi taki być: fajny, inteligentny, dowcipny.

Tego filmu nie byłoby bez Dawida Ogrodni- ka. Znalazł go pan, zanim ktokolwiek usły- szał o Jesteś Bogiem. Dawid zjawił się na zdjęciach próbnych niemal od razu po zejściu z planu Jesteś Bogiem – jako

Geneza Chce się żyć leży w autentycznych pojawia się obawa, czy nie szuka taniej sensa- mi, by skontrastować poważny ton odrobiną jeszcze nieznany zdolny student szkoły te- Dawid Ogrodnik i Anna Nehrebecka wydarzeniach. cji i nie zrobi naskórkowego i płytkiego repor- humoru, bo przecież nie ma prawdziwego atralnej. Nad wyborem aktora myślałem już w Chce się żyć, reż. Maciej Pieprzyca Z problemem osób z porażeniem mózgowym tażu. Jednak gdy moi rozmówcy przekonali się, dramatu bez komedii. Te wartości się dodają. na etapie pisania scenariusza. Od początku po raz pierwszy zetknąłem się (pomijając film że naprawdę interesuję się tym problemem, Tak jak w życiu, gdzie te porządki też się mie- było jasne, że ta rola będzie ogromnym wy- szkodę stanowi to, że wielu nawet młodych da Ogrodnika. Po długich poszukiwaniach Moja lewa stopa Jima Sheridana) dzięki doku- okazali mi ogromne wsparcie. Ci ludzie rzadko szają. Nigdy nie jest tylko smutno czy tylko zwaniem dla tego, kto ją zagra. I będzie też aktorów jest już związanych kontraktami z se- znaleźliśmy Kamila Tkacza. Sceny z jego mentowi Jak motyl zrealizowanemu przez mają możliwość, by opowiedzieć o swoim ży- wesoło. wymagała dużego poświęcenia i ogromnej rialami i nie można im nawet podciąć włosów, udziałem może nie są aż tak emocjonalnie moją koleżankę, zmarłą w 2006 roku Ewę Pię- ciu i jego wyzwaniach. pracy z jego strony. Wiedziałem, że nie znajdę a co dopiero próbować zmienić cały wygląd. skomplikowane jak starszego Mateusza, ale tę. W swoim filmie opowiedziała ona historię kogoś gotowego do zagrania roli chłopaka Prowadziliśmy poszukiwania w szkołach ak- również wymagały przygotowań, które trwały aweł Dyllus/Kino Świat Przemka, chłopaka, który urodził się niepełno- z porażeniem mózgowym. Szukałem raczej torskich, ale też wśród uczniów szkół baleto- około półtora miesiąca. ot. P sprawny fizycznie, ale w pełni sprawny inte- kogoś z potencjałem do tego, by z taką rolą się wych i tzw. naturszczyków. W końcu wyłonili- F lektualnie. Po latach, już po śmierci Ewy, jesz- zmierzyć. Zakładałem, że jego okres przygo- śmy kilku kandydatów – Dawid okazał się zde- Podobno scenariusz nie od razu znalazł pro- cze raz zobaczyłem jej film i zacząłem się za- towawczy będzie trwał minimum trzy-sześć cydowanie najlepszy. Trafniejszego wyboru nie ducenta? stanawiać, czy jest to historia, którą można miesięcy. Aktor będzie musiał przejść trans- mogliśmy dokonać. To nie tylko utalentowany, Nic dziwnego. Niepełnosprawność to trudny w jakiś sposób przełożyć na film fabularny. Po- formację – psychiczną i fizyczną.W iadomo ale i bardzo pracowity aktor, gotowy do trud- temat. Sam scenariusz się podobał, a wątpli- czątkowo nie miałem pomysłu, pomogła mi było, że konieczna będzie dieta, bo osoby z po- nych wyzwań i wyrzeczeń. Na wiele miesięcy wości wynikały przede wszystkim z obaw biz- dokumentacja. Udałem się w podróż po rażeniem mózgowym są bardzo chude. A tak- stał się Mateuszem – nie tylko przed kamerą. nesowych – ilu widzów będzie chciało oglądać ośrodkach dla osób niepełnosprawnych fi- że specjalny trening ciała. Uważam, że Dawid stworzył wyjątkową kre- taką historię? Usłyszałem też, że Polacy są zycznie i intelektualnie, spotykałem się z ro- ację. nietolerancyjni i nie będą chcieli oglądać boha-

dzicami, którzy wychowują niepełnosprawne Katarzyna Zawadzka i Dawid Ogrodnik To nie jest rola, którą można zagrać tylko tera kaleki. w Chce się żyć, reż. Maciej Pieprzyca dzieci, także z Przemkiem, bohaterem filmu dzięki warsztatowi czy wyobraźni. Mateusza poznajemy także jako dziecko. Ewy. Chciałem jak najlepiej zgłębić ten świat, Takiej roli na pewno nie można wiarygodnie Trudność w znalezieniu dziecięcego aktora Na planie znalazło się pana wielu stałych dotknąć go. Tak narodziła się postać filmowe- Bohater, który budzi zainteresowanie W ten sposób łatwiej dotrzeć do widza? zagrać z marszu. Konieczne jest całkowite za- była podwójna. Chodziło nie tylko o chłopca, współpracowników.

go Mateusza i jego historia – Przemek jest w dokumencie, niekoniecznie sprawdza Prawie dwie godziny poważnego dramatu to aweł Dyllus/Kino Świat angażowanie i to na długi okres przygotowań który będzie potrafił wiarygodnie zagrać Ma- Jak każdy reżyser, lubię wracać do osób, z któ- ot. P

jego główną inspiracją. się w fabule. spore wyzwanie dla widowni. Zależało mi F i zdjęć. W naszych warunkach często prze- teusza, ale będzie również podobny do Dawi- rymi dobrze mi się pracowało. Zwłaszcza przy Fabuła potrzebuje innego typu historii. Gdy więc, żeby dać widzowi jakiś oddech – może tak trudnym filmie. Z Dorotą Kolak spotkali-

Porażenie mózgowe, niepełnosprawność to przystępowałem do pracy, nie do końca zdanie na gromki śmiech, ten film to nie komedia, aweł Dyllus/Kino Świat Chce się żyć, śmy się już na planie po raz czwarty. Operato- reż. Maciej Pieprzyca trudne i delikatne tematy – zarówno dla wałem sobie sprawę, jak wielkim wyzwaniem ale czasami chociaż delikatny uśmiech. Są tu ot. P ra Pawła Dyllusa znam od dawna, choć to nasz F osób, które żyją z tymi problemami na co będzie pokazanie niepełnosprawności w spo- sceny bardzo mocne, ale też i lżejsze, pogod- pierwszy wspólny film. Od lat szukałem rów- dzień, jak i tych, którzy nie mają z nimi sób wiarygodny, ale nie odpychający dla widza. niejsze. Z drugiej strony: takie podejście wy- nież roli dla Arka Jakubika, którego bardzo ce- styczności. Jak pana projekt był przyjmowa- Łatwiej polubić na ekranie ludzi ładnych i wymaga niezwykłej uwagi – humor nie może nię jako aktora i człowieka. Cieszę się, że tym ny? sportowanych. Tu mamy do czynienia z innym przecież strywializować problemu. razem udało nam się razem pracować. O tym świecie mówi się niewiele. Chce się żyć bohaterem, zdecydowanie trudniej wzbudzić to chyba pierwsza w Polsce fabuła, której bo- dla niego empatię. Humor również ma źródło w prawdziwej po- Światowa premiera Chce się żyć odbyła się haterem jest osoba niepełnosprawna. Kiedy staci? w Montrealu. zacząłem dokumentować temat, spotykałem Ciężar tematu przełamuje pan lżejszymi to- Przemek, bohater dokumentu Ewy i pro- Dyrektor festiwalu zaprosił film do głównego się też z pewną rezerwą. Żyjemy w czasach nami. toplasta Mateusza, to chłopak z dużym po- konkursu po obejrzeniu wersji roboczej. Przed dużej ekspansji mediów. Kiedy w ośrodku zja- Starałem się. W Polsce mamy skłonność do czuciem humoru. Pomimo kalectwa, nie jest laty na tym samym festiwalu premierę miał wia się ktoś, kto mówi, że chce nakręcić film, smutnych historii. Pomimo tematu, zależało sfrustrowany, nie narzeka. Lubi się śmiać. Gdy filmMoja lewa stopa…

56 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 57 Polskie Premiery: AmbaSSada Polskie Premiery: AmbaSSada

Z Juliuszem Machulskim rozmawia Anna Serdiukow KAŻDY FILM JEST PODRÓŻĄ

M trujący, ale liczę się oczywiście z tym, że Am- L I baSSada może wzbudzić kontrowersje. iskorek/ A/NEXT F R Największe wyzwanie, przed którym pan

F ZEB stanął realizując AmbaSSadę? Bombardowanie ulicy Pięknej, czyli dawnej brazu/S Piusa, która dziś zmieniła swoje oblicze i nie Adam Darski Nergal i Robert Więckiewicz iotr Bujnowicz i Marta P w AmbaSSadzie, reż. Juliusz Machulski wygląda tak jak w 1939 roku. W całości realizo- ot. P abryka O F F waliśmy tę scenę na dużej hali z greenbok- Z jakimi emocjami realizował pan AmbaS- I doczytałem się w Internecie, że ta amba- Znowu odkrywa pan młodych, zdolnych – ja zawsze szukałem świeżych nazwisk. W Pol- na wakacje, powierza na ten czas mieszkanie sem. Dla aktorów to z pewnością duże utrud- Sadę? sada została zbombardowana przez Luftwaf- obok m.in. Jana Englerta i Roberta Więckie- sce jest więcej zdolnych aktorów niż ról dla przy ulicy Pięknej bratankowi. Przemek przy- nienie. Potrzeba wyobraźni, precyzji, otwarto- Jak już wpadłem na pomysł tej historii, byłem fe w 1939 roku. wicza główne role zagrali nieznani szerszej nich. Dlatego nie widzę powodu, by ciągle ob- jeżdża wraz z żoną z Bieszczad do Warszawy. ści. Użyliśmy fragmentów ruin, był wóz stra- na niej skupiony w stu procentach. Ale trochę to Dziś to się nazywa „friendly fire” i to zain- publiczności aktorzy: Magda Grąziowska sadzać tych samych. Realizując AmbaSSadę Chłopak pisze książkę non fiction o wojnie, żacki, karabiny maszynowe, żołnierze – chcie- trwało. Po Kołysance nie wiedziałem, jaki powi- trygowało mnie najbardziej – że oni zbombar- i Bartosz Porczyk. mieliśmy dwa tygodnie prób czytanych Melania jest bezrobotną aktorką, która przez liśmy oddać atmosferę tamtego dnia, niepo- nien być mój kolejny film. Miałem pewien po- dowali swoich. Ruiny ambasady stały jeszcze Wiedziałem, że w dwóch głównych rolach z dwójką młodych aktorów. Chciałem im za- ostatnie dwa lata żyła przy mężu w górach. Ta kój wśród ludzi na ulicy. mysł, ale – jak to się potocznie mówi – „nie żarł”. po wojnie. Jan Nowak-Jeziorański, który rów- chcę zobaczyć młodych, nieznanych aktorów. pewnić sto procent komfortu. Żeby nie wal- dość wyrazista i dociekliwa osoba odkrywa, że M L I W takich sytuacjach wolę odpuścić. I wtedy nież mieszkał przy ulicy Pięknej (przed wojną: Bartosz Porczyk zagrał podwójną rolę, Prze- czyli z tekstem, a tekstem. w kamienicy, w której mieszkają była kiedyś Lubi pan filmowe podróże w czasie?

iskorek/ życie pomogło. Wyprowadziliśmy się z Mokoto- Piusa), w „Kurierze z Warszawy” napisał, że mka – współczesnego pisarza, inteligenta; ambasada. Zaczynają odbierać dziwne sygna- Podróż w czasie to jest punkt zwrotny; co wię- A/NEXT F

R wa do Śródmieścia, na ulicę Piękną. Kamienica chodził obok zburzonego pałacyku ambasady i swojego pradziadka Antona – prototyp AK- Część dialogów w AmbaSSadzie została na- ły, słyszą stukot maszyny do pisania za ścianą, cej – zwykle dzięki temu rodzi się konflikt. To jest nowa, ale zrobiona na starą, zacząłem się niemieckiej. Historia tego miejsca stała się dla -owca. Te dwie postaci bardzo się różnią, nie pisana w języku niemieckim. czują czyjąś obecność… ma mnóstwo dramaturgicznych i scenariu- F ZEB więc zastanawiać, co stało w tym miejscu przed mnie impulsem dla dalszej pracy. Scenariusz tylko kostiumem – inaczej chodzą, mówią, ge- Najpierw powstał tekst po polsku, który zo- szowych zalet. Seksmisja była pierwsza, po-

brazu/S wojną. Okazało się, że przez długi czas był tu zacząłem pisać w 2010 roku, pracowałem nad stykulują. To było wyzwanie, biorąc pod uwa- stał przetłumaczony na język niemiecki przez To wielogatunkowe kino? tem Ile waży koń trojański?, a teraz AmbaSSa-

iotr Bujnowicz i Marta P parking, a wcześniej Ambasada Niemiec, w 1939 nim z kilkoma przerwami przez cały rok 2011, gę, że Przemek i Anton występują w wielu Freda Apke, niemieckiego aktora, reżysera Tak. Zaczyna się jak film obyczajowy, z które- da. Ale wie pani, każdy film jest podróżą, cho- ot. P abryka O

F F roku Ambasada Rzeszy siłą rzeczy. a latem w 2012 roku rozpoczęliśmy zdjęcia. scenach razem. Bartek nadał wewnętrzną i dramaturga, który gra w filmie sekretarza tygo z czasem robi się thriller i horror, a potem ciażby z tego względu, że w momencie, w któ- spójność każdej z postaci. Wydaje się, że te tułowej ambasady. Fred Apke był też co- okazuje się, że… w zależności od tego, na któ- rym wchodzi na ekran jest zapisem czegoś, dwie role gra dwóch różnych aktorów. To za- achem językowym dla aktorów, bowiem wielu rym piętrze się wysiądzie z windy, to jest się czego już nie ma. Vabank był nią również. Na sługa aktorstwa, kostiumu, charakteryzacji z nich z językiem niemieckim zetknęło się albo w 2013 roku, albo w 1939. Przeszłość mie- początku unikałem współczesności, szczegól- oraz różnic na pozór nieistotnych, chociażby u mnie po raz pierwszy. Wszyscy, łącznie sza się z teraźniejszością, z czego wynika wienie PRL-u. To mnie nie interesowało. Poza języka, w którym mówią Anton i Przemek. Ten z Adamem Darskim Nergalem, który wcielił le zabawnych sytuacji. Aktorzy grają reali- tym, wszystko, co było na ten temat do po- pierwszy przynależy do przeszłej epoki, mu- się w Joachima von Ribbentropa, przeszli ostry stycznie, mówią po niemiecku, bo nie chcia- wiedzenia uchwycił Stanisław Bareja. siał więc używać innych sformułowań, jego obóz treningowy. Często po próbie ze mną szli łem, żeby to był kolejny „Hans Kloss”. sposób mówienia ma inną intonacje i brzmie- na próbę z Fredem, by szlifować partie roli na- nie, używa innego słownictwa. Melanię, żonę pisane po niemiecku. Aktorzy muszą grać Polacy lubią komedie, ale czy potrafią śmiać Przemka, gra Magda Grąziowska, młoda ak- emocje, a język, intonacja i rytm im w tym po- się z takich tematów jak II wojna światowa i torka po krakowskiej szkole teatralnej. PWST magają. Musi to więc być taki poziom znajo- z takich postaci jak Adolf Hitler? Przepraco- w Krakowie zaprasza mnie na warsztaty z ak- mości języka, by posługiwanie się nim było waliśmy już traumy? torami i podczas jednego z takich zjazdów po- wręcz intuicyjne. Żmudna praca, ale efekty są Sam jestem ciekaw, jak Polacy zareagują. znałem Magdę. Zapamiętałem ją jako – polecam przemówienie Adolfa Hitlera w in- Młodzi, którzy mają dość martyrologii, nad- uśmiechniętą, pozytywnie nastawioną do ży- terpretacji Roberta Więckiewicza. miaru heroizmu i patosu, pewnie uśmieją się M L cia osobę. To ją wyróżniało z tłumu aktorek – na tym filmie. Mam nadzieję, że spełni on rolę I

powiedzmy – bardziej zamyślonych i zafraso- No właśnie, Robert Więckiewicz zagrał Hi- katharsis, że to będzie emocjonalny wentyl dla iskorek/ A/NEXT F

wanych. tlera i… kogoś zupełnie innego. tych wszystkich rocznic przegranych powstań, R Nie chciałbym za dużo zdradzać. które czcimy co roku. Ale nie próbuję przypo- F ZEB Lubi pan obsadzać aktorów, którzy nie koja- dobać się młodym ludziom. Myślę, że moje

rzą się z żadną konkretną rolą. Co możemy zdradzić, nie zdradzając zbyt pokolenie też chce tego typu rozrywki, potrafi brazu/S Magda Grąziowska, Juliusz Machulski i Jan Englert AmbaSSadA, na planie AmbaSSady, reż. Juliusz Machulski To prawda. Ani Jan Englert, ani Robert Więc- wiele? i chce śmiać się z symboli. Jestem przekonany, reż. Juliusz Machulski iotr Bujnowicz i Marta P ot. P abryka O F kiewicz nie kojarzą się z jednym typem ról. Ale Stryj (Jan Englert), który w sierpniu wyjeżdża że nadmiar celebry w ujęciu tego tematu jest F

58 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 59 Polskie Premiery: Perskie ocalenie Polskie Premiery: Perskie ocalenie

Z Andrzejem B. Czuldą rozmawia Anna Michalska DZIECI ANDERSA Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Francji, Polski, itd. Tylko wybierać. W Iranie, a konkretnie w Isfahanie i Bandar e-Anzali zu- pełnie przypadkowo i nieoczekiwanie spotka- liśmy Irańczyków, którzy pamiętali Polaków z tamtych lat. Z radością wystąpili w naszym filmie.

Jako jedna z niewielu ekip zachodnich kręci- łódzkim Muzeum Kinematografii liście w ubiegłych roku w Iranie. Jak to się odbyła się premiera Perskiego udało? ocalenia w reżyserii Andrzeja B. Do Iranu ekipy filmowe wjeżdżają raczej spo- W Amad Saremi, Robert Czulda, Andrzej B. Czulda, Maciej Wielowieyski Czuldy, historycznego dokumentu o losach radycznie. Złożyło się na to wiele czynników. na planie filmu Perskie ocalenie, reż. Andrzej B. Czulda „dzieci Andersa”. Zła atmosfera polityczna, a co za tym idzie, Film wraca do dramatycznych wydarzeń niekorzystne przedstawianie Iranu w zachod- skiego kierownika produkcji Amada Saremi, również perską wersję napisów. W lutym byli-

z okresu II wojny światowej, kiedy po zawarciu nich mediach. Iran podchodzi do zachodnich naszego wielkiego przyjaciela, bez którego nie śmy zaproszeni na największy festiwal na ram TV układu Sikorski-Majski ogłoszono amnestię ekip bardzo, bardzo nieufnie. Nam pomogły byłoby tego filmu. Mimo że mieliśmy dziesiąt- Wschodzie – Fajer National Festival w Tehe- dla setek tysięcy Polaków więzionych w so- dobre kontakty Roberta z irańską stroną, am- ki zezwoleń, to ciągle musieliśmy czekać na ranie – ale film nie był jeszcze gotowy. Czeka- wieckich łagrach. Zaczęto wówczas tworzyć basadą Iranu w Warszawie i jego artykuły. kolejne, co skutecznie przedłużało zdjęcia. my więc na przyszłoroczną edycję tej imprezy. Armię Polską pod dowództwem gen. Włady- Oczywiście trzeba mieć pełną świadomość Pierwsze trzy dni w Teheranie były pechowe, Perskie ocalenie zgłosiliśmy także na kilka fe- sława Andersa, z którą ewakuowano do Pa- tego, że jest to państwo z narzuconym przez bo gdy tylko wyciągnęliśmy kamerę, natych- stiwali krajowych i międzynarodowych, ale

hlevi w Iranie ponad 37 tys. cywilów, a wśród ajatollahów systemem wyznaniowym, są miast zjawiała się tajna policja i żądała zezwo- o tym warto będzie mówić dopiero, gdy film ot. Marek Jezienicki/Access G F nich tysiące dzieci. Główny ośrodek opieki nad więźniowie polityczni, a jeden z najsłynniej- lenia. Było to bardzo męczące, chociaż zdarza- zostanie zakwalifikowany. Mamy umowę nimi zorganizowany został w Isfahanie, gdzie szych irańskich reżyserów, Jafar Panahi, ma ły się przy tym całkiem komiczne sytuacje. Ale z TVP Historia i TVP Polonia na jego emisję. ram TV stworzono dobrze wyposażone obozy, szkoły wyrok wieloletniego aresztu domowego to były akurat te trzy dni, gdy w Teheranie od- Trwają rozmowy na temat jego zakupu przez Fela Gierud-Chwasta, 1943 Isfahan/2012 Jurata, i ochronki. Część z cywili została w 1945 roku Perskie ocalenie, reż. Andrzej B. Czulda i dwudziestoletni zakaz realizacji filmów i pi- bywały się demonstracje z przyczyn ekono- telewizję irańską, a także przez BBC Persian ot. Access G

rozesłana do polskich ośrodków w Nowej Ze- F sania scenariuszy. Ale my pojechaliśmy reali- micznych i całe miasto było dosłownie naszpi- TV w Londynie. Otrzymaliśmy informację landii i Australii. Inni pozostali w Iranie, zakła- zować film o zupełnie czymś innym i od polity- kowane policją. Znamienny jest fakt, że są oni z Orenburga (Rosja), że odbędzie się specjalny dając domy. Dziś żyje tam już tylko 5 polsko- do Iranu ponownie, nawiązał kontakty i od- statki z polskimi uchodźcami. Mieszkające ki trzymaliśmy się z daleka. I być może dlate- grzeczni, uśmiechnięci (podobno tylko do cu- pokaz Perskiego ocalenia (wraz z drugim -irańskich rodzin. To właśnie ocalone niegdyś szukał Polki żyjące tam do dziś. Nagrał z nimi w Iranie Polki przyjęły nas nad wyraz gościnnie go, byliśmy przyjmowani jak mile widziani go- dzoziemców) i gdy nawet zakazywali nam fil- moim filmem – Bajki z krainy pieców) podczas dzieci – uczestnicy wydarzeń sprzed 70 lat – wywiady, dzięki czemu miałem materiał do i serdecznie. Czwartego dnia naszego pobytu ście. mowania, to nie było to agresywne ani aro- uroczystości odsłonięcia Pomnika Polskich opowiadają w filmie o swoich losach, pobycie scenariusza. Nie doceniłem swojego syna, w Teheranie odbywały się uroczystości z okazji ganckie. Później, choć już nie mieliśmy do czy- Żołnierzy z Armii gen. Andersa w październi- w sowieckich łagrach i życiu na irańskiej ziemi. który w pewnym sensie zmusił mnie do napi- 70. rocznicy przybycia Armii gen. Andersa do Były kłopoty z zezwoleniami? nienia z policją, to zabawa w kolejne dziesiątki ku (z udziałem Konsula ds. Polonii z Ambasa- O Polakach wypowiadają się także Irańczycy, sania scenariusza i zajęcia się tym tematem Iranu na Polskim Cmentarzu Dulab. Wzięła Historia z zezwoleniami to temat na osobny zezwoleń trwała w najlepsze… dy RP w Moskwie). którzy pamiętają ich z wojennych lat, a sam na poważnie. w nich udział bardzo liczna delegacja z Polski. film. Mieliśmy duże poparcie Ambasady Iranu film jest gestem pamięci wobec tych Irańczy- Byliśmy też na zdjęciach w Isfahanie, stolicy w Warszawie, a także zgody Ministerstwa Za nami premiera filmu w Muzeum Kinema- Co ma pan w planach? ków, którzy przyszli kiedyś tak chętnie z po- Jak przebiegała realizacja zdjęć do Perskiego dawnej Persji, mieście, w którym znajdowały Kultury i Przewodnictwa Islamskiego na fil- tografii. Jakie będą jego dalsze losy? Jest to pytanie, którego staram się unikać, jak mocą polskim „dzieciom Isfahanu”. ocalenia? się główne ośrodki dla polskich dzieci w latach mowanie w całym Iranie. Do Teheranu przyle- Film żyje już swoim życiem. Opinie widzów są przysłowiowego ognia. Nie jestem przesądny, Pierwsze zdjęcia zaczęły się w Juracie podczas 1942-45. cieliśmy o 1.30 w nocy. Ale następnego dnia bardzo pozytywne. Po dwóch pokazach w Ło- ale jakoś tak jest, że ilekroć wspomni się o pla- Skąd pomysł na ten film? „Zjazdu Byłych Wychowanków Szkół Polskich rano, pierwsze co musieliśmy zrobić, to zamel- dzi, film był pokazywany we Wrocławiu nach, natychmiast stają się one nierealne. Tak Pomysł podsunął mi mój syn, Robert, który – Isfahan i Liban z lat 1942-51” we wrześniu Gdzie szukaliście bohaterów filmu? dować się w Ministerstwie Kultury i Przewod- i w Krakowie. Na 17 września zaplanowany jak w tym powiedzeniu: Jeżeli chcesz rozśmie- był swego czasu w Iranie na sympozjum ubiegłego roku. Czy uda nam się wyjechać do Jak wspomniałem, Polki w Iranie namierzył nictwa Islamskiego, gdzie po wypełnieniu od- jest jego pokaz w Warszawie w Domu Spo- szyć Pana Boga, powiedz mu o swoich pla- dziennikarzy z całego świata. Przyznam, że Iranu – nie byliśmy pewni prawie do ostatnie- przy pomocy polskiej ambasady Robert. Resz- powiednich wniosków, wyrobiono nam prze- tkań z Historią. Na wrzesień planowana jest nach. Oczywiście cały czas nad czymś pracuję, początkowo byłem nastawiony do tego dość go momentu. Dopiero dwa dni przed termi- ta jakby trafiała do nas sama, trochę przez pustki prasowe. Na ogół trwa to dwa, trzy dni, także warszawska premiera organizowana szukam tematów. Może powiem trochę ogól- sceptycznie, zdając sobie sprawę z trudności nem wylotu otrzymaliśmy irańskie wizy. Zdję- szczęśliwy splot wypadków. W Juracie na Zjeź- dla nas zrobiono jakiś wyjątek, bo trwało to przez Ambasadę Iranu w Warszawie. Irańska nikowo: film, nad którym pracuję, związany raczej nie do przezwyciężenia przy tego typu cia realizowaliśmy w Teheranie, w Pahlevi, dziś dzie mieliśmy dawne dzieci, dziś osiemdzie- godzinę. Mieliśmy współpracującą z nami premiera będzie przygotowywana przez Am- jest znów z Iranem, a kolejny z Pakistanem. produkcji. W następnym roku Robert pojechał Bandar e-Anzali – porcie, do którego przybijały sięciolatków, z całego prawie świata: Australii, irańską firmę, a także, co najważniejsze, irań- basadę RP w Teheranie, gdyż film posiada Czas pokaże, co będzie…

60 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 61 Festiwale Zagraniczne: 48. Karlowe Wary Festiwale Zagraniczne: 37. Annecy

Tegoroczna edycja festiwalu w Karlowych Warach, jednej z Na tegorocznym Międzynarodowym Festiwalu Filmów najważniejszej międzynarodowych imprez w naszej części Animowanych w Annecy, najstarszym i najważniejszym Europy, przejdzie do historii jako święto polskiego kina. dorocznym wydarzeniu w tej dyscyplinie na świecie, Polska została szczególnie uhonorowana. Nasza kinematografia była gościem specjalnym festiwalu. Łukasz Maciejewski NIE TYLKO Marcin Giżycki POLSKIE PAPUSZA AKCENTY

konkursie głównym startowała Poloników było w tym roku w Karlowych recenzjach podkreślano znakomitą reżyserię, oświęcono nam program złożony Były też konkursy. Jedna nagroda przy- wyczekiwana Papusza Joanny Warach tak wiele, że nie sposób wszystkich zmysłowe zdjęcia Krzysztofa Ptaka i Wojciecha z trzech pokazów zatytułowanych: „Gro- znana dla najlepszego filmu dyplomowego, W Kos-Krauze i Krzysztofa Krauze; wymienić. Na pewno trzeba jednak wspo- Staronia, muzykę Jana Kantego Pawluśkiewicza Pteski”, „Mistycyzm” oraz „Esteci i melo- którą odebrała absolwentka PWSFTviT Anita w drugiej co do ważności sekcji – „East of the mnieć, że w tym roku zdominowaliśmy rów- oraz aktorskie kreacje Jowity Budnik i Zbigniewa mani”. W zestawie tym znalazła się zarówno Kwiatkowska-Naqvi za Ab ovo, nie oddaje po- West” – w której prezentowane są pierwsze nież składy jurorskie. Przewodniczącą jury Walerysia. „Taki tytuł pojawia się raz na dekadę” klasyka (dzieła m.in. Jana Lenicy, Waleriana Bo- ziomu całej polskiej reprezentacji. W konkur- i drugie filmy reżyserów z Europy Środkowej konkursu głównego była Agnieszka Holland, – zachwycał się krytyk z Indii. rowczyka, Daniela Szczechury, Witolda Giersza, sie głównym o nagrody ubiegały się trzy filmy i Wschodniej, można było zobaczyć Dziewczy- która po sukcesie Gorejącego krzewu, mini-se- Komplementy zebrała również Dziewczy- Mirosława Kijowicza i Stefana Schabenbecka), „made in Poland”: Dróżnik Piotra Szczepano- nę z szafy Bodo Koxa oraz Płynące wieżowce rialu HBO o Janie Palachu, witana jest w Cze- na z szafy Bodo Koxa, plasująca się także wy- jak i produkcje najnowsze, wśród których war- wicza, Ziegenort Tomasza Popakula i Kocha- Tomasza Wasilewskiego. chach jako prawdziwa ikona kina. Składem ju- soko w publikowanym przez czeskie „Pravo” to odnotować zwłaszcza abstrakcyjny film nie (produkcja polsko-niemiecka) najbardziej Polskie filmy były pokazywane również rorskim oceniającym konkurs filmu dokumen- głosowaniu widzów. W sekcji „Independent” Continu – discontinu 2010 wiecznie młodego doświadczonej w tym gronie Izabeli Pluciń- w konkursie filmu dokumentalnego, sekcjach talnego kierował Krzysztof Gierat, dyrektor z uznaniem pisano o Kamczatce Jerzego Ko- Piotra Kamlera. Osobno zaprezentowano re- skiej. Wszystkie trzy zwróciły na siebie uwagę „Promising Five”, „Imagina”, „Work in Progress” Krakowskiego Festiwalu Filmowego, nato- wyni, a w cyklu „The Fresh Selection” o zreali- trospektywę Jerzego Kuci, którego też z okazji poważnym tonem i niebanalnym sposobem i wielu innych. W sumie rodzimą kinematogra- miast w jury sekcji „East of the West” znalazł zowanej w łódzkiej Szkole Filmowej etiudzie siedemdziesiątych urodzin (które notabene opowiadania. Niestety, konkurencja była fię w Karlowych Warach reprezentowało kilka- się Piotr Mularuk. Martina Ratha Co raz zostało zapisane. Odkry- obchodził w zeszłym roku) odznaczono hono- w tym roku wyjątkowo duża, więc już sam naście tytułów, co pod względem ilościowym I chociaż pod względem nagród apetyty ciem konkursu filmów dokumentalnych był rowym Kryształem za całokształt twórczości. fakt znalezienia się w finałowej stawce jest klasyfikowało nas na drugiej pozycji – zaraz po na pewno mieliśmy większe (ostatecznie dla mnie Marionetista Wiktorii Szymańskiej – Na tym jednak nie kończyła się nasza osobistym sukcesem każdego z twórców gospodarzach. Co jednak o wiele istotniejsze, Papusza otrzymała jedynie wyróżnienie spe- portret lalkarza, Michaela Meschke, ze zdjęcia- obecność w Annecy A.D. 2013. Pełnometrażo- zakwalifikowanych dzieł. Wystarczy powie- o polskim kinie mówiło się nie tylko najczęściej, cjalne jury, wygrał węgierski A nagy Füzet Já- mi Wojciecha Staronia i wzruszającym, go- wy Jeż Jerzy Wojtka Wawszczyka, Tomasza Le- dzieć, że 52 filmy konkursowe (wśród któ– estival ale i najlepiej. Papusza, Dziewczyna z szafy, Pły- nosa Szásza, wojenny film ze zdjęciami Chri- ścinnym udziałem muzy Krzysztofa Kieślow- śniaka i Kuby Tarkowskiego doczekał się osob- rych było więcej znakomitych filmów niż na- ilm F nące wieżowce – wyznaczyły poziom, do które- stiana Bergera, współpracownika Michaela skiego, Irène Jacob. nego pokazu, a cztery polskie filmy (Zbignie- gród do rozdysponowania) wyselekcjonowa- go dobijali pozostali twórcy. I dla nikogo nie było Hanekego), wyjeżdżamy z Karlowych Warów Największym polskim triumfatorem imprezy wa Rybczyńskiego, Hieronima Neumanna, no z ponad 2000 zgłoszonych.

zaskoczeniem, że w rankingu uzupełnianego na tarczy. jest jednak Tomasz Wasilewski, laureat Nagrody Grzegorza Rogali i Stanisława Lenartowicza) Polskie produkcje były obecne także w in- Jeż Jerzy, reż. Wojtek Wawszczyk, codziennie zestawienia trzydziestu najważniej- Przejmująca Papusza Krauzów, opowie- „East of the West” za Płynące wieżowce. Drugi film zdominowały program „Mechanizmy”, po- nych sekcjach festiwalowych. W konkursie Tomasz Leśniak, Kuba Tarkowski szych krytyków ze świata zwyciężyły właśnie dziana bez sentymentalizmu, ale z wielką em- w dorobku młodego twórcy, po świetnie przyjętym święcony filmom, które, jak wyjaśniono w ka- etiud, obok nagrodzonego Ab ovo, uczestni- Papusza i Płynące wieżowce, a w czołówce zna- patią opowieść o wybitnej romskiej poetce pod- W sypialni, potwierdza imponujący talent filmow- talogu: „Nie mogą być przypisane jednoznacz- czyły jeszcze dwa filmy z poznańskiego Uni- lazł się również film Bodo Koxa. biła serca widzów i krytyków. W zagranicznych ca. Wasilewski, kręcąc pierwszy w Polsce film ge- nie ani do animacji, ani do kina aktorskiego; są wersytetu Artystycznego: Ars moriendi Miło- mistrzów – Jerzego Kuci, Witolda Giersza i Pio- ilms jowski, nie skandalizuje, nie ocenia żadnej z po- sierotami nie mieszczącymi się w żadnym sza Margańskiego i Plaża Pawła Prewenckie- tra Dumały – które wkrótce zmierzą się na fe- ot. The Annecy International Animation F

Papusza, reż. Krzysztof staw. W jego świetnie opowiedzianym i zagranym F z podstawowych rodzajów kina”. go. W konkursie seriali natomiast znalazły się: stiwalowych polach z dziełami przedstawicieli Krauze, Joanna Kos-Krauze

filmie relacje pomiędzy odkrywającymi uczucie bo- Kacperiada Wojtka Wawszczyka i Kamila Pola- nowej fali. Zobaczymy, co z tego wyniknie. ot. Monolith F F haterami są niemal równie ważne jak zderzenie ich Ab ovo, reż. Anita ka oraz Zajączek Parauszek Krzysztofa Brzo- Raport o polskim udziale w festiwalu An- Kwiatkowska-Naqvi emocji ze światem pokolenia rodziców oraz wiary- zowskiego i Jacka Łechtańskiego. Listę kon- necy 2013 byłby oczywiście niepełny bez godnie pokazana rzeczywistość. Jestem przekona- kursowiczów wyczerpuje wideoklip Katachi wspomnienia o targach MIFA (Marché inter- ilm ny, że po entuzjastycznym przyjęciu filmu na festi- Przemysława Adamskiego i Katarzyny Kijek. national du film d’animation), na których zor- walu Tribeca w Nowym Jorku i nagrodzie w Karlo- Tu dygresja: po Annecy (i kilku innych fe- ganizowane przez Krakowską Fundację Filmo- tak/Next F wych Warach, Płynące wieżowce czeka jeszcze dłu- stiwalach) trudno oprzeć się wrażeniu, że pol- wą przy współudziale PISF stoisko – reprezen- ga festiwalowa kariera, a w osobie Tomasza Wasi- ska animacja przeszła kurację odmładzającą. tujące kilka polskich studiów i instytucji filmo- lewskiego zyskaliśmy kolejne ważne nazwisko dla Ale uwaga: mistrzowie nie zasypiają. Są już wych – należało bez wątpienia do bardziej wi- ot. Krzysztof P

F polskiego kina. prawie gotowe długo oczekiwane nowe filmy docznych.

62 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 63 Historia festiwali

Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Stambule został założony przez Istanbul Foundation for Culture and Arts w 1982 roku. Wytyczono mu dwa cele: wprowadzenie ambitnego kina tureckiego na ekrany świata oraz zapewnienie publiczności tureckiej dostępu do wybitnych dzieł światowej kinematografii. Jerzy Płażewski STAMBUŁ

dwa lata później festiwal został który ten film wyświetli w Turcji. Jury zagra- da turecka przypadła filmowi Onura Ütlü Zło- uznany przez FIAPF, ale z zalece- niczne przyznaje jeszcze tylko jedną nagrodę, cisz niebo bezgwiezdne (Sen Aydınlatırsın Ge- Wniem, by do konkursu przyjmować specjalną. Natomiast jury tureckie rozdaje ceyi), który to malowniczy tytuł jest wzięty wyłącznie „filmy o sztuce, o aktorstwie i ada- tych nagród kilkanaście, jak u nas, w Gdyni. z sonetu 28 Szekspira. Ciekawe, że nagrody ptacje dziel literackich” (z której to ogranicza- Duże znaczenie przypisuje się także Nagrodzie FIPRESCI otrzymały te same trzy filmy. jącej zasady stopniowo zrezygnowano). Krytyki – FIPRESCI, noszącej imię współzało- Polskie produkcje bywają chętnie selek- Od początku powstały tu właściwie dwa życiela festiwalu Onata Kutlara, zamordowa- cjonowane do konkursu; festiwal chwali się równoległe festiwale filmów fabularnych: nego w 1995 roku przez terrorystę. tym, że gościł Krzysztofa Kieślowskiego i Je- międzynarodowy i osobno turecki, z dwoma Festiwal tradycyjnie odbywa się na po- rzego Skolimowskiego, ale Złotego Tulipana

estival zespołami jurorów (w obu zasiadają zarówno czątku kwietnia. W tym roku Złotego Tulipana dostał tylko w 1986 roku Radosław Piwowar-

ilm F członkowie tureccy, jak i zagraniczni). Pierw- otrzymał irlandzki dramat Lenny’ego Abra- ski za Yesterday. Do głównego jury zaproszono sza nagroda w konkursie międzynarodowym hamsona Co zrobił Richard (What Richard w tym roku Małgośkę Szumowską. nazwana została Złotym Tulipanem i wynosi Did), nagrodę specjalną zaś Camille Claudel Jeśli w tym numerze „Magazynu Filmo- ot. Istanbul F

F po 10 tys. euro dla reżysera i dla dystrybutora, 1915 Francuza Bruno Dumonta. Główna nagro- wego SFP” omawiam akurat festiwal stam- bulski, to dlatego, że jego 32. edycja w znamienny sposób związana jest z burzliwą sytu- acją polityczną kraju. Jak pisała prasa świato- wa, opór wobec despotycznej władzy faszy- zującego premiera miał pierwotnie na wzglę- dzie udaremnienie likwidacji parku w centrum stolicy. Wycięcie drzew miało umożliwić po- budowanie tu nowego meczetu, czy – jak twierdzili wtajemniczeni – po prostu super- marketu. Ale wszystko zaczęło się jeszcze wcześniej, właśnie od festiwalu. Uczestnicy zaprotestowali przeciw rozbiórce zabytkowe- go kina Emek, tradycyjnego i ulubionego miejsca spotkań stambulskiego świata artystycznego, na miejscu którego miało by po- wstać centrum handlowe. Goście festiwalu dali się wciągnąć do pieszej demonstracji, w której uczestniczyła i polska jurorka. Wielki Costa Gavras wystosował energiczny list do premiera, a największy krytyk filmowy Turcji i współzałożyciel imprezy Attila Dorsay na- grał oświadczenie, że jeśli kino Emek zniknie, Małgośka Szumowska i Mateusz Kościukiewcz podczas 32. MFF w Stambule to on nigdy więcej ani słowa o filmie nie napi- sze. Czy to coś zmieni?

64 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP Polscy Filmowcy na Świecie Polscy Filmowcy na Świecie

Ab ovo nagrodzone w Annecy grodę Golden Space Needle dla najlepszego Mitzvah z nagrodą w Mołdawii Polacy wygrywają w Egipcie Matka wyróżniona w Armenii Nagrody w Marsylii Animacja w reżyserii Anity Kwiatkowskiej- reżysera, a odtwórca głównej roli Ivan Trojan Film dokumentalny o handlu organami na te- Podczas 16. Międzynarodowego Festiwalu Fil- Film Łukasza Ostalskiego Matka otrzymał Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym -Naqvi, Ab ovo, otrzymała nagrodę dla najlep- nagrodę dla najlepszego aktora na 39. Między- renie Izraela i państw powiązanych, Mitzvah mów Dokumentalnych i Krótkometrażowych Specjalne Wyróżnienie Jury podczas 10. edycji FID w Marsylii filmSieniawka w reżyserii Marci- szego szkolnego filmu dyplomowego na 37. narodowym Festiwalu Filmowym w Seattle. w reżyserii Macieja Grabysy i Witolda Gadow- w Ismailia w Egipcie jury nagrodziło polską armeńskiego festiwalu Golden Apricot. na Malaszczaka otrzymał nagrodę dla najlep- Międzynarodowym Festiwalu Filmów Animo- www.siff.net skiego, został nagrodzony na 11. Festiwalu animację Toto Zbigniewa Czapli oraz przyzna- www.polishshorts.pl szego dokumentalnego debiutu, a Świat w bu- wanych w Annecy. Filmowym Cronograf w Mołdawii. ło Wyróżnienie Specjalne dla Danse Macabre dowie w reżyserii Lecha Kowalskiego zdobył www.annecy.org Polacy z nagrodami w Monte Carlo www.cronograf.md Małgorzaty Rżanek. Kwiatkowska zwycięża w Rosji trzy wyróżnienia: nagrodę Georgesa de Beaure- Współprodukowany przez Opus Film obraz www.ismailiafilmfest.com Katarzyna Kwiatkowska otrzymała główną nagro- garda, nagrodę Francuskiej Sieci Kin Ekspery- Bielawski wygrywa w Nowym Jorku Aglaja w reżyserii Krisztiny Deak zdobył trzy Żuławski nagrodzony w Montrealu dę aktorską za rolę w Dniu kobiet Marii Sadowskiej mentalnych oraz nagrodę Marseille Espérance. Pełnometrażowy dokument Michała Bielaw- nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Pro- Andrzej Żuławski odebrał nagrodę za cało- Nasza klątwa w Locarno na festiwalu Independent Cinema from European www.fidmarseille.org skiego, Mundial. Gra o wszystko, wygrał 5. Kic- dukcji Telewizyjnych w Monte Carlo: dla naj- kształt twórczości (Lifetime Achievment W konkursie filmów krótkometrażowych 66. Screens w miejscowości Wołogda w Rosji. king + Screening Soccer Film Festival w No- lepszego filmu, najlepszego reżysera oraz za Award) podczas Międzynarodowego Festiwa- Międzynarodowego Festiwalu Filmowego www.portalfilmowy.pl Polacy w Tajpej

wym Jorku i otrzymał nagrodę Złotego Gwizd- najlepszą rolę żeńską – Eszter Ónodi. Ponadto lu Filmowego Fantasia w Montrealu. iTV UŚ w Locarno znalazł się krótkometrażowy doku- Podczas 15. Międzynarodowego Festiwalu Fil- ka dla najlepszego filmu dokumentalnego film wyróżniono nagrodą specjalną Czerwone- www.fantasiafestival.com ment Tomasza Śliwińskiego Nasza klątwa. mowego w Tajpej Bejbi Blues Katarzyny Rosła- ot. WR Scenarzyści wyróżnieni o piłce nożnej. F Wyprodukowany w Warszawskiej Szkole Fil- w Barcelonie niec zdobył Nagrodę Specjalną Jury, a film Sła- www.kickingandscreening.com mowej obraz pokazuje zmagania rodziców W konkursie scenariuszowym Międzynarodo- womira Fabickiego, Miłość, wyróżnienie PIX- i dziecka z rzadką chorobą zwaną klątwą On- wego Festiwalu Filmowego w Barcelonie NET Movie Blogger Recommendation Award Miłość najlepsza w Hiszpanii dyny. w gronie nagrodzonych znalazły się dwa sce- w sekcji New Talent Competition, dla twórców Najnowszy film Sławomira Fabickiego, Miłość, www.pardolive.ch nariusze polskich autorów: „Liberator” Krzysz- debiutów i drugich filmów. wygrał 28. Międzynarodowy Festiwal Filmo- tofa Burdzy zajął drugie miejsce, a „More Than eng.taipeiff.org.tw wy Cinema Jove w Hiszpanii, gdzie reżyser zo- Polacy nagrodzeni we Włoszech Eternity” Macieja Rogali – miejsce piąte. stał uhonorowany nagrodą Luna de Valencia. Jerzy Stuhr otrzymał we włoskiej Pescarze www.pisf.pl Gwizdek w Londynie www.cinemajove.com złotą statuetkę Premi Flaiano, a Jarosław Mi- Podczas londyńskiego Open City Docs Fest kołajewski – poeta, powieściopisarz, tłumacz, W imię… nagrodzony we Włoszech dokument Grzegorza Zaricznego Gwizdek wy- Żywie Biełaruś z nagrodą w Brukseli badacz i specjalista w dziedzinie italianistyki – Najnowszy film Małgośki Szumowskiej, różniono statuetką dla najlepszego krótkome- Film Krzysztofa Łukaszewicza otrzymał na- specjalną nagrodę w kategorii „italianistyka W imię…, nagrodzono na Międzynarodowym trażowego filmu dokumentalnego. grodę za najlepszy scenariusz na zakończo- na świecie”. Festiwalu Filmów LGBT Mix Milano. www.opencitydocsfest.com Magma, nym MFF Flagey w Brukseli. reż. Paweł Maślona www.premiflaiano.it www.festivalmixmilano.com www.brff.be Matka z nagrodami Pokłosie z Yad Vashem Zdjęcie na Skip City Krótkometrażowy dyplomowy film fabularny

Bejbi Blues nagrodzone w Portugalii go Krzyża. Na tym samym festiwalu nagrodę Magma wygrywa w Palm Springs ilms Pokłosie w reżyserii Władysława Pasikowskiego Debiut Macieja Adamka, Zdjęcie, zostanie po- w reżyserii Łukasza Ostalskiego z Gdyńskiej Podczas 29. Międzynarodowego Festiwalu dla najlepszego aktora otrzymał Ivan Trojan za Magma, etiuda szkolna Pawła Maślony, stu- zdobyło prestiżową nagrodę Yad Vashem pod- kazany w Konkursie Głównym Międzynarodo- Szkoły Filmowej, Matka, otrzymał nagrodę Filmowego Festroia w portugalskim Setubal rolę w miniserialu HBO Gorejący krzew denta WRiTv UŚ, otrzymała nagrodę dla naj- czas festiwalu filmowego w Jerozolimie. wego Festiwalu Filmowego Skip City, w Tokio. dla najlepszego filmu krótkometrażowego ot. Monolith F

film Katarzyny Rosłaniec, Bejbi Blues, otrzy- Agnieszki Holland. lepszego fabularnego filmu studenckiego F www.jff.org.il www.skipcity-dcf.jp Pula Film Festival w Chorwacji oraz podczas mał Wyróżnienie Specjalne Katolickiej Orga- www.tvfestival.com/2013 o czasie trwania powyżej 15 minut podczas 19. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego nizacji Kinematografii i Sztuki Audiowizual- Międzynarodowego Festiwalu Filmów Krótko- Golden Apricot w Erywaniu w Armenii. nej (SIGNIS) oraz Nagrodę Międzynarodo metrażowych w Palm Springs. Pokłosie, www.gsf.pl Ojciec i syn wygrywa w Moskwie reż. Władysław Pasikowski wego Stowarzyszenia Kin Artystycznych Ojciec i syn w reżyserii Pawła Łozińskiego wy- www.psfilmfest.org (CICAE). grał Konkurs Filmów Dokumentalnych 35. Rondo w Puerto Rico www.festroia.pt edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmo- Nagroda dla Ziegenort Film Artura Kordasa Rondo, wyprodukowany wego w Moskwie, gdzie otrzymał statuetkę Film Tomasza Popakula, Ziegenort, otrzymał w ramach programu „Młoda Animacja” koor- Wyróżnienie dla Fuck For Forest Srebrnego Św. Jerzego. nagrodę dla najlepszej animacji na 16. Bro- dynowanego przez Studio Munka SFP, zdobył W konkursie The Sheffield Green Award 19. www.moscowfilmfestival.ru oklyn Film Festival. nagrodę dla najlepszej animacji na festiwalu edycji Międzynarodowego Festiwalu Filmów www.brooklynfilmfestival.org Cinefiesta 2013. Dokumentalnych Sheffield Doc/Fest wyróż- Polak z nagrodą Envirofilm www.animation-festivals.com nienie specjalne otrzymał film Fuck For Forest Niedźwiedź władca gór w reżyserii Krystiana Snępowina z nominacją Michała Marczaka. Matyska zdobył nagrodę za najlepszy film do Cartoon d’Or Chyra wyróżniony w Serbii www.sheffdocfest.com dokumentalny 19. edycji festiwalu Envirofilm, Krótkometrażowa animacja w reżyserii Marty Pa- Podczas 20. edycji Europejskiego Festiwalu która odbyła się w słowackiej Bańskiej By- jek, Snępowina, otrzymała nominację do nagrody Filmowego w serbskim Palić specjalne wyróż- W cieniu z nagrodami w Seattle strzycy. Cartoon d’Or przyznawanej od 1991 przez Europej- nienie jury otrzymał Andrzej Chyra za rolę Czesko-polsko-słowacka koprodukcja w reży- www.envirofilm.sk skie Stowarzyszenie Filmu Animowanego. w filmie Małgośki Szumowskiej W imię…. serii Davida Ondříčka, W cieniu, zdobyła na- www.cartoon-media.eu www.palicfilmfestival.com

66 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 67 Produkcje/Firmy/Technologie: Kino dla dzieci Produkcje/Firmy/Technologie: Kino dla dzieci

Dlaczego pojawia się tak U naszych europejskich sąsiadów kino młodego widza przeżywa Film dla młodego widza nie jest gatunkiem. mało polskich filmów dla swoisty renesans przyciągając uwagę widzów (nawet w wieku Jest dziedziną twórczości. dzieci? Co powinniśmy przedszkolnym) do obrazu – w znaczeniu i treści – związanego zrobić, by powstały warunki z tradycją kultury narodowej, a w szerszym rozumieniu – poprawy tej sytuacji? europejskiej. Andrzej Roman Jasiewicz, Marek Hendrykowski* przewodniczący Koła Realizatorów Filmów dla CO SIĘ KRĘCI MAŁA WIELKA Dzieci i Młodzieży, inicjuje dyskusję na temat sytuacji W EUROPIE? SZTUKA kina dla młodych widzów w Polsce. Andrzej Roman Jasiewicz

ojawia się coraz więcej produkcji skiero- Przyjmuje się, że poza obszarem anglosa- wnoszących znaczący wkład w edukację kul- zy istnieją obecnie warunki dla produkcji Brakuje dzisiaj nie tylko oryginalnych pomy- wanych do widowni najmłodszej. Za- skim, realizuje się około 100-120 filmów prze- turalną widowni dziecięcej. Praca z dzieckiem filmów dla młodego widza? Sądzę, że słów na film adresowany do młodego widza. Prówno animacja, jak i film aktorski znaczonych dla widzów do lat dwunastu. To wymaga specjalnych umiejętności. Dlatego Ctak. Są na nią środki, istnieje instytucjo- Brakuje też poczucia, że praca przy takim filmie przedstawiają ofertę, która – przynajmniej granica umowna zakładająca, że nastolatki często mówi się o „reżyserach filmów dziecię- nalne wsparcie, jest świetny poznański festi- miewa coś wspólnego ze sztuką filmową. w drobnej mierze – ma stawić czoła medialnej (ang. „teens”) oglądają już wszystko. Kryteria cych”, co u nas – niestety – przekłada się na wal Ale Kino! z długoletnią tradycją i między- Polskie kino współczesne ma kompleks inwazji płynącej z Ameryki. są nieco płynne, ale akceptujemy, iż film, twórców niszowych. narodową renomą. Warunki podstawowe Guliwera. Robienie filmów dla dzieci jest poni- Jakiś czas temu na tych łamach napisa- w którym dzieci są głównym „spirytus mo- Przytaczając ponownie statystyki, mo- można więc uznać za spełnione. W takim ra- żej godności szanującego się filmowca. Gdzie FP łem artykuł o festiwalach oraz sytuacji i pro- vens” akcji, spełnia założenia i adresuje się żemy wskazać, iż wielu reżyserów dotarło ze zie, co sprawia, że właśnie ten – nieodzowny, w tym wszystkim sztuka? Gdzie miejsce dla mocji kina dla młodego widza. bezpośrednio do młodego odbiorcy. Filmy swoimi filmami do milionowych publiczno- a tak bardzo zaniedbany – segment rodzimej „prawdziwego artysty”? Znam tylko jednego Rzecz napisana uprzednio, jest w pełni o dzieciach czy też filmy familijne nie są ści. O popularności produkcji realizowanych produkcji filmowej jest dzisiaj segmentem kto reżysera, który zaakceptowałby bez chwili wa- aktualna i dzisiaj. Niestety nie dotyczy to jed- w istocie twórczością skierowaną do widzów dla rodzimej widowni mogą świadczyć filmy wie czy nie najsłabszym, a w każdym razie od- hania myśl, że będzie do końca życia tworzył nak warunków produkcji i promocji rodzimych najmłodszych. Jaochima Masanneka czy Christiana Dittera. stającym swym poziomem od reszty. Dlacze- filmy dla dzieci. Dla innych oznacza to wyrok Małe dramaty - Upadek milionera, ot. Adrianna Kędzierska/S

F filmów dla dzieci w Polsce. A jak jest z polskim kinem dla dzieci? Za- Rekordzistą europejskim jest chyba pisarz, go nie ma dobrych filmów fabularnych dla gorszy od ciężkich robót. Bo też w praktyce reż. Janusz Nasfeter nim podejmiemy szerszą (i może owocną) scenarzysta i reżyser Masannek, którego młodego widza? Gdzie się podział dokument? jest to ciężka harówka. Pamiętamy owo trafne dyskusję na ten temat, co leży w planach na- trzy filmy zgromadziły łącznie ponad 10 mi- Gdzie małe formy? Jak to się dzieje, że potrafi- powiedzenie: dla dzieci trzeba tworzyć tak, jak wspólnie poszukać skutecznego rozwiązania na szego Koła, może warto spojrzeć na panoramę lionów widzów w krajach niemieckojęzycz- my na zamówienie zrobić wspaniałą, godną dla dorosłych, tylko lepiej. przyszłość. Polskiemu kinu dla młodego widza produkcji w naszym rejonie świata. nych. Widownia małych krajów jest oczywi- Oscara animację dla innych, a nie powstają na- Wiedzieli o tym przed laty: Nasfeter, Ka- należy się dzisiaj reset. Nie trzeba zaczynać Według danych Europejskiego Obserwa- ście mniejsza liczebnie, ale pierwsze 25 fil- sze własne? niewska, Nałęcki, Różewicz, Żukowska, Gruza, wszystkiego od nowa. Na początek wystarczy ilmoteka Narodowa F

torium Filmowego w latach 2000-2008 zreali- mów (w tym holenderskie, skandynawskie, Dobrze się stało, że redakcja „Magazynu Nehrebecki, Marszałek, Antonisz, Zięba, Dy- uruchomić wyobraźnię i opracować mądry pro- / R zowano w Europie dwieście kilkadziesiąt fil- czy czeskie) w latach 2000-2008 obejrzało Filmowego SFP” podjęła ten – w moim przemek, Jędryka, Idziak, Łęski, Dziki, Gradowski, gram systemowego odtworzenia ważnej dla mów fabularnych dla dzieci. Niestety, staty- ponad 68 mln widzów. konaniu, pierwszorzędnie ważny – temat. Maleszka, Krupska-Wysocka, Kędzierzawska, nas dziedziny produkcji filmowej. Bilans jej F KAD stykami objęte są przeważnie produkcje, które Pisząc o filmach europejskich, trzeba wyłączyć Twórczość filmowa adresowana do młodego Łoziński i inni. Mieliśmy niegdyś zapadających przeszłości należy sporządzić wszechstronnie pojawiły się w kinach. produkcje brytyjskie, które z uwagi na zasięg języ- i najmłodszego widza przeżywa od dłuższego w pamięć ekranowych bohaterów, kapitalne i rzetelnie, uwzględniając nie tylko dawne Trudniej ocenić ilość filmów realizowanych kowy, tradycje (sięgające lat 40.), wsparcie całego czasu zauważalny kryzys. Na własnym rynku fabuły, poruszające dokumenty, animację sukcesy, ale i aktualną mizerię: ewidentne po- ot. Jerzy Bielak/S tylko dla telewizji czy dla innych obiegów au- przemysłu filmowego i zupełnie inną dostępność filmowym oddaliśmy przestrzeń innym. Co zdolną podbijać cały świat. Liczyliśmy się na rażki, błędy i zaniechania. Nie chodzi przy tym F diowizualnych. środków finansowych, znajdują się w odmiennej, gorsza, brakuje dzisiaj wiary, że może być ina- tych polach, bo byliśmy oryginalni na tle kon- o doraźny gest i sezonową akcję, lecz o zakro- Najbardziej aktywne państwa to oczywi- nieco „zamerykanizowanej” sytuacji. czej i że rodzima widownia zdolna będzie na kurencji. Stał też za tym wysoki poziom jony na lata oryginalny projekt działania, ob- ście znaczące ośrodki europejskiej kinemato- Filmy europejskie w 90% są finansowane powrót odkryć filmy produkowane z myślą warsztatowy naszych filmów. Były dobrze myślany w kategoriach sprawnie funkcjonu- grafii. W tym okresie kraje skandynawskie wy- przez struktury instytucjonalne. Obecność i za- o niej. Jednocześnie w telewizji non stop emi- zrobione i dzięki temu są chętnie oglądane do jącego systemu. A wszystko po to, by utoro- produkowały ponad 78 filmów fabularnych interesowanie telewizji, fundacji kulturalnych, tuje się cieszące się niesłabnącym powodze- dzisiaj, czego nie można, niestety, powiedzieć wać drogę nowej narracji i wykreować popyt skierowanych do młodej widowni, Niemcy – edukacyjnych, funduszy regionalnych i insty- niem hity sprzed lat. Co oznacza, że zaintere- o produkcji ostatniego okresu. Obecnie mamy na – stanowiące nasz własny oryginalny pa- 49 filmów, Holandia – 29, Francja – 21, Włochy tutów filmowych, a także szerokie zrozumie- sowanie produkcją dziecięco-młodzieżową ledwie szereg rozproszonych inicjatyw. Idzie tent – kino młodego widza. – 11. W naszym regionie jedynym znaczącym nie ważkości narodowej twórczości przezna- w rodzimym wydaniu wcale nie słabnie. o bez porównania więcej, mianowicie o to, producentem jest kinematografia czeska z 11 czonej dla najmłodszych pokoleń, stwarzają Dlaczego zatem produkcja ta przeżywa żeby wokół rodzimego filmu dla młodej wi- aktorskimi filmami dla dzieci. nieco łatwiejsze niż u nas możliwości sfinan- okres stagnacji? Moim zdaniem, nie chodzi downi wykreować wartościową i nośną struk- Filmy przytoczone powyżej znalazły sowania produkcji. Choć mimo wszystko finan- wcale o środki materialne, lecz o energię du- turę zdolną do życia społecznego. *Autor jest historykiem filmu, badaczem kultury współcze- snej, profesorem zwyczajnym w Katedrze Filmu, Telewizji w większości dużą liczbę odbiorców. Jednocze- sowanie filmów dziecięcych zawsze i wszędzie chową, o generalną ideę zdolną przywrócić tej Wypowiadam się na temat tej gałęzi twór- i Nowych Mediów UAM w Poznaniu; napisał m.in. mono- śnie na rynku zaistniały nazwiska twórców było i jest oddzielną sztuką. dziedzinie utracone poczucie własnej wartości. czości nie po to, by narzekać, lecz po to, by grafię „Polski film dla dzieci i młodzieży”.

68 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 69 Produkcje/Firmy/Technologie: Kino dla dzieci Produkcje/Firmy/Technologie: Kino dla dzieci

Czekamy na filmy, czekamy na filmy, Spróbuję odpowiedzieć na - wydawałoby się - proste pytania: na małych i dużych ekranach. dlaczego rodzimi twórcy nie są zainteresowani kinem familijnym? I dlaczego nikt w Polsce nie produkuje filmów z myślą o najmłodszych widzach?

Krzysztof Gradowski Sławomir Salamon* ilmoteka Narodowailmoteka F / R POCZEKALNIA SKAZANI KAD F MŁODEGO WIDZA NA PORAŻKĘ? ojciech Urbanowicz/Sojciech ot. W ot. F obszarze Stowarzyszenia Filmowców Polskich i osłabieniu kreatywności. Pisma te po umiesz- becnie większość filmów dziecięcych to Drugą grupę filmów skierowanych do mło- od lat postulującego przywrócenie sztuce fil- czeniu na nich odpowiedniej adnotacji i dekre- animacje. Dzięki postępowi technolo- dych widzów stanowią aktorskie filmy przygo- mowej dla młodego widza należnej jej rangi. tacji wracają do nas sygnowane przez dyrekto- Ogicznemu (CGI) produkcja takich obra- dowe z dziecięco-młodzieżową obsadą. Naj- Przyjmując świadomie wysoki stopień uogól- rów generalnych, sekretarzy politycznych, od- zów nie jest wprawdzie tańsza, ale z całą pew- częściej są to adaptacje dzieł literackich. W tej nień przy podejmowaniu wielu aspektów tego powiedzialnych członków zarządów, wzboga- nością stała się o wiele prostsza. Komputero- kategorii mieliśmy w przeszłości znaczące tematu, zakładam wypełnienie go istotnymi, cone o nową porcję płomiennych deklaracji wa animacja zastąpiła żmudną, rzemieślniczą osiągnięcia, jednak dziś trudno szukać twór- szczegółowymi przykładami przez przyszłych o dostrzeganiu roli, rangi wyzwań i osobistym pracę rysowników. Amerykanie szybko do- ców tej klasy, co obchodzący w tym roku 80. dyskutantów. zaangażowaniu. Dopiero na końcu czytamy strzegli, że animowane filmy familijne świet- urodziny Stanisław Jędryka (Koniec wakacji, Do ilmoteka Narodowa Przybywając od wielu lat na zwoływane co niewielką wzmiankę o zupełnym braku środ- nie się sprzedają – nie tylko w Stanach, ale na góry nogami), nieżyjący już Jan Batory (O dwóch F kilka miesięcy zebrania Koła Realizatorów Fil- ków. Od czasu wystosowania apelu mija rok całym świecie. Często więc rodzime produkcje takich, co ukradli księżyc, Jezioro osobliwości) mów dla Dzieci i Młodzieży dowiaduję się nie- i całą zabawę można zaczynać od nowa. są z góry skazane na przegraną w starciu z zaczy Janusz Nasfeter (Motyle). Honor ratuje An- Panienka z okienka, reż. Maria Kaniewska odmiennie o pełnych inwencji imprezach pole- Nieodżałowana Maria Kaniewska, która granicznymi hitami. drzej Maleszka – jeden z nielicznych dziś pol- Koniec wakacji, reż. Stanisław Jędryka

gających na otrzepywaniu z archiwalnego ku- jako przewodnicząca Koła matkowała naszej Co roku w polskich kinach pojawia się kil- skich reżyserów zajmujących się (i to z powo- ot. Jerzy Troszczyński/ F rzu i prezentowaniu naszych filmów z odległej gromadce, na pytanie, czym charakteryzuje się kanaście animacji adresowanych do najmłod- dzeniem) kinem familijnym. Pamiętajmy też przeszłości, które cieszą się nadal niemałym filmowa sztuka dla dzieci odpowiadała krótko: szych. Zazwyczaj są one znakomicie zdubbin- o tym, że młodych Polaków nie bawią już swoj- Żyjemy w kosmopolitycznym świecie, w któ- powodzeniem. „Na film dla dzieci potrzeba przynajmniej dwa gowane przy współpracy czołowych polskich skie perypetie bohaterów stworzonych przez rym wyobraźnią młodych widzów włada filmo- Jednak stare mądre przysłowie chińskie razy więcej pieniędzy niż na film dla dorosłych”. aktorów. Skutek jest taki, że zagraniczne – Adama Bahdaja, Kornela Makuszyńskiego czy wa popkultura. Dzięki efektom specjalnym i kom- ilmoteka Narodowailmoteka F /

mówi: „Kto wypełnia czas dnia dzisiejszego roz- Tymczasem oczekujące na seans filmowy R głównie amerykańskie – produkcje, są w na- Edmunda Niziurskiego. Fascynuje ich świat puterowym superbohaterowie, wampiry i kosmi-

pamiętywaniem wczorajszych sukcesów, nie dzieci, skracają sobie czas zabawą w interak- KAD szym kraju odbierane jako filmy polskie. Przy- Władcy pierścieni, Harry’ego Pottera czy prota- ci wyglądają wyjątkowo naturalistycznie i bez tru- F będzie miał czym chwalić się jutro”. To jutro jest cyjne gry komputerowe, które w efekcie wy- kład? Shrek z niezapomnianym Jerzym gonistów Zmierzchu. Niestety, przy obecnych du przenikają do masowej świadomości. Poza dziś. Wobec produkcyjnej mizerii dnia dzisiejsze- pełnią ich potrzeby psychologiczne i duchowe, Stuhrem, który użyczył głosu osłowi. Widzo- możliwościach nie ma w Polsce szans na stwo- tym, trzeba pamiętać o tym, że młody widz jest go, narzekań i skarg scenarzystów, reżyserów a nas z naszymi biurokratycznymi ustawami, wie, którzy oglądają ten film, mają wrażenie, rzenie filmu fantasy czy science fiction, który wyjątkowo niewdzięcznym odbiorcą: szybko wy- i producentów, słychać propagandowe bajdu- instytutami i departamentami oraz całą por- że wyprodukowano go w Polsce. Paradoksal- mógłby konkurować z zagranicznymi hitami. chwytuje najmniejszy fałsz i równie szybko się Awantura o Basię, reż. Maria Kaniewska rzenia o przejrzystości procedur, dużych szan- cją wartościowej, współczesnej literatury dla Urbanowicz/Sojciech nie jest to kolejne utrudnienie dla naszych re- Jest też trzecia grupa filmów, którą nudzi. Do tego dochodzi postawa samego środo- ot. W ot.

sach na koprodukcje, innowacyjności urzędów. dzieci, jako nieszkodliwych maniaków odeślą F żyserów: chcąc dorównać amerykańskim stu- z upodobaniem ogląda młodzież, a które w za- wiska: kino familijne jest wciąż traktowane po en szlagwort z piosenki poznańskich W tej sytuacji całkiem realna staje się ob- do rezerwatu. diom, musieliby stworzyć produkt o porówny- łożeniu są skierowane do widzów dorosłych. macoszemu, jako gatunek z definicji nieambitny Łejerów zapamiętałem, ponieważ to- sesyjna wizja jakiegoś tajemnego spisku wy- walnym stopniu atrakcyjności. Dziewczynki wybierają komedie romantyczne i mało prestiżowy, w którym można co najwyżej Twarzyszył on oczekiwaniom na kolejne mierzonego w rodzimą twórczość dla dzieci I tu się rodzi kolejne pytanie: kto w Pol- czy też filmy o świecie mody, a chłopcy filmy wykazać się dobrym rzemiosłem. Nie mamy też edycje festiwalu Ale Kino!, imprezy wymyślo- i torującego drogę do przypływającego z siłą sce mógłby robić dobre, komercyjne anima- sensacyjne czy science fiction takie jak Avatar. polskiego bohatera, który mógłby zawładnąć ilmoteka Narodowa F

/ nej i prowadzonej przez nieocenionego Jurka tsunami zalewu okrutnych utworów azjatyc- cje, które miałyby szanse konkurować z ich Reasumując: dlaczego w Polsce powstaje wyobraźnią dzieci. Wyjątkiem potwierdzającym R Moszkowicza. Czy magia kina trwa nadal? kich i amerykańskiej głupawej komercji. amerykańskimi odpowiednikami? Powstało tak mało filmów familijnych? Ponieważ realizacja tę regułę jest Czesio z pełnometrażowej kre- F KAD Zaproszenie do napisania krótkiego tek- Nie dając jej wiary, niemal co roku ślemy do kilka takich firm, jednak koncentrują się one takich projektów – mimo coraz lepszej technologii skówki Włatcy móch. Ćmoki, Czopki i Mondzioły ot. S F stu na temat aktualnej sytuacji produkcji fil- prominentnych notabli, prezesów anten tele- przede wszystkim na produkcji gier kompu- – nadal wymaga wielkich nakładów pracy i jest Bartosza Kędzierskiego. Czy to jest jednak pozy- mowej dla dzieci i młodzieży w naszym kraju, wizyjnych, ministrów odpowiednich resortów terowych. Rynek graczy jest dla nich o wiele jak na polskie warunki kosztowna. Od kilkunastu tywny bohater do naśladowania? wystosowane do pisarza, producenta, dystry- i posłów płomienne petycje odwołujące się do atrakcyjniejszy. Pozostali twórcy zajmują się lat na ekranach polskich kin królują produkcje butora i autora utworów audiowizualnych, ro- rangi edukacji filmowej, misji zobowiązań wo- animacją artystyczną i nie są w stanie kon- wielkich – głównie amerykańskich – studiów fil- Szatan z siódmej klasy, zumiem jako chęć wywołania szeregu impul- bec przyszłych pokoleń i wreszcie przeciwdzia- reż. Maria Kaniewska kurować z wysokobudżetowymi filmami za- mowych, w starciu z którymi nasza rodzima pro- sów do dyskusji, która oby rozwinęła się na łaniu wszelkim wykluczeniom, zubożeniu granicznymi. dukcja jest z góry skazana na porażkę. * Autor jest dyrektorem generalnym Forum Film Poland

70 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 71 Produkcje/Firmy/Technologie: Kino dla dzieci Produkcje/Firmy/Technologie: Kino dla dzieci

Nie jest dobrze z polskim kinem młodzieżowym. W Polsce problem z kinem familijnym polega na tym, że ono Poza nielicznymi - naprawdę nielicznymi - produkcjami praktycznie nie istnieje. Dlatego film Gabriel w reżyserii Mikołaja ono przecież nie istnieje. Haremskiego należy uznać za jeden z nielicznych reprezentantów tego gatunku. Rafał Kosik MIĘDZY LITERATURĄ Paweł Wendorff WYPEŁNIĆ MŁODZIEŻOWĄ DEFICYT A FILMEM

rzyczyna jest chyba podobna jak w przy- cenariusz napisali Radosław Hendel padku polskiej literatury młodzieżowej – i Piotr Chrzan. Powstała zgrabna histo- Ptwórcy albo nie potrafią się zabrać do te- Sria o 12-letnim Tomku, który fascynuje matu, albo uważają, że to zajęcie niepoważne, się motoryzacją. Pewnego dnia chłopak ucieka niegodne prawdziwego Twórcy. Cóż, ja tak nie z domu dziadków, z którymi mieszka od uważam. Dlatego od wielu lat piszę nie tylko śmierci matki. Postanawia odszukać własne- dla dorosłych, ale i dla młodzieży. Dlatego też go ojca. Od tego momentu wpada w wir sen- z ochotą zgodziłem się na udział w przedsię- sacyjnych wręcz przygód. To historia wzrusza-

wzięciu, którego zwieńczeniem miał być ilm Distribution jąca i ciepła, ale nie ckliwa. Poruszający, ważny

pierwszy od wielu lat polski film science fiction Felix, Net i Nika oraz Teoretycznie Możliwa temat, wiarygodny i życiowy. Film familijny hoenix F dla młodego widza. Katastrofa, reż. Wiktor Skrzynecki z natury rzeczy powinien być tak samo intere- ot. P Podczas pracy nad projektem Felix, Net F sujący dla dzieci, jak i dla dorosłych. Sądzę, że i Nika oraz Teoretycznie Możliwa Katastrofa mienną wizję popartą tym, że film ma być by- W przypadku filmu ostateczny kształt jest film Gabriel, którego jestem producentem, tem niezależnym. Niby racja, ale jeśli potem pro- wystąpiłem w podwójnej roli, ponieważ napi- wynikiem wysiłku kilkudziesięciu specjali- taki właśnie jest. Dowodzą tego jego pierwsze Gabriel, reż. Mikołaj sałem scenariusz na podstawie własnej książ- mocja ma się opierać na czytelnikach, trzeba za- stów. I jak zauważyłem, niezwykle ważne jest projekcje i opinie – zarówno młodych, jak i do- Haremski ot. Animapol ki. Większość pisarzy ogranicza swój udział dbać o wiarygodność postaci, które oni kochają. całkowite zaangażowanie całej ekipy, wszyst- rosłych widzów. F w projekcie filmowym do sprzedania praw do Zaakceptują inną fabułę, lecz zmiany charakte- kich: począwszy od głównego producenta, Czym jeszcze powinno charakteryzować przymykają oko, choćby w imię wyższego ar- Młodzi widzowie wychowują się głów- ekranizacji. Postanowiłem zaangażować się rów i wyglądu ulubionych bohaterów nie wyba- a skończywszy na pomocniku pomocnika. się kino dziecięce i młodzieżowe? Na pewno tystycznego celu – sedna prezentowanej na nie na amerykańskich i dobrych europej- bardziej, bo uważam, że warto coś robić albo czą. Ostatecznie skończyło się kompromisem. Polskie filmy są – z nielicznymi wyjątkami poważnym traktowaniem widza. Najmłodsi ekranie opowieści. W kinie familijnym nie skich produkcjach dopracowanych do nie- porządnie, albo wcale. Dzięki temu wszedłem Okazało się, że akurat w tej sprawie miałem ra- – albo niezbyt mądrymi komediami, albo na- kinomani odrzucają wszelkie „techniczne można sobie na to pozwolić, bo dzieci mo- mal każdego szczegółu pod względem fa- ot. Animapol

trochę głębiej w świat twórców filmowych cję. W przypadku popularnej serii książkowej dęto-patriotycznie-problematycznie-psycho- F fuszerki”, na jakie nieraz dorośli widzowie mentalnie wyczuwają jakikolwiek fałsz. buły i realizacji. Nie obejrzą niezdarnie zre- i poznałem pewne mechanizmy jego działania. trzon opiniotwórczy stanowią fani książek. Jeśli logicznie niestrawnymi tworami, które po- alizowanego filmu tylko dlatego, że nakrę- Chciałem pomagać na każdym etapie, ich nie porwą postacie, jeśli okażą się zbyt odle- wstały dlatego, że należało je nakręcić. Gdzieś cił go Polak. Taki rodzaj patriotyzmu u dzie- choć umowa wymagała ode mnie tylko napi- głe od wyczytanych wyobrażeń, to obiegowa zeszła w tym na drugi plan zwyczajna prosta ci raczej nie istnieje. sania scenariusza. Na samym początku zało- opinia o filmie będzie negatywna. Tysiąc wpi- potrzeba nakręcenia dobrego filmu. Nie uho- Dlaczego w Polsce filmów familijnych żyłem sobie, że podczas zdjęć nie będę prze- sów na blogach fanów i ich marketing szeptany norowania czyjejś pamięci, nie zarobienia wiel- jest jak na lekarstwo? Sądzę, że być może szkadzał w pracy reżyserowi, Wiktorowi Skrzy- są więcej warte niż jakiekolwiek recenzje w tra- kiej kasy, ale właśnie potrzeba tworzenia do- dlatego, że niewielu reżyserów czuje takie neckiemu, bo na reżyserii się nie znam. Moja dycyjnych mediach. brego kina. To trzeba zmienić i zamierzam się kino, a jeszcze mniej chce je robić. Nato- pomoc miała się sprowadzać głównie do kon- Pomijając różnice zdań w pewnych kwe- przyczynić do tej zmiany. Wziąłem udział w eu- miast producenci wolą, jak mi się wydaje, sultacji scenariuszowych i dbaniu o postacie. stiach, współpraca z filmowcami nie przebie- ropejskich warsztatach scenariuszowych Sour- projekty, które rokują sukces frekwencyjny, Oczywiście, nie wszystko poszło gładko, gała źle, przynajmniej jeśli chodzi o warstwę ce 2 i przygotowuję kolejny, myślę, że znacznie a w związku z tym zysk. Ja natomiast zde- pierwsze spięcie nastąpiło już na etapie doboru artystyczną. Wiktor Skrzynecki okazał się bar- lepszy, scenariusz. cydowałem się na wyprodukowanie Gabrie- kostiumów i charakteryzacji. Chciałem, żeby bo- dzo pomocny jako współautor scenariusza. Kluczem do zmiany sytuacji kina młodzie- la głównie dlatego, że spodobał mi się po- haterowie mieli jak najwięcej atrybutów pierwo- Pomógł mi wyrzucić wątki i sceny, do których żowego w Polsce jest zmiana podejścia twór- mysł na film i historia. To, że będzie to film wzorów literackich. Było to dla mnie o tyle waż- byłem zbyt przywiązany, by usunąć je same- ców. Trzeba się zastanowić, jakie filmy nasto- młodzieżowy dodatkowo mnie zainspiro- ne, że w przypadku tego filmu ciężar prowadze- mu. Z bólem serca się na to godziłem, wie- latki naprawdę chcą oglądać, a nie, jakie wypa- wało, ponieważ zorientowałem się, że bę- Gabriel, reż. Mikołaj nia akcji w głównej mierze spoczywał na trójce dząc, że literatura a ekran to dwa światy. da dla nastolatków zrobić. A potem trzeba się Haremski dziemy wypełniać deficytowy obszar pol- tytułowych nastolatków. Tu napotkałem na od- Książka to efekt pracy jednej osoby – autora. zabrać do roboty i takie filmy kręcić. skiej kinematografii.

72 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 73 Produkcje/Firmy/Technologie Produkcje/Firmy/Technologie

W czerwcu europejskie kino odniosło zwycięstwo. Co prawda nie dystrybucyjne, ale prawne. Utrzymaliśmy bowiem zasadę tzw. „wyjątku kulturalnego” w odniesieniu do przemysłu filmowego.

Anna Wróblewska WYJĄTEK KULTURALNY, CZYLI STRATEGIA PRZETRWANIA

ydarzenia te zmuszają jednak do do rozwoju kultur europejskich. Polityka taka, unt, Warner Bros., 20th Century Fox, Universal zastanowienia się, jak naprawdę wraz z przyznaniem nadmiernych korzyści po- i Columbię oraz Disneya. Olbrzymie korporacje Wwyglądają dzisiaj filmowe relacje datkowych cyfrowym potentatom amerykań- medialno-rozrywkowe lub nawet technolo- między USA a Europą. skim, zdecydowanie jawi się jako świadome giczno-przemysłowe, obrośnięte są dziesiąt- Z rozmów o strefie wolnego handlu mię- pragnienie rzucenia kultury europejskiej na kami spółek-córek lub wchodzą w skład wiel- dzy nimi wyłączony został przemysł filmowy. kolana”. kich koncernów medialnych, tak jak Warner Stało się to w dużej mierze dzięki determinacji Czy twórcy nie przesadzają? Otóż – nie. Bros. wchodzi w skład Time-Warner kontrolo- Budynek Komisji Francji i polskiego resortu kultury. Marcin Adamczak z Uniwersytetu Adama Mic- wanego przez Teda Turnera. „Majorsi” zdecy- Europejskiej w Brukseli ot. Europa.eu ot.

System produkcji filmowej w Europie, kiewicza w wydanej w 2010 roku pracy doktor- dowali m.in. o wzroście stawek, w konse- F w największym uproszczeniu, funkcjonuje skiej oraz w kolejnych publikacjach i artykułach kwencji czego wzrosły budżety na produkcję, poprzez sieć instytutów filmowych, progra- poddaje wnikliwej analizie konfrontacje mię- sięgając znanych obecnie niebotycznych i nie- nentu nie może być pozostawiona sama so- Jak zwraca uwagę Adamczak, w przypad- chodowych lub deficytowych produkcji (w myśl mów europejskich i regionalnych funduszy dzy amerykańskim i europejskim przemysłem osiągalnych dla Europejczyków sum. Zgodnie bie. Europejskie kino jest silnie subsydiowana, ku przemysłu audiowizualnego Stany zacho- zasady, iż )” – konkluduje Adamczak. tał prywatny oraz mechanizmy finansowe się kluczowe znaczenie wolnego handlu i nie- stawek spowodował wzrost zysków. Było to i promowania europejskich wartości kulturo- którą składają się takie czynniki jak: ogromny Europa produkuje filmy w trudnych i sprzedażowe, występujące w różnym nasi- skrępowanej wymiany produktów przemysłu możliwe przede wszystkim dzięki ogromne- wych. Jednym z najważniejszych argumentów rynek wewnętrzny, zasoby pozwalające na fa- ekonomicznie warunkach i próbuje przebić leniu i proporcjach w różnych krajach. Gdyby kultury, jak również ścisłe przestrzeganie praw mu rozkręceniu marketingu filmowego, mer- jest to, że filmy amerykańskie są sprzedawa- brykowanie produktów o wartości ponad 100 się z nimi do szerokiej publiczności. Nieste- zasada wolnego handlu pokryła ten obszar, autorskich. Tymczasem Europa akcentuje zna- chandisingu, promocji, co w istocie oznaczało ne w Europie po cenach dumpingowych, mln dolarów, gwiazdy filmowe, opanowanie ty, działając na rynku globalnym, tworzo- mogłoby się okazać, że wszystkie te mecha- czenie dziedzictwa, tradycji kultury wysokiej pełne utowarowienie przemysłu filmowego. a małe kraje europejskie nie są w stanie osią- światowych kanałów dystrybucyjnych, „kla- nym i de facto zarządzanym przez Hollywo- nizmy musiałyby zniknąć. A z nimi nawet i polityki kulturalnej państwa. Tylko w ten spo- Do wzrostu rynku przyczyniło się także więk- gnąć korzyści skali, co oznaczałoby obniżenie ster” Los Angeles, który skupia najlepszych od, jesteśmy zmuszeni – nie tylko w Polsce, kino europejskie, które jest obecnie w głębo- sób może sobie zapewnić względną ochronę sze otwarcie na rynki zagraniczne i wiążące się kosztów i ustalenie cen na konkurencyjnym rzemieślników, „akumulacja preferencji” dla ale również w innych krajach europejskich – kiej defensywie. o wiele skromniejszych przemysłów kultury, z tym dalsze skupianie sił wielkiej szóstki. Tak poziomie. A więc subsydia są potrzebne także kina amerykańskiego uważanego za najlep- przywdziewać szaty artystów-bojowników, Zasadę wyjątku kulturalnego wprowa- nastawionych głównie na przetrwanie w sytu- jak zyski z rynku krajowego wzrosły w latach dla redukcji kosztów. sze jakościowo na świecie, sprawność opo- walczących o utrzymanie swojego uszczu- dzono mniej więcej 20 lat temu. Honorowany acji dominacji rynku amerykańskiego. Należy 1986-2001 o ok. 41%, tak z rynku międzynaro- „Reszta świata z trudem konkuruje z hol- wiadania i narracji filmowej, kształt współ- plonego terytorium. przez Światową Organizację Handlu (WTO), też podkreślić, że w Europie przemysły kultury, dowego – uwaga – o 452,8%! W 2008 roku, lywoodzkimi wytwórniami” – podsumowuje czesnej kultury „multipleksowej”, idealnej dla polegał na przyznaniu szczególnego statusu takie jak film, pracują przede wszystkim na jak przytacza Adamczak, Hollywood osiągnął Towse. – „Robi to na kilka sposobów, działają- hollywoodzkich blockbusterów, czyli produk- utworom audiowizualnym, dzięki czemu nie własnych, krajowych rynkach – nie są szeroko zyski na poziomie 9,8 mld z kin krajowych i aż cych zarówno na popytową, jak i podażową tów typowych dla epoki, wielkich hitów traktowano ich tylko jako towary i wyłączono dystrybuowane. 18,3 mld z kin zagranicznych. „Wielka szóstka” stronę: jedną z metod jest produkcja własnych o uproszczonej narracji. Źródła: je z negocjacji handlowych. Żeby zrozumieć skalę przemysłu audiowi- kontroluje 96% rynku dystrybucji filmowej filmów wykorzystujących rodzime języki i war- Jeśli producent europejski zainwestowałby – Marcin Adamczak, „Globalne Hollywood. Filmowa Euro- W liście, który w czerwcu br. podpisało zualnego w Stanach Zjednoczonych, należy i produkuje 98% programów nadawanych tości kulturowe, co wymaga najczęściej jakie- w produkcję podobne pieniądze jak amerykań- pa i polskie kino po 1989 roku”, Słowo/ obraz terytoria, wielu światowej sławy filmowców – m.in. Mi- sobie uświadomić, że w 2005 roku wpływy w telewizji w prime time. W 2004 roku osza- goś rodzaju bezpośredniej, publicznej pomocy ski, straciłby, gdyż działa na o wiele skromniej- Gdańsk, 2010 chael Haneke, Pedro Almódovar, Ken Loach, z eksportu tego przemysłu wyniosły 110,82 cowano wartość przemysłu filmowego na finansowej albo ulg podatkowych; kolejną for- szym rynku. Produkuje więc filmy średnio– i ni- – Marcin Adamczak, „Przemysł audiowizualny” w: „Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki”, red. An- Agnieszka Holland – czytamy: „W obliczu po- mld dolarów, dystansując w ten sposób świecie na 24 mld dolarów, z czego samo USA mą wsparcia są programy wspomagające dys- skobudżetowe, które muszą „konkurować” drzej Gwóźdź, Seria Wydawnicza „Kultura się liczy!”, Na- tęgi Stanów Zjednoczonych, gdzie przemysł wszystkie inne sektory gospodarki, jak prze- ma udział w wysokości 9,539 mld dolarów. Dla trybuowanie i marketing filmów. (…) Trzeba z wielkimi produkcjami amerykańskimi, wspar- rodowe Centrum Kultury, Warszawa 2010 rozrywkowy jest drugim co do wielkości źró- mysły lotniczy, farmaceutyczny, samochodo- porównania – druga w zestawieniu Japonia jednak powiedzieć, że pomimo wielu inicjatyw tymi ogromnym marketingiem, reklamą, glo- – ruth Towse, „Ekonomia kultury. Kompendium”, seria: dłem eksportu, liberalizacja sektora audiowi- wy i spożywczy! ma 1,950 mld. w różnych krajach, zwłaszcza w Unii Europej- balną dystrybucją, merchandisigiem. Przy „Kultura się liczy!”, Narodowe Centrum Kultury, Warsza- wa, 2011 zualnego i filmowego doprowadzi do zaprze- Rynek amerykański, jak doskonale wiemy, Ruth Towse, światowej sławy badaczka skiej, bardzo niewielu produkcjom udaje się czym ceny biletów są zawsze te same. „W ten – Anna Wróblewska, „Kinematografia jako przemysł kul- paszczenia wszystkiego, co do tej pory udawa- jest zdominowany przez „wielką szóstkę”, czy- ekonomii kultury, tłumaczy w swojej pracy, że osiągnąć sukces w konkurencji z Hollywood na sposób Stary Kontynent nie może uwolnić się tury. Tendencje i uwarunkowania rozwoju branży filmo- ło się chronić, promować i co przyczyniało się li największe studia i dystrybutorów: Paramo- w tej sytuacji kinematografia Starego Konty- światowych rynkach”. z niskobudżetowych, niedo- wej w Polsce”

74 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 75 Produkcje/Firmy/Technologie Produkcje/Firmy/Technologie

Projekt współfinansowany z EuropejskiegoF unduszu Spo- łecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wkrótce poznamy zasady nowego programu MEDIA, zaplanowa- nego na lata 2014-2020. Największą zmianą jest wprowadzenie jednego, dużego programu Kreatywna Europa, który wchłonie dwa Temat międzynarodowej konferencji, która w czerwcu br. odbyła mechanizmy wsparcia: MEDIA, adresowany do sektora audiowizual- się w Warszawie, był jasny: „Amerykański i europejski punkt nego, i Kultura, z którego korzystają pozostałe przemysły kultury. słyszenia. Czym się różnią?”.

Marcin Zawiśliński Z Joanną Wendorff, szefową MEDIA Desk Polska, DŹWIĘK rozmawia Anna Wróblewska SZANSE W FILMIE DLA PRODUCENTÓW

dpowiedź została wyrażona słowami towym dźwięku bardzo dobrej jakości, uważ- fragmenty trzech swoich filmów: Dolina Issy, zy to dobrze, że dwa tak duże progra- się opiera na funduszach publicznych. Produ- Richarda Kinga i była równie precyzyjnie wzbogaconym i wyczyszczonym w proce- Wojna światów. Następne stulecie i Krótki film my unijne mają wspólny szyld? cenci nie rozwiną się korzystając wyłącznie Ona. „Nie ma zasadniczych różnić w pra- sie postprodukcji. (…) Postęp techniczny o miłości. CPrzypuszczam, że decyzja ta ma mniej z pieniędzy publicznych. cy reżyserów dźwięku między Stanami Zjed- w procesie kreacji cyfrowego dźwięku umożli- „Kluczem do zrozumienia tego, jak działa praktyczny, a bardziej polityczny charakter. noczonymi a Europą. Inne są tylko budżety wia już dziś wybranie co najmniej dwóch form ścieżka dźwiękowa jest świadomość jej Obawiano się, że w czasie kryzysu któryś z tych Co dzisiaj wiemy o nowych programach ope- i kultury filmowe, w jakich dźwięk powstaje” – udźwiękawiania” – tłumaczył Lensing. Jedna warstw składowych: dialogu, atmosfer, efek- programów może nie przejść przez głosowanie racyjnych MEDIA 2014-2020? Jakie zmiany olska podkreślił trzykrotny laureat Oscara za dźwięk z tych form polega na dążeniu do mnogości tów dźwiękowych i muzyki – ich funkcji oraz Parlamentu Europejskiego. Dlatego nacisk po- są najbardziej zauważalne? do Pana i władcy: Na krańcu świata, Mroczne- śladów wysokiej jakości charakteryzujących sposobu postrzegania przez odbiorców. (…) To łożony został na współpracę między tymi Wspólny budżet Kreatywnej Europy to 1 mld Joanna go Rycerza oraz Incepcji. się czytelnością tekstury. Druga – na budowa- wszystko razem tworzy informacje, idee dwoma programami, i na oszczędności oraz 460 mln, z czego 900 mln przeznaczone jest Wendorff ot. Media Desk P

Podczas trwających przez trzy dni spo- niu krystalicznie czystej relacji z obrazem. i emocje. Tak właśnie rozumie się sound desi- wartości, jakie się z taką fuzją łączą. Oba pro- dla sektora audiowizualnego na program ME- F tkań, połączonych z warsztatami i pokazami Z nieco odmiennej perspektywy spojrzał gn” – podsumował Larry Sider, amerykański gramy dysponować będą swoimi osobnymi DIA. Jest to budżet podobny do edycji 2007- VOD. Jednym z priorytetów Komisji Europejskiej fragmentów filmów, ich uczestnicy poruszyli na to zagadnienie Nikodem Wołk-Łaniewski. dźwiękowiec i wykładowca na wielu uczel- programami operacyjnymi. Zbiorem wspól- 2013, minimalnie większy. Podobnie jak po- jest subtitling i dubbing. Słusznie, bo jak mają te wiele istotnych aspektów pracy nad dźwię- – „W filmie mamy kilka . niach w Niemczech, Francji i Stanach Zjedno- nym ma być fundusz gwarancyjny, który wej- przednio, budżet roczny będzie z roku na rok europejskie filmy podróżować bez licznych wer- kiem. O definicji projektowania dźwięku (tzw. Najważniejszy jest oczywiście widz – i to, co on czonych. W trakcie pobytu w Warszawie wy- dzie w życie w 2016 roku i dotyczyć ma gwaran- sukcesywnie wzrastał, aby sprostać nowym sji językowych? Zostaje także program TV sound design) opowiadał Joerg Lensing, nie- słyszy. A co słyszy – zależy od wyobraźni auto- głosił wykłady, w których analizował powią- cji bankowych do 70% pożyczek na realizację wyzwaniom. Z MEDIA została wyłączona Broadcasting, choć przyznam, że niepokoi mnie miecki specjalista w tej dziedzinie. – „W filmie ra scenariusza, reżysera, działań całej ekipy re- zania między dźwiękiem, montażem, muzyką projektów w ramach Kreatywnej Europy – za- współpraca europejskich szkół filmowych, bo obecny brak regularnego partnera na polskim polega to zazwyczaj na kształtowaniu całej alizującej film i oczywiście od realizatorów i samą fabułą, której wszystko jest podpo- równo tych audiowizualnych, jak i pozostałych. obszar ten uznano za przynależny do edukacji rynku – nie jest nim w tej chwili telewizja pu- ścieżki dźwięku. Należą do niej trzy klasyczne warstwy dźwiękowej, którzy muszą być w peł- rządkowane. filmowej. Nowością jest program Audience bliczna, nie jest także Canal+, a zasięg HBO Pol- warstwy: słowo, muzyka, efekty, które współ- ni świadomi znaczenia obecności (lub nieobec- Brakuje nam na rynku miękkiego, elastycz- Building, który ma budować i poszerzać pu- ska jest ograniczony. Program wsparcia deve- cześnie ulegają coraz większemu zróżnicowa- ności) i jakości brzmienia wszystkich elemen- Organizatorzy konferencji: Międzyuczelniana Specjalność nego narzędzia finansowego. bliczność europejską poprzez programy lopmentu utrzyma się, natomiast zasady jego Multimedialna, Katedra Reżyserii Dźwięku Uniwersytetu niu. Każdą z nich zajmuje się inny specjalista – tów składających się na tę warstwę”. Polski Muzycznego Fryderyka Chopina oraz ASP w Warszawie, W programie MEDIA jest obecnie podobny me- wsparcia festiwali oraz czynnej, praktycznej funkcjonowania zostaną uproszczone. sound designer” – tłumaczył. Wymienił rów- dźwiękowiec podczas konferencji omawiał Stowarzyszenie Filmowców Polskich i WFDiF. chanizm finansowy, ale polscy producenci z nie- edukacji filmowej. Z tego powodu wspólnie nież kolejne etapy pracy, które składają się na go nie korzystają. Nie dlatego, że nie chcą – po z PISF przygotowujemy katalog ewentualnych Na co mają zwrócić uwagę polscy twórcy kompleksowo zmontowany dźwięk w fabule. prostu polskie banki nie są nim zainteresowane. partnerów tych przedsięwzięć z innych krajów i producenci? Od przygotowania dźwięku stuprocentowego W innych krajach ten system działa dobrze, jak europejskich, których musimy mieć, jeśli chce- Namawiam na korzystanie ze szkoleń, na któ- (nagrania zarejestrowane podczas każdego np. w Hiszpanii, Niemczech Francji. Tam banki my skorzystać z tego programu. re polscy filmowcy jeżdżą coraz chętniej. Pod- ujęcia i tzw. ujęcia dźwiękowe), następnie są przyzwyczajone do inwestowania w przemy- noszą one poziom kompetencji i świadomości montaż tego dźwięku oraz montaż całego sły kultury, natomiast u nas wymagają od pro- Dla branży filmowej największe znaczenie środowiska filmowego, a także ułatwiają na- dźwięku (tzw. sound editing), nagrywanie ducentów gwarancji np. w postaci hipoteki. Pod- miały do tej pory programy wsparcia rozwo- wiązywanie jakże potrzebnych, wręcz niezbęd- i montaż efektów synchronicznych, nagrywa- czas konsultacji programu, na spotkaniu przed- ju projektów filmowych oraz dystrybucji fil- nych kontaktów międzynarodowych. Warto nie i montaż postsynchronów dialogów, a na stawicieli branży audiowizualnej i banków w mi- mów europejskich, która kuleje. także wykorzystać fakt, że jednym z celów Ko- montażu muzyki skończywszy. nisterstwie kultury, ten brak zainteresowania Programy wsparcia dystrybucji i developmentu, misji jest wsparcie i rozwinięcie audiowizualnej Dyskutowano również o różnych podej- był widoczny gołym okiem. Kiedy bankowcy do- które cieszą się coraz większą popularnością twórczości adresowanej do dzieci i młodzieży. ściach do tworzenia dźwięku w projektach fil- wiedzieli się, że ten mechanizm gwarantuje w Polsce, zostają utrzymane. Program MEDIA Pamiętajmy jednak, że na użytek choćby tego mowych w poszczególnych krajach. – „W prze- 70% zainwestowanych środków, pusty śmiech nadal będzie wspierał obieg europejskich fil- programu twórczość audiowizualną trzeba ro- ciwieństwie do amerykańskiej koncepcji , film niemieckojęzyczny Tarrière’a się zmieni. W Polsce w produkcję filmową anga- w kierunku dystrybucji cyfrowej, online, form jako przemysł gier czy innych nowych form ot. Andrzej J. Kubanowski (c) 204-2013

opiera się często w dużej mierze na stuprocen- F żuje się niewielkie środki prywatne, wszystko crossmedialnych czy do tworzenia platform dystrybucji i produkcji filmowej.

76 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 77 Opinie Opinie

Festiwale filmowe są szczególną formą prezentacji dzieł kinematograficznych – skondensowaną w czasie i przestrzeni oraz

odbywającą się nierzadko w obecności twórców, jurorów i krytyków. dobnie jak kiedyś Konfrontacje, formułę podróżującego z miasta do miasta pakietu filmów.O r- Istotą festiwali jest pokazywanie widzom wybranych filmów. ganizatorami przedsięwzięcia są kanał telewizyjny ale kino+ (istnieje od 1999) oraz firma Mana- Ponadto istotną cechą ważniejszych festiwali jest premierowość na. Swoją drogą Międzynarodowy Festiwal Filmów Młodego Widza Ale Kino!, odbywający się programu, czasami mająca wręcz obsesyjny charakter. w tym roku po raz 31. w Poznaniu, też ma od kilku lat swoje repliki w innych miejscowościach. Stefan Laudyn* A jak to wygląda w innych krajach? Repliki canneńskiego Tygodnia Krytyki organizowane są w Paryżu, Bejrucie, Limie, Saraje- wie, Sao Paulo, Pradze, Meksyku, Bukareszcie, Korei i Omanie, ale nie słyszałem zarzutów, że chodzi o dystrybucję. FESTIWALE Festiwal w Rotterdamie wydaje płyty DVD pod marką Tiger Releases (nazwa pochodzi od nagrody przyznawanej na festiwalu w Rotterdamie). A DYSTRYBUCJA Festiwal Sundance i kanał telewizyjny Sundance Channel łączy postać Roberta Redforda. Sundance Channel rzecz jasna prezentuje (między innymi) filmy z festiwalu. Powstaje pytanie: gdzie leży granica między pokazami festiwalowymi a dystrybucją? Festiwale, które podobnie jak WFF są akredytowane przez FIAPF (Międzynarodową Federa- dystrybucji i festiwalach w gruncie rzeczy chodzi o to samo, czyli o pokazywanie lu- cję Stowarzyszeń Producentów Filmowych z siedzibą w Paryżu, www.fiapf.org), mogą odbywać dziom filmów w kinie. się w jednym mieście, trwać co najwyżej 18 dni i prezentować dany film co najwyżej pięć razy. W Organizacją festiwali filmowych oraz dystrybucją ambitnych filmów bez wielkich Oznacza to jedynie, że Konfrontacje i inne imprezy o formule „pakiet filmów w różnych mia- gwiazd, czyli takich, które stanowią większość programu znacznej części festiwali, zajmują się stach” nie mogłyby liczyć na akredytację FIAPF. Z drugiej strony regulamin FIAPF nie zabrania or- zwykle ludzie, którzy lubią swoją pracę. W obydwu przypadkach jest to ciężki kawałek chleba. ganizatorom festiwalu angażowania się w dystrybucję prezentowanych filmów. Dystrybutorzy są zależni od stacji telewizyjnych, które coraz mniej chętnie kupują filmy arty- Łatwo jest postawić zarzut, że łączenie funkcji organizatora festiwalu i dystrybutora jest styczne. Organizatorzy festiwali muszą pozyskać środki publiczne i przekonać prywatnych spon- niestosowne, ale znacznie trudniej jest wykazać szkody, które przynosi taka sytuacja. Zresztą sorów, żeby wyłożyli pieniądze, w zamian oferując korzyści PR-owe lub marketingowe. Los festi- zdaniem niektórych festiwale to jedna z form dystrybucji. Ja nie podzielam tego poglądu, ale je-

wali filmowych zależy nie tyle od ich poziomu artystycznego czy pozycji międzynarodowej, ile od FP stem zdania, że festiwale filmowe są częścią większej całości, którą jest cały proces powstawa- kaprysu urzędnika czy właściciela albo prezesa firmy.R elacje festiwali ze sponsorami, mediami nia i eksploatacji filmu – od scenariusza poprzez produkcję, montaż, a potem dystrybucję we i politykami to fascynujący temat na kolejną dyskusję, ale wracajmy do rzeczy. wszelkich formach. Moim zdaniem festiwal ma sens, jeśli jest pożyteczny dla branży filmowej O ile wiem, prawo nie zabrania łączenia funkcji dystrybutora z funkcją organizatora festiwa- w kraju i na świecie. ot. Kuźnia Zdjęć/S lu. I na tym w zasadzie mógłbym zakończyć, ale obiecałem, że napiszę określoną liczbę znaków F Kiedy zacząłem pisać ten tekst, zdałem sobie sprawę, że można zajść znaczenie dalej niż łą- na zadany temat. czenie funkcji organizatora festiwalu i dystrybutora. Chodzi mi o rolę Telewizji Polskiej SA na Fe- Prawa do wyświetlania filmów, które znajdują się w programie polskich festiwali są w rękach stiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w latach 90., kiedy to TVP była producentem i dys- producentów, agentów sprzedaży reprezentujących producentów lub dystrybutorów. Niniejszy trybutorem większości filmów pokazywanych w Gdyni, współorganizatorem festiwalu, komen- artykuł dotyczy tej ostatniej sytuacji. tatorem, który przeprowadzał codziennie transmisje z festiwalu, a jakby tego było mało, TVP Film mający polskiego dystrybutora może być pokazany na festiwalu w Polsce tylko za zgo- przyznawała też w Gdyni swoją nagrodę. Ale czy ktoś z tego tytułu poniósł szkodę? dą tegoż dystrybutora. W relacjach między festiwalem a dystrybutorem obowiązują normalne Istotą kina jest pokazywanie filmów grupie ludzi w ciemnym pomieszczeniu. Im lepsze to mechanizmy rynkowe i tak zwany „czynnik ludzki”. będą filmy, tym lepiej dla widzów. Niezależnie od tego, czy obejrzą je w regularnej dystrybucji czy Nie słyszałem o sytuacji, żeby dystrybutor płacił festiwalowi za to, że film dystrybutora zo- *Autor jest dyrektorem Warszawskiego Festiwalu Filmowego na festiwalu. Dlatego kochajmy dystrybutorów dobrych filmów i kochajmy festiwale filmowe. stanie pokazany na festiwalu. Natomiast sytuacja odwrotna występuje powszechnie. O ile wiem, kierowany przeze mnie Warszawski Festiwal Filmowy jest jedynym festiwalem w Polsce, który nie płaci dystrybutorom za wyświetlanie ich filmów. Wychodzimy z założenia, że znalezie- nie się w selekcji WFF daje filmowi znak jakości. Festiwale filmowe potrzebują filmów, a dystrybutorzy potrzebują przekonać widzów, żeby

FP przyszli do kina na ich filmy. Festiwale mogą być w tym bardziej lub mniej pomocne. Na świecie istnieje nadprodukcja filmów. Dystrybutorzy czy agenci sprzedaży mają w swojej ofercie więcej filmów niż jest w stanie skonsumować rynek. Festiwale są dla dystrybutorów mię- dzy innymi laboratorium doświadczalnym, gdzie sprawdza się, czy i jak bardzo dany film podoba ot. Kuźnia Zdjęć/S

F się publiczności. Pokazy festiwalowe poprzedzają rozpowszechnianie filmów w kinach o tygodnie lub nawet miesiące, a czasami są początkiem dystrybucji. Obecność na markowym festiwalu skupia na filmie uwagę mediów i potencjalnych widzów, a zdobycie nagrody lub zwycięstwo

w plebiscycie publiczności dodatkowo sprawia, że film staje się oczekiwany. FP Związki dystrybutorów (w tym stacji telewizyjnych) z festiwalami filmowymi nie są niczym nowym, a granica między festiwalem a dystrybucją bywa zatarta. Pamiętana do dziś najsłynniej- sza międzynarodowa impreza filmowa minionej epoki, czyli Konfrontacje (założona w roku 1958), ot. Kuźnia Zdjęć/S

była de facto formą dystrybucji. Powstały w roku 2005 festiwal Filmy Świata ale kino+ ma, po- F

78 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 79 Opinie Opinie

Na ostatnim festiwalu w Cannes – w głównym programie, choć W numerze 167 „Gazety Wyborczej” Vadim Makarenko wystąpił nieco na jego marginesie – filmem Ostatni z niesprawiedliwych (Le z obszernym artykułem, zarzucającym rządom polskim, że dernier des injustes) przypomniał o sobie Claude Lanzmann, autor „żaden nie wypowiedział umów podpisanych 50 lat temu” na głośnego dokumentu Shoah. rozpowszechnianie filmów polskich na terenie Rosji. Jerzy Płażewski JAK SIĘ PAN CZUJE Jerzy Płażewski CZŁOWIEK Z MARMURU W TYM POŻYDOWSKIM NA WSCHODZIE? SKLEPIE?

ytułowym bohaterem nowego filmu że znów przywróciła mediom autora Shoah, przypominając film uznany za jedno z głównych odam od razu, że słowo „wypowie- na identycznych warunkach posiadamy dostęp do filmów czechosłowackich, NRD-owskich i wę- uczynił dawno już nieżyjącego rabina dzieł o zagładzie narodu żydowskiego. dział” jest tu tchórzliwym eufemi- gierskich! TBenjamina Murmelsteina, przewodni- Otóż jedna z codziennych gazet ukazujących się w Cannes w czasie festiwalu, „Technikart Dzmem. Makarenko w istocie wzywa do Nie zirytowałby mnie jednak aż tak dezaprobowany artykuł, gdyby nie to, że obok sugestii czącego Rady Żydowskiej Wiednia. Pertraktu- Supercannes”, piórem Gaëla Gothena tak definiuje specyfikę filmowca pomawianego wielokrot- zerwania formalnoprawnie zawartych umów. bezprawnych i niekorzystnych ominął jedną, rzeczywiście ważną sprawę. Spróbuję ją zdefinio- jąc z hitlerowcami Murmelstein potrafił zapo- nie o antypatie wobec Polaków: „Trzeba jednak wściekłej dozy szaleństwa i z taką zawziętością Uważa on za „niezwykłe umowy zawarte mię- wać, bo byłem jej bliski jako członek prezydium Filmowej Rady Repertuarowej od początku do biec likwidacji wiedeńskiego getta i zdobyć pa- prowadzonych przesłuchań polskiego bydlaka, by wślizgując się w najgłębsze zakamarki jego dzy firmami, których już nie ma, i państwami, końca jej istnienia. piery emigracyjne dla 121 tysięcy Żydów, ratu- wątpliwych uśmiechów zapełnić ukrywanym antysemityzmem pełen kadr”. których też już nie ma”. Ejże, czy Polski rzeczy- Wiele filmów radzieckich nie zostało nigdy kupionych do rozpowszechniania w Polsce i od- jąc ich od śmierci. Wolno oczywiście Gothenowi za główną scenę 10-godzinnego Shoah uznać rozmowę ze wiście już nie ma? wrotnie: Rosjanie nie kupili wielu filmów polskich. Istniała jednak olbrzymia różnica. Odrzucane sklepikarzem z małego Chełmna, który po likwidacji getta został właścicielem pożydowskiego Ale nie czepiajmy się słów. Dwie strony, filmy radzieckie były po prostu filmami kiepskimi, jedynym argumentem kontra była ich niska ja- sklepiku. Lanzmann, składając hołd milionom wymordowanych współwyznawców, postanowił, które od 1964 roku zawierały umowy na obieg kość artystyczna. Natomiast odrzucone filmy polskie były dyskredytowane przede wszystkim że jego film będzie składał się wyłącznie ze zdjęć współczesnych, odrzucając jakiekolwiek za- filmów radzieckich w Polsce (i odwrotnie) jako „niebezpieczne ideologicznie”. Ale przecież w międzyczasie wszystko się zmieniło niemal łączniki z przeszłości. Przesądził więc, że części Shoah nakręcone w Polsce będą raczej filmem mają legalne przedłużenia: Sowexportfilm o 180 stopni! Celowo ograniczę się do paru sztandarowych tytułów – Człowiek z marmuru, Czło- o Polakach niż o Żydach. Tych ostatnich w naszym kraju zostało niewielu, zwłaszcza we wsiach w Roskinie, a Film Polski w Polskim Instytucie wiek na torze, Matka Joanna od Aniołów – by dowieść, że problem jest masowy. Że widz na i małych miasteczkach, na których autor skoncentrował działalność. Przyjechał z gotowym sce- Sztuki Filmowej. Wschodzie nigdy nie poznał najlepszej, najważniejszej części polskiej kinematografii. nariuszem, do którego szukał określonych ilustracji. Wydawałoby się, że skoro żyje dowódca po- Artykuł Makarenki został napisany, żeby Dla przykładu: Kanał, Popiół i diament, Ziemia obiecana, Lotna, Człowiek z żelaza, Eroica, Ze- wstania w getcie warszawskim, Lanzmann w pierwszym rzędzie zechce nawiązać z nim kontakt. nas mamić, że zerwanie umów z Roskino zowate szczęście, Matka Królów, Rok spokojnego słońca, Do widzenia, do jutra…, Sól ziemi czar- Jednak od Marka Edelmana reżyser wolał rozmowę ze sprzedawcą z kujawskiego Chełmna. Pew- przyniesie nam wielkie zyski za filmy raz już nej, Jak daleko stąd, jak blisko, Ostatni dzień lata, Zaduszki, Krótki film o miłości, Podwójne życie nie słusznie, skoro dziś ta właśnie rozmowa uznana została przez francuskiego krytyka za naj- sprzedane Rosjanom. Bo możemy jakoby Weroniki. Mało? Uczynić te filmy znanymi widzom ze Wschodu to nie tylko uzyskać naprawdę Ostatni z niesprawiedliwych, reż. Claude Lanzmann ważniejszą dla filmu Lanzmanna. sprzedawać dawne filmy w nowej, rekonstru- znaczące środki – jeśli one mają być tak ważne – ale przede wszystkim zaświadczyć tamtejszej Oto pora, by wyjaśnić Czytelnikom, dlaczego właśnie ja poczułem się w obowiązku, by zare- owanej cyfrowo postaci i domagać się opłat za opinii o walorach i wszechstronności polskiej kultury. Nie do końca wiadomymi zabiegami rabin agować. Jestem dziś jednym z niewielu żyjących, którym tłumaczka tej rozmowy, zmarła przed płytki DVD, które w momencie podpisywania Dodam, że nowe transakcje są o tyle wiarygodniejsze, że w Rosji często zdarzają się premie- przeżył wojnę i przez pewne środowiska ży- laty Barbara Janicka (nie mylić z moją koleżanką z redakcji „Kina” Bożeną Janicką) opowiedziała wcześniejszych umów jeszcze nie istniały. Bez ry filmów – inaczej niż na Zachodzie – wyprodukowanych już dawno temu. dowskie był pomawiany o nieetyczny charak- kulisy tej rozmowy, która zaczęła się od pytania reżysera: „No i jak się pan czuje w tym pożydow- zrywania jakichkolwiek umów można postulo- Tylko że ten łączny problem wymaga łącznego potraktowania, z własnym programem i siłą FF w Cannes ter kontaktów z nazistami. Polaków zaintere- skim sklepie?”. Rozmówca odpowiedział: „No cóż, życie szło dalej, ktoś musiał te sklepy prowa- wać pewne dopłaty za dostarczenie kopii cy- kierującą. To ważne, należy to zorganizować. ot. M F sować może jego inicjatywa z listopada 1939 dzić”. – „Aha. No i jak się pan czuje w tym pożydowskim sklepie?”. – „No cóż. Handluje się”. – „Aha. frowych, wątpię jednak, by Rosjanie mieli an- roku: podobno przewidując represje na Żydach No i jak się pan czuje w tym pożydowskim sklepie?”. – „No cóż…” – odpowiadał rozmówca, ciągle gażować większe środki w filmy dawno już ku- austriackiej stolicy, wymyślił ich pokojowe z kamienną twarzą. – „Aha. No i jak się pan czuje w tym pożydowskim sklepie?”. – „Co to, pan so- pione. A o płytkach DVD nie ma w ogóle co przesiedlenie na terytorium Polski – proponu- bie kpi ze mnie?” – denerwował się sklepikarz. – „Aha. No i jak się pan czuje w tym pożydowskim mówić: Roskino już ich nie produkuje. Niewiel- jąc, by Niemcy zrobili dla nich miejsce, wysie- sklepie?”. Operator rejestrował wszystkie pytania i odpowiedzi. Dosłownie za dziesiątym iden- kich zysków można się spodziewać – ale nie od dlając Polaków z Niska nad Sanem i jego oko- tycznym pytaniem rozmówca nie wytrzymał i roześmiał się. Ta reakcja, jako jedyna i typowa, we- Rosjan – za rozpowszechnianie omawianych lic. Do dziś nic o takim pomyśle nie słyszałem. szła do filmu. Została, jak widać, zapamiętana. filmów polskich na Ukrainie, Białorusi czy Czterogodzinną rozmowę z Murmelste- Historyczną do niej poprawkę warto wprowadzić właśnie w Polsce, m.in. dlatego, że zdarza- w Kazachstanie, bo one dziś Rosją nie są. inem Lanzmann przeprowadził i nagrał ją się u nas przesadni gloryfikatorzy głośnego dokumentalisty. Krakowskie Universitas wydało I tyle.

w Rzymie w 1975 roku. Z niejasnych powodów „Obrazy i klisze. Między biegunami wizualnej pamięci Zagłady” Bartosza Kwiecińskiego, adiunk- Makarenko nie wyciąga należnych wnio- FP francuski dokumentalista poczekał bez mała ta Badań Holocaustu na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pamięć o Zagładzie sprowadza on do zale- sków z faktu, że filmów polskich w Rosji moż- czterdzieści lat na jej opublikowanie, choć nic dwie dwóch filmów: Listy Schindlera Spielberga (przykład negatywny – „fałszerstwo”) i Shoah na wyświetlać 200, a rosyjskich w Polsce – nowego do historii Zagłady ona nie wnosi. Je- Lanzmana (wzorowy przykład obiektywizmu). Może z tej pochwały bezinteresowności Lan- 1167, gdyż tak korzystne dla nas umowy poza- ot. Kuźnia Zdjęć/S

śli nie chcę pominąć jej milczeniem, to dlatego, zmanna dałoby się co nieco utargować? wierano. Nie przejmuje się również faktem, że F

80 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 81 Opinie Opinie

Eisenstein zaproponował nowy paradygmat narracji. Już nie ujęcia jedno po drugim, już nie uję- Józef Gębski AUDIOWIZUALNA cia jedno obok drugiego zdjęte w „złotym prostokącie”, już nie w ramce aparatu filmowego, ale uję- cia, w których – jak w galerii Luwru – ze zmiennymi formatami zależnymi od akcji. Kino ze zmiennym formatem ekranu? Ramka ekranu będzie zmieniała swoje rozmiary w zależności od dominującego HISTORIA KINA rytmu i treści. Pionowa do elementów wertykalnych, pozioma dla pokreślenia horyzontalnej kompo- zycji. Rameczka maleńka dla zbliżenia zajmującego fragment ekranu. Oto nieznany dotąd montaż CZĘŚĆ 8 ramkowaniem. Spróbowałem tej techniki w kilku filmach. To zadziwiająca przygoda. Inaczej się konstruuje teraz akcję równoległą. Teraz już, można opowiadać jednocześnie na tym samym ekranie akcji kilka, tak jak to robi reżyser w studio telewizyjnym oglądający kilka ekranów-monitorów jednocześnie. Każdy dzieciak wie, że klawiatura jego komputera przeniesie go, od encyklopedii do przestrzennej gry, a nawet do intymnego kontaktu w świat porno. Każdy osalind E. Krauss w książce „Oryginalność awangardy” proponuje nową normę percepcji widz telewizyjny wie, że z pomocą pilota w trakcie zappingu skonfrontuje wszystkie możliwe obrazu. Jest nią „siatka”. Jest jak obraz Mondriana, jest jak ekran monitora-komputera, przedstawienia świata, zmanipulowane przez operatora i komentatora, aż dojdzie do N O C O M Rjest jak wielopostaciowy obraz Bruegla. Pisze autorka, że siatka zburzyła erę nowożytne- M E N T pokazującego tylko nagi obraz wydarzenia. go malarstwa perspektywicznego. Stała się nowym, mało rozeznanym szkieletem destrukcyj- Na naszych oczach rodzi się nowa zasada narracji o współczesnym świecie, świecie prawdzi- nym. Mondrian i Malewicz uznali ją za schody do pojmowania uniwersum. Do Bytu, Intelektu wym i nieprawdziwym, złożonym z autentycznych wizerunków, zbudowanym z symulakrów – i Ducha. Siatka nie jest już tylko symbolem, ale i mitem, całością. Siatka pokrywa całą przestrzeń kopii bez oryginału. *** obrazu i zaprasza poza tę przestrzeń. Siatka staje się przestrzenią wizualnego pojmowania świa- ta przeznaczonego do oglądania, ale nie do czytania. Jest to – pisze Krauss – matryca wiedzy, Przez nasze ekrany przewinął się film niezwykły – Młyn i Krzyż Lecha Majewskiego. Przecież ekran fizjologiczny. Siatka jest oknem. Jakże stąd blisko do Eisensteinowskiej koncepcji Dyna- był to klasyczny symulakr. Nie ma takiego faktu, jaki obserwujemy na ekranie. Majewski jest micznego Kwadratu. Obraz jest wchłaniany jako całość zamknięta i jednocześnie otwierająca się przekonany, że na krzyżu nie zawisł sam Chrystus, ale jakiś Flamand przykładnie ukarany przez na resztę świata. Na transgresję. To jest czwarty wymiar. Hiszpanów, okupujących kraj. Majewski idąc za Brueglem konstruował nadludzkim wysiłkiem swoją elektroniczną skałę, na której stał młyn. Skała była wynikiem kompozytu miliona pikseli. *** Kamera jakby na gigantycznym kranie unosiła się aż do samego szczytu góry, a tam dojeżdżała Siatka jest jakimś odpowiednikiem ekranu komputera z jego rozlicznymi oknami, które bez- do młynarza zajętego swoimi zawodowymi czynnościami. Wizja artysty powołała świat podob- ustannie korespondują ze sobą, wpływają na siebie, organizują się w sensowną, nową całość. ny do wizji ciała kobiecego u Picassa. Sztuka jest jedna – i dla Picassa, i dla Majewskiego. Jest to przecież codzienność dziecka oswajanego z komputerem jako… światem i światopoglą- W latach 30. XX wieku Picasso powołał do życia całą serię metafor ludzkiego ciała, rozpo-

dem. Ujawnia wieloliniowość naszej rzeczywistości. Schody, reż. Zbigniew znawalnego, może z pomocą jednego elementu – genitaliów. Ciało złożone jest z – sugeruje ma- Pierwszym wypadem w dziejach kina w taki zwielokrotniony świat były Schody Zbigniewa Rybczyński larz – dodatków do genitaliów. Te są najbardziej rozpoznawalne, reszta – kończyny, głowa – są Rybczyńskiego. Były tam dwa filmy w jednym. Dwa? Kilka filmów. Wszystkie. Wszystkie filmy banalnymi znakami malarskimi. Picasso, na długo przed dekonstrukcją Derridy, rozłożył ciało świata. Cytowane Schody Odeskie z Pancernika Potiomkina z epoki kina niemego spajały się ze ludzkie i na powrót je złożył w swoim własnym porządku. Nie był pierwszy. Próbowali to robić współczesną grupą turystów zwiedzających atelier. Były jakby i z kina dźwiękowego, i z kina nie- przed nim Bosch i Bruegel, robił to mistrz Arcimboldo składający człowieka z jarzyn, z książek i

mego. Z całego kina. Ale jest tam jeszcze jedno kino – elektroniczne, spajające obie te warstwy ybczyńskiego z narzędzi ogrodniczych. Wszyscy ilustratorzy dzieła Rabelaisa wyżywali się w głowonogach, w jedno. Już nikt więcej lepiej nie opowie. To jest wszystko, co wiemy o współczesności. Oto dzi- tworzyli podstawę do innego porządku świata. Olivier Messiaen – geniusz francuskiej muzyki XX Młyn i Krzyż, siaj oglądamy coś, co zostało sfilmowane kiedyś. wieku – stworzył muzykę… ze śpiewu ptaków. Napisał operę, w której – jakby dla uzasadnienia reż. Lech Majewski swojej metody – św. Franciszek rozmawiał z ptakami. Wreszcie, podczas internowania w hitle- rowskim obozie dla oficerów w Zgorzelcu, napisał „Kwartet na koniec czasu”, obrazujący koniec dotychczasowego świata – kluczem ptasiego śpiewu.

*** ot. Archiwum prywatne Zbigniewa R F Podczas tegorocznego pobytu we Francji odwiedziłem jednego z trzech żyjących geniuszy kina francuskiego – Pierre’a Etaixa. Ma ponad osiemdziesiąt lat i jest młody jak jego genialni ró- wieśnicy: Godard i Resnais. Spośród geniuszy żyją tylko ci trzej. Był asystentem Tatiego. Asysten- tem-rysownikiem. Mistrz Tati był genialnym obserwatorem życia bieżącego. Umiał je przetrans- ponować na gag wizualny. Mój wujaszek, a zwłaszcza Playtime, były bezdialogową rozmową z za- straszającą współczesnością plastiku i szkła. Do tego pierwszego filmu Tati nie potrafił napisać li- terackiego scenariusza. Obrazy nie przekładały się na słowa. Wtedy z konieczności wynalazł po- czątek autonomii filmowej narracji – nie słownej, ale plastycznej. Ściśle mówiąc – rysowanej. Re- snais w tym samym czasie robił tysiące fotografii dokumentacyjnych zastępując pisany scenariusz. Natomiast Tati postanowił scenariusz… narysować. Niestety, nie umiał rysować. Potrzebo- Młyn i Krzyż, reż. Lech Majewski wał zdolnego grafika i takiego znalazł w cierpliwym Etaixie. Wędrowali razem po Paryżu i przyle- ot. www.themillandthecross.com ot.

F głościach w poszukiwaniu sytuacji i typów, a wszystko to Etaix zamieniał na setki rysunków.

82 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 83 Swoich nie znacie

Rekord niespania Anny Iżykowskiej-Mironowicz – konsultanta muzycznego około tysiąca (!) tytułów filmowych z lat 1964-2006 – wynosi 76 godzin. Była rozchwytywana. O współpracę z nią zabiegali Ber, Has, Jędryka, Kawalerowicz, Kluba, Różewicz.

Andrzej Bukowiecki PRZYGODA Z MUZYKĄ: ANNA IŻYKOWSKA- -MIRONOWICZ

ympatię, jaką cieszy się w środowisku Stawała wobec niezwykłych wyzwań. ku – dziele życia inż. Jerzego Blaszyńskiego, filmowym Anna Iżykowska-Mironowicz Ewa Wiśniewska, kreująca w Cudzoziemce zwanym od jego nazwiska Pałacem Pod Bla- Szawdzięcza tyleż perfekcyjnemu wy- Bera postać skrzypaczki, w ogóle nie gra na chą. Musiała jednak zagrozić odejściem wiązywaniu się ze zobowiązań zawodowych, skrzypcach. Przed kamerą palce po gryfie z pracy, żeby dostać upragniony etat. co ujmującej osobowości. Wystarczy raz z nią przesuwała ukryta pod lewym ramieniem Długo można by wyliczać kolejne osią- ot. Archiwum prywatne porozmawiać, nawet przez telefon, aby prze- aktorki prawdziwa skrzypaczka. Na ten po- gnięcia zawodowe Anny Iżykowskiej-Miro- F konać się, że jest osobą bezpośrednią, ciepłą, mysł wpadła Iżykowska-Mironowicz. Cudzo- nowicz. Odkryła dla kina Piotra Hertla obdarzoną poczuciem humoru. Zna niezliczo- ziemkę uważa za film swego życia. i Zbigniewa Preisnera. Zainicjowała wielo- ne anegdoty o ludziach kina. A przy tym Miłość do muzyki wyniosła z domu. Jej letnią współpracę Kilara z Zanussim. Bez świetnie orientuje się w mediach elektronicz- rodzice byli zawodowymi muzykami. Po stu- dopisania ani jednej nuty ocaliła od mono- nych, ma swój profil na Facebooku. diach w łódzkiej Akademii Muzycznej miała tonii (zdaniem reżysera) ilustrację mu- Anna Iżykowska-Mironowicz – Łodzianka tam być asystentką, ale w tym czasie jej oj- zyczną Zygmunta Koniecznego w Jak dale- od urodzenia w 1938 roku do dziś – krzywi się ciec został dziekanem, więc nie wypadało ko stąd, jak blisko Konwickiego, rozmnaża- na termin konsultant muzyczny, który kojarzy ubiegać się o asystenturę. Podjęła pracę se- jąc do trójgłosu propozycję kompozytora. się jej z doradztwem. Praca w charakterze kretarza redakcji „Poradnika Muzycznego”. Hasowi zaproponowała, aby muzykę do konsultanta muzycznego obejmuje doradza- Zaczęła uprawiać krytykę muzyczną, co Sanatorium Pod Klepsydrą napisał Jerzy nie, jakie utwory powinny znaleźć się w fil- zresztą okazjonalnie robi do dziś. Nie przy- Maksymiuk. Tomaszowi Stańce zasugero- mie, lecz nie to jest w niej najistotniejsze. puszczała, że zwiąże się z kinem. Ale oto wała natomiast inną aranżację jego wspa- „Najpierw wybierałam kompozytora, wy- w 1964 roku zwolniło się miejsce konsultan- niałej muzyki do Pożegnania z Marią Zyl- konawców muzyki i dyrygenta. Organizowa- ta muzycznego w Wytwórni Filmów Fabu- bera – bardziej zgodną z nastrojem filmu. łam też nagrania muzyczne. Kiedy była goto- larnych w Łodzi. Pani Anna przez kilka dni, Kompozytor otrzymał potem nagrodę na wa pierwsza wersja montażowa filmu, roz- od świtu do nocy, uczyła się swojego nowego festiwalu w Gdyni. planowywałam w niej muzyki oraz zawodu od montażystki Aliny Faflik i urato- Reżyserzy, kompozytorzy, dyrygenci, ope- czas ich trwania. Na nagraniu pilnowałam wała na czas nagrania muzyki do filmu Kuź- ratorzy dźwięku mieli do pani Anny bezgra- zgodności czasowej wykonania poszczegól- mińskiego Banda. niczne zaufanie. „Anka, wiesz, że mi słoń na nych z rozplanowaniem. Wreszcie Przez sześć lat montowała muzykę ucho nadepnął, rób, co chcesz” – mawiał Pas- w montażu muzyki musiałam właściwie pod- w ciasnych pomieszczeniach starej siedziby sendorfer. Wielu – wśród nich Bryzek, Has, Ki- łożyć je pod obraz” – tłumaczy Anna Iżykow- Wydziału Dźwięku WFF. Zajmowała je po lar, Konwicki, Kutz, Różewicz, Szostak – obda- ska-Mironowicz. – „Tak więc wszystko, co wi- zakończeniu pracy przez montażystki obra- rzyło ją przyjaźnią, którą odwzajemniła. dzowie słyszą podczas projekcji filmowej, a co zu, przeważnie nocą. Używając ciężkiej skle- Anna Iżykowska-Mironowicz pracowała nie jest dialogiem, efektem dźwiękowym czy jarki (potem wygodniejszego skocza) osią- jako konsultant muzyczny do 2006 roku. tzw. , znajduje się w gestii kon- gnęła świetne rezultaty w Faraonie, Walko- Jeszcze sześć lat później opracowała mu- sultanta muzycznego” – dodaje. werze, Żywocie Mateusza, Jowicie, Chudym zycznie dokument Roberta Glińskiego o Ha- W karierze Anny Iżykowskiej-Mirono- i innych, a także w serialach Przygody pana sie – Ślady. Bez niej wiele filmów – od Perły wicz zdarzało się, że do filmu nie angażowa- Michała, Kapitan Sowa na tropie, Stawka w koronie po Austeria, Aktorów prowincjo- no kompozytora muzyki oryginalnej. Wtedy większa niż życie, Czterej pancerni i pies. nalnych po Ostatni dzwonek, Nocy i dni po sama tworzyła oprawę muzyczną z utworów W 1970 roku przeniosła się do własnej Księgę wielkich życzeń – straciłoby swój mu- już istniejących. montażowni w nowoczesnym Pałacu Dźwię- zyczny blask.

84 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP Miejsca: Europejska Miejsca: Europejska

Tuszyńska wychodziła w środku nocy, odprowadzana smutnymi spojrzeniami tych, którzy nie godzili się na to, co ze sobą robi. potrafili odróżnić wagę pustej balangi od cięż- kiej roboty. Można rzec: lokal ludzi świado- Menel siedzący pod Europejską rzucał do niej: „Do widzenia, do mych, dbających o swoje kariery. Literaci pili, jutra, Tereska”. Niestety, miał rację. pisali, wydawali, książka wychodziła drukiem, ktoś ją czytał albo nie. Koledzy wiedzieli, że wyszła, co było ważne. Filmowcy musieli panować nad planem, Marek Łuszczyna aktorami, byli odpowiedzialni za wielkie pie- niądze. Inny zawód. W Europejskiej wielu zna- CHŁOPCY nym ludziom filmu krajało się serce, bo na ich oczach więdła tam Teresa Tuszyńska, jedna OD WODY SODOWEJ z najpiękniejszych kobiet w polskim kinie prze- łomu lat 50. i 60. Sławę przyniosła jej rola w kultowym Do widzenia, do jutra… Janusza „Kuby” Morgensterna. Później wszystko ode- ilmoteka Narodowa F brał jej alkohol. Wychodziła z knajpy w nocy, ojtek Frykowski uczesał się z prze- nym Łodzi i Warszawy” – wspomina Ewa Mo- nym Łodzi i Warszawy nazywać „chłopcami od z rozmazanym makijażem, ledwo trzymając działkiem. Rano, mimo potężnego rele. – „Mój mąż, który uciekł od życia rodzin- wody sodowej”. Była to jednak opinia słuszna się na nogach. Menel siedzący pod Europejską kaca, wziął kąpiel i założył najlep- nego przez okno w ubikacji, nie był wyjątkiem. tylko w odniesieniu do Frykowskiego. Polań- rzucał do niej: „Do jutra, Teresa”. I niestety za- W Teresa Tuszyńska w Do widzenia, szy wizytowy garnitur. W Europejskiej (ka- Życie tej bohemy toczyło się w rytmie nie- skiego trochę krzywdziła, choć nic sobie z niej do jutra, reż. Janusz Morgenstern zwyczaj miał rację. ot. Jerzy Troszczyński/ wiarni na dole hotelu Europejskiego) na Kra- ustającej imprezy i tego rodzaju zachowania nie robił. „Bo miał zakodowane w DNA, wdru- F Wybitny pisarz Julian Stryjkowski nie wy- kowskim Przedmieściu był około południa. były traktowane jak dobry numer, wykręcony kowane w tyle głowy, że droga do sukcesu to żeby ten przyjechał i „coś zrobił”, bo barman nie interwencja w celu podtrzymania nieistnienia. trzymał kiedyś i zabiegł Tuszyńskiej drogę: „Ja Przy stoliku czekał już na niego ojciec – łódzki w stylu Marka Hłaski”. suma kilku składowych: talentu, benedyktyń- chce już podać Frykowskiemu alkoholu. Pewna znana aktorka starszego pokole- się nie zgadzam! Jestem w Partii i mogę zaka- fabrykant, człowiek bajecznie bogaty, który Na uciekającego od życia rodzinnego Fry- skiej pracy i dobrych relacji z ludźmi. Wojtek „Stawiał Romana w takich sytuacjach. nia, która zagrała m.in. wiele kostiumowych ról zać!”. Było to tuż przed definitywnym zerwa- przez ostatnie kilka lat finansował nieustają- kowskiego czekał już pod Europejską Polań- miał wdrukowane, żeby wypić pięćdziesiątkę A ten musiał go okłamywać, że jest na planie w ważnych, epickich produkcjach, wspomina: niem pisarza z PZPR w 1966 roku. Nie mógł cą balangę syna. Spotkanie w akcie desperacji ski, który jego żony serdecznie nie znosił, więc do drugiego śniadania w Europejskiej” – pisał albo ma ważne spotkanie i przeprasza, ale nie „To było szalone miejsce w latach 60. Reżyse- jednak zrobić nic. Mimo odwagi i błyskotliwo- zorganizowała Ewa Frykowska, dwudzie- doradził mu dyplomatyczne, ale rzeczowo roz- o nich Krzysztof Mętrak. Po latach słynny by- zainterweniuje w sprawie drinka” – wspomi- rzy, alkohol, zabawa. Ubierałam się szykownie, ści. W 1956 roku, podczas odwilży, Stryjkowski stotrzyletnia żona Wojtka, która sama opieko- wiązanie kłopotów rodzinnych: „Spotkaj się, walec Frykowski przyjechał do Los Angeles ro- nał w jednym z wywiadów Jerzy Kosiński, któ- ale nie byłam w gronie tamtych hien. Nato- usłyszał na jednym zebraniu w ZLP, że jest wała się ich trzyletnim synem, Bartkiem, co wysłuchaj, skacz przez okno. Wody z syfonu bić karierę pisarską, ale – jak to ujął Hłasko – ry utrzymywał kontakty z obydwoma przyja- miast milicja kilkakrotnie zwijała mnie pod za- „budowniczym na froncie literatury”. Zerwał kilka dni zastając męża śpiącego na wycieracz- pić nie musisz”. „Trafił do miejsca, gdzie jest więcej pisarzy niż ciółmi. Frykowski z wrodzonego egotyzmu nie rzutem uprawiania nierządu. Lądowałam na się i wykrzyczał do przewodniczącego Iwasz- ce. Mieli porozmawiać we troje. Było lato 1962 Od tamtego momentu Polańskiego i Fry- maszyn do pisania”. Tam, w jednej z kalifornij- pojmował do końca skali sukcesu Romka. 48 godzin w brudnej, obskurnej celi razem kiewicza: „Protestuję, to degradacja, do nie- roku. Roman Polański, przyjaciel Frykowskie- kowskiego zaczęto w środowisku artystycz- skich knajp, Wojtek zadzwonił do Romana, Niby wiedział o powodzeniu Matni, Wstrętu z połową warszawskich prostytutek. – „Ty to dawna byłem inżynierem dusz ludzkich”. No go, osiągnął właśnie wielką popularność dzię- i Dziecka Rosemary; widział przyjaciela na się przynajmniej z czystymi klientami zada- ale żadna z tych funkcji nie pomogłaby mu ki nakręconemu kilka miesięcy wcześniej No- okładkach „Vanity Fair” i innych czasopism, jesz” – mówiły kojarząc moją twarz z telewizji. w uratowaniu życia Teresie Tuszyńskiej, jednej żowi w wodzie i Wojtek lubił się ogrzewać ale nie przeszkadzało mu to w składaniu tego – „O higienę dbającymi” – wzdychały z zazdro- z najpiękniejszych kobiet powojennej Polski. w blasku tego sukcesu. Ogrzewanie to polega- rodzaju próśb. „Przyjedzie Polański i was ścią. ło, przede wszystkim, na uczestnictwie w nie- wyp…doli z pracy” – mówił do obsługi jednej Do Europejskiej wpadały również dziew- ustającej imprezie ze słynnym reżyserem. z dziesiątek jadłodajni w Los Angeles. czyny, które chciały zrobić karierę na skróty, Po dwudziestu minutach rozmowy wyda- przez stolik, przy którym zasiadali: Polański, je się, że Frykowski dojrzał do roli ojca albo Hieny łóżkowe z piekiełka Skolimowski, Piwowski i inni. Nazywano je przynajmniej zdaje sobie sprawę, co musi Kawiarnia Europejska dzieliła się na dwie sale: „hienami łóżkowymi”. Kiedy jakaś młoda ko- w swoim życiu zmienić: odstawić alkohol, to bankietową, elegancką, szykowną, przezna- bieta w dobrym, drogim ubraniu siedziała ra- na pewno (podczas obiadu pije wodę sodową czoną dla dewizowych gości, oraz „nocną”, na- zem ze słynnymi reżyserami, od kogoś z sali z syfonu), odciąć się od kumpli i skoncentro- zywaną przez bywalców „Piekiełkiem”. Po często padało pytanie: „Z kim masz ten swe- wać na życiu rodzinnym. Naturalnie. Oczywi- zmroku schodziło się schodami do podziemi terek?”. Pytały inne dziewczyny, z prostackiej ście. Tak. hotelu – w wytworny i nieco zakazany świat zawiści, ale i literaci, którzy wpadali do „knaj- ilmoteka Narodowa

Po godzinie bardzo wszystkich przepra- F nocnego życia. py filmowców” na kilka głębszych. Trudno po- / sza, wstaje od stolika i idzie do toalety. Po R Nie było to miejsce dla grzecznych dziew- wiedzieć, dlaczego utarło się na mieście, że

dwóch kwadransach jego nieobecności ojciec F KAD czynek. Knajpa była elegancka, droga i pełna Europejska to miejsce bardziej dla ludzi filmu i żona już rozumieją, co się stało. luksusowych prostytutek polujących na boga- niż literatury. tych klientów. Milicja robiła co kilka dni naloty, Polański wam pokaże zawijając wszystkie panie, które wydawały im Do jutra, Teresa Wojciech Frykowski na planie „W taki sposób zachowywała się większość Noża w wodzie, reż. Roman Polański się podejrzane. Oficjalnie w PRL prostytucja W Europejskiej talenty raczej więdły niż roz- ot. Andrzej Kostenko/S

ludzi związanych ze środowiskiem artystycz- F nie istniała. Typowa fikcja tamtych czasów – kwitały. Było to miejsce spotkań ludzi, którzy

86 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 87 PISF PISF

Z Nikołajem Nikitinem, dyrektorem i pomysłodawcą SOFA*, FILM JEST OKNEM rozmawia Kalina Cybulska NA ŚWIAT

aki był impuls do stworzenia programu SOFA? JO d prawie dwudziestu lat podróżuję po Europie Środkowo-Wschodniej oglądając filmy. Od ponad dekady pracuję jako delegat krajów tego regionu na Berlinale. Obecnie pra- cują tam wspaniali filmowcy, co zresztą tego- roczne Berlinale udowodniło dopuszczając do konkursu głównego aż pięć filmów wschod- Radosław Drabik, Dieter Kosslick, Rafał Dutkiewicz, Nikołaj Nikitin, Izabela Kiszka-Hoflik ot. Stowarzyszenie Nowe Horyzonty

nioeuropejskich. Trzy z nich zdobyły połowę F nagród festiwalu. Jednak w krajach tych brakuje filmowej infrastruktury, instytucji zaj- kilka lat mamy co roku przynajmniej dwa, trzy W jaki sposób można się dostać na kolejną nego uczestnika, który w jakiś sposób wyda mujących się promocją, edukacją, archiwizo- polskie filmy w programie – widać, że Polska edycję SOFA? im się bliski.

waniem materiałów czy wspieraniem fil- F bardzo rozwinęła swoje produkcyjne umiejęt- Jak to powiedział jakiś trener piłki nożnej: „Po IS mowców; regionalnych funduszy i stowarzy- P ności. Myślę, że energia płynąca z Wrocławia meczu jest przed meczem”, więc prowadzę już * Pierwsza edycja School of Film Agents (SOFA) – warszta- tów branży filmowej dla profesjonalistów z Europy Środko- szeń – czegoś, co nie jest czystą produkcją fil- będzie o wiele silniejsza niż ta z Niemiec, gdy- rozmowy z kandydatami na kolejną edycję. Ta- wej i Wschodniej, Niemiec, Azji Środkowej, krajów kaukaskich i Bałkanów – odbyła się w dniach 19-30 sierpnia we mową, ale zajmuje się wszystkim naokoło. Im Nikołaj aulina Bez/ by SOFA powstała tam. kimi, na których trafiam osobiście lub poprzez Nikitin wrocławskim Kinie Nowe Horyzonty. Szczegóły: www. ot. P

dalej jedziesz na wschód, tym wyraźniej to wi- F przedstawicieli środowiska. Ale oczywiście sofa2013.org dzisz. Kultura filmowa nie może się rozwijać Jakie były kryteria wyboru uczestników te- każdy może aplikować do programu wysyłając bez infrastruktury. widoczne. Nie ma instytucji skupiających fil- Od momentu kiedy powstało kino, jesteśmy gorocznej edycji? nam zgłoszenie wraz z opisem projektu (ini- Moim zdaniem Polska ma poważne i sta- mowców, zajmujących się debiutantami czy w stanie ten obraz odtworzyć. Każdy kraj po- Spotkałem się ze wszystkimi osobiście. To cjatywy, która jeszcze nie istnieje) i CV. Selek- bilne struktury filmowe. Mam na myśli nie tyl- przechowujących dane. Trzeba edukować winien się w ten sposób promować. było dla mnie ważne, bo chciałem sprawdzić, cję będziemy prowadzić przez długi czas – aż ko Polski Instytut Sztuki Filmowej, który ma i stwarzać taką siatkę ludzi, których nazywam czy będą w stanie sprostać mojej idei agenta do końca maja 2014 roku. zapewniony solidny budżet i transparentny agentami filmowymi, ponieważ oni mogą Czy od razu pomyślał pan o Polsce jako miej- filmowego. Chciałem mieć pewność, że ludzie system rozdzielania pieniędzy, ale również ustalić struktury filmowe w swoich krajach. scu odpowiednim dla tego projektu? ci będą na tyle energetyczni i zaprezentują Na czym będą polegały te dwa tygodnie szkoły filmowe (w Katowicach, Szkołę Wajdy) Początkowo chciałem go zrealizować w Niem- swój projekt w taki sposób, żebym uwierzył, warsztatów? i festiwale (T-Mobile Nowe Horyzonty, Kra- Dlaczego lokalna kultura filmowa jest we- czech, gdzie mieszkam. Okazało się jednak, że że go zrealizują. To było kluczowe – jeśli po- To będzie ciężki czas dla uczestników. Będą kowski Festiwal Filmowy, Gdynia – Festiwal dług pana taka ważna? Polacy są bardziej otwarci na takie inicjatywy. trafi przekonać mnie, to myślę, że po warsz- musieli rano wstawać i zaczynać od sesji Filmowy, Warszawski Festiwal Filmowy). Lenin powiedział, że film jest największym W Niemczech wielu ludzi nie rozumiało tego tatach wrócą do swoich krajów i będą w sta- jogi. Nad jednym projektem będzie czuwało Ale np. filmowcy z Węgier mają teraz bar- narzędziem propagandy. Tak jest do dzisiaj – projektu. Kiedy uświadomiłem sobie, że chyba nie przekonać również ministra kultury, bur- dwóch opiekunów – jeden od spraw finanso- dzo skomplikowaną sytuację, co ma przede kino to najbardziej potężny środek promocji nie dam rady zrealizować SOFA u siebie, spo- mistrza czy prezydenta miasta albo przedsta- wych, drugi merytorycznych. Na warsztaty wszystkim źródła polityczne. Z kolei w krajach kraju. Wszyscy lubimy chodzić na koncerty czy tkałem Izabelę Kiszkę-Hoflik z Polskiego In- wiciela instytucji, która potencjalnie mogłaby przyjedzie też dwóch specjalistów od pit- kaukaskich jest często tylko jedna instytucja do teatru, ale to Wajda, Polański czy Kieślow- stytutu Sztuki Filmowej, która od razu pod- ich wesprzeć. Chciałem się także upewnić, że chingu. Dziesięciu ekspertów – bardzo do- i jedna możliwość wsparcia filmu. I jeżeli z ja- ski byli artystami, którzy najbardziej promo- chwyciła ten pomysł. Polska, ten festiwal wszyscy mówią po angielsku, a także czy świadczonych w dziedzinie festiwali i fundu- kiegoś powodu nie dostajesz tam pieniędzy, wali Polskę w XX wieku. Film podróżuje, film [T-Mobile Nowe Horyzonty – przyp. red.] i to będą umieli pokierować grupą ludzi. Oczywi- szy filmowych – będzie prowadziło wykłady w ogóle nie możesz zrobić filmu. W niektórych jest oknem na świat. Jeżeli ktoś w Hollywood miasto [Wrocław – przyp. red.] są mi bardzo ście najważniejszy był sam projekt – musiał dla wszystkich uczestników, a następnie bę- krajach w ogóle nie istnieje promocja filmowa, ogląda polski film, to jest to najbardziej bez- bliskie. Patrząc z perspektywy Berlinale na to, być czymś unikatowym na skalę ich kraju. dzie zajmowało się projektem, któremu pa- przez co ich kinematografie są po prostu nie- pośrednia droga wykreowania obrazu Polski. co dzieje się z polskim kinem – przez ostatnie tronują. Będą mogli też wesprzeć projekt in-

88 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 89 Studio Munka Studio Munka

Jednym z wydarzeń towarzyszących festiwalowi „Młodzi i Film” w Do Konkursu Młodego Kina tegorocznego Gdynia – Koszalinie był wykład i warsztat Mary Kate O Flanagan, dotyczący KRÓLEWICZ Festiwal Filmowy zostało zakwalifikowanych aż dwanaście pracy nad scenariuszem filmu krótkometrażowego. OLCH filmów wyprodukowanych przez Studio Munka SFP.

Najnowszy pełnometrażowy Kalina Pietrucha projekt Studia Munka – Kró- STUDIO MUNKA MARY KATE O FLANAGAN lewicz Olch - będzie debiutem Kuby Czekaja, reżysera jednej z W GDYNI O SCENARIUSZACH najczęściej nagradzanych „trzy- dziestek” – Ciemnego pokoju nie trzeba się bać.

Mary Kate O Flanagan, która profesjo- rowej operze Król Edward. Wszystko przebiega structure lub the sequence approach) – meto- rólewicz Olch to kolejny po Murze Dariu- wa z nich są prezentowane premiero- Konkurs „Kurs za recenzje” za- nalnym doradztwem scenariuszowym zgodnie z planem aż do czasu rozpoczęcia dzie opracowanej przez Franka Daniela, profe- sza Glazera, pełnometrażowy projekt wo. kończony! zajmuje się od ponad dziesięciu lat, prób – kiedy Aaron ma zacząć śpiewać, w kuli- sora scenopisarstwa University of Southern przygotowywany w Studiu Munka. Zo- Pierwsza z premier to Gry w reży- P K D Laureaci – Emilia Sieczka, Bartosz Wró- do Koszalina przyjechała na specjalne zapro- sach pojawia się Adolf Hitler. Próby zostają California. Opiera się ona na konstrukcji scena- stał już dofinansowany z dwóch źródeł: PISF serii Macieja Marczewskiego oparte na opo- blewski i Jakub Burzyński – wezmą udział szenie Studia Munka SFP. Wygłosiła wykład przerwane, a gospodarze oskarżeni o antyse- riusza z krótkich sekwencji, z których każda – przyznał na jego realizację 2 mln złotych, wiadaniu Ireneusza Iredyńskiego „Winda”. Ca- w drugiej edycji Mistrzowskiego Kursu otwarty i przeprowadziła warsztat z zakresu mityzm. tak jak i cały scenariusz – ma swój początek, a Odra-Film 200 tys. złotych. łość historii rozgrywa się w windzie, w której Krytyki Filmowej. Kurs, przygotowany pracy nad scenariuszem filmu krótkiego. Inspiracją scenariusza Placu zabaw stały środek i zakończenie. W odniesieniu do scena- Film Kuby Czekaja to historia wybitnie dwójka ludzi została zatrzaśnięta. Para zaczy- i prowadzony przez Andrzeja Kołodyń- Warsztat obejmował cztery projekty Stu- się wydarzenia opisywane kilka lat temu przez riusza filmu krótkiego najważniejsze jest, żeby utalentowanego 13–letniego chłopca, który na grać w zaskakującą grę – wymyślają swoje skiego, odbywa się podczas 38. Gdynia - dia Munka: Circus Maximus Bartka Kulasa, Hi- media – tragiczne w skutkach wypadki spo- autor takiego tekstu odpowiedział sobie na rozpoczyna naukę fizyki na uniwersytecie. wspólne życie. Fikcyjna historia zaczyna jed- Festiwal Filmowy. tler w operze Michała Grzybowskiego, Plac za- wodowane zabawą w „leżącego policjanta”, kilka pytań. Po pierwsze: czyja to historia? To, Pracuje nad teorią światów równoległych, nak przeplatać się z prawdziwymi przeżycia- baw Kaliny Hlimi–Pawlukiewicz i Rafała Sam- polegającą na kładzeniu się na drodze szyb- kto jest głównym bohaterem filmu, musi być których łącznikiem – jak na początku sądzi mi. Niewinna zabawa przeistacza się w pełen borskiego oraz Północ, zaraz wracam Pawła kiego ruchu i jak najpóźniejszym wstaniu z as- jasne bez względu na to, czy mamy do czynie- – jest światło. Chłopiec ma niezwykły ekstremalnych emocji dramat. W rolach głów- ba Pączka, Jak głęboki jest ocean? Filipa Sy- Ferdka. Dwa pierwsze projekty zostały już faltu przed nadjeżdżającym samochodem. nia z bohaterem pojedynczym czy zbiorowym. umysł i pokaleczoną duszę, której nie jest nych: Julia Kijowska i Marcin Bosak. czyńskiego, Leszczu Aleksandry Terpińskiej, skierowane do produkcji w ramach „30 minut”, Surrealistyczna historia Północ, zaraz O czym marzy bohater? – drugie pytanie, któ- w stanie uleczyć matka autorytarnie kieru- Drugim filmem prezentowanym premie- Powrót Ewy Bukowskiej i Przedtem, potem dwa kolejne mają szanse na realizację. wracam rozpoczyna się, gdy ekspedient skle- re odnosi się do największego marzenia boha- jąca jego życiem. Pojawienie się po latach rowo w Gdyni jest „trzydziestka” Kacpra Li- Edyty Sewruk. Circus Maximus opowiada o losach upa- pu nocnego zawiesza tabliczkę „zaraz wra- tera. Po trzecie: musi być jasne, czego bohater nieobecności ojca ustanawia nowy porzą- sowskiego Ojcze, masz. Bohaterem filmu jest Do Konkursu Młodego Kina zakwalifikowa- dającego cyrku. Poznajemy losy cyrkowców, cam” i jedzie załatwić swoje sprawy rodzinne. chce. Chodzi tu o konkretny, osiągalny, okre- dek. Chłopiec przechodzi pod opiekę męż- Marcel, który choć zbliża się do czterdziestki, ło się w tym roku 40 tytułów. Nagrodą Główną a przede wszystkim historię nastoletniej Ma- Podczas warsztatów autorzy scenariuszy ślony w czasie cel. Do jego osiągnięcia bohater czyzny. Między trójką bohaterów tworzy się jeszcze się nie ustatkował. Jak swobodny elek- przyznawaną w Konkursie Młodego Kina jest rianny, podrzuconej tam jako dziecko. pracowali nad swoimi tekstami w zespole kre- potrzebuje planu, który widz musi poznać. I tu więź, ale ich wspólne szczęście nie trwa tron żyje od imprezy do imprezy, unikając zo- Nagroda im. Lucjana Bokińca. K . P. Hitler w operze to historia Izraelskiego atywnym pod przewodnictwem Mary Kate pojawia się czwarte pytanie: kiedy widz po- długo. Chłopiec rozwiązuje zagadkę przej- bowiązań i korzystając z uroków życia. Do śpiewaka operowego, Aarona, który przyjeż- O Flanagan zgodnie z jej podejściem, opartym znaje ten plan? Pytanie piąte brzmi: czego po- ścia między światami, wyrusza w podróż, chwili, kiedy niezobowiązująca przygoda, dża do Polski zagrać główną rolę w prapremie- na tzw. strukturze sekwencji (eight-sequence trzebuje bohater do osiągnięcia celu? Jakiej na szali kładzie swoje życie… w którą się wplątał, zmusza go do zajęcia się wiedzy bądź cechy, której brakowało mu na Autorem zdjęć do filmu będzie Adam Pa- dziesięcioletnim Józkiem… W roli głównej wy- ilm początku historii? Przedostatnie pytanie doty- lenta, który współpracował już z Czekajem stąpił Arkadiusz Jakubik. czy tego, czy bohater osiągnie swój cel i/lub przy jego „trzydziestce”. Z nowości w konkursie w Gdyni również – czy dostanie to, czego potrzebował? Odpo- Pod koniec lipca został zrealizowany zrealizowany wspólnie z Wajda Studio – wiedź na to pytanie związana jest oczywiście teaser filmu (dostępny na stronie Studia Psubrat Marii Zbąskiej, którego scenariusz z gatunkiem filmu i będzie się różniła w zależ- Munka), który miał swoją premierę pod- jest luźną adaptacją opowiadania Etgara Ke-

ot. Kuźnia Zdjęć/Młodzi i F ności od historii. Na koniec ważne pytanie, na czas pitchingu projektu na MFF T-Mobile reta „Dziewczyna Corbiego”, a także Dom na F które musi paść odpowiedź twierdząca: czy Nowe Horyzonty, podczas Polish Days, końcu drogi Wojciecha Kasperskiego z Mają w scenariuszu jest zawarty zwrot akcji? których gośćmi byli agenci sprzedaży, Ostaszewską i Robertem Gonerą w obsadzie. Poza ogromną wiedzą merytoryczną tym, co przedstawiciele telewizji i selekcjonerzy W Gdyni będzie można zobaczyć również zrobiło szczególne wrażenie na wszystkich festiwalowi. Zasady gry Wojciecha Jagiełły oraz siedem ty- uczestnikach warsztatu było pozytywne podej- Intensywne przygotowania do produkcji tułów prezentowanych już podczas tegorocz- ście Mary Kate O Flanagan do ich tekstów. Nie trwają; być może jeszcze w tym roku uda się nego festiwalu „Młodzi i Film” w Koszalinie: krytykuje ona historii, a skupia się na docenieniu zrealizować zdjęcia uciekające. K . P. Mazurek Julii Kolberger nagrodzony Jantarem Mary Kate O Flanagan podczas warsztatów w Koszalinie mocnych stron scenariusza i proponuje rozwiąza- 2013 za najlepszy krótkometrażowy film fabu- nia, które pomogą scenarzyście ulepszyć tekst. larny, Chłopcy Pawła Orwata, 128. szczur Jaku-

90 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 91 Recenzje: Książki

międzynarodowy festiwal animacji lalkowej i stop motion

Praca zbiorowa Pod redakcją Piotra Mareckiego, Pod redakcją Barbary Kurowskiej Holland. Przewodnik Anieli Pilarskiej i Kai Puto Andrzej Pągowski. Krytyki Politycznej Literatura i kino. Polska po 1989 roku Ilustrując filmy Wydawnictwo Krytyki Politycznej Korporacja Ha!art Muzeum Kinematografii Warszawa 2013 Kraków 2013 Łódź 2013

To raczej przewodnik po osobowości Agnieszki Hol- Kino polskie zawsze funkcjonowało w silnej i udanej Do tego plakatu warto było dorobić film – to chyba land, a nie tylko po jej twórczości. Autorów bardziej symbiozie z literaturą. Pisarze nie tylko dostarczali fil- najpiękniejsza recenzja, jaką może usłyszeć artysta niż czyste kino interesuje relacja człowieka, jego mowcom pierwowzorów do adaptacji, ale też chętnie plastyk. A jeśli jeszcze są to słowa Andrzeja Waj- doświadczeń i poglądów z jego sztuką. Zdaje się im angażowali się we współpracę na planie filmowym. dy… „Plakat to najkrótsza recenzja filmu.P owinien także przyświecać wspomniana w książce myśl - o Zasada kształtująca „przyliteracki” charakter kina w być przedłużeniem atmosfery filmu, powinien wyższości niejednoznaczności nad kreowaniem PRL-u załamała się wraz z przełomem 1989 roku. Jed- nieść podobne przesłanie, wydobywając elementy konkretnego znaczenia. Idąc tym tropem, autorzy nak szczęśliwie od kilku lat związek polskiego kina z li- najbardziej drażniące. Plakat może operować brzy- ŁÓDŹ nie szukają odpowiedzi i elegancko wypolerowa- teraturą nabiera coraz bardziej intrygującego kształtu, dotą lub pięknem, ale musi być zauważony. Plakat nych teorii na temat twórczości i osoby Holland. któremu postanowili przyjrzeć się młodzi filmoznaw- niezauważony ginie” – mówi Andrzej Pągowski. Podchodzą do nich jak do nieprzeniknionej tajem- cy i literaturoznawcy – studenci, doktoranci i absol- Słowa wybitnego plastyka, autora setek plakatów nicy. Można ją musnąć, usiłować przeniknąć, ale wenci Uniwersytetu Jagiellońskiego. Owocem ich ba- do polskich filmów, jednocześnie klasyka i nowato- zawsze efektem tego procesu będzie coś, co zosta- dań jest tom „Literatura i kino. Polska po 1989 roku”, li- ra, posłużył za motto albumu, który podsumowuje wi jeszcze przestrzeń dla wyobraźni czytelnika. czący dziewiętnaście esejów, których większość po- filmowy dorobek artysty. To publikacja na bardzo Formuła tej książki to bowiem raczej rzucanie my- wstało w ramach konwersatoriów z literatury współ- wysokim poziomie, co nie jest zaskoczeniem, zwa- śli, nad którymi czytelnik musi trochę popracować. czesnej, prowadzonych przez współredaktora książki żywszy, że wydawcą książki jest Muzeum Kinema- Szafowanie tezami czasami wybujałymi, czasami – Piotra Mareckiego. Młodzi autorzy z mniejszą lub tografii w Łodzi. Album powstał pod kuratelą dy- kontrowersyjnymi, czasami zupełnie nieoczywi- większą wnikliwością przyglądają się zarówno proce- rektora ośrodka Mieczysława Kuźmickiego, jego stymi. Nie każdej z nich da się jednoznacznie przy- som przenoszenia literatury na ekran, jak i innym for- redaktorem jest Barbara Kurowska. Wysoko cenię klasnąć, ale też niewiele z nich da się całkowicie, mom współpracy filmowców z pisarzami. Choć ich sobie wydawnictwa łódzkiego Muzeum, odbija się jednym prostym ruchem przekreślić. Mało który teksty odznaczają się dość nierównym poziomem (z w nich bowiem rzetelność i wielkie umiłowanie tekst można tu zignorować, bo każdy w jakiś spo- dogłębnymi i błyskotliwymi analizami sąsiadują te pracy archiwistycznej. Zespół przygotowujący pu- sób zajmuje stanowisko - zarówno wobec twórczo- bardziej powierzchowne), to widać, że wszystkim blikację wyciągnął chyba każdy plakat z dorobku ści Holland, jak i tekstów, jakimi reżyserkę dotąd przyświecała próba dokumentacji i stworzenia dia- mistrza, przejrzał wszystkie wywiady, od rozmowy opisywano. Oryginalność tej książki wywodzi się gnozy związków najnowszego polskiego kina z rodzi- z utalentowanym debiutantem-studentem po Dofinansowano ze środków poniekąd z pewnego braku pobożności autorów w mą literaturą. Większość artykułów ma charakter in- ostatnie wypowiedzi. Ciekawe, że w tych fragmen- Ministra Kultury i Dziedzictwa stosunku do artystki, o której piszą. Oni nie patrzą terpretacyjno-sprawozdawczy – autorzy na ogół opi- tach wycinków i rozmów odbija się cała historia Narodowego na Holland przez pryzmat kryteriów, którymi dotąd sują kontekst powstania utworów literackich, prezen- polskiego plakatu filmowego. Jeszcze w latach 80. ją odbierano. Ani przez pryzmat nagród i między- tują ich najbardziej rozpowszechnione interpretacje i Pągowski stwierdza, że w Polsce nie ma prawdzi- narodowego uznania czy z jednoznacznym podzi- wskazują rozmaite sposoby odczytania filmowych wego plakatu komercyjnego, następnie słusznie

wem. Ich podziw jest podziwem zakłopotanym – dzieł. Dzięki temu dostajemy do ręki coś w rodzaju przeczuwa, że artystyczną wizję filmu wyrażoną Wydarzenie współfinansowane przez Urząd Miasta Łodzi doceniającym indywidualność reżyserki i jej siłę, ale przewodnika nie tylko po adaptacjach, ale i recepcji za- grafiką czekają ciężkie chwile w młodym kapita- i Polski Instytut Sztuki Filmowej nieudającym, że te dwie rzeczy niwelują niedosko- równo samych utworów literackich, jak i ich przenie- lizmie, a potem już tylko obserwuje przemijanie za- nałość jej kina. Bo twórczość Holland, jak każda sienia w przestrzeń filmową. Choć to związek przypo- potrzebowania na ten rodzaj sztuki filmowej. Dziś właściwie twórczość, nie płynie jednostajnie, a minający trudną miłość, to jej plony są coraz bardziej prawdziwych plakatów już nie ma, obejrzeć je moż- miewa swoje wzloty i upadki. obiecujące. na głównie na portalu Gapla.pl.

Urszula Lipińska Magdalena Bartczak Anna Wróblewska Organizatorzy

Recenzje i omówienia na stronie: www.portalfilmowy.pl/ksiazki_i_film

92 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP Pożegnania Pożegnania

10 czerwca odszedł od nas Waldek Chołodowski (1943-2013).

Od nas to znaczy braci zajmującej się kulturą i troszczącej się 19 czerwca w Łodzi zmarł Tadeusz Majda (66 l.), o nią; kulturą, a w szczególności filmem, choć przecież nie tylko. malarz, grafik i scenograf, wieloletni wykładowca Zakładu Plastyki PWSFTviT w Łodzi. Ukończył studia na Wydziale GrafikiP aństwowej Wyższej Szko- ły Sztuk Plastycznych w Łodzi. W dorobku miał kil- kanaście wystaw indywidualnych. Jako scenograf Andrzej Werner i dekorator wnętrz współtworzył m.in. oprawę pla- SZCZERA ROZMOWA styczną filmów: Alabama, Inna wyspa i Lawina. * * * O KINIE: 2 lipca w Warszawie zmarł Marcin Mayzel (42 l.), kierownik produkcji oraz II reżyser. Był asystentem reżysera przy filmie Kordiana Piwowarskiego Ba- WALDEMAR CHOŁODOWSKI czyński. Ukończył Wyższe Studium Organizacji Pro- dukcji Filmowej i Telewizyjnej PWSFTviT w Łodzi. Był kierownikiem planu przy Inferno oraz Dlaczego nie!. Pracował jako II reżyser przy kilku serialach tele- ajbardziej od nas z tego samego poko- To pokolenie przychodziło do kina zanim i słuchaczy płci tej samej. Przez długi czas wy- wizyjnych (Na dobre i na złe, Prosto w serce, Para- doks) oraz przy filmie fabularnym W imieniu diabła lenia, bo był naszym kolegą, dzielił powstały, a później rozmnożyły się liczne uni- kładał także historię filmu w Państwowej Barbary Sass. z nami tę szczególną relację z przed- wersyteckie wydziały filmologiczne.P óźniejsi Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Rów- N Waldemar Chołodowski miotem czy to adoracji, czy to sporu, która dziś krytycy filmowi latali do kina oczywiście wcze- nież i krytyka filmowa, którą wówczas upra- (po lewej) * * * już należy raczej do przeszłości. Wszystko się śniej, ale studiowali w latach 60. na różnych wiał, była krytyką raczej mówioną niż syste- 3 lipca w Krakowie zmarł Krzysztof Nazar (64 l.), re- zmieniło – i sam film, i to czego odeń oczeku- wydziałach humanistycznych: najczęściej była matycznie pisaną w gazetach czy czasopi- i wiem z własnego doświadczenia, co wnosił tuacji, gdy powrót okazał się tyleż niemożli- żyser teatralny, telewizyjny i operowy. Był absolwen- je publiczność. Waldek od dłuższego już czasu to polonistyka, niekiedy łączona z innymi kie- smach. Był to zresztą czas, kiedy mówiona kry- do tych poważnych rozmów. wy, co bezpłodny, a jedynym atutem dla jak- tem Wydziału Reżyserii PWSFTviT w Łodzi (1976); nie uczestniczył w życiu filmowym i kultural- runkami, z filozofią, zwłaszcza przeżywającą tyka filmowa odgrywała bodaj czy nie ważniej- To, co było powiedziane zostawiło swój że niejasnej przyszłości zdawała się właśnie realizował filmy turystyczno-krajoznawcze. Pod ko- nym. Młode pokolenie krytyków i publiczno- wówczas swój rozkwit historią idei. Ich dojrza- szą rolę niż ta drukowana ze stemplem cenzo- ślad w świecie: formowało słuchaczy. Ślad po- ostra, czasem bezlitośnie krytyczna sa- niec lat 80. zajął się reżyserią teatralną. Pracował w Starym Teatrze w Krakowie, Teatrze Nowym Po-

ści, która żyje w niszach, pozostawionych łe spojrzenie na kino włączało niejako autora. Forum było olbrzymie: nie publiczność kul- ot. Archiwum rodzinne zostaje jednak nierozpoznawalny dla innych, moświadomość. To była prywatna, szczera F znaniu i w Operze Krakowskiej. W latach 1995-2000 przez pamięć i podejmowaną tu i ówdzie tra- matycznie pokrewne zainteresowania; film tury masowej, ale o czym właściwie ma z nią jedynie pamięć każdego słuchacza z osobna rozmowa z polskim kinem, pozbawiona fał- pełnił funkcję dyrektora artystycznego Teatru Wy- dycję, nie zdaje sobie sprawy, że i jemu za- był nie tylko cząstką swojej własnej historii, rozmawiać krytyk? Forum to stanowiły dysku- zachowuje jego przemijalny cień. szywych tonów, chęci zabłyśnięcia oryginal- brzeże w Gdańsku. Wyreżyserował kilka spektakli wdzięcza coś ważnego, co uratowało się być często bardzo swoistej, uwikłanej w różnorod- syjne kluby filmowe przeżywające właśnie Waldek pisał stosunkowo niewiele. Ale to, nością – ot choćby bezwzględnym krytycy- dla Teatru Telewizji, m.in. Sen srebrny Salomei, może w bąbelkach powietrza między poślad- ne wzory kultury masowej, ale po prostu spoj- wtedy czas wielkiej chwały. W codziennej (czy co pozostawił, do dzisiejszego dnia, a może zmem wobec uznanych mistrzów. Owszem, Ksiądz Marek oraz Makbet. Wydał tom prozy „Laska kami tonącego nosorożca – jak z realnym rzeniem na świat, równoważnym literaturze, raczej cotygodniowej) działalności i na specjal- właśnie zwłaszcza dzisiaj, w czasach mimo zmieniał akcenty – co ogólnie chwalone, pana Oramusa”. optymizmem opisywał dziejową katastrofę starszym i doświadczonym muzom. Bardziej nych seminariach, jak fantastyczne seminaria wolności słowa o wiele bardziej nieprzychyl- uznawał niekiedy za drugorzędne, na plan * * * ot. Archiwum rodzinne

F Tadeusz Konwicki. zespolonym z ideami naszej zbiorowości warszawskiego „Kwantu”, choćby o twórczości nych dla ambitnej myślowo krytyki, stanowi pierwszy wynosząc cechy mniej widoczne, 27 lipca w Brwinowie zmarł Henryk Baranowski (70 l.), i tym, co się z nimi dzieje w dniu dzisiejszym Antonioniego, Jancso, kina i literatury ibero- dobitny przykład czegoś innego i czegoś wię- pomijane w publicznej dyskusji. Charaktery- reżyser teatralny i aktor, absolwent Wydziału Reżyserii niż z przemianami gatunków i form na rynku amerykańskiej z udziałem najświetniejszych cej niż doradzanie, na co warto iść do kina, a na styczne są pod tym względem obszerne Teatralnej warszawskiej PWST. W 1993 r. był dyrekto- globalnym. Jeśli taki wówczas istniał, utożsa- autorów, seminaria „Zygzakiem”, klubów kra- co nie należy. fragmenty poświęcone twórczości Andrzeja rem Teatru Współczesnego w Warszawie, w latach miany bywał raczej ze starym, silnie podważo- kowskich, bydgoskich, lubelskich, białostoc- Najważniejsza jest oczywiście jego Wajdy: mistrza – znamiona mistrzostwa 2003-2007 kierował katowickim Teatrem Śląskim im. nym również i w Stanach, hollywoodzkim ryn- kich (spotkania filmowe w Augustowie, na książka o polskim kinie – „Kraina niedojrza- Chołodowski podkreśla nawet przy filmach, Stanisława Wyspiańskiego. Reżyserował spektakle Te- kiem filmowym. których Waldek rokrocznie bywał): w każdym łości” z 1983 roku, a więc pisana w stanie które uznaje za mniej udane, zawsze zacho- atru Telewizji oraz słuchowiska Teatru Polskiego Radia. Wspominam o tym, bo taka była też droga niemal cokolwiek większym mieście były takie wojennym. Obejmuje ona całość polskiej ki- wując własne kryteria – ale mistrza, którego Zagrał pamiętną rolę ojca w pierwszej części Dekalogu do kina Waldka Chołodowskiego. Owocowała, ambitnie działające i zrzeszające setki widzów nematografii: od polskiej szkoły filmowej do nowe kino musi przeskoczyć, bo to przecież i Napoleona w Panu Tadeuszu; wystąpił także w Róży Luxemburg Margarethe von Trotty. jak się okazało, szeroką i niezmiernie ciekawą enklawy. A także na cokolwiek wakacyjnych fe- kina moralnego niepokoju. Właśnie całość, prawo i obowiązek nowej formacji, nowej hi- perspektywą spojrzenia na kino, zwłaszcza na stiwalach, takich jak na przykład Łagów czy Iń- a nie poszczególne nurty; krytyka nie bez ra- storii, która nie przestaje się zapisywać. Czy * * * kino polskie. Pracował w latach 70. w Telewizji sko. Wakacyjnych, bo były piękne jeziora, by- cji zwykle dzieli, wyznacza obszary koniunk- to oznacza według Chołodowskiego postęp? 20 sierpnia br. zmarła Ewa Petelska (92 l.), reżyserka pod nieciekawym skądinąd kierownictwem wała i piękna pogoda, ale rozmawiało się bar- tury oraz rzeczywistej potrzeby społecznej Czy tylko obowiązek, żeby siebie samego za- filmów fabularnych i spektakli telewizyjnych, scena- ówczesnych zarządców, ale zapewne przez ich dzo serio. Dyskutowało się o wszystkim, film i artystycznej w zależności od zmieniającej pisać w nowej konstelacji? Raczej chyba to rzystka. Ukończyła wydział reżyserii PWSF w Łodzi; niedopatrzenie właśnie wtedy kino telewizyjne był oknem na świat i miejsce w nim sztuki; czy się ciągle sytuacji, przede wszystkim poli- drugie. przez wiele lat była związana z Przedsiębiorstwem było jakże pożytecznym poligonem dla wielu film polski był także oknem na to, co działo się tycznej. Autor „Krainy niedojrzałości” przed- Kraina niedojrzałości. Czy to polskie kino, Realizacji Filmów „Zespoły Filmowe” w Warszawie. młodych twórców z pokolenia „moralnego nie- wokół nas, pozostawało raczej męczącym py- stawił polską kinematografię w jej dojrza- czy kino w ogóle? Raczej, sądząc zresztą W jej bogatym dorobku są głośne, nagradzane w Pol- sce i na świecie, filmy takie jak:Bilet powrotny, Koper- pokoju”. Później długoletnią przystanią była taniem. Owszem, niekiedy bywał, ale dyskuto- łym kształcie, zapoczątkowanym filmami z przytaczanych kontekstów naszej literatury, nik, Jarzębina czerwona, Ogniomistrz Kaleń, Naga- dlań radiowa „Dwójka”, do czego predestyno- wano także o tym, czego w kinie nie było albo Munka, Wajdy, Kawalerowicza, Hasa, Kutza, chodzi o naszą rodzimą domenę. Pozostaje niacz, Wraki, Kamienne tablice. Odznaczona Złotym wały go nie tylko zainteresowania i przewagi było za mało, a co znaliśmy dotkliwie z wła- Różewicza, jako paralelny do literatury obraz jednak pytanie, może jeszcze bardziej intere- Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim Orderu Odro- Waldemar Chołodowski filmowe, literackie i teatralne, ale też i wspa- snego doświadczenia. Spotykaliśmy się zbiorowej tożsamości Polaków i zarazem ich sujące z naszego dzisiejszego punktu widze- dzenia Polski, Brązowym Medalem za Zasługi dla niały bas baryton, którym czarował nawet z Waldkiem podczas tych podróży po Polsce samoświadomości w niełatwej przecież sy- nia: a czym jest właściwie dojrzałość? Obronności Kraju.

94 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 95 Pożegnania

Poznaliśmy się siedem czy osiem lat temu. Gosia Kuzdra zaprosiła mnie, bym opowiedział o twórczości Antonisza w prowadzonym przez nią kinie Muza.

Jerzy Armata MARZENIA SĄ PO TO, BY JE SPEŁNIAĆ: WOJTEK JUSZCZAK

ormalności miałem załatwić po poka- cago, próbowałem rewanżować się jazzowymi macji, ale również i rasowego melomana – pa- zie z Tobą, wszak byłeś dyrektorem ar- cracovianami. Słucham właśnie Dee Alexan- sji. Stworzyliście idealny tandem twórczy. Ftystycznym Estrady Poznańskiej, któ- der, którą szczególnie ceniłeś. Pamiętam, jak Dzięki Wam także mogłem w Poznaniu reali- rej podlegało kino. Spotkaliśmy się na pięć podczas koncertu w Auli Novej zadedykowała zować swoje filmowe marzenia: retrospekty- minut w kawiarni Hotelu Rzymskiego, by Ci „Feeling Good”, jeden z najlepszych kawał- wy braci Antoniszczaków, Ryszarda Czekały, podpisać umowę, i zagadaliśmy się na kilka ków ze swej najnowszej płyty „Wild Is the muzyki filmowej Zygmunta Koniecznego. Te- godzin, zapominając uzupełnić niezbędne Wind”. Kochałeś muzyków, zauważyłem, że gorocznego „Seksu w PRL” już nie zobaczyłeś, dokumenty. Gadaliśmy o kinie, sztuce, lite- z wzajemnością. Zresztą, nie tylko muzyków… wyczerpany ciężką chorobą, choć właściwie Ty raturze, muzyce – o Antoniszu i braciach Rzadko widzi się tak zadowolonego ze swych byłeś inspiratorem tego przeglądu. Spotkali- Quay, o Dalim i Dwurniku, o Cortazarze i Pil- pracowników szefa i tak wpatrzonych w swe- śmy się podczas Animatora na kilka chwil, chu, o Pendereckim i Seifercie; ja monologo- go szefa pracowników. Ania, Gosia, Joasia, Ola, umawialiśmy się na kolejną edycję Made in wałem o bluesowej klasyce z Delty, Ty o chi- Filip, Eryk, Bartek… – wychowałeś wspania- Chicago. Wiele razy mnie zapraszałeś, nigdy cagowskim jazzie. Po tej rozmowie wydawa- łych kontynuatorów swoich pasji. nie dotarłem. Obiecałem, że teraz na pewno ło mi się, że znamy się co najmniej ze dwa- Zorganizowałeś Animatora, fantastyczny przyjadę… dzieścia, trzydzieści lat. festiwal łączący obraz i dźwięk – kino i muzy- Nie myślałem, że stanie się to tak szybko, Często obdarowywałeś mnie płytami, kę. Ta impreza wyniknęła z Twoich – i Marcina wszak do inauguracji festiwalu pozostało ot. Animator

F oczywiście głównie z jazzowymi tuzami z Chi- Giżyckiego, nie tylko świetnego znawcy ani- jeszcze wiele czasu… Jeden z najpiękniejszych wierszy Wystana Hugh Audena, o którym – nomen omen – kie- dyś także gadaliśmy, nosi tytuł „Funeral Blu- es” („Pogrzebowy blues”):

Zatrzymajcie zegary, wyłączcie telefony, Rzućcie psu kość smakowitą, niech śpi najedzony. Zdejmijcie palce z klawiszy, niech przy werblu cichym Złożą trumnę na marach i wejdą żałobnicy. Niech samoloty krążą, zawodząc nad głowami, I piszą na niebie skargę, nie ma Go już między nami. Załóżcie wstęgi z krepy na śnieżnych gołębic szyje, Niech w czarnych rękawiczkach policjant ruchem kieruje. (w przekładzie Stanisława Barańczaka)

Wojtek Juszczak zmarł 31 lipca w Pozna- niu, w wieku 48 lat. Przegrał kilkumiesięczną wojtek juszczak walkę ze śmiertelną chorobą. Żegnaj, Wojtek, takich ludzi jak Ty spotkałem zaledwie kilku…

96 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP WWW.TELEPRO.COM.PL Varia Varia

Monument Pamięci Dolnośląski Konkurs Filmowy Ruszyły Trzy Korony Od negatywu do kopii Aleja Gwiazd wszystkim aktywność działającej w ramach Filmowców Rozstrzygnięto siódmą edycję Dolnośląskie- Rozpoczęła się szósta edycja konkursu Trzy W Muzeum Kinematografii w Łodzi otwarto 5 lipca w Alei Gwiazd w Międzyzdrojach odciski Fundacji Agencji Promocji Filmów, która repre- 6 sierpnia br. w Parku Wolności Muzeum Powsta- go Konkursu Filmowego. Wkłady koproduk- Korony – Małopolska Nagroda Filmowa. O na- ponownie, po gruntownej przebudowie, eks- swoich dłoni odsłonili: Janusz Zaorski, Jerzy zentuje na światowym rynku 385 dokumentów, nia Warszawskiego uroczyście odsłonięto Monu- cyjne przyznano kilkunastu filmom. grody w dwóch kategoriach: filmu fabularne- pozycję stałą „Od negatywu do kopii”. Mimo Satanowski, Hanna Banaszak, Marta Lipińska, animacji i krótkich metraży. Flagowymi projek- ment Pamięci Filmowców, poświęcony autorom Filmy fabularne: Ptaki śpiewają w Kigali, go i dokumentalnego, mogą się ubiegać twór- że wiele eksponatów było już wcześniej pre- Emilian Kamiński, Edward Linde-Lubaszenko, tami Krakowskiej Fundacji Filmowej w zakresie kroniki filmowej „Warszawa walczy”, którzy do- reż. Joanna Kos-Krauze Krzysztof Krauze; cy najlepszych scenariuszy związanych z Ma- zentowanych, zasięg i rozmiar przeprowadzo- Ewa Kasprzyk, Joanna Kurowska, Jan Wołek, promocji zagranicznej polskich filmów są trzy kumentowali 63 dni powstania. Inicjatorem bu- Letnie przesilenie, reż. Michał Rogalski; łopolską tematyką bądź miejscem akcji. Orga- nej modernizacji pozwala mówić o stworzeniu Jan Wieczorkowski, Maciej Zakościelny i Anto- marki: Polish Docs, Polish Shorts i Polish Anima- dowy pomnika był operator, członek Stowarzy- Królewicz Olch, reż. Jakub Czekaj; Jak cał- nizatorzy czekają do 30 września na zgłosze- zupełnie nowej wystawy. Zwiedzający będą ni Pawlicki. Tablicą pamiątkową upamiętniony tions, czyli portale internetowe i cykliczne wy- szenia Filmowców Polskich, Andrzej Żydaczew- kowicie zniknąć, reż. Przemysław Wojcie- nia w kategorii „scenariusz filmu fabularnego”. mogli zapoznać się z historią montażu filmo- został także nieżyjący reżyser i producent fil- dawnictwa DVD oraz organizacja stoisk na naj- ski. Jego pomysł wsparli: Krzysztof Wierzbiański i szek. Scenariusze filmów dokumentalnych można wego i obejrzeć rewolucyjne w tej dziedzinie mowy Janusz Morgenstern. większych światowych targach filmowych Tadeusz Roman z Koła Seniora SFP, Jacek Brom- Filmy dokumentalne: Skrzyżowanie, reż. Bar- było nadsyłać do końca sierpnia. wynalazki. Kuratorami wystawy są Piotr Kule- www.festiwalgwiazd.com w Annecy, Clermont-Ferrand oraz La Rochelle. ski – prezes SFP oraz Jan Ołdakowski – dyrektor tłomiej Bartos; Jak tego nie nagracie będziecie www.malopolskie.pl/trzykorony sza i Marcin Jaroszewicz. www.kff.com.pl/fundacja/pl MPW. Na obelisku wyryto nazwiska twórców kro- mieli grzech, reż. Jolanta Krysowata, Krzysztof www.kinomuzeum.pl niki „Warszawa walczy”: Antoniego Bohdziewi- Kunert; Wielka ucieczka, reż. Ksawery Szcze- cza „Wiktora”, Jerzego Zarzyckiego „Pika”, An- panik; Król Pik, reż. Agnieszka Zwiefka; Moje TVP ABC i TV Trwam pojednanie (Różewicz a Niemcy), reż. Piotr Animacje na Iplex.pl Na posiedzeniu 5 lipca br. Krajowa Rada Ra- Konkurs na film Monument Pamięci Filmowców Lachmann; Spotkania ossolińskie, reż. Jan Na bezpłatnej platformie Iplex.pl działa pierw- Krystyna Zachwatowicz-Waj- diofonii i Telewizji podjęła uchwały o przyzna- Szkoła Wajdy i Naczelna Rada Adwokacka ogła- Strękowski; Fotograf, reż. Jolanta Krysowata, szy w Polsce kanał z animacją – Se-ma-for Fe- da z orderem niu dwóch koncesji na rozpowszechnianie pro- szają konkurs na pomysł na film o tematyce są- Mariusz Marks. stival, na którym pojawiają się zarówno ani- Aktorka i scenograf, prof. Krystyna Zachwato- gramu telewizyjnego w sposób cyfrowy w sy- downiczej. Celem konkursu jest doprowadzenie www.odra-film.wroc.pl macje dla dzieci, jak i dorosłych. W większości wicz-Wajda, otrzymała Order Wschodzącego gnale multipleksu pierwszego (MUX-1). do realizacji pełnometrażowego, telewizyjnego są to filmy, które były prezentowane podczas Słońca, Złote Promienie z Rozetą za promo- Telewizja Polska otrzymała koncesję na lub dokumentalnego filmu. Konkurs adresowa- dotychczasowych trzech edycji łódzkiego fe- wanie kultury i sztuki japońskiej w Polsce. Wy- nadawanie programu TVP ABC o charakterze ny jest tylko do adwokatów i aplikantów adwo- stiwalu. Premiery – niemal wyłącznie w tech- różnienie przyznawane przez rząd Japonii lau- wyspecjalizowanym dla dzieci w wieku 4-12 lat kackich. Pomysł na scenariusz nie powinien Konkurs RFF w Krakowie nice stop motion, która jest głównym obsza- reatka odebrała z rąk ambasadora Japonii i ich rodziców. przekraczać pięciu stron A4. Termin nadsyłania Znamy już wyniki piątego Konkursu Regio- rem zainteresowania festiwalu – pojawiają się w Polsce Makoto Yamanaka w Muzeum Sztu- W ramach postępowania dotyczącego zgłoszeń upływa 15 września. nalnego Funduszu Filmowego w Krakowie. dwa razy w miesiącu. ki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie. programu o charakterze wyspecjalizowanym www.wajdaschool.pl drzeja Ancuty „Kiera”, Stefana Bagińskiego „Ste- Dofinansowanie przyznano ośmiu projek- www.iplex.pl/kolekcje/se-ma-for-festival,128 www.pisf.pl społeczno-religijnym Rada przyznała prawo fana”, Ryszarda Szope, Romana Banacha „Świer- tom. do rozszerzenia koncesji dla Fundacji Lux Veri- ka”, Jerzego Gabryelskiego „Orskiego”, Seweryna Filmy fabularne: Genialny Polak, reż. Kordian tatis na nadawanie programu pod nazwą TV Kruszyńskiego, Henryka Vlassaka „Wani”, Anto- Piwowarski; Demon, reż. Marcin Wrona; Pani z Trwam.

adio Test o polskim filmie niego Wawrzyniaka „Antonio”, Wacława Feliksa przedszkola, reż. Marcin Krzyształowicz. Wytwórnia Scenariuszy Zariczny z Talentem Trójki Rozpoczęcie rozpowszechniania progra- 23 września br. o 20.10 na antenie TVP1 odbę- FP rzegorz O such/S olskie R olskie

Kaźmierczaka „Wacka”, Stanisława Bali „Gizy” i Filmy dokumentalne: Penderecki. Droga w WFDiF P Grzegorz Zariczny został tegorocznym zwy- mów nastąpi po uzyskaniu przez przyszłych dzie się, organizowany przez Polski Instytut ot. G ot. F Kazimierza Pyszkowskiego. Monument Pamięci przez labirynt, reż. Anna Schmidt; Kaja Dan- W październiku br. przy ul. Chełmskiej 21 ruszy cięzcą konkursu „Talenty Trójki” w kategorii nadawców rezerwacji częstotliwości wydanej Sztuki Filmowej i TVP SA, „Wielki test o pol- Filmowców został w pełni sfinansowany przez czowska, reż. Christine Jezior; Świetlica, reż. dwuletnie studium scenariopisarskie – Wy- „film”. Nagrodę specjalną – Diament Trójki – przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektro- skim filmie”. Na testowe pytania odpowiadać Stowarzyszenie Filmowców Polskich. Jego auto- Dariusz Kowalski twórnia Scenariuszy. Projekt jest realizowany otrzymał Janusz Głowacki. nicznej. Rezerwacja częstotliwości zacznie będą goście w warszawskim studiu telewizyj- ot. Jacek Konecki/ Jacek ot.

rem jest Marek Paweł Moderau. Filmy animowane: Pocałunki i uściski, reż. w ramach funkcji edukacyjnej Wytwórni Fil- F www.polskieradio.pl obowiązywać nie później niż 28 kwietnia 2014 nym, internauci z całej Polski oraz uczestnicy www.sfp.org.pl Wiola Sowa; Cargo, reż. Sławomir Mateja, To- mów Dokumentalnych i Fabularnych. Będzie roku. programów edukacji filmowej zgromadzeni masz Bochniak. to kurs warsztatowy mający na celu rozwinię- w Kinie Nowe Horyzonty we Wrocławiu. Grzegorz Zariczny www.film-commission.pl cie predyspozycji słuchaczy, nauki posługiwa- z Talentem Trójki www.pisf.pl nia się narzędziami pisarskimi, doskonalenie Dorociński i Kobuszewski własnych projektów oraz zapoznanie z prak- Krakowska Fundacja Filmowa nagrodzeni tycznym związkiem scenariusza z produkcją ma 10 lat! Marcin Dorociński został laureatem Dorocznej Rekrutacja do „Szkoły Kina” filmową. Wśród wykładowców – znani reżyse- W lipcu minęło 10 lat od powołana – z inicjatywy Nagrody im. Krzysztofa Nagrody Ministra Kultury za rok 2013 w kate- Do 15 września trwa nabór na roczne stu- rzy, scenarzyści i filmoznawcy, m.in.: Feliks Krzysztofa Gierata – Krakowskiej Fundacji Fil- Mętraka gorii „film”. Nagrodę za całokształt twórczości dia podyplomowe „Szkoła Kina”, które Falk, Jerzy Domaradzki, Sławomir Fabicki, Ja- mowej. Głównym zadaniem Fundacji jest orga- Podczas festiwalu T-Mobile Nowe Horyzonty otrzymał Jan Kobuszewski. Laureaci odebrali rozpoczną się 5 października w Collegium cek Kondracki, Andrzej Ochalski, Marek Hen- nizacja Krakowskiego Festiwalu Filmowego we Wrocławiu wręczono Nagrody im. Krzysz- dyplomy i statuetki z rąk ministra kultury Bog- Civitas. Adresatami kursu są młodzi kry- drykowski i Maciej Karpiński. Ostateczny ter- oraz promocja polskich filmów dokumentalnych tofa Mętraka. Grand Prix tegorocznej, 17. edycji, dana Zdrojewskiego 25 czerwca w czasie gali tycy i recenzenci filmowi oraz miłośnicy min przyjmowania zgłoszeń kandydatów mija i krótkometrażowych w kraju i za granicą. Po- zdobył Radosław Osiński. Nagrody otrzymali w Arkadach Kubickiego. filmu. 20 września br. nadto instytucja zajmuje się dystrybucją fil- także: Ludwika Mastalerz i Błażej Hrapkowicz. www.mkidn.gov.pl www.civitas.edu.pl/szkola_kina www.wfdif.com.pl mów, organizacją wydarzeń filmowych oraz www.nh.pl krzewieniem edukacji i kultury filmowej. 10 lat Krakowskiej Fundacji Filmowej to przede

98 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 99 Varia

Nabór do Wrocławskiej Kino: Kino Rialto w Poznaniu, Centrum Kultu- Dyskusyjny klub filmowy: DKF „Gag” w Bia- Szkoły Filmowej ry Filmowej „Stylowy” w Zamościu, Kino stu- łymstoku, DKF „Zwierzyńczyk” w Zwierzyńcu, Do 30 września br. Wrocławska Szkoła Filmo- dyjne Amok w Gliwicach. DKF „Olbrzym” w Tarnowskich Górach. wa Mastershot czeka na aplikacje studentów Międzynarodowe wydarzenie filmowe: 19. Rekonstrukcja cyfrowa dzieł polskiej kine- na rok 2013/14. Zgłoszenia przyjmowane są Międzynarodowy Festiwal Filmowy Etiu- matografii: Studio Produkcyjne Orka, Fixa- na następujące kierunki: reżyseria filmowa, da&Anima w Krakowie, 14. Przegląd Filmowy Film, TPS Film Studio. operatorstwo filmowe, montaż filmowy i ani- Kino na Granicy w Cieszynie, 9. Planete+ Doc Plakat Filmowy: Trzy siostry T, Natalia Wilko- macja. Na pierwszy rok zostanie przyjętych 20 Film Festival w Warszawie i we Wrocławiu, szewska, Z daleka widok jest piękny, Wilhelm osób. Obwiązuje kolejność zgłoszeń. Udział Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego Sasnal, Argentyńska lekcja, Jerzy Czerniawski. w zajęciach jest odpłatny. OffP lus Camera 2012 w Krakowie. Kapituła nie przyznała nominacji w kate- www.mastershot.com.pl Krajowe wydarzenie filmowe: 39. Ińskie Lato gorii: dystrybucja polskiego filmu. Filmowe w Ińsku, 19. Ogólnopolski Festiwal www.pisf.pl Sztuki Filmowej Prowincjonalia we Wrześni, 37. Gdynia Film Festival. Festiwal Polskich Fil- Nowe filmoznawstwo mów Fabularnych w Gdyni. w SWPS Promocja za granicą: 19. Międzynarodowy Naukowa Biblioteka Trwa nabór na nowy kierunek studiów pody- Przegląd Filmu, Telewizji i Wideo Febiofest Audiowizualna plomowych w Szkole Wyższej Psychologii w Bratysławie, 10. Festiwal Filmów Polskich W serwisie Audiowizualni.pl znajduje się bi- Społecznej w Warszawie. Adresatami Nowe- Kinoteka w Wielkiej Brytanii, 7. Festiwal Filmu blioteka cyfrowych prac naukowych nt. filmu go Filmoznawstwa są kinomani, którzy chcie- Polskiego Kinopolis w Dublinie, 10. Festiwal i produkcji audiowizualnej. Program powstał liby rozwijać swoją filmową pasję i zdobyć Nowego Filmu Polskiego Filmland Polen z inicjatywy Fundacji Polskie Centrum Audio- umiejętności praktyczne z nią związane. Ofer- w Niemczech. wizualne, a jego partnerem jest Krajowa Izba ta jest skierowana także do osób, które chcia- Dystrybucja filmu zagranicznego w Polsce: Producentów Audiowizualnych. Obecnie łyby wykorzystywać film w swojej codziennej Gutek Film – dystrybucja filmów: Nietykalni, w serwisie dostępnych jest 10 prac, które moż- pracy. Oprócz przedmiotów teoretycznych i hi- reż. Olivier Nakache, Eric Toledanko oraz Mi- na czytać bezpośrednio w przeglądarce inter- storycznych prowadzonych przez specjalistów łość, reż. Michael Haneke, Against Gravity – netowej na urządzeniu stacjonarnym lub mo- w tej dziedzinie, w programie znajduje się wie- dystrybucja Raj: Miłość, reż. Ulrich Seidl, Fo- bilnym. Teksty udostępniane są dzięki licen- le kursów o charakterze warsztatowym, pro- rum Film – kampania promocyjna filmu Sky- cjom podpisanym z autorami przez Fundację wadzonych przez praktyków (twórców, kryty- fall, reż. Sam Mendes. Polskie Centrum Audiowizualne. Obejmują te- ków, pracowników organizacji i instytucji zwią- Krytyka filmowa: Jerzy Armata, Tadeusz So- matykę od polityki audiowizualnej, przez dzia- zanych z działalnością kinową). bolewski, Paweł T. Felis, Barbara Hollender. łalność PISF, po analizy twórczości polskich www.swps.pl Audycja radiowa lub program telewizyjny: i zagranicznych artystów czy wybranych nur- „Aktualności filmowe” w Canal+ – Agnieszka tów. Ich autorami są: Karol Jakubowicz, Marcin Egeman, Kuba Mikurda, „Rozmowy o kinie Bortkiewicz, Anna Romanowska, Jakub Maiń- i nie tylko” w TVP Kultura – Katarzyna Janow- ski, Julia Michałowska, Małgorzata Fiejdasz, Nominacje do Nagród PISF ska, Max Cegielski, „Jedna scena” w TVP 1 – Aleksandra Engler, Małgorzata Imielska, Joan- 10 września, podczas 38. Gdynia – Festiwal Fil- Michał Chaciński, Michał Bielawski, Łukasz na Pawłowska i Dominika Robak. Wciąż moż- mowy, poznamy laureatów 6. edycji Nagród Borzęcki. PISF – laurów za znaczące osiągnięcia w upo- Portal internetowy: Portalfilmowy.pl, Gapla. Sprostowanie wszechnianiu i promocji polskiego kina. fn.org.pl Galeria Plakatu Filmowego, Dwuty- W tym roku nominacje otrzymali: godnik.com. Książka o tematyce filmowej: „Historia nie- W „Magazynie Filmowym SFP” nr 26 była kina PRL”, Tadeusz Lubelski, Album „65 błędnie podaliśmy informację, że Agniesz- ka Holland została wyróżniona Nagrodą lat polskiej animacji dla dzieci”, Jerzy Armata, Orła Karskiego. Agnieszka Holland otrzy- Natalia Chojna, „Dzieci XX Zjazdu”, Joanna mała Nagrodę Wolności im. Jana Karskie-

F Wojnicka. go, przyznawaną przez ambasadę USA. IS P Edukacja młodego widza: Działania eduka- Nagrodę Orła Jana Karskiego otrzymał – cyjne Centrum Spotkań Europejskich „Świa- jako pierwszy w historii nagrody – film towid” w Elblągu, Projekt „Między nami auto- Pokłosie w reżyserii Władysława Pasikow- rami – www.edukacjafilmowa.pl, Interdyscy- skiego. plinarny program edukacji medialnej „KinoSz- Przepraszamy! ot. Marcin Kułakowski/ F koła”.

100 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 101 Varia Box Office

ączna frekwencja w pierwszym półroczu Jak wspominaliśmy w poprzednich numerach „Magazynu 2013 roku wyniosła 17,627 mln widzów. Filmowego SFP”, pierwszy kwartał br. pod względem frekwencji ŁTo o 245 tys. więcej niż w rok temu. Drugi na zgłaszać swoje prace magisterskie, licen- Wschodnią. Działania w ramach CEEFPP od- KALENDARZ IMPREZ: kwartał przyniósł kilka dużych premier, które okazał się jednym z najsłabszych w ostatnich latach. W drugim cjackie, doktorskie, artykuły naukowe i eks- będą się w Warszawie podczas Targów CentE- wrzesień – październik zdecydowanie podniosły frekwencję. Do naj- jednak został zanotowany 17-procentowy wzrost w porównaniu perckie (cyfrowe lub papierowe) do pierwsze- ast, w Pekinie podczas Pekińskich Targów Fil- większych przebojów tego okresu należy zali- z analogicznym okresem ub.r. go etapu programu wysyłając zgłoszenia na mowych oraz na czołowych festiwalach filmo- czyć z pewnością trzecią odsłonę ekranizacji ko- adres [email protected] lub biblio- wych w Europie Wschodniej. Wybrane, nowe 10. Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty i Ja miksu „Iron Man” – Iron Man 3. Film Shane’a Paweł Zwoliński [email protected]. ukończone chińskie filmy oraz works-in-pro- Koszalin, 3-7 września Blacka przyciągnął 610 tys. widzów. To wielki www.audiowizulani.pl gress zostaną zaprezentowane na Targach www.integracjatyija.pl sukces tego obrazu w Polsce – dla porównania CentEast w dniach 18-20 października br. drugą odsłonę (z 2010 roku) obejrzało zaledwie 6. Spotkania z Filmem Górskim agentom sprzedaży i selekcjonerom między- 200 tys. osób. Wśród innych kontynuacji fil- Zakopane, 7-8 września POWIEW NADZIEI narodowych festiwali filmowych. www.spotkania.zakopane.pl mów, duży sukces odniosła komedia Kac Vegas Skrzepiński w Łodzi www.centeast.eu 3 Todda Phillipsa. Film przyciągnął co prawda We wrześniu w łódzkim Muzeum Kinemato- 38. Gdynia - Festiwal Filmowy dwa razy mniejszą widownię niż poprzednia co (584 tys.), rodzimy film obyczajowy Oszuka- macje: Zambezia Wayne’a Thornleya (594 tys. Gdynia, 9-14 września grafii zostanie otwarta wystawa z projektami część, jednak 499 tys. widzów to wciąż dobry re- ne Marcina Solarza (423 tys.), Tajemnica Zielo- widzów) czy Ralph Demolka Richa Moore’a www.festiwalgdynia.pl scenografii autorstwa Jerzego Skrzepińskiego zultat. Sukcesem okazał się także film akcji nego Królestwa Chrisa Wedge(408 tys.) oraz (426 tys. widzów), a także filmy polskie: Sęp – malarza, scenografa filmowego i teatralne- Rekonstrukcje cyfrowe na 22. Czechowickie Prezentacje Filmowe Szybcy i wściekli 6 Justina Lina. Produkcję obej- Wielki Gatsby Baza Luhrmanna (307 tys.). Eugeniusza Korina (595 tys.), Bejbi Blues Kata- go, rysownika, członka Polskiej Akademii Fil- DVD i Blu-Ray Czechowice-Dziedzice, 13-19 września rzało 474 tys. widzów, co jest znakomitym wyni- Na czele zestawienia pozostały jednak rzyny Rosłaniec (422 tys.) i Syberiada polska Ja- www.mdk.czechowice-dziedzice.pl mowej. Zaprezentowane zostaną projekty ar- Po raz pierwszy na płytach DVD i Blu-ray zo- kiem, jeśli przypomnimy sobie, że najpopular- premiery z początku roku. Jedynym filmem nusza Zaorskiego (364 tys.). tysty m.in. do filmów: Zemsta, Ondraszek staną wydane, poddane cyfrowej rekon- 4. Międzynarodowy Festiwal Filmów Wojsko- niejszą w polskich kinach, czwartą część z 2009 z frekwencją powyżej miliona widzów jest Początek trzeciego kwartału nastraja i Faraon. strukcji, filmy będące arcydziełami kinema- wych i Historycznych roku obejrzało w sumie 276 tys. osób. wciąż Drogówka Wojtka Smarzowskiego (1,012 optymistycznie. Pojawiło się kilka przebojo- www.kinomuzeum.pl tografii polskiej. Cykl ponad stu tytułów serii Warszawa, 16-21 września W czołówce hitów drugiego kwartału zna- mln). Sporą grupę publiczności zgromadziło wych filmów takich jak: Uniwersytet Potworny, www.militaryfilmfestival.pl Klasyka Polskiego Kina w ramach projektu lazły się także: polski thriller Układ zamknięty również widowisko fantasy Hobbit: Niezwykła World War Z, Iluzja czy Minionki rozrabiają. Ale Kino RP zawierać będzie filmy m.in. Wajdy, 3. Festiwal Filmów dla Dzieci i Młodzieży Ryszarda Bugajskiego (585 tys. widzów), ani- podróż Petera Jacksona (977 tys. osób). Wśród o tym więcej w następnym numerze „Maga- Barei, Zanussiego, Piwowskiego, Kawalero- KinoJazda macja Krudowie Chrisa Sandersa i Kirka De Mic- największych przebojów znalazły się także ani- zynu Filmowego SFP”. Targi CentEast wicza, Falka, Morgensterna czy Kutza. Nowy Sącz, 23-27 września Dziewiąta edycja Targów CentEast odbędzie Wszystkie filmy opatrzone będą materiała- www.mcksokol.pl/kino się w dniach 18-20 października br. podczas 29. mi dodatkowymi oraz komentarzem filmo- 4. Se-Ma-For Film Festival Warszawskiego Festiwalu Filmowego. znawcy Andrzeja Bukowieckiego. Magazyn Łódź, 9-13 października W programie tegorocznych Targów znajdą się: Filmowy SFP jest patronem medialnym wy- www.se-ma-for.com – czwarta edycja projektu CentEast Warsza- dawnictwa. 11. Festiwal Filmów Optymistycznych Multime- wa-Moskwa, czyli prezentacja projektów dia Happy End works-in-progress z Europy Wschodniej, Rzeszów, 8-12 października – Pokazy Warszawskie – odbywające się od www.happyend.exdart.com.pl roku 2000 zamknięte pokazy wybranych, naj- Podyplomowe na UŚ 29. Warszawski Festiwal Filmowy nowszych polskich filmów, Na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Ślą- Warszawa, 11-20 października – FIPRESCI Warsaw Project – szkolenie dla skiego w Katowicach, w Centrum Logopedii www.wff.pl młodych dziennikarzy i krytyków filmo- i Audiodeskrypcji ruszają nowe studia pody- wych, organizowane wspólnie z Międzynaro- plomowe „Włączenie cyfrowe i społeczne: 20. Międzynarodowy Festiwal Filmów Nieza- leżnych im. Ireneusza Radzia PUBLICYSTYKA dową Federacją Krytyki Filmowej (FIRPESCI), strony internetowe, audiodeskrypcja, multi- Kędzierzyn-Koźle, 18-20 października – Shorts Warszawa – szkolenie dla polskich media”. Celem tego kierunku studiów jest www.mok.com.pl/publicystyka twórców filmów krótkometrażowych, które przybliżenie problemu wykluczenia społecz- ma na celu ułatwienie im startu na arenie nego i cyfrowego osób z dysfunkcją wzroku, 11. Międzynarodowy Festiwal Filmowy Tofifest Toruń, 21-27 października międzynarodowej, osób starszych i w podeszłym wieku. Studia www.tofifest.pl – dyskusje panelowe i prezentacje, adresowane są przede wszystkim do pracow- – China-Europe Film Promotion Project ników placówek oświatowych, urzędów, in- 4. Międzynarodowy Festiwal Producentów (CEEFPP) – nowy program współpracy promo- stytucji kultury i sztuki, informatyków, stu- Filmowych REGIOFUN Katowice, 22-27 października cyjnej między Europą Wschodnią a Chinami. dentów wszystkich wydziałów oraz przedsta- www.regiofun.pl Celem CEEFPP jest inicjowanie długotermino- wicieli świata biznesu, którzy są zaintereso- wych relacji oraz wymiany kulturalnej między wani nabyciem niezbędnych kompetencji 11. Warszawski Festiwal Filmów o Tematyce chińskimi i wschodnioeuropejskimi profesjo- i uzyskania kwalifikacji zawodowych audiode- Żydowskiej nalistami z branży filmowej, a także ułatwia- skryptora oraz audytora stron internetowych. Warszawa, 24-29 października www.wjff.pl nie wzajemnych działań promocyjnych w dzie- wlaczeniecyfrowe.widzialni.us.edu.pl/index.php dzinie filmu między Chinami a Europą kandydat.us.edu.pl/us-boxes/11/21/461/6411

102 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP 103 Box Office BOX OFFICE, PIERWSZE PÓŁROCZE 2013 WSZYSTKIE FILMY

L P. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE OD KOPIE DATA OD PREMIERY PREMIERY PREMIERY For making movies in Poland 1 DROGÓWKA DROGÓWKA NEXT FILM Polska 19 218 477 1 012 016 19 218 477 1 012 016 167 01.02.2013 2 HOBBIT: THE HOBBIT: AN FORUM FILM USA/Nowa 18 894 789 976 953 42 044 236 2 100 199 385 28.12.2012 NIEZWYKŁA UNEXPECTED Zelandia PODRÓŻ 3D JOURNEY 3D 3 IRON MAN 3 3D IRON MAN 3 3D DISNEY USA/Chiny 13 716 721 610 481 13 716 721 610 481 197 10.05.2013 4 KRUDOWIE 3D THE CROODS 3D IMPERIAL- USA 11 463 021 584 252 11 463 021 584 252 212 05.04.2013 CINEPIX 5 UKŁAD ZAMKNIĘTY UKŁAD ZAMKNIĘTY KINO ŚWIAT Polska 10 917 673 585 024 10 917 673 585 024 142 05.04.2013 6 ZAMBEZIA ZAMBEZIA KINO ŚWIAT RPA 10 836 172 594 052 10 836 172 594 052 145 01.02.2013 7 SĘP SĘP ITI CINEMA Polska 10 587 559 595 528 10 587 559 595 528 161 11.01.2013 8 NIEMOŻLIWE THE IMPOSSIBLE MONOLITH Hiszpania 9 178 385 494 606 9 178 385 494 606 125 25.01.2013 9 KAC VEGAS III THE HANGOVER WARNER USA 9 138 851 499 225 9 138 851 499 225 245 07.06.2013 PART III 10 SZYBCY I WŚCIEKLI THE FAST AND THE UIP USA 8 804 821 474 952 8 804 821 474 952 112 24.05.2013 6 FURIOUS 6 122 756 469 6 427 089 11 DJANGO DJANGO UIP USA 8 350 491 438 486 8 350 491 438 486 110 18.01.2013 UNCHAINED 12 ŻYCIE PI 3D LIFE OF PI 3D IMPERIAL USA/ 8 157 023 385 725 8 157 023 385 725 155 11.01.2013 CINEPIX Tajwan 13 RALPH DEMOLKA 3D WRECK-IT RALPH 3D DISNEY USA 8 019 636 426 984 8 019 636 426 984 169 18.01.2013 14 PORADNIK SILVER LININGS FORUM FILM USA 7 862 606 416 383 7 862 606 416 383 90 08.02.2013 POZYTYWNEGO PLAYBOOK MYŚLENIA 15 TAJEMNICA EPIC 3D IMPERIAL- USA 7 701 673 408 827 7 701 673 408 827 208 24.05.2013 ZIELONEGO CINEPIX KRÓLESTWA 3D 16 OSZUKANE OSZUKANE ITI CINEMA Polska 7 530 925 423 732 7 530 925 423 732 144 10.05.2013 17 BEJBI BLUES BEJBI BLUES KINO ŚWIAT Polska 7 402 883 422 049 7 402 883 422 049 140 04.01.2013 18 OZ WIELKI I OZ: THE GREAT DISNEY USA 6 898 920 337 855 6 898 920 337 855 162 08.03.2013 POTĘŻNY 3D AND POWERFUL 3D 19 WIELKI GATSBY 3D THE GREAT GATSBY WARNER 5 841 661 307 139 5 841 661 307 139 208 17.05.2013 3D 20 SYBERIADA POLSKA SYBERIADA POLSKA KINO ŚWIAT Polska 5 745 758 363 859 5 745 758 363 859 136 22.02.2013 73 511 576 3 931 039 TOP 20: 196 268 045 10 358 128 BOX OFFICE, PIERWSZE PÓŁROCZE 2013 – FILMY POLSKIE

WPŁYWY OD WIDZOWIE OD L P. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE PREMIERY PREMIERY kopie PREMIERA 1 DROGÓWKA NEXT FILM 19 218 477 1 012 016 19 218 477 1 012 016 167 01.02.2013 2 UKŁAD ZAMKNIĘTY KINO ŚWIAT 10 917 673 585 024 10 917 673 585 024 142 05.04.2013 3 SĘP ITI CINEMA 10 587 559 595 528 10 587 559 595 528 161 11.01.2013 Diversity of locations and full state-of-the-art facilities 4 OSZUKANE ITI CINEMA 7 530 925 423 732 7 530 925 423 732 144 10.05.2013 Qualified technical staff and competitive pricing 5 BEJBI BLUES KINO ŚWIAT 7 402 883 422 049 7 402 883 422 049 140 04.01.2013 6 SYBERIADA POLSKA KINO ŚWIAT 5 745 758 363 859 5 745 758 363 859 136 22.02.2013 www.filmcommissionpoland.pl 7 LAST MINUTE ENT ONE 2 990 872 159 715 2 990 872 159 715 128 22.02.2013 8 TAJEMNICA WESTERPLATTE ITI CINEMA 2 711 606 176 699 2 711 606 176 699 117 15.02.2013 9 PODEJRZANI ZAKOCHANI FORUM FILM 2 499 307 138 489 2 499 307 138 489 135 25.01.2013 10 NIEULOTNE KINO ŚWIAT 2 060 974 120 533 2 060 974 120 533 132 08.02.2013 71 666 034 3 997 644

104 nr 27/wrzesień–październik 2013 / MAGAZYN FILMOWY SFP Orka_film_reklama_206x278_CMYK.indd 1 20.02.2013 20:18