Debati për ecurinë e hetimeve rreth ngjarjeve të Shkodrës të 1-2 prill 1991

(Debati zhvillohet në 6 seanca, në datat 3 maj, 4 maj dhe 6 maj 1991)

Seanca e datës 3.05.1991

Kastriot Islami: - Kalojmë në pikën tjetër të rendit të ditës: Informacion mbi ecurinë e ngjarjeve në qytetin e Shkodrës. Kishte një propozim nga grupi parlamentar për këtë çështje që seanca të zhvillohej e mbyllur, por ne si Kryesi vendosëm që seancën ta zhvillojmë të hapur. Fjalën e ka deputeti Ajli Alushani. Ajli Alushani - Konkluzione të komisionit të posaçëm parlamentar dhe masat që propozon ai për të ndjekur ecurinë e hetimeve rreth ngjarjeve të Shkodrës të l-2 prill 1991. Komisioni i posaçëm parlamentar, në vijim të njoftimit të datës 25.4.1991, sipas detyrës së lënë nga Kuvendi dhe në përgjigje të pyetjeve e shqetësimeve të deputetëve e të shumë kolektivave dhe personave të tjerë në të gjithë vendin, paraqet disa konkluzione dhe propozime për ngjarjen e Shkodrës. Në kushtet e vështira të një mungese të paarsyeshme të bashkëpunimit të njerëzve që kanë parë me sy ngjarjet e Shkodrës, grupet e hetimit vazhdojnë punën hetimore, që tani plotësohet edhe me ndjekjen penale të 4 personave. Ndërkohë janë në fazën e eksperimentimit balistik armët e bllokuara që janë përdorur.Megjithatë, nga vlerësimi i përgjithshëm i të dhënave të deritanishme komisioni mendon se ngjarjet që ndodhën menjëherë pas zgjedhjeve në Shkodër e kanë origjinën në mospërgatitjen e mjaftueshme të elektoratit për të pranuar pa tensionime sa fitoren aq dhe humbjen në zgjedhje. Ky pësim duhet të bëhet mësim për partitë politike, sidomos për një pjesë të përkrahësve të tyre, në mënyrë që rezultatet e zgjedhjeve të pranohen ashtu siç janë dhe format e punës pas tyre të organizohen në përshtatje me ligjet e shtetit juridik e të pluralizmit, siç është realisht. Këtu e shohim burimin e atyre demonstrimeve të 1-2 prillit në Shkodër. Brenda mundësive që pati komisioni për shqyrtimin e kësaj ngjarjeje, të dhënat e grumbulluara na lejojnë të insistojmë edhe një herë në atë që ngjarja e 2 prillit duhej të ishte parandaluar. Në këtë drejtim rolin kryesor e determinant duhej ta luante Komiteti Ekzekutiv i Këshillit Popullor të Rrethit, i cili duhej të ndërhynte më energjikisht kur iu kërkua ndihmë nga Dega e Punëve të Brendshme që bashkë me forcat politike dhe organizatat e tjera të qetësonin tensionet e forcave të pakontrolluara, të grumbulluara para Komitetit të Partisë së Punës të rrethit dhe për t’i shpërndarë ato. Drejtuesit e Komitetit të Partisë së Punës të Rrethit duhej të mbanin qëndrim aktiv dhe të mos qëndronin mbyllur e të ndaheshin nga masa e demonstruesve, por të dilnin para tyre për t’i qetësuar. Po kështu, drejtuesit e Partisë Demokratike të rrethit, me gjithë angazhimin, duhej të gjenin mënyra e forma pune për të qetësuar zemërimin e demonstruesve. Nga ana tjetër, drejtuesit e forcave të rendit të rrethit të Shkodrës duhej të parapërcaktonin më drejtë e saktë veprimet që do të kryenin në vend, meqenëse situatën e prisnin, për shpërndarjen e demonstruesve në përputhje me dekretin e Presidiumit të Kuvendit Popullor të datës 5.1.1991. Forcat e rendit duhej të përcaktonin mjete të tjera për shpërndarjen e demonstruesve në përputhje me dekretin. Në këtë çështje mungesa e udhëzimeve, që duhej të ishin nxjerrë për zbatimin e këtij dekreti nga Ministria e Punëve të Brendshme, ngarkon këtë të fundit me përgjegjësi. Në vijim të këtij arsyetimi del përgjegjësia konkrete për shkeljen e dekretit të Presidiumit të Kuvendit Popullor të datës 5 janar 1991 nga drejtuesit e Degës së Punëve të Brendshme të rrethit, kryetari, shefi i policisë, zëvendësshefi i policisë, të cilët janë marrë në përgjegjësi penale. Përgjegjësi mbajnë gjithashtu edhe personat që kanë qëlluar me armë në njerëz, gjë që mbetet akoma objekt i hetimeve të mëtejshme. Drejtuesit e Hetuesisë së Përgjithshme, për zvarritjet e hetimeve, pavarësisht nga vështirësitë që paraqesin,dhe për pasojë mosnxjerrjen e shpejtë të shkaktarëve të së vërtetës, mbajnë përgjegjësi. I propozojmë Kuvendit që Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme, Qemal Lame, të lirohet nga kjo detyrë. Drejtuesit e Prokurorisë së Përgjithshme, që nuk luajtën si duhet rolin e tyre, siç e kërkonin ngjarje kaq të mëdha, ngarkohen me përgjegjësi. Komisioni propozon lirimin nga detyra të Prokurorit të Përgjithshëm, Rrapi Mino. Mendojmë që organet përkatëse të marrin masa administrative për përgjegjësit e grupeve të hetuesisë dhe të prokurorisë, të ngarkuara direkt me hetimet, si dhe për hetuesinë dhe prokurorinë e rrethit të Shkodrës. Ministri i Punëve të Brendshme, megjithëse ishte i ri në këtë detyrë në kohën e ngjarjeve, mban përgjegjësi për mosdhënien e udhëzimeve konkrete se si duhej vepruar në atë rast dhe për mungesën e analizës që duhej të kishte bërë në kolegjiumin e Ministrisë. Propozojmë që Ministri i Brendshëm, për këto arsye dhe duke qenë se nuk është i specialitetit, të lirohet nga kjo detyrë. I rekomandojmë Këshillit Popullor të Rrethit të Shkodrës që ta analizojë atë të gjykojë për përgjegjësinë e drejtuesve të Komitetit Ekzekutiv. I rekomandojmë Qeverisë së ardhshme të marrë masat e nevojshme që ngarje si ajo e Shkodrës të mos përsëriten. Gjithashtu të marrë masa urgjente që, në bashkëpunim me të gjitha ministritë dhe organet e rrethit, të hartojë një program konkret për të rregulluar e shëndoshur gjendjen mjaft të rënduar të rrethit të Shkodrës. Shkollat e Shkodrës duhet të vazhdojnë rregullisht mësimin e të zbatojnë me përpikëri rregullat dhe disiplinën. Në shkollat “29 Nëntori” dhe “Jordan Misja” të bëhen analiza të hollësishme në këshillin pedagogjik për rregullin, disiplinën dhe për nxjerrjen e nxënësve për manifestim. I rekomandojmë Këshillit të Ministrave që të nxjerrë akte nënligjore për të përcaktuar funksionet që kanë të drejtë të mbajnë armë. Gjithashtu të shpejtojë punën për përgatitjen e akteve ligjore që kanë të bëjnë me statusin dhe paprekshmërinë e organeve të ruajtjes së rendit. Komisioni i posaçëm parlamentar i bën thirrje popullit të Shkodrës, forcave të tij politike, sindikatave, organizatave shoqërore, komuniteteve fetare për një angazhim me të madh në stabilizimin e gjendjes dhe në dhënien e një ndihme më të organizuar forcave të rendit për të vendosur kudo qetësinë dhe jetën normale në qytet e në fshatrat e rrethit të Shkodrës. Gjithashtu komisioni parlamentar i bën thirrje forcave të rendit që pavarësisht nga kjo ngjarje, të mos dekurajohen dhe të jenë në lartësinë e detyrës së tyre për zbatimin me përpikëri të ligjeve. Përgjigje pyetjeve të ndryshme që janë bërë nga deputetët: Pyetje: Lidhur me masakrën tragjike në Shkodër, në komunikatën e dhënë nga zëdhënësi i Ministrisë së Punëve të Brendshme në televizion gënjehet në mënyrë të ulët opinioni i vendit e ai ndërkombëtar. Çfarë masash dhe përgjegjësi u morën në kryesinë e kësaj ministrie, kur dihet që në shtete totalitare si Serbia, me vrasjen e dy studentëve, ministri i Punëve të Brendshme dha dorëheqjen? Përgjigje: Zëdhënësi i Ministrisë së Punëve të Brendshme dha informacionin e dërguar nga kryetari i Degës së Punëve të Brendshme të rrethit të Shkodrës, i cili u pushua nga puna dhe u mor në përgjegjësi penale. Pyetje: Në ç’ konkluzion kanë arritur ekspertët specialistë për plagën e Arben Brocit? Fjala është për llojin e armës që e ka shkaktuar atë. Përgjigje: Plaga e hyrjes së predhës është 2.5 x 1.8 cm, që nuk i përgjigjet asnjë arme të njohur, të përdorur nga forcat e rendit. Deri tani nuk është përcaktuar lloji i armës. Ka interpretim të ndryshëm lidhur me këtë çështje. Pyetje: Flitet se është dhënë urdhër për të hapur zjarr me armë. Ç’materiale ka hetuesia për këtë? Përgjigje: Nuk ka të dhëna që të vërtetojnë dhënien e urdhrit për hapje zjarr. Pyetje: A ka ndonjë mendim konkret pse u organizua mitingu fill pas zgjedhjeve të 31 marsit? Përgjigje: Siç u tha edhe në material, ky ishte një reaksion i grumbuj njerëzish të ndryshëm që me sa duket nuk pranonin rezultatin e zgjedhjeve, një reaksion jonormal, sigurisht, siç u tha në fillim të materialit. Aty del edhe përgjegjësia e partive politike. Pyetje: Kush e organizoi këtë miting? Flitet se drejtues të Partisë Demokratike u ndodhën aty. A është e vërtetë apo jo dhe nëse kanë qenë aty, me ç’probleme u morën ata? Përgjigje: Se kush e organizoi mitingun, sigurisht ky është një problem i hetuesisë. Hetimet akoma vazhdojnë dhe deri tani nuk ka dalë ndonjë gjë. Natyrisht, kjo lidhet dhe me mosdëshminë e njerëzve të ndryshëm që pyeten, ku asnjeri nuk flet. Kurse lidhur me drejtuesit e Partisë Demokratike që u ndodhën atje, në datën 1 prill ka qenë Azem Hajdari në Shkodër, është kthyer dhe në datën 2 prill ka vajtur prapë. Ai nuk qenka tani këtu në sallë që ta thoshte vetë me ç’probleme u morën ata. Shokë të tjerë, kush ka qenë atje, ndoshta mund ta dinë e mund të thonë me se u morën. Nuk ka të dhëna nga ana e hetuesisë se me se u morën. Pyejtje: A ka të dhëna, fakte ose ndonjë mendim konkret që pse u vranë të katër vetat, kur thuhet se u zhvillua miting paqësor, por nuk thuhet se kush e organizoi atë? Përgjigje: Të dhëna të sakta se kush i vrau të katër vetat nuk ka. Pikërisht ky është dhe objekti i hetuesisë, domethënë ajo me këtë punë po merret. Hetimet dhe ndalimet që ka bërë deri tani, ekspertimi i armëve, i cili vazhdon, e të tjera, me të gjitha këto bëhet përpjekje për të vajtur drejt së vërtetës. Sigurisht, dyshimet janë të shumta, ka shumë llafe sikur janë vrarë nga forcat e rendit, nga forca të treta etj., me pak fjalë interpretohet, por faktet janë të këtilla që mund të themi se deri tani nuk është zbuluar vrasësi. Pyetje: A ka të dhëna se kush e dogji godinën e Komitetit të Partisë së Punës dhe për ç’arsye u dogj ajo, kur dihej që Komiteti i Partisë nuk kishte lidhje me këtë miting? Përgjigje: Në këtë drejtim po hetohet dhe të gjithë dëshmitarët që merren në pyetje, asnjëri nuk flet. Nuk e dimë pse nuk flasin, ç’presion i detyron që të mos flasin. Domethënë fakte nuk jepen. Pyetje: Kush e nxiti apo e orientoi manifestimin para Komitetit të Partisë së Punës të rrethit të Shkodrës? Përgjigje: Edhe në drejtim të nxitësve dhe të organizatorëve ka një grup hetimor që merret posaçërisht me këtë çështje. Megjithatë nuk ka arritur akoma në asnjë konkluzion. Edhe kjo me të njëjtin arsyetim, që nuk dëshmon njeri. Pyetje: Ka zvarritje të qëllimshme në nxjerrjen e rezultatit përfundimtar? Përgjigje: Nuk na rezulton të ketë zvarritje të qëllimshme. Sigurisht, vështirësitë e hetimit lidhen me gjendjen e krijuar në Shkodër, me gjendjen që njerëzit nuk flasin. Pyetje: Në qytetin e Shkodrës thuhet se nxënësit e shkollave janë nxitur nga persona madhorë për të dalë në demonstratë. Çfarë thotë hetuesia dhe Dega e Brendshme për këtë? Përgjigje: Nuk dëshmon njeri ekzaktësisht, sepse kanë frikë. Nxënësit nuk flasin, as mësueset nuk flasin. Të dhëna, të folura anonime se i kanë detyruar mësuesit, njerëz të tjerë (2-3 veta) i kanë detyruar dhe mësuesit dhe nxënësit ka, po puna është se asnjeri nuk dëshmon me emër. Pyetje: Kam vërejtje për kronologjinë e ngjarjeve, konkretisht për momentin e vrasjes së Arben Brocit. Duhet theksuar se ai u vra në momentin që kishte qetësuar demonstruesit, se ishte thirrur nga policia për ndihmë, dhe në distancë nga Komiteti i Partisë. Përgjigje: Për vrasjen e Arben Brocit hetimet vazhdojnë. Këtu ka disa versione. Ka të dhëna që është vrarë që në fillim, kur demostruesit nuk ishin shpërndarë. Ka të dhëna të tjera që është vrarë kur demostruesit janë shpërndarë. Pra, asnjë dëshmi nuk përputhet me njëra-tjetrën. Secili thotë një variant më vete. Pyetje: Në datën 1.4.1991, ora 3 e gjysmë të mëngjesit, “forca të paidentifikuara” kanë shtënë me breshëri disa herë në disa anë të qytetit për të festuar fitoren e Partisë së Punës. Ky veprim ka eksituar masat. Përgjigje: Nga të dhënat e hetuesisë nuk ka dëshmi e fakte që të vërtetojnë këto thënie. Gjithashtu nuk ka dëshmi që kjo ka eksituar masat. Kjo është përgjigjja e hetuesisë. Pyetje: Kush mban përgjegjësi personale për informimin e rremë që është dhënë në televizion në datat 2-3-4-5 prill? Përgjigje: Informimi i fillimit është bërë sipas njoftimit që ka ardhur nga kryetari i Degës së Punëve të Brendshme të rrethit të Shkodrës. Pyetje: A i ka bërë analizë teknike Qeveria këtij problemi, kur dhe si? Po Presidenca a e ka bërë? Përgjigje: Qeveria ka bërë analizë fillimisht në datën 4 prill nga një informacion me të dhënat që ekzistonin deri atëherë. Ka vënë detyra për organet përgjegjëse dhe ka ngarkuar ato për hetimin e ngjarjes. Pas përfundimit të hetimeve është lënë detyra e analizës tjetër. Kurse Presidenca ka marrë informacione dhe ka vënë detyra për organet varëse. Pyetje: Ka të dhëna për ndikim të partive politike në këtë ngjarje? Përgjigje: Të dhëna të sakta, fakte që hetuesia të thotë se është implikuar kjo ose ajo parti, nuk ka. Fakte nga ana e hetuesisë për këtë nuk ka. Pyetje: Ka të dhëna që të jetë urdhëruar goditja dhe vrasja e viktimave? Përgjigje: Nuk ka të dhëna. Disa pyetje më duket se përsëriten, por kanë një nuancë tjetër. Pyetje: Ka të dhëna që të jetë qëlluar nga lart dhe nga pas? Përgjigje: Nuk ka asnjë goditje nga lart-poshtë: Dy goditje janë bërë nga pas, një nga përpara, kurse në drejtim të Arbenit anash. Plagët janë të gjitha horizontale, në vijë të drejtë. Pyetje: Ka thashetheme që Azem Hajdari ka qenë në Shkodër më 1 prill deri natën vonë dhe më 2 prill është nisur në mëngjes nga Tirana në Shkodër me gazetarë të huaj. Sipas hetuesisë, ka ndonjë influencë të tij në këtë ngjarje? Përgjigje: Zoti Hajdari mund t’i përgjigjej vetë kësaj pyetjeje, po ai nuk është këtu. Sidoqoftë, më 1 prill ka qenë dhe më 2 prill ka vajtur me gazetarë atje. A ka influencë të tij në këtë ngjarje? Na e pret mendja që po të kishte influencë të tij në këtë ngjarje, ajo nuk do të zhvillohej, por me sa duket nuk ka influencuar dot. Në një nga diskutimet atje u tha se ka folur një herë përpara Partisë Demokratike për të qetësuar grumbullin e njerëzve, por me sa duket nuk e kanë dëgjuar. I thashë këto ngaqë nuk është, se po të ishte prezent, mund të përgjigjej vetë. Pyetje: Kemi dëgjuar se edhe nga demostruesit ka pasur të armatosur. Ç’thonë hetimet për këtë? Përgjigje: Të dhëna konkrete për armë nga demostruesit nuk ka, por një polic është goditur me armë zjarri. Është vërtetuar se demostruesit kanë pasur lëndë plasëse dhe djegëse. Pyetje: Ç’punë është bërë nga organet e hetimit për gjetjen e shkaktarëve të djegies së godinës të Komitetit të Partisë? Përgjigje: Është ngarkuar një grup që merret posaçërisht me këtë punë, hetimet vazhdojnë, asnjë nuk flet. Pyetje: Cili është qëndrimi i mësuesve ndaj nxënësve që organizuan dhe morën pjesë në demonstratë? Përgjigje: Nuk flasin, kanë frikë me sa duket. Pyetje: Thuhet se në organizimin e demonstratës, si dhe në hedhjen e parullave destabilizuese kanë dorë anëtarët e komisionit drejtues të Partisë Demokratike. A ka të dhëna hetimore për këtë? Përgjigje: Nuk ka të dhëna hetimore. Pyetje: Ngjarjet e 1 prillit fillojnë që në orën 3 e gjysmë me qitje, për fitoren e Partisë së Punës në votime. Ka të dhënë për këtë? Përgjigje: Nuk ka të dhëna hetimore që të faktojnë këtë. Pyetje: Ngjarjet e 2 prillit fillojnë me manifestimin paqësor të nxënësve të dy shkollave të mesme para Komitetit të Partisë së Punës dhe vazhdojnë me thirrjen që shefi i policisë u bën drejtuesve të Partisë Demokratike të rrethit për të ndihmuar në shpërndarjen e manifestuesve. A është e vërtetë kjo? Përgjigje: Nuk na rezultoi kështu. Nxënësit erdhën më vonë ose rrugës u bashkuan me ata që shkuan në shesh. Pyetje: Dikush në shesh ka thënë që do të vijnë edhe nxënësit më vonë. A vërtetohet kjo? Përgjigje: Ka dhe versione të tjera që thonë se manifestimi filloi direkt me nxënësit. Kjo nuk na doli gjatë punës që bëri komisioni atje. Pyetje: Nga sa dëgjuam, ju më tepër jeni marrë me pasojat, kur analiza nis nga shkaqet. Kush e mblodhi turmën te selia e Partisë Demokratike, pse u mblodhën, kush e drejtoi? Përgjigje: Në fakt, si dhe hetuesia, ne jemi marrë me pasojën, sepse ajo është e dukshme, edhe e rëndë, sigurisht, por pa lënë shkakun në harresë. Vetëm se shkaku fshihet me fanatizëm, nën presionin e frikës kudo në Shkodër. Kush e ka futur këtë frikë? Nuk e di tani, por në këtë drejtim hetohet, për t’u gjetur shkaqet, nxitësit. Nuk gjendet sot as kush e risolli, për shembull, trupin e Arben Brocit përsëri në shesh. Ky është një akt që i shërben vërtet nxitjes së turmës. Mbasi vdiq, pse duhej ta sillnin të vdekur e ta ekspozonin aty? Kjo vetëm për të nxitur. Mirëpo as ata njerëz që e sollën, që janë parë me siguri nga shumë veta dhe dihet kush janë, nuk dalin të thonë cilët janë. Pyetje: Çfarë qëndrimi mbajtën krerët e degës së Partisë Demokratike me manifestuesit? Përgjigje: Ditën e parë u morën direkt me qetësimin e njerëzve në shesh. Nga referimet e drejtuesve të Partisë Demokratike në Shkodër, thuhet se ata që organizonin demonstrimin atje, u bërtisnin dhe i akuzuan si bashkëpunëtorë të polici- së e të komunistëve, prandaj, thonë ata, ditën e dytë ne ishim të konsumuar nga dita e parë, kështu që nuk na dëgjonin. Megjithatë, drejtuesit e Partisë Demokratike shkuan bashkë me drejtuesit e organizatave të tjera politike në Komitetin Ekzekutiv dhe bashkë me drejtuesit e këtij komiteti ndoqën problemet e përpunuan masat që do të merrnin. Aty u dha mendimi që të merreshin përfaqësues nga demonstruesit, por nuk arritën ta bënin këtë, sepse ngjarjet precipituan shpejt dhe nuk u arrit që të frenoheshin. Pyetje: Manifestimi, si i kundërligjshëm, a nuk i rëndon organizatorët? Këtë na sqaroni. Përgjigje: Po. Manifestimi i kundërligjshëm i rëndon, por organizatorët janë akoma të panjohur, nuk dihet cilët janë, hetuesia s’i ka gjetur akoma. Pyetje: Kemi dëgjuar se në Radio-Shkodra është bërë thirrje për përmbysjen e pushtetit. Dy të panjohur kanë tentuar të japin këtë lajm, por drejtori i Radios nuk i ka lejuar. Përgjigje: Drejtori nuk i njeh cilët janë këta dy persona. Pyetje: Thuhet që në ngjarjet e Shkodrës ka pasur edhe nga krerët e Partisë Demokratike të qendrës. A mund të hidhet dritë mbi këtë? Përgjigje: Ka patur në datën 1 dhe 2 prill, por ata që kanë qenë, është mirë të referojnë vetë, kur nga ata ka deputetë që janë këtu. Të dhëna që të kenë influencuar në këto drejtime nuk ka. Pyetje: Ç’efekte do të bënte dënimi pa faj i organeve për revoltat e tjera që mund të lindin? Përgjigje: Shqetësimi që ngrihet këtu është me vend. Edhe Komisioni i posaçëm parlamentar e ka patur parasysh shumë këtë çështje. Ne jemi munduar të ndikojmë mbi grupet hetimore që të mos influencohen nga qenia jonë atje, ose nga ajo që këtë problem po e ndjekim dhe ne. Në mbledhjet e tyre, sigurisht, u kemi thënë që shikoni faktet, të zbatohet ligjshmëria, të mos ketë asnjë shkelje dhe të veprohet në bazë të atyre fakteve që keni konstatuar dhe shikoni. Edhe nga të dhënat që japin grupet e prokurorisë, del që ligjshmëria është zbatuar në këto hetime. Duke qenë kështu, sigurisht, jemi përpjekur që të mos dënohet njeri pa faj. Por kjo, natyrisht, nuk lë mënjanë që fajtorët të zbulohen. Edhe në këtë drejtim puna e hetuesisë zhvillohet. Këtë duhet ta kuptojnë edhe njerëzit, edhe forcat e rendit. Pyetje: Sa i saktë është deklarimi i ndonjë deputeti për numrin 54 të të plagosurve, apo është i rremë? Përgjigje: Të dhënat ekzakte që ka hetuesia janë ato të parat: 14 të plagosur, nga të cilët 11 qytetarë dhe 3 nga forcat e rendit. Kush pretendon se ka më shumë, edhe ata që kanë refuzuar që janë kaq e aq, nuk dorëzojnë lista. Sigurisht, ka njerëz të tjerë që nuk janë të plagosur, por të dëmtuar në forma të tjera, që nuk duan të vijnë në hetuesi. Ndoshta fshihen nga frika se i marrin e i pyesin, se futen në telashe etj. Në Shkodër flitej (nga takimet që bëmë) se janë 50, janë 59 apo 40, por lista ekzakte të dorëzuara në hetuesi nuk ka. Kush i ka, është mirë t’i dorëzojë. Pyetje: Për këto grumbullime a janë zbatuar rregullat e përcaktuara me ligj? Përgjigje: Nuk janë zbatuar. Grumbullimet janë të jashtëligjshme. Pyetje: Përse të mos thuhet në raport se Arben Broci është ndër të thërriturit për të shpërndarë grumbullimet paqësore dhe që u vra duke kryer këtë punë? Përgjigje: Përgjigjja për këtë u dha në pyetjet më lart. Pyetje: Si shpjegohet që shumica dërrmuese e anëtarëve të Komitetit të Partisë kanë qenë të armatosur dhe pse nuk u janë marrë armët që më 2.4.1991? Përgjigje: 3-4 veta kanë pasur armë “Trofe “. Pyetje: A janë bërë ekspertizat e armëve të tyre, për të parë cilat kanë shtënë, cilat jo? Përgjigje: Është bërë ekspertiza dhe del se asnjë armë nuk ka shtënë. Madje nga të dhënat e hetuesisë thuhet që ato kanë qenë me pluhur e të papastruara. Pyetje: Në një artikull të Rudolf Markut thuhet se Arben Brocin e ka vrarë Xhorxhi Grabova. Ç’mund të konkludohet për këtë ? Përgjigje: Artikulli nuk qëndron. Në takimet që patëm me të gjithë drejtuesit e partive politike, të Partisë së Punës, të Partisë Demokratike etj., u tha që ky artikull nuk qëndron, dhe nga të dhënat e hetuesisë del që artikulli nuk ka pasur bazë, nuk është i vërtetë. Pyetje:Ç’mund të thuhet paraprakisht, jemi para veprimeve terroriste, veprimeve të bëra me dashje apo para veprimeve të bëra nga pakujdesia? Përgjigje: Siç duket këtë pyetje na e ka bërë ndonjë specialist. Hetimet vazhdojnë. Sigurisht, djegia e Komitetit të Partisë është një akt i dënuar nga të gjithë. Emërtimet “me dashje”, “terroriste” ose “nga pakujdesia” mund t’ia bësh çdo ngjarjeje në mënyrë të veçantë, por që t’i përkufizosh të gjitha bashkë ne e kemi të vështirë. Sidoqoftë këtë do t’ua lëmë hetimeve, të cilat vazhdojnë dhe do t’u japin emrin e tyre. Komisionit të posaçëm parlamentar dhe Kryesisë së Kuvendit Popullor u kanë ardhur një sërë letrash nga kolektiva, persona etj. Ato janë shumë. Me disa prej tyre mund t’ju njohim shpejt e shpejt, që Kuvendi të ketë njëfarë imazhi. Në njërën prej tyre thuhet: Shokut Kastriot Islami, Kryetar i Kryesisë së Kuvendit Popullor. Efektivi i Rajonit të Policisë Nr. 2 Tiranë, si mbarë populli shqiptar, po ndjek me vëmendje punimet e Kuvendit të parë pluralist në vendin tonë. Ne ju urojmë suksese e mbarësi në punën tuaj. Jemi të shqetësuar dhe u detyruam t’ju shkruajmë, pasi në datën 26.4.1991 nëpërmjet televizionit dhe shtypit dëgjuam e lexuam njoftimin e paraqitur nga Komisioni i posaçëm parlamentar i ngritur nga Kuvendi Popullor për të ndjekur ecurinë e hetimeve rreth ngjarjeve në Shkodër. Nga ky njoftim konstatojmë se Komisioni është munduar të paraqesë drejt tablonë e ngjarjes, por jo të autorëve të saj dhe ne mendojmë se për këtë arsye ky njoftim është i njëanshëm. Në këtë njoftim nuk del cilët ishin nismëtarët e grumbullimit të paligjshëm në datën 1.4.1991, ku janë hedhur parulla irrituese, si: “nuk e duam komunizmin”, etj. Pra, siç mund të konstatohet lehtë nga kushdo, në këtë material, në mënyrë të njëanshme, jepen vetëm pasojat dhe jo shkaqet, shkaktarët e grumbullimit. (Ka reagime nga salla) Kastriot Islami - Ju lutemi, mos flisni pa leje! Është një grup parlmentar, të cilit i kemi dhënë detyrën të hartojë një informacion. Është një material që e kanë paraqitur 10 veta me firmë. Këtë e ka gjykuar vetë komisioni i posaçëm parlamentar, të cilin e miratuat ju. Bëni vërejtje mbasi të mbarojë informacioni. Ajli Alushani - Ne, si komision parlamentar, kemi menduar t’ju japim 3-4 nga këto materiale dhe pastaj Kuvendi le ta çmojë. Në një letër tjetër thuhet: “Për ne është naivitet konkluzioni se turma u irritua nga qëndrimi i forcave të rendit. Na falni për fjalën ndoshta të papërshtatshme që përdorëm, por duam t’ju kujtojmë se grumbullimet e paligjshme, aktet vandaliste me pasoja të rënda sociale e ekonomike kanë ndodhur në disa raste muajt e fundit dhe populli jo vetëm i dënoi me forcë, por dhe kritikoi forcat e rendit për gjakftohtësi të tepruar etj., etj. (Ka përsëri reagime nga salla dhe deputetë që kërkojnë të flasin.) Kastriot Islami - Ju lutem, mos flisni pa leje! Të procedojmë siç ka vendosur komisioni i posaçëm parlamentar. (Ka insistim nga disa deputetë për të folur pa lejen e Kryetarit të seancës.) Seanca pezullohet. Kryesitë e grupeve parlamentare të paraqiten në Kryesi!

* * *

Kastriot Islami - Rifillojmë punimet. Ne si Kryesi jemi të shqetësuar lidhur me zbatimin e Rregullores. Edhe një herë tjetër ju bëjmë thirrje që këtë frymë mirëkuptimi, në kuadrin e zbatimit të Rregullores, ta kemi gjithmonë parasysh. Fjalën e ka deputeti Neritan Ceka. Neritan Ceka - Zoti Kryetar, Bashkohem me mendimin tuaj për të ndjekur rrjedhën e qetë, por logjike të zhvillimit të punimeve të Kuvendit. Ftoj të gjithë anëtarët e grupit tim parlamentar që të respektojnë Rregulloren e përkohshme, të cilën e miratuam të gjithë së bashku dhe shpjegoj se protesta, ndërhyrja ime u shkaktua për të ruajtur pikërisht rrjedhën e qetë të këtyre punimeve, për të mos lejuar që të kalojmë jashtë kompetencave të ngarkuara nga Kuvendi dhe për të mos u ofenduar Kuvendi në një mënyrë të padrejtë. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Emin Musliu. Emin Musliu - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Komisioni i Kuvendit Popullor, i ngarkuar nga ky Kuvend për ndjekjen e ngjarjeve të Shkodrës, gjatë gjithë periudhës së tij mund t’ju themi se ka punuar në unitet të plotë mendimi dhe veprimi. Qoftë informacioni i parë që iu dha Kuvendit Popullor, qoftë konkluzionet që dhamë sot, janë mendimi i përgjithshëm i komisionit parlamentar që ngriti Kuvendi Popullor. Gjithashtu ne si komision parlamentar shqyrtuam edhe pyetjet, si dhe vërejtjet e ndryshme që u bënë me shkrim nga ana e deputetëve, për të cilat dhamë ato përgjigje në fazën që njohim gjer më sot. Dhe kjo çështje, si të thuash, është bërë me miratimin e plotë të të gjithë anëtarëve të komisionit parlamentar. Për sa i përket problemit të leximit të letrave, këtu, të na falni, ka një keqkuptim. Një pjesë e anëtarëve të komisionit menduan që letrat të lexohen aty ku ishin, kurse një pjesë menduan që letrat të lexohen këtu në Kuvend. Ne që pamë disa nga këto letra menduam se do të ishte në dobi të çështjes që të jepnim një njoftim për 2-3 nga këto letra, për arsye se atakohej, si të thuash, me pa të drejtë puna e komisionit parlamentar, duke i adresuar edhe disa fjalë fyese. Këtë çështje e pamë edhe një herë në grupin tonë dhe kemi menduar që të gjitha problemet që kanë të bëjnë me ngjarjet e Shkodrës t’i çojmë deri në fund, me drejtësinë më të madhe. Në këtë çështje ne ju kërkojmë ndjesë që nuk vepruam si duhet. Mund të kishim thënë që ka edhe letra të ndryshme, të ardhura në adresë të Kuvendit, që mund të lexoheshin më vonë. Nuk ishte mendimi i deputetit Ajli Alushani për të lexuar letrat këtu në Kuvend, por ishte mendimi i një pjese të grupit të deputetëve. Ne për këtë çështje ju kërkojmë ndjesë, se, siç u pa, kishte edhe keqkuptime. Ne e sqaruam këtë punë si grup i tërë dhe menduam të dalim me këtë shpjegim për sa i përket leximit të letrave. Prandaj edhe një herë ju kërkojmë falje për këtë punë. Për sa u përket pyetjeve që mund të kenë deputetët, do t’u luteshim shumë që t’i bëjnë në sekretari, mbasi të gjitha veprimet që kemi kryer deri tani kërkojnë të jemi korrektë, të mos dalim me mendime të ndryshme, por, pasi t’i diskutojmë, t’i rrahim me radhë, t’u japim në këto momente të caktuara përgjigje të saktë dhe sa më të drejtë. Ky ka qenë synimi ynë. Të gjithë deputetët e angazhuar në këtë komision kanë kërkuar që të dalë e vërteta ashtu siç është për të gjitha problemet e Shkodrës. Nëse ia kemi arritur ose jo kësaj, është vlerësimi që do të bëjnë të gjithë deputetët e Kuvendit Popullor për këtë punë, por drejtësia ka qenë çështja më themelore që na ka udhëhequr në tërë punën tonë. Mund të kemi edhe gabime, që nuk i përjashtojmë, prandaj vërejtjet dhe sugjerimet do të na ndihmojnë shumë. Falemnderit! Sali Berisha - Kisha një pyetje për deputetin Musliu. Zoti Musliu, ju jeni në dijeni të përgjigjeve që u dhanë? Janë të miratuara unanimisht ato përgjigje që u dhanë nga kryetari i komisionit tuaj? Emin Musliu - Të gjitha përgjigjet që dha kryetari i komisionit parlamentar i kemi parë në komision dhe me ato mendime kemi dalë që të gjithë, nuk ka ndonjë shok që të këtë mendim tjetër. Sa janë të vërteta, sa janë të drejta, këtu mund të ketë ndonjë pasaktësi, ndonjë mangësi. Ne këtë çështje nuk e kemi mbyllur deri në fund dhe do të kërkojmë që çdo gjë të jetë me saktësinë më të madhe. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Sadedin Balla. Sadedin Balla - Nuk jam i një mendimi me zotin Musliu, sepse në një çështje kaq të thjeshtë për leximin e letrave ky thotë që kemi rënë në një unitet mendimi e veprimi, ndërsa këtu deklaron që një pjesë e grupit e dinte që duheshin lexuar letrat këtu, një pjesë tjetër jo. Atëherë, unë si deputet si mund të gjykoj në këtë rast kur një anëtar i grupit ngrihet e proteston atje? Ky paska qenë uniteti i mendimit të këtyre?! Emin Musliu - Me leje. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Emin Musliu. Emin Musliu - Për sa i përket njoftimit të parë kemi rënë të gjithë në unanimitet të plotë, nuk ka pasur asnjë nga anëtarët e komisionit që të kishte mendim tjetër. Përsa i përket njoftimit që mori sot Kuvendi, edhe për këtë kemi qenë të gjithë dakord, me shkallën e njohjes që kemi pasur, dhe e kemi firmosur të gjithë. Për sa i përket përgjigjes së pyetjeve, që janë bërë, edhe për këtë kemi rënë në unanimitet të plotë. Për sa i përket leximit të letrave ka një keqkuptim, një pjesë menduan se do të lexoheshin aty ku ishin, një pjesë menduan se do të lexoheshin këtu në Kuvend. Thamë të lexohen 2-3 letra. Për këtë nuk kemi rënë në mendim të plotë. Kastriot Islami - Ashtu siç e tha dhe deputeti Musliu, në qoftë se keni pyetje ose vërejtje, depozitojeni me shkrim në sekretari. Në punën e tyre ata kanë vendosur që të përgjigjen si grup në mënyrë unanime. Ndërsa për sa u përket diskutimeve, i rifillojmë në orën 17.00.

Seanca e pasdites, date 3.5.1991, e premte

Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, rifillojmë punimet. Fjalën e ka deputeti Gramoz Ruçi. Sali Berisha - Mendoj se duhet të procedohet me pyetjet rreth raportit dhe pastaj të vazhdojmë me diskutimet. Kastriot Islami - Në seancën e paradites thashë që të gjitha pyetjet dhe sugjerimet t’i depozitonit në sekretari, në mënyrë që komisioni i posaçëm parlamentar të përgjigjet në mënyrë unanime, siç ka bërë deri tani. Gramoz Ruçi - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Para se të jap shpjegime për ngjarjet e Shkodrës, desha të shpreh mendimin tim në lidhje me propozimin që bëri komisioni parlamentar për shkarkimin tim nga detyra e Ministrit të Punëve të Brendshme. Është problem tjetër nëse Kryeministri, Presidenti ose Kuvendi do të më ofrojnë një vend të tillë në Qeverinë e re dhe nëse unë do ta pranoj, dhe është gjë tjetër propozimi që bëhet nga komisioni parlamentar. Për arsyet që do të them më poshtë dhe shpjegimet që do të jap, më duket i pabazuar. Ministria e Punëve të Brendshme dhe unë personalisht kam qenë i informuar për grumbullimin e paligjshëm të datës 1 prill në Shkodër me ata pjesëmarrës, kërkesa e parulla që është informuar edhe Kuvendi nga komisioni i posaçëm parlamentar në informacionin e parë. Meqenëse kishte shkaqe për të menduar për një grumbullim tjetër të jashtëligjshëm në datën 2 prill, Ministria ka dhënë porosi që, në radhë të parë, të bëheshin përpjekje me forcat politike dhe ato të pushtetit të rrethit që të evitohej grumbullimi dhe, së dyti, për respektimin e kërkesave të ligjit për mbledhjet e grumbullimet të angazhoheshin forcat e vetë rrethit. Në datën 2 prill, në orët e para të orarit të punës, jam informuar se në Shkodër ishte realizuar grumbullimi i paligjshëm dhe turmat po demonstronin përpara Komitetit të Partisë së Punës. Më vonë, rreth orës 9, më ka informuar kryetari i Degës së Punëve të Brendshme të rrethit të Shkodrës se gjendja është e rëndë, pjesëmarrja në demonstratë është e madhe, një masë e konsiderueshme janë të irrituar kundër forcave të rendit, me këto forca që kemi është e pamundur të sigurojmë qoftë edhe objekte të tjera, ndaj kërkoj forca, si dhe pyeti nëse të vinte në lëvizje transportuesit e blinduar. Iu përgjigja se forca nuk do t’i dërgoheshin, ndërsa çështja e transportuesve të blinduar ishte në kompetencë të tij. Megjithatë, duke rivlerësuar informacionin, bashkë me shokët drejtues që ishin të pranishëm kur fola me kryetarin e degës, vendosëm të nisej Drejtori i Drejtorisë së Policisë dhe një forcë e gatshme. Mbas marrjes së këtij vendimi nuk mora më informacion tjetër se shkova në mbledhjen e Presidencës, e caktuar një ditë më parë, ku do të raportoja për gjendjen dhe problemet në shkallë vendi pas zgjedhjeve. Para se të futesha në mbledhje, pyeta në telefon zëvendësministrin, i cili më tha se sapo më njoftuan që në Shkodër ka një të vrarë, por nuk kam informacion për rrethanat e vrasjes. Duke raportuar në mbledhjen e Presidencës, më informojnë nga Ministria se në Shkodër janë vrarë edhe dy qytetarë të tjerë, është djegur Komiteti i Partisë së Punës, si dhe janë plagosur disa të tjerë, numri i të cilëve nuk dihet. Dy fjalë e shpjegime për njoftimin e Ministrisë për mjetet e propagandës. Njoftimi, siç u tha edhe nga komisioni parlamentar, është përpiluar nga zëdhënësi i Ministrisë se Punëve të Brendshme mbi bazën e informacionit të Degës së Punëve të Brendshme të Shkodrës, i cili nuk mund të ishte përfundimtar për dy arsye: e para, situata vazhdonte të shtjellohej dhe, e dyta, informacionin e dha kryetari i Degës së Punëve të Brendshme, që ishte në kryerje e sipër të detyrës, gjendja psikologjike e të cilit nuk mund të mos merret në konsideratë. Megjithëkëtë, në kushtet që u krijuan, opinioni duhej informuar paraprakisht dhe ky qe qëllimi i vetëm i njoftimit. Për këto arsye që u përmendën, në njoftim nuk shprehej se ç’pasojë erdhi, e para, cila e dyta apo e fundit. Renditja e fjalëve në njoftim, që interpretohet si radhë për kohën e pasojave, nuk ka patur për qëllim radhën e ardhjes së tyre, që ishin vërtetuar në atë kohë e të tjera që u vërtetuan edhe më vonë. Radhitja me qëllim, siç dyshohet, për të dizinformuar opinionin se vrasja e katër personave justifikohet nga djegia e komitetit të Partisë së Punës, do të ishte naivitet. Një dizinformim i tillë nuk do t’i rezistonte as momentit fillestar për qytetin e Shkodrës dhe aq më tepër për opinionin në shkallë vendi. Dua të sqaroj Kuvendin se dy ditë pas ngjarjes së Shkodrës unë si Ministër i Brendshëm kam raportuar para Qeverisë, ku kronologjia e ngjarjes ishte ashtu siç ka ndodhur dhe që këtu e bëri prezent informacioni i parë që iu dha këtij Kuvendi nga komisioni i posaçëm parlamentar. Vlerësimi, masat dhe konkluzionet tona paraprake: Mbi bazën e informacionit që kishim, analizuam situatën dhe vendosëm të shihej gjendja në vend nga një grup kuadrosh nën drejtimin e një zëvendësministri, që kishte si synim kryesor analizën e ngjarjes, zbulimin e shkaqeve, të shkaktarëve dhe për të përcaktuar përgjegjësitë. Mbi bazën e informacionit të marrë paraprakisht, qysh në datën 4 prill u vendos pezullimi nga puna i kryetarit të degës dhe shefit të policisë të rrethit të Shkodrës, mbasi paraprakisht dilte se nuk kishin marrë masat e duhura për të parashikuar, parandaluar e përballuar situatën e pritshme e që me vonë u bë fakt. Ekipi i kuadrove të dërguar në Shkodër u plotësua nga të tjerë të profilizuar, që e prekën më në detaje punën e Degës së Brendshme të Shkodrës në përgjithësi, por pa e shkëputur atë nga ngjarjet konkrete. Për dobësitë e konstatuara u vendos shkarkimi i kryetarit të degës, i shefit të policisë, nxjerrja në lirim e rezervë, transferim e ulje në detyrë të disa kuadrove të tjerë. Por këto analiza nuk ngarkuan në përgjegjësi asnjë kuadër ose punonjës tjetër për vrasjen e katër qytetarëve. Sigurisht që ky nuk është një konkluzion i organit, por rezultat i një analize të bërë duke pyetur persona dhe kryer verifikime të tjera. Konkluzionin do ta japë hetimi i plotë i çështjes që përfshin eksperimentime shkencore dhe analizën e tërësisë së provave që do të grumbullohen. Nga analizat nuk rezultoi ajo që është përfolur shumë dhe me të drejtë, po jo dhe pa teprim, që dikush të ketë dhënë urdhër për të hapur zjarr që të vriten njerëz. Dëshiroj dhe e quaj të domosdoshme të sqaroj, në radhë të parë, Kuvendin se as mua nga varësit e mi dhe as unë nga eprorët e mi nuk kam kërkuar dhe nuk më është kërkuar që në një situatë të tillë të qëllohet me armë zjarri dhe se gjatë kohës së ngjarjeve të Shkodrës Presidenca ka qenë në mbledhje dhe unë në raport tek ajo. Së dyti, forcat e rendit janë ndodhur dhe herë të tjera para rasteve analoge, madje edhe më ngacmuese për ndjenjat e popullit dhe drejtuesit e tyre nuk kanë dhënë urdhër për të shtënë me armë zjarri mbi ta. Së treti, një urdhër që sjell pasoja të tilla, për vetë rrugën që ndjek kur jepet nga komanda, siç është Ministria, qoftë edhe nga kryetari i degës, nuk shmang dijeninë për përmbajtjen e tij të shumë kuadrove dhe punonjësve të tjerë, gjë që e bën më të konstatueshëm faktin edhe një analizë e thjeshtë, për më tepër e arrin këtë një hetim i mirëfilltë. Së katërti, dhënia e urdhrit për të qëlluar në turmë do të ishte i papranueshëm për cilindo pjesëtar të forcave të rendit. Papranueshmëria ka të bëjë me formulimin e qartë që i është bërë nga neni 5 i dekretit “Për përdorimin e armëve”, ku shprehet: “Armët e zjarrit nuk lejohet të përdoren në vende publike, ku ka mbledhje e grumbullime njerëzish dhe vihet në rrezik jeta e tyre”. Ky formulim, përveç porosive të dhëna herë pas here organeve të bazës, është i plotë për të mos qëlluar me armë zjarri mbi turmën e njerëzve. Rregullorja që do të merret për zbatimin e paragrafit që u citua, as mund të mendohet se do të zgjerojë kompetencat e forcave të rendit. Megjithatë, nga ana ime, me marrjen e detyrës së re, për rregulloren që bëhet fjalë edhe në konkluzionet e komisionit parlamentar, kam ngritur grupin e punës për kufirin më vete dhe për policinë më vete, grupe këto që kanë punuar atë mbasi kanë marrë edhe mendimin e specialistëve të bazës, i kanë ripunuar dhe ato tashmë janë të miratuara. Do të më falni të shpreh në lidhje me kërkesën e mësipërme të dekretit një përfundim që arrin kushdo: djegia e komitetit të Partisë së Punës nuk do të justifikonte dhe nuk justifikon vrasësit. Megjithëkëtë, ne si organe që mbajmë armë, por dhe të ngarkuar posaçërisht me gjurmimin, zbulimin dhe nxjerrjen e së vërtetës, jemi përpara faktit të dhimbshëm të të katër të vrarëve, duke u kufizuar për të përmendur pasojat e tjera të Shkodrës. E ndiejmë se vështirësitë janë të mëdha, por jo të pakapërcyeshme. Natyrisht, punën e udhëheq hetuesia. Paanshmëria e saj dhe gjithanshmëria e hetimeve janë kusht përcaktues për të arritur tek e vërteta. Me provat materiale, siç janë plumbat, ajo i ka më të mëdha mundësitë të përcaktojë se cila armë, pra, cili person, të paktën nga radhët e forcave të rendit, ka sjellë pasojën. Kjo është shumë e rëndësishme. Por për të pasur tablonë e plotë të shkaqeve, nuk do të mjaftonte as kjo dhe as indentifikimi i autorëve të djegieve e shkatërrimeve. Këto kanë pasuar njëra-tjetrën. Fillimi ishte tek organizimi i turmave në një demonstratë të paligjshme. Në fakt fillimi është më i hershëm, që në datën 1 prill, me mendimin që është shprehur nga pjesëtarët e turmës për t’u mbledhur përsëri në datën 2 prill. Tabloja do të ishte e plotë kur të marrë përgjigje pyetja: cilat forca ishin të interesuara për këtë ngjarje, që ka një fillim të kundërligjshëm dhe një pasojë tragjike? Janë partitë politike të interesuara? Ne, Ministria e Punëve të Brendshme, nuk i përgjigjemi dot pozitivisht kësaj pyetjeje. Ndër të tjera ka një arsye që mendoj se vlen të merret me konsideratë nga ne dhe hetuesia e më gjerë. Kjo qëndron qoftë dhe te parullat që janë hedhur. Ka nga ato parrulla, si “Shkodra Republikë”, që nuk mund të ketë parti politike në Shqipëri t’i përkrahë. Janë të tjerë ata që përpiqen e dëshirojnë që Shkodra të jetë tjetër nga ajo që është. Ose, ndërsa hetuesia jonë nuk futet dot as pas 2 ditësh për të kryer detyrën, telekronisti i Malit të Zi, siç del nga kronika e filmuar që dha televizioni i tij, u ndodh në vend dhe i përgatitur për të filmuar ngjarjen. Ose një moment tjetër: kush përfitonte nga transmetimi nëpërmjet Radio-Shkodrës i lajmit që Tirana ra etj., etj.? Atëherë lind pyetja: kush janë këto forca brenda apo jashtë kufijve të Shqipërisë të interesuara për këtë tragjedi? Është detyra jonë, bashkë me organet e tjera të specializuara, që të zhbirojmë të vërtetën, të cilën do të përpiqemi ta arrijmë, pavarësisht nga vështirësitë që shtrihen edhe në kohë. Por për këtë na duhet edhe kontributi i forcave politike, edhe ai i popullit të Shkodrës, që jemi të bindur se nuk do ta kursejë, siç nuk e ka kursyer asnjëherë. Jo për të vënë para përgjegjësisë dy apo tre persona kërkohet të sqarohet kush i shtyu nxënësit e dy shkollave për të dalë në demonstratë. Jo për të bërë aludime të kota, jo për të shpërndarë përgjegjësinë e forcave të rendit, por për të shkuar tek e vërteta kërkojnë shpjegime nga ekspertë të shumë fushave e më të mirët e vendit: ç’lloj arme ka shkaktuar vdekjen e Arben Breeeeocit, që më tepër del se është goditur nga brinja sesa nga prapa apo nga shpina, plaga e të cilit nga përmasat nuk justifikon armët që disponojmë? Ç’mjet apo armë i ka shkaktuar tri plagë në shpinën e një viktime tjetër, dy prej të cilave janë sipërfaqësore, ndërsa e treta, megjithëse vdekjeprurëse, nuk ka as daljen dhe as mbetje plumbi apo materiali tjetër në trup sipas rezultatit të autopsisë? Plumbi i gjetur në trupin e viktimës së tretë, i kujt pistolete është? Kështu, shkallë-shkallë mendojmë se e vërteta do të ndriçohet plotësisht dhe bashkë me të edhe përgjegjësitë. Sa parashtrova më lart, qëndrojnë edhe në themel të shkaqeve pse nuk është mbledhur kolegjiumi i Ministrisë së Punëve të Brendshme për të bërë analizën përfundimtare. Pra, para nesh këto e të tjera probleme janë objekt i punës sonë dhe i organeve tona për të na çuar në këtë analizë të shumëpritur përfundimtare dhe për përgjegjësitë përkatëse. Kemi dëshirë që të arrijmë shpejt ku kërkon Kuvendi, mbareeeeë opinioni, por duam që çdo hap ta hedhim me siguri, të mos bëjmë gabime, që do të linin, në mes të tërën, pjesë të saj në errësirë. Për këtë po punohet dhe do të mbështesim akoma më mirë organet e hetimit. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Blerim Çela. Blerim Çela - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Dëgjuam me vëmendje për së dyti konkluzionet e komisionit të posaçëm parlamentar. Është e pamohueshme puna e këtij komisioni, por raporti i dytë nuk solli asgjë të re përveç disa lirimeve nga detyra. Raporti i parë na dha shpresën se po shkohej drejt së vërtetës, ndërsa ky i sotmi tregoi se puna ka ngelur në vend numëro, madje do të thosha se konkluzionet bien erë monizëm, pa përmendur letrat që na u lexuan padrejtësisht nga zoti Alushani. Me këtë veprim komisioni parlamentar e tejkaloi detyrën e tij, sepse Kuvendi Popullor qëndron mbi çdo opinion, i kujtdoqoftë ai, aq më tepër i një rajoni policie. Grupit tonë parlamentar i kanë ardhur shumë peticione, me mijëra firma për ngjarjet e Shkodrës, me kërkesën që të lexohen në Kuvend. Leximi i tyre këtu nuk do të ishte i drejtë, jo vetëm që të mos influencohej Kuvendi, por dhe për mungesë kohe e ngecje në vend të punimeve e sidomos për të mos ngritur tensionet, të cilat po mundohemi t’i ulim. Në këtë kuptim është e lavdërueshme puna e këtij Kuvendi, ku është krijuar një atmosferë mirëkuptimi, që po jep ndikimin e vet pozitiv edhe në popull. Zoti Alushani u dha përgjigje disa pyetjeve që fare mirë mund t’ua jepte zoti Gramoz Ruçi, në një kohë që ai kërkoi t’u jepej përgjigje nga zoti Azem Hajdari disa pyetjeve të tjera. Për zotin Hajdari do të përgjigjem unë, meqë isha me të në Shkodër pas ngjarjeve të paradites së 2 prillit të këtij viti. Po e shpjegoj rrjedhimisht e kronologjikisht ngjarjen: Në të gdhirë të datës 1 prill 1991 janë dëgjuar breshëri të gjata automatiku nga Dega e Punëve të Brendshme të Shkodrës për të festuar fitoren numerike të Partisë së Punës në zgjedhjet e 31 marsit. Një gjë e tillë e acaroi popullin shkodran dhe jo humbja numerike e Partisë Demokratike në këto zgjedhje. Ky qe një provokacion i hapur ndaj popullsisë demokratike shkodrane, që protestoi paqësisht para Komitetit të Partisë së Punës në mbasditen e datës 1.4.1991. Në atë kohë atje ka qenë edhe zoti Hajdari, i cili kontribuoi për shpërndarjen e demostruesve dhe u kthye në Tiranë po atë natë. Në datën 2.4.1991, ora 8, kishim mbledhje në Selinë e Partisë Demokratike. Kur po vazhdonim mbledhjen telefonoi dega e Partisë Demokratike në Shkodër për vrasjen e Arben Brocit. Doktor Sali Berisha kërkoi të shkonim urgjentisht në Shkodër zoti Azem Hajdari, zoti Edmond Tako dhe unë. U nisëm rreth orës 10.30 nga Tirana dhe mbërritëm në Shkodër pas rreth 2 orësh, kur po digjeshin Komiteti i Partisë së Punës dhe tanket e policisë. I bëmë thirrje popullit me megafon nga tarraca e Radio-Shkodrës që të shpërndahej, të qetësohej, duke i thënë se Partia Demokratike është kundër dhunës dhe marrjes së pushtetit me gjak. Madje aty edhe na kanë ofenduar duke na thënë spiunë, provokatorë etj. Populli u shpërnda pasi i premtuam se do të gjendeshin fajtorët dhe për këtë do të jepej një komunikatë në Radio-Shkodra nga zoti Azem Hajdari. Ne u larguam nga tarraca menjëherë kur pamë se populli po shpërdahej, po ndërkohë megafonin filluan ta merrnin njerëz të tjerë të panjohur, që mund të flisnin edhe për destabilitet. I thamë drejtorit të Radio-Shkodrës, zotit Gëzim Podgorica, që t’ua merrte megafonin dhe ashtu u veprua. Radio- Shkodra nuk ka thënë ndonjëherë që Tirana ra, por kjo është thënë nga turma. Zoti Azem Hajdari ngeli në Radio-Shkodra për të formuluar komunikatën, ndërsa unë së bashku me dy shokë të Partisë Demokratike (midis tyre ishte dhe zoti Agustin Shqalësi që është këtu deputet) shkuam te kryetari i Degës së Punëve të Brendshme të rrethit të Shkodrës. Theksoj se kryetari i Degës së Punëve të Brendshme ishte i qetë dhe biseduam me të në mënyrë shumë paqësore. Pra, dhënien e lajmit të gënjeshtërt ai e ka bërë me ndërgjegje të plotë, për të shmangur përgjegjësinë e vetes e të varësve të tij. Prandaj nuk jam dakord me zotin Ruçi se duhet marrë parasysh gjendja psikologjike e tij. I thamë atij që të mos nxirrte policë në qytet, se populli ishte tepër i acaruar nga vrasjet. Ai na tha se janë plagosur rëndë shefi i policisë e 10 policë dhe është vrarë një polic. Këto ishin gënjeshtra, pasi zoti Ali Spahia, me cilësinë e mjekut, i pa me sytë e tij që ishin vetëm dy policë të frikësuar dhe asgjë më shumë. Kur u dha lajmi në televizion se u dogj Komiteti i Partisë dhe pastaj u vranë vandalët, siç i quajtën, dhe se ishin thyer xhamat e selisë së degës së Partisë Demokratike, populli u irritua më shumë, sepse ato ishin mashtrim e gënjeshtër e paskrupullt. Përveç të tjerave, xhamat e selisë së degës së Partisë Demokratike nuk ishin thyer. Gjatë kohës që ne ishim aty zbrazeshin breshëri automatiku, duke terrorizuar psikologjikisht popullin. Madje dhe unë vetë me popullin kam vrapuar disa herë, se nuk merrej vesh nga vinte plumbi. Breshëritë vazhduan me ndërprerje deri në orët e vona të natës. Në rrugë, pasi u err, nuk kishte kalimtarë përveç forcave të ruajtjes së rendit. Të nesërmen u gjetën të thyer dy xhama të selisë së degës të Partisë Demokratike. Në takimin që patëm në zyrën e kryetares së Komitetit Ekzekutiv, shoqes Tereza Marubi, unë e akuzova direkt kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme të Shkodrës për thyerjen e xhamave të selisë së degës së Partisë Demokratike, duke e cilësuar si një akt që donte të konfirmonte lajmin e gënjeshtërt se u thyen edhe xhamat e selisë së degës se Partisë Demokratike, të cilët, derisa u err e nuk kishte këmbë njeriu në qytet, ishin në rregull. Pas kësaj aty kishte vetëm policë. Kush i theu xhamat? Logjika më elementare të tregon se ato i thyen forcat e ruajtjes së rendit. Mund t’ju duket e habitshme, por kështu është. Në datën 19.4.1991 aktivistët e Partisë Demokratike të Shkodrës kapën një person nga Postriba duke thyer xhamat e autobusëve e të dyqaneve të Parrucës. Atë e dorëzuan në Degën e Punëve të Brendshme, por për çudi ndaj tij nuk u mor asnjë masë, sepse u quajt i sëmurë psikik. Kujt i shërben ky qëndrim? Qofsha i gabuar, por më duket se këto veprime bëhen me qëllim që Ministrisë së Punëve të Brendshme t’i lihet dorë e lirë për të vepruar pa kufi. Ngjarjet e Lezhës e më vonë ato të Milotit ishin të turpshme, por zoti Gramoz Ruçi, kur raportoi për Lezhën, i vuri fajin vetëm popullit. Populli kërkon qetësi e stabilitet ekonomik. Përse zoti Gramoz Ruçi nuk nxjerr përgjegjësinë e Ministrisë së Punëve të Brendshme për këto akte? Përse nuk u kapën thashethemexhinjtë dhe organizatorët e ngjarjeve të Lezhës që në embrion? Përse nuk u arrestuan e u dënuan vandalët e plaçkitësit e dyqaneve? Policia duhet të kryejë detyrën e saj me mjetet që i ka vënë në dispozicion ligji, me shumë rigorozitet, që rrugaçët të dënohen ashpër. Jo çdo person që ngre dy gishtat lart është anëtar i Partisë Demokratike apo demokrat. Të ngresh dy gishtat e të shkatërrosh nuk je demokrat, por antidemokrat. Për këta njerëz nuk duhet pasur mëshirë. Ata e kërcënojnë dhe e prishin demokracinë dhe frymën e mirëkuptimit kombëtar. Partia Demokratike e ka thënë dhe e deklaron se nuk ka asgjë të përbashkët me ta dhe distancohet në mënyrë kategorike prej tyre. Është për të ardhur keq që hetuesia më shumë është marrë me hetimin e organizatorëve të demonstratës, djegien e Komitetit të Partisë së Punës e të tankeve të policisë sesa me shkaktarët e dhunimeve, plagosjeve e vrasjeve të popullit. Vrasja qe shkaku e djegia pasoja. Hetuesia u mor me pasojën dhe rezultati vazhdon të jetë i pakënaqshëm. Dhe nuk ka si të ndodhë ndryshe, përderisa kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme deklaroi palë Oltën 12 - vjeçare në ngjarjet e Shkollës së Bashkuar, kur shumë e përndershmja hetuesi, me gjithë provat e pakundërshtueshme, nuk arrestoi vrasësit e Artan Lenies në Tiranë etj ., etj. Të vrasësh njerëz të pafajshëm, si më 2 prill, t’i thërrasësh për ndihmë e t’i godasësh pabesisht pas shpine, këtë nuk e pranon askush, as Partia Demokratike dhe as kanuni shqiptar. Populli shqiptar dhe mbarë opinioni publik ndërkombëtar, veçanërisht ai shkodran, kërkon të dalin fajtorët e vërtetë e jo të na serviren koka turku. Populli kërkon drejtësi e qetësi, e cila është në funksion të nxjerrjes së fajtorëve të vërtetë, se çdo alternativë tjetër do të ishte me pasoja të padëshirueshme. Faleminderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Bilbil Jaupi. Bilbil Jaupi - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Ngjarjet e 1 dhe 2 prillit në Shkodër, me rrjedhojat që patën ishin shumë të dhimbshme. Secili nga ne, çdo shqiptar shqetësohet sinqerisht për çdo përleshje e incident që ndodh, në një kohë kur duhet qetësi. Kujtdo i ther në shpirt kur mëson për vrasje, në një kohë që duhet të forcojmë unitetin tonë kombëtar. Gjendja e vështirë ekonomike dhe situata e nderë shoqërore kërkojnë një stabilitet të fuqishëm politik. Ja, pse dhimbja për ngjarjet e Shkodrës është njëherësh thellësisht njerëzore, sepse u vranë 4 veta dhe u plagosën dhjetëra të tjerë. Por ajo është njëkohësisht edhe një trishtim politik për pasojat sociale që solli në Shkodër dhe njëherësh një shkatërrim ekonomik për vetë dëmet që u shkaktuan. Shqetësimi i ligjshëm e human për të përcaktuar përgjegjësitë e vërteta të këtyre ngjarjeve çuan në ngritjen e grupit qeveritar hetimor, në krijimin e komisionit të posaçëm parlamentar dhe në vetë faktin e vendosjes së kësaj çështjeje në rendin e ditës të punimeve të këtij Kuvendi. Ngjarjet në Shkodër u komplikuan së tepërmi, sepse pikërisht në kohën kur duhej punuar me gjakftohtësi për të zbuluar e përcaktuar shkaktarët e vërtetë të ngjarjeve tragjike, një sulm i paparë filloi kundër Partisë së Punës të Shqipërisë nga forcat opozitare dhe shtypi i tyre. PP e Shqipërisë u akuzua prej tyre si autore e skenarëve të fshehtë, sikur ishin forcat e saj konservatore që përgatitën këto trazira, vrasje të paramenduara. Këtë akuzë e përsëriti në diskutimin e tij në Kuvend, në seancën e dytë, edhe deputeti Azem Hajdari. Dua t’i them këtij deputeti, por edhe kolegëve tanë në këtë sallë, meqë ai s’është, që janë të tjera forca dhe kanë qëllime tepër të rrezikshme ata që përgatisin dhe zbatojnë herë pas here skenare të tillë antinjerëzore e antikombëtare. Ngjarjet e muajit të fundit kanë evidentuar në mënyrë të pakundërshtueshme se proceset e mëdha e legjitime të demokratizimit të jetës së vendit i kanë shfrytëzuar dhe forcat aspak demokratike, forca që kërkojnë mjegull e synojnë të destabilizojnë situatën në Shqipëri. Është e vërtetë që përleshja në Shkodër u bë midis demonstruesve dhe forcave të ruajtjes së rendit, por të tjera forca e shfrytëzuan atë dhe i dhanë drejtimin që deshën. Ishin pikërisht ato forca të cilat bërtitën: “Shkodra Republikë, nuk e duam komunizmin” etj., etj., të cilat janë të interesuara të ndezin në Shqipëri një luftë civile e pastaj të vjelin të qetë frytet e saj. Ekzistenca dhe qëllimet antikombëtare të këtyre forcave duhet t’i kemi mirë parasysh të gjithë ne, forcat politike të vendit, me qëllim që, me veprimtarinë tonë politike, të mos u japim atyre asnjë pretekst për të vepruar pas emrit të demokracisë, për të goditur e për t’u fshehur pas tyre. Personalisht nuk besoj që një parti politike, cilado qoftë ajo, të orientojë anëtarët ose simpatizantët e vet të thyejë xhama, të djegë farmaci e librari, të vjedhin e të bëjnë batërdinë nëpër dyqane e magazina. Por këto forca shpesh gjejnë sebep nga deklaratat e pamatura të vetë forcave politike. Bëhen përpjekje për të akuzuar Partinë e Punës të Shqipërisë lidhur me ngjarjet e Shkodrës, por pas zgjedhjeve të 31 marsit nuk ishte PPSH që konstatoi rezultatet ose që bëri thirrje e parashikime për fatet e ardhshme të opozitës. Përkundrazi, qysh para zgjedhjeve u bë vetëm një deklaratë publike nga udhëheqësi i PPSH se Partia jonë do ta pranonte rezultatin e votimeve, pavarësisht se si do të ishte ai dhe zotohej se do të vazhdonte procesin e reformave demokratike. Përkundrazi, nga ana e Partisë Demokratike dhe shtypit të saj, akoma pa u numëruar votat, që në ditën e zgjedhjeve, zgjedhësit e saj të zellshëm filluan të ngrenë akuza gjoja për çrregullime, falsifikime e manipulime të zgjedhjeve, të cilat i lëshuan pa fre në konferencat e tyre të shtypit me gazetarë të huaj, që ato ditë ishin shumë të shpeshta. Edhe pse, si para dhe pas zgjedhjeve, anëtarët e PPSH e simpatizantët e saj u kërcënuan e u dëmtuan në mënyra nga më të ndryshmet, Partia jonë nuk bëri asnjë deklaratë për opinionin e brendshëm ose për shtypin e huaj. U dogj zyra e sekretarit të byrosë së Partisë në fshatin Rrilë të Lezhës, por komunistët nuk dhanë asnjë deklaratë. Në qendrën e votimit nr. 7 të zonës elektorale 240 në Vlorë një grup të rinjsh, me dy gishtat përpjetë, në kundërshtim me rregullat, hynë aty dhe, pasi e provokuan, e qëlluan me pëllëmbë vëzhguesin e PPSH-së Faik Sheme, kurse në fshatin Labovë e Sipërme të Libohovës në Gjirokastër simpatizantë të Partisë Demokratike u prenë hardhitë e i dëmtuan kopshtet sekretarit të byrosë së partisë dhe komunistëve të tjerë të fshatit, therën fshehurazi bagëtitë e tyre dhe kryen akte të tjera rrugaçërie, si thyerje xhamash, përmbysën makinën e drejtorit të NB-së etj. Për këto e dhjetëra raste të tjera, të cilat nuk është vendi dhe koha për t’i përmendur këtu, Partia nuk u dha asnjë deklaratë të huajve. Ajo ishte e bindur që këto eksese do të kapërceheshin pa rrjedhoja të tjera, vetëm me gjakftohtësi e urtësi. Kjo logjike nuk të fut kurrë në lojën politike, sepse do të ishte me pasoja të rrezikshme. Ndaj akuza se ngjarjet e Shkodrës u bënë sipas skenarëve të PPSH është thellësisht një akuzë absurde. Po shtroj një problem të thjeshtë: mos vallë PPSH i grumbulloi ato masa e u tha bërtisni kundër fitores së PPSH-së, kundër komunizmit etj.? Pa dyshim që jo. Ngjarjet e 2 prillit në Shkodër u paraprinë nga grumbullimi i këtyre masave më 1 prill para selisë së Partisë Demokratike në Shkodër, ku u hodhën parulla, si zgjedhjet janë të parregullta etj. Ato u paraprinë edhe nga grumbullimet në Tiranë para selisë së Partisë Demokratike, ku anëtarë dhe simpatizantë të saj, të deziluzionuar që Partia e tyre nuk fitoi shumicën ose siç kishin deklaruar në mënyrë euforike brenda dhe jashtë vendit drejtues të Partisë Demokratike se ne do të arrijmë një fitore totale, bërtisnin kundër zgjedhjeve dhe i frynë psikozës së manipulimit të tyre etj. Pikërisht kjo psikozë bëri që në ato grumbullime të hidheshin edhe parulla nga më ekstremet kundër Partisë së Punës e anëtarëve të saj. “Poshtë Partia e Punës!”, “Komunistët në litar !“ janë dy nga parullat më të egra drejtuar kundër Partisë sonë. Psikoza e sëmurë dhe dufi çuan në veprime vandale, siç ishin shkatërrimet e dëmtimet e prodhimeve të fshatarëve në disa qytete, duke përfshirë edhe Tiranën, si dhe në veprime të atilla, si ato të nëpunësve të stacionit të Mjedës, të cilët nuk pranonin të ngarkonin me grurë makinat e Kukësit, me akuzën se kuksianët e kishin fajin për humbjen e Partisë Demokratike, pasi kishin votuar 100% për PPSH. Duke dënuar gjakderdhjen, nuk duhen mbyllur sytë edhe përpara këtyre ngjarjeve, sepse shkaku e pasoja lidhen ngushtë me njëra-tjetrën. Natyrisht, asgjë s’e justifikon goditjen me armë dhe vrasjen e njerëzve, por pikërisht tragjedi të tilla të rënda që çojnë në humbjen e jetës së njerëzve, duhet të na bëjnë të gjithëve të nxjerrim mësime, që veprimet e forcave politike kurrë të mos çojnë në rritjen e tensioneve sociale, të cilat mund të çojnë, siç kanë çuar, edhe në veprime të pakontrolluara. Partia e Punës e Shqipërisë i hyri rrugës së pluralizmit me vullnet të mirë dhe ndershmëri, e ndërgjegjshme që do të ecë në mënyrë të pakthyeshme në proceset e demokratizimit. Fakt bindës për këtë janë edhe punimet e këtij Kuvendi, ku me qetësi e durim, dialog e mirëkuptim, kanë ecur të gjitha problemet, duke u distancuar nga mendimi që ajo përbën shumicën në Kuvend e duke shmangur mekanizmin e votës. Për sa u tha këtu nga komisioni i posaçëm parlamentar, unë nuk e gjej me vend që të shkarkohet Ministri i Punëve të Brendshme, me sa u raportua këtu dhe me sa dëgjova nga ai. Falemnderit! Kastriot Islami - U sugjeroj deputetëve të përqendrohen kryesisht në ngjarjen e Shkodrës. Fjalën e ka deputeti Tritan Shehu. Sali Berisha - Ju lutem, edhe një herë, zoti Kryetar, që në pozicionin që jeni, të ruani imparcialitetin, të ruani paanësinë, se po lejoni që kjo tribunë të shfrytëzohet për qëllime partiake dhe jo për ato qëllime për të cilat jemi mbledhur këtu. Ndërhyrja juaj ishte tepër e vonuar, kur në raste të tjera nuk keni nguruar të tregoni gatishmërinë për një ndërhyrje imediate. Tritan Shehu - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Që në fillim dua të protestoj përpara Kryesisë për një problem. Ditën e parë, kur referoi komisioni parlamentar për ngjarjet e Shkodrës, na u tha nga Kryesia që do të na viheshin në dispozicion të gjitha procesverbalet që lidhen me këtë çështje. Ne e kemi kërkuar këtë gjë disa herë me shkrim e me gojë, na është thënë që do të bëhet sot ose nesër, por deri më sot kjo nuk është bërë. Për këtë, ju lutem, zoti Kryetar, të jepen shpjegime publike. Që në fillim dua të them që komisioni parlamentar i përkohshëm është përpjekur të bëjë një punë të mirë për të hedhur dritë mbi ngjarjet e Shkodrës, por theksoj se analiza e ngjarjeve të bëra nga ky komision është e cekët. Gjithashtu, mendoj, siç shikohet, që edhe mundësitë reale për të hedhur dritë ky komision i ka pasur të kufizuara, gjë që duket mirë në dy materialet që na janë paraqitur. Është e qartë nga të gjithë, siç del dhe nga materialet, se organet e hetuesisë jo vetëm nuk kanë kryer mirë detyrën, por për arsye të paqarta e kanë zvarritur shumë atë. Është shumë kuptimplotë fakti që edhe ekspertiza e armëve të përdorura atë ditë u bë me mbi 10 ditë vonesë, që procesi hetimor ka filluar disa ditë më vonë etj. Komisioni parlamentar na propozon masa ndëshkimore përkatëse, por unë nuk jam dakord që niveli i fajtorit për realizimin e krimit të ulet vetëm tek ndonjë oficer ose polic. Mendoj se kjo ngjarje nuk është e organizuar nga ushtarakë të veçantë, por nga forca të caktuara me qëllime të qarta. Ata që e zbatuan, pa dyshim, kanë fajin e tyre të madh, por organizimi i punës në vendin tonë, siç dihet nga të gjithë, është i tillë që për të këtilla ngjarje gjithmonë merret urdhër nga lart. Nuk besoj kurrë që një oficer i Ministrisë së Punëve të Brendshme, me iniciativë, të mund të krijojë të tilla ngjarje. Ngjarja e Shkodrës, nga përmasat, është masakra më e madhe e realizuar në ndonjë vend të Evropës, në raport me popullsinë, pas ngjarjeve të Hungarisë të vitit 1956. Si e tillë dhe nga implikacionet që ka, kjo nuk mund të jetë kurrë një ngjarje më vete, nuk mund të jetë një mosmësim me rezultatin e zgjedhjeve, siç na u tha nga komisioni parlamentar, por duhet analizuar e lidhur, së paku, me të gjitha dramat që po përjeton ky vend që nga 2 korriku e këtej. Analiza e këtyre ngjarjeve të çon pikërisht në këtë konkluzion: një skenar i përgatitur nga një grup konservator me fuqi e pushtet. Kështu, ngjarjet e Shkodrës nuk mund të sqarohen pa gjetur përgjigje disa pyetje: kush qenë ato forca që hapën e mbyllën ambasadat me 2 korrik, duke ftuar njerëzit të hynin në to? Pse ndodhi pikërisht më 2 korrik kjo ngjarje, krahas ngjarjeve të Kosovës? Ishte vetëm një valvul shkarkimi kjo? Cilat ishin ato forca që organizuan eksodin e madh në kufirin grek, në Durrës, Shëngjin dhe Vlorë? Pse anijet tona, me t’u acaruar situata aty, nuk dolën në radë ose në Sazan? Kush i përhapte lajmet në një çast në të gjithë Shqipërinë dhe pse persona shtetërorë u thoshin njerëzve të mos shtyheshin, por të hipnin me rregull në anije? Si është e mundur që deri më sot nuk është gjetur asnjë nga nxitësit e këtyre fenomeneve? Siç duket, për ta kanë qenë të interesuara disa forca të caktuara. Shkodra në këtë linjë përbën një hallkë të veçantë, që vjen pas zgjedhjeve. Pra, kjo tingëllon si një larje hesapesh, një demonstrim force po nga këta konservatorë pas rezultateve të 31 marsit. Me këtë rast ata donin t’u tregonin dhëmbët popullit. Është mjaft karakteristike që ngjarjet e Shkodrës, si të gjitha ngjarjet e tjera paraardhëse, u pasuan nga një heshtje e plotë zyrtare, nga një fushatë dizinformimi në Radiotelevizion. Përveç një komunikate të rreme në televizion nga Ministria e Brendshme për Shkodrën, nuk u tha asgjë tjetër zyrtare atëherë. Deri më sot asnjë nga drejtuesit e lartë të vendit nuk ka dhënë shpjegime publike për këto ngjarje dhe nuk ka kërkuar publikisht përse zvarritet dalja e së vërtetës. Pyetja është e qartë: Pse kjo heshtja misterioze? Nga se vjen? Përse nuk shprehen ngushëllime zyrtare për viktimat e Shkodrës, kur ne s’kemi munguar të ngushëllojmë dhe Kuvajtin? Pra, siç shihet, ngjarja e Shkodrës nuk është e izoluar, por shumë më tepër dhe që vazhdon të rrethohet nga një mister. Nxjerrja në dritë e së vërtetës për ngjarjet e Shkodrës mendoj se ka një rëndësi kolosale për mbarëvajtjen e demokracisë te ne. Puna e bërë deri tani le shumë për të dëshiruar, është e zbehtë, e pasaktë, me plot ekuivoke. Kjo nuk është në interes të kurrkujt tjetër përveç atyre që e krijuan. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Shaqir Vukaj. Shaqir Vukaj - I nderuar Kryetar, Vëllezër deputetë; Është shumë pozitiv fakti që ngjarjet e 1-2 prillit të Shkodrës po diskutohen me kaq seriozitet, vëmendje e preokupacion për të zbuluar të vërtetën deri në fund. E them me bindje se ne, si Kuvendi i parë pluralist, po i tregojmë popullit tonë dhe mbarë opinionit se me përgjegjësinë tepër të madhe që kemi marrë mbi vete, do të punojmë e përpiqemi me të gjitha forcat tona, ashtu siç jemi betuar për të mirën e tij, për të drejtat e tij, që ato të mos shkelen e dhunohen asnjëherë. Njëkohësisht, me mendimin tepër të mirë se këto diskutime do të jenë një pikënisje e mbarë që ngjarje të tilla të mos përsëriten më kurrë në vendin tonë. Siç dëgjuam nga referimet e komisionit parlamentar të ngritur për këtë qëllim, e vërteta nuk ka precipituar plotësisht. Besoj dhe i bëj thirrje hetuesisë që kjo të përfundojë sa më parë, sepse plaga e hapur mbyllet vetëm kur mjekohet njëherë e mirë e jo kur gërvishtet herë pas here. E them që në fillim se kam vërejtje për hetuesinë, e cila nuk po tregohet në lartësinë e duhur. Veçanërisht kam vërejtje për vonesën dhe ngathtësinë e saj për fillimin e procesit hetimor, sepse ajo duhej të vinte në Shkodër që atë ditë, më 2 prill, e jo pas 2-3 ditësh, pavarësisht nga pretendimet e saj. Njëkohësisht deklaroj këtu se nuk jam dakord as me kronologjinë e dhënë për rrjedhën e ngjarjeve, as me emërtimin e pjesëmarrësve. Për hir të së vërtetës them se më përpara janë plagosur e vrarë njerëzit pastaj është djegur Komiteti i Partisë. Njëkohësisht nuk jam dakord me emërtimet e bëra për pjesëmarrësit si “vagabondë”, “‘vandalistë” etj., etj. Shumica e tyre janë fëmijët e njerëzit tanë, por që, siç dihet, nuk është punuar me ta, nuk janë orientuar. Një pjesë nuk u është gjetur punë ose nuk u është siguruar lënda e parë për punë normale, nuk është shpjeguar mirë se ç’është pluralizmi, ç’janë partitë, ç’është fushata elektorale, si respektohet ai që fiton në të etj., etj. Janë bërë e vënë emra të ndryshëm për të vrarët e të plagosurit. Për mendimin tim ata janë viktima të demokracisë, ashtu siç mund të ishin edhe të tjerë. Demokracia fatkeqësisht nuk vijka lehtë, dashka dhe ajo viktima e ndoshta dëshmorë. Bëj thirrje nga zemra që këto të jenë të fundit e kjo në shkallë të madhe varet nga ne, nga ky Kuvend. Iu drejtova që në fillim me fjalët “vëllezër deputetë” e kjo jo pa qëllim, ne jemi vëllezër të një gjaku, që punojmë për një qëllim, për këtë popull, për këtë komb, për këtë atdhe. Nga ne varet shumë, tepër shumë, për të vendosur qetësinë, demokracinë e vërtetë, sepse të ne i kanë drejtuar sytë të gjithë, i madh e i vogël, sepse jemi ne, ky Kuvend, që do të vendosim për t’i hapur rrugë së mirës, përparimit e vëllazërimit. E theksoj këtë të fundit, sepse në Shkodër partitë politike, sindikatat, komunitetet fetare, shoqatat dhe organizatat e ndryshme po tregojnë me punën dhe shembullin e tyre se kanë në dorë shumë për të bërë, për të ruajtur qetësinë e qytetit, për t’i treguar popullit dhe shtresave të ndryshme të tij se janë të gjitha mundësitë që, me punë e angazhim të përbashkët, ashtu siç u veprua gjatë kësaj periudhe, të ecet edhe në të ardhmen. Unë jam deputet i Partisë së Punës të Shqipërisë, sigurisht tani jam i popullit. Si i tillë, që ditën e parë u propozova deputetëve të Partisë Demokratike të shkonim bashkërisht në familjet e viktimave për ngushëllim, që do të ishte një nder për ne si përfaqësues të këtij Kuvendi pluralist. Mbas pak ditësh, në një pozicion të ri, si përfaqësues i PPSH-së dhe si deputet, u bëra thirrje drejtuesve të Partisë Demokratike të shkonim bashkërisht në ato familje. Ma mirëpritën propozimin, por ai nuk u realizua jo për mungesën time. Vlerësoj si të dëmshme e që nuk i shërbejnë unitetit, vlerësime, konsiderata e insinuata të tilla për ngjarjet e Shkodrës, si “masakër politike e përgatitur me paramendim” etj.,etj. Këto janë të dëmshme nga kushdo që të bëhen, nuk i vlejnë popullit dhe qetësimit të tij. Unë distancohem nga deklarata të tilla dhe u bëj thirrje të gjithëve që të bëjnë të njëjtën gjë, shkaktarët dhe autorët e krimit të gjenden nga hetuesia dhe të marrin dënimin e merituar. Unë shprehem hapur kundër insinuatave dhe fajësive të tilla për organizatën e Partisë së Punës të rrethit të Shkodrës. Ajo nuk është marrë asnjëherë e nuk merret me gjëra të tilla. Unë edhe në emër të deputetëve të Partisë së Punës të rrethit të Shkodrës, ndoshta fajësoj drejtuesit kryesorë të Komitetit të Partisë së Punës të rrethit të Shkodrës që nuk patën guximin e burrërinë t’u dilnin përpara demonstruesve, që për hir të së vërtetës duhet thënë se parullat që ata hidhnin, si “PPSH të japë dorëheqjen”, “Poshtë komunizmi!” etj., nuk ishin aq paqësore. Kam bindjen se po të bëhej një gjë e tillë, Shkodra nuk do të përjetonte ato ngjarje të dhimbshme e tragjike. Së fundi, kam dy probleme tepër shqetësuese: Së pari, megjithëse Qeveria vërtet ishte e përkohshme, duhej të vlerësonte më shumë situatën e krijuar në Shkodër. Nuk ishte e tepërt, përkundrazi, sikur në Shkodër të vinte që të nesërmen e ngjarjes zëvendëskryeministri, për të mos thënë Kryeministri, me 5-6 ministra dhe populli të shihte që me të vërtetë Qeveria angazhohet për këtë popull. E them këtë, sepse ato ditë në Shkodër kishim, madje edhe sot e kësaj dite kemi mungesa të jashtëzakonshme në çështjen e furnizimit të popullit në përgjithësi, të furnizimit me lëndë të para etj. Po jap vetëm një shembull. Në qoftë se vendi sot ka rreth 40-50 mijë punonjës pa punë për mungesë lëndësh të para, të paktën siç deklaron propaganda jonë, vetëm në Shkodër gjatë këtij 4-mujori kemi 8-10 mijë punonjës, domethënë afërsisht 25% e të gjithë Republikës. Së dyti, problemi i ruajtjes së rendit ka dalë në plan të parë. Nuk dua të akuzoj asnjeri se kush e ka fajin, por i bëj thirrje këtij Kuvendi Popullor që të vërë dorë menjëherë, urgjentisht, me ligje, rregulla etj., etj., sepse problemet në rrethin e Shkodrës sa vijnë e thellohen. Së fundi, u drejtohem të gjithë bashkëqytetarëve të mi shkodranë që të kenë besim të patundur se ky Kuvend do të punojë me të gjitha forcat për zgjidhjen e halleve e të problemeve të tyre, që sa vijnë e shtohen. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Pjetër Arbnori. Pjetër Arbnori - Do të dëshironim që komisioni i parë pluralist parlamentar të bëhej shembull i një pune efektive për të ndihmuar që të zbulohet e vërteta e masakrës së 2 prillit në Shkodër. Ai është ngritur për të shpejtuar e gjallëruar veprimtarinë e organeve hetimore dhe jo për të ecur me hapin e breshkës. Kur u bë demonstrata e parë në Shkodër, më 14 janar 1990, për rrëzimin e bustit të diktatorit Stalin, sado që organet zyrtare e mohuan kryekëput një lëvizje të tillë, në bazë të firmave të fshehta të marra nga apartamentet sekrete, brenda natës u ndaluan dhe u arrestuan mbi 120 veta, djem e vajza shkodranë, dhe shumë prej tyre u dënuan me burgim. Po kështu, më 13 dhjetor 1990, kur në Shkodër u bë demonstrata e fuqishme antidiktatoriale që rrëzoi bustin e Enver Hoxhës, përsëri, në bazë të fotografimeve të marra nga kamerat e fshehta, u arrestuan brenda natës shumë djem shkodranë të cilët u dënuan me një gjykim rrufe brenda 2-3 ditëve, me akuza të gatshme për terrorizëm dhe subversion, sado që gjithë bota e di se demonstrata e 13 dhjetorit ishte hapur demonstratë politike. Tani, më 2 prill, kur ndodhi demonstrimi paqësor i nxënësve të shkollave të mesme, për çudi, na qenka djegur filmi dhe hetuesia e paska të vështirë të gjejë fajtorët e masakrës së Shkodrës. Unë them se filmi nuk është djegur. Filma bëhen me tepër se një, por ato mbahen prej atyre që nuk duan të dalë e vërteta në shesh. Po të shfaqej ky film, do të dilte se manifestimet e nxënësve nuk kanë nisur nga selia e PD-së, sikurse thuhet, por nga shkolla “Jordan Misja” dhe ishin krejtësisht paqësore. Në grumbullimin e tyre ndikoi për keq Radiotelevizioni Shqiptar, i cili kurrsesi nuk donte të jepte informacion për rezultatet e zgjedhjeve në Shkodër, Tiranë e Durrës, ku humbi në mënyrë të ndjeshme Partia në fuqi. Në rast se dikush thotë se ishin vonuar të dhënat, unë mund të them se këto të dhëna diheshin mirë dhe u transmetuan nga organet e specializuara që në datën 1 prill duke u gdhirë, në orën 3.30, kur të gjithë policët, sambistët, bashibozukët, civilë me automatikë dhe vullnetarë të armatosur nga Partia e Punës shkrehën armët me eufori, aq sa njerëzit pandehën se krisi lufta, ndërsa në të vërtetë kishte ardhur fshehtas lajmi se Partia e Punës kishte fituar shumicën. Pra provokacioni i parë në shkallë kombëtare që shkaktoi acarimin, ndodhi nga shkrehja e pajustifikueshme e baterive. Ka dalë e qartë se me kërkesën e herëpashershme të autoriteteve lokale, Terezina Marubi dhe Dilaver Papare, të cilët na kanë marrë në telefon dhe kanë ardhur edhe vetë në selinë e Partisë Demokratike, anëtarët e Partisë Demokratike kanë ndihmuar në qetësimin e gjendjes. Kjo është pranuar në të gjitha mbledhjet shumëpartiake, por, kur vjen puna për t’u pranuar në shtyp e në Radiotelevizion, del se deklaratat e autoriteteve janë prerë me gërshërë dhe kështu ushqehen mendime të tilla, si ai i një gazete që e mban veten serioze, por që flet me keqdashje “Çfarë donte Arben Broci përpara Komitetit të Partisë së Punës të Shqipërisë”? Unë po ju them se Arben Broci shkoi aty i thirrur nga ata që e vranë, ashtu sikurse u thirra edhe unë dhe vajta aty, siç u thirr edhe doktor Ali Spahia, si dhe të gjithë anëtarët e komitetit drejtues të Partisë Demokratike të degës së Shkodrës. Forcat e errëta donin të na vrisnin të gjithëve dhe të na akuzonin si autorë të trazirave. Kjo, pra, është një vrasje politike me paramendim dhe komisioni parlamentar duhet të zbulojë rrënjët e saj. Së fundi, duhet të dalë e qartë se grumbullimet paqësore u kthyen në grumbullime të irrituara vetëm mbas vrasjeve e plagosjeve, në një kohë kur sheshi para Komitetit të Partisë së Punës të Shqipërisë ishte fare bosh nga njerëzit, kishte vetëm këpucë, çanta dhe libra përtokë, që i kishin lënë nxënësit e goditur me shkopinj. Gjendemi përpara një situate të tillë: hetuesia ka zvarritur hetimet me qëllim, kalohen lehtë këto probleme të rëndësishme. Përse s’u bë ekspertiza e viktimave prej mjekëve ligjorë , që në datën 2 prill në spital? Pse s’u paraqitën autoritetet në spital më 2 prill, kur aty ishte doktor Ali Spahia që vizitonte të plagosurit dhe kontrollonte të vrarët? Cilët ishin civilët dhe ushtarakët e armatosur brenda Komitetit të PPSH? Çfarë lloj armësh kishin? Ekspertiza për armët që kanë qëlluar, pse s’u bë brenda ditës? Përse në pluralizëm vetëm një parti është e armatosur? Ne do të donim të barazoheshim me të, por në sensin negativ: jo të armatoseshim, por të çarmatoseshin ata. Përse komisioni hetimor lejon që të spostohet vëmendja nga vrasjet dhe çështjet e tjera që janë pasojë dhe jo shkak? Sa për parullën “Shkodra Republikë”, nuk e ka dëgjuar asnjëri përveç policisë. Si deputet i Shkodrës dëshiroj të theksoj që në qoftë se nuk dalin fajtorët e vërtetë dhe nuk vihen përpara përgjegjësisë, kjo do të thotë se disa forca nuk janë të interesuara të vendoset qetësia në Shkodër. Pra dikujt i pëlqen që të ketë trazira në Shkodër e në tërë Shqipërinë. Për të gjetur të vërtetën duhet vullnet i mirë dhe guxim. Po për të arritur këtu duhen kapërcyer ngurrimet e trashëguara nga e kaluara moniste. Dhe ne shohim se akoma nuk po duken shenjat. Më 1921 Ahmet Zogu me deputetët e Partisë në pushtet nuk pati frikë të ngrihej me respekt në këmbë kur Avni Rustemi propozoi një minutë zi për Leninin dhe Uillsonin. 70 vjet më vonë, kur zoti Neritan Ceka në emër të deputetëve të Partisë Demokratike propozoi të mbahej një minutë heshtje për katër djemtë martirë të vrarë pas shpine, deputetët e Partisë në pushtet, sado që folën në teori për ngjarjen e dhimbshme nuk lëvizën nga karriget, duke bërë kështu që populli të nxirrte konkluzionet logjike. E pra historia ka treguar se, të nisur nga ideologjizmat, shumë shqiptarë monistë kanë mbajtur zi për ca afrikanë aziatikë apo amerikano-latinë fare të panjohur, të cilëve mund t’ua çmonin më mirë vlerat popujt e vet sesa ne. Faleminderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Fehmi Abdiu. Fehmi Abdiu - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Marrja nga ky Kuvend i vendimit për krijimin e komisionit për ndjekjen e ecurisë së punës lidhur me hetimin e çështjes së Shkodrës është obligimi që kemi ne ndaj popullit, ndaj familjeve të viktimave dhe ndaj detyrës sonë si deputetë. Veç kësaj, në emër të ndjenjave humane njerëzore, në emër të demokracisë së vërtetë, të ndjenjës së përgjegjësisë për punën dhe detyrën tonë, ne marrim pjesë në hidhërimin e pamasë që pësuan ato familje, por në të njëjtën kohë shfaqim besimin dhe vendosmërinë tonë që kjo çështje të përfundojë sa më shpejt, sa më drejt e që fajtorët, kushdo qofshin, të vihen para përgjegjësisë. I kuptoj vështirësitë në të cilat është ndodhur komisioni përkatës, duke besuar se atë duhet ta lehtësojmë ne, me mendimet tona, duke qëndruar sa më larg subjektivizmit e ndikimeve partiake. Çfarë alternativash parashtrohen para nesh për këtë problem? Sipas meje ato janë dy: Alternativa e parë, e shtruar me forcë nga deputetët e Partisë Demokratike, është që ky organ t’i shkojë deri në fund këtij problemi, hetimit të çështjes dhe të kërkojë masa përkatëse për personat fajtorë e për të tjerë që kanë shkelur ligjin. Mendoj se pranimi i kësaj alternative në këto kushte ka këto kufizime: Së pari, ky organ, si Kuvendi ashtu dhe Komisioni që kemi miratuar, që për mendimin tim ka bërë një punë serioze, nuk janë organe kompetente për të përmbushur këtë detyrë, me gjithë predispozicionin që mund të kenë. Së dyti, ky komision, që në fakt është caktuar për të ndjekur e informuar ecurinë e hetimit të çështjes e për të nxitur përfundimin e saj, edhe në qoftë se do të dëshironte ta ndërmerrte këtë hap, pra ta hetonte këtë çështje me kompetencë, do ta kishte të pamundur ta kryente atë, për shkaqe objektive: mungesë të aftësive profesionale. Së treti, edhe sikur të pranohej e kundërta, që ai të përmbushte këtë detyrë, konkluzionet e tij për problemet profesionale do të paragjykonin çështjen e do të krijonin probleme, si për të lidhur duart e organeve përkatëse të drejtësisë e të hetimit, që hetojnë e gjykojnë çështjen sipas ligjit, ashtu dhe për të krijuar ndonjë situatë të papritur për të ardhmen lidhur me konkluzionet që do të arrijnë këto organe, pasi çështja sot nuk është hetuar në mënyrë të plotë e përfundimtare. Pra, në këtë mënyrë do të shkelnim kërkesat e ligjit, sipas të cilave organet e hetimit e të gjykatës duhet të vendosin për këto probleme vetëm sipas ligjit. Alternativa e dytë: të insistohet për t'i shkuar deri në fund kësaj çështjeje të madhe, duke pretenduar që komisioni të ndjekë e të informojë për ecurinë e punën që bëhet për ta përfunduar atë sa më shpejt, por për të pritur që çdo gjë të përfundojë në bazë të ligjit nga organet përkatëse dhe sipas kompetencave të tyre. Le ta vështrojmë këtë me kujdes. Kjo më duket se ka disa epërsi. Vetë Kuvendi Popullor, që u angazhua me seriozitet për këtë problem të rëndësishëm, në këtë mënyrë do të japë shembullin e qëndrimin e vet që për çdo problem të vendoset vetëm në bazë të ligjit, vetëm me objektivitetin e duhur, vetëm nga organet përkatëse dhe sipas kompetencave që kanë. Në këtë mënyrë vendimet që do të merren, pasi të jetë hetuar çështja e sqaruar plotësisht, do të zgjidhin çdo problem, madje dhe ato dyshime që kanë të bëjnë me aluzionet për ndikime të forcave të ndryshme politike partiake e të personaliteteve të ndryshme shtetërore ose partiake. Pra, në këtë mënyrë do të jemi në gjendje të japim argumente bindëse ndër masat punonjëse e të sqarojmë çdo dyshim që mund të lindë rreth këtij problemi të madh e të rëndësishëm. Me këtë qëndrim nuk do të pengojmë përpjekjet për të qenë sa më objektivë në gjykim dhe as të drejtën e detyrat që kanë organet e specializuara për të vepruar vetëm në bazë të ligjit. Sipas ligjit, organet e drejtësisë, organet gjyqësore, me rastin e përfundimit të shqyrtimit të çështjeve, janë të detyruara të parashtrojnë përpara organeve përkatëse problemet që kanë ndikuar për kryerjen e veprave penale, që lidhen me veprimtarinë e organeve shtetërore, të organeve ekonomike, të organizatave politike, duke pasur të drejtën dhe detyrën ligjore për të kërkuar marrjen e masave përkatëse për çdo punonjës, për çdo veprimtar ose shtetas. Këtë detyrë mund ta përmbushin vetëm duke parë me kujdes alternativën e dytë. Lidhur me propozimet e bëra kam mendimin se për shumë probleme që lidhen me të vërtetën, nuk është hedhur dritë me kompetencë për mjaft gjëra. Shfaq mendimin se Komisioni ka mbështetur alternativën e dytë, por me gjithë këtë ka shtuar propozimin për marrjen e masave përkatëse. Kam mendimin se të gjitha këto organe të Prokurorisë së Përgjithshme, të Hetuesisë së Përgjithshme, të Ministrisë së Brendshme dhe kompetencat e personave konkretë, për të cilët kërkohet marrja e masave përkatëse, janë të përcaktuara dhe kanë kompetencat e tyre në bazë të ligjit. Nuk jam për marrjen e atyre masave sot, për aq kohë sa nuk vërtetohet që këto organe nuk e kanë përmbushur detyrën, se e kanë neglizhuar qëllimisht atë ose se kanë neglizhuar qoftë dhe pa dashje. Në kohë të caktuar, kur të jemi në gjendje të flasim me më kompetencë rreth këtij problemi, këtë organ nuk do ta pengojë askush të kërkojë marrjen e masave për çdo person që mund të njihet si fajtor në bazë të ligjit ose si neglizhent ose mospërmbushës i detyrës. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Agim Mero. Agim Mero - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, E dhimbshme është dhe duhet të jetë për Kuvendin Popullor që në sesionin e tij të parë diskuton për një ngjarje dhe masakër me të vërtetë tragjike, por mendoj se aq sa është e dhimbshme, aq është edhe humane që Kuvendi diskuton për një ngjarje të tillë dhe që insiston e kërkon me forcë që t’u thuhet “ndal” ngjarjeve të tilla të gjakderdhjes e dhunës te ne. Unë nuk jam për t’i hedhur benzinë zjarrit, por as për atë që t’i hidhet verës ujë, ashtu siç na u bë në raportin që na u paraqit nga Komisioni i ngarkuar para këtij Kuvendi. Na u duk se informacioni i parë që na u dha nga ky komision, linte në njëfarë mase shpresë për njëfarë predispozicioni për ta ndriçuar, në mos plotësisht, por afërsisht, ngjarjen e për të nxjerrë konkluzione deri diku të sakta. Ndërsa me raportin që na u dha, u hodh, mendoj, më shumë mjegull sesa dritë mbi këtë ngjarje. Shumë të panjohura duken në të vërtetë, por mendoj se një gjë është e njohur dhe e vërtetë (që organet shtetërore kanë ligjet në dorë), kanë përgjegjësinë kryesore e të drejtpërdrejtë dhe ato nuk duhet t’i shpëtojnë dhënies së llogarisë para këtij Kuvendi. Kështu siç paraqitet, kjo është një ngjarje që ka ngjyrën e një terrori shtetëror. Përse hezitohet dhe zvarritet kaq shumë një ngjarje e tillë që ka prekur e tronditur me të drejtë gjithë popullin dhe vendin? Insinuatat që bëhen edhe në raportin që na u paraqit, edhe në disa nga diskutimet, mendoj se më shumë e shtojnë mjegullën mbi ngjarjen sesa e kristalizojnë atë. Insinuatat edhe në këtë rast, si në disa raste të tjera, janë të qarta që për këto është fajtore demokracia, duke mos munguar edhe atakimet e drejtpërdrejta ose të tërthorta për Partinë Demokratike dhe drejtues të saj të veçantë. Ndërsa unë mendoj se në fakt këto ngjarje nuk janë pjellë e demokracisë, por përkundrazi janë pasoja të diktaturës. Ato masa që u propozuan sot, aq të zbutura, duke gjetur fjalën “lirim” në vend të fjalës “shkarkim”, që do të mendoja, duhej të ishin marrë menjëherë nga Qeveria për disa nga të propozuarit, që në ditën e parë të ngjarjes, kur ne e dimë se sa shpejt ka vepruar Qeveria në të kaluarën, jo më për ngjarje të tilla, por edhe për djegien e një stalle kecash, ku ngrihej në këmbë Qeveria dhe udhëheqësit kryesorë të vendit shkonin në vendin e ngjarjes e nuk hezitonin të merrnin masa të rrepta për fajtorët ose për të tjerë që mendohej se mund të ishin fajtorë. Prandaj bashkohem me ato vërejtje që u bënë nga disa deputetë për ngathtësinë e Qeverisë dhe të organeve të larta shtetërore në këtë drejtim për këtë ngjarje. Ne, sigurisht, nuk analizojmë këtu partitë, por si mund të kalohet aq lehtë sa ç'thuhet në raportin që na u paraqit, përgjegjësia e Komitetit të Partisë të rrethit të Shkodrës? Pa hequr viza paralele, se janë ngjarje fare të ndryshme, dua të rikujtoj që para disa vjetësh në Tepelenë u bë një vetëvrasje për motive vulgare, do të thosha, dhe atëherë për atë ngjarje u ngrit në këmbë vendi, u ngritën në këmbë udhëheqësit më të lartë, duke e çuar deri në fund, dhe që në ditën e parë ose 2-3 ditët e para u morën masa shumë të rrepta për të gjithë drejtuesit e rrethit dhe për të tjerë që kishin përgjegjësi për atë ngjarje. Atëherë, si të mos na çuditë ky fakt, kur një gjë e tillë nuk bëhet sot dhe zvarritet për ta kaluar në kalandra greke? Të çudit patjetër vonesa dhe indiferenca që në fillim e organeve qendrore deri te Presidenca. Vetëm zbulimi i së vërtetës do ta qetësonte popullin. T’ia japim popullit këtë të vërtetë, se vetëm kështu do të jemi përfaqësues adekuat të ndërgjegjes së tij, vetëm atëherë do të kemi qetësi e paqe sociale, aq të nevojshme dhe të dëshirueshme për proceset demokratizuese në Shqipëri. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Kostandin Hoxha. Kostandin Hoxha - E nderuar Kryesi, Të nderuar deputetë, Së pari, dëshiroj të hedh poshtë krahasimin që bëri këtu zoti Arbnori në diskutimin e tij dhe njëherësh t’i them që unë personalisht dhe deputetë të tjerë bashkë me mua nuk jemi Ahmet Zogu. Nuk ka vend për krahasime të tilla dhe do t’ju rekomandoja shumë miqësisht që të jeni më i kujdesshëm herë tjetër. Kërkova fjalën, sepse nuk mund të rri pa shprehur dy shqetësime të mëdha, të cilat dua t’i ndaj me ju si kolegë, si vëllezër, si përfaqësues të popullit. Para së gjithash dëshiroj të shpreh sinqerisht keqardhjen time të thellë për ngjarjen e dhimbshme e tragjike të Shkodrës, ku humbën jetën katër veta dhe e rrezikuan atë dhjetëra të tjerë. Për mua, ashtu si për këdo qytetar shqiptar, pavarërisht nga përkatësia partiake, ishte e papritur, madje krejt e padëshirueshme, që menjëherë pas zgjedhjeve të para pluraliste, kur vendi kishte më tepër nevojë se kurrë për qetësi e stabilitet politik, që të niste jetën normalisht ky kuvend dhe të zgjidhnim Qeverinë pluraliste, pikërisht atëherë kur më tepër se çdo gjë kërkohej bashkëpunimi i sinqertë për të mirën e kombit i të gjitha forcave politike të vendit, të ndodhte ai akt tronditës që ngjau më 2 prill. E përjetuam me dhimbje këtë ngjarje dhe shpreh bindjen time si përfaqësues i popullit se ajo nuk duhej të kishte ndodhur. Për këtë arsye mbështes plotësisht përpjekjet e bëra nga Kuvendi dhe nga Komisioni i posaçëm parlamentar për ta çuar deri në fund zbulimin e plotë të së vërtetës për këtë ngjarje dhe nxjerrjen e përgjegjësisë konkrete për të, ashtu siç u kërkua me të drejtë nga shokët diskutantë. Shqetësimi i parë që dua të konsultoj me ju, të nderuar deputetë, është ky: nga njoftimi paraprak i komisionit të posaçëm parlamentar, por dhe nga njoftimet e vazhdueshme të shtypit të partive të ndryshme të vendit, rezulton që ngjarjet në Shkodër kanë pasur në themel një konflikt politik midis partive të ndryshme. Unë nuk besoj dhe nuk dua të besoj (këtu shpreh edhe mendimin e deputetëve të tjerë të Partisë së Punës) që ndonjë parti politike, cilado qoftë ajo, të veprojë qëllimisht kështu. Problemi, mendoj se duhet shtruar drejtpërdrejtë. Kujt i intereson që në Shqipëri të mos ketë stabilitet, që shqiptarët të grinden e të vriten me njëri-tjetrin, që te ne të mbretërojë kaosi, anarkia, paligjshmëria, rrëmuja, frika? Po t’ia bëjmë vetes këto pyetje, do të dalë vetvetiu përgjigjja: asnjë partie e force politike shoqërore nuk i intereson kjo. Cilado prej partive, qoftë këto që bëjnë pjesë në Kuvend, qoftë ato që janë jashtë Kuvendit, kanë vënë në programin e tyre, në radhë të parë, unitetin e kombit, zhvillimin e mirëqenies së tij. Pas kësaj përgjigjeje imediate e të logjikshme secili prej nesh nuk mund të mos e pranojë faktin se në situatat aktuale në Shqipëri fatkeqësisht ngjarjet shpesh kanë dalë nga kontrolli dhe në raste të tilla gjithnjë kanë dalë në skenë e kanë vepruar elementë ose forca që kërkojnë mjegull, që duan destabilizimin politik. Shqetësimi është që partitë e ndryshme politike, në veprimtarinë e tyre të gjithanshme, sidomos me propagandën në shtyp e me mjetet e tjera të informacionit, duhet të bëjnë shumë kujdes për të mos u dhënë pretekst e ushqim këtyre elementëve të destabilizimit politik, të cilët i ndeshëm jo vetëm në ngjarjet e Shkodrës, por edhe në ato që kanë ndodhë në disa qytete të tjera. Sado të jenë në konflikt politik partitë njëra me tjetrën, qoftë këto në Kuvend ose jashtë Kuvendit, askush s’do të kishte përfitim po qe se ky konflikt do të shndërrohej në luftë vëllavrasëse e do të çonte në rrënimin e vendit. Prandaj e them sinqerisht se më pëlqen shumë dhe e përkrah pa rezerva devizën “opozitarë, por vëllezër”. Në qoftë se do të luftojmë me këtë devizë të gjithë si parlamentarë këtu në Kuvend dhe si anëtarë të denjë të partive përkatëse jashtë Kuvendit shpreh bindjen se shumë shpejt mirëkuptimi, konsensusi i arritur brenda mureve të tij midis forcave politike përbërëse, do të shtrihet edhe jashtë tij, në jetën e përditshme, duke i kthyer vendit dhe popullit qetësinë që kërkon prej kohësh. Shqetësimi i dytë lidhet me qëndrimin që mbajnë shpeshherë partitë karshi njëra-tjetrës jo objektivisht. Më bën përshtypje që prej disa kohësh në disa organe të opozitës, si dhe në disa deklarata publike të disa drejtuesve të partive të opozitës, është hedhur dhe lakuar teza që gjoja të gjitha situatat e vështira që ka kaluar Shqipëria nga 2 korriku deri më 2 prill, janë projektuar sipas skenarëve të hartuar nga Partia e Punës. Bile mund të citoja ndonjë nga gazetat, ku thuhet se që nga themelimi deri sot Partinë Demokratike e shoqëroi si një hije e zezë strategjia e dhunës dhe terrori i ushtruar nga Partia e Punës (botuar në “Rilindjen Demokratike, më 10.4.1991). Ose u tha këtu në Kuvend nga disa diskutantë që Partia e Punës është organizatorja e këtyre ngjarjeve. Bile në datën 20 prill shkruhet prapë në shtyp që “katër të rënët e pafajshëm dhe shumë të plagosur janë viktima të një skenari të parapërgatitur nga forcat konservatore të Partisë së Punës (kjo u tha dhe sot këtu). Këto ne i quajmë vrasje politike të paramenduara nga këto forca ... Mua më duket që duke u ushqyer shtypi, duke shkruar kështu në gazetë, nuk çojmë ujë në vijën drejt konsensusit, drejt asaj pune të madhe, për të cilën të tërë së bashku duhet të jemi të interesuar, që t’i japim popullit, Shqipërisë qetësinë, mirëqenien dhe të gjitha ato që na i do zemra të tërëve, pavarësisht nga përkatësia partiake. Nuk kam ndër mend të shfrytëzoj diskutimin për të bërë polemikë, për t’u futur në akuza, por më duket se bashkërisht, duhet të punojmë për të gjetur të vërtetën rreth ngjarjeve të Shkodrës. Për hir të së vërtetës unë shpreh bindjen dhe sigurinë që Partia e Punës nuk ka pasur dhe nuk ka nevojë për asnjë lloj skenari për këtë rast. Është alogjike të mendosh se do të ishte në interes të Partisë së Punës të organizonte vrasje të tilla derisa fitoi në zgjedhje. Pse? Për ç’arsye? T’i bënte dëm vetes? Prandaj më duket se janë jo shumë të bazuara deklarata të tilla, të dhëna me bindje të madhe qoftë në shtyp, qoftë dhe këtu në Kuvend, që veprimet janë kryer simbas një skenari të organizuar nga Partia e Punës. Sinjifikativ është edhe fakti se pas zgjedhjeve të 31 marsit, megjithëse Partia e Punës humbi një numër relativisht të madh vendesh, veçanërisht në qytetet e mëdha, siç u tha këtu (sigurisht asaj nuk i erdhi mirë që humbi këto vende, do të bëja gabim, do të ishte absurditet të thosha se u gëzua që humbi), por në fund të fundit pati dhe një gjë pozitive. Pse? Se u realizua ky Kuvend i parë pluralist, që pavarësisht nga përkatësia partiake është një gjë e mirë për kombin dhe për këtë tashmë kemi bindjen të gjithë sa jemi këtu në sallë. Pra, Partia e Punës e pranoi hapur e me ndershmëri rezultatin e zgjedhjeve, sepse e konsideroi atë si një shprehje të vullnetit të popullit. Por më duket se jo të gjitha forcat politike vepruan kështu. Në disa intervista (u përmend edhe nga një diskutant tjetër), edhe në shtypin tonë, po veçanërisht në shtypin e huaj, u bënë akuza për parregullsi në votime, për manipulime, falsifikime. Në qoftë se Partia e Punës do të bënte këto falsifikime e këto abuzime që flitet të paktën do të kishte siguruar zgjedhjen e njerëzve të saj më të mirë, të cilët, siç e kanë thënë njerëzit e opozitës, për fat të keq humbën në disa qytete të mëdha. Prandaj më duket se edhe kjo tezë është pak e nxituar, nuk i përgjigjet së vërtetës. Mendoj, shokë, që edhe disa parulla që hidhen nëpër mbledhje e mitingje të ndryshme, kanë nevojë që partitë politike, ne që jemi deputetë, të mësohemi vetë njëherë, por të edukojmë edhe masën, elektoratin, që të jetë një çikë më i përmbajtur. Nuk i shërben askujt hedhja e atyre parrullave që u përnendën këtu nga diskutantët e të dy partive. Nuk e di, raste ka shumë, por më duket veçanërisht shqetësues fakti që në disa organe, në komitetet e Partisë së Punës, të paktën, në bazë të të dhënave që ka Komiteti Qendror i Partisë së Punës, ka kërcënime mjaft serioze. Mua më duket se këtyre gjërave urgjentisht duhet t’u jepet fund. Nuk duhet të harrojmë, shokë, që tani jemi jo një, po shumë palë dhe duke qenë kështu, elementët për grindje ekzistojnë në çdo hap të jetës sonë në qoftë se do t’u fryjmë këtyre zjarreve, fatkeqësisht pasojat do të jenë tepër tepër të dhimbshme për ne. Natyrisht askush nuk e dëshiron dhe është krejt e pajustifikuar vrasja me armë e njerëzve nga radhët e demonstruesve në Shkodër, po pikërisht tragjedi të tilla të rënda që çojnë në humbjen e jetës së njerëzve, që trondisin thellë ndërgjegjen e kombit, duhet të na bëjnë të gjithëve, tërë forcave politike, të reflektojmë thellë dhe të mendohemi mirë, për të llogaritur mirë pasojat e afërta e të largëta të çdo hapi që ndërmarrim në shtyp ose në praktikë, që këto veprime të tyre të mos çojnë në nxitje të tensioneve sociale, prej të cilave mund të priten edhe veprime të pakontrolluara nga grupime të ndryshme. Me psikoza dhe veprime jo shumë dashamirëse nuk shkojmë drejt unitetit dhe mbarësisë, por drejt përçarjes dhe shkatërrimit të Shqipërisë. Do ta lejojmë një gjendje të tillë apo do ta frenojmë për hir të kombit, vëllezër deputetë? Ky është shqetësimi im, kolegë; për këtë ju bëj thirrje që pëpara se të mendojmë për interesat partiake apo për pushtetin partiak, të mendojmë të gjithë së bashku për interesat e nënës Shqipëri dhe të popullit shqiptar. Faleminderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Kolë Tonaj. Kolë Tonaj - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Siç dihet, ngjarjet e Shkodrës kanë hyrë ndër objeksionet kryesore të punës sonë parlamentare. Kjo ka arsyet e veta dhe është në nderin e këtij Kuvendi që të hedhë dritë të plotë për të vërtetën e kësaj ngjarjeje, që për nga momenti në të cilën ndodhi, për nga mënyra e shtjellimit të ngjarjeve e për nga pasojat që pati,është e pashembullt. Me kalimin e kohës, në vend që të saktësohej e vërteta e të hetohej me saktësi ndodhia, u veprua tepër ngadalë, pa përgjegjësinë e duhur shtetërore e morale, gjë që çoi në komplikimin më shumë të ngjarjes, kur sot mund të deklarojmë se ka hyrë në një udhë të vështirë, ndoshta edhe pa rrugëdalje. U fillua me dizinformimin e opinionit nga burime informative, po vazhdon me fillimin e hetimeve në datën 5.4.1991, pra tri ditë pas ngjarjes. Dhe kjo ndoshta la shteg edhe për një konflikt imediat të mëtejshëm. U vijua më pas me zvarritjen vdekjeprurëse në hetimin e ngjarjeve, që u shpërblye me deklaratat qesharake për djegien e filmit e të tjera vështirësi absurde, që ngjallën antipati te njerëzit, madje edhe tek anëtarët e PP-së në shenjë proteste për këtë zvarritje edhe grupi ynë parlamentar, siç dihet, bojkotoi seancën e parë të hapjes së kësaj legjislature. Ne erdhëm këtu me dëshirën e mirë se ky Kuvend do të ketë preokupacionin e duhur për t’i shkuar problemit deri në fund. Në shërbim të kësaj ideje u krijua edhe komisioni i posaçëm parlamentar, i cili premtonte mjaft. U përforcua kjo ide edhe me informacionin e pjesshëm që na u dha në datën 25.4.1991. Prisnim që së vërtetës tashmë po i ndriçohej fytyra, por u zhgënjyem sot me këto konkluzione që na u dhanë, me këto alamet masash që u propozuan e që konverguan të gjitha në një pikë, në lirimin nga detyra, gati sa nuk u tha: do të ngarkohen me detyra të tjera, pse jo edhe me ngritje. Të nderuar kolegë deputetë, Sot, kur i diskutojmë këto probleme, serioziteti është në nderin tonë si deputetë, që shprehim direkt vullnetin e popullit në këto momente tepër delikate. Ndoshta ngaqë ka kaluar rreth një muaj, dikujt mund t’i vijë edhe për të shkaktuar ilaritet, por të kthehemi një çikë në retrospektivë dhe të hyjmë në ambientin e ngjarjeve të 2 prillit në Shkodër, kur fytyrat e mbarë qytetarëve shkodranë, nga të gjitha sferat dhe kategoritë, ishin të dëshpëruara, qanin me lot. Prandaj serioziteti i kësaj ngjarjeje dhe i trajtimit të këtyre problemeve edhe sot e kësaj dite është në nderin tonë si deputetë të këtij parlamenti. Ngjarjet trishtuese të Shkodrës vërtet kanë ndodhur në Shkodër, por ato i kanë kaluar së tepërmi kufijtë e këtij qyteti dhe rrethi. Ato janë bërë preokupacion i mbarë opinionit tonë kombëtar. Arsyeja është fare e thjeshtë, një tension i madh që karakterizon mbarë opinionin tonë kombëtar, ka shkelur kudo e ka prekur miliona mendje e zemra njerëzish. Ngjarjet e 2 prillit ishin, siç mund t’i quajmë, pika kulmore të këtij tensioni mbarëpopullor. Jepen mendime të ndryshme, ndoshta edhe me pasione partiake (kjo gabimisht) se shkaktarët e vërtetë të këtij tensioni janë këto ose ato subjekte politike. Nuk dua të prek askërkënd, por marr shkas nga origjina e ngjarjeve të 2 prillit në Shkodër, ku nga deklarata përfundimtare e komisionit u theksua se arsyeja e vërtetë është mospërgatitja sa duhet e elektoratit për t’u mësuar me fitoret dhe humbjet e zgjedhësve. Duke marrë shkas nga sa u tha për ngjarjen në Shkodër, ku unë nuk kam qenë prezent, por duke u nisur nga thëniet e elektoratit tim, fitorja numerike e Partisë së Punës u prit me krisma armësh, kuptohet nga ata që i kishin. Dhe e vërteta është se ata që i kanë me leje dhe grupi tjetër i pushkatarëve, i nxorën nga brezi ose nga arka dhe e pritën fitoren e Partisë së Punës me krisma armësh. Kjo (e kupton secili) i shërben vetëm tensionimit të mëtejshëm të situatës. Fatmirësisht në zonën time akoma nuk kanë prekur në mish, akoma nuk kanë shkaktuar vdekje, por fatkeqësisht në Shkodër ndodhi kjo. Për të mos u zgjeruar më tej, të vijmë te rasti i fundit. Vetëm para 2-3 ditësh në disa fshatra të Lezhës ku kalova unë, fitorja e Ramiz Alisë si President i Republikës sonë është pritur me krisma armësh po nga këta persona të këtyre kategorive, sikur fitorja për Presidentin nuk është fitore e mbarë popullit, por fitorja e një partie. Me këtë dua të dal te një pikë që duhet të na shqetësojë të gjithë. Grumbullimi i armëve, të cilat janë dhënë për motive të ndryshme, për kohë dhe qëllime të ndryshme, siç e dimë të gjithë, në këtë kohë do t’i shërbente stabilitetit dhe qetësisë së mbarë njerëzve. Unë mendoj që të gjitha armët e atyre që u janë dhënë me leje, aktivistëve, anëtarëve ose funksionarëve të ndryshëm, të grumbullohen, me qëllim që të sigurohet stabiliteti dhe qetësia. Për këtë ne nga Dukagjini, para dy muajsh, i kemi dërguar një peticion Kuvendit Popullor, i cili, me sa duket, nuk është marrë ende në konsideratë. Dua të sjell një fakt nga termat e përgjithshëm që po përdoren, në lidhje me epitetet që i vihen popullit tonë, si turma vandalësh, shkatërrues, huliganë etj., etj., që tashmë u bënë të zakonshme, në një kohë që populli, mendoj, nuk i meriton, përderisa deri dje i kemi thënë popull duarartë, punëtor, engjëll etj., etj., prandaj në këtë mes them t’ia shpërblejmë vetëm me atë që e meriton. Për ngjarjen konkrete të Shkodrës unë mendoj që komision parlamentar nuk e ka kryer ashtu siç duhet detyrën e tij. E vërteta është se vështirësitë janë në rritje, komplikimi i gjendjes është në maksimum. Për këtë meritojmë të paktën një sinqeritet nga ky komision. Nga disa diskutantë u pa këtu që më tepër i shqetëson problemi që të mos shkarkohet një ministër ose një tjetër. Këtu mendoj se nuk kanë pse të shqetësohen, se konkretisht, po të marrim Ministrin e Brendshëm, në informacion është thënë që lirohet ngaqë është tepër i ri dhe nuk është specialist i kësaj fushe. Unë mendoj që shqetësimi ynë kryesor duhet të jetë dalja e së vërtetës së këtyre ngjarjeve, me qëllim që popullit t’i kthehet shpresa për jetën, siguria dhe qetësia, në çdo hap që e shoqëron, dhe për këtë të jemi të bindur se vetëm e vërteta zgjon shpresat dhe na kthen besimin për jetën. Falemnderit! Kastriot Islami - Punimet rifillojnë në orën 19.00

* * *

Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, rifillojmë punimet. Fjalën e ka deputeti Lutfi Dautllari. Lutfi Dautllari - Të nderuar deputetë, Krijimi i Komisionit parlamentar për të vëzhguar dhe shpejtuar hetimet për ngjarjet e Shkodrës sa shpreh kujdesin tonë, aq ngjalli shpresë për të mos u kthyer në një shkak për destabilizimin e Shkodrës. Gjithnjë e kam dënuar dhe e dënoj gjakun. Në emër të kësaj devize më duket se kemi përcjellë shumë ngjarje të hidhura nga 2 korriku deri sot. Kemi arritur në atë pikë sa sot konkludojmë se krahas vendosjes së pluralizmit e demokracisë në Shqipëri, arritja e dytë me vlerë kombëtare është shmangia e gjakderdhjes. Për hir të kësaj nuk duhej në mënyrë kategorike të kishim dhimbje, gjak në Shkodër. Është kjo arsyeja që e kam dënuar dhe e dënoj ngjarjen e Shkodrës, e dënoj vrasjen. Është kjo arsyeja që nën zë dhe publikisht kam shprehur dhimbjen për viktimat dhe kam kërkuar që e vërteta të dalë në dritë të diellit sa më shpejt. Ajo nuk duhej të ndodhte, por sot ka ndodhur dhe neve na duhet të analizojmë në disa seanca të Kuvendit, na duhet të spostojmë vëmendjen nga problemet e mëdha që ka kombi dhe ta vëmë atë në qendër të këtij Kuvendi historik, për t’i kthyer popullit të Shkodrës qetësinë, natyrën gazmore, punën aq të nevojshme. Unë mendoj që ngjarja e Shkodrës u përcoll në këtë Kuvend si pasojë e trysnive dhe paaftësisë së forcave politike shkodrane. Them “trysnive dhe paaftësisë” për arsye se nuk mund të ngre akuzë për nxitje të veprimit nga Komiteti i Partisë së Punës të Shkodrës, që në jetën e saj afro 50 vjeçare nuk e ka pasur asnjëherë në traditën dhe përvojën e saj për të vrarë njerëz. Ngelem te paaftësia, sepse forcat politike u shkëputën nga populli, nuk patën kurajën t’u dilnin në ballë demonstruesve dhe kam bindjen se turma, ndonëse e irrituar, nuk do të kishte shkuar në këto ngjarje që tashmë i njohim publikisht. Për këtë paaftësi për ngjarjet e Shkodrës Partia e Punës është distancuar publikisht, duke shpërndarë forumet e Partisë në Shkodër dhe vetë sekretarët, masë kjo e paaplikuar ndonjëherë në jetën e saj afro 50-vjeçare. Në qoftë se nga hetimet përgjegjësia del edhe në plan të nxitjes së kësaj ngjarjeje, ne jemi në gjendje ta thellojmë, të disitancohemi dhe të kërkojmë që nxitësit të vihen para ligjit. Por ne të mos merremi me hetimet. Ato duhet t’i bëjë hetuesia dhe vetëm ajo. Kuvendi, edhe sikur të dojë, nuk do ta arrijë kurrë një gjë të tillë. Ne do të ngeleshim, për mendimin tim, tek ajo që thotë populli “kapni hajdutin, kapni hajdutin dhe hajduti hedh valle”, siç hodhi në Lezhë, siç shkatërroi fabrikën e verës në Milot dhe dhunoi dy deputetë të Kuvendit Popullor, një nga të cilët sot nuk ndodhet në këtë sallë. Mund të lindë një pyetje logjike: kujt i intereson gjendja e pasigurisë në popull? Kujt i intereson paralizimi i forcave të rendit? Kujt nuk i intereson zbatimi i ligjit? Gjithkujt mundet, vetëm ne shqiptarëve jo, shkodranëve jo e jo. Nisur nga kjo logjikë gjykimi, ngjarjeve u duhet bërë analizë si shqiptarë, jo si anëtarë të partive politike. Dhe në qoftë se nuk do ta bëjmë këtë, historia do të na gjykojë, në fund të fundit, jo si deputetë partiakë, por si deputetë shqiptarë. Duke diskutuar ngjarjet e Shkodrës pa përfunduar hetimet, nuk bëjmë gjë tjetër veçse amplifikojmë ngjarjen e tensionojmë situatën më tej. Prandaj mendoj se përfundimi i hetimit do të ishte kushti minimal që të shfaqnim mendimet për propozimet që u bënë. Pra çështja më themelore është shpejtimi i hetimeve, qoftë edhe duke plotësuar grupin e hetimit, qoftë, po të duhet, edhe me hetues e ekspertë nga bota, të cilët le të vijnë. Unë mendoj, gjithashtu, se e vërteta në Shkodër duhet të dalë duke mobilizuar vetë forcat shkodrane për sqarimin e ngjarjeve. Sado do të shkojnë nga Hetuesia e Përgjithshme dhe nga Prokuroria e Përgjithshme, po qe se populli i Shkodrës, vetë forcat e saj, qoftë politike, qoftë jopolitike, nuk pozicionohen për ta kapërcyer këtë situatë, mendoj se do të jetë tepër i vështirë sqarimi i problemit. Së dyti, është në interes të popullit, në radhë të parë atij të Shkodrës, që të ndihmohen forcat e rendit të kryejnë detyrën sipas ligjit. Në Europë duhet të shkojmë me pluralizëm, me ekonominë e tregut, por edhe me ligjet që ka Europa për rendin. Më kanë thënë, se vetë nuk kam qenë jashtë, që për rendin Europa ka ligje, madje të mira. Të lejon të mendosh ç’të duash, por s’të lejon të bësh ç’të duash. Ne ligjet po i vëmë, por më duket se po bëjmë disa veprime që edhe pranojmë shtetin juridik, edhe e përjashtojmë atë. Pse e kemi policinë? Të mbrojë ligjet me mjete ligjore, të ndëshkohen pa kapërcyer kompetencat ligjore. Por e shoh të tepërt të them atë që shkruhet në shtyp, ku merret në gojë policia vend e pa vend. Dhe këtu do të thosha se s’bën mirë as prokuroria, kur ajo ka pritur në shtëpinë e vet gurët, kur ajo ka merituar dhe i meriton qoftë dhe një përgëzim për atë që na solli, me tolerancën dhe durimin e nevojshëm, deri në këtë sallë, duke shkelur ligjet, por duke mos shkaktuar gjak. Prandaj do të kisha mendimin se propozimi që bëhet për shkarkimin e Ministrit të Punëve të Brendshme nga komisioni parlamentar, nuk është me vend. Kush do të dëshironte të rrinte sot, në këtë situatë, Ministër i Brendshëm? Kush e ka qejf? Ministri i Punëve të Brendshme mund të shkarkohet kur të përfundojnë hetimet. Dhe jo vetëm të shkarkohet, por, po qe se është fajtor, edhe të ndiqet ligjërisht. Por jo kështu. Së fundi, do të thosha një gjë. Nuk e di, të tërë deklarojmë nevojën e mirëkuptimit dhe më duket se deri këtu kemi ardhur me mirëkuptim. Vuaj nga një gjë: nuk e shikojnë shokët që dhe ne të Partisë së Punës jemi rinovuar e po mendojmë ndryshe nga ç’kemi menduar disa muaj më parë? Nuk e shikojnë që edhe disa deputetë të Partisë Demokratike, ndryshe i kemi menduar disa muaj më parë dhe ndryshe po i shohim në këtë sallë? Atëherë, në qoftë se i përmbahemi asaj që kemi deklaruar në programet, që jemi për unitetin kombëtar, mendoj që papërgjegjësitë në nxjerrjen e llafeve duhet t’i dënojmë reciprokisht si deputetë. Lidhur me Shkodrën bashkohem me propozimet dhe mendimet që shfaqi deputeti Vukaj. Mendoj se Qeveria e re që do të dalë nga ky Kuvend, duhet të angazhohet seriozisht për ta kapërcyer këtë situatë Shkodra, me bazë materiale e ç’të ketë. Për mua ky është problemi themelor në Shkodër. Dhe po t’i bëjmë këtë Shkodrës, shumë çështje mund të kapërcehen, me bashkëpunim të përbashkët të forcave politike të Shkodrës. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Thoma Miço. Thoma Miço - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Grupi parlamentar i ngritur për problemet e Shkodrës, në të cilin marr pjesë edhe unë, pas një pune këmbëngulëse për zbulimin e së vërtetës, arriti të informojë Kuvendin për të vërtetën e deritanishme. Konkluzionet e dhëna dhe masat e propozuara nga ky grup nuk janë as moniste, siç u përmend këtu, dhe as pa baza. Faktet janë ato që jep ky grup parlamentar plotësisht pluralist nga përbërja e anëtarësisë së tij. Po të kihet më shumë respekt për këtë grup, që vetë ky Kuvend e propozoi, nuk duhet të këtë intepretime të tjera, gjoja më të sakta, për ngjarjet e Shkodrës. Është e vërtetë të thuhet se ende hetimi i çështjes është larg së vërtetës. Është dhe e vërtetë që ngjarjet sa vjen e ndërlikohen, për vetë vështirësitë që krijohen në hetime. Por është e vërtetë, gjithashtu, që atje ka viktima, si akte përfundimtare të një rruge të paligjshme, në një kohë që kishte rrugë dhe mjete të tjera për zgjidhjen e grumbullimit të njerëzve në Shkodër. Me këtë që ndodhi dhe tronditi çdo njeri, a mund të besohet se nuk ka asnjë fajtor? Fajtorët e deritanishëm janë ata që u paraqitën në materialin e Komisionit parlamentar dhe do të jenë të gjithë ata që do të rezultojnë nga hetimet përfundimtare. Si s’kanë përgjegjësi personat e përmendur në material? Përse ngjarjet në informacionin e parë u dhanë të shtrembra? Mos është kjo “metodë e një avazi të vjetër të paraqitjes së gjërave, ndodhive, ngjarjeve dhe duhej një opozitë t’i ndryshonte ato e të korrigjohej informacioni? Përderisa dihej që në datën 2 prill do të kishte manifestim, cilat ishin masat përgatitore për të shpërndarë manifestuesit? Apo u pa e udhës që t’i kërkohej Ministrit të Punëve të Brendshme, në orët e mëngjesit të datës 2 prill, se si duhej vepruar? Dhe u gjet zgjidhja: përdorimi i armës. A nuk kishte mjete të tjera, që kemi parë të demonstrohen në raste të tjera, për të shpërndarë turmat e irrituara? Mungonte rregullorja për të? Përse forcat e rendit dhe drejtuesit e tyre nuk ndihmuan aspak që hetimet të fillonin në kohë, sa më shpejt, menjëherë pas ngjarjeve në Shkodër? Kush qëlloi me armë? Kush ka armë? Nuk dihet? Ka kontroll për armët, ka status që përcakton se kush duhet ta mbajë, kush duhet ta përdorë armën? Nuk e di Dega e Punëve të Brendshme këtë? Këtu do të hap një parantezë. Nisur nga këto ngjarje që ndodhën në Shkodër, ka disa konstatime të përgjithshme nga shumë persona dhe vërejtje të popullit, që mund të përmendet si një shqetësim i tij. Lart e poshtë shihen njerëz të armatosur. Këtu,kuptohet, nuk është fjala për forcat e rendit që e kanë të ligjshme të mbajnë armë, as për njerëzit që në organikë duhet ta kenë këtë, por për njerëz që sot janë të zakonshëm, të një pune të thjeshtë dhe nesër gdhihen me një armë a me një balxhik në shtëpi. Mendoj që në këto raste të vështira që po kalon në jetën e tij politike vendi ynë, do të ishte me vend që këto fenomene të shiheshin më seriozisht dhe, sigurisht, nga Ministria e Punëve të Brendshme, nga degët e saj në çdo rreth, deri te hartimi e miratimi i një rregulloreje të veçantë, që mund të realizonte si grumbullimin e armëve nga persona të ndryshëm, të cilëve nuk ka pse u duhet arma në këto kushte, ashtu dhe të përcaktonte disa kritere më të drejta të lejimit të armës. Këtë problem e ngre si shqetësim qytetar, për zonën tonë minoritare në veçanti, për të paraprirë çdo ngjarje, që më vonë do të jetë e padëshiruar. Në materialin që theksova më sipër ka shumë pyetje, por e vërteta nuk del as duke krijuar shtesa të ndryshme, të paqena për ngjarjen, që pamë këtu nga shumë deputetë, as duke sharë e ofenduar, por as duke mbajtur dhe krahun tjetër: një qëndrim të qetë, indiferent sikur në Shkodër nuk ka ndodhur asgjë. Në të dyja rastet populli ynë e në veçanti ai i Shkodrës do të fyhet, ai nuk do që të shohë një parlament me dy palë, ku secili të diskutojë për hesap të vet, duke i dhënë ngjyra partiake ngjarjes. Parlamenti ynë lypset të përballojë ngjarje të rëndësishme për jetën e popullit, me frymë bashkëpunimi e konsensusi, me të cilën erdhëm deri tani. E themi këtë, sepse në ngjarjet e Shkodrës dënohet dhuna në përgjithësi, përdorimi i forcës, marrja nëpër këmbë e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut. Jemi dhe ne minoritarët dëshmitarë të akteve të shëmtuara të dhunës në kufi, ku janë kryer me metoda mesjetare përdhunime, deri në tërheqjen zvarrë pas zetorit të një djali frashanjot dhe vrasjeve të ndryshme të papërgjegjshme të njerëzve në kufi, deri në ngjarjen e vëllezërve Frasho, që të gjithë e kanë të njohur, në ngjarjet e Malshanit, të Vivrit, të Alikos e plot të tjera në zonat minoritare, që pjesë pjesë, duke u shtuar edhe largimet masive të ditëve dhe kohëve të fundit, plotësojnë aktet e një drame të vërtetë. Sot ai kufi, ku lanë kockat dhjetëra njerëz minoritarë e shqiptarë, thjesht për të parë vëllai vëllanë, vëllai motrën, nëna djalin, është vetëm si simbol martirizmi i një Shqipërie të mbyllur hermetikisht, e izoluar nga përparimi europian, pa ditur asnjëherë shkakun përse e bënte. Ne jemi kundër dhunës, nderojmë viktimat tona ashtu siç ditëm të nderojmë edhe viktimat e Shkodrës, dhe duam që t’i jepet fund njëherë e përgjithmonë përdorimit të forcës, të armës, për të vendosur rregullin e qetësinë aq të nevojshme për çdo shtetas shqiptar në kushtet që po kalon vendi ynë. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Ali Spahia. Ali Spahia - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Ajo që ndodhi në Shkodër më 2 prill qe një tragjedi e madhe. Nuk u vranë vetëm Arben Broci, Nazmi Kryeziu, Bishanaku dhe Besnik Ceka, por aty u vramë të gjithë, edhe ju, edhe ne, u vra demokracia që po hidhte hapat e parë në rrugën e sapoçelur. Tani po flitet shumë, por përshtypja ime është që po flitet jo aq për të sqaruar gjërat, por më tepër (nga disa, jo nga të gjithë) për të dendësuar atë mjegull që përhapën qysh në fillim. Më bëri përshtypje përsëri fjala e zotit Ministër të Punëve të Brendshme, ku komunikata e Ministrisë së Punëve të Brendshme e datës 2 prill cilësohet si vetëm renditje e evenimentëve, pa pretenduar për të dhënë kronologjinë e ngjarjes. Jo, zotërinj deputetë, të mos shkojmë deri aty, se është shkruar e zezë mbi të bardhë që në mëngjesin e datës 2 prill forca vandaliste sulmuan Komitetin e Partisë së Punës dhe në mbrojtje forcat e rendit vranë 3 veta. Dhe jo vetëm kaq, por në të gjitha mbledhjet qeveritare që janë zhvilluar në Shkodër, ku unë, për fat të keq, kam pasur rastin të marr pjesë, është ngulur këmbë të jepet e vërteta për ngjarjen, por akoma sot nga Qeveria nuk është dhënë një deklaratë e plotë e renditjes kronologjike të ngjarjeve. Jemi mjaftuar vetëm me një emision televiziv, ku njëri nga pjesëtarët e grupit hetimor tha që kronologjia është kjo, me një fjalë vrasja përpara etj. Megjithëse në të tëra mbledhjet, qoftë përfaqësuesit e Qeverisë, qoftë përfaqësuesit e Prokurorisë së Përgjithshme apo të Hetuesisë së Përgjithshme, qoftë përfaqësuesit e partive politike, duke përfshirë edhe ata të Partisë së Punës në rreth, kanë pranuar që kronologjia e ngjarjeve është ashtu siç thonë populli dhe Partia Demokratike, përsëri me një këmbëngulje, do të thosha të pashpjegueshme, me një kokfortësi, Qeveria ngul këmbë vetëm në deklaratat e saj, të cilat, për fat të keq, kanë qenë fund e krye të gënjeshtërta. Përse? Si ta shpjegojmë këtë këmbëngulje? Në të vërtetë, megjithëse nuk ka lidhje me ngjarjen, duke dashur t’i përgjigjem zotit Ministër të Punëve të Brendshme, po largohem pak te disa çështje të tjera. Duke filluar që nga data 2 korrik, ne të gjithë jemi dëshmitarë që po përsëritet i njëjti skenar, mbase për të dhjetën herë ose më shumë. Vazhdimisht gjendet dikush që jep një lajm të rremë, madje shpesh ky lajm i rremë parajmërohet nga zëdhënësit e Qeverisë nëpërmjet mjeteve të komunikimit masiv që “ju mos i dëgjoni e mos u besoni fjalëve që në filan datë do të hapet filan ambasadë”. Lajm i gënjeshtërt. Ose lajme të tjera të gënjeshtërta: në filan datë hapet kufiri i Jugut, ose hapet kufiri i Veriut; ose vjen një traget nga aksh shtet në filan port e kështu me radhë. Dhe fill pas këtyre lajmeve të rreme do të grumbullohen disa mijëra veta, aty do të fillojnë eksese, vandalizma, eksod ose jo eksod etj. Si shpjegohet që përsëriten të njëjtat gjëra të paralajmëruara dhe asnjëherë nuk na u dhanë në bankën e të akuzuarve ekzekutorët, veglat, organizatorët? Çfarë forcash fshihen prapa këtyre organizatorëve? Çfarë qëllimesh kanë këto forca? Këto, më duket, janë pyetje të thjeshta për ne që nuk jemi të zanatit. Si ta shpjegojmë: me paaftësi profesionale, me amatorizëm në kryerjen e detyrës? A mos vallë janë çështje që nuk kanë rëndësi kapitale për kombin, për shtetin? Atëherë pyesim: çfarë çështjesh është angazhuar Ministria e Punëve të Brendshme dhe Qeveria të zgjidhë, në qoftë se nuk është e angazhuar për zgjidhjen e këtyre problemeve? Më duket se të gjithë e kemi kohën që të kërkojmë llogari për këto çështje. Për mua personalisht tashmë është e qartë që ka forca të huaja, të interesuara në këtë destabilizim, në këtë shprishje të vendit tonë. Dhe është gjak i arbrit ky që shprishet për rreth 500 vjet e s’gjendet forcë ende ta mbledhë në një kulm, rreth një sofre, për të mos dalë e bredhur dyerve të botës si lypsarë. Kjo forcë e huaj që na e ka dashtë dhe na e do të keqen vazhdimisht dhe është e interesuar që ne të shuhemi si komb, për fat të keq bindja ime është që gjen mbështetje edhe brenda. Nuk di si t’i shpjegoj ndryshe këto që po ndodhin. Kaq për këtë. Tash po vij te çështja e Shkodrës. Rreth orës 8.00 ose 8.10 të datës 2 prill isha në selinë e degës së Partisë Demokratike të rrethit të Shkodrës. Para selisë ishin grupe të vogla njerëzish, gjithsej rreth 40 ose 50 veta. Në këtë kohë vjen shefi i policisë dhe thotë: “ Doktor Aliu, ç’janë këto grumbullime? Ç’janë këto gjëra që po ngjasin?” Përse e keni fjalën? - i thashë. "Ja, për këto grumbullimet e paligjshme", - tha, - dhe vazhdoi:“Ju i përkrahni.” Përse mendoni kështu? - i thashë unë. "Po ja për këndej, - tha, - dalin parulla "(Ishte një fëmijë i vogël rreth moshës 8-9 vjeç që kishte në dorë një pankartë nga ato me dy gishtat lart të Partisë Demokratike). Për këtë, duket, e kishte fjalën. Unë iu përgjigja: Prej këndej nuk del asnjë parullë. Ne nuk i përkrahim grumbullimet e paligjshme. Shefi i policisë tha që ne do t’i shpërndajmë me forcë. Një qytetar që ndodhej atje i tha: “Njerëzve u ka ardhur komunizmi në majë të hundës”. Shefi iu përgjigj: “Këto janë grumbullime të paligjshme. Ne e kemi lejuar Partinë Demokratike të bëjë mitingje, por nuk do t’i lejojmë të gjitha”. "Mirë, - i tha qytetari, - ato janë grumbullime të paligjshme, po t’i ç’do të bësh, do t’i vrasësh?" "Edhe do t’i vras," - tha shefi i policisë. Ç’është e vërteta, në mbledhjet zyrtare shefi i policisë i ka pranuar të gjitha, ka pranuar që na ka bërë thirrje për ndihmë, por nuk e ka pranuar që ka thënë “edhe do t’i vras” Atëherë unë ndërhyra. Partia Demokratike e ka njohur zyrtarisht rezultatin e zgjedhjeve, - i thashë, - dhe e konsideron sukses të Partisë Demokratike. Shefi ndërhyri. "Po, - tha - , ju në Shkodër keni fituar." Unë vazhdova: “Ne jemi përgatitur për luftë parlamentare, si në të gjithë botën ku ka parlamente pluraliste, dhe gjithë ditën dje kemi ndihmuar forcat e policisë." "Na ndihmoni, - tha, - atëherë edhe sot." "Atë punë po bëjmë," - i thashë. Ndërkohë ai doli dhe u nis për në Komitetin Ekzekutiv, kurse unë bashkë me Arben Brocin dhe shokë të tjerë të komisionit drejtues, si dhe me 2-3 qytetarë të tjerë, morëm drejtimin e Komitetit të Partisë së Punës. Rrugës duke shkuar atje u ndeshëm me forcat e policisë që po rrihnin nxënës, fëmijë e të rinj që gjuanin me gurë. Hymë ndërmjet tyre, i shpërndamë, arritëm t’i hipnim në makinë forcat e policisë dhe vazhduam rrugën drejt Komitetit të Partisë. Edhe 30 metra na duhej për të arritur para sheshit, kur në këtë kohë krisën batare pushkësh. M’u desh të ndalesha që të vizitoja një të sëmurë, një fëmijë të plagosur, kurse Arbeni me shokë të tjerë vazhduan rrugën. Mbas dy minutash kam parë makinat që u nisën drejt spitalit me të vrarë e të plagosur. Në këtë kohë sheshi para Komitetit të Partisë ishte i boshatisur. Prandaj, duke pasur parasysh fjalët që tha zoti Ministër i Brendshëm që “ne e dinim se në datën 2 prill do të kishte grumbullime të paligjshme në Shkodër”, duke pasur parasysh faktin që erdhi e na thirri vetë shefi i policisë dhe kjo është pranuar (nuk e di pse nuk e theksoi askush deri më sot) në të gjitha mbledhjet zyrtare që janë bërë në Shkodër (për këtë ftoj të dëshmojë deputeti Shaqir Vukaj, Prokurori i Përgjithshëm dhe Kryehetuesi i Republikës, që kanë qenë prezentë në këto mbledhje), duke pasur parasysh që erdhën e na thirrën, duke pasur parasysh që u vramë pas shpine, kur sheshi ishte boshatisur, kemi të drejtë plotësisht që këto vrasje t’i quajmë vrasje politike, të organizuara dhe me paramendim. Kam edhe një fakt tjetër. Që në mbledhjen e datës 2 prill iu tha kryetarit të Degës së Punëve të Brendshme që të ulte snajperët që kishte vendosur në tarracat dhe pozicionet e fshehta zotëruese rreth sheshit para Komitetit të Partisë dhe para Radio Shkodrës. Kryetari i Degës së Punëve të Brendshme e mohoi një gjë të tillë. Dolëm nga mbledhja, i gjetëm, u kthyem në mbledhje pas një ore dhe u detyruam me keqardhje ta cilësojmë kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme gënjeshtar. Atëherë ai tha: “E di unë se si e organizoj mbrojtjen e ruajtjes së rendit”. Pyes këtu zotërinjtë deputetë të pranishëm: për çfarë ruajtje rendi duhet snajperi në pozicionet dominuese? A mund të ketë dyshime për atë se çfarë duhet një snajper në tarracën e pallatit pesëkatësh? Përse nuk thuhet asnjëherë, përse nuk i pranon askush, në asnjë deklaratë zyrtare, as Ministri i Punëve të Brendshme, as Qeveria, që kështu ka qenë rrjedha reale e ngjarjeve? Edhe në të dhënat e zotit Ministër të Punëve të Brendshme ka pasaktësi orësh. Jo në orën 9 u vra Arbeni, por në orën 8.20. Dihet edhe se kur është vrarë Nazmiu, se janë dokumentet në spital, është kartela e shtrimit, pasi është operuar. Kastriot Islami - Deputeti Spahia, ju kujtoj se e kaluat shumë kohën në dispozicion të diskutimit tuaj. Ali Spahia - Edhe një gjë tjetër. Është pretenduar nga forcat e ruajtjes së rendit se ka pasur 13 të plagosur dhe unë e kam deklaruar në Shkodër dhe e deklaroj edhe këtu që ka pasur gjithsej një oficer të gërvishtur nën lëkurë, krejt superficialisht, dy policë të trembur, të cilët i kemi ç’armatosur dhe ua kemi dërguar armët në Degën e Punëve të Brendshme. Kurse pasdreke ka pasur një polic të plagosur nga forcat e policisë, e pranuar kjo nga vetë këto forca. Kaq kanë qenë dëmtimet e përgjithshme të forcave të ruajtjes së rendit. Por edhe sot e pamë në raportin që dha komisioni parlamentar, që po përpiqen të thonë se kanë gjuajtur nga populli dhe kanë vrarë popullin. Vetëm në një vend ndodh kjo. Shqiptarë janë edhe ata që akuzohen për terrorizëm dhe vriten shqiptarët. Ju e dini ku ngjet kjo. Është e dhimbshme të heqim paralelizma të tilla. Është e turpshme të pranojmë se ashtu si Milosheviçi që i akuzon kosovarët se vrasin kosovarët, të ketë njerëz që akuzojnë popullin e Shkodrës se vrasin bijtë tanë. Faleminderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Tomor Beqollari. Tomor Beqollari - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Unë e vlerësoj punën e mirë të komisionit parlamentar, pasi po qartësohet mendimi për ngjarjen, po ngushtohet problemi e, në radhë të parë, po largohemi nga vorbulli i madh i thashethemeve të shumta dhe shpreh besimin se e vërteta do të dalë së shpejti e saktë në dritë të diellit. Ngjarjet e Shkodrës, si moment kulmor i ngjarjeve të mëparshme, kanë tronditur thellë zemrat e nënave tona. Ato na bëjnë thirrje të fuqishme, edhe parlamentit tonë pluralist, për t’iu dhënë fund këtyre veprimeve e ngjarjeve me dhimbje të rëndë. E theksoj me forcë dhe mendoj se nuk gaboj që këtë rrugë të domosdoshme e këto ndryshime për të mirën e shoqërisë sonë, në demokratizimin e jetës së vendit, nuk duhet t’i mallkojë asnjëherë nëna shqiptare. Puna e qëllimi mbeten të mira, pa njolla gjaku, pa plagosje, pa kërcënime, pa vjedhje, pa shkatërrim e djegie. Nuk duhet t’u prishet qetësia e jetës njerëzve tanë, garancia dhe optimizmi për të ardhmen e mirë që populli pret dhe tani e pret edhe Kuvendi ynë. Unë mendoj se organet e hetuesisë dhe ato të prokurorisë nuk kanë vepruar me shpejtësinë e duhur dhe me pjekurinë profesionale të kërkuar. Pavarësisht nga vështirësitë që ka ky proces, me një punë më këmbëngulëse, me një vështrim më të qartë, mund të pastrohej e vërteta nga mjegulla që e kishte mbuluar, pa dashje ose nga pakujdesia. Këto organe, sipas mendimit tim, kanë përgjegjësi jo vetëm para popullit të Shkodrës, por, ashtu siç u tha nga shokët, edhe para Kuvendit, me një detyrim që gjithçka të mos mbetet anonim, po të zbatohet konkretisht. Unë si deputet jam për atë që e vërteta të shikohet në sy, pa paragjykimin më të vogël, duke hedhur prapa krahëve emrat e ndryshëm që mund të jenë implikuar në këtë ngjarje. Dalja e së vërtetës dhe gjykimi e dënimi i të gjithë fajtorëve të vërtetë është garancia numër një për të pasur atë qetësi dhe siguri të vërtetë sociale. Jam i bindur se edhe me ligjin “Për dispozitat kryesore kushtetuese” që miratuam në këtë kuvend, organet e drejtësisë, më mirë se çdo herë tjetër, do të përcaktojnë qartë e do të zbatojnë me fanatizëm parimin që ato varen nga ligji dhe vetëm nga ligji, veprojnë vetëm në emër të tij. Kjo është një garanci e madhe për t’i kthyer popullit tonë qetësinë aq të mirëpritur dhe që e ka më të shtrenjtë se çdo gjë tjeter. Populli ynë ka një fjalë të urtë: “Ujku mjegull do”. Është detyrë e të gjithë ne përfaqësuesve të popullit, por, për mendimin tim, edhe e të gjitha forcave politike të vendit që të mos e lënë popullin të bjerë në këtë mjegull, e, për më shumë, ta pastrojmë atë. Është një detyrim i grupit hetimor për të bërë maksimumin e duhur për nxjerrjen e së vërtetës në shesh e të pastër, duke kërkuar zbatimin e ligjeve një për një për shkaktarët dhe për pasojat, me korrektesë, e parë kjo në të gjitha përgjegjësitë dhe shtrirë pastaj edhe në përgjegjësinë morale e disiplinore. Dëshiroj të theksoj se duhet të veprojnë anëtarët e PPSH-së në Shkodër, edhe anëtarët e Partisë Demokratike, qytetarët e ndershëm dhe të deponojnë të vërtetën për hatër të Shqipërisë sonë të dashur, se e kemi treguar veten që në momente të tilla ne shqiptarët, trima, krenarë e të ndershëm, nuk kursejmë as djalin e vetëm. Boll me akuza të përgjithshme e me parcelime. Gjykoj që punimeve të Parlamentit tonë jo vetëm t’u ruajmë mbarësinë, por ne kemi detyrimin e madh për ta bashkuar popullin, duke u dhënë fund disa ndarjeve. Të shpejtojmë edhe punën për aktet ligjore që lidhen me funksionimin normal të shtetit, me qetësinë publike, me statusin e organeve të rendit dhe në tërësi. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Vehbi Gruda. Vehbi Gruda - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Në datën 2 prill, që nga ora 8 e mëngjesit deri në orën 15.00 kam qenë pranë selisë së Partisë Demokratike në Shkodër dhe jam plotësisht në dijeni të ngjarjes së dhimbshme të kësaj dite. Nuk dua të përsëris këtu kronologjinë e ngjarjes, sepse shumë mirë e sqaroi doktor Ali Spahia, por desha të theksoj vetëm diçka lidhur me zotin Azem Hajdari. Që në momentin kur gjendja u tensionua shumë e filloi të arrinte kulmin e saj, drejtuesit e Partisë Demokratike në Shkodër u lidhën me komisionin drejtues të Partisë Demokratike në Tiranë dhe që në këtë moment nga doktor Sali Berisha u tha që po dërgoj njerëz në Shkodër e pikërisht anëtarët e komisionit drejtues të Partisë Demokratike e njëkohësisht deputetë të Shkodrës, zotërinjtë Blerim Çela dhe Azem Hajdari. Këta, me të mbërritur në Shkodër, pas një ore e gjysmë ose dy nga momenti që u bë telefonata, menjëherë u bënë thirrje njerëzve që u ndodhën aty, për qetësi dhe përgënjeshtruan fjalët se Tirana siç flitej nga disa persona aty, është në luftë, se ra Komiteti Qendror etj., etj. Pastaj, me ndihmën e drejtorit të Radio Shkodrës, u krijuan kushte që zotërinjtë Azem Hajdari e Blerim Çela, si dhe drejtues të Partisë Demokratike në Shkodër, t’i flisnin popullit e ta qetësonin atë. Dhe këtë e arritën, megjithëse në këto momente pati edhe provokime nga ana e forcave të ruajtjes së rendit. Zoti Azem Hajdari dha edhe një intervistë në Radio Shkodra, e cila mund të themi se shërbeu shumë mirë për qetësimin e gjendjes në Shkodër. E bëra këtë sqarim, sepse u fol nga disa shokë deputetë që “Rilindja Demokratike” ka nxitur ndonjëherë popullin. Desha t’ju kujtoj se tribuna e Partisë së Punës, gazeta “Zëri i Popullit” ka bërë shumë shpifje dhe në këtë rast unë përmenda zotin Azem Hajdari, sepse edhe në drejtim të tij ka pasur shumë shpifje, sikur ai irriton njerezit, sikur shprehet me parulla për luftë etj., etj. Unë dua të theksoj se sa herë kam qenë pranë këtij njeriu, nuk i kam dëgjuar ndonjëherë të bëjë thirrje për luftë ose të nisë e të irritojë njerëzit, por ai vetëm ka qetësuar njerëzit. Dhe pikërisht në momentin kur jam larguar dhe në një rreth njerëzish (kryesisht ishin komunistë) dëgjova që Azem Hajdari sa mbërriti në Shkodër tha që në Tiranë bëhet luftë, se ka rënë Komiteti Qendror, unë menjëherë e përgënje-shtrova, sepse është turp të hapen parulla të tilla (Ilaritet në sallë). Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Vehbi Gruda - Pasi dëgjuam raportin e parë të Komisionit parlamentar, na lindi njëfarë besimi që e vërteta do të dalë në dritë dhe kudo që takoheshim me njerezit, u thonim që të kenë besim te Kuvendi ynë. Edhe gjatë këtyre dy ditëve që ishim në Shkodër, ngado që shkonim, njerëzit na rrethonin duke na pyetur për shumë gjëra, por pyetja që ishte bërë si refren qe ajo se çfarë po bëhet për masakrën e Shkodrës, a janë gjetur kriminelët? Dhe unë përsëri i sigurova që të kenë besim te ne, se çdo gjë do të zgjidhet më së miri. Por a mund t’i qetësojnë njerëzit fjalët tona, kur kryetari i komisionit parlamentar, Ajli Alushani, pa lejen e komisionit, të paktën të anëtarëve që janë të Partisë Demokratike, na lexon një letër të dërguar nga një grup policësh? (Ilaritet në sallë). Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Vehbi Gruda - Duhet theksuar se zoti Ajli Alushani në dorë kishte disa letra të ardhura nga i gjithë vendi. Të çuditë fakti që ai lexoi vetëm këtë të fundit. A thua edhe kjo ishte një rastësi? Ma merr mendja se ky veprim do të këtë acaruar edhe më tepër gjendjen në Shkodër dhe në qytete të tjera të vendit tonë. Kemi dëgjuar shpesh në këtë Kuvend që shumë deputetë janë të shqetësuar për t’i kthyer popullit qetësinë, stabilitetin. Por a mund të flasim për qetësi e stabilitet pa vënë në vend drejtësinë, pa u dhënë dënimin kriminelëve që shkaktuan masakrën e Shkodrës? Unë mendoj se jo. Para se ta mbyll kisha një pyetje për Ministrin e Punëve të Brendshme. Përse u dërguan në Shkodër në datën 2 dhe 3 prill persona të pajisur me snajper? Unë nuk jam specialist për këtë punë, por, me sa di, me armë të tipit “snajper” nuk mund të ndalësh një turmë, ato mund t’i përdorësh vetëm për të vrarë atë që do ti në një turmë njerëzish. Pra, këtu kemi të drejtë të dyshojmë që vrasjet kanë karakter politik. Falemnderit! Kastriot Islami - Pyetjet bëjini me shkrim, ju lutem! Fjalën e ka deputeti Ali Gosturani. Ali Gosturani - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Ne dëgjuam dy informacionet e komisionit parlamentar për ngjarjet e Shkodrës. Siç del nga infomacioni, nuk janë zbuluar autorët dhe fajtorët e vërtetë të kësaj ngjarjeje. Pra nuk është zbuluar shkaku, por na është prezantuar vetëm pasoja, ecuria e ngjarjes, paaftësia e organeve të specializuara për të zbuluar këta autorë, kur disa individë i nënshtrohen ndjekjes penale për dyshime e shpërdorime të pozitës. Për viktimat e kësaj ngjarjeje rezervoj dyshime të ndryshme. Përjashtoj këtu terrorizmin shtetëror. Prandaj jam i mendimit që procesit t’i shkohet deri në fund nga grupi hetimor, me korrektesë të madhe. Në të vërtetë ngjarja e Shkodrës është tronditëse, e dhimbshme për të gjithë. Unë, si qytetar e si deputet, marr pjesë sinqerisht në këtë hidhërim. Por kisha për të thënë se ngjarje tronditëse i kanë ndodhur çdo kombi para dhe pas fushatës elektorale, po ato nuk janë bërë pengesë për të bllokuar ose shtyrë punimet e Kuvendit. Me këtë nuk dua të them që të mos merremi me këtë problem. Jam që të merremi si Kuvend në parametrat e një informacioni e në këndin që na takon, duke dënuar rëndë shkaktarët e tyre e ndriçuar ndonjë problem, të përcaktojmë masat konkrete në fushën e legjislacionit, për të eliminuar në maksimum ngjarje të tilla. Gjithashtu, jam i mendimit që me aludime, akuza e përgjithësime të pabazuara të mos merremi e të mos flasim. Prandaj do ta quaja krejt të ligjshme e burrërore ndihmën që do të na japin edhe familjet e viktimave, populli i Shkodrës dhe tërë kombi, që të vazhdojnë normalisht punimet e Kuvendit, mbi bazën e qëndrimit kritik e autokritik të deputetëve për këtë ngjarje. Nuk jam që këtij procesi t’i kalohet shkarazi, por që e vërteta të dalë në shesh. Përfitoj nga rasti t’u drejtohem qytetarëve të Shkodrës, cilido qoftë ai që mund të ndriçojë me fakte këtë ngjarje, të ndihmojë me të dhënat e tij grupin hetimor. Jam dakord me informacionet e shtesat që bënë shokët e Komisionit parlamentar. Gjithashtu, jam dakord edhe me disa nga masat që propozohen, të cilat janë si rrjedhojë e paaftësisë për të qartësuar këtë ngjarje në kohë e për të marrë masat me kohë nga organet kompetente. Gjendjen në disa zona të vendit e vlerësoj të tensionuar e shumë të çorroditur, ku mbisundon një pasiguri. Prandaj kërkoj që brenda këtij sesioni Kuvendi Popullor të miratojë ligje të veçanta për ruajtjen e rendit në përgjigje të nivelit bashkëkohor. Gjithashtu, nuk jam i mendimit që për këto ngjarje të flitet me pasione partiake. Në thelb i dënoj të dy ekstremitetet. Të gjithë sa jemi këtu, edhe partitë politike, mendoj, e duan qetësinë, jetën normale dhe sigurinë e individit e të popullit. Themelore, mendoj unë, në këtë ngjarje është të dalë në shesh e vërteta si drita e diellit, në afatin më të shkurtër. Këtë ta realizojë grupi hetimor dhe shkaktarët të vihen para përgjegjësisë ligjore. Pikërisht këtu insistoj. Qëllimin e kam që të mos bëjmë lojën e një të treti këtu në Kuvend. Në përfundim, e shoh si detyrë imediate t’u drejtohem të tëra forcave politike në Shkodër që të punojnë për të gjetur një gjuhë të përbashkët në mes tyre e me popullin për të normalizuar gjendjen në këtë rreth. Kjo është në interes të popullit të Shkodrës e të tërë vendit. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Naim Karriqi. Naim Karriqi - I nderuar zoti Kryetar, Të nderuar deputetë, Për sa u përket ngjarjeve të Shkodrës dhe për materialet që u dhanë këtu ruaj shumë rezerva, si për materialin e Komisionit parlamentar, ashtu dhe për atë të Ministrit të Punëve të Brendshme. Do ta kaloj pak ngjarjen në planin e disa ngjarjeve që kanë ndodhur, për të përcaktuar një të vërtetë që ndodh vazhdimisht të ne: Së pari, janë ngjarjet e 26 marsit 1990 në Kavajë, ku pati demonstrim para Degës së Punëve të Brendshme të rreth 2000 vetave që kërkonin lirimin e njerëzve të arrestuar pa asnjë bazë, duke hedhur parullat: “Rroftë Ramiz Alia”, “Poshtë dinastia”, “Poshtë Nexhmije Hoxha”. Në datën 26 mars në Komitetin e Partisë së Punës të Kavajës u bë një mbledhje e jashtëzakonshme, deri në orët e vona (pas orës 24). Në datën 27 mars 1990 filluan arrestimet, raprezaljet. Sekretari i parë i rrethit të Durrësit, Muho Asllani, ndodhej në krye të punëve. Benzi i tij qëndronte deri në orët e vona në Degën e Punëve të Brendshme. Zëvendësministri i Punëve të Brendshme, Zylyftar Ramizi, për çdo problem deklaron me gojën e tij se për arrestimet ose lirimin e njerëzve do të pyetet Komiteti i Partisë dhe sekretari i parë, Muho Asllani. Biseda me të zhvillohet në Komitetin e Partisë së Punës të Kavajës dhe pastaj bëhet prerja e fletarresteve për dhjetëra demonstrues. Në datën 10 korrik rreth orës 18.30 në Komitetin e Partisë të Kavajës, sekretari i parë Agron Tafa ka thirrur shefin e seksionit të Degës së Punëve të Brendshme dhe kuadro të ushtrisë. Kastriot Islami - Ju lutem, përqendrohuni te ngjarjet e Shkodrës! Naim Karriqi - Pas 5-10 minutash mbledhje dalin me dhjetëra policë e sambistë dhe, të hapur në formacion zinxhirë, sulmojnë në parkun e madh të qytetit, ku gjendja deri në atë moment ishte krejt e qetë, njerëz të shkujdesur, grupe-grupe, duke luajtur e biseduar. Filluan raprezaljet, kapen të rinj nga mosha 14 deri 30 vjeç dhe dërgohen forcërisht në polici. Populli, i trembur, s’kupton asgjë. Afër është bar lulishtja “Rinia” e qytetit. Qytetarë kavajas, duke pirë të qetë, merren forcërisht nga forcat e ruajtjes së rendit. (Reagim nga salla). Kastriot Islami - Ju lutem, deputeti Karriqi, përqendrohuni në ngjarjen e Shkodrës! Mbani qetësi, ju lutem! Naim Karriqi - Aty do të përqendrohem, zoti Kryetar. Unë e kuptoj që nuk do të dalë e vërteta, sepse janë komitetet e Partisë ata që i kanë realizuar të gjitha veprimet. Me indinjatë po ju them se, pasi u bënë të gjitha ato raprezaljet me makina, sambistë e policë, me dhjetëra qytetarë futen forcërisht nëpër makina dhe dërgohen në një drejtim të pacaktuar. Në orën 21 vritet i riu 22 - vjeçar Josif Buda. Edhe për këtë moment menjëherë sekretari i parë, Muho Asllani, gjendet në qytetin e Kavajës, analizon gjendjen dhe thuhet se i vrari është goditur nga pallatet me një mjet të fortë. Faktikisht më vonë del se nuk është vrarë me një mjet të fortë, por me armë. Dhe përfundohet me një polic të arrestuar e të dënuar, në një kohë që edhe ai vetë nuk pranon asnjëherë se është vrasësi. Po kështu, në Shkodër ngjarjet fillojnë në Komitetin e Partisë. Janë 4 njerëz të vrarë dhe dhjetëra të tjerë të plagosur. Çdo gjë buron nga Komiteti i Partisë, ndërsa mjetet me të cilat realizohet janë policia, sambistët etj., etj. Për ngjarjet në Shkodër krijohen pengesa artificiale të pakalueshme. Për shkakun dhe pasojën asgjë nuk thuhet, përveç alibive. Sjellja e trupit të Arben Brocit na hiqet sikur është bërë për të nxitur popullin e Shkodrës. Ta pranojmë. Pra kërkojmë nxitësin për një veprim vandalist, kur nuk kërkojmë realizuesit e masakrës, kur hetuesia nuk kap gjurmët e freskëta me qëllim të përcaktuar. A duhet nxituar për të goditur forcat e ruajtjes së rendit, duke menduar këtu paralizimin e iniciativës së tyre në realizimin e detyrave? Unë mendoj se në ngjarjet që parashtrova, për t’u shkuar deri në fund ka qenë e kollajshme. Pse e them këtë? Sepse iniciativën e çdo fillese e kanë pasur komitetet e partisë dhe sekretarët e parë. Kush i ka analizuar ngjarjet ndonjëherë kështu? Edhe në ngjarjet e Shkodrës po këtu duhet të jetë pikënisja. Kush i lëviz forcat sambiste, këto forca të errëta, të cilat, kudo që kanë shkuar, kanë kryer terror deri në masakra? Pse zoti Ministër i Punëve të Brendshme i implikon me mjegullën e agjenturave të huaja? Unë e ftoj zotin Ministër të thotë të vërtetën deri ku i ka kompetencat dhe të mos e lodhë veten e organet e punëve të brendshme, me poliagjenturat, që për dekada i ka zbuluar vetëm PPSH dhe Enver Hoxha. Për këtë kërkoj që pikënisja të jetë sekretari i parë i Shkodrës, personat që kanë kompetencë, organizojnë e lëvizin forcat e errëta, sambistët ose forcat e tjera sekrete, që nuk i dimë se kush janë. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Dritëro Agolli. Dritëro Agolli - Të nderuar deputetë, Ngritja për diskutim e problemit të ngjarjeve të Shkodrës ishte mëse e domosdoshme, veçanërisht komisioni i posaçëm parlamentar. Kjo do të thotë se Kuvendi Popullor nuk mund të rrijë indiferent ndaj ngjarjeve që kanë të bëjnë me jetën e njerëzve, me gjakun, që kërkon respekt dhe përgjegjësi të madhe qytetare. Prandaj vështrimi i ngjarjeve tragjike të Shkodrës në Kuvendin PopulIor, me këmbënguljen e disa deputetëve dhe me përkrahjen e të gjithëve, ishte një gjest fisnik dhe një tregues i rritjes së përgjegjësisë qytetare të përfaqësuesve të popullit. Kuvendi PopulIor, me shqyrtimin e kësaj ngjarjeje, jep paralajmërimin e rreptë se askujt nuk i lejohet të përdorë në mënyrë arbitrare dhe ç’njerëzore dhunën e armës dhe të përgjakë fëmijët e popullit, djemtë dhe vajzat e vendit të vet. Në procesin e gjatë dhe të vështirë demokratik, ku të lodhshëm e ku ngazëllyes, ku të gëzuar e ku tragjik, kanë humbur jetën ose janë llagosur njerëz, qytetarë, demonstrues, kufitarë, simpatizantë të njërës ose tjetrës partie. Një njeri është vrarë këtu, një atje, një në një manifestim, një në një grumbullim turme. Për këto jetë të humbura ka pasur pak shqetësim qytetar, pak ose aspak përgjigje nuk është dhënë. Pluhuri i harresës i ka mbuluar, ndërsa të afërmit dhe shokët e viktimave përherë nuk i ka lënë të qetë dëshpërimi. Në Shqipëri, gjatë procesit të demokratizimit, nuk janë bërë vrasje masive në turma si në Kinë apo në Rumani. Nuk kanë ndodhur sepse edhe kemi qenë të arsyeshëm, edhe pse jemi një populI i vogël, me lidhje të ngushta shpirtërore, farefisi, miqësie dhe shoqërie; nuk kanë ndodhur sepse edhe opinioni botëror do të na dënonte rëndë, nuk kanë ndodhur edhe për gjykimin e matur dhe tolerant të Ramiz Alisë. Por vrasje të veçuara, tek - tuk, njësh e çift, nuk kanë ndodhur pak. Vrasje të kësaj natyre janë të liga dhe tinzare, finoke dhe të ulëta, pasi fshehin djallëzi, mbulohen me mjegull para opinionit kombëtar e ndërkombëtar dhe vrasësi apo shkaktari, urdhëruesi i hapjes së zjarrit apo ngritjes së dorës humb gjurmët lehtë dhe forcat e drejtësisë bien në qetësi. Kur ndodhin këto vrasje tek e tuk, e çift e çift në manifestime, grupime apo turma, të duket sikur dikush urdhëron fshehurazi, me qëllime të caktuara dhe prapamendime. Dhe kulmin kjo mënyrë e arriti me ngjarjet e Shkodrës, më 2 prill të këtij viti, ku nuk u vranë një apo dy, por katër veta. Me këtë vrasje u ngrit në këmbë një opinion i tërë kombëtar, foli edhe shtypi botëror dhe çështja u shpu deri këtu, në forumin më të lartë të Republikës, në Kuvendin Popullor, duke paralajmëruar: asnjë pikë gjaku të mos derdhet në kohën e demokracisë dhe të qytetërimit, përndryshe turpërojmë veten dhe vendin. Deklaratat zyrtare të gënjeshtërta i rritën akoma dyshimet ndaj fajtorëve dhe e shtuan mjegullën drejt së vërtetës.Neve na vjen, me të drejtë, keq që, sipas të dhënave të Komisionit të posaçëm parlamentar, hetimet nuk kanë dhënë përfundime të qarta. Me sa duket, këto lloj vrasjesh hetuesia dhe organet e drejtësisë i kanë nënvleftësuar prej kohësh, i kanë quajtur si gjëra pa rëndësi, të nisur nga një psikologji e dëmshme, nga psikologjia e kundërshtarit, e armikut politik: “s’ka gjë, një opozitar u vra”. Kjo psikologji nuk të lejon të hetosh e të zbulosh nëse me të vërtetë kjo ekziston. Nuk duhet të nisemi nga mendimi dhe tendenca politike se për çdo skandal, që bëjnë turmat është faji i një partie apo i një tjetre, i Partisë Demokratike apo i Partisë së Punës ose qoftë edhe i të tjerave. Po në Itali që refugjatët shqiptarë e dogjën vetë kampin ku strehoheshin, mos vallë Partia Demokratike i ka nxitur që ta djegin? Po të gjykosh në këtë mënyrë, hetimet i bën të ftohta e pa pasion, i bën si nëpunës indiferent. Ka ardhur koha që partitë politike të luftojnë më shumë për vendosjen e qetësisë në Shqipëri, përndryshe anarkia dhe pasiguria do të bëhet rrezik i vetë partive, do të humbë jo vetëm autoritetin e tyre, por edhe do të kthehet në kërcënim të drejtpërdrejtë, pasi anarkia duket si besnike, por në të vërtetë është një bushtër e keqe dhe e pabesë. Ne kemi hyrë në epokën e një parlamenti të ri pluralist, si rrjedhim i procesit të vështirë demokratik përparimtar. siç thashë, derisa të vinim në këtë epokë, kemi lënë pas viktima dhe të rënë nga të gjitha korentet, partite dhe organizatat. Ka pasur të tjerë që kanë gjetur fatkeqësinë në tokë dhe të tjerë në det, të mbytur duke ikur nga vendi ynë. Gjaku i tyre meriton nderim dhe dhimbje njerëzore. Për të gjithë këta të rënë, që janë fëmijët tanë, duke arritur kulmin me katër djemtë e Shkodrës, Kuvendi ynë duhej të kishte mbajtur një minutë heshtje. Me këtë ne do të respektonim popullin që na ka zgjedhur dhe do të respektoheshim nga populli më shumë. Gjaku i të rënëve nuk njeh nomeklaturë. S’ka këtu të mendojmë se për ç’rang njerëzish do të mbajmë një minutë heshtje. Heshtje do të mbajmë për të gjithë të rënët dhe viktimat në këtë kohë të fitores së demokracisë, siç mbajmë për viktimat e një tërmeti. Ky që kaluam dhe po kalojmë është një tërmet shoqëror i ngadaltë, i zgjatur, jo i përnjëhershëm. Prandaj viktimat e tij kërkojnë respekt edhe në zbulimin e shkaktarëve, edhe në nderin që ne duhet t’u bëjmë. Qeveria e ardhshme të angazhohet më seriozisht dhe më me vetëdije për Shkodrën dhe për të gjitha problemet e saj. Gjendja e Shkodrës mund të qetësohet po të shpejtohen hetimet dhe të jepen përfundime të vërteta, pa marrë parasysh asnjë lloj autoriteti që do të të jetë fajtor. Lidhur me masat që u propozuan këtu, ato janë me vend dhe i shoh shumë të arsyeshme. Ne nuk jemi mësuar me shkarkime ministrash dhe personalitetesh pas ngjarjeve tragjike. Para pak kohësh u shkarkua Ministri i Brendshëm i Koresë së Jugut pasi vdiq një student i rrahur nga policia. Këtu u vranë katër të rinj dhe ne i vështrojmë ministrin e të tjerë me sentimentalizëm dhe s’duam t’i shkarkojmë, pasi ende punojmë me mendje të vjetër. Po sikur të ishin vrarë katër veta të Partisë së Punës, a nuk do të shkarkoheshin? Është ky sentimentalizëm që ngadalëson edhe hetimet ... (Deri këtu është incizimi). Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Faik Memushi. Faik Memushi - Mendimi im, po dhe i zgjedhësve të zonës është se zgjidhja e problemit lidhur me ngjarjet e Shkodrës ka të bëjë me sigurimin e qetësisë dhe atmosferës së punës normale në Shkodër e në mbarë Shqipërinë. Në radhë të parë duhet të qetësohen në maksimumin e mundshëm ndërgjegjet e familjeve të viktimave, pastaj të pjesëtarëve të grumbullimeve dhe të atyre të ruajtjes së rendit, se që të gjithë janë me gjak shqiptari, që ngjarje të tilla të mos përsëriten më, siç ndodhi mbas kësaj në Lezhë e ditët e fundit dëgjojmë edhe për në Milot, dhe që të mos krijohet pasiguria se mund të përsëriten e të ndodhin edhe gjetkë. Prandaj mendoj se duhet ta ndiejmë më shumë se kushdo tjetër këtë përgjegjësi ne të 250 deputetët, që së pari përfaqësojmë popullin në këtë Kuvend, pastaj subjektet të cilave u përkasim. Duhet ta ndiejnë më shumë këtë përgjegjësi edhe presidenti Ramiz Alia dhe Qeveria, edhe pse vazhdon të jetë e përkohshme, si dhe partitë politike, organizatat e pavarura e shoqërore, po kështu edhe vetë organet e ruajtjes së rendit e ato të drejtësisë. Kam mendimin se komisioni i posaçëm parlamentar që krijoi ky Kuvend, po punon mirë dhe nuk duhet mohuar puna e deritanishme në shpejtimin e ecurisë së hetimeve nga grupi hetimor, që e kishte filluar shumë javash, në kërkesat cilësore për këtë hetim dhe për caktësimin e kronologjisë së ngjarjes, për nxjerrjen e përgjegjësisë në momentet kryesore, si dhe për masat ndëshkimore që i propozohen këtij Kuvendi, i cili do të vendosë për to. Unë mendoj që na takon, së pari, të dëgjojmë me durim nga komisioni informacionin dhe përgjigjet e pyetjeve që ne vetë kemi bërë në datën 26 prill, kur dëgjuam informacionin e parë dhe ndonjë element të kronologjisë së ngjarjes e të vërtetësisë së të dhënave të deritanishme. Çdo gjë që mendojmë, t’ia kërkojmë me urtësi e durim këtij komisioni, si dhe Hetuesisë e Prokurorisë së Përgjithshme dhe përfaqësuesve të organeve të rendit apo kujdo tjetër. Gjithashtu të japim mendim dhe të caktojmë detyra të tjera ose të propozojmë e të marrim edhe masa për këdo, se jemi organi më i lartë legjislativ. Por jo të japim shembull të keq, si me reagimin e qëndrimin e nxituar të një pjesë deputetësh në seancën e parë, në shkeljen e Rregullores dhe në mosdëgjimin e Kryesisë. Duhet të bëjmë kujdes, shokë, që jo një pjesë, në mënyrë të përsëritur, të ekspozojnë veten si ithtarë të prekjes së ndërgjegjes së popullit, sepse respektin dhe obligimin ndaj tij e kemi të gjithë njësoj. Jemi në Parlament, shokë, dhe jo në fushatën elektorale. Edhe ajo, kur ka vendin, duhet bërë më serioze. Nëse u irritua dikush në leximin e letrës së parë nga kryetari i komisionit të posaçëm parlamentar, mendoj se duhet bërë durim dhe, në qoftë se nuk do të kënaqeshim, të kërkonim të lexoheshin edhe letra të tjera për të bërë vlerësimet e duhura. Biem për keq në sy të popullit ashtu siç vepruam, por edhe siç veproi një pjesë deputetësh, që me diskutimet që bënë, qëndrojnë ngurtësisht në qëndrimet partiake. Edhe unë mendoj se komisioni hetimor që ka caktuar Qeveria dhe po punon në Shkodër, ka javashllëk të pajustifikuar. Me gjithë vështirësitë që paraqiten, prapë ata duhet të gjejnë mënyrën dhe format e punës, sepse vetëm ata janë organe të specializuara, ndryshe mund t’ia bënim kujtdo këtë kërkesë. S’mund të akuzojmë gjithë një populI që s’deponon fakte, por nëpërmjet Komitetit Ekzekutiv e kontributit të të gjitha partive politike e organizatave shoqërore të pavarura në Shkodër, e pse jo edhe me kontributin e drejtpërdrejtë, të mirëfilltë, të deputetëve të zonave të qytetit të Shkodrës, t’i kërkohej më shumë ndihmë dhe ata të mos e kursejnë atë, sepse kjo është për Shkodrën, është për gjithë Shqipërinë. Vërtet me ndërgjegje shqetësohemi se kush na i vrau të katër njerëzit në datën 2 prill dhe kush i dogji dy të tjerë në datën 24 apo 25 prill. Duhet gjetur e ndëshkuar rreptë kushdo qoftë ai kriminel. Por duhet analizuar edhe shkaku për grumbullimet e paligjshme dhe për personat drejtues. Gjithashtu dhe faktin tjetër që, edhe pse flasim të gjithë për qetësi e maturi, nuk po evidentojmë se kush vazhdon të bëjë të kundërtën për këtë. Pse nuk stabilizohet gjendja dhe pyetjes që bëjnë organet e rendit, kush duhet t’u japë përgjigje? Ministrin e parë të Punëve të Brendshme e shkarkuam në kuadrin e ngjarjeve të shkurtit, me dorëheqjen e Qeverisë. Këtë të riun, që ndokush e quan edhe pak të nxituar caktimin e tij në këtë funksion, po e propozojmë për lirim, por me situatat që ndodhin, kot që nuk e quajtëm shkarkim. Por të mos harrojmë se forca të ndryshme politike kanë vlerësime të ndryshme për grumbullime e veprime të paligjshme, disa duke sharë më shumë organet e rendit. Atëherë shtrohet pyetja: kush do të vendosë qetësinë dhe sigurinë tashmë, që gati një vit i ka ikur popullit tonë? Unë mendoj se, në radhë të parë, partitë politike, të vjetra apo të reja qofshin ato, por më e zellshme është Partia Demokratike me informacionet që jep nëpërmjet shtypit të saj. Së dyti, organet e ruajtjes së rendit, që me vetëmohim e përkushtim atdhetar të zbatojnë ligjet që kemi dhe ato që po miratojmë si shtet demokratik, por edhe juridik. Së treti, ne si Kuvend duhet t’i drejtohemi gjithë popullit me një thirrje, mesazh apo apel, si do ta quajmë atë, për durim, maturi e pjekuri, si dhe partive të ndryshme politike e organeve të ruajtjes së rendit, që secili të kontribuojë më shumë e të bëjë më mirë detyrën, që të mbetemi në histori ashtu siç kemi qenë gjithmonë, ballëlart e sypatrembur. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Petraq Çurri. Petraq Çurri - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Si pjesëtar i komisionit parlamentar doja të jepja disa sqarime lidhur me veprimtarinë e grupit tonë. Grupi ynë përbëhej nga deputetë të tri grupeve parlamentare. Qenia jonë në grup ka qenë thjesht si deputetë të Kuvendit Popullor, jashtë çdo ndikimi partiak dhe gjithë veprimtaria jonë si grup u bë nisur nga kjo cilësi. Gjithë kjo veprimtari kishte për qëllim të bënte një sqarim të ngjarjeve të Shkodrës, duke bërë verifikimet e mundshme, konform ligjeve, pa ndikuar në punën e hetuesisë, e cila, konform ligjeve, është e pavarur në punën e saj. Qëllimi ynë ishte që të nxitej shpejtimi i veprimtarisë hetimore për të vënë përpara përgjegjësisë fajtorët. Nga hetimet e zhvilluara deri tani, në momentin aktual, pa i vendosur ca ngjarje në ngjyra politike, për të cilat mund të kem rezervat e mia personale, pasoja ka ardhur si rezultat i veprimtarisë së kundërligjshme të forcave të ruajtjes së rendit. Prandaj me të drejtë grupi ynë parlamentar kërkoi shkarkimin nga detyra të Ministrit të Punëve të Brendshme. Këto shkelje konsistojnë në këto drejtime: E para, kemi të bëjmë me një demonstrim të nxënësve të shkollave, përzier këta edhe me qytetarë të tjerë të Shkodrës. të cilët, ashtu siç u shpërndanë qetësisht në datën 1.4.1991, mund të shpërndaheshin qetësisht dhe në datën 2.4.1991, në rast se nga drejtuesit e Degës së Punëve të Brendshme dhe forcave të ruajtjes së rendit mund të arrihej një bashkëpunim me forcat demokratike politike etj., për shpërndarjen e tyre, gjë që nuk është bërë. E dyta, përgjegjësia e Ministrit të Punëve të Brendshme qëndron në faktin që ai konform ligjit nuk ka nxjerrë aktet nënligjore për zbatimin e dekreteve të Presidiumit të Kuvendit Popullor për grumbullimet e paligjshme dhe përdorimin e armëve të zjarrit, pasi është detyrë e tij me ligj për të nxjerrë këto akte nënligjore. Pra, është fatkeqësi që në krye të Ministrisë së Punëve të Brendshme qëndron një mësues. Dua të shpjegoj se në fjalën e tij zoti Gramoz Ruçi tha se e ka përfunduar çështjen e akteve nënligjore, por në pyetjet që i janë bërë atij nga ana e komisionit parlamentar, në datën 24.4.1991, ka shpjeguar se ka qenë i ri dhe nuk e dinte që mund të nxirreshin akte nënligjore, kështu që nuk ka nxjerrë asnjë prej tyre. E treta, faktet dhe provat hetimore të grumbulluara deri tani tregojnë se veprimet e forcave të rendit në ngjarjet e Shkodrës kanë qenë të kundërligjshme e kriminale, prandaj nga ana e hetuesisë dhe grupit hetimor janë marrë në përgjegjësi penale kryetari i Degës së Punëve të Brendshme, shefi i policisë dhe persona të tjerë. E katërta, vetë dizinformimi i opinionit publik në njoftimin e dhënë më 2.4.1991, si dhe mosdhënia e ndihmës hetuesisë nga forcat e policisë, të cilat bllokimin e armëve dhe sqarimin e ngjarjeve e kanë bërë me vonesë, kanë bërë që shumë prova t’i mbulojë pluhuri dhe të mjegullohen. Të nisur nga të gjitha këto, komisioni ynë parlamentar arriti në konkluzionin që duhet marrë masë shkarkimi për Ministrin e Punëve të Brendshme. Duke lënë vrasjet mënjanë, vetëm një fakt mund të vëmë në dukje: në datën 3.4.1991 nga ana e forcave të ruajtjes së rendit janë vënë snajperë në hotelin e madh në Shkodër. Shtrojmë pyetjen: çfarë donin këta snajperë? Të ketë qenë vetëm qëllimi i vrojtimit, siç na u shpjegua nga ana e grupit hetimor, apo kanë patur qëllime të tjera? Pra, për çështjen e Shkodrës ka shumë pikëpyetje. Komisioni ynë parlamentar u mundua të hedhë një dritë sado të vogël mbi këto ngjarje dhe t’ia lërë hetuesisë, e cila, me ndihmën e forcave demokratike, të sqarojë këtë çështje kaq delikate e të mprehtë, në mënyrë që populli i Shkodrës të gjejë qetësinë e vet shpirtërore. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Xhelil Gjoni. Xhelil Gjoni - Të nderuar deputetë, Kur vendosëm të diskutojmë për Kushtetutën, thamë se do të hartojmë një dokument bazë, ku të mos luhet me fatet e njeriut dhe u përpoqëm, me ato parime që mundëm të vendosnim këtu, të hidhnim një bazë për këto çështje, që pastaj më vonë t’i thellojmë e konkretizojmë. Kam mendimin se të vrasësh sot njerëz, kur gati kemi hequr ligjin e dënimit me vdekje, është një veprim i pafalshëm, i çdo natyre qoftë. Unë kujtoj se komisioni parlamentar ka bërë një punë serioze e me përgjegjësi, sepse dhe e lehtë nuk është për funksionin që ka ai. Ngjarjet e Shkodrës, aq sa janë të dhimbshme, aq janë edhe tragjike dhe për të tilla ngjarje mund të shprehësh veçse hidhërim, nuk ke si vepron ndryshe. Por duke shprehur hidhërimin, duhet të nxjerrim edhe mësime për të ardhmen, pa mohuar dhe pa i dhënë sadisfaksionin kujto qoftë. Preokupacioni kryesor sot është qetësia e rendit. Aktualisht njeriu ynë është i tronditur, pa qetësi, madje do të thosha dhe i pasigurt. Nëse kemi patur pasuri, qetësia ka qenë pasuria më e madhe që kemi pasur gjer tani. Këtë, duket, po e humbasim dhe po na ikën nga duart për fajin tonë. Pse them kështu, shokë deputetë? Shkaqet, më duket mua, janë të ndryshme. Unë, pa iu shmangur disa konkluzioneve të dy informacioneve që na u dhanë nga komisioni parlamentar, ashtu dhe një pjesë të madhe të diskutantëve këtu, ethet partiake, elektorale, por dhe të pamësuar me pluripartizmin, më duket mua kanë të veten. Unë, si anëtar i Partisë së Punës, nuk ua fal sekretarëve të partisë të rrethit të Shkodrës mosdaljen në turmë, edhe sikur të vriteshin. S’është humane të fshihesh vetë, kur digjet pazari. E aq më tepër, siç na thonë këtu shokët, atje kanë qenë fëmijët e tyre, në radhë të parë, nxënës shkollash, të vegjël, qofshin edhe të rritur etj. Nuk do të bëhej qameti se do të vritej një sekretar partie. Këtu shoh atë shkëputje të Komitetit të Partisë dhe ky besoj e ka analizuar vetë gjendjen, duke shkarkuar tërë strukturën dhe duke ngritur një komitet organizator me shokun Shaqir Vukaj në krye, shoh atë shkëputje flagrante të këtij komiteti me njerëzit. Deri dje, pardje, komiteti i partisë ka pasur organizatën e partisë në shkollën e mesme “Jordan Misja’”. Ku janë këta komunistë? Si nuk dolën këta në ballë të fëmijëve dhe t’u bënin thirrje sekretarëve të partisë të dilnin para turmës e të mos rrinin brenda, futur skutave! Kësaj i thonë të ruash lëkurën e të mos mendosh për popullin. Të më falin shokët, ndoshta edhe unë jam i emocionuar, këtë ethe partiake e shoh që është hapur edhe në popull poshtë. Të them të drejtën, këto ditë kisha një gëzim, vajta në një dasmë në fshat. Gjysma e fshatit s’erdhi, megjithëse në raste të tjera ishin njësh. Dukej sikur qe futur një grindje, mëri te njerëzit. Unë kujtoj që këtu partitë duhet të mbledhin mendjen, t’i propagandojnë pikëpamjet e tyre, por jo të fusin ndasitë në njerëzit për të keq. Unë shoh në këtë çështje edhe inkopetencat e organeve kompetente. S’dua të bëj llafologji këtu. Këto organe, më duket mua, akoma e shohin veten e tyre si dikur, kur hetuesia duhej t’i shërbente Ministrisë së Punëve të Brendshme, apo prokuroria të mbështeste njërën ose tjetrën dhe nuk janë të shkëputura ta shohin veten në oponencë me njëra-tjetrën për të shkuar drejt së vërtetës. Një nga arsyet thelbësore e shoh këtë. Dhe shoh edhe inkopetentë. Ne sot nuk kemi asgjë të saktë ligjërisht. Me pyetjet, me mundin, me lodhjen që ka bërë komisioni parlamentar, shokët janë për t’u përgëzuar. Këtu mund të kishte dhe përjashtime, mund të kishte shokë edhe më të zotë. Unë kujtoj se kanë bërë një punë jo thjesht voluminoze, pa i spostuar organet e hetimit, sepse do të bënin një gabim të dyfishtë apo të kundërt, por duke i vënë këto në lëvizje. Nga kjo pikëpamje, duke mos patur gjë të saktë, në këto kushte unë e kam të vështirë të jap gjykim. Prandaj mendoj se hetimi duhet të vazhdojë intensivisht, për dy arsye: edhe për të dalë e vërteta, edhe për t’u prerë një herë e mirë rrugën, duart, krahët, kokën, kujtdo qoftë që vë dorë mbi gjakun e popullit. Jam me atë frymë të diskutimit të Dritëroit këtu. Gjithashtu desha t’i bëj Kuvendit një propozim, megjithëse radha nuk është sot, por problemi është që të krijojmë një komision të veçantë, të përhershëm të Kuvendit Popullor për të drejtat e njeriut dhe liritë themelore të tij. Edhe pse këtu do të kemi komision të ligjeve apo si është, ky le të jetë, se më duket që ka plot çështje e probleme për t’i parë. Se si mund të jetë, e kam materialin, po nuk e shoh të arsyeshme të mbajë Kuvendin. Falemnderit! Kastriot Islami - Punimet rifillojnë në orën 21. Kryetari dhe nënkryetari i komisionit për çështjen e Shkodrës dhe kryetarët e grupeve parlamentare të vijnë në Kryesi!

* * * Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, mbas një konsultimi me kryetarët e grupeve parlamentare, me kryetarin dhe nënkryetarin e komisionit të posaçëm parlamentar për ndjekjen e ecurisë së ngjarjeve në qytetin e Shkodrës, vendosëm që punimet t’i vazhdojmë nesër, në orën 10.00, me diskutime, por me sugjerimin që ato të përqendrohen kryesisht në ngjarjen e Shkodrës dhe konkretisht në raportin që ka paraqitur ky komision, duke bërë vërejtje dhe sugjerime lidhur me punën e këtij komisioni. E përsëris edhe një herë tjetër, punimet rifillojnë nesër, në orën 10.00

Seanca e dates 4.5.1991, e shtune

Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, meqenëse shumica është e pranishme, seancën e deklaroj të hapur. Fjalën e ka deputeti Namik Dokle. Namik Dokle - Të nderuar deputetë, Nesër është 5 Maji, Dita e Dëshmorëve. Unë mendoj t’u bëj propozim deputetëve të nderuar dhe Kryesisë që grupe parlamentarësh të bëjnë homazhe në Varrezat e Dëshmorëve në disa qytete. Kështu, për shembull, do të ishte shumë mirë që ta bënim këtë në Tiranë, por do të ishte mirë ta bënim edhe në Shkodër, ku një grup parlamentarësh të bënte homazhe në Varrezat e Dëshmorëve të Shkodrës, të bënte vizita në familjet e dëshmorëve të këtij qyteti dhe do të propozoja që, me këtë rast, po ky grup parlamentarësh të bëjë vizita edhe në katër familjet e të vrarëve të Shkodrës, që në vazhdën e këtij angazhimi serioz të Parlamentit tonë për çështjen e Shkodrës mendoj se do të ishte një gjë shumë e mirë. Kastriot Islami - Fjalën e ka Jani Jani. Jani Jani - Po i drejtohemi Kryesisë nga OMONIA. Shohim që Radiotelevizioni Shqiptar vazhdon të censurojë e të na hajë minutat e diskutimeve tona. Fjala e mbrëmshme e përfaqësuesit tonë, Thoma Miço, është prerë pothuaj e tëra. Në Radio është dhënë vetëm 30 sekonda, kurse në Televizion janë dhënë 2-3 fraza, kur për të tjerët po jepen nga 2-3 minuta. Siç duket, Televizioni ynë vazhdon në rrugën që ka ndjekur për dhjetëra vjet. Në një kohë që gjithë diskutimi i Thomait ishte për ngjarjet e Shkodrës dhe u thanë disa fraza edhe për vrasjet në kufirin e Jugut, që ishin vrasje barbare jo vetëm të minoritarëve, por dhe të shumë shqiptarëve (këtë duhej ta thoshte medoemos me mjetet e informacionit masiv), u pre pothuaj e tëra dhe nuk u bë asnjë hap për të. Protestojmë për këtë te Drejtori i Përgjithshëm i RTSH-së, Fatmir Kumbaro, dhe te Kryesia e Kuvendit Popullor. Kastriot Islami - Sa për sqarim, dje u mblodhëm si Kryesi dhe dhamë këtë udhëzim për Radiotelevizionin: Do të jepet për secilin diskutim të deputetëve nga 2 minuta e gjysmë dhe do të përqendrohet vetëm në ngjarjen e Shkodrës. Pra, materiali kryesor që do të jepet në Radiotelevizion, do të jetë 2 minuta e gjysmë për secilin dhe kryesisht do të vihet ajo pjesë që flet për ngjarjet e Shkodrës, për të mos u shpërndarë në pjesën tjetër, e cila ishte jashtë këtij konteksti. Fjalën e ka deputeti Pjetër Arbnori. Pjetër Arbnori - Në lidhje me propozimin e zotit Dokle, ka një javë që komisioni drejtues i Partisë Demokratike e ka propozuar këtë çështje në Komitetin Ekzekutiv të Rrethit të Shkodrës, por nuk na e kanë pranuar që të shkojmë në familjet e dëshmorëve dhe në varrezat e tyre për t’u çuar nga një kurorë. Kështu që ne kemi vendosur të shkojmë edhe në Varrezat e Dëshmorëve, edhe te katër viktimat e masakrës së Shkodrës, veç e veç. Megjithatë ne e pranojmë që të shkojmë të gjithë së bashku, po qe se shokët e Shkodrës dëshirojnë që të shkojmë. Sali Berisha - Arben Broci ka qenë njëri nga themeluesit e Partisë Demokratike dhe të pluralizmit në Shqipëri; ka qenë gjithashtu themeluesi i degës së Partisë Demokratike për Shkodrën. Ai ishte jo vetëm martir i demokracisë, por dhe luftëtar i saj. Prandaj, ju lutem, në termin “viktimë” të kemi parasysh se nuk kemi të bëjmë me viktimë, por me martirë të demokracisë. Kastriot Islami - Po. Fjalën e ka deputeti Neritan Ceka. Neritan Ceka - Më duket me vend propozimi për të bërë vizita në Varrezat e Dëshmorëve dhe në familjet e dëshmorëve. Kjo është një traditë e bukur, që duhet të vazhdojë. Dëshmorët e Luftës Nacionalçlirimtare, si dhe martirët e demokracisë përbëjnë një unitet në altarin e kombit. Prandaj jam plotësisht dakord që nesër të vazhdojë kjo traditë e vizitave në Varrezat e Dëshmorëve e në familjet e tyre dhe këtu të angazhohen të gjithë deputetët, pa asnjë dallim. Së dyti, përkrah propozimin e deputetit të OMONIA-s në lidhje me Televizionin. Mendoj se kufizimi prej dy minutash e gjysmë është shumë drastik, duhet të jepet më tepër mundësi nëpëmjet Televizionit që të kuptohet mendimi i plotë i deputetëve. Nuk është e mundur që për dy minuta të koncentrohen ose të zgjidhen ato fraza të cilat shprehin të gjithë përmbajtjen e diskutimit të deputetëve. Besoj se shpreh mendimin jo vetëm të grupit të deputetëve të Partisë Demokratike, por të të gjithë deputetëve, që të mos censurohet mendimi i përfaqësuesve të popullit. E quaj censurim, sepse vura re dhe unë që nuk është bërë vetëm një kufizim në kohë i përmbajtjes së diskutimeve të deputetëve, por edhe një censurim i mirëfilltë i mendimeve të tyre; këtu është bërë një përzgjedhje e njëanshme e këtyre diskutimeve. Në qoftë se ne vendosëm të gjithë njëzëri që Televizioni është nën kontrollin e Kuvendit Popullor, ai nuk duhet të japë shembullin që po e vë Kuvendin nën kontrollin e tij. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Ajli Alushani. Ajli Alushani - U mblodhëm si grup parlamentar i ngarkuar për problemet e Shkodrës dhe pamë pyetjet që na drejtohen nga deputetë të ndryshëm. Janë shumë pyetje, rreth 60. Herën e parë ishin 40. Janë pyetje të tilla që, pa mbaruar hetimet, nuk do të plotësohen nga përgjigjet që mund të jepen. Disa prej tyre e kanë marrë përgjigjen në materialin e paraqitur, aq sa ka arritur në punën e tij komisioni i posaçëm parlamentar si ndjekës i ecurisë së hetimeve deri në momentin e referimit. Grupi parlamentar referoi në mënyrë unanime për ato që pa e dëgjoi, pa shtrembëruar asgjë dhe pasi diskutoi lirshëm brenda tij. Ndonjë mendim i kundërt brenda u diskutua gjerë dhe në të gjitha rastet u arrit në një përfundim të përbashkët. Mundet që ndonjërit nuk i shkoi me mendimin e vet ndonjë gjë që u referua këtu nga ky grup. Kjo nuk ngarkon me përgjegjësi grupin. Janë rezultatet përfundimtare të hetimit dhe e vërteta që do të dalë, ato që vërtetojnë ose rrëzojnë dyshimet apo të dhënat që ka njëri ose tjetri për këtë problem. Hetimi i ngjarjeve të Shkodrës është problem kryesisht i organeve të specializuara, që duhet të lihen të punojnë të qetë. Me punën e tij, komisioni ndikoi pozitivisht e dha aq ndihmë sa mund të jepte një grup jospecialistësh, por me autoritet. Shprehjet se ai hodhi ujë në verë ose hije nuk u bëjnë nder atyre që i thonë dhe unë ftoj diskutantët e tjerë t’i ndërtojnë ndryshe diskutimet, kur flasim për një grup pluralist dhe unanim si ai që doli në këtë Parlament. Për të mënjanuar çdo keqkuptim, ne si grup në seancën e djeshme ngarkuam deputetin Emin Mysliu, nënkryetar i komisionit tonë dhe deputet i Partisë Demokratike, të deklaronte se ajo që u referua këtu ishte unanime dhe në emër të grupit, gjë që ai e tha fare qartë. Personalisht unë do të mendoja që diskutimet për ngjarjet e Shkodrës të mos jenë kaq të shumta e të pafund, të mos futemi në hollësira hetimi këtu në Parlament, sepse çështjes i intereson më mirë vazhdimi i hetimeve, bile edhe mund të forcohet grupi hetimor, po të ketë ndonjëri merak, sesa gjithë këto diskutime, duke qenë se këto nuk mund të çojnë në ndonjë përfundim konkret për ngjarjen. Unë mendoj se ne si grup e mbaruam atë detyrë, aq sa na u ngarkua nga ky Kuvend, duke ju shprehur edhe një herë mendimin se diçka bëmë, dhamë një kontribut modest. Madje shpreh besimin se edhe pas ndërprerjes së funksioneve të këtij grupi, efektet e tij do të ndjehen në punën e mëtejshme të hetimeve. Kastriot Islami - Fjalën e ka kërkuar Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme, Qemal Lame. Pra, fjalën e ka z. Qemal Lame. Qemal Lame - Me ndjenjën e përgjegjësisë së plotë për detyrën që kryej dhe për t’u sqaruar deri në fund e me drejtësi e vërteta për ngjarjen e datës 2.4.1991 në Shkodër, e ndiej të nevojshme të vë në dukje se po punojmë me predispozicion që hetimet t’i çojmë deri në fund, dhe për këtë i sigurojmë të gjithë. Megjithatë, për vetë njoftimet e dhëna, mendoj se ka vend të saktësoj disa probleme, për t’u kuptuar më mirë gjendja në të cilën ndodhemi për hetimet. Hetimi i kësaj çështjeje është shumë i vështirë dhe ka ndeshur që në fillim pengesa. Në datën 2.4.1991, që u zhvillua ngjarja, gjendja ka qenë shumë e tensionuar. Mbas ngjarjes, forcat e policisë janë larguar nga ruajtja e godinës së Komitetit të Partisë së Punës dhe nuk është siguruar ruajtja e rendit. Në këto kushte nuk mund të bëhej asnjë veprim. Në datën 3.4.1991, në orën 7.00, është krijuar grupi hetimor dhe është shkuar në vendin e ngjarjes për t’u bërë këqyrja, por ka qenë e pamundur. Dëshmitarë të pranishëm kanë qenë shumë persona, që vërtetojnë pamundësinë e kryerjes së veprimeve. Siç është njoftuar, deri më 5.4.1991 vazhdonin djegiet dhe shkatërrimet në Komitetin e Partisë së Punës. Gjatë këtyre ditëve janë bërë vetëm disa veprime të veçanta, por për shkak të gjendjes së tensionuar dhe pamundësisë së pyetjes të dëshmitarëve e kryerjes së autopsisë së viktimave, nuk mund të vazhdohej më tej. Më 6.4.1991 kanë filluar të kryhen me intensitet veprimet hetimore, duke përballuar shqetësimet e krijuara nga mungesa e rendit, për të cilën pati vërejtje edhe nga forcat politike në takimin e bërë më 12.4.1991 në Komitetin Ekzekutiv të Këshillit Popullor të Rrethit, ku u kërkua të merreshin masat përkatëse. Hetuesit u janë shmangur me kujdes presioneve që u janë bërë. Në dy raste janë detyruar të largohen nga hoteli në Shkodër e të vendosen në Lezhë. Në datën 24.4.1991, në orën 18.30, me gjithë njoftimin e bërë nga Radio Shkodra dhe ndihmën e dhënë nga grupi i deputetëve, para ndërtesës së hetuesisë u bë një grumbullim në heshtje me më shumë se 2 mijë veta. Pas marrjes në përgjegjësi penale dhe arrestimit të zëvendësshefit të policisë e të një polici, si dhe marrjes si të pandehur të kuadrove drejtues të Degës së Punëve të Brendshme të rrethit të Shkodrës, ka presione të ndryshme. Që në fillim të hetimeve është synuar të zbulohet e vërteta. Në udhëzimin për hetimin e çështjes i është kushtuar rëndësi zbulimit të autorëve të vrasjeve, të djegieve dhe të dëmtimeve të pronës, si dhe organizatorëve të grumbullimit të paligjshëm. Në datën 4.4.1991 është parashtruar versioni nëse është dhënë urdhër për të qëlluar me armë, nga kush dhe kur është dhënë ky urdhër, me qëllim që të vihen para përgjegjësisë penale personat fajtorë. Ky version hetimor është ngritur për të thelluar hetimin në mënyrë të plotë e të gjithanshme, megjithëse njoftimi i organeve të punëve të brendshme dhe i organeve të tjera më të larta shtetërore i konsideronte veprime terroriste dhe vandaliste. Për këtë qëllim hetimi është thelluar në marrjen në përgjegjësi penale të drejtuesve të Degës së Punëve të Brendshme në Shkodër dhe pyetjes si dëshmitarë të drejtuesve të Ministrisë së Punëve të Brendshme. Dëshmitarët Xhemal Uruçi dhe Pjetër Arbnori, që kanë qenë të pranishëm në datën 2.4.1991, në takimin e bërë te kryetarja e Komitetit Ekzekutiv të Këshillit Popullor të Rrethit, në orën 8.00, kanë thënë se shefi i policisë, Dilaver Papare, ka thënë në radio para fillimit të veprimeve: “Veproni për shpërndarjen e personave të grumbulluar para godinës së komitetit të Partisë së Punës”. Pas pak minutash që ka filluar ndërhyrja e policisë për shpërndarjen e grumbullimit të paligjshëm, janë dëgjuar të shtëna armësh. Dëshmitarja Terezina Marubi ka thënë: “Mos me armë!” Shefi i policisë në radio ka urdhëruar: “Mos qëlloni me armë!” Zëvendësshefi i policisë, Gjergj Çelaj, është përgjigjur: “Nuk përmbahen!” Prova të tjera për këtë moment nuk ka. Në tri takimet e bëra me grupin e deputetëve është dhënë një tabllo e qartë e hetimeve, si dhe u janë vënë në dispozicion materialet e dosjes. Njoftimet e tyre përgjithësisht janë të sakta. Ata na kanë ndihmuar në ecurinë e mëtejshme të hetimeve. Megjithatë, mendojmë se ka vend për t’u kuptuar më mirë edhe disa probleme për pamundësinë e kryerjes së veprimeve hetimore pas ngjarjes, të ndalimeve, të bllokimit të armëve, të bërjes së autopsisë etj. Hetuesia nuk mund të veprojë për të bërë veprime kur nuk ka rend. Organet e punëve të brendshme nuk bënë kallëzimin në hetuesi dhe as ndalimin. Në njoftimin e bërë ata i kanë paraqitur si të ligjshme veprimet e policisë. Në këtë mënyrë hetuesia nuk mund të kryente veprime ndaj organeve të policisë dhe drejtuesve të Degës së Punëve të Brendshme. Në bazë të neneve 66 dhe 68 të Kodit të Procedurës Penale, organet e punëve të brendshme kanë qenë të detyruara të bëjnë ndalimin, kontrollimin, sekuestrime, bllokimin e armëve, të ruajnë vendin e ngjarjes, të zbulojnë e të mbledhin prova etj. Në këtë rast ato nuk kanë bërë veprim dhe as kallëzim në hetuesi. Në ngjarjet e tjera ato kanë kryer veprime ligjore. Në akuzën që u bëhet drejtuesve të Degës së Punëve të Brendshme parashikohet edhe përgjegjësia për këto shkelje ligji. Ky moment i rëndësishëm duhet pasur parasysh për t’u vlerësuar detyra e secilit organ në bazë të ligjit. Thuhet se hetuesia duhej t’i kryente veprimet hetimore, me arsyetimin se organet e punëve të brendshme nuk mund t’i bënin këto veprime, si pjesëmarrëse në këto ngjarje. Ky arsyetim nuk është i drejtë dhe nuk justifikon këtë veprim, pasi ligji ngarkon me detyra organet e punëve të brendshme. Ligji është i domosdoshëm të respektohet edhe kur organet e punëve të brendshme implikohen vetë në veprimtarinë kriminale. Po të justifikohet qëndrimi i tyre, përgjegjësia penale e drejtuesve të degës do të zbehet e do të ngelet thjesht në kuadrin e përgjegjësisë administrative. Për ndalimet është kërkuar se përse nuk është vepruar nga hetuesia. Në këtë drejtim ka vend të mbajmë parasysh: së pari, se ndalimet bëhen në kushtet e flagrancës nga organet që i konstatojnë direkt veprat penale dhe autorët e mundshëm të tyre. Në këto kushte kjo ka qenë detyrë e policisë. Së dyti, hetuesia nuk mund të vepronte nga data 2.4.1991 deri më 6.4.1991 për shkak të situatës së tensionuar dhe mungesës së rendit. Me kalimin e kësaj kohe nuk mund të bëheshin ndalime. Për personat që vërtetohej fajësia, ligji lejon marrjen si të pandehur dhe arrestimin, por jo ndalimin, për shkak të kalimit të kushteve të flagrancës. Së treti, në takimin e bërë më 3.4.1991 në Komitetin Ekzekutiv të Rrethit të Shkodrës me forcat politike është kërkuar me forcë që të bëhen ndalime e të largohen nga qyteti forcat speciale të policisë dhe policët të jenë të veshur vetëm me uniformë. Edhe në peticionin e sindikatave të pavarura është kërkuar në mënyrë ultimative të mos bëhen ndalime, për të mos u acaruar më tej situata. Së katërti, ndalimet për policët nuk mund të bëheshin, pasi nuk kishte të dhëna për kryerjen e veprave penale prej tyre. Nga hetimi ka vend të saktësohet momenti se Arben Broci dhe Naim Kryeziu, në kohën që janë vrarë, kanë qenë duke ndalur dhe kërkuar që personat e grumbulluar të largohen nga vendi i grumbullimit, se kanë qenë në distancë nga Komiteti i Partisë së Punës. Nga disa dëshmitarë del se edhe Bujar Bishanaku, në kohën që është vrarë, ka qenë duke thënë: “Mos qëlloni me armë!” Për Besnik Cekën nuk kemi të dhëna deri tani, me gjithë veprimet hetimore të bëra. Organet e hetuesisë kanë punuar për të hetuar me drejtësi çështjet edhe në situatat komplekse të vitit të kaluar, duke filluar që nga muaji janar në Shkodër e në vazhdim në Kavajë, Tiranë, Durrës, Elbasan etj. Është bërë një vërejtje për ngjarjen e datës 10.7.1990 në Kavajë, ku u vra një person, duke arsyetuar se nuk u vu para përgjegjësisë penale fajtori, por një polic. Sqarojmë se, në bazë të provave dhe ekspertimit të armës e të një plumbi të gjetur, u vërtetua që fajtor për vrasjen ishte oficer Luan Allajbeu, i cili u dënua me 23 vjet heqje lirie. Për ngjarjen para Shkollës së Bashkuar të Oficerëve në Tiranë, më 23.2.1991, është bërë vërejtje se është quajtur palë kundërshtare e mitura Olta Çekrezi. Sqarojmë se intervista e dhënë në Televizion u kërkua në çast dhe të dhënat janë marrë me telefon. Intervista nuk është dhënë e plotë në Televizion, ndërsa në Radio ajo u dha e plotë dhe nuk pati shqetësime. Është kërkuar disa herë që nga Televizioni dhe ATSH-ja të bëhej sqarimi, por nuk është parë e arsyeshme prej tyre. Popullin dhe aq më tepër këtë të mitur, si dhe një tjetër akoma më të mitur, nuk i konsiderojmë dhe nuk ka arsye t’i konsiderojmë palë kundërshtare. Familjarët janë të sqaruar për këtë. Jemi të interesuar që ajo të shkojë edhe për kurime jashtë shtetit. Autori i artikullit mund të interesohej për këtë problem para se të shkruante. Do të ishte në nderin e gazetës “Rilindja Demokratike” që këtë fakt ta pasqyronte realisht, ashtu si dhe momentin tjetër të qëllimit me armë nga Komiteti i Partisë së Punës në Shkodër, duke u akuzuar sekretari i komitetit të partisë. Për këto probleme unë mendova të jap disa sqarime, në mënyrë që të kuptohen drejt kompetencat e hetuesisë dhe predispozicioni për zbulimin e së vërtetës dhe vënien para përgjegjësisë të fajtorëve, cilido qoftë ai. Mendoj se këto janë disa momente që unë doja t’i vija në dukje për t’u gjykuar nga shokët. Ju falemnderit dhe për të gjitha këto probleme e për të gjitha vërejtjet që janë bërë, unë dhe shokët e mi, me të cilët punoj, kemi nxjerrë detyra dhe po punojmë me predispozicionin më të madh që çështjen ta çojmë deri në fund. I jemi borxhli popullit, opinionit tonë shoqëror, popullit të Shkodrës dhe në veçanti familjeve të viktimave që këtë problem ta çojmë deri në fund. Kastriot Islami - Në qoftë se ka pyetje dhe vërejtje, depozitojini në sekretari! Sali Berisha - Është e drejtë e pamohueshme e deputetit t’i adresojë diskutantit pyetje në mënyrë të drejtpërdrejtë. Ju lutem, respektoni procedurën! Nuk kemi të bëjmë me komisionin për këtë çështje, por me një njeri që e kemi thirrur ne këtu. Kastriot Islami - Këtu ai erdhi vetë për të sqaruar çështjen. Sali Berisha - Jo, do ta thërrisnim ne, edhe në qoftë se ndokush ka kundërshtim për këtë. Do të vazhdoj me pyetje. Zoti Lame, mund të na sqaroni se mbi ç’bazë komunikata e Hetuesisë së Përgjithshme thotë se u grumbulluan mijëra qytetarë para komitetit të partisë në datën 2 prill, në një kohë kur në takimin me forcat politike të Shkodrës, ku kanë qenë të pranishëm përfaqësues të të gjitha partive, është konfirmuar qartë se kanë qenë gjithsej disa qindra vetë. Kjo ishte pyetja e parë. Pyetja e dytë : Sa vazhdojnë kushtet e flagrancës teknikisht? Pyetja e tretë: (Ka reagim nga salla) Kini durim, ju lutem! Kastriot Islami - Ju lutem, zoti Berisha, të mos bëjmë këtu proces hetimor. Bëjini pyetjet me shkrim! Sali Berisha - Së fundi, a e ndjeni si detyrë qytetare t’u kërkoni në Televizion të falur atyre viktimave të plagosur në ngjarjet e Shkollës së Bashkuar, që ju i quajtët pala kundërshtare? Unë nuk do ta hapja këtë kapitull po të mos e hapnit ju. Unë, po të isha në vendin tuaj, do t’u kërkoja të falur. Qemal Lame - Zoti Sali, unë e thashë edhe këtu dhe dua ta sqaroj edhe një herë që jo të falur, por në rast se kuptohet kështu, unë me përulje të thellë u them atyre personave që e konsiderojnë se unë i kam konsideruar si palë kundërshtare, që nuk kam atë mendim dhe nuk mund ta kem. Që ta dini, ishte diçka e shkruar në letër në çast. Unë nuk kam zakon të flas me letër. Në atë çast m’u kërkua, e bëra, po në tërësi opinioni tek ne e ka vlerësuar intervistën, me përjashtim të atij momenti. Familjarët janë sqaruar dhe këtu duhet të më kuptoni, që edhe t’i sqarojmë gjërat dhe njerëzit të mbeten të bindur. Për kushtet e flagrancës ligji parashikon kryerjen e veprimeve në çast, për 1- 2-3 ditë, prandaj dhe ndalimi vazhdon 3 ditë. Me kalimin e këtyre kushteve nuk mund të bësh veprim. Për thëniet që janë bërë, ka disa. Unë po ju them juve që marr thëniet më të sakta të dëshmitarëve që janë pyetur, që i kemi zotërinj deputetë të pranishëm edhe këtu. Unë marr për bazë thëniet e tyre, siç është dëshmia e zotit Pjetër Arbnori dhe të ndonjë tjetri. Prandaj këtë problem mendoj se edhe ju, edhe shumë shokë të tjerë e keni të qartë. Ali Spahia - Me leje, zoti Kryetar. Kastriot Islami - Ju lutem, do të vazhdojmë me diskutime. Pyetjet dhe vërejtjet bëjini me shkrim! Qemal Lame do të vijë në seancën tjetër të përgjigjet, në qoftë se e shikon të arsyeshme për t’u përgjigjur. Fjalën e ka deputeti Besnik Mustafaj. Një deputet - Ka mundësi të bëj një pyetje? Kush e thirri Qemal Lamen të lexojë këtë material këtu? Kastriot Islami - Qemali erdhi në Kryesi dhe na tha që kam një material e dëshiroj ta paraqes në Kuvend.Vendosëm në Kryesi për ta lexuar materialin dhe për këtë ju thashë që në fillim e nuk pati kundërshtim. Në qoftë se keni vërejtje ose pyetje, dërgojini në sekretari dhe në seancën tjetër Qema1 Lame, i cili është këtu, do t’u përgjigjet të gjithave. Arben Demeti - Unë kam vërejtje për Kryesinë e Kuvendit Popullor, e cila para se t’i japë fjalën për diskutim, duhet të marrë aprovimin e të gjithë deputetëve. Kastriot Islami - Asnjë nuk doli kundër kur i dhashë fjalën z. Qemal Lame. Arben Demeti - Ndoshta do të ishte me interes në qoftë së z.Qemal Lame do të jepte ato përgjigje për ato që do të pyesnim ne . Kastriot Islami - Të lutem, nuk jua hoqa të drejtën e bërjes së pyetjeve dhe të vërejtjeve. Ju bëni pyetje me shkrim, i dërgoni në sekretari dhe në seancën tjetër z.Qemal Lame le të përgjigjet dhe mos krijoni të tilla insinuata. Unë që në fillim jua shpjegova që na ka ardhur në Kryesi propozimi për të folur Qemal Lame dhe këtu në Kuvend nuk doli asnjë kundër. Në qoftë se ju nuk e keni kuptuar, jini më serioz dhe dëgjoni me kujdes se çfarë themi ne si Kryesi e Kuvendit Popullor. Besnik Mustafaj - I nderuari zoti Kryetar, Të nderuar kolegë, Siç doli nga diskutimet e ditës së djeshme, ngjarjet tragjike të Shkodrës janë plagë e hapur për ne të gjithë. Angazhimet e përbashkëta që kemi të gjithë bashkë (të paktën po të gjykojmë nga deklaratat) për shërimin e kësaj plage, do ta quaja sinqerisht një ndihmë të madhe që i japim të gjithë së bashku, pavarësisht nga përkatësitë partiake, realizimit të dëshiruar të demokracisë në Shqipëri. Unë ruaj mendimin që për vetë detyrat që ka kryer deri tani, Partia Demokratike është forca parësore për realizimin e demokracisë e të paqes së dëshiruar në Shqipëri. Gjithashtu ruaj mendimin që asnjë forcë politike e vetme, qoftë dhe Partia Demokratike, nuk mund ta sjellë e vetme demokracinë në Shqipëri. Demokracia në vendin tonë mund të arrihet nëpërmjet bashkëpunimi e mirëkuptimit të të gjithëve së bashku. Prandaj dhe preokupimi i djeshëm i të gjithë diskutantëve për zbulimin e së vërtetës të masakrës së Shkodrës është shumë i rëndësishëm dhe i lavdërueshëm. Për vetë fazën që kanë hyrë punimet e sesionit të parë të Kuvendit të parë pluralist, unë do të doja që problemin e Shkodrës të mos e shikojmë si një rast të shkëputur, por të na shërbejë për të bërë analiza më të gjera dhe më të thella. Vetëm kështu mendoj që Arben Broci dhe shokët e tij që u vranë barbarisht më 2 prill do të jenë të qetë në altarin ku janë ngjitur si martirë të demokracisë, demaskues të dhunës. Për vetë njohuritë që kam, unë nuk jam në gjendje të përjashtoj asnjë nga variantet që u paraqitën dje mbi rrethanat e zhvillimit të ngjarjes, por duke gjykuar mbi të gjitha këto variante dhe shpjegimet që dëgjova, mua më duket thellësisht e gabuar që gjithçka ta lidhnim me personin e Ministrit të Brendshëm, cilido qoftë ai individ. Mua më duket se ndodhia e përgjakshme e Shkodrës është një kujtesë tepër e rëndësishme për rishikimin e punës së Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe veçanërisht të Sigurimit të Shtetit. Unë jam dakord me shqetësimin e ngritur dje këtu nga disa deputetë për teprimet në cilësimet negative të policisë. Duhet pranuar që Policia Shqiptare u gjet e papërgatitur për situatën e re politike në të cilën hyri vendi në dhjetor të vitit të kaluar dhe kjo jo për faj të saj. Gjatë gjithë periudhës së sundimit të shtetit të diktaturës së proletariatit, përgatitjes së policisë si ruajtëse e rendit nuk i është kushtuar asnjë kujdes. Kjo mospërfillje ndaj rendit publik në Shqipëri fillonte që te mungesa e ligjeve dhe kjo do të çonte medeomos si në uljen e personalitetit të policit në sytë e popullit, ashtu dhe në dekualifikimin profesional. Prandaj unë do të thosha që masa e efektivave të policisë duhet të jetë ndër akuzuesit kryesorë të figurës së Enver Hoxhës, i cili është shkaku i vetëm që ka ardhur kjo gjendje e vështirë. Këtu lind nevoja imediate e riorganizimit të shpejtë të policisë me një legjislacion të detyruar e sipas standardeve ndërkombëtare të përparuara të vendeve demokratike. Vetëm kështu e ndihmojmë në policinë të kryej detyrat e saj. Është në nderin e demokracisë të shmangë si viktimat ashtu dhe të pakësojë kriminelët. Theksoj që riorganizimi i policisë është i pashkëputur nga rishikimi i strukturave të Ministrisë të Punëve të Brendëshme e në mënyrë të veçantë nga rishikimi i Sigurimit të Shtetit. Mendoj që shërbimi i parë që do t’i bënim demokracisë në këtë rast do të ishte shkrirja e këtij aparati famëkeq, i krijuar sipas mësimeve staliniste për të ushtruar dhunë politike ndaj popullit. Mbajtja e këtij, përveç që është tepër e kushtueshme për shtetin tonë të varfër, është dhe e papërligjur ekonomikisht. Prandaj duke e shkrirë nuk bëjmë gjë tjetër veçse fshijmë një njollë që na ka lënë sundimi i gjatë i diktaturës. Me sa kemi parë gjatë viteve, ndër gjithë sektorët e Ministrisë së Punëve të Brendshme, Sigurimi i Shtetit ka qenë më dhunuesi i të drejtave të njeriut, por dhe më spekulativi. Nën petkun e sekretit kjo armë e mprehtë e Partisë i ka dhënë vetes të drejtën të veprojë pa ligje, vetëm duke zbatuar idetë e njërit apo tjetrit. Prandaj unë ngjarjen e Shkodrës e shikoj si vazhdim i kësaj tradite të shëmtuar të sigurimit gjatë gjithë këtyre viteve. Këta që e kanë krijuar këtë traditë janë shumë të lidhur me këtë praktikë dhe është shumë e vështirë të shkëputen prej saj. Do t’i bënim një shërbim të madh demokracisë në Shqipëri, por edhe atyre njerëzve që punojnë sot në sigurim, duke e shkrirë këtë organizëm dhe unë mendoj që jemi në momentin e duhur. Gjykimi i ngjarjes së Shkodrës, si dhe përgatitja për formimin e Qeverisë së re na japin këtë rast. Kastriot Islami – Fjalën e ka deputeti Bardhyl Fasko. Bardhy Fasko -Të nderuar shokë të Kryesisë, Të nderuar deputetë, Ngjarjet sa të dhimbshme e aq të padëshirue-shme të Shkodrës kanë mbetur enigmë,ndërkohë që populli ynë pret ora-orës të mësojë të vërtetën dhe shkaktarët të përgjigjen para popullit. Janë të pamjaftueshme konkluzionet e grupit parlamentar në informacionin e dytë për të ndriçuar rreth të vërtetës. Mendoj dhe propozoj të shpejtohen hetimet, mund të shtohet komisioni me specialistë të tjerë dhe propozoj shokun Xhelil Gjoni e Dritëro Agollin. Gjithashtu mendoj që të shtohen në këtë komision dhe deputetë të Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike dhe të Omonias, si dhe nga partitë e tjera që nuk marrin pjesë në Parlament. Dikush hedh idenë që shkaku i djegies është goditja me armë dhe pasoja është djegia e komitetit të partisë. Jo, nuk është kështu. Më saktë do të ishte, për mendimin tim, se shkaku është grumbullimi i paligjshëm, thirrjet dhe sharjet histerike nga turmat dhe qëndrimi indiferent, ndoshta edhe nxitës, i sekretarit të parë të Komitetit të Partisë së Punës dhe të sekretarëve të tjerë të Partisë të Punës të Shkodrës dhe pasojat janë vrasjet plus djegiet. A mund të propozohet me këtë informacion të thatë lirimi i Ministrit të Punëve të Brendshme nga detyra ose i Kryetarit të Hetuesisë apo i Prokurorit të Përgjithshëm? Unë mbështes mendimin e deputetit Besnik Mustafaj se nuk do të ishte ky momenti që do ta qetësonte situatën, duke liruar ose shkarkuar disa ministra, pa u sqaruar plotësisht e vërteta. Unë mendoj që konkluzioni i grupit parlamentar për hetimin e kësaj ngjarjeje është pa përgjegjësi. A janë bindëse dhe pranuese ato që u thanë nga informacioni se Ministri i Punëve të Brendshme qenka i ri dhe jashtë profilit? Atëherë kush e ngarkoi me këtë detyrë para 1 muaj e gjysmë, kur qenka jashtë profilit? A nuk duhet gjykuar ky Këshill Presidencial që e hoqi dhe e solli këtu në këto situata? Si duhet t’ua vëmë emrin që për 1 vit u hoqën 3 ministra të Brendshëm dhe situatat nuk po kristalizohen? Unë pajtohem dhe me disa propozime të kolegëve që diskutuan dje që duhet parë më thellë situata, që të dalin me të vërtetë shkaqet dhe të stabilizohet gjendja. Po Qeveria e Përkohshme në këto momente çfarë ka bërë? Jo, shokë, gjykimi e mendimi ynë nuk është vënia para përgjegjësisë ndoshta me presione ose dhe me pasione pa pasur parasysh kushtet, detyrën e organeve të ruajtjes së rendit dhe mundësitë e tyre, pa pasur parasysh dhe të drejtat e njeriut. A e kuptojmë që organet e ruajtjes së rendit, veçanërisht policia kanë dalë forca të lira në këto momente? Forcat e ruajtjes së rendit po kërcënohen, po vriten e priten dhe po qëndrojnë pa mbështetje e strehim, pa një status të caktuar për të kryer detyrën. Unë shtroj pyetjen këtu në Parlament: Kush nga ne del në këtë moment të veshë uniformën e policisë? Unë mendoj që në këto situata asnjë nuk do të dilte të vishte uniformën e policit. U bë mirë dhe shumë mirë që u këmbëngul për një status të veçantë për Radiotelevizionin. A nuk do të ishte për të mirën e kombit që të dilte dhe një status për punën e këtyre organeve? Ne kërkojmë që t’i kthehet popullit siguria dhe qetësia e mëparshme. Unë nuk jam dakord që të lirohet nga detyra Ministri i Punëve të Brendshme ose Kryetari i Hetuesisë pa u kristalizuar situata. Shokë deputetë, qetësia dhe siguria e popullit veç organeve të ruajtjes së rendit do të sigurohet edhe me mbështetjen tonë dhe me një punë më këmbëngulëse, por edhe të forcave të tjera politike, duke mos përjashtuar këtu dhe sindikatat e pavarura. Shokë, punimet e Kuvendit Popullor i ndjek mbarë populli dhe unë kam një sugjerim që të jemi më racionalë në diskutime dhe në mendime dhe të mos rrëmbehemi nga pasionet partiake. Ne jemi të zgjedhur nga populli dhe, si të tillë, duhet të flasim me gjuhën e popullit dhe të jemi më të kulturuar me njëri-tjetrin. Kujt i shërbejnë ato krahasime me zogun, breshkën etj., etj. Unë do të thosha që këto përbëjnë fyerje. Kastriot Islami - Të lutem, përqëndrohu te ngjarjet e Shkodrës! Bardhyl Fasko - Komisioni Parlamentar dhe ato organe që kanë vajtur për ta çuar problemin deri në fund duhet të mbështeten me persona të tjerë, që hetimet të përfundojnë 1 orë e më parë. Ajli Alushani - Kam për të bërë një sqarim të vogël. Lidhur me materialin që ka paraqitur komisioni mendoj që materiali të mos interpretohet si dy materiale, por si një material i dytë që plotëson të parin. Kastriot Islami - Falën e ka depueti Daniel Karanxha. Daniel Karanxha - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Ngjarja e Shkodrës është një ngjarje me rëndësi kombëtare jo vetëm nga përmasat tragjike, por edhe sepse zgjidhja e drejtë e saj do të shënojë fillimin e drejtësisë sociale, do të shënojë fillimin e shtetit juridik shqiptar. Është për të ardhur keq që nga analiza e zhvillimit të ngjarjeve në vendin tonë shihen reagime të ndryshme nga forcat politike dhe shtresat sociale. Për shembull, dihet që në muajin dhjetor në Elbasan u zhvillua një demonstratë, ku u thyen xhama, u vodhën dyqane e tjerë e tjerë. Për këtë ngjarje u tha që policia veproi me maturi, të tjerët thanë që veproi jo me shkakthtësi. Megjithatë bashkohem me një pikë që policia dhe forcat e rendit vepruan me shkathtësi, duke arrestuar gjatë natës qindra veta. Ky zell u tregua dhe në atë që policia i kapërceu shumë kompetencat e saj. Ky zell u tregua dhe aty që disa nga këto persona që u arrestuan u liruan nga gjykata si të pafajshëm. Ndërsa në Shkodër u vranë disa njerëz dhe policia qëndron inaktive dhe kjo në grupin hetimor kalohet me një frazë të rrumbullakosur që policia dhe hetuesia vepruan me vonesë. Shtroj pyetjen: çfarë prisnin ata? Në datën 6 filloi procesi hetimor dhe në datën 17 bllokohen armët, pra 15 ditë mbas aktit dhe nuk është për t’u habitur kur thuhet që u gjet pluhur, mbasi kishte kohë jo vetëm për të zënë pluhur, por edhe ndryshk. A duhet besuar varianti që organet e rendit, policia, hetuesia vepruan me vonesë? Mos kemi të bëjmë me dizinformim, kalim kompetencash? Jo, dhe ja sepse. Neni 5 i dekretit “Mbi armët” thotë: “Armët e zjarrit nuk lejohen të përdoren kundër per- sonave që në dukje duken të mitur; në vende publike ku ka mbledhje, grumbullime njerëzish që vihet në rrezik jeta e të tjerëve. Armët e zjarrit në këto raste mund të përdoren kundër personave të veçantë e drejtues të turmës vetëm kur përdorimi i masave të tjera shtrënguese nuk ka dhënë rezultate të dëshiruara dhe grupi i personave kryen vepra dhune që në vetvete përbëjnë shkelje të rënda të ligjit.” Pra, po të kesh këtë formulim të nenit 5 të ligjit dhe deklaratën e Ministrisë të Punëve të Brendshme, ku u ngatërrua me dashje renditja kronologjike dhe turma u paraqit vandale, me dinamit në dorë, atëherë kjo a do të thoshte që armët e zjarrit janë përdorur sipas ligjit? Në raport është thënë që është arrestuar kryetari i Drejtorisë së Punëve të Brendshme, shefi i policisë, zëvendësshefi e tjerë dhe janë dhënë për ndjekje penale. Por a mund të jenë këta autorë të vërtetë të ngjarjes? Jo, të paktën jo totalisht, këta, shumë-shumë, mund të jenë zbatues të urdhëruesve. Ja pse. Këtu kemi dy raste të mundshme. Rasti i parë kur këta nuk e kanë ditur ligjin dhe kanë vepruar me kokën e tyre dhe rasti i dytë kur këta e kanë ditur ligjin dhe me kokë të tyre i kanë kaluar kompetencat. Tashti le të marrim rastin e parë. Në qoftë se kryetari ose shefi i policisë nuk e ka ditur ligjin mbi përdorimin e armëve, i cili ka dalë në datën 5 janar 1991, atëherë si shpjegohet fakti që po ky kryetar që jep informacionin, duke pasur qindra dëshmitarë okularë, ngatërron vetëm kronologjinë e ngjarjeve? Pra, atë kronologji e cila vërtetonte pafajësinë e tij para ligjit. Gjithashtu mosnjohja e ligjit nga organet e rendit dhe veprimi i tyre në padije të plotë hidhet poshtë dhe nga një fakt. Në informacionin e parë u tha që shkëmbimet e plumbave nga policia me gurë nga demonstruesit vazhduan rreth 2 orë. Cili është ai kryetar që hap zjarr mbi njerëzit mbi dy orë dhe nuk u lidhka me qendrën qoftë me telefon ose me radio? Pra dhe ky version bie. Atëherë le të shikojmë rastin e dytë. Kur kryetari ose shefi i policisë e di ligjin dhe me vetëdije e kapërcen atë në kundërshtim me urdhrat që vijnë nga qendra, atëherë ai e di që vulos vendimin e tij të menjëhershëm, mbasi ai është fajtori i vetëm. Fakti që ky dënim vonohet dhe kryetari i degës, shefi i policisë e të tjerë arrestohen me vonesë, pas presioneve të opozitës dhe krijimit të komisionit parlamentar, hedh poshtë edhe këtë version. Prandaj është e qartë që urdhrat duhen të kenë ardhur diku më lart sesa kryetari i degës ose shefi i policisë. Prandaj është detyrë e hetuesisë të zbulojë fajtorët e vërtetë dhe të vihen para ligjit, pavarësisht se nga kanë dalë urdhrat. Shkodra nuk pranon lidhje kompromisi, ajo nuk pranon kokë turku. Ajo do vetëm një zgjidhje: të vërtetën dhe vetëm të vërtetën, sado e dhimbshme qoftë ajo. (Në sallë bëhet zhurmë) Kastriot Islami - Më falni, për një çështje keni ndërhyrë disa herë. Pjetër Arbnori – Më falni, por ata nuk janë arratisur, janë këtu në Tiranë. Kastriot Islami – Fjalën e ka deputeti Mezini. Muharrem Mezini - Të nderuar zotërinj të Kryesisë, Të nderuar deputetë, Së pari, do të shtroja kërkesën e nevojshme që të përpiqemi të sqarojmë e të zgjidhim çështjen e Shkodrës dhe jo ta ngatërrojmë atë më tej, siç po vihet re në disa diskutime. Së dyti, me qëndrimin tonë vlerësues, me prekupacion e gjakftohësi ne ta urtësojmë e ta bindin popullin dhe jo ta irritojmë e ta përgatisim për ngjarje të tjera, siç u tha dhe në ndonjë zë këtu. Të gjithë jemi të interesuar sinqerisht për të nxjerrë të vërtetën. Prandaj unë do të kisha vërejtje ndaj disa shokëve që irritohen dhe nuk mbajnë qëndrim konform rregullave, madje bëjnë dhe akuza të pabazuara. Duket sikur disave u dhemb, ndërsa të tjerët nuk çajnë kokën. Mungesa e durimit dhe irritimi tregojnë mungesë argumentesh dhe kështu nuk zbulohet e vërteta për këtë çështje. Këtu jemi në Kuvend dhe duhet të zbatojmë rregullin që kemi vendosur. Për ngjarjen konkretisht unë mund të flas vetëm mbi bazën e atyre që tha komisioni, i cili për mendimin tim ka dhënë një material të çmuar dhe do të dëshiroja të mos ndërpritej puna e tij. Ne hetim këtu nuk bëjmë sepse as mundësitë, as aftësitë, as detyrimin për këtë nuk e kemi, por vetëm një gjykim për punën e këtij komisioni mund të japim. Dua të theksoj se organet e policisë dhe të hetimit në Shkodër duhet të vepronin më me forcë dhe në këtë drejtim më duket njëfarë paaftësie. Mendoj që këto organe duhet të veprojnë më me forcë në të ardhmen. Gjithashtu theksoj që ngjarja duhet trajtuar e plotë dhe jo pjesë-pjesë. Unë mendoj që gjykimin përfundimtar mund ta japim vetëm kur të dalë rezultati përfundimtar. Do të këshilloja ndonjë shok që të mos japë deklarata të parakohshme. E vërteta nuk është si them unë apo siç thotë tjetri, ajo do të dalë mbi bazën ose konform ligjeve që i kanë miratuar shokët tanë para nesh dhe ne që i miratuam këtu në Kuvend. Mendoj që organet e ruajtjes së rendit duhet të kishin bërë të pamundurën, pasi ka pasur ndonjë variant për shmangien e vrasjeve të njerëzve. Ndërkohë ne nuk analizojmë as Komitetin e Partisë të Shkodrës, as partinë këtu, por ndonjë mendim japim. Unë bashkohem me mendimin e disa shokëve që puna e Komitetit të Partisë të Shkodrës, duke filluar që nga sekretari i parë, ka qenë e pamjaftueshme, ai është strukur para këtyre ngjarjeve. Ndërkohë dhe Komiteti Qendror i Partisë së Punës të Shqipërisë me sekretarët duhet të qëndronin më pranë, jo vetëm me një Muharrem Xhafa. E them këtë se e vetmja forcë e PPSH-së ka qenë lidhja me popullin dhe mendoj që kohët e fundit ka njëfarë shkëputje. Mendoj që për ngjarjet e Shkodrës duhet përcaktuar shkaku, se pasojat mund të jenë të shumta. Tani nuk kemi vetëm një Shkodër, por na janë bërë shumë dhe më duket se nuk po shkojmë nga demokracia, por nga terrorizmi, jo nga bota demokratike dhe e lirë, por nga mesjeta. Çdo ditë ka presione, fletushka, kërcënime etj. etj. Ku po vemi kështu? E them me bindje të plotë që populli është i shqetësuar dhe kërkon hesap ndaj nesh si shtet dhe ndaj nesh si deputetë që na zgjodhën në këtë Kuvend. Ne sot ligje kemi dhe ligje nuk kemi. Organet e ruajtjes së rendit te ne tani janë kthyer si komisariate të dikurshme politike dhe morale, duke ndërruar role. Mendoj që ne menjëherë duhet të përcaktojmë ato ligje ku bëhet fjalë për ruajtjen e rendit e të qetësisë publike. Natyrisht kjo nuk përjashton partitë politike, që duhet të bëjnë një punë të madhe e të kujdesshme për respektimin e ligjeve, qoftë nga Partia Demokratike apo dhe Partia e Punës. Duhet bërë nga secila forcë distancimi nga veprimet e rrugëve, që të shmangim destabilizimin e vendit e të shoqërisë sonë. Gjithashtu dua të theksoj se në qoftë se flasim për shtet juridik duhet të veprojë ligji pa të voglin hezitim kundër kujtdo qoftë. Demokracia shkelet dhe nga moszbatimi i ligjeve. Këtë e kanë tërë vendet e demokracisë dhe mjetet për të ruajtur rendin ne andej i kemi marrë, duke filluar nga shkopi i gomës, sepse dihet që ne nuk kemi ndonjë fabrikë të tillë për këto. Populli pret nga ne, prandaj ju ftoj të gjithë që këtë problem ta shikojmë me objektivitet. Kam dhe një vërejtje lidhur me trajtimin nga ana e Qeverisë për disa ndryshime që jepen paraprakisht. Është e nevojshme dhe e domosdoshme që kur ka thashetheme, Qeveria të vazhdojë me anë të shtypit të japë sqarime për këtë punë. Kastriot Islami - Ju sugjeroj edhe një herë tjetër që të përqendroheni në materialin e paraqitur nga Komisioni Parlamentar për ngjarjet e Shkodrës dhe si ta ndihmojmë këtë komision. Analizat e punës së partisë bëjini në mbledhjet e organizatave të partisë atje ku jeni. Fjalën e ka deputeti Baltëza. Bardhyl Baltëza - E nderuar Kryesi, Të nderuar deputetë, Kemi dy seanca që po merremi me problemin e Shkodrës dhe unë mendoj që kontributi që duhet të japim ne për qetësimin e popullit, në veçanti atij të Shkodrës, duhet të jetë më i madh se kjo që bëjmë. Probleme teknike mund të këtë shumë, por unë mendoj që kryesorja e asaj që ka ndodhur në Shkodër është një idealizim i përgjithshëm, është një proces tensioni dhe terrori politik që vazhdon prej shumë kohësh. Mendoj që në vendin tonë nuk janë të parat vrasjet e Shkodrës, vrasje të tilla kanë ndodhur në shumë qytete të Shqipërisë dhe fatkeqësisht policia del pa lagur. Dëgjuam dy materiale, të Ministrit të Punëve të Brendshme dhe të shefit të përgjithshëm të policisë. As njëra, as tjetra nuk ka faj, atëherë kush ka faj? Unë do t’i pyesja të gjithë shokët. Më duket se do të mundohemi t’i gjejmë, do t’i gjejë populli. Unë mendoj që problemi i Shkodrës duhet parë pak më gjerë. Vrasjet në Shkodër duhen parë jo se dalin disa djem për të protestuar. Grumbullimi ndoshta ishte i paligjshëm, por ata ishin fëmijët tanë, fëmijët e atyre policëve dhe nuk është aq e lehtë të shtish ndaj turmës dhe çuditërisht vritet A.Broci. Unë do të pyesja: kujt i duhen snajperët, sepse në çdo qytet ku bëhen manifestime ka të tillë? A ka populli ynë armë? Unë ju siguroj se opozita nuk ka armë, për këtë ju siguroj unë. Opozita për këtë problem e ka ngritur zërin kaq herë. Është e vërtetë që ka pasur shkrepje armësh ditën e nesërme, mbas zgjedhjeve, dhe për këtë nuk kemi pse të habitemi, se të gjithë jemi qytetarë. Nga gëzimi ata shtinë me armë, le të gëzohet Partia e Punës, ne nuk kemi asnjë gjë, ne i nënshtrohemi zgjedhjeve, por ama... Kastriot Islami -Ju lutem, përqendrohuni te problemi i Shkodrës! Bardhyl Baltëza - Ky është një problem i përgjithshëm. Unë do t’i propozoja këtij Kuvendi, për të qetësuar gjakun e popullit tonë, për të krijuar imazhin e një Shqipërie demokratike, të aprovohet një ligj ku të mblidheshin armët e popullit. Nuk ka pse të kemi armë, nuk ka pse të kemi frikë. Organet që kanë armë le t’i mbajnë armët, por ato armë le t’i përdorin atje ku duhet dhe jo kundër popullit. Unë jam edhe për atë që të hiqet dorë nga metoda e vjetër e Sigurimit të Shtetit. Mua më bën përshtypje rrethimi me roja i Kuvendit Popullor dhe nuk e kuptoj se kush ka frikë nga ne këtu. Unë do të mendoja se kjo vetëm krijon tension në popull dhe nuk na lejon ta shohim njëri-tjetrin me qetësi. Gorbaçovi kur vajti në Tokio kishte 22 mijë policë, po kishte dhe 288 milionë rusë, kurse ne jemi 3 milionë shqiptarë dhe ma do mendja se harxhime kaq të mëdha për ne sikur janë të tepërta. Kastriot Islami - Zoti Bardhyl, përqendrohuni në materialin e Shkodrës! Bardhyl Baltëza - Unë jam dakord me konkluzionin e komisionit parlamentar, në qoftë se ti shkarkon Kryetarin e Hetuesisë, Ministrin e Punëve të Brendshme dhe Prokurorin e Përgjithshëm. Të paktën janë hapat e parë që tregojnë që vëmë një qetësi në këtë popull, por nga ana tjetër duhet të këmbëngulim që hetimet e Shkodrës të shkojnë deri në fund. Kastriot Islami – Fjalën e ka deputeti Bregu. Gagaçe Bregu - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Duke dëgjuar informacionin për ngjarjet e Shkodrës dua të shpreh dhe unë disa mendime. Mendoj që me gjithë punën e mirë të komisionit, informacioni duhet të ishte më i shpejtë, më i thellë. Me ngjarjet e 2 prillit është prekur i gjithë populli ynë, veçanërisht familjet e të vrarëve. Unë si përfaqësues i popullit jam distancuar menjëherë nga ato veprime që na sollën këto pasoja të rënda, të cilat po i diskutojmë dhe këtu në Kuvendin Popullor. Demokracia në vendin tonë nuk duhet shoqëruar me vrasje, sepse kështu, kjo demokraci krijon shije shumë të keqe. Kjo ngjarje e shëmtuar, nuk duhet të ndodhte dhe secili nga ne pyet pse ndodhi e cilat ishin motivet, cilët janë shkaktarët, pse nuk analizohet e gjithë ngjarja, pse nuk vihen para përgjegjësisë shkaktarët e gjithë ngjarjes? Unë si deputet i Kuvendit Popullor duke shprehur indinjatën dhe keqardhjen u them ndal këtyre veprimeve që marrin jetë njerëzish dhe kërkoj sa më parë të analizohet kjo ngjarje. Mendoj që të vazhdojmë punën në Kuvendin Popullor dhe të vendosim sa më shpejt shtetin ligjor. Lidhur me masat që propozohen nga grupi parlamentar, dhe unë ashtu mendoj, të vihen fajtorët para gjyqit. Për shokët që u propozuan të lirohen unë mendoj që shkarkimi i tyre nuk do të zgjidhë çështjen. Unë mendoj që populli i Shkodrës nuk qetësohet, duke marrë disa masa për shkarkimin e disa drejtuesve të organeve të drejtësisë, por populli i Shkodrës kërkon që fajtorët të vihen para përgjegjësisë penale. Kastriot Islami – Fjalën e ka deputeti Shqalësi. Agustin Shqalësi - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Jetojmë në një kohë kur kriza dhe kaosi i përgjithshëm ka mbërthyer gjithë jetën shqiptare, kur jeta e popullit është bërë e pasigurt në trojet e veta, në shtëpitë e veta. Varfëria ekonomike dhe mosstabiliteti social është rënduar me tepër në qytetin e Shkodrës, sepse edhe mbas një muaji nga ngjarja e 2 prillit, me gjithë angazhimin e Parlamentit, e vërteta nuk po del në shesh. Fajtor për këtë po bëhet nga hetuesia populli shkodran që nuk dëshmon për të vërtetën, sepse ka frikë. Edhe komisioni parlamentar në raportin e tij, megjithëse liron Kryetarin e Hetuesisë së Përgjithshme, duke cilësuar punën e dobët të saj, kur vjen puna prapë merr parasysh konkluzionet e kësaj hetuesie. Më datën 3-4 prill i gjithë populli i Shkodrës përcolli bijtë e vet me lot në sy. Ky varrim madhështor ishte hetimi i parë i ngjarjes. Çfarë do të nxjerrë në dritë hetuesia? Shumë dëshmitarë të vërtetë të ngjarjes nuk u thirrën fare nga hetuesia dhe ato që thirrën (nxënësit e shkollave) i pyetën se kush ju ka organizuar të dilni te sheshi, ndërkohë që ata firmosin peticionet se nuk i ka organizuar asnjeri, por kanë dalë vetë vullnetarisht. Firmat e tyre, peticionet e tyre, ndodhen në selinë e Partisë Demokratike të Shkodrës, ne do t’i mbajmë këto firma, se këto firma akuzojnë, janë bijtë e popullit shkodran. Pyetet se kush e dogji Komitetin e Partisë të Shkodrës, ndërkohë që u vranë 4 veta dhe akoma nuk po gjenden fajtorët, vrasjet e të cilëve për opinonin e popullit shqiptar dhe atij ndërkombëtar mbetet i mjegulluar. Por vetëm një gjë duhet të kemi të qartë, të nderuar deputetë, që populli i Shkodrës e di të vërtetën. Hetuesia duke mjegulluar situatën e ngjarjeve nuk bën gjë tjetër veçse forcon akuzën me ide fikse se në këtë ngjarje janë implikuar forca madhore, para të cilave hetuesia hesht dhe nuk ishte e aftë hetuesia t’i nxjerrë. Ngjarja ndodhi në komitetin e Partisë së Punës, i pajisur me telefaks dhe me mjete shumë moderne, i lidhur me korpusin e Komitetit Qendror të Partisë së Punës të Shqipërisë. Atëherë të lind pyetja: mos kjo ngjarje nuk u mor vesh menjëherë në korpusin kryesor të Partisë së Punës të Shqipërisë? Forcat e policisë u ndodhën në Komitetin e Partisë të PPSH. Duke mos qenë të depolitizuara, kanë qenë dhe janë akoma vegla të PPSH-së. Mos vallë këto forca nuk komandoheshin nga PPSH, nga drejtuesit e saj në rrethin e Shkodrës? Zoti Ministër i Brendshëm thotë që është përgjegjës për gjithçka kryetari i degës së Shkodrës. Po pse Ministri i Brendshëm nuk bëri asnjë deklaratë, por vetëm mbas 1 muaji të ngjarjes ai bën një deklaratë para Kuvendit Popullor, ndërkohë që populli i Shkodrës mezi priste fjalën e tij? A mos vallë duhet të besojmë që organet e punëve të brendshme janë të decentralizuara dhe të shkëputura nga qendra dhe forcat e policisë nëpër rrethe veprojnë në mënyrë kaotike, aq më tepër që kjo ngjarje pritej, siç u deklarua këtu? Shtrohet pyetja se cilat forca janë të interesuara për këto manifestime të paligjshme. Këtë pyetje e shtron Ministri i Punëve të Brendshme, pyetje që ne deputetët duhet t’ia bënim këtij ministri. Pra, ju, zoti Ministër, duhet të na thoni se cilat forca janë të interesuara për këto manifestime të paligjshme, kush janë këta që i nxisin këto forca? Jam i mendimit që ngjarjet e Shkodrës kanë rrënjë të thella dhe detyrimisht lidhen me të kaluarën e palavdishme të këtij vendi, që shijet e tij i pa burokracia e PPSH-së. E theksoj, burokracia e PPSH-së. Është kjo burokraci që tradhtoi jo vetëm partinë e vet, por gjithë popullin shqiptar. Populli i thjeshtë, komunistët e thjeshtë, punëtorë, fshatarë, intelektualë besuan në idealin komunist për të mirën e këtij kombi. Jam i bindur që realizimi praktik i pseudosocializmit në Shqipëri solli këto pasoja negative, të cilat po i vuajmë të gjithë. Nëse komunizmin nuk e do populli shqiptar, nëse populli shkodran shpërthen në revolta antikomuniste, ndaj burokracisë që projektoi atë, ky nuk është faji i komunistëve të thjeshtë, nuk është faji i Partisë Demokratike, as i popullit tonë. Është përpjekja për të nxjerrë masakrën e Shkodrës nga forcat e jashtme, duke i rënë tangent disfatës që pësoi udhëheqja e palavdishme e PPSH-së, është mjegullimi i të vërtetës. Shumë nga zotërinjtë deputetë duan të dalin jashtë kuadrit të partive duke theksuar se ne jemi deputetë të popullit. Megjithatë mendimi im është se ata nuk tregohen të sinqertë. Çdo deputet në këtë sallë, jam i mendimit se mendon se programi i Partisë që ai përfaqëson është më i mirë për kombin shqiptar. Atëherë pse e shkëpusin vetën këta zotërinj nga partia që i përkasin? Të gjithë e dënojnë masakrën e Shkodrës. Kastriot Islami - Të lutem, deputeti Shqalësi, përqendrohuni te materiali dhe mos bëni analiza! Agustin Shqalësi - Në komisionin parlamentar thuhet që hetuesia e ka zvarritur problemin. Në mos kjo është bërë me qëllim dhe në mos pa qëllim, por për mosaftësi, atëherë pse vazhdon të qëndrojë ai grup hetimor? Unë mendoj të shkrihet ai grup hetimor, edhe pse nga komisioni parlamentar merren për bazë argumentet e këtij grupi hetuesish. Dua të bëj një pyetje: Pse akoma ka njerëz të armatosur, që nuk janë pjesëtarë të forcave të organeve të rendit? Kam vënë re se kur deputetët e Partisë Demokratike janë të armatosur, disa nga deputetët e PPSH-së qeshin. Ju qeshni, sepse keni vetë armë, por dua t’ju pyes: nga kush keni frikë? Kastriot Islami - Përqendrohuni te ngjarja e Shkodrës dhe ju lutem mos krijoni tensione në sallë! Agustin Shqalësi - Do të më falin ata deputetë që nuk kanë armë, por të gjithë sekretarët e parë të PPSH-së kanë armë. Për këtë pyesni zotin Ministër të Punëve të Brendshme se ju sqaron ju që nuk e dini. Kastriot Islami - Mos replikoni me sallën! Agustin Shqalësi - Hetimi thuhet se ka qenë tepër i vështirë. Unë do të bëj një pyetje: a ishte e vështirë të gjendet kush e bëri deklaratën e dhënë në TV Shqiptar? Aty duhet të kishte filluar hetimi mendoj unë. Unë jam i ri dhe kam shpresë që ju do të keni kurajën dhe durimin të na dëgjoni deri në fund. Unë nuk dua t’ju ofendoj pse ju keni ofenduar një popull... Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Deputeti Shalësi përqendrohuni te problemi, mos krijoni replika me sallën! Agustin Shqalësi - Unë e theksova se një pjesë e popullsisë është e armatosur dhe kjo për mua përbën rrezik, sepse dy javë pas ngjarjes së Shkodrës në zonën time, në Juban të rrethit të Shkodrës, ndodhi një vrasje, një vrasje gjysmë politike e gjysmë hasmërie. Njëri ishte përfaqësues i Partisë së Punës, tjetri i Partisë Demokratike dhe viktima ishte i Partisë Demokratike. Ju deputetë të Partisë së Punës po qeshni, por ky problem është shumë serioz. Jam i mendimit që grupi parlamentar i hetimit këtë informacion ta quajë si fillimin e punës së tij, se ka shumë pikëpyetje. Ky komision të mos thotë lirim të Kryetarit të Hetuesisë, Prokurorit të Përgjithshëm, por të thotë shkarkim, sepse kur thua lirim kupton sikur bëhet me dëshirën e tyre. Mendoj që ky komision të vazhdojë punën e tij dhe ne të presim raportin përfundimtar. Në qoftë se ky komision nuk e bën dot, të japë dorëheqjen dhe të krijohet një grup tjetër parlamentar. Kjo duhet bërë menjëherë, sepse kemi rënë dakord që pa u zgjidhur kjo çështje nuk do të krijohet Qeveria. Kastriot Islami - Mirë, atëherë, seanca mbyllet dhe rifillon në orën 12. 00. Grupi për projektrregulloren të vijë në Kryesi.

* * *

Kastriot Islami - Fillojmë seancën. Kush e do fjalën? Dritëro Agolli - Mendoj që asnjë deputeti të kulturuar nuk i lejohet të ofendojë qoftë personin, qoftë partinë që i përket. Kritika dhe diskutimi mendoj unë nuk duhet të barazohen me fyerjen përmes frazave standarde të dëgjuara me qindra herë. Ambienti i pluralizmit është debat dhe kritikë; nuk është pajtim, por ama jo ofendim. Asnjëri nuk më detyron mua të kem këtë ose atë mendim, këtë ose atë ideal. Kastriot Islami - Ka një shqetësim nga deputetët lidhur me renditjen. Renditja është kronologjike dhe e alternuar. Pra, kanë ardhur emrat e shënuar nga grupet parlamentare dhe ne po bëjmë një alternim. Fjalën e ka deputeti Halil Elezi . Halil Elezi - Të nderuar deputetë, Problemi i Shkodrës që shqyrton Kuvendi Popullor ka rëndësi të veçantë, mbështetur në faktin se kësaj çështje ne i dhamë statusin për ta analizuar, pavarësisht nga rendi i ditës. Natyrisht për çështjen e Shkodrës nuk kam ndër mend të jap mendime tekniko-profesionale, se kjo u përket organeve të specializuara, si: hetuesisë, prokurorisë, organeve të punëve të brendshme. Gjithashtu unë nuk di të përshkruaj ngjarjen apo të flas me hamendje e ta interpretoj sipas mendjes sime këtë ngjarje. Analiza këtu duhet bërë në bazë të argumenteve, përndryshe çështja e Shkodrës do të marrë karakter subjektiv, bile dhe partiak dhe Kuvendit pluralist do t’i vështirësohet shumë puna. E para, unë mendoj që organet e specializuara duhet ta ndjekin më shpejt këtë çështje. E dyta, për punën që bëhet dhe për përpjekjet për të nxjerrë të vërtetën duhej sqaruar opinioni, se jo vetëm ilaçi i farmacisë dhe fjala e mirë të shëndosh. E treta, duhet të sqarohet me kujdes ajo fije dyshimi që po shfaqet këtu se dikush ngulmon të nxjerrë të vërtetën dhe ana tjetër ngulmon për ta fshehur atë. Jo, ne, Parlamenti, të gjithë deputetët duan të dalë e vërteta. Për të shpejtuar punën, nga Parlamenti u caktua komisioni pluralist parlamentar dhe siç na njoftuan kolegët, ky komision ka punuar mirë në kuadrin e disa vështirësive që janë krijuar, si për shembull njerëzit nuk flasin etj.,etj. Gjaku i 4 vetave dhe jeta e disa të tjerëve kërkon nga qytetarët e Shkodrës që kanë qënë dëshmitarë të ngjarjeve të kallëzojnë ato që kanë parë me sy, se kështu do të forcohet besimi për jetën që kemi përpara. Ngjarja e Shkodrës është e dhimbshme, e dënueshme nga çdo atdhetar. Edhe në ndonjë vend ose rreth tjetër qielli është mbushur me re dhe është bërë gati për breshër, janë kërcënuar e rrezikuar individë dhe grupe njerëzish të lirë dhe të pafajshëm. Falë gjakftohtësisë e kujdesit të policëve, ngjarje të hidhura janë evituar. Duke qenë kështu, Kuvendi ynë bën mirë që e gjykon për herë të dytë ngjarjen e Shkodrës. Ngjarja ka ndodhur e nuk rikthehet më e pra mendoj se vlerësimet e shpejta dhe të nxituara shtojnë humbjet. Puna e grupit parlamentar dhe e organeve të hetimit duhet nxituar, në gjykim duhet qetësi e këmbëngulje për ta zgjidhur atë me drejtësi. Deri tani, në Kuvendin Popullor, për problemet që kemi analizuar e vendosur, e kemi dëgjuar njëri-tjetrin me respekt reciprok dhe rezultate kemi pasur. Ana tjetër në fushën e demokratizimit të vendit janë të mëdha në një periudhë shumë të shkurtër. Është detyra e jonë që njerëzit t’i kthehen punës, të japin shembullin te populli për zgjidhjen e kërkesave dhe nevojave vetëm me rrugë demokratike. Siç e dimë, kërkesat nuk janë të pakta për përmirësimin e kushteve të punës, furnizimin me lëndë të para, për strehim e të tjera. Njohja e drejtësisë të këtyre kërkesave nuk do të thotë që të qëndrojmë me duar kryq, dhe në të njëjtën kohë, nga moszgjidhja e tyre nuk nënkupton shpërblime me djegie, braktisje të atdheut e të tjera. Në këto kushte, duhet rishpallur qetësia dhe siguria në punë, në shëtitje, në dasëm, kudo. Masat e popullit përpiqen të ruhen vetë, të ruajnë njëri- tjetrin nga ekseset, sepse kanë nevojë për qetësi. Unë mendoj që, ato ligje që i mungojnë vendit, të vendosen, kurse për ato ligje, që janë por nuk zbatohen nga organet përkatëse, duhet t’u kërkojmë llogari këtyre organeve pse nuk i zbatojnë. Partia e Punës e Shqipërisë u akuzua nga forcat opozitare si autore e skenave të fshehta, sikur forcat e saj konsevatore përgatitën këto trazira. Këtë akuzë e përsëriti në diskutimin e tij në Kuvend, në seancën e dytë, deputeti Azem Hajdari, por dua t’i them këtij deputeti që janë të tjera forca dhe kanë qëllime shumë të rrezikshme ata që përgatisin dhe zbatojnë herë pas here skenarë të tillë antinjerëzorë dhe antikombëtarë. Ngjarjet e muajit të fundit kanë treguar në mënyrë të pakundërshtueshme se proceset e mëdha të demokratizimit të vendit i kanë shfrytëzuar forcat aspak demokratike që kërkojnë të destabilizojnë situatën në Shqipëri. Është e vërtetë që përleshja në Shkodër u bë midis demonstruesve dhe forcave të ruajtjes së rendit, por të tjera forca e shfrytëzuan atë dhe ishin pikërisht ato forca që bërtitën “Shkodra Republikë”, “Nuk e duam komunizmin” e të tjera, e të tjera, të cilat ishin të interesuara të ndiznin në Shqipëri një luftë civile. Qëllimet antikombëtare të këtyreve forcave duhet t’i kemi parasysh mirë me forcat politike të vendit me qëllim që, me veprimtarinë tonë politike, të mos u japim atyre asnjë pretekst për të vepruar në emër të demokracisë, për të goditur e për t’u fshehur pas tyre. Personalisht, mendoj që problemi i Shkodrës të mbetet i hapur, por ama, masat e propozuara nuk e zgjidhin çështjen. Masat duhen marrë vetëm mbasi të jenë përcaktuar mirë fajtorët. Populli në gjykimin e zgjidhjen e ngatërresave që i diktonte jeta, dinte të ishte i njëjtë dhe dinte të ishte dhe tolerant, kur e donte interesi i madh. Për hir të interesit të madh, populli ka sakrifikuar të voglin. Populli shtronte tri alternativa: e para, dy të ditur nuk zihen kurrë, e dyta, kur një i paditur zihet me një të ditur, mos e ki kujdes, i dituri gjen rrugëzgjidhje dhe, e treta, aty ku zihen dy të paditur të mos ndodhesh. Kjo e fundit nuk ndodh me shqiptarët, sepse populli ynë është me kulturë dhe e di mirë që boll ka derdhur gjak me të huajin. Debati për Shkodrën bëhet sipas alternativës së parë, në mes të diturve, pra ka atë rrugëzgjidhje. Kjo rrugëzgjidhje duhet të gjendet me durim për hatër të të mirave që na presin në rrugën e demokratizimit të plotë të jetës së vendit, për të cilën jemi të kënaqur. Mendoj që drejtësia do ta thotë fjalën për ngjarjen e Shkodrës. Unë kam shumë besim te komisioni parlamentar për zbulimin e ngjarjes së 2 prillit. Kastriot Islami- Fjalën e ka deputeti Flamur Çani. Flamur Çani - I nderuar Kryetar! Edhe unë e vlerësoj shumë problemin e Shkodrës. Ne dëgjuam informacionin e grupit parlamentar dhe e vlerësojmë atë. Nuk ka pse të zgjatemi më për këtë çështje. Kur organet e specializuara, që janë ngarkuar, të bëjnë njoftimin përfundimtar, atëherë do të gjykojmë më mirë. Mendoj që s’ka pse të zgjatemi më. Kastriot Islami - Kush nga deputetët kërkon ta tërheqë diskutimin? Nuk ka, mirë, atëherë, vazhdojmë. Gafurr Shameti - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Populli ynë, mjaft i duruar në këto situata tepër të komplikuara, kërkon nga ne zgjidhjen e tri çështjeve kardinale. E para, ruajtjen e pavarësisë së atdheut, e dyta, rivendosjen e qetësisë e të sigurisë së çdo individi dhe, e treta, përmirësimin e shpejtuar të gjendjes së tij ekonomike. Prandaj, është detyra jonë që këto tri çështje t’i zgjidhin sa më shpejt. Për sa i përket informacionit që dha grupi parlamentar për masakrën e Shkodrës, ai nuk e përligj plotësisht funksionin e tij. Të vrasësh një njeri, ligjërisht ke kryer një krim, të vrasësh një njeri mbas shpine ke kryer një krim të shëmtuar, ndërsa të vrasë vëllai-vëllanë, shqiptari-shqiptarin në mes të ditës, është tejet e shëmtuar dhe me paramendim. Duke dëgjuar informacionin e djeshëm, unë nxjerr këto konkluzione. 1. Problemi i masakrës së Shkodrës është i pazgjidhur dhe kërkon t’i shkojmë deri në fund, të dalin vrasësit dhe urdhëruesit e tyre. 2. Grupi i hetuesisë, që merret me hetimin e kësaj çështjeje, është i pari që duhet të mbajë përgjegjësi të plotë. Për këtë kam dy alternativa: E para, ose ky grup është i paaftë nga ana profesionale, ose ndodhet nën një trysni të fortë që nuk e lejon të dalë e vërteta. Kam një fakt të padiskutueshëm: policët që kanë qenë para sheshit, kanë shkuar me urdhër dhe dihet se kush kanë qenë, po kështu edhe punonjësit që kanë qenë me shërbim në komitetin e Partisë së Punës, dihen se kush kanë qenë. Pra, grupi hetimor duhet të merret pikërisht me këta njerëz, si dhe me ekspertizën e armëve. Është i papranueshëm argumenti i hetuesisë që nuk na lanë të bëjmë detyrën. Këtu pikërisht fillon mosbesimi i pretendimeve dhe i atyre që ju thoni. Në çështjen e Shkodrës cilido qytetar, cilido deputet që i implikon partitë politike bën jo gabim, por faj. Ai person ose grup personash që kanë dorë në masakrën e Shkodrës janë armiq të partisë që aderon dhe më keq janë armiq të popullit. Unë kërkoj që fajtorët të zbulohen, sepse kështu qetësohet edhe populli. Lirimi nga detyra i Kryetarit të Hetuesisë së Përgjithshme, i Prokurorit të Përgjithshëm, i Ministrit të Punëve të Brendshme, për mua, është i paargamentuar, aq më tepër që ndodh pikërisht një ditë para formimit të Qeverisë së re dhe në popull do të interpretohet me këtë motiv: i liruan se Kryeministri i ri nuk i caktoi në Qeverinë e re. Nuk jam dakord me formulimin e lirimit të Ministrit të Punëve të Brendshme, se nuk paska arsimin përkatës. Me të drejtë lind pyetja: cili Ministër i Brendshëm yni deri tani e ka pasur këtë arsim? Kujdes me këto formulime. E theksoj edhe një herë se nuk jam dakord me lirimin e funksionarëve. Në datën 2 e 5 mars në eksodin tragjik detar të Vlorës nga Ministria e Mbrojtjes është dhënë urdhër që të qëllohet e të mbytet anija me 230 veta, për këtë ka dhe dokumente. Komandanti dhe komisari i bazës së Vlorës nuk e zbatuan një urdhër të tillë. Populli i Vlorës i mbështet veprimet e matura të tyre, por nga Ministria e Mbrojtjes u morën masa, ata i nxorën në pension. Si deputet, do t’i rekomandoja Ministrisë së Mbrojtes ose Ministrit të ardhshëm të Mbrojtjes të shikojë vendimin e marrë ndaj tyre. Po e mbyll diskutimin me një problem shumë të rëndësishëm: duhet të dalë ligji për mbledhjen e menjëhershme të armëve personave civilë. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Nexhmi Hoxha. Nexhmi Hoxha - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Dëgjuam dhe informacionin e dytë për ngjarjen e Shkodrës nga grupi parlamentar që vetë e zgjodhëm. Bashkohem njëzëri për t’i shkuar këtij problemi deri në fund. Mendoj që pozicionet e njëanshme janë të dëmshme dhe për këtë duhet që secili prej nesh të distancohet. Të abuzosh me gjakun e njerëzve për të fituar kredibilitet politik dhe moral, nuk është e ndershme. Është e vërtetë që hetimet nuk kanë ecur mirë dhe për këtë përgjegjësia duhet të dalë, ashtu siç theksuan edhe të gjithë deputetët. Për sa i përket problemit që diskutojmë, për Shkodrën, mendoj që këto organe duhet të kishin vepruar me urgjencë dhe me shpejtësi për t’i dhënë popullit e Kuvendit Popullor një informacion sa më të thellë që ne sot të gjykonim. Por njëkohësisht është e pandershme dhe bashkohem dhe me mendimin e deputetit Elezi për të krijuar insinuata dhe për të shpërndarë përgjegjësinë, duke menduar që këto sajime i ka bërë kjo forcë politike apo ajo forcë politike. Ato le t’ia lëmë në kompetencë organeve profesionale dhe ne të kërkojmë me këmbëngulje drejtësinë e gjykimeve të këtij problemi. Askush nga ne nuk e dëshiron që të derdhet gjak kur kaq shumë kemi nevojë për njëri-tjetrin, për unitet. Konfrotimi në këto masa nuk është gjë tjetër veçse përçarje lokale e kombëtare, ne duhet të ndalemi te problemi i Shkodrës dhe alterntiva që, do të dalë apo jo e vërteta. Unë them si qytetar dhe si deputet, që e vërteta do të dalë dhe se fajtorët do të dalin para përgjegjësisë. Por dua të theksoj që, çfarëdo eksesi që mund të imponohet, veçanërisht për të sensibilizuar ndjenjat e popullit të mrekullueshëm të Shkodrës, do të ishte e dëmshme dhe me pasoja. Mendoj, së fundi, që shteti ligjor i presupozon organet e rendit dhe funksionarët e saj dhe nuk duhet që probleme të tilla të veçanta, që kanë ndodhur në disa qytete të vendit tonë, t’i përgjithësojmë për gjithë punën dhe aktivitetin e tyre. Për këtë problem merret si fakt dhe si një pikë referimi respekti që kemi për të huajt dhe që i kanë ndjekur proceset tona demokratike, le ta ruajmë dhe le ta forcojmë atë respekt kur e meritojmë, por le të mos e humbasim edhe për veten tonë. Ne, pavarësisht se jemi opozitarë në bindje, por njëkohësisht jemi opozitarë dhe vëllezër të nënës Shqipëri. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Pjetër Pepa. Pjeter Pepa - I kam parë dhe jetuar me shumë dhimbje ngjarjet e 2 prillit, prandaj dhe në emër të elektoratit tim do të falënderoja komisionin parlamentar për kontributin që do të japë për ndriçimin e së vërtetës rreth masakrës. I detyrohej dikush popullit të Shkodrës, për fatkeqësinë që i solli, po ky detyrim dyfishohet kur fatkeqësinë e pason gënjeshtra. I bëj thirrje ndërgjegjes që, për hir të së vërtetës, të korrigjohet të paktën kjo gënjeshtër dhe kur, as kjo nuk u bë, natyrisht u kalua çdo kufi. Prandaj nuk duhet të ndodhë kurrsesi që me sofizma, mjegulla apo lojë faktesh, të shkelet përsëri mbi gjakun e martirëve. Populli fal ata që e mundojnë, por nuk fal kurrë ata që e gënjejnë. Harruan ata që durimi i popullit ishte i madh, por edhe më i madh ishte zemërimi i tij dhe gabon rëndë kush mendon të provojë limitet e tij. Ndershmëria, sinqeriteti dhe transparenca e organeve që prezantojnë ngjarje të tilla janë kushte vendimtare për të fituar kredibilitetin në popull e për ta bindur atë. Por ai ka logjikën e tij e gjykon vetë dhe se s’mund të fitohet ky kredibilitet kur gjithçka pasqyrohet shtrembër e del gënjeshtër, këtë nuk e kuptoj. Ngjarja e Shkodrës u zhvillua nën sytë tanë (meqenëse për dijeni klinika ishte e ndërtuar në sheshin ku u zhvilluan ngjarjet) dhe e theksoj që jo vetëm se ishin nxënësit, por ata ishin në rreshta dhe me mësuesit dhe drejtorin. Filluan të qëllonin mbi nxënësit dhe ngjau ajo që vërtet nuk duhej të ndodhte, pra shkaqe të vogla sollën pasoja të mëdha. Tani që kjo ndodhi të paktën ta gjykojmë drejt se sa e madhe është masakra, po aq e madhe është përgjegjësia për të dalë fajtorët e masakrës. Ta mendojmë mirë se me ndjenjat e popullit nuk luhet. Unë për vete jam kundër ekstremizmit në cilësimin e fakteve, por jam dhe kundër fshehjes e hedhjes mjegull për të fshehur ndonjë të vërtetë. Për hir të së vërtetës duhet të pranojmë se kishte kohë që në të gjithë Shqipërinë ishin hedhur monumentet e Stalinit dhe për këtë vepër mbaheshin ndër burgje shumë persona. Pra, për ngjarjen që diskutojmë krijohet mjegull dhe enigma rreth numrit të të plagosurve, sillen argumente sikur mungojnë dëshmitarët, kurse e vërteta është ndryshe. Për shembull unë që po diskutoj jam mjek, një qytetar e një deputet dhe ju them listën e të plagosurve. Kjo të kujton shprehjen popullore “Unë të them ujku, ti më tregon gjurmët”. Mund të pranohet se pati vërtet arsye për heshtje, ndoshta pati arsye edhe për gënjeshtër, po cilat ishin arsyet që të paktën të përgënjeshtrohej, sado vonë, ajo çka u tha gabim. Por edhe në vendin e ngjarjes nuk pati telekronistë nga Shkodra dhe i vetmi film që ishte u dogj se u fut në komitetin e partisë pikërisht që të digjet. Nga Tirana erdhën forca e gjithçka tjetër, por veçse telekronistë jo dhe i mbeti faji telekronistit nga Mali i Zi që u gjet vetëm aty. Tani këto janë vetëm arsye apo vetëm pretekste? Po mundohemi t’u japim një interpretim fakteve se nuk po dallojmë dot kush është fajtori dhe kush janë viktimat. Këtu po lexohen disa letra që nuk janë as dëshmi, as fakte, por po fillohet me një letër nga rajoni i policisë. Tani dua të pyes, kush ofendohet kështu me këtë naivitet qëllimkeq? Ju lutem të mos harrojmë popullin i cili nuk duron fyerje, ai do vetëm drejtësi se është ai i lënduari, është ai i veshur në zi dhe ai ka mjaft dhimbje që i solli masakra dhe të mos harrojmë që jemi edhe mjekë. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Viktor Doda. Viktor Doda - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Ngjarjet e Shkodrës janë të dhimbshme për këdo, sado sentimentalizma të përdorim në diskutimet tona, nuk mjaftojnë për të shprehur dhimbjen e popullit. Ato duhen vlerësuar në këndin e të gjitha tensioneve sociale-politike që janë shfaqur në vendin tonë kohët e fundit, duke mbetur një pikë kulmore e tyre. Informacionet që u dhanë nga grupi parlamentar plotësojnë njëri-tjetrin. Ato shprehin seriozitetin dhe përgjegjësinë e këtij grupi, për t’i dhënë një rrugëzgjidhje këtij problemi. Konkluzionet që tërhiqen për përgjegjësitë e partive politike, të organeve të drejtësisë dhe të organeve të ruajtjes së rendit janë të drejta. Masat që propozohen për Kryetarin e Hetuesisë së Përgjithshme e Prokurorin e Përgjithshëm nxjerrin në pah përgjegjësinë e tyre. Është fakt se këto organe, edhe për probleme të tilla, nuk po veprojnë me saktësi dhe me përgjegjësinë e kërkuar. Nuk ka pse të influencohen nga rrymat politike të kujtdo qofshin, sepse veprimtaria e tyre ishte ndërtuar mbi bazën e ligjeve dhe vetëm ligjeve duhet t’u falen. Organet e ruajtjes së rendit në këto kohë po përballojnë një punë shumë të lodhshme e me sakrifica të mëdha. Për ngjarjet e Shkodrës, siç u tha në informacion, të mbetet detyrë zbatimi i ligjeve ku parashikohet grumbullimi i manifestimeve të paligjshme, sepse dihet se për veprime të tilla ka një dekret të Presidiumit të Kuvendit Popullor. Pse duhet pritur urdhër nga lart apo nga poshtë, nga e djathta apo nga e majta për ta zbatuar atë? Edhe në zbatimin e ligjeve po flitet shumë për tolerim. Unë mendoj që një qëndrim i tillë sjell kompromentimin e tyre. Me këtë fakt deri diku lidhen ngjarjet e Shkodrës, të Lezhës e deri ato të ditëve të fundit në Milot. Ne kemi gjëra për të saktësuar e korrigjuar në ligjet, sidomos për ruajtjen e rendit dhe të diskutojmë e ta vendosim këtë në Kuvendin Popullor. Por ama, kur i vendosim, ato duhet të zbatohen me përgjegjësinë që i vendosim dhe këtu nuk ka pse të ketë ndikim askush dhe asnjë forcë politike. Për sa i përket mendimit për Ministrin e Punëve të Brendshme, shokun Gramoz Ruçi, vërtet ai nuk shmanget nga përgjegjësia, por duhet të marrim parasysh kohën që ka në këtë detyrë, momentin që erdhi në krye të këtij organi, si dhe rrethanat e tjera që u theksuan në materialin e paraqitur nga grupi parlamentar. Unë nuk jam dakord që të lirohet apo të shkarkohet nga detyra shoku Gramoz Ruçi. Përfundimisht, mendoj që ngjarjet e Shkodrës duhet të dalin në dritë ashtu siç janë, duke vënë para përgjegjësisë ligjore cilindo që është i implikuar me këtë ngjarje. I bëj thirrje opinionit dhe gjithë popullit të Shkodrës që t’i japë ndihmesën e tij organeve kompetente, për të saktësuar të vërtetën dhe vetëm të vërtetën. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Fatmir Manushi. Fatmir Manushi - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Problemi i Shkodrës është një problem i gjithë shqiptarëve. Materiali i paraqitur nga komisioni parlamentar lë akoma për të dëshiruar, megjithëse nuk dyshojmë që anëtarët janë angazhuar për këtë problem. Ai duket më tepër si një zëdhënës i fakteve që janë vënë përpara nga personat e ngarkuar për ndjekjen e ngjarjeve dhe të pikëpamjeve të tyre. Do të theksoja këto vërejtje: 1.Janë të tepruara zvarritjet nga organet që e ndjekin problemin apo ndriçimi i fakteve me pretekstet se heshtet nga të gjithë e, ndërkohë, gjithçka ka ndodhur në mes të ditës dhe në mes të sheshit me dëshmitarë të shumtë okularë. Përse këto zvarritje për të zbuluar të vërtetën, ndërkohë që të gjitha këto organe janë të deklaruara me njëanshmëri politike? 2.Bën përshtypje fakti që komisioni nuk kishte mundur të merrte kontakte me kryetarin e komitetit ekzekutiv ndërsa në krye të listës vendoset komiteti ekzekutiv, organ i cili ligjërisht ka në varësi kryetarin e degës së punëve të brendshme, person ndër më të rëndësishmit në këto ngjarje të Shkodrës. 3. Ndalimet e bëra, lirimet nga detyra jepen të pamotivuara sikur të bëhet fjalë për një ngjarje që lidhet për pakujdesi në krye të detyrës. Personalisht nuk e shoh të drejtë lirimin e Kryetarit të Hetuesisë së Përgjithshme. Atij duhet t’i krijohen të gjitha kushtet normale të punës që ta çojë deri në fund këtë çështje. 4. U lakua shpesh dhe me paramendim emri i Azem Hajdarit nga kryetari i komisionit parlamentar. 5. Informacioni të krijon mendimin që nuk do të arrijmë të njohim të vërtetën. Këtë e ndiejmë edhe nga ligjërata e zotit Ministër. Zotërinj deputetë, të mos i shmangemi së vërtetës për të mos gabuar më pas. Ngjarja e Shkodrës duhet të zbulohet që të mos ndihet hija e shtetit totalitar mbi njerëzit tanë. Ngjarje të dhimbshme kanë ndodhur edhe në qytetin tonë ditën për diell nga njerëz që përfshihen në forcat e ndërhyrjes së shpejtë. Ata vrasin, plagosin dhe, përkundër këtyre krimeve absurde, futen nën ombrellën e nenit 106 të Kodit Penal, atë të shpërdorimit të detyrës. Dy ushtarakë në datën 18 prill, njëri prej tyre është komandant brigade në Gramsh, kërcënojnë hapur fshatarët duke i vënë përpara me armë me pretekstin se prishin rendin me grevat që bëjnë. Mendoj që askush, për këto veprime të paligjshme, nuk ka urdhëruar por, pasiguria dhe përkatësia partiake, që zë fill nga lart, u jep siguri ushtruesve se kanë të drejtë për veprimet që kryejnë. Tingëllojnë paradokse, por janë të vërteta dhe mund të përsëriten edhe diku tjetër për sa kohë që ngjarje të tilla si ajo e Shkodrës vlerësohen kaq dobët. Përpara se të predikojmë dobinë e bashkëpunimit midis partive për të siguruar të ardhmen, të mësohemi të shikojmë të vërtetën në sy. Jam dakord me propozimin që bëri zoti Dokle për nderimin që do t’u bëjmë më datën 5 maj dëshmorëve të atdheut. Dua t’ju kujtoj, zotërinj, se zoti Dokle, dhe në çastin e nderimit, nuk guxoi t’i quante, si gjithë folësit këtu, martirë të demokracisë, por thjesht si të vrarët e Shkodrës. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Bashkim Xhahollari. Bashkim Xhahollari - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Ngjarjet e 1-2 prillit në qytetin e Shkodrës ishin të dhimbshme, mbasi çuan në humbjen e jetës së 4 vetave dhe plagosjen e shumë të tjerëve. Gjithë populli shqiptar dhe unë si deputet i Kuvendit Popullor, duke sjellë këtu dhe zërin e zgjedhësve, jam shumë i shqetësuar dhe dënoj veprimet që ndodhën në ngjarjet e Shkodrës. Grupi parlamentar i ngarkuar për ngjarjet e 1- 2 prillit në qytetin e Shkodrës, me informacionet që na dha, jam i mendimit që e justifikon besimin që i dhamë ne si Parlament dhe jo ashtu siç u etiketua këtu, si grup monist, por si një grup parlamentar pluralist që po lufton për të dalë e vërteta dhe fajtorët të vihen para ligjeve të popullit. Gjithashtu, kam mendimin, ashtu siç u tha edhe nga grupi parlamentar, se po të ishte pranuar nga përfaqësuesit e partive të ndryshme politike rezultati i zgjedhjeve të 3l marsit dhe të kultivohej toleranca te simpatizantët e këtyre partive, nuk do të kishin ndodhur ngjarje të tilla si kjo e Shkodrës. Shumë pyetje na bëjnë zgjedhësit për këto ngjarje, për shkatërrimet, thyerjet etj., etj., që po na bëjnë nëpër qytetet tona si në Kavajë, Shkodër, Elbasan, Durrës, Lezhë e Shëngjin dhe duan të dinë se cilët janë organizatorët e këtyre vandalizmave, duan të dinë se kush e përfaqëson shumicën e këtyre grupeve vandale, simpatizantë të kujt partie politike janë. Pse forcat e rendit nuk marrin masa dhe po tolerojnë në mënyrë të përsëritur veprimet shkatërruese të tyre. Me thënë të vërtetën, ne i kemi qetësuar duke thënë që organet e rendit, Ministria e Punëve të Brendshme, hetuesia, prokuroria, gjykatat do të marrin patjetër masa për të nxjerrë organizatorët përpara ligjeve të popullit. Ngathtësia e organeve kompetente për zvarritjen e zbulimit të krimeve, duke filluar që nga ngjarja e Shkodrës, është e pafalshme dhe i ngarkon me përgjegjësi të rëndë këto organe. Në përgjithësi organet e punëve të brendshme populli i ka kritikuar për moszbatim të kompetencave nga ana e tyre, për tolerim të pajustifikueshëm, ndërsa kësaj here në ngjarjen e Shkodrës na u raportua për kapërcim të kompetencave mbasi kanë qëlluar mbi turmat e grumbulluara në mënyrë të kundërligjshme. Unë natyrisht nuk them që të mos zbatohen ligjet se, natyrisht, kush i shkel ato do të përgjigjet, por të këmbëngulet fort që të gjendet plotësisht e vërteta, sepse u ngrit dhe një version se këta mund të jenë vrarë dhe nga persona të tretë, siç u argumentua nga ana e Ministrit të Punëve të Brendshme. Për sa u përket masave që propozohen për Kryetarin e Hetuesisë së Përgjithshme dhe Prokurorin e Përgjithshëm jam dakord, kurse për Ministrin e Punëve të Brendshme nuk jam të lirohet nga detyra. Për vendin tonë ngjarje të tilla duhet të shërbejnë si mësim i hidhur. Mendoj që për ta nxjerrë vendin nga kriza, deri në fund të vitit të mos bëhet asnjë grevë. Për të arritur këtë, një rol të veçantë kanë partitë politike, partitë e opozitës, të cilat luftojnë për pluralizmin politik brenda kuadrit të shtetit ligjor që po ndërtojmë, duke vënë kudo interesat e popullit dhe të atdheut mbi interesat partiakë. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Albert Karriqi. Albert Karriqi - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Janë të dhimshme dhe mjaft serioze ngjarjet që po ndodhin. Pasiguria ekonomike po shoqërohet me rritjen e tensioneve sociale. Jemi para një hemorragjie ekonomike politike, të cilat po çojnë drejt një katastrofe sociale. Mendoj që, me diskutimet që bëjmë këtu, të kemi kujdes se na dëgjon populli dhe të mos bëjmë dualizëm brenda Parlamentit. Këtu më në pah dalin ngjarjet e Shkodrës, pasi aty janë kryer vrasje të komanduara. Dua të kujtoj këtu fjalët e një sociologu të madh: “Kudo që ngjarjet rrjedhin dhe shtyhen pafundësisht dhe ka anësim brenda kësaj, atje ka probleme politike”. Prandaj dhe unë kam mendimin që vrasja e Arben Brocit është bërë me komandim, sepse këtë e specifikon dhe vetë ngjarja. Populli mezi priste përfundimin e zgjedhjeve. Nuk dua të ndalem tek analiza e ngjarjeve, por dua të theksoj se sot ne kemi alternativën e forcave që veprojnë me urdhër. Shumë tani janë të bindur se, ku shkel këmba e trupave speciale, ngjarjet janë shumë të dhimbshme. Ngjarjet që kanë ndodhur kanë pasur të pranishme këto forca dhe të dëmtuarit kanë qenë masat, por dhe policia. Shpesh na bëhet pyetja: nga varen forcat speciale? Do t’ju kujtoja një fakt, më datë 21 shkurt më është kërkuar nga policia që të mbaja turmën që po shkonte drejt bllokut. Një person që ishte aty ngulte këmbë që unë të mos merrja megafonin e policisë. Në këto momente, disa nga turma e sulmojnë atë pasi i panë që kishte revolver dhe ai u fut në hotel “Dajti” me shpejtësi shumë të madhe. Atëherë, unë arrita në përfundimin se si është e mundur që mua më bën thirrje të mos veproja, prandaj, e theksoj, këto forca tepër speciale kanë kompetenca të tepërta. Mbi të gjitha, pse janë të veshur civilë? Në asnjë vend të botës nuk janë të padallueshëm trupat specialë. Masat e popullit duhet ta dinë që këto forca kanë këtë mision, këtë detyrë. Këto forca janë mbi policinë dhe ndoshta janë mbi hetuesinë e prokurorinë. Cilët janë organizatorët? Për këtë shpesh flitet këtu, por na duhet të mendojmë së bashku që ka organizatorë. Unë jam i mendimit që partitë politike të mos përzihen, por brenda këtyre forcave politike janë organizatorët. Me atë pjesë të popullit që unë kam pasur kontakt akuzojnë PPSH-në, megjithatë nuk mund të them që është kjo parti. Ne duhet të kemi një shtet ligjor që të jetë i shkëputur nga partia. Kushdo që pyetet përgjigjet se shkaktarët e vërtetë të kësaj masakre nuk do të gjenden. Atëherë lind mendimi që mbi ne ka vetveprues dhe ky vetëveprues është mbi Parlamentin. Masat arrijnë deri aty sa aludojnë që disa në pushtet janë bërë vegla të atyre që qëndrojne mbi partitë, qeveritë. Të jem i sinqertë, unë besoj në thënien e popullit se "Ku ka zë nuk është pa gjë". Ministri i Punëve të Brendshme nuk mund të jetë pa shkallë njohjeje më të plotë sesa ajo që relatoi dje në Parlament. Kam bindjen se deri tashti ky ministër nuk është prononcuar me përjashtim të rastit të djeshëm. Në paraqitjen e bërë nga kryetari i këtij komisioni, zoti Ajli Alushani, del se të vrarët janë qëlluar me armë të paindentifikuara, theksoj se armët e mbledhura nuk kanë qenë aktive, pra përjashtohet si rast që policia, e cila ka qenë brenda komitetit të partisë, të ketë qëlluar. Unë mendoj që të vrarët janë qëlluar nga turma me armë të paindentifikuara dhe që nuk i disponojnë forcat e rendit. Ç’është ky përfundim absurd dhe pa përgjegjësi? Unë mendoj dhe pyes, pse duhet të bëhet ky material kur aty nuk ka asnjë fakt të ri? Me një fjalë të merreshin këto masa për prokurorinë, hetuesinë kryetarin e rendit, qoftë dhe për Ministrin e Punëve të Brendshme e të tjerë, por të mos bëhej ky material, sepse nuk ka asnjë fakt të ri, asnjë gjë të re. Bëj thirrje që të sqarojmë ngjarjet, duke kapërcyer mbi interesat partiakë dhe duke u larguar nga kujtimet e së kaluarës. Kështu dhe vetëm kështu mund të na besojë populli dhe të na vijë pas për të ndërtuar një Shqipëri të re demokratike. Gjithashtu, propozoj që çdo civil të çarmatoset. E dyta, organet speciale, siç është reparti 326, mendoj të shkrihen ose të vishen me një uniformë të dallueshme. Unë propozoj që këto forca të shkrihen, sepse shumë ngjarje na kanë ndodhur vetëm për hir të këtyre forcave. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Zenel Hysa. Zenel Hysa - Të nderuar deputetë, Të gjithë prisnim që pas zgjedhjeve të 3l marsit për ne do të fillonte një etapë e re, por ja që jemi të detyruar që, krahas problemeve të mëdha që i dalin këtij Parlamenti, të shqyrtojmë këtë ngjarje të dhimbshme. U theksua këtu nga shumë deputetë se shumë ngjarje janë të rënda dhe më e keqja është që këto ngjarje kanë qenë me humbje njerëzish. Preokupimi i Parlamentit është plotësisht i ligjshëm dhe i drejtë, sepse i gjithë populli pret nga ne dhe këtë forcë askush tjetër nuk e ka përveç Parlamentit. Kuptimplotë e optimist është fakti që gjithë sa jemi këtu kemi këtë dëshirë, kemi këtë shqetësim dhe kjo mendoj që ka rëndësi të madhe. Këtu, me dëshirën e të gjithëve, u ngrit komisioni parlamentar për ngjarjen e Shkodrës. Ishte ky një fillim vërtet i mirë dhe nuk dua të besoj që mund të ketë shqiptar të ndershëm që të mos i ketë ardhur keq për të vrarët e Shkodrës, prandaj dhe ndonjë u shpreh këtu se disa e ndiejnë më shumë, disa më pak nuk më duket i drejtë se ata ishin bijtë tanë. Kush mendon ndryshe, nuk është as shqiptar dhe nuk është as për demokracinë e vërtetë. Jam dakord, gjithashtu, me atë që u tha se njeriu, pavarësisht nga bindjet politike, është njeri dhe duhet të mbijetojë. Me gjithë faktet e pamjaftueshme për ndriçimin e ngjarjeve, unë mendoj se grupi parlamentar që ngritëm këtu ka bërë një punë të kujdesshme që meriton të lavdërohet. Unë dua t’i rekomandoj grupit parlamentar që të formulojë një program pune konkret, gjithashtu, duhet shpejtuar puna e hetimeve dhe të dalin shkaqet, por, mbi të gjitha, duhen përcaktuar ata që e kanë kryer krimin. Natyrisht, kjo u takon organeve të hetuesisë, por unë bashkohem me mendimin e shokëve që ngathtësia e tyre, inkompetenca e tyre është evidente për faktin se sa më shumë t’i largohemi kësaj ngjarjeje, aq më shumë do të humbasin faktet dhe mendoj se do të veprojë më dukshëm subjektivizmi. Për sa i përket Komitetit të Partisë të Shkodrës, mendoj që drejtuesit e tij kanë përgjegjësi të rëndë për qetësimin e situatës. Ata duhej të ishin aty e të influenconin bashkë me forcat e tjera politike që ishin midis turmave, kështu asgjë nuk do të ndodhte. Grupi parlamentar propozoi disa masa, por unë mendoj që për fajësinë e tyre nuk ka shumë fakte e të dhëna. Megjithatë koha do të flasë. Gjithashtu mendoj që të mos kemi forca ekstreme të djathta e të majta që dalin jashtë kontrollit e të bëjnë siç duan me popullin. Organet e drejtësisë të bëjnë mirë detyrën dhe me shpejtësi. Për rastin e Shkodrës duhet të gjenden me shpejtësi vrasësit; kjo do ta qetësojë situatën, në mënyrë të veçantë popullin e Shkodrës. Të bashkojmë forcat që të vendoset qetësia dhe rregulli. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Gëzim Luli. Gëzim Luli - Zoti Kryetar, Të nderuar deputetë, Me diskutimin tim do të mundohem të forcoj disa momente që kanë të bëjë me ngjarjen e 2 prillit, e cila, në historinë e Shkodrës që pas Çlirimit, është e veçantë. Duke mos marrë përsipër të analizoj kronologjinë e ngjarjes, e cila doli nga diskutimet e shumë kolegëve të mi, unë do të ndalem në disa momente kryesore që kanë lidhje me shkaqet e kësaj ngjarjeje tragjike, si dhe në qartësimin e disa pengesave që mendoj se kanë ndikuar në daljen e së vërtetës. Së pari, është esencial fakti që në orët e para të mëngjesit të datës 1 prill në degën e punëve të brendshme është shtënë me armë për festimin e fitores së Partisë së Punës në zgjedhje. Bëj pyetjen, me ç’të drejtë prishet qetësia publike në Shkodër, nga vetë ata që kërkojnë të ruajnë rendin dhe qetësinë aq më tepër atë natë që priteshin rezultatet e zgjedhjeve? Përse dega e punëve të brendshme, si organ i ruajtjes së rendit, mban qëndrim të hapur partiak, kur populli e priste me kohë që këto organe të depolitizoheshin? Çfarë do të tregonte ky veprim kur në Shkodër kishte fituar shumicën Partia Demokratike? Përse ndaj personave të drejtorisë së punëve të brendshme që shtinë nuk u morën masa? Unë këtë veprim e quaj një provokim të hapur, një demonstrim force për të frikësuar popullin që kishte votuar për Partinë Demokratike. Ky veprim mban në vetvete dy aspekte. E para, përgatit psikologjikisht këto forca, për t’iu kundërvënë me çdo mjet, po të jetë nevoja, dhe, nga ana tjetër, i irritoi masat, të cilat tani nuk frikësohen me forcën e armëve. Së dyti, në datën 2 prill forcat e rendit qëlluan mbi masat pa hezitim bile dhe pa komandë. Bëj pyetjen, pse nuk u qëllua dhe në datën 1 prill, kur u bë manifestimi paqësor? Përse forcat e rendit ndryshuan qëndrim? Unë mendoj që kjo është diçka e përgatitur, sepse forcat e rendit në mëngjesin e datës 2 prill ishin shumë të vendosura për të vepruar, duke përdorur dhe armët. Edhe një fakt tjetër: cilat janë arsyet që funksionarët e djeshëm të Komitetit Ekzekutiv të Shkodrës mbajnë armë zjarri? Për çfarë duheshin armët e zjarrit në datën 2 prill kur komiteti i Partisë së Punës ruhej nga forcat e armatosura? A nuk tregon ky fakt për një përgatitje tjetër psikologjike për të përdorur forcën ndaj demonstruesve kur dihej se në datën 2 prill do të kishte grumbullime para komitetit të Partisë së Punës? Si mund të justifikohej armatosja e funksionarëve të Partisë së Punës, të cilët duhej të luftonin me bindje e vetëmohim për qartësimin e shpërndarjen e grumbullimeve? Unë mendoj që kjo është diçka e pafalshme që tregon shkëputjen e këtyre funksionarëve partiakë nga populli dhe tendencën për t’iu kundërvënë atij me mjete dhune. Së treti, nuk më pëlqen fryma justifikuese e diskutimit të Ministrit të Punëve të Brendshme, i cili kërkon me çdo kusht të largojë vëmendjen nga arsyet e vërteta të shkaqeve të kësaj ngjarjeje. Ai, pa bërë analizë të thellë, fajin kryesor ua lë demonstruesve, duke i quajtur ata vandalë, ekstremistë, të manipuluar nga forcat e jashtme e të tjerë. Unë mendoj që kjo terminologji është e vjetër, e konsumuar dhe aspak bindëse. Meqë flitet për forca të jashtme, atëherë ku janë ato, pse nuk zbulohen për t’u vënë para përgjegjësisë? Çfarë bën Sigurimi i Shtetit? Kërkojmë vrasësit, po ku janë? Mos janë të padukshëm? Kujt i intereson që të mos gjenden vrasësit? Unë mendoj që kjo u intereson drejtuesve të Drejtorisë së Punëve të Brendshme në Shkodër e në Ministrinë e Punëve të Brendshme. Arsyet e këtij mendimi janë: 1. Këto organe nuk kanë marrë masat e duhura për të parandaluar këtë ngjarje. Mendoj që Ministria e Punëve të Brendshme, e cila kishte dijeni për grumbullimet e 2 prillit, duhej të kishte dërguar specialistë për të ndihmuar në zbatimin e të gjitha rregullave për shpërndarjen e grumbullimeve. 2. Menjëherë pas ngjarjeve, kur duhej e vërteta kronologjike e zhvillimit të saj, nga shkaktarët për vrasjet e ndodhura, janë bërë përpjekje për të mbuluar autorët e vërtetë të krimit dhe gjurmët e tyre. E them këtë se në bazë të ligjeve procedurore penale organet e punëve të brendshme kanë detyrim për të krijuar kushte të nevojshme për hetime dhe për të grumbulluar prova materiale. Kjo që nuk ishte bërë prej tyre. 3. Për të spostuar vëmendjen e opinionit publik e të organeve të tjera të specializuara nga e vërteta e kësaj ngjarjeje, organet e punëve të brendshme në Shkodër, Ministria e Punëve të Brendshme bën një njoftim publik me qëllim që të humbasin gjurmët për të krijuar mundësi për manipulimin e së vërtetës. Si konkluzion, kam mendimin, që forcat e Ministrisë së Punëve të Brendshme duhet të kontribuojnë më shumë për zbulimin e së vërtetës dhe vënien para përgjegjësisë të fajtorëve, pasi ata janë vetë autorët e aktorët e kësaj tragjedie. Për sa i përket komisionit parlamentar, unë mendoj që, për kushtet që i janë krijuar atij, nuk ka pasur mundësi të zhvillojë më shumë veprimtarinë e vet. Mendoj që ky komision parlamentar duhet të ketë një status të veçantë që të kontrollojë këto hetime, por dhe të bëjë vetë hetime në mënyrë që të ndihmojë sa më mirë në zbulimin e kësaj ngjarjeje, përndryshe, me këto prova që ka hetuesia, asnjëherë nuk do të dalë e vërteta. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Xhemal Nexha. Xhemal Nexha - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Përpara se të filloj diskutimin, e kam për detyrë të denoncoj disa fyerje që më janë bërë mua si deputet. Krahasimi absurd me deputetët e Ahmet Zogut mendoj që i kalon kufijtë e këtij Parlamenti. Unë me profesion jam mësues, kam si armë timen një stilograf dhe ju pyes: a duhet ta dorëzoj këtë armë? Tjetër nuk kam dhe nuk do të kem. Duke dëgjuar diskutimet e bëra dje dhe sot shtroj para vetes pyetjen: a ka konsensus më të madhërishëm sesa përkulja para varreve? Ne duhet të bashkohemi kur plaga na dhemb dhe Shkodra është një plagë ashtu si shumë plagë të tjera. Gjithashtu, do të shtroj dhe pyetjen tjetër: ç’janë disa fjalë që në shumë raste na vrasin veshin e na rëndojnë ndërgjegjen; ç’janë fjalët “ne” dhe “ju” dhe “tanët” dhe “tuajët”? Ato tregojnë kufij ngastrash, kufij partish. Plaga dhemb dhe ndërkohë ne përçahemi, ne nuk jemi deputetë partish por deputetë të një populli, të një populli që thërret: “Ç’bëni kështu?” Kur populli kërkon unitet ne flasim duke mbjellë përçarjen. Mua më vjen keq që disa shokë i lexuan diskutimet e tyre me syza partiake. Uroj, që të mos jenë të tilla fjalët që them unë dhe fjalët që do të thonë shokët. Dëgjova duartrokitjet për diskutimin e një deputeti dhe unë do të kisha duartrokitur me shumë zell, po të mos ndieja në diskutimin e tij insinuata të ndarjes, për shembull, po të mos thuhej që po të ishin vrarë kaq e aq komunistë, çfarë do të ishte bërë? Atij unë do t’i përgjigjem se të vrarët janë njerëz, janë shqiptarë. Gjaku nuk njeh se i kujt partie është, por gjaku është i njeriut, është i shqiptarit, për të duhet përgjigjur deri në fund. Unë dëshiroj që e vërteta të dalë në shesh, por duke mos qenë specialist i mirëfilltë, nuk mund të diskutoj pa pasur një shkallë njohjeje. Materialet që na dha komisioni parlamentar hedhin dritë dhe na japin të drejtë të gjykojmë e të themi fjalën tonë. Mendoj se puna e grupit parlamentar është një bashkim dhimbjesh dhe dhimbjen tonë e bashkon me ato të familjeve të të vrarëve. Puna e këtij komisioni mendoj që e përligj punën e Kuvendit Popullor dhe nuk është ashtu siç thanë disa deputetë. Si deputet unë e vlerësoj punën e këtij komisioni. Duhet të kemi parasysh që ne nuk kemi ngritur një grup hetimor por një komision të posaçëm parlamentar, vëzhgues dhe kontrollues. Me konkluzionet e komisioneve, do të thosha se më e mira do të ishte parandalimi i ngjarjeve të tilla të dhimbshme, por, fatkeqësisht, kjo nuk ndodhi. Ndaj populli me të drejtë dhe plot zë pyet pse pati vrasës dhe viktima, përse pati lot dhe mallkime në ditët e para të demokracisë së brishtë? Por, fatkeqësisht, pati ndaj dhe unë pyes: kush duhet të ndiejë më shumë përgjegjësi për të vënë gishtin mbi plagë për të ndaluar hemoragjinë e për t’i kthyer popullit qetësinë? Këtu bashkohem me ata shokë deputetë që kritikuan grupin hetimor, se nuk e ka përligjur si duhet punën e filluar për të nxjerrë të vërtetën në shesh. Në konkluzion, flitet për raste lirimi e shkarkimi, edhe masat kanë rëndësinë e tyre, por mendoj që më shumë rëndësi për çdo lirim ose shkarkim ka dalja e së vërtetës në shesh. Pra, e rëndësishmja është të njohim vrasësit e vërtetë. Duke u bazuar gjithmonë te konkluzionet, mendoj që marrja në ndjekje penale e disa personave, bllokimi i armëve të zjarrit, janë punë e specialistëve të grupit hetimor që deri tani nuk kanë arritur rezultatet e dëshiruara por që mendoj që në të ardhmen do ta zbulojmë të vërtetën. Të gjithë ne duhet të japim ndihmesën tonë për zbulimin e kësaj të vërtete. Unë dëgjova këtu disa deputetë që thoshin se populli e di të vërtetën; do të ishte mirë që, në qoftë se dihej kjo e vërtetë, të thuhej. Në konkluzionin e paraqitur nga komisioni parlamentar theksohej që ka dëshmitarë okularë dhe dëshmitarë të ngjarjes, të cilët nuk dëshmojnë. Këtë e dëgjuam dhe nga Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme z.Qemal Lame. Atëherë kush më shumë se anëtarët e forcave politike në Shkodër do të ndihmojë në këtë problem? Të tillë ka shumë si të Partisë Demokratike, dhe të Partisë së Punës të Shqipërisë, Partisë Republikane etj. Kjo ndihmesë duhet të jetë e përbashkët dhe jo e ndarë në ngastra partiake. E vërteta e ngjarjes së Shkodrës, siç u tha në konkluzionet, ka dy anët e saj, por unë mendoj që kryesorja është ajo që të gjenden vrasësit. Ana tjetër, zbulimi i iniciatorëve të grumbullimeve, të parullave destabilizuese është një problem më vete që edhe ky duhet parë; pak pret koha për këtë. I kisha drejtuar dy pyetje komisionit të posaçëm se si e kishte shfrytëzuar grupi hetimor shtypin dhe kryesisht artikujt e A.Grazhdas dhe Rudolf Markut në gazetën “Partia Demokratike” të datës 3 prill dhe 10 prill që akuzonin persona konkretë qoftë si dëshmitarë okularë apo qoftë si mbledhës dëshmish. Mendoj se dy shkrimet, duke pasur parasysh dhe përvojën botërore, do të ndikonin sadopak për zbulimin e së vërtetës, por siç doli dhe nga përgjigjet, nuk ishin të vërteta shkrimet. I kërkoj komisionit parlamentar, që i kemi dhënë votën, të ndihmojë për shpejtimin e zbulimit të kësaj ngjarjeje aq të dhimbshme. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputetja Natasha Lako. Natasha Lako - Unë nuk kam kërkuar për të diskutuar. Kastriot Islami - Jo, jo e keni kërkuar. Unë e kam të shënuar emrin nga sekretaria. Natasha Lako - Atëherë e tërheq. Kastriot Islami - Mirë, atëherë, fjalën e ka deputeti Halil Hasko. Halil Hasko - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Pas zgjedhjeve të lira të 31 marsit ngjarjet e Shkodrës ishin akti i parë i tronditjes së qetësisë që populli e priste shumë. Si ngjarje ajo ishte aq kontradiktore, me aq të panjohura, që kërkon maturi në hetimin e saj. Dy grupet opozitare grinden t’i hedhin të zezat njëri-tjetrit, të ishin në garën se kush të paraqitet më mirë para zgjedhësve si më trimi etj. etj. Ndërsa unë mendoj që ne duhet të diskutojmë me urtësi dhe jo t’u kërkojmë organeve kompetente që të japin rendimentin maksimal, të luftojnë zvarritjet, çdo lloj paragjykimi, dhe ta zgjidhin problemin e Shkodrës. Rruga më e drejtë është që ne t’i ndihmojmë organet të vihen në pozita pune dhe më duket që komisioni që ngritëm për këtë qëllim e ka kryer mirë detyrën. Ne deri tani kemi thënë që kemi vuajtur nga zgjidhjet empirike e të pastudiuara në politikë, në ekonomi, për çështjet sociale etj., etj. Për mendimin tim, do të jetë e pafalshme që këto gjëra të bëhen në një parlament pluralist. Për shembull, fjalët “interesat kombëtarë” me të drejtë të gjithë i përsërisin shpesh por, aktualisht, ndër interesat më të mëdhenj të popullit, janë: sigurimi i qetësisë, kthimi te puna, aktivizimi i shpejtë i marrëdhënieve me vendet e botës etj., etj. Si parti opozitare që jemi, secila do të ketë mendimet e veta, por për çështje të tilla të mëdha është kërkesë që konsensusi të afrohet në kohë dhe në mendime. Dua të dal te ngjarjet e Shkodrës. Përderisa hetuesia është e turbullt, si mund të përcaktohen shkaktarët dhe përgjegjësitë? Në këto rrethana çdo akuzë nuk duhet të merret me pasion, askush nuk do të pranonte të ishte bartës i një faji imagjinar të pavërtetuar nga organet kompetente. Me këtë logjikë mendoj të diskutojmë edhe për masat e paraqitura këtu nga komisioni parlamentar. Organet e hetuesisë dhe të prokurorisë janë me eksperiencë e, me gjithë vështirësitë që ka pasur kjo ngjarje, në punën e tyre ka pasur ngathtësi e vonesë. Deri tani çështja është në mes të rrugës; atëherë të luftojmë që të arrijmë te shkarkimi, te zbulimi i ngjarjes dhe zgjidhjet duhet të jenë bindëse. U diskutua këtu për Ministrin e Punëve të Brendshme; për mendimin tim shpjegimet që ai dha këtu ishin logjike e shumë bindëse. Duhet ta kemi të qartë që ai sapo kishte ardhur në këtë detyrë; situata ishte shumë komplekse dhe unë mendoj se ai ka drejtuar me përgjegjësi e pa nxitim. Pyetjet që shtroj këtu kujt i interesojnë? Këto trazira na bëjnë të mendohemi dhe pa u sqaruar e tërë situata mendoj që s’duhet të ndërmarrim asnjë veprim. Gjithashtu, nuk jam dakord me ndonjë mendim që u tha këtu për shkrirjen e Sigurimit të Shtetit. Mund të diskutohet riorganizimi, varësia e tij, por jo të shkrihet se nuk ka shtet pa sigurim. Për sa u përket ngjarjeve të Shkodrës, edhe një herë e përsëris, që fajtorët duhen zbuluar dhe të dalin para gjyqit. Shkodra na dhemb të gjithëve dhe për mua, shkodranët, do të dëshiroja dhe dua të mbeten me imazhin e një populli sa të dashur, aq dhe gojëmbël, me kulturë e të qytetëruar. Kastriot Islami - Punimet rifillojnë në orën 17°°.

Seanca e pasdites, date 4.5.1991, e shtune

Aleksandër Meksi - Një sqarim, ka një kërkesë të përsëritur disa herë që procesverbalet e Shkodrës të vihen në dispozicion të deputetëve. Kryesia e Kuvendit Popullor i ka dhënë porosi komisionit parlamentar që të marrë masa teknike që kjo të bëhet brenda ruajtjes së sekretit, por deri tani kjo nuk është bërë. Nga ana tjetër, na vijnë një sërë propozimesh me firma të padeshifruara për mbylljen e diskutimeve. Kryesia mund të bëjë vetëm këtë që të qëndroni brenda temës së Shkodrës dhe kush dëshiron ta tërheqë diskutimin e tij, mund ta bëjë. Më falni, meqenëse erdhi Kryetari i Kryesisë së Kuvendit Popullor,seancën do ta drejtojë ai. Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, Rifillojmë punimet. Ka një shqetësim lidhur me transmetimin e seancave në televizion. Ndoshta, me të drejtë apo pa të drejtë, janë prerë pjesë nga diskutimet e secilit diskutant. Ne si Kryesi e Kuvendit Popullor vendosëm që për secilin diskutim të jepen dy minuta e gjysmë në televizion. Dua t’ju theksoj se është e pamundur nga pikëpamja teknike të merren nga diskutimi i “x” apo “y” fjalia e 7, e 17 apo 37 në mënyrë që të dalë ajo që kërkon diskutanti. Pra, ka dy mënyra: të regjistrohen pesë minuta për secilin dhe këtë punë ta bëjnë ata të Radiotelevizionit ose secili të paraqesë një material të shkurtër dhe kjo pastaj të bëhet me spiker. Ju lutem ta vendosim këtu së bashku si ta realizojmë dhënien e diskutimeve në Radiotelevizion. Ne si Kryesi as nuk kemi, as do të kemi qëllim të censurojmë televizionin. Duam të japim thelbin e atyre gjërave që dëshironi ju në Radiotelevizion. Besnik Mustafaj - Më vjen mirë që e hapët ju këtë problem. Unë e përsërisis protestën e bërë nga kolegu i Omonias dhe nga deputeti Neritan Ceka. Mendoj që nuk është e rastësishme puna shumë tendencioze që bëhet në Televizion. Paradite në diskutimin tim ngrita një shqetësim që për mua ka të bëjë me të sotmen e me të ardhmen, ka të bëjë jo vetëm me problemin e Shkodrës, por me zhvillimin e demokracisë në Shqipëri. Unë në diskutimin tim, ngrita problemin shkrirjes së Sigurimit të Shtetit si një armë me një të shkuar shumë të keqe dhe pikërisht kjo pjesë ishte hequr në diskutimin tim, ishte censuruar nga Televizioni. Në qoftë se ka njerëz në Televizion që duan t’i ruajnë nderin sigurimit shqiptar në këtë formë, dua t’u kujtoj këtyre njerëzve se kështu nuk mund t’i shërbejnë propagandimit të punimeve të Kuvendit tonë që është një Kuvend pluralist. Unë mendoj që ka vështirësi teknike, por jo deri në atë masë që e paraqitët ju, unë e njoh shtypin dhe propagandën. Prandaj, unë do t’u rekomandoja kolegëve që komunikatat në Televizion të bëhen me spiker, kështu që edhe ata të Televizionit të mbajnë përgjegjësinë morale për shkurtimet, shkatërrimet, censurimet që u bëjnë diskutimeve tona. Kastriot Islami - Unë do t’i shtoja propozimit tuaj që secili diskutant të jepte me shkrim atë pjesë që do të lexojë spikeri për të mos ua lënë atyre barrën e censurimit. Fjalën e ka deputeti Lutfi Dautllari. Lutfi Dautllari - Shoku kryetar! Po qe se shtrohet problemi, edhe unë mund të protestoja për këtë çështje, sepse edhe thelbi i diskutimit tim nuk ishte nxjerrë ashtu siç dëshiroja unë. Më kishte nxjerrë një pjesë që nuk ishte qëllimi i diskutimit tim e unë mendoj se këtu nuk ka censurim qëllimkeq për të censuruar një pjesë në dëm të pjesës tjetër, se qëllimi im nuk ishte që të mbroja Ministrinë e Punëve të Brendshme, kurse Radiotelevizioni atë pjesë dha nga diskutimi im. Kastriot Islami - Ju lutem, Kryesia e Kuvendit Popullor, së bashku me kryesitë e grupeve parlamentare, të mblidhet në pushim dhe të diskutojnë për këtë problem me qëllim që të mos zgjatemi, sepse kemi probleme më të rëndësishme për të diskutuar. Po ju sugjeroj edhe një herë tjetër që të përqendrohemi te Shkodra, duke thënë mendimet tona sa më të koncentruara rreth materialit të paraqitur nga komisioni parlamentar. Fjalën e ka deputeti Napolon Roshi. Napolon Roshi - Nga një numër kolegësh u hodh këtu mendimi që në ngjarjen e Shkodrës kanë vepruar edhe forca të ndryshme të jashtme të cilat janë të interesuara për destabilizimin e vendit tonë. Nuk e hedh poshtë këtë variant, por deri më sot forcat e specializuara nuk na kanë sjellë asnjë fakt dhe mua më shqetëson ky fakt, kur e dimë që ka forca të tilla, si është e mundur që këto forca të brendshme, që i kanë të gjitha pushtetet, e hedhin ujin në favor të tyre, pengojnë në mënyrë të pafalshme hetimin e zbulimin e fajtorëve të masakrës së Shkodrës!? Kjo më shqetëson dhe kam përshtypjen se kjo nuk është gjë e thjeshtë. U tha këtu që arma më të cilën u qëllua nuk figuron në ato që përdorin organet tona. Unë shtroj pyetjen se si mund t’i mbushim mendjen popullit që është pikërisht kështu, kur ka munguar dhe dëshira minimale për të vepruar ashtu siç duhet. Mua më kanë ardhur oficerë dhe më kanë thënë se ka një libër (që të gjithë e dimë) ku shënohet që ky repart është në shërbim të Komitetit të Partisë të Shkodrës, që është ky repart rezervë që do të shkojë në ndihmë në Komitetin e Partisë të Shkodrës. Pra, nuk është bërë ajo që është më elementare, nuk janë bllokuar këto armë që ditën e parë të ngjarjes së Shkodrës, nuk janë bërë ato veprime që duheshin bërë për të zbuluar të vërtetën. Do të thosha që janë gjëra të pafalshme. Si ta shpjegojmë këtë ngathtësi prej kaq e kaq ditësh, derisa u desh të krijohet komisioni parlamentar?! Pra u desh të bëhej kaq shumë zhurmë që të krijohej komisioni parlamentar për ngjarjet e Shkodrës. Dhe tani dua të jap disa konkluzione për këtë komision parlamentar. Të them të drejtën ka shumë gjëra që lënë të mendosh pse veprojnë këto forca kështu, kujt i shërbejnë këto; për më tepër është një pyetje që duhet t’i bëhet Kryetarit të Qeverisë së ardhshme: A ka forca jashtëparlamentare që komandojnë këtu në Shqipëri? A ka forca të rendit që nuk i nënshtrohen Qeverisë, Ministrisë së Rendit? Unë mendoj që jo. Një lutje kam për Kryetarin e Qeverisë: të veprojnë organet kompetente, të mos lejohen këto forca të pakontrolluara, gjithçka në Shqipëri të jetë e kontrolluar, gjithçka në Shqipëri t’i përgjigjet vullnetit të popullit, këtij Parlamenti, këtu të bëhet ligji, këtu të bëhet gjithçka. Kjo më duket se është shumë e rëndësishme. Edhe një herë theksoj që gjetja e fajtorëve të masakrës së Shkodrës është shumë e rëndësishme për fatet tona, se varet siguria e Shqipërisë. Duhet hequr dorë njëherë e përgjithmonë nga psikologjia e dhunës. Shumë shqetësime solli vendosja e snajperëve nëpër tarracat e Tiranës dhe shumë na kanë ardhur nga zgjedhësit e zonës; na kanë ardhur dhe na janë ankuar për këtë problem. Snajperët nuk janë për qetësi, ata janë vetëm për të goditur. Këto metoda nuk duhet t’i lejojmë, duhet të veprojë vetëm ligji. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Osman Murati. Osman Murati - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Ngjarja e Shkodrës të gjithë na ka tronditur, por mendoj që Kuvendit Popullor do t’i interesonte të hidhej dritë nga organet hetimore dhe të na informonte grupi parlamentar me tri konkluzione kryesore. Së pari, nga kush u krye akti i krimit për vrasjen e Arben Brocit e të viktimave të tjera? Së dyti, kush i nxiti fëmijët e shkollave të kalojnë në këto manifestime të jashtëligjshme? Së treti, ku qëndrojnë gabimet dhe fajet e organeve të ruajtjes së rendit? Sipas mendimit tim, në analizën e kësaj ngjarjeje, nuk është e drejtë të kalojmë në njëanshmëri, për të krijuar përshtypjen se fajtorë janë vetëm organet e ruajtjes së rendit. Për të hedhur dritë mbi të vërtetën bashkohem me mendimin e deputetit Lutfi Dautllari. Duke marrë shkas nga kjo analizë, desha të theksoj dhe faktin e njohur se tashmë janë bërë shqetësuese për popullin disa parulla e kërcënime që bëhen, të cilat prekin ndjenjat e tij. E vërteta e ngjarjes së Shkodrës duhet të shkojë deri në fund, por mua më duket se na preokupon më shumë, pse nuk u bë analiza në Ministrinë e Punëve të Brendshme; shqetësimi duhet të shkojë më tej. Si është e mundur që telekronistët e huaj të vijnë në Shkodër e të filmojnë përpara se të vijë Televizioni Shqiptar? Populli duhet të dijë se kush i sjell këto. Gjithashtu, nuk dua aspak mbroj organet e ruajtjes së rendit që po i kryejnë mirë detyrat e tyre, por është dhe një fakt tjetër që, gjithçka po e kërkojnë ta bëjë policia. Për këtë propozoj që, pa humbur kohë të dalë dekreti për policinë, sepse me sa po shikojmë, situatat po vijnë duke u qetësuar. Gjithashtu, nuk jam me mendimin e shprehur nga shokët e komisionit parlamentar që të lirohet nga detyra Ministri i Punëve të Brendshme. Forcat politike kanë rol të madh për qetësimin e situatave dhe kjo është e vërtetë. Por, fatkeqësisht, po të përmendim në Parlament deri edhe kohën e Zogut si demokraci e të bëjmë fajtor PPSH-në për skenarë të këtyre ngjarjeve që po jetojmë, për mendimin tim, ky është një absurditet dhe askush nuk mund ta besojë. Kam mendimin, gjithashtu, që dhe ne deputetëve që jemi në sallë, për hir të interesave të populIit dhe të Shqipërisë, na përket misioni dhe detyra t’i vëmë proceset e demokratizimit në rrugë të mbarë. Nga puna jonë varet shumë se do të marrin rrugë disa pika bashkimi për t’i sjellë popullit qetësinë. Ajo forcë politike që i mbron ato forca që shkatërrojnë, mendoj që i sjell dëm të madh interesave të popullit. Qeveria e re, që do të dalë nga Kuvendi Popullor, ndodhet përballë një situate tepër serioze për të sjellë në rrugën e duhur atë që kërkon populli. Por ajo nuk mund ta bëjë atë detyrë në qoftë se nuk gjen përkrahjen dhe mbështetjen tonë si Kuvend Popullor. Detyra jonë si Kuvend Popullor është të përkrahim secilin organ që të kryejë detyrën sa më mirë. Gjithashtu, kam mendimin që, me rastin e kësaj analize të ngjarjeve të Shkodrës, t’i drejtojmë popullit apel, ku të vëmë theksin në ruajtjen e qetësisë për t’iu kthyer punëve, për të zbatuar ligjet e shtetit. Mendoj që me këtë frymë duhet të punojmë edhe këtu në Kuvendin Popullor, të mos zgjatemi vend e pa vend me diskutime pa fund e për çështje anësore, por të shpejtojmë punën që të dalë Qeveria e re. Gjithashtu, mendoj që edhe ne si deputetë të mos e konsiderojmë punën tonë vetëm në këtë sallë, por të shkojmë edhe midis njerëzve, atje ku punohet e atje ku duhet forcuar uniteti i popullit. Kështu e kuptoj unë misionin e deputetit dhe për këtë kërkoj dhe përkrahjen e deputetëve të këtij Kuvendi. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Arben Imami. Arben Imami - Zoti Kryetar, Të nderuar zotërinj deputetë, Çështja e Shkodrës është një problem mbarëkombëtar, sepse u godit demokracia dhe, nga kjo pikëpamje, jemi të interesuar që të gjithë, këtu nuk ka më kur vritet një komunist apo kur vritet një demokrat, është e njëjta gjë, vritet një shqiptar. Prandaj dhe punimet e këtyre ditëve po tregojnë një dëshirë për të bashkëpunuar, për t’i gjetur një zgjidhje problemit të Shkodrës, që është shumë serioz. Të gjithë ne prisnim, mbas ngjarjes së 31 marsit, të ndanim dy kohë, të linim mënjanë shtetin e diktaturës dhe të futeshim në një shtet demokratik. Në fakt, në Shqipëri ka pasur shumë vrasje, burgime, internime dhe jo për të gjitha mund të kërkonim njëlloj llogari. Vrasja e Arben Brocit dhe e të tjerëve është një vrasje e rëndësishme, sepse goditi pikërisht këtë demokraci që të gjithë bashkë duam ta ndërtojmë. Shqiptarët, vërtet sot kanë nevojë të futen në Europë, por, më tepër se për çdo gjë, shqiptarët në këtë moment kanë nevojë për siguri, qetësi, kanë nevojë të dinë që askush nuk mund t’i vrasë më, askush nuk mund t’i burgosë më. Të kenë siguri që vrasësit nuk mund të bredhin të lirë qyteteve të Shqipërisë, siç ndodhi me vrasësit në Elbasan, Tiranë e të tjerë, ashtu siç po duket që po bëhet dhe me vrasësit e Arben Brocit etj. Në këtë pikëpamje, unë mendoj që, pa zgjidhur problemin e Shkodrës, nuk mund të shkojmë më tutje. Këtu po flitet për shkaqe e pasoja. Këtu po flitet të gjendet shkaku te krismat e armëve, te grumbullimet. Në fakt krisma armësh nuk ka pasur vetëm në Shkodër, krisma armësh ka pasur vetëm në Shkodër, krisma armësh ka pasur gjatë gjithë ditës së 31 marsit në Tropojë, Tiranë etj. Supozohet si shkak mbledhja e njerëzve në mënyrë të paligjshme, por gjatë gjithë fundit të shkurtit, ka pasur me dhjetëra mitingje të paligjshme dhe nuk janë përdorur armë, nuk është vrarë askush. Ka pasur shumë antimitingje dhe policia nuk ka ndërhyrë e askush nuk është vrarë, kurse disa qindra të rinj, të cilët prisnin rezultatet që po vinin me vonesë e sigurisht kishin ndjenjat e tyre, u bënë pre e krismave. Flitet për skenarë, ka mendime të ndryshme, flitet për konservatorë dhe liberalë; një gjë është e qartë; që nga 2 korriku shpeshherë është parë e njëjta skenë, i njëjti tip i veprimtarive dhe kjo është e pamohueshme. Por, unë do të doja të nënvizoja faktin që, pikërisht para ditës së zgjedhjeve janë shpërndarë armë, sa ndonjëherë them me vete “O Zot, lavdi që nuk fitoi Partia Demokratike se mund të ishte bërë ndonjë gjë edhe më e madhe.” Në Korçë ka ndodhur pak a shumë i njëjti skenar. Në Korçë në datën 3 janë shpërndarë fletushka ku ftoheshin njerëzit nga Partia Demokratike për t’u mbledhur te sheshi. E, pra, ishin pikërisht aktivistët e Partisë Demokratike që ndaluan mbledhjen në shesh e që ndaluan me siguri vrasjen e ndonjë tjetri aty. Flasim për forca të errëta dhe këtë ide e hodhi ish- Ministri i Punëve të Brendshme. Si ish-Ministri dhe Ministri i Punëve të Brendshme e të tjerë, po flasin për forca të errëta, por unë jam i bindur që, në kushtet e monizmit, në kushtet e diktaturës, forcat e errëta nuk mund të jenë të organizuara përveçse brenda përbrenda pushtetit. Atëherë, ne këtu duhet të përqendrohemi. Unë jam i bindur që në këtë sallë të gjithë duam të gjenden vrasësit e ngjarjes së Shkodrës. Shumë nga diskutantët këtu, për shembull, unë nuk besoj kurrë që K. Hoxha e të tjerë do të mund të bënin një akt të tillë, por, megjithatë, asnjëherë nuk mund të përjashtojmë në këto kushte disa segmente të veçanta brendapërbrenda partisë në pushtet, e cila ka struktura të ndjeshme dhe shpeshherë të panjohura, që as Ministri i Brendshëm (jo më Gramoz Ruçi që ka në këtë detyrë vetëm një muaj, por edhe sikur të kishte një vit, nuk do të mund t’i njihte) të cilat veprojnë dhe mund ta kenë sjellë situatën deri këtu. Faktet janë kokëfortë dhe çfarëdo që ka ndodhur, ndodhi përpara komitetit të Partisë së Punës dhe nuk ndodhi në asnjë vend tjetër. Në qoftë se ngjarja do të kishte ndodhur para selisë së Partisë Demokratike do të ishim ne të parët që do të ndjenim përgjegjësinë morale. Vetë fakti i dizinformimit rreth ngjarjeve tregon konfliktet në ngjarje dhe ky ishte një moment që duhet vështruar me kujdes. Prandaj mendoj që një përgjegjësi e madhe morale bie mbi Qeverinë, e cila nuk diti ta parandalojë, nuk diti të informojë në kohën e duhur dhe kjo përgjegjësi morale do të bjerë mbi atë për sa kohë nuk do të gjenden përgjegjësit e krimit. Jam i mendimit që komisioni i posaçëm parlamentar në kushtet në të cilat ka punuar, me atë informacion që i ka dhënë hetuesia, ka bërë një punë të mirë, askush nga ne nuk kishte ç’të priste më tepër, por gjithmonë ngul këmbë te mundësia e këtij komisioni për të gjetur të vërtetën. Mendoj se masat që sugjeron komisioni jo vetëm që duhen marrë, por duhet të jenë më të ashpra. Pikërisht për të siguruar njerëzit se nuk do të veprohet më kështu, duhet të mbajnë përgjegjësi edhe ligjërisht për shtyrjen e momentit të hetimeve personat që merren me këtë punë. Gjithashtu, është e domosdoshme të sqarohen strukturat e Ministrisë së Punëve të Brendshme e të Sigurimit të Shtetit. Flasim për forca të errëta dhe kemi një muaj që flasim për këto çështje, atëherë, çfarë ka bërë Sigurimi i Shtetit për zbulimin e forcave të errëta? Absolutisht, asgjë nuk ka bërë. Që ky komision të vazhdojë punën, duhet ta intensifikojë atë dhe të mbajë në presion dhe organet e hetuesisë e të prokurorisë. Dua të ngre edhe një problem për repartin 326, i cili kudo që shkel, nuk ka bërë ndonjë akt të pëlqyeshëm, kurse policia është vënë në pozicion të vështirë dhe në pamundësi të kryejë detyrat e saj. Në këta 45 vjet ka një varg pyetjesh që kanë mbetur pa përgjigje. Pyetjes kush e vrau Qemal Stafën nuk duhet t’i shtohet edhe pyetja kush e vrau Arben Brocin. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Agron Dibra. Agron Dibra - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Dje dëgjuam informacionin e dytë të komisionit parlamentar për ngjarjen e 2 prillit në Shkodër. Pavarësisht nga përmbajtja e ndryshime e diskutimeve, në thelb ka disa pika të përbashkëta mes tyre edhe në materialin e paraqitur nga ky komision parlamentar. Mendoj që hetuesia, duhet të veprojë me shpejtësi me qëllim që të dalin fajtorët e vërtetë të ngjarjeve të Shkodrës. Si informacionin e parë, ashtu dhe të dytin unë i vlerësoj pozitivisht dhe shokët e komisionit parlamentar po punojnë me ndershmëri dhe në mënyrë realiste. Megjithatë, ndaj informacionit të dytë kam rezervat e mia; informacioni i dytë, për vetë kohën e gjatë të hetimeve, rreth një muaj, duhej të na jepte një vizion më të gjerë dhe të kishte më shumë dritë për të vërtetën e ngjarjeve në Shkodër. Nga ky informacion mësuam disa të dhëna nga ekspertiza që u ishte bërë viktimave, propozohen masa ndëshkimore për organet e pushtetit në rreth dhe këtu në qendër propozohen masa për stabilizimin në qytet dhe vetëm kaq. Ndërsa unë nuk mora vesh se sa kohë do të vazhdojnë hetimet dhe kur do ta marrë vesh të vërtetën populli i Shkodrës dhe i gjithë Shqipërisë për ngjarjet e 2 prillit. Në këto kushte, kërkoj që komisioni parlamentar të mos bjerë në pozitat e hetuesisë, por të ndikojë që organet e hetuesisë të bëjnë punë intensive. Kjo ngadalësi dhe pritje po krijon opinione të ndryshme jopozitive në popull, bile dhe këtu në Parlament, sepse kur deputeti Dritëro Agolli theksoi se po të ishin vrarë katër veta të Partisë së Punës, hetimet do të ishin bërë më të shpejta. Sigurisht që opinione të tilla nuk i shërbejnë unitetit e stabilizimit të gjendjes në Shkodër. Prandaj kërkoj shpejtësi e cilësi të lartë hetimesh. Në informacionin e djeshëm u tha që do të ishin krijuar mundësitë për të shmangur gjakderdhjen, në qoftë se do të ekzistonte një bashkëpunim, veç partive politike, edhe me organet e ruajtjes së rendit e të atyre të pushtetit. Një fakt i tillë e rrit më shumë përgjegjësinë e tyre para popullit të Shkodrës dhe para Iigjit. Kjo përbën një faj të rëndë për ta. Për mendimin tim, kjo nuk është e rastit. Duke iu referuar dhe qëndrimeve të kësaj natyre në qytetin e Lezhës e të Shëngjinit është kjo mungesë bashkëpunimi e bashkëveprimi e këtyre organeve, shto këtu edhe tolerimin e tejskajshëm të tyre, që i kanë hapur dritat jeshile disa prej këtyre forcave të caktuara, duke i vënë dhe emra të ndryshëm si forca të errëta, të irrituara e tjerë që po organizohen e që destabilizojnë vendin. Mendoj që këto forca nga të pakontrolluara t’i kthejmë në të kontrolluara me anë të ligjeve në fuqi. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Panajot Barka. Panajot Barka - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Kuptohet që duhet të flas dhe unë për ngjarjet e Shkodrës, por, në radhë të parë, dua të theksoj çështjen e Televizionit. Ne i kuptojmë vështirësitë e Televizionit, por edhe Televizioni duhet të kuptojë të drejtën tonë se në të drejtën e fjalës nuk ka televizion që të vërë dorë, duke shkurtuar dhe prerë fjalën e deputetit. Për sa i përket ngjarjes së Shkodrës, do të thosha që i ngjan një plage të hapur që dhemb se plumbi që shkaktoi atë mbeti brenda plagës dhe kjo paraqet rrezikshmëri. Paraqet rrezikshmëri se kjo sjell mahisje dhe gjendja e fajtorëveeeeeeeeee të kësaj masakre lidhet me goditjen vendimtare ndaj atyre që janë mësuar të vrasin njerëz kaq thjesht, të bindur se nuk do të mbajnë përgjegjësi. Këtë e them se muajt e fundit, kur ne protestonim si njerëz të thjeshtë se nuk mund të vriten njerëz të pafajshëm në kufi, kishte nga ata që e shikonin këtë si zgjidhjen më të arsyeshme. Këtë gjë e dëgjova dhe këtu në Kuvendin Popullor nga deputeti Xhelil Gjoni, që tha se, në qoftë se vritej sekretari i Partisë së Punës së Shkodrës, po të njëjtën reagim do të kishte dhe me thënë të vërtetën, më erdhi shumë keq. Nga sa dëgjuam këtu, doli që kjo ngjarje nuk është aspak e izoluar dhe nuk i përket vetëm Shkodrës. Këtë e pohon dhe vetë Ministri i Punëve të Brendshme, që kërkon të gjejë shkaktarët e mëdhenj që luajnë fijet në këto ngjarje. E keqja është që hetuesi apo organet kompetente, jo vetëm nuk po i gjejnë këta shkaktarë, por nuk po gjejnë as shkaktarët e martirëve të demokracisë dhe kërkesa të tilla duket se duan të spostojnë vëmendjen e opinionit. Nga të gjitha këto fakte, vlen të theksojmë se ka disa momente që të bëjnë të dyshosh dhe pa qenë hetues, si për shembull, në qoftë se vërtetohet nga Ministri i Punëve të Brendshme se u dha një lajm nga radio Shkodra për rënien e Komitetit Qendror të PPSH-së, atëherë pse nuk merren masa kundër drejtorit të tij apo kundër gazetarëve, kur dihet se edhe për një gabim ka pasoja. Gjithashtu, dua të theksoj, po për ata që dizinformuan opinionin, nuk mbahet përgjegjësi? Propozimi i komisionit parlamentar që për ngjarjen e Shkodrës të shkarkohet Ministri i Brendshëm arsyetohet edhe me faktin se nuk është i profilit. Atëherë më lind e drejta të pyes se mos kanë përgjegjësi edhe ata që caktuan një ministër të tillë. Ka një ngadalësi të mahnitshme në hetimin e çështjes së Shkodrës kur dihet se si ishte vepruar për ngjarje të ngjashme në raste të tjera. Mos vallë ka ardhur koha të vihen para përgjegjësisë organet e hetuesisë për këto vonesa si nga paaftësia apo si të qëllimshme? Këto vonesa mos duhen parë si kërcënim se mund të vritesh nesër dhe fajtori të mos gjendet kurrë? Këtë herë komisioni parlamentar nuk bëri gjë tejetër vetëm se na dha shkak për të diskutuar për Shkodrën dhe është pikërisht puna e tij e dobët që i referohet vetëm fakteve të sjella nga hetuesia dhe jo një veprim i përbashkët si herën e parë, gjë që hapi një diskutim kaq të gjatë. Po kështu nuk e kuptoj pse nuk u vihet në dispocizion materiali hetimor deputetëve. Komisioni parlamentar që u caktua për ngjarjet e Shkodrës duhet t’i japë përgjigje gjithë atyre pyetjeve që u bënë këtu se përndryshe Kuvendit pluralist në Shqipëri do t’i bëhej një sfidë. Petraq Nasi - Jemi një grup deputetësh që kemi bërë një propozim dhe mendoj se ka ardhur koha që t’ia shtroni Kuvendit. Së dyti, në mbështetje të propozimit të shokut Namik Dokle, unë do ta zgjeroja një çikë këtë se mbase do të ishte në nderin e këtij Kuvendi që nesër të vendosim një tufë me lule në varrezat e dëshmorëve. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Gjergj Kastrofillaku. Gjergj Kastrafillaku - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, U bë mirë që çështja e Shkodrës për ngjarjet e 2 prillit po diskutohet në Kuvend me qëllim që organet kompetente të vihen para një përgjegjësie të madhe për të shpejtuar dhe për të nxjerrë në dritë të vërtetën dhe për të qetësuar familjet e viktimave të cilat e kanë dhimbjen më të madhe nga të gjithë, por në të njëjtën kohë për të qetësuar edhe popullin e Shkodrës dhe të mbarë vendit. Ashtu si për të gjithë ju, edhe për mua ngjarja e Shkodrës është me të vërtetë sa e hidhur, aq dhe e dhimbshme. Komisioni parlamentar, që ne e miratuam së bashku, gjykoj se ka punuar mirë për sqarimin e çështjes, duke vënë në lëvizje organet kompetente dhe jo të merrej me hetime siç u kërkua nga ndonjë deputet. Të gjithë deputetët që kanë diskutuar janë shprehur se populli kërkon qetësi dhe kjo është një e vërtetë e madhe. Këndi nga e kërkojmë këtë qetësi e stabilitet nuk është i njëjtë, për faktin se mjaft diskutantë ngjarjet e Shkodrës i shohin me syze partiake dhe jo si përfaqësues të popullit, që të gjykojnë e të japin mendime për qetësi dhe stabilitet. Nuk mund të sigurohet qetësia dhe stabiliteti me shkëputje ndaj njëri-tjetrit, përkundrazi ajo do të sigurohet me një bashkëpunim me njëri-tjetrin. Qetësia dhe stabiliteti nuk mund të sigurohen në qoftë se të gjitha sulmet do të bëhen ndaj organeve të ruajtjes së rendit. Unë gjykoj se forcat e rendit kanë qenë të matur dhe të kujdesshëm në përballimin e situatave të krijuara, megjithëse janë sabotuar nga goditjet. Unë i them këtij Kuvendi se, po të angazhohen si duhet partitë politike dhe organizatat shoqërore, mund të evitohet çdo ngjarje, në qoftë se nga ana e tyre respektohen ligjet që ka sot shteti ynë për organizimin, manifestimin dhe grevat. Gjykoj dhe i bëj thirrje gjithë partive dhe organizatave politike shoqërore, që të mos organizojnë në asnjë rast mitingje, edhe kur ato miratohen nga organet kompetente, në qoftë se ato nuk vënë gjoksin e të mbajnë përgjegjësi për shkeljen e ligjeve, si për vendin që caktohet, ashtu dhe për parullat. Në mjaft diskutime, këtu nuk jepen rrugëzgjidhje për zgjidhjen e problemit të Shkodrës, por merren me supozime, të cilat nuk i qetësojnë njerëzit, por përkundrazi i irritojnë. Prandaj, i nderuar Kryetar, unë propozoj të mbyllen diskutimet dhe t’i vihet detyrë Prokurorit të Përgjithshëm dhe Hetuesisë së Përgjithshme, si dhe Qeverisë, për të shpejtuar hetimet, duke angazhuar në këtë hetim personat më kompetentë dhe me mjetet më moderne, me qëllimin që të zbulohen sa më parë shkaktarët e ngjarjes së Shkodrës. Ndërsa për propozimin që u bë nga komisioni i posaçëm i Kuvendit, unë nuk jam dakord për faktin sepse nuk na jepet asnjë argument bindës për të vërtetuar fajësinë e tyre. Gjithashtu, dua të theksoj se këtu ne mund të marrim shumë shembuj, ashtu siç u morën shembuj dhe nga zotërinj deputetë të Partisë Demokratike. Pr, edhe në Korçë ka shumë raste kur kanë vënë edhe shashka në shtëpitë e komunistëve, ka pasur raste që kanë zbrazur dhe armë, kanë vënë dhe vënë dhe dinamit. Të tilla diskutime nuk na japin asnjë rrugëzgjidhje, prandaj nuk ka pse t’i hyjmë kësaj pune. Kushdo që mund të ngrejë të tilla çështje, përkundrazi, në vend që shuajë zjarrin e ndez. Lidhur me propozimin që bëra, që të mbyllen diskutimet jo se dua të nënvlerësoj çështjen e Shkodrës, por them se po merremi më shumë me llafe sesa me rrugëzgjidhjen e këtij problemi. Një zotëri këtu kur diskutoi tha se vetëm zogjtë këndojnë pa para, prandaj ne do të paguhemi për të bërë llafe. Unë mendoj që tani duhet të mbyllen diskutimet. Falemnderit! Neritan Ceka - Protestoj për metodat ushtarake që përdori folësi. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Esat Myftari. Esat Myftari - I nderuar zoti Kryetar, Të nderuar deputetë, Desha të them dy fjalë si anëtar i komisionit parlamentar për çështjen e Shkodrës. Në datën 3 prill, kur u bë varrimi i dëshmorëve të Shkodrës, se unë dëshmorë i quaj, kam marrë pjesë në varrimin e tyre. Unë Shkodrën kurrë nuk e kam parë më të trishtueme, por edhe më të zemrueme. Megjithatë, me ato biseda që kam pasur me njerëz, ishte mendimi unanim se po të ketë një angazhim të mirë zyrtar, vrasësit që vranë ditën për diell do të kapen. Ky komision i ngritur këtu për ngjarjen e Shkodrës nuk kishte një status të veçantë, prandaj në punën e tij ai ishte i kufizuar. Kur u nisëm, këtu na thanë që të mos marrim asnjë takim me popullin dhe as me deputetë të partive të tjera me qëllim që të jemi krejtësisht të pavarur. Njoftimi i parë i këtij komisioni rreth ngjarjeve të Shkodrës i kënaqi të gjithë të pranishmit. Duke u nisur nga njoftimi i parë, pritej që njoftimi i dytë duhej të ishte më bindës për zgjidhjen e kësaj enigme. Unë e them me ndershmëri se njoftimi i dytë u bë mbi bazën e të dhënave që na u dhanë nga hetuesia. Kështu që ne u kthyem si një buletin i hetuesisë së brendshme dhe, sipas këtij buletini, elementë të rinj nuk ka. Atëherë për të mbushur këtë njoftim ne vendosëm të dalim me disa konkluzione e masa që i gjykuam të drejta, natyrisht duke lënë problemin e hapur. Sa u tha në këtë sallë, nuk dua ta përsëris, por dua të theksoj disa probleme. Njëkohësisht i kam thënë shokëve se ruaj të drejtën morale për të shprehur në këtë Kuvend mendimet e mia dhe po mundohem t’i them me pak fjalë. E para, sa herë kam shtruar pyetjen e lidhjeve midis Komitetit të Partisë të Shkodrës dhe Komitetit Qendror të Partisë së Punës të Shqipërisë, midis MBP dhe Qeverisë, midis Qeverisë dhe Presidencës, midis Presidencës dhe forcave të tjera, përgjigjja ka qenë vetëm heshtje. Kjo gjë më bën të bindem se prapa kësaj heshtjeje vepron një forcë e ashtuquajtur misterioze dhe, duke qenë puna kështu, deputeti ndodhet krejt i çarmatosur, bile fillimisht e ndien veten sikur po bëhet fasada e një loje. E dyta, gjatë këtyre kontakteve unë u ndodha pranë situatave jo të mira, siç ishte rasti me kryetarin e komitetit e të tjerë. Kisha shumë dëshirë të merrja kontakt me këtë, sepse ishte një prej pikave, nyjeve, por na u tha se ishte i sëmurë. Fakt ishte që në datën 6 prill ajo pohon se shefi i policisë i ka thënë zëvendësshefit të policisë vepro, kurse më datën 12 prill këtë gjë ajo e mohon. Prandaj shtroj pyetjen: Të mos përqendrohemi vetëm në MPB dhe në Degën e Punëve të Brendshme të Shkodrës, meqenëse kjo masakër e ka emrin masakër politike? Pra, në radhë të parë, forcat politike duhet ta sqarojnë, ato forca politike që kanë pushtetin, ato forca politike që po tolerojnë tash një vit anarkinë në vendin tonë dhe dihet se anarkia të çon në një diktaturë të re. Prandaj, ju bëj thirrje që ta marrim këtë punë me seriozitetin më të madh. Shkodra është e këtij mendimi dhe unë jam i këtij mendimi, se në qoftë se nuk do të ketë drejtësi në çështjen e Shkodrës, nuk do të ketë as paqë. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Engjëll Besho. Engjëll Beshaj - Të gjithë jemi të interesuar për ngjarjet e Shkodrës dhe të gjithë jemi të interesuar të zbulojmë të vërtetën, me qëllim që të ndalohen fajtorët. Qëllimi i dytë është që të parandalohen ngjarje të tilla në të ardhmen dhe me këtë preokupacion ngritëm grupin parlamentar. Mendoj që ky grup e ka kryer mirë detyrën, duke marrë parasysh kohën dhe dokumentacionin që kishte në dispozicion. Gjithashtu, mendoj që zgjidhja e çështjes së Shkodrës nuk varet nga numri i diskutimeve këtu në Parlament, por nga masat konkrete për zgjidhjen e problemit. Me diskutimet që po bëjmë më duket se nuk po ndihmojmë këtë çështje, por as për forcimin e unitetit në tërësi. Në disa raste, diskutimeve po u japim ngjyrë partiake, duke akuzuar këtë ose atë pa pasur fakte, por vetëm me hamendje deri në gënjeshtra, që nuk kanë munguar deri në shtyp. Përse bëhen këto dhe kujt i shërbejnë? Përgjigjja është e qartë: për të fituar kredibilitet politik, pa llogaritur pasojat që të çojnë në prishjen e unitetit, acarim të mëtejshëm të situatave për destabilizimin e vendit, të materializuar këto dhe me ngjarjet pas Shkodrës, Lezhës, Milotit e tjerë. Atëherë cila është rruga e zgjidhjes? Rruga e zgjidhjes është që ne vetë si deputetë duhet të ndihmojmë konkretisht, duke i bërë thirrje të gjitha partive e shoqatave politike të Shkodrës dhe popullit shkodran që ka qenë i pranishëm në ngjarjen, të denoncojnë të vërtetën për ngjarjen. E dyta, të ndihrnojmë organet kompetente me të gjitha mundësitë, bile a ka mundësi që ai filmi Malit të Zi të merret. E treta, të mos influencojmë në këto organe duke ushtruar presione dhe si pasojë të devijojmë nga hetimi. Disa ditë me radhë ne këtu diskutuam paketën e Ligjit Kushtetues dhe këtë gjë e konsideruam një arritje të madhe dhe e tillë është në të vërtetë. Gjithashtu, këtu aprovuam ligje si depolitizimin e organeve të drejtësisë, ku theksuam që ato duhet të veprojnë në emër të ligjit dhe nuk duhet të kenë asnjë influencë tjetër. Në fakt ne po influencojmë mbi ato me pyetjet që bëjmë dhe përgjigjet që japim. Derisa ne pranojmë që hetimet nuk kanë mbaruar, atëherë le t’i lëmë organet të punojnë, por ashtu si u shprehën dhe deputetë të tjerë, hetuesia duhet të shpejtohet në rezultatin e hetimeve. Kështu do të dalë përgjegjësia e secilit, ashtu siç e tha dhe shoku Fehmi Abdiu në diskutimin e tij dhe, të veprosh ndryshe, do të thotë të shkelësh ligjin. Komisioni parlamentar, që ngritëm këtu, duhet të nisë dhe të kërkojë llogari që hetimet të mos kenë zvarritje, të mbajë në korrent Parlamentin për gjëra thelbësore, por jo të zëvendësojë organet e hetimit. Gjithashtu, i bëj thirrje shokëve deputetë të mos zgjaten me diskutime të pafund, por të merren me masa konkrete që do t’i shërbente vendosjes së qetësisë së vendit. Ndërsa me masat që propozohen këtu unë nuk jam dakord. Kastriot Islami - E theksoj edhe njëherë, që deputetët të mos bëjnë propozime për të mbyllur diskutimet; kush të dojë le të diskutojë dhe ai deputet që nuk do të diskutojë, diskutimin le ta tërheqë vetë. Fjalën e ka deputeti Stavri Frashëri. Stavri Frashëri - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Nuk gjenden fjalë për të shprehur këtë hidhërim të madh mbarëpopullor që shkaktoi masakra e 2 prillit në Shkodër. Nderimi për të rënët është një nga virtytet më të fisme të shqiptarit dhe për krimin nuk mund të ketë konsensus. Është i pajustifikueshëm ngadalësimi i punës së organeve të hetimit. Disa ditë më parë, komisionit parlamentar për çështjen e Shkodrës unë i bëra një pyetje mbi përgjegjësinë e organeve të punëve të brendshme nga baza deri në dikaster për dizinformimin e opinionit publik. Përgjigjja m’u dha që është propozuar shkarkimi i Ministrit të Punëve të Brendshme. I nderuari zoti Gramoz Ruçi u mundua të justifikohet duke thënë që mbas dy ditëve komunikata u dha e saktë. Bukur. Por jo me dëshirën e tij, por me arsyetimin pluralist të forcave politike. Kjo është një masakër politike dhe i nderuari Ministër duhet të japë dorëheqjen. Fajtorët duhet të dalin menjëherë para drejtësisë. Nuk jam dakord me masën për lirim nga detyra të Ministrit të Punëve të Brendshme, por për shkarkim nga detyra për paaftësi. Gjithashtu, duhet menjëherë të çarmatoset popullsia, të prishet reparti famëkeq 326 etj. Brenda këtij viti populli ynë po jeton në llahtar, duke filluar nga ambasadat, eksodet e të tjerë, janë zhdukur kufoma pa u indentifikuar. Pra, të gjitha këto, i nderuar Ministër, më detyrojnë mua të kërkoj bashkë me shkarkimin nga detyra dhe heqjen dorë nga skenarët e përgatitur. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Arif Hasani. Arif Hasani - I nderuar Kryetar, Të nderuar deputetë, Shumë ngjarje pati Shqipëria për një kohë të shkurtër. Këtë vit ngjarjet tronditëse ndodhën në Kavajë, Durrës, Tiranë, Shkodër, Lezhë dhe tani në fund në Milot. Ngjarjet e Milotit nuk janë më pak të rëndësishme dhe këto ngjarje kanë ndodhur me nxënës, me qytetarë dhe tani me deputetë. E gjykuam të nevojshme që në emër të 7 deputetëve: Osman Murati, Xhemal Gazidede, Arif Hasani, Vehap Deliu, Hyzri Hoxha, të vëmë në dijeni Kuvendin Popullor për një incident me dy deputetë të Dibrës. Në datën 30 prill, rreth orës 20.00 duke udhëtuar nga Tirana në Peshkopi, në qytetin e Milotit dalin rreth 200-300 veta me qëllim që të pengonin ardhjen e deputetëve të Veriut. Në makinën e parë ishin deputetët Osman Murati e Bujar Pata. Kastriot Islami - Të lutem, të përqendrohemi te Shkodra! Arif Hasani - Me kujdes mundëm të kalojmë pa dëme. Makina e dytë e ushtrisë…. Neritan Ceka - Unë kam këtu një letër nga Laçi se si ishte rrahur një i dehur nga makina e deputetëve të Dibrës. Kastriot Islami - Ju lutemi edhe njëherë, po ju kujtoj, të diskutojmë për ngjarjet e Shkodrës. Në qoftë se doni, kërkoni ta trajtojmë në mënyrë të veçantë. Arif Hasani - Në rregull. Si pasojë në makinën që ishin deputetët Hysni Hyka, Arif Hasani … Kastriot Islami - Edhe një herë të lutem, të kujtoj të diskutoni për ngjarjet e Shkodrës! Arif Hasani - Më falni, po a doni ta dëgjoni këtë ngjarje? (Shumica e deputetëve do ta dëgjojë). Kastriot Islami - Ju lutem, të mos kalojmë nga rendi i ditës. Në fund të seancës e diskutojmë këtë problem. Arif Hasani - Në rregull, por unë kur kam kërkuar fjalën, e kam kërkuar për ngjarjen e Milotit. Në lidhje me ngjarjen e Shkodrës, ashtu siç e thanë shokët, është ngjarje e hidhur, ngjarje që na shqetëson të gjithë. Ajo ngjarje cenoi demokracinë të cilën e duan të gjithë. Mendimi im është që fajtori të dalë para përgjegjësisë dhe vetëm atëherë populli i Shkodrës gjen qetësi dhe bashkë me të i gjithë populli i Shqipërisë. Deputetët e Dibrës kërkojnë që për ngjarje të tilla duhet urgjencë të miratojmë ligjin e ruajtjes së rendit publik. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputetja Rushen Golemi. Rushen Golemi - I nderuar zoti Kryetar, Të nderuar zotërinj deputetë, Nga ana e Akademisë Franceze të Mjekësisë të viteve ’40 nuk u pranua fillimisht në praktikën mjekësore përdorimi i një medikamenti që paralizonte frymëmarrjen dhe që sillte një hap cilësor në zhvillimin e anestezisë, sepse frymëmarrja kthehej sapo ikte efekti i këtij bari, me preteksin se natyra ose perëndia njëherë ia ka dhënë frymën njeriut dhe vetëm njëherë mund t’ia marrë. Unë dua të pyes: po për jetët e të pafajshmëve që marrim, a nuk duhet të preokupohemi të gjithë së toku? Ne u betuam solemnisht mbi nderin tonë para popullit që përfaqësojmë se do të luftojmë për të mbrojtur të drejtat dhe liritë e individit. A nuk është tejet e dhimbshme, që në themelin e demokracisë të rrjedhë gjak shqiptari nga dora e shqiptarit? Si nënë që dhuron dhe përtërin jetën, si mjeke që luftoj për ta mbrojtur atë, mendoj se duhet ta ngrejmë zërin së bashku me forcat përparimtare dhe të bëjmë të pamundurën për të hedhur dritë mbi masakrën tragjike të paramenduar të Shkodrës. Nuk është në nderin e zotit Gramoz që, pas një diskutimi aspak bindës, pa baza shkencore, të shprehë dhe keqardhjen për shkarkimin e tij nga detyra e ministrit. Unë mendoj që do ta lartësonte figurën e tij. Po kështu duhet të vepronte dhe zoti Fatos Nano që drejtonte Qeverinë në kohën e ngjarjes dhe që do ta na drejtojë dhe Qeverinë e ardhshme dhe që për çudi nuk prononcohet në asnjë diskutim, sikur kjo të kishte ndodhur në ndonjë qeveri të ndonjë shteti tjetër. Figura e tyre do të lartësohej nga ato, po të dilnin para këtij Kuvendi dhe të raportonin saktë për aq sa kishin bërë, që të kërkonin falje. Nga kjo tribunë i bëj thirrje ndërgjegjes së personave dëshmitarë, autorë në këtë masakër, që të ndihmojnë për zgjidhjen e enigmës, që të vëmë fajtorët para ligjit, sepse kështu do të ndihmonim sadopak me hedhë balsam në plagët që i janë hapur popullit. Gjithashtu, mendoj që shpresa që na u dha nga njoftimi i parë i komisionit parlamentar për çështjen e Shkodrës u zbeh në njoftimin e dytë. Komisioni parlamentar nuk ka punuar në nivelin e duhur. Përse zoti Alushani, kryetar i këtij komisioni, i servir këtij auditori të dhëna jo të plota të autopsive, duke lënë mjaft pika të errëta që nuk i shërbejnë nxjerrjes në pah të së vërtetës? Uroj me gjithë shpirt që në të ardhmen të dhënat të jenë të pranueshme, për t’i dhënë njëherë e përgjithmonë fund dhunës, në Shqipëri. Meqenëse m’u dha fjala, do të shtoja dhe një preokupim që kanë shumëzotërinj deputetë. Dua të shtroj këtu çështjen e garantimit të shumë personave, që ligjërisht nuk u takon. Që të mos ndodhin ngjarje të tilla si plagosja e një djali 20-vjeçar nga bahçevani i shokut Haxhi Lleshi. Ju lutem që në të ardhmen të nxjerrim ligje respektive. Kastriot Islami - Punimet rifillojnë në orën 19.00. Kryesitë e grupeve parlamentare të vijnë në Kryesi.

* * *

Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, me kryesitë e grupeve parlamentare bëmë mbledhje dhe ramë dakord për të bërë njëfarë redaktimi të diskutimeve. Ndërkohë nesër është 5 Maji, Dita e Dëshmorëve dhe ka mjaft deputetë që duan të shkojnë në rrethet e tyre për të përkujtuar këtë ditë. Prandaj ne vendosëm që diskutimet të vazhdojnë ditën e hënë në orën 17.00. Seancën e deklaroj të mbyllur.

Seanca e dates 6.5.1991, e hene, pasdite

Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, meqenëse shumica është e pranishme, seancën e deklaroj të hapur. Fjalën e ka deputeti Ajli Alushani. Ajli Alushani - Dëshiroj t’i bëj një sqarim Parlamentit lidhur me një kërkesë që është shtruar këtu. Ndonjë deputet kërkon të njihet me materialin e mbledhur nga komisioni parlamentar për ngjarjen e Shkodrës. Unë jam munduar t’i sqaroj veç e veç, por po e sqaroj edhe një herë se kjo nuk është në të mirën e çështjes. Hetuesia e Përgjithshme më tha se sa kohë që hetimi nuk ka përfunduar, të mos hidhen të gjitha gjërat në diskutim. Rregulli i parë i hetuesisë është që këto gjëra t’i ndjekin një numër i caktuar njerëzish që merren me këtë problem. Tani, unë nga ana ime, do të shtoja që nuk besoj se ndonjë Parlament në botë të merret gjatë me ndonjë gjë të papërfunduar, sepse jo vetëm që i prishet punë hetimit, por edhe se njerëz të ndryshëm shfrytëzojnë për qëllime të ndjeshme gjëra evazive që akoma nuk janë zgjidhur dhe që me zgjidhjen e tyre mund të hidhen poshtë. Mua më vjen keq kur shoh këtu edhe ndonjë pozicion të papëlqyeshëm të ndonjërit, që ngre ndonjë problem të pabazuar. Unë nuk e di, po si mund ta shpjegoj ndërhyrjen e deputetes Rusheni, që për një hollësi teknike lidhur me autopsinë, lidhur me zbulimin e një trupi të huaj metalik në trupin e të plagosurit, të nxjerrë konkluzione të pabazuara për çështjen. Domethënë nuk janë vetëm ato metoda që kemi studiuar që në kohërat e lashta, por ka edhe metoda të sofistikuara që zbulojnë trupat metalikë në trupat e të vrarëve. Këtë do t’i thosha doktoreshë Rushenit dhe nuk e kuptoj pse e ngriti në atë mënyrë; sigurisht ka ndonjë gjë tjetër prapa. Unë e them sinqerisht më vjen keq që bie në këtë pozitë. Gjithashtu, dëgjova këtu në sallë një deputet mjek që vetëm shprehte keqardhjen, kurse unë mund t’i thosha atij mjeku: mirë që shprehët keqardhjen, por keqardhja duhet të matet me kontribut. (Në sallë bëhet zhurmë). Më falni, ju lutem, unë nuk dua të rëndoj asnjërin, vetëm do t’i them këtë, që keqardhjen ta masim me kontributin që jep dhe po ju them këtë që secili anëtar i komisionit parlamentar të hetimit ka dhënë kontribut më shumë se ndonjëri që është në këtë sallë. Këtë duhet ta kemi të sigurt. Dua të shtroj këtu dhe një problem tjetër. U ngrit një problem këtu për kufizimin që i është vënë komisionit parlamentar në hetimin e çështjes. Një nga anëtarët e grupit ngriti si fakt këtu, për të sqaruar këtë problem, se, kur u nisëm, vendosëm që komisioni parlamentar për çështjen e Shkodrës të veprojë si grup dhe jo veç e veç deputetët. Për këtë vendim ka qenë dakord dhe Esati që e ngriti këtë problem. Atëherë Esati, që ishte dakord për këtë vendim, pse e ngre këtu këtë problem, në këtë mënyrë? Këtë nuk e kuptoj. Gjithashtu, dua t’i drejtohem edhe një herë shokëve deputetë, se nuk ka kuptim të zgjaten diskutimet për probleme të papërfunduara. Mendoj që mbasi të përfundojnë problemet, t’u futemi për diskutim. Kastriot Islami - Ju lutem, nuk do të bëjmë replika! Unë fjalën ia dhashë Ajli Alushanit si Kryetar i Grupit Parlamentar. Tritan Shehu - Më falni, por ne kërkuam që ditën e parë procesverbalet dhe na u tha që do t’i japim. Atëherë pse nuk na jepen? Kastriot Islami - Më falni, por ju po flisni pa leje! Për sa u përket materialeve, ju thashë që i kemi thënë grupit parlamentar së bashku me hetuesinë të shikojmë cila pjesë e materialeve mund të jepet. Pra, të jepet ajo pjesë që nuk përbën sekret dhe nga Kryesia e Kuvendit Popullor nuk ka asnjë paragjykim për të mos i dhënë këto materiale. Të tre anëtarët e Kryesisë së Kuvendit Popullor nuk jemi specialistë që të themi që ky material mund të jepet dhe ky jo. Këtë detyrë ia lamë komisinit parlamentar së bashku me hetuesinë. Fjalën e ka deputeti Sofo Thomai. Lufter Xhuveli - Më falni, por dua të them dy fjalë. Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme dhe Ministri i Punëve të Brendshme Gramoz Ruçi kanë informuar. Mendoj që edhe Prokurori i Përgjithshëm duhet të vijë këtu e të informojë. Kastriot Islami - Ne si Kryesi e kishim këtë mendim, por do t’ua shtrojmë juve, sepse kur thirrëm Qemal Lamen të gjithë na u hodhët në fyt. Ne si Kryesi e kemi menduar që ta thërrasim Prokurorin e Përgjithshëm. Sofo Thomai - Unë i konsideroj të drejta konkluzionet e Komisionit Parlamentar për Verifikimin e Ngjarjes së Shkodrës. Punën e tij e vlerësoj, po të kemi parasysh vështirësitë dhe problemet që dihen. Unë nuk jam specialist për atë fushë, por do të jap dhe unë ndonjë mendim. Në radhë të parë, si deputet marr pjesë në hidhërimin e familjeve të viktimave dhe unë, si gjithë kolegët e mi, kërkoj që organet kompetente të bëjnë ç’është e mundur për të zbuluar të vërtetën. Bashkohem me mendimin e kolegëve të mi, që për situatën e krijuar në qytetin e Shkodrës duhet që edhe qeveria të marrë masat për zgjidhjen e problemeve të veçanta, sidomos për bazën materiale e lëndën e parë. Për sa u përket masave që propozohen nga komisioni parlamentar, unë do të shfaq mendimin se mos duhet zgjeruar shkalla e njohjes me ecurinë e problemeve që ka atje, duke punuar më shumë nga Hetuesia e Përgjithshme, nga organet e punëve të brendshme dhe, mbi këtë bazë, të dalë dhe përgjegjësia përkatëse. Për sa i përket përgjegjësisë së organeve të pushtetit, të organeve të punëve të brendshme, të hetuesisë së rrethit e të prokurorisë, jam dakord me mendimet e shfaqura në material. Kemi folur e diskutuar për të drejtat themelore të njeriut, për të shkuar me dinjitet drejt Europës së Bashkuar, por në këto momente që po diskutojmë para nesh del një problem i mprehtë. Ky problem është forcimi i shtetit juridik dhe kërkesës për zbatimin e ligjeve e rregullave. Kolegëve të mi të Shkodrës do t’u sugjeroja që së bashku me organet përkatëse, duke filluar që këtu në qendër dhe në bazë, të ndihmonin seriozisht në qartësimin e problemeve dhe vendosjen e qetësisë në atë qytet me tradita patriarkale e kulturore. Kastriot Islami - Tani e ka fjalën deputeti Bashkim Kopliku. Bashkim Kopliku - Të nderuar Kryetar dhe deputetë, Komisioni parlamentar për problemin e Shkodrës për mendimin tim nuk e ka kryer detyrën si duhet. Ai ka rënë në një kurth, në një influencë psikike të hetuesisë dhe të organeve të punëve të brendshme. Gjithashtu, komisioni parlamentar nuk i ka pasur të qarta detyrat dhe të drejtat e tij. Këtë kritikë doja ta vërtetoja duke iu referuar ligjit shqiptar për detyrat dhe të drejtat e komisionit parlamentar, por një ligj të tillë nuk e gjeta dot. Atëherë po i referohem nenit 8 të dispozitave kushtetuese që është ligji bazë i Republikës së Shqipërisë dhe pikërisht paragrafit që thuhet se dhe ne “marrim parasysh, njohim e respektojmë parimet dhe normat përgjithësisht të pranuara të së drejtës ndërkombëtare.” Atëherë në mungesë të ligjeve tona, mund t’u drejtohemi atyre përgjithësisht të pranuara, meqenëse dhe tonat nuk besoj të ndryshojnë shumë nga ato. Po citoj disa: 1) Komisionet parlamentare kanë të drejtë që nëpërmjet autoriteteve juridike të kërkojnë ndalimin apo arrestimin e dëshmitarëve që nuk duan të deponojnë për sqarimin e tyre. 2) Komisionet parlamentare kanë të drejtë të nxjerrin fakte të reja jo vetëm ato të mbledhura nga hetuesia. Komisioni parlamentar nuk është i detyruar të shfrytëzojë doemos vetëm të dhënat e mbledhura nga hetuesia, por dhe gjykata nga ana tjetër është e lirë të mos i marrë parasysh konkluzionet e komisionit parlamentar. Pra, të ruhet principi i ndarjes së tri pushteteve: gjyqësor, legjislativ, ekzekutiv, por ama dhe komisioni parlamentar është i lirë të kryejë detyrat e tij. Komisioni parlamentar ka vepruar vetëm si një kontrollues i shkresave të grupit të hetuesisë apo të Ministrisë së Punëve të Brendshme, ndërkohë që këto dy organe mund të jenë dhe fajtore. Komisioni ynë nuk i ka lejuar vetes liri veprimi, nuk ka mbledhur informacion të pavarur kudo - dhe në organet e Partisë së Punës apo të Partisë Demokratike, në organet e sigurimit apo në komitetet, në Qeveri etj. Në Shkodër është kryer një krimi i poshtër me pasoja destabilizuese për gjithë Shqipërinë. Kush guxon t’i kufizojë lirinë e veprimit këtij komisioni të deputetëve. Edhe në qoftë se dikush e ka kufizuar, pse nuk iu drejtua kryetarit të komisionit apo Kuvendit Popullor dhe të ndërpritej çdo seancë. Ne, njëzëri ia thamë këtë precedencë që në fillim të punimeve këtij Kuvendi dhe si rezultat i vetëkufizimit të veprimtarisë së këtij komisioni na referohet dhe tani mbas 17 ditëve të ngritjes së tij, hetuesia nuk ka referuar për këto çështje. Njerëzit kanë frikë apo secili mendon vetë se ka frikë etj. etj. shprehje për romane e letërsira, por jo për një raport të një komisioni parlamentar. Shprehje të tilla veçse demonstrojnë ipotencat e tij. Populli ynë mund të ketë humbur besimin te hetuesia apo te Ministria e Punëve të Brendshme, por nuk ka humbur besimin akoma te ne, deputetët që sapo na zgjodhi me votimin e parë të lirë. komisioni parlamentar duhet të distancohet nga këto organe të dyshimta për popullin dhe jo të paraqitet një me to. Komisioni ynë ka rënë në lidhje absurde të servirura shkak-pasojë, ku pranohet çuditërisht shkaku i vrasjes së popullit nga grumbullimi paqësor i tij dhe jo indoktrinimet e kaluara apo së paku persona të paindentifikuar zyrtarisht, por jo populli, jo demonstrimet paqësore. Kjo është një zgjidhje shkak-pasojë absurde. Përse kryetarët e komisionit parlamentar u dashka të humbin kohën shumë të shtrenjtë për zgjidhjen e një shqetësimi mbarëpopullor me diskutimet e neneve të Kushtetutës 18 ditë me radhë, në një kohë që kishim këtu mbi 240 deputetë të tjerë që e bënin këtë punë? Ata duhej të qëndronin në Shkodër ose aty ku e kërkonte zgjidhja e problemit dhe jo në sallën e Kuvendit Popullor. Në popull nuk është pëlqyer as solidariteti dhe as familjariteti i deputetit Ajli Alushani dhe zotit Esat Myftari. Ky solidaritet nuk është i bazuar mbi konkluzione të njëjta dhe të përbashkëta, gjë që do të ishte e dëshirueshme, por solidaritet për të mbuluar paaftësinë e frymës së justifikimit, sepse të dy nuk kishin bërë atë që duhej bërë. U arrit nga këta dy kryetarë deri aty sa të na lexohet në Kuvend letra e policëve, duke u keqkuptuar me anëtarë të tjerë të komisionit parlamentar, që nuk kanë qenë dakord të lexohet. Propozoj që, për të forcuar punën e komisionit për ngjarjen e Shkodrës, të dy kryetarët, si zoti Alushani i Partisë së Punës dhe zoti Esat Myftari i Partisë Demokratike, të hiqen nga komisioni për të paaftë dhe që nuk i kanë dhënë rëndësi si duhet çështjes. Ne si Kuvend Popullor duhet të kritikojmë dhe të forcojmë punën tonë, të operojmë me vendosmëri, t’i gjejmë punës njeriun. Nuk them që të dy zotërinjtë kryetarë nuk janë burra të ndershëm e në veçanti zoti Esat Myftari është jo vetëm i ndershëm, por dhe një talent në drejtim të ekonomisë sonë, një masovik që e duan që nga punëtorët e thjeshtë e deri te shkencëtarët, por kjo nuk do të thotë që të ketë dhe veshë për piano. E kam fjalën që nuk do të thotë të jetë i përshtatshëm edhe për punën hetimore, pra duhet t’i gjejmë punën njeriut. Pra, të gjejmë dy deputetë më të përshtatshëm për këtë punë, më energjikë, më aktivë që të mos merren me redaktime, por me punë që i takojnë një komisioni hetimor parlamentar. Jam dakord me zotin Fehmi Abdiu që të mos dënohen njerëz kot, pa u vërtetuar paraprakisht faji apo neglizhenca e tyre. Njeriu është i pafajshëm përderisa nuk është pranuar fajësia e tij. Ky parim duhet të bëhet princip i shenjtë për ne në Shqipëri. Do të shtoja dhe një gjë tjetër: të mos dënojmë njerëz, me shpresë që do të qetësojmë popullin, sepse qenka i etur për t’u dënuar dikush. Jo, të nderuar deputetë, populli kërkon të dënohen fajtorët dhe jo të dënohet dikush për kokë turku. Populli ynë do të qetësohet, do të duroj vetëm në qoftë se ne do ta bindim me punën tonë dhe jo me slogane dhe, më së fundi, në Republikën e Shqipërisë po fillon të zbatohet ligji njëlloj, për secilin, kushdo qoftë ai. Pra, që të bëhet një kompromis në mes të nevojës së drejtë të zgjedhjes sa më të shpejtë të Qeverisë dhe përfundimit të problemeve të Shkodrës, propozoj: 1. T’i shtyjmë 30 minuta diskutimet për Shkodrën, të zgjedhim dy kryetarë të tjerë për ngjarjet e Shkodrës dhe propozoj konkretisht, për kryetar Abdi Baletën. 2. Grupi i Shkodrës të niset sa më parë në punën e tij. 3. Kuvendi Popullor të vazhdojë punimet për Shkodrën pa qenë edhe komisioni parlamentar për Shkodrën në sallë. 4. Pasi komisioni i Shkodrës të ketë përcaktuar fajtorët apo përgjegjësit, të referojë para nesh dhe drejtësia pastaj të vazhdojë të merret me hollësitë. Unë mendoj që vështirësia e të gjeturit të fajtorëve është zmadhuar; mendoj që brenda disa ditëve të përfundohet, në qoftë se sinqerisht duam të gjejmë fajtorët. 5. Të zgjidhet Qeveria e re duke pasur parasysh ngjarjet e Shkodrës. Ne nuk do të bëjmë hajër pa zgjidhur problemin e Shkodrës dhe të mos biem në pozicionin e strucit që të fshehim kokën. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka Xhemal Dauti. Ju lutem, të mos bëjmë replika në diskutimin tuaj! Paraqisni mendimet tuaja. Ju lutem, mos flisni pa leje! Xhemal Dauti - Duke mos qenë dakord me punën e komisionit, po e bëj këtë diskutim me bindje që të ndikoj në qartësimin e ndonjë problemi. Për ngjarjen e Shkodrës, të dhimbshme dhe të rëndë, edhe për trajtimin e seriozitetit që po tregon Kuvendi Popullor për këtë ngjarje, ajo tashmë është vënë në qendër të vëmendjes së popullit dhe pritet sa më shpejt rruga e zgjidhjes. Duke qenë anëtar i grupit parlamentar për këtë ngjarje, kam një përgjegjësi të madhe që mu ngarkua për të vepruar me ndershmëri e respekt para jush të nderuar deputë, para popullit e Shqipërisë e, në veçanti, para popullit të Shkodrës i cili e përjetoi drejtpërsëdrejti tronditjen. Si unë ashtu dhe anëtarët e komisionit detyrën e kuptuam jo si hetim, jo të merrnim njerëzit në hetim, sepse po të vepronim kështu do të gabonim dhe do të futeshim në një rrugë pa krye, por nuk do ta bënim dot. Detyrën ne e morëm që të kontrollonim ata që paguan për këtë detyrë. Ishte pikërisht puna jonë që e shpejtoi vënien para përgjegjësisë të hetuesisë dhe prokurorisë, që vepruan për të vënë drejtuesit e degës së Shkodrës para përgjegjësisë penale. Duke u thelluar në gjykimin e veprimeve, nxorëm përgjegjësinë dhe i propozuam për lirimin nga detyra të tre funksionarëve të lartë shtetërorë, të cilët lidhen drejtpërsëdrejti me zhbllokimin e ngjarjes dhe që nuk po e bënin mirë e në kohë këtë problem. Ishte kjo arsye që komisioni parlamentar propozoi të liroheshin këta funksionarë nga detyra. Ne si komision parlamentar nuk mund të bëhemi hetues dhe të gjejmë fajtorët, por me ndjenjën e përgjegjësisë që u ngarkuam, duke u përfshirë dhe nga ndjenjat më humane që patëm për 4 familjet e viktimave, si dhe nga dëshpërimi i qytetit të Shkodrës, kërkuam llogari dhe u vumë detyra të gjithëve që kanë lidhje me këtë problem, për të nxjerrë të vërtetën e duhur, të plotë, pa zbutur e pa rënduar këdo qoftë deri në piramidën më të lartë shtetërore. Nuk jam dakord me ndonjë deklaratë që u dha këtu se materiali i dytë ishte monist. Unë e theksova edhe më lart, e përsëris edhe tani, se në radhë të parë jam dhe do të qëndroj deputet i i Kuvendit Popullor pastaj i përkatësisë partiake. Në të njëjtën kohë shpreh bindjen që Partia e Punës dhe deputetët e saj janë kundër ngjarjes së Shkodrës dhe të ngjarjeve që mund të përsëriten si kjo. Kam mendimin se ndonjë deputet, që shprehu mendimin që materiali i dytë ishte i errët, mund ta lexojë edhe njëherë materialin. Kam dy gjëra për sqarim: mendimet që shfaqen për problemet e ndodhura në Shkodër janë aq të ndryshme e kontradiktore sa mund të shkruhen në vëlime të tëra dhe nuk i gjen dy mendime bashkë. Kështu, për shembull, në diskutimet në këtë Kuvend ka kontradiksione. Cilat janë? Zoti Pjetër Arbnori tha që parullat “Shkodra Republikë” “Tirana ra” e të tjera i ka dëgjuar vetëm policia, kurse pak më vonë një shok tjetër diskutonte “se kur erdhën nga Tirana, të dërguarit u pyetën se çfarë bëhet në Tiranë, ata thanë “asgjë” dhe vetëm kur ndërhyri Azem Hajdari populli u sqarua". Lidhur me deklaratën që ka bërë Azem Hajdari në Radio Shkodra e ndiej për detyrë morale të sqaroj se të gjithë përfaqësuesit e partive politike, përfshirë dhe përfaqësuesin e Partisë së Punës, thanë se kjo deklaratë ndikoi shumë në qetësimin e popullit. Jam shumë i indinjuar nga puna e sekretarëve të partisë së Shkodrës, e veçanërisht nga sekretari i parë i Shkodrës, shoku Xhemal Dymylja. Kur populli festonte festat, Xhemali dilte e duartrokiste, kur shtroheshin bankete, Xhemali ishte në krye, kur populli i Shkodrës i pakënaqur u mblodh para komitetit të Partisë, ai zhvillonte mbledhje dhe iku në mënyrë të fshehtë nga populli. Ky veprim i bërë nga ai për mua është një veprim i shëmtuar. Xhemal Dymylja kur i vajtën studentët nuk i ka pritur; bile i priti me shumë vonesë e u ka thënë së do t’ju arrestoj. Gjithashtu, dhe komiteti ekzekutiv mua m’u duk shumë apatik, i paaftë për të përballuar situatën dhe unë kam mendimin që aty duhet të bëhet ndryshim menjëherë. Mendoj dhe krijova bindjen që drejtuesit që takova në Shkodër, përfaqësues të partive politike, të sindikatave të pavarura dhe të lira, përfaqësues të forumit të të drejtave të njeriut ishin të mençur dhe me kulturë, duke përfshirë dhe deputetët e Shkodrës të të dy partive dhe janë të gjitha mundësitë për ta nxjerrë të vërtetën siç është. Ne duhet të qetësojmë popullin e Shkodrës dhe t’i japim garancinë në drejtësinë e zgjidhjes së këtij problemi, i cili do të dalë me siguri dhe t’i kthehemi jetës së zakonshme në Shkodër. Lidhur me forcat e rendit, për të cilat janë shprehur shumë mendime, kam mendimin dhe u bëj thirrje si deputet, të mos hutohen e të mos tërhiqen, por të veprojnë sipas ligjeve. Populli do qetësi dhe populli i do ata. Përfundimisht pranoj që mund të kem qenë i pazoti për ta zgjidhur çështjen, por në asnjë mënyrë nuk kam dashur ta zvarris dhe aq më keq të manipuloj problemin e Shkodrës. Lidhur me propozimin e bërë për masat e marra, mendoj të shkarkohen, jo të lirohen. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Mark Ndokaj. Mark Ndokaj - Të nderuar deputetë, i nderuar Kryetar, Analiza e vlerësimi i ngjarjes së Shkodrës të 2 prillit në përmasat e shtruara në këtë Kuvend ka gjetur mbështetjen e përkrahjen e gjithë elektoratit që unë e përfaqësoj. Informacionet e paraqitura nga komisioni parlamentar për ngjarjet e Shkodrës nuk më sigurojnë shpresën për bindjen e ndriçimit të punës serioze e të mirëfilltë të organeve të ngarkuara për këtë qëllim. Përvoja shumëvjeçare e hetuesisë dhe e zbulimit tonë ka treguar se për problemet edhe më të ndërlikuara të grupeve më të rrezikshme agjenturore përgjigjet i kanë dhënë zyrtare dhe në një periudhë të shkurtër kohe. Ndërsa për ngjarjet e Shkodrës jo vetëm nuk ndriçohen, por errësohen. Duke i thirrur arsyes dhe të vërtetës për vrasjen e Arben Brocit dhe shokëve të tij, duhet të arrijmë në logjikën serioze, e cila është dhe e ligjëruar, se personat e vdekur pa i indentifikuar nuk varrosen. Vrasja në mes të ditës para komitetit të Partisë së Punës të lë të kuptosh për një skenar të përgatitur, i cili vijon me vonesat, si fillimin e procesit hetimor, saktësimi i personave që urdhëruan për të hapur zjarr, mosindentifikimi i atyre që ekzekutuan urdhrin. Këto nuk janë të rastit, por janë të natyrës të asaj moshedhje dritë mbi ngjarje të tilla tragjike nga organet e hetuesisë dhe të sigurimit. Fjala e Ministrit të Brendshëm, Gramoz Ruçit si dhe qëndrimi i organeve të hetuesisë nuk më duken bindëse dhe nuk mund të them se janë të plota në kryerjen e detyrës së tyre. Nuk jam aspak dakord me ndonjë deputet që u shpreh këtu për vlerësimin e punës se ministrat janë të vjetër apo të rinj. Kur është fjala e analizës së ngjarjeve të tilla tragjike, nuk më duket i drejtë procesverbali i ashtuquajtur i popullit i zotit Elezi, që për zgjidhjen e ngatëresave i ndan njerëzit në të zgjuar dhe budallenj. Populli ynë e ka treguar zgjuarsinë dhe mençurinë e tij në shekuj, të cilët e kanë shprehur edhe në ruajtjen e rendit e të qetësisë. Unë mendoj që reparti 326 e ka komplikuar më tepër situatën, i cili duhet të hiqet. Forcat ushtarake dhe të rendit publik duhen të jenë të sigurta, të respektueshme, të shenjta për të gjithë shtresat e popullit dhe të jenë të paanshme. Dora e zezë që veproi me 2 prill në Shkodër i ka rrënjët e thella edhe në të tjera vrasje mizore. Në zonën elektorale, që unë përfaqësoj, është lapidari i një heroi, viktimë e dorës së zezë që mban nënshkrimin “vrarë nga dora e spiunazhit anglez” i pa indentifikuar deri më sot. Ndërkohë që për Avni Rustemin, të vrarë natën pa dritë, pa i mbushur 36 orët e mbajtjes së fjalimit të tij, u indentifikuan vrasësit. Ndriçimi sa më parë i ngjarjeve të Shkodrës do të sillte ngjalljen e shpresave të domosdoshme të popullit të Shkodrës e të gjithë popullit shqiptar. Lidhur me kërkesat e deputetëve Dritëro Agolli e Gafur Shameti jam plotësisht dakord. Faleminderit! Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Ju lutem, na lini të qetë të bëjmë detyrën! Fjalën e ka deputeti Xhevahir Tahiraj. Xhevahir Tahiraj - Si ngjarje delikate dhe e rëndë me të vërtetë meriton vëmendje dhe tërë preokupimin e Kuvendit Popullor dhe duhet të çohet deri në fund. Për mua rëndësi kanë faktet dhe të gjithë po insistojmë të dalë e vërteta, e cila edhe pse mund të vonojë, kurrë nuk mund të fshihet me këtë angazhim serioz të Kuvendi Popullor. Prandaj, hetuesia dhe organet e tjera kompetente, pavarësisht nga pengesat, besoj se e kanë të qartë se tani ose më vonë do të përgjigjen para Kuvendit dhe popullit për të vërtetën dhe vetëm të vërtetën. Këto dhe vetëm këto organe, duke marrë të drejtën dëshmisë ndaj çdo individi, jam i mendimit t’i përgjigjen të tërë pyetjeve e insinuatave që u hodhën në këtë seancë të Kuvendit Popullor. Mendoj që komisioni parlamentar ka punuar me shumë pjekuri e kujdes për të sjellë një informacion të saktë të ngjarjeve, por jo konkluzione përfundimtare siç mund të dëshironim. Prandaj, komisioni të mos tërhiqet, por të na informojë dhe më tej se siç pranuan të marrin përgjegjësinë e madhe vetë si Parlamenti, edhe ta mbajnë këtë përgjegjësi deri në fund. Për mendimin tim kushdo që ka shtënë mbi 4 të vrarët dhe shumë të plagosur të Shkodrës, është dorë e pabesë, si dhe e qëllimeve të liga, e cila nuk ka plagosur vetëm zemra nënash e motrash shkodrane, por ka dashur të mbjellë gjakmarrje dhe gjakmarrje shqiptari, atë hije të zezë që na ka ndjekur në shekuj. Prandaj ajo dorë duhet të gjendet patjetër. Çfarë do të propozoja. Më mirë se vetë populli i Shkodrës këtë ngjarje nuk e shoshit askush tjetër. Të nderuarit deputetë, fatmirësisht kanë qenë dëshmitarë në vendin e ngjarjes dhe forcat politike shprehin gatishmërinë e sinqeritet që të angazhohen sinqerisht, prandaj ta bëjmë një diskutim mbarëpopullor në familje, në bllok dhe në lagje. Edhe ne të tjerët do të na ketë me vete Shkodra, siç na ka pasur në stuhi dhe në tërmete, ku dhe lotët e mllefet i kemi ndalur dhe gjykimin e kemi pasur me të drejtë. Pas këtyre mendimeve unë dua të them se të trishton ndonjë mendim që u hodh këtu nga disa deputetë që e pronësuan ngjarjen e Shkodrës me të drejtën e vetme të mbrojtjes apo për kredo shoqërore e politike dhe padrejtësisht hodhën edhe dyshime, bënë dhe insinuata e shpifje e fyerje gjoja me të drejtën e abstraksioneve logjike. E mira është të shpërndash mjegullën e jo ta dendësosh atë. Për shembull, deputeti Blerim Çela tha që ai dhe të tjerët me të drejtë kanë thirrur para turmës me plot urtësi parullën “Partia Demokratike nuk do ta marrë pushtetin me gjak”. Shumë mirë, por kjo a nuk tregon nga ana tjetër se paska pasur skalione të panjohura brenda Partisë Demokratike që futën idenë e marrjes së pushtetit me gjak? Kush janë këta që na e hodhën bombën në shesh? Ose dëgjuam zotin Ali Spahia që foli për snajper dhe ngul këmbë në faktin për të gjetur fajtorët. Por të mos harrojmë se Ali Spahia është kirurg shumë i nderuar dhe e di shumë mirë që nga ekspertimet e bëra nuk ka asnjë goditje nga lart- poshtë. Me snajper luajti edhe ndonjë deputet këtu kur krahasoi, gjithashtu, me 2 prillin 1991 dhe 5 majin e 1942-shit. Më bëri shumë përshtypje diskutimi i një deputeti, i cili kërkoi në fillim të punimeve të Kuvendit Popullor që të merreshin në përgjegjësi penale edhe disa deputetë të tjerë, por nuk po e shohim që gjatë seancës të japë shpjegime për ato që diskutoi dhe unë kam mendimin që të merrej dhe vendimi për të në qoftë se ai nuk i argumenton ato që tha. Unë mendoj që nuk duhet vepruar kështu, se në ngushëllim nuk i pëshpëritet nënës: ta vrau djalin filani. Asnjë nënë nuk ngushëllohet duke bërë një nënë tjetër të qajë. Së fundi, ne duhet të arrijmë një konkluzion, se gjendjen e vendit dhe fatet e tërë punonjësve duhet t’i shpëtojmë nga rreziku eventual i shkatërrimit të ekonomisë, ku po e thërrasin grevat, valët e irritimeve, shpresat e lodhura për të përmirësuar pagat, punën dhe mirëqënien. Për të gjitha këto duhet të punojmë që të çlirojmë Qeverinë për t’u marrë me punë. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Roland Tafili. Roland Tafili - Zoti Kryetar, të nderuar deputetë, Ngjarja e Shkodrës prej një muaji ka tërhequr vëmendjen e opinionit të brendshëm shqiptar. Po kështu edhe Europa e SHBA duan të njohin të vërtetën, të kuptojnë se si po ecin demokracia në Shqipëri. Të gjithë pyesin, kush shtiu në Shkodër, kush dha urdhër të qëllohet me armë mbi popullin dhe deri tani përgjigje përfundimtare nuk ka në Kuvendin Popullor. Për këtë ngjarje i janë dhënë Kuvendit Popullor dy informacione. Duhet thënë se midis këtyre dy informacioneve ka diferenca dhe ky i dyti të lë një shije të hidhur në gojë. Informacioni i komisionit parlamentar i mbyll shtigjet, izolon faktet dhe në njëfarë mënyre të lë të kuptosh se fajin e ka populli i Shkodrës. Ai popull që u masakrua, ai popull që më se një muaj ka humbur qetësinë dhe rrjedhën normale të jetës. Nga informacionet e komisionit, nëpërmjet gojës së Ajli Alushanit u paraqitën dy mendime për veprimtarinë e hetuesisë: i pari që hetuesia ka vepruar me ngathtësi dhe i dyti nuk realizon që të ketë patur zvarritje të qëllimshme në hetime. Këto dy mendime që jep komisioni parlamentar janë qëndrime të ndryshme. Atëherë cilin mendim të besojmë për hetuesinë, të parin apo të dytin? Po të besojmë të dytin që nuk ka pasur zvarritje në hetime, përse propozohet të lirohet nga detyra Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme apo sa për të thënë. Atëherë, në qoftë se besojmë të parin, që hetuesia nuk ka zvarritur çështjen, propozimi për Kryetarin e Hetuesisë së Përgjithshme është pak. Gjithashtu, këtu u propozua që Ministri i Punëve të Brendshme të lirohet nga detyra mbasi është jashtë specialitetit. Ky propozim i komisionit është i drejtë. Komisioni i Kuvendit Popullor ka të drejtë të kërkojë përgjegjësinë e problemit në çdo rang që ai është dhe në material nuk thuhet a u kërkua më lart kush e vendosi këtë ministër jospecialist. Ky ministër u vendos në vend të një ministri të mëparshëm jospecialist, për të drejtuar Ministrinë e Punëve të Brendshme në një nga periudhat më të vështira të vendit dhe për të hedhur dritë mbi disa forca të ashtuquajtura të zeza që kanë 10 muaj që po destabilizojnë jetën e vendit. Le të shpresojmë se zoti Nano si kryeministër i ngarkuar për formimin e Qeverisë nuk do të bëjë gabime të tilla elementare. Në informacion thuhet që në daten 2-3-4-5 prill Televizioni u informua nga kryetari i degës së Shkodrës. Edhe kjo është diçka e pakuptueshme. Unë dua të pyes së si ka mundësi të mos kishte asnjë telekronist në ngjarjen e Shkodrës nga Televizoni dhe si ka mundësi që Televizoni të informohet nga degët e punëve të brendshme? Ky fakt në infomacionin e komisionit parlamentar kalohet shumë shkurt, pa vënë në dukje përgjegjësinë e Qeverisë për një nga pikat me kyçe të problemit të Shkodrës mbi dizinformimin e opinionit publik. Për ngjarjen e Shkodrës, zoti Gramoz Ruçi në fjalën e tij tha që Televizoni i Malit të Zi e ka dhënë atë natë ngjarjen me filmin e marrë në vend, duke aluduar për armiq të jashtëm. Tani thënies tuaj zoti Gramoz Ruçi po i shtoj dhe këtë, që ngjarjen e Shkodrës e dha dhe Televizioni Italian në kanalet shtetërore e private dhe shumë më të zgjeruar nga Radiotelevioni Shqiptar. Atëherë çfarë të bëjmë? Të bëjmë aluzione edhe këtu apo të mendojmë për ndonjë intrigë internacionale? Unë mendoj se ky shteg që kërkon të hapë ministri i Brendshëm bëhet që të mos gjenden autorët dhe mundësisht të nxirren jashtë kufijve. Populli pret për këtë ngjarje të zhvilluar në dritën e diellit dhe populli pret të gjendet e vërteta. Kjo është e drejta e tij dhe është detyra juaj zotërinj qeveritarë që të nxirrni të vërtetën. Po ju citoj këtu në fund diçka nga Karta e Parisit se “të drejtat e njeriut dhe liritë themelore i përkasin të gjithë njerëzve, që nga lindja e tyre, ata janë të garantuara me ligj dhe mbrojtja dhe zhvillimi i tyre është përgjegjësia më e parë e qeverive.” Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Medin Duro. Medin Duro- I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Ngjarjet e Shkodrës janë të dhimbshme dhe tragjike. Aty u derdh gjaku i djemve shqiptarë dhe aty u vranë 4 prej tyre, kur mundësitë ishin për të evituar një gjë të tillë. Ato kanë shqetësuar mbarë popullin dhe opinionin ndërkombëtar dhe janë një fyerje që iu bë demokracisë. Natyrisht lind pyetja: pse ndodh kjo ngjarje? Shumë akuza u bënë nga kolegët deputetë këto ditë ndaj partive dhe forcave të tjera politike. Unë mendoj që forcat politike gjatë fushatës elektorale dhe tani nuk janë pozicionuar mirë në detyrën e tyre. Shumë baltë është hedhur ndaj njëra-tjetrës dhe shumë janë ata që mendojnë që, duke folur, diçka do të mbetet. Ata harrojnë që mbas tyre është një popull që jo nga llafet, por nga veprat gjykon dhe thotë fjalën e tij. Të nderuar deputetë, unë kam mendimin se me dëshirën e të gjitha palëve kjo ngjarje do të ishte parandaluar. Këto ditë kam dëgjuar diskutimet e deputetëve, materialin e dhënë nga komisioni parlamentar dhe kam krijuar një ide, por mendoj që kanë mbetur shumë pika të errëta. Unë nuk jam nga ata që kërkojmë vetëm organizatorët e demonstratës, por as dhe me ata që kërkojnë të gjenden vetëm vrasësit. Është në interes të kombit dhe të unitetit, që të hidhet dritë mbi çdo gjë për ngjarjen e Shkodrës. Mendoj që nuk janë të drejta qëndrimet e shokëve deputetë që bëjnë shumë aludime. Ne nuk kemi të drejtë të dalim mbi materialin e grupit parlamentar, por kemi të drejtë të kërkojmë shpejtimin e hetimit të çështjes. Nga diskutimet e deputetit Pjetër Arbnori dhe Naim Kariqi, jam i pakënaqur; ato nuk ndihmojnë për të nxjerrë të vërtetën, por e komplikojnë çështjen dhe nxisin tensionet. Gjithashtu, nuk jam dakord me diskutimet e zotit Gjoni dhe Agolli që kërkuan të nxjerrin fajësinë pa fakte e argumente, por duke folur në parim e duke e krahasuar atë me të kaluarën. Populli nuk do llafe, por kërkon të dalë e vërteta. Së fundi, unë mendoj se grupi hetimor duhet të plotësohet ashtu siç është kërkuar nga shokët deputetë dhe Qeveria e re do të plotësojë të gjitha kushtet për punën normale të këtij grupi. Për komisionin parlamentar unë e theksova edhe më lart që është munduar që të punojë me seriozitet. Megjithatë, kam mendimin që shokët, të cilët patën edhe vërejtje, si Kopliku, Golemi, mund të bëhen pjesëtarë të këtij grupi për të dhënë ndihmesën e tyre. Mendoj që informacione të këtij grupi të jepen herë pas here në Kuvendin Popullor dhe në Televizon, për t’u njohur populli mbi ecurinë e hetimit për ngjarjen e Shkodrës. Ndërsa për masat e propozuara nga komisioni parlamentar nuk jam dakord. Në qoftë se ne do të marrim këto masa, biem në gabim të dytë, sepse populli i Shkodrës nuk qetësohet me masa të tilla, por kërkon të dalë e vërteta. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Genc Ruli. Genc Ruli - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Problemi i ngjarjeve tragjike të Shkodrës përbënte që në fillim për këtë Kuvend të ri një çështje delikate dhe shqetësuese. Por pas parashtrimeve të bëra nga Kryetari i Komisionit të Posaçëm Parlamentar, Ministri i Punëve të Brendshme, Kryetari i Hetuesisë e në shumë diskutimeve të deputetëve, shqetësimet dhe vështirësitë që ai mban u shtuan më tepër. Nga ky fakt duhet të nxjerrim mësimin e madh, që mostrajtimi i problemeve në këtë Kuvend me një frymë rigoroze e logjike e me një sens të lartë drejtësie, në vend të zgjidhjes jep bllokimin, në vend të qetësimit të situatës, sjell turbullimin e gjendjes. Disa diskutime të bëra në këtë Kuvend u cilësuan si diskutime të bëra në frymë partiake, madje predikimi për paanësi partiake është përdorur aq shpesh, saqë po bëhet i pakuptim. Të nderuar deputetë, ne kemi ardhur në këtë sallë si përfaqësues të partive politike të ndryshme, pra nuk kemi pse të mos jemi persona partiakë. Ne jemi përfaqësues të dy partive me histori e jetë politike jo të njëjtë që kanë luajtur role të ndryshme në këto situata. Në qoftë se kërkojmë racionalitet e objektivitet në arritjen e së vërtetës, të mos përdorim shprehjen paanësi partiake, se kjo paanësi është një absurditet. Me këtë nuk dua të përligj disa konkluzione të bëra nën frymën e një fanatizmi të shfrenuar partiak. E vërteta moralisht dhe teorikisht qëndron mbi qëndrime partiake, por nga ana tjetër është po në logjikën e realitetit, që partitë e ndryshme mund të mos jenë një lloj larg së vërtetës dhe njëlloj të afta dhe të sigurta për të arritur atë konkretisht. Partia Demokratike me kohë kërkoi depolitizimin e Shtetit në përgjithësi e në veçanti të organeve të rendit e të drejtësisë, duke e parë atë si një kusht shkencor të një realiteti pluralist dhe për më tepër në një situatë jo të qetë. Ky fenomen u pengua dhe u zvarrit nga partia në pushtet e cila me insistim dhe me avantazh politik vazhdoi t’i mbajë të politizuara këto organe dhe në politikë nuk është fenomen i rrallë që një element, i cili të jep avantazh në një moment, të veprojë në të kundërtën në një moment tjetër. Të nderuar deputetë, nuk dëshiroj dhe nuk është vendi që të bëj këtu politikë, por dua të them se ne nuk mund të zhvillojmë në këtë sallë një proces hetimor mbi ngjarjen e Shkodrës. Kjo gjë do të ishte jashtë mundësive dhe kompetencave tona. Neve na takon ta shtrojmë këtë problem në një plan të përgjithshëm politik dhe të arrijmë, nëse është e mundur një angazhim reciprok serioz për t’i dhënë atij rrugëzgjidhjen e duhur. Krimi i kryer në Shkodër është një krim i mirëfilltë politik. Të tilla janë edhe vrasjet e kryera në qytetet e tjera, si dhe një mori ngjarjesh të ndryshme të kryera që nga korriku e deri më sot, të cilat lidhen si hallka të një zinxhiri. Është bindja ime e plotë se një ndër faktorët kryesorë, që ka bërë të mundur kryerjen e krimeve të tilla politike, si dhe pamundësinë e zbulimit e të ndëshkimit të tyre, është kontrolli dhe influenca e gjatë njëpartiake mbi shtetin dhe organet e tij. Gjithashtu, nuk jam aspak kundër konkluzionit se në këto krime kanë implikime forca të jashtme që nuk i intereson demokratizimi dhe stabiliteti politik i vendit tonë. Por nuk duhet mohuar se ekzistojnë dhe forca të brendshme, interesat e të cilave nuk përputhen me këtë zhvillim. Cilat janë këto forca? Për sa kohë që nuk do të shtrojmë fakte konkrete nuk mund të diskutojmë konkretisht për këtë problem. Arsyetimi logjik të çon në konkluzionin se si të tillë mund të jenë vetëm ata individë apo grupe individesh të cilët në kushtet e demokracisë e të lirisë nuk kanë se çfarë të humbasin. Këto forca konservatore e regresive përbëjnë segmente të veçanta partiake dhe shtetërore, të cilat në shumë raste veprojnë sipas shumave të organizatave të mbyllura kriminale, sesa sipas shumave të zakonshme të veprimit të mekanizmave shtetërorë. Në këtë kuptim, mendoj që nuk sjell gjë të re sqarimi që bëri Ministri i Brendshëm, ku thotë së nuk ka urdhër as me shkrim, as verbal për hapjen e zjarrit. Në përgjithësi në krimet politike nuk ka urdhra, nuk ka dëshmitarë. Gjithashtu, nuk përjashtohet që forca të tilla të veprojnë të sinkronizuara edhe me forca të jashtme armiqësore e për më tepër të kenë edhe mundësinë për të bllokuar e paralizuar drejtëpërsëdrejti ose indirekt çdo veprim pozitiv të organeve tona shtetërore në drejtim të zbulimit të këtyreve krimeve. Unë si qytetar, si deputet dhe si anëtar i Partisë Demokratike kam bindjen time personale, që nuk mund të akuzohen në tërësi e në përgjithësi Partia e Punës apo organet shtetërore për këto krime të ndodhura. Por mendoj që është e kuptueshme përgjegjësia e veçantë që i rëndon kësaj partie në ngjarjet e ndodhura, duke pasur të kontrolluara për një kohë të gjatë shtetin dhe veprimtarinë e tij, jetën dhe sigurinë e çdo qytetari, si dhe të gjithë shoqërisë dhe në mënyrë të drejtëpërsëdrejti ajo mban sot përgjegjësinë më të madhe për këtë fakt, si dhe për interesat e së ardhmes. Mendoj që vetë Partia e Punës dhe përfaqësuesit e saj deputetë duhet të jenë e të tregohen me tepër së kushdo të interesuar, për të gjetur forcat që shkaktojnë krime të tilla të dhimbshme. Zotësia e shtetit tonë sot është evidente dhe veçanërisht ajo e organeve të policisë, të ruajtjes së rendit e të hetuesisë. Mendoj që kjo vjen dhe për disa faktorë të tjerë, së pari çoroditja psikologjike që manifestojnë shumë drejtues ose nëpunës të këtyre organeve të mësuara me mentalitetin e rregullave të vjetra në këto kushte të zhvillimeve të vrullshme të gjithanshme që po ndodhin. Së dyti, mosrespektimi i ligjit dhe i forcave të rendit, të cilat për shkak të politizimit të gjatë fshihen nga shumë njerëz të identifikuar në një forcë të vetme politike dhe jo rrallë dhe si kundërshtarë politikë. Vetëm një shtet i shkëputur tërësisht nga partitë dhe jashtë influencës së tyre mund të jetë i aftë të sigurojë rendin dhe drejtësinë dhe të ketë bindjen dhe sigurinë që po vepron vetëm në shërbim të interesave ndërshoqërorë. Si konkluzion, mendoj që çështja e ngjarjeve tragjike të Shkodrës dhe të gjithë ngjarjeve të ngjashme me të mund të futej në rrugën e zgjidhjes në qoftë se merren disa masa të rëndësishme. Së pari, të përforcohet përbërja e komisionit parlamentar të ngritur për këtë qëllim, duke i lënë atij si detyrë të ndjekë në vijimësi veprimet e organeve shtetërore për zbulimin e fakteve dhe të raportojë vazhdimisht për rezultatet e arritura. Së dyti, Qeveria e re të përgatisë brenda muajit maj ligjin “Mbi depolitizimin e organeve shtetërore”, ndërsa konkluzioni juridik që do të krijohet në këtë Kuvend të mbikëqyrë në veçanti realizimin në jetë të procesit të depolitizimit të strukturave shtetërore. Depolitizimi i plotë është një proces tepër i vështirë, që nuk mund të kryhet vetëm me shpalljen e ligjeve, pasi në radhë të parë ai ka të bëjë me depolitizimin e ç’ideologjizimin e mendjes së nëpunësve e personave shtetërorë, të mjeteve e të metodave të punës së tyre. Duhet të rikonstrukturohet e të reformohet tërë aparati e forcat. Ministri i Punëve të Brendshme duhet të ndajë forcat e policisë e të ruajtjes së rendit nga Sigurimi i Shtetit, i cili të veprojë si një organ shtetëror i riformuar e jashtë këtij dikasteri. Gjithashtu, duhet të shkrihet reparti 326, i cili me ngjarjet e muajit të fundit, me praninë e tij, më tepër ka krijuar turbullime e provokime sesa rend e qetësi. Pa mohuar nevojën që ka shteti demokratik, qoftë dhe për repartet speciale të ruajtjes së rendit, duhet thënë se ato duhet të jenë reparte të rregullta e me një status ligjor tepër të qartë. Së fundi, të vihen në jetë sa më shpejt masat e propozuara nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar. Të nderuar deputetë, zgjidhja e problemit të Shkodrës të datës 2 prill ka një rëndësi të madhe, pasi ajo do të ngjallë sigurinë e besimin te qytetari, si dhe garancinë politike ndaj forcës së zezë dhe mizore që kryen të tilla krime të dhimbshme. Sigurisht zgjidhja përfundimtare e këtij problemi mund të kërkojë kohë, por varet nga ne marrja sa më shpejt e vendimeve që do të kushtëzojnë zgjidhjen e plotë e të drejtë të këtij problemi. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Huzri Hoxha. Huzri Hoxha - Unë e tërheq diskutimin me këto fjalë: Sikur të 250 deputetë edhe nja 10 herë të diskutonin nuk besoj se do të arrinin në atë pikë që të thonë: ja ku e keni vrasësin. Mendoj që ka ardhur koha që ta lëmë këtë problem derisa të përfundojë çështja në hetuesi. Kastriot Islami – Fjalën e ka deputeti Petrit Llaftiu. Petrit Llaftiu - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Do të dëshiroj që diskutimin tim ta bëj të shkurtër brenda atyre normave që kërkon edhe Televizioni. Dje ndoqa me vëmendje emisionin televiziv kushtuar vizitave në familjen e dëshmorëve dhe më tërhoqi vëmendjen pamja e shtrëngimit të duarve të Kryetarit tonë të nderuar dhe të nënës së Arben Brocit. Më duket se me të drejtë shumë deputetë të dy partive politike gjejnë pika takimi, madje dhe të forta, dhe shprehim atë interesim që ka qenë në atë çast dhe interesimi tepër i madh i katër familjeve në Shkodër. Fatkeqësisht sikur kemi lënë diçka tjetër që është brenda kompetencave tona, të paktën kështu mendoj unë. Partia Demokratike për të rënët në Shkodër përdor fjalën martirë dhe të tillë janë, madje do të ishte dhe një emër tjetër më i ndritur që do të ishte kompetencë e Qeverisë, e Partisë Demokratike dhe e Kuvendit Popullor, për t’ia dhënë me urgjencë këtyre katër personave. Unë dëshiroj të theksoj se Arben Broci me shokë, nga të gjitha diskutimet del se janë thirrur në krye të një detyre tepër fisnike, tepër patriotike dhe si të tillë mbështes disa nga diskutimet që me të drejtë, me formimin e një akuze të tërthortë, vënë para bankave të të akuzuarve Komitetin e Partisë së Punës të Shkodrës. Komiteti i Partisë në Shkodër nuk pati kurajë, ashtu si dje në luftë, të dilte para popullit edhe sikur të qëlloheshin e të goditeshin. Unë nuk flas me letra, por flas me shpirtin e qytetit tim që më ka rritur e edukuar. Unë flas në emër të atyre bashkëqytetarëve të mi të Shijakut që kanë lënë kockat e tyre rrëzë Kalasë së Rozafës në luftë kundër serbit. Por mua me çudit fakti që kemi këtu dhe veteranë, të cilët nuk guxuan të ngrihen dhe të flasin me shpirtin e dikurshëm që për një vesh rrush të merrnin edhe jetën, sepse mbronin figurën e komunistit. Mos e kemi harruar vallë këtë ngjarje që jeta e katër të rinjve ka lënë gjurmët e gjakut në rrugët e Shkodrës! Mos vallë zemra e tyre është bërë si akull! Unë e ndiej për detyrë t’ju them së një nënë para së të nisesha më tha: thuaj bir ... (Në sallë bëhet zhurmë). Unë njoh një Kryetar, të cilit i mora leje, ndërsa ju keni të tjerë që ju drejtojnë. Duke e mbyllur këtë diskutim do të citoj fjalët e nënës: Ngre zërin bir në atë Kuvend, më erdhe për vizitë në shtëpi, erdhe në një shtëpi të një nënë që gjyshi është vrarë në Shkodër, në një shtëpi që djali me është vrarë në vitet e ndërtimit të vendit në moshën 18-vjeçare. Thuaju kolltukofagëve se populli jeton në mjerim me një sasi ushqimore 53 gr në ditë, me 7 gr djathë, 14 gr sheqer, 10 gr mish, 20 gr vaj e 2 gr gjalpë. Duke pasur këtë parasysh, jam i detyruar t’ju them së zinë për djemtë e rënë në Shkodër e mbajtën nënat e Shkodrës dhe nënat e gjithë Shqipërisë. Nga ky Kuvend, dhe pse nuk është këtu, kam të drejtën t’i drejtohem zotit President se e keni njohur nga afër Arben Brocin, madje keni biseduar me atë në emër të së drejtës morale. Në emrin tuaj si prind dhe si President, ngrijeni zërin kundër këtyre forcave të errëta dhe çoni drejtësinë deri në fund, se vetëm kështu Shqipëria nuk do të pësojë atë fat të hidhur, atë fat që ne nuk e dëshirojmë. Ne paqen sociale me çdo kusht do ta ruajmë. Kush nuk është i ndërgjegjshëm, le të kujtojë çfarë ndodhi para fushatës elektorale dhe kush ishin ata që thërrisnin “duam armë”. Unë mendoj që nga ky Kuvend duhet t’u jepet nderi i merituar gjithëpopullor katër martirëve të Shkodrës. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Bardhyl Fasko. Nuk është? Mirë. Atëherë fjalën e ka deputeti Hajdar Sinani. Nuk është? Fjalën e ka deputetja Lindita Prifti. Lindita Prifti - Të nderuar zotërinj deputetë, i nderuar zoti Kryetar, E ndoqa edhe unë me vëmendje e me emocion vizitën tuaj në Shkodër. Ju pashë mes njerëzish me fytyra të mërzitura, të cilët përjetonin një dhimbje të thellë. Si nënë, si grua, si motër nuk i kam përmbajtur lotët, por si deputete e ndjeva veten ngushtë. Ishte shumë vonë, zoti Kryetar. Tani të gjithë e kuptojnë së mbas masakrës politike të Shkodrës veprimet e organeve përkatëse, që kryeson zoti Ministër i Punëve të Brendshme, çuditërisht u bënë të përgjumura. Ndërkaq, zoti Kryeministër, sikur të mos ishte në krye të Qeverisë hesht i qetë dhe me heshtjen e tij sikur kërkon të na thotë se nuk ka asnjë lidhje me këtë çështje. Pra, këtu ka ose një zvarritje të qëllimshme ose një paaftësi të pafalshme, por sidoqoftë në të dyja rastet do të kishte qenë në nderin e tij të kërkonin dorëheqjen. Këtë zgjidhje e pret jo vetëm Shkodra, por e tërë Shqipëria. Ne krijuam një grup parlamentar dhe me këtë u ngjall një shpresë, por informacioni i dytë i këtij komisioni na dha përgjigje të mefshta dhe më krijoi përshtypjen që ngjarja e ndodhur në dritë të diellit po zhytet në mjergull që krijohet artificialisht. Për mua komisioni parlamentar veproi me ngadalësi, sepse ai u mbështet mbi të dhënat e Prokurorisë së Përgjithshme, të cilëve u paska shpëtuar momenti i flagrancës. Gjithashtu, u mbështet mbi të dhënat e Prokurorisë së Përgjithshme, e cila kronologjinë e ngjarjes nuk e ka të njëllojtë me atë të hetuesisë. U mbështet mbi një informacion mbi bazën e të dhënave të degës së punëve të brendëshme të Shkodrës e cila ka shkelur kompetencat, ka shtrembëruar qëllimisht faktet dhe ka përmbysur kronologjinë e ngjarjes për të përligjur veten. U mbështet, gjithashtu, në informacionin e Ministrit të Punëve të Brendshme i cili ka qëndruar duarkryq, siç e tha dhe vetë. Nuk paska dhënë asnjë urdhër dhe pse e dinte çfarë mund të ndodhte në Shkodër, madje na tha këtu dhe një alibi. Sidoqoftë, informacioni i dytë e ka një meritë sepse në atë propozim për disa lirime, në ato lëkundje të lehta kolltukësh na solli në mikrofon edhe zotin Ministër të Brendshëm dhe zotin Kryetar të Hetuesisë së Përgjithshme të cilët i kërkuan me aq nxitim dhe për këtë braktisëm dhe seancën e parë. Veç populli kërkon të vërtetën dhe jo justifikime, kërkon drejtësinë që t’i ngjallet besimi, kërkon veprime të sakta dhe jo zvarritje. Grupi ynë parlamentar po vazhdon të mbështetet në këto të dhëna; do t’i duhet edhe një mandat tjetër për të mbaruar punë. Për shkak se kemi lejuar zvarritjen, sepse kemi mbyllur sytë, arritëm deri te skandali politik i Shkodrës. Kur dikujt iu desh të hapte dyert e ambasadave dhe të përshëndeste me breshëri nisjen e anijeve me refugjatë dhe përsëri, kur u desh të mbyllte rubinetën, përdori shkopinjtë e gomës. Nuk e di a keni dijeni për ngjarjen e nxënësve të Sukthit, të keqtrajtuar, të dhunuar apo të sportistëve të vegjël të grupeve të “17 Nëntorit” të “Dinamos’” e të “Partizanit”, por përsëri autoritetet mbyllin sytë edhe për këto raste. Deri kur do të vazhdojë dhuna mbi adoleshentët, zoti Ministër i Brendshëm, jua bëj ju këtë pyetje. Kujt i intereson që brezi që do të vazhdojë vazhdimësinë tonë si komb të jetë... Këtë pyetje ia bëj zotit Nano që do të kryesojë Qeverinë e re. Kastriot Islami - Zonja Prifti, përqëndrohu te ngjarja e Shkodrës! Lindita Prifti - Në qoftë së mendojmë ndershmërisht dhe duam të jemi të drejtë, të kërkojmë të gjithë të zbulojmë organizatorët dhe nxitësit e këtyre mitingjeve të paligjshme. Të vëmë para përgjegjësisë ata që kërkojnë “Shkodra Republikë”, si dhe ato që kërkuan Vlorën kryeqytet, ato forca të errëta që duan të mbjellin vëllavrasjen dhe kështu të mbysin që në djep demokracinë e posalindur. Pra, pa i shkuar deri në fund të vërtetës, pa i shpallur fajtorët, ky popull zor se do të na besojë. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Myftar Mataj. Nuk është? Atëherë fjalën e ka deputeti Emanuel Heba. (Në sallë bëhet zhurmë) Ju lutem, tregohuni të duruar se po durojmë shumë dhe mos flisni pa leje! Mos na detyroni ta zbatojmë me përpikëri Rregulloren të nderuar deputetë! Emanuel Heba - I nderuar Kryetar , të nderuar deputetë, Masakra e ngjarjes së 2 prillit në Shkodër është e dhimbshme për tërë popullin tonë, për demokracinë dhe njëkohësisht një vepër e shëmtuar për autorët e saj. Zgjidhja e drejtë e problemit natyrisht kërkon maturi dhe qenia si deputet na ndikon të mbajmë qëndrim për këtë problem kaq të rëndësishëm. Na u paraqitën së fundi dy raporte nga komisioni parlamentar dhe një raportim nga Ministri i Brendshëm e Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme. Çfarë nxorrëm nga këto? Del që Ministria e Punëve të Brendshme akuzon hetuesinë për fillimin e zvarritjet e hetimit, ndërsa hetuesia justifikohet se në Shkodër forcat e rendit nuk kishin siguruar kushtet e qetësisë së nevojshme për punë hetimore. Ndërkaq, parashtrohen disa arsye që e vështirësojnë zhvillimin e hetimeve, për të gjetur autorit e krimit, duke u mjaftuar me vënien para bankës së të akuzuarve disa policë që paskan tejkaluar masën e kompetencave. Deklarata e Ministrit Gramoz Ruçi mbi mundësinë e një force të jashtme si autor të vërtetë të masakrës së Shkodrës është tepër mjegulluese. Kjo deklaratë do të na pëlqente të ishte e tillë, se të paktën nuk do të kishte të bënte me vëllezërit tanë. Por fatkeqësisht konkluzionet e mia të deritanishme janë pesimiste. Mua më duket se hetuesia dhe Ministria e Punëve të Brendshme, duke akuzuar njëri-tjetri, po luajnë si macja me miun. Në bazë të një skenari të mirëfilltë kishin për qëllim të eleminonin të gjitha ato fakte të domosdoshme për të bërë një hetim dhe një gjykim brenda rregullit të shtetit juridik. Përfundimi - disa masa administrative dhe shtyrja e çështjes pa mbarim. Unë shpreh keqardhjen jo për faktin që shumë deputetë, duke shprehur dhimbjen e tyre mbeten në pozita partiake, por duke mbivlerësuar këto pozita deputetët e Partisë së Punës nuk po kuptojnë që strategjikisht ato po i shkaktojnë një dëm të madh partisë së tyre që mbas 46 vjetësh kërkon të rinovohet. Rinovimi kërkon fakte dhe kjo është puna e tyre. E keqja më e madhe është se edhe pse u vendos pluralizmi, nuk është vendosur akoma demokracia. Këtë gjë u kërkon populli, por, gjithashtu, këtë e kërkon edhe bota. Kastriot Islami - Punimet vazhdojnë në orën 12 00.

* * *

Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, rifillojmë punimet. Fjalën e ka deputeti Sali Berisha. Sali Berisha - Të nderuar deputetë, Në këtë diskutim dua të theksoj, së pari, se komisioni parlamentar ka pasur një detyrë të vështirë e komplekse dhe pune voluminoze, po të kemi parasysh kohën dhe mjetet e pakta që ka patur në dispozicion. Me qëllim që të ndihmoj punën e këtij komisioni dua të ndalem shkurtimisht në disa vlerësime, që mendoj se janë të një rëndësie të veçante për ndriçimin e këtij skenari ogurzi, projektuesi i vërtetë i të cilit ndofta kurrë nuk do të merret vesh, ndërsa zbatuesit e tij xhelatë e vrasës shpresoj së një ditë do të gjenden para drejtësisë së këtij populli. Masakra e Shkodrës ka tronditur thellë jetën shqiptare. Ajo jo vetëm thau zemrat e atyre nënave që përcollën në këtë pranverë në tokën e zezë bijtë e shpirtit të tyre të vuajtur, por për përmasat dhe motivet e krimit ajo ka plagosur rëndë ndërgjegjen e çdo shqiptari të ndershëm. Vdekja e çdo njeriu më pakëson mua, thotë Doumdon, sepse unë jam i përfshirë në njerëzimin. Ngjarja tragjike e Shkodrës, përveç dhimbjes së thellë që ka ngjallur te çdo qytetar shqiptar, ka shkaktuar e thelluar një krizë tjetër akoma më të rëndë, atë të pasigurisë së ekzistencës dhe të jetesës te njerëzit tanë të vuajtur, dhe kjo për shumë arsye: Së pari, masakra e Shkodrës ishte terrorizëm shtetëror. Në të gjitha dokumentet e deritanishme rezulton se në datën 2 prill, në mëngjes, para Komitetit të Partisë së Punës të rrethit të Shkodrës u grumbulluan disa qindra vetë, më të shumtët nxënës shkolle dhe qytetarë të tjerë. Ata, në mënyrë të paligjshme, u sulmuan me zjarr nga organet e punëve të brendshme, pra zjarri ishte i pamotivuar. U vranë 4 veta dhe u plagosën dhjetëra të tjerë. Më lejoni, zotërinj deputetë, t’ju rikujtoj se kur forcat shtetërore në veprim hapin zjarr në mënyrë të paligjshme kundër qytetarëve të pambrojtur, në gjithë terminologjinë botërore quhet terrorizëm shtetëror dhe turpi është gjithnjë në atë shtet që vret qytetarët e vet të pambrojtur. Nuk po analizoj këtu momentin tjetër që, sipas dhjetëra e dhjetëra deklaratave që ka Partia Demokratike nga dëshmitarët që përjetuan ngjarjen e shëmtuar, të shtënat kanë ardhur nga Komiteti i Partisë së Punës. Drejtësia do ta analizojë këtë moment më në hollësi. Së dyti, masakra e Shkodrës ishte një krim i shëmtuar politik dhe, në këtë rast, u rikujtoj kolegëve të mi të nderuar në këtë sallë se Arben Broci ishte një nga themeluesit e pluralizmit politik në Shqipëri, aq të mirëpritur nga shumica dërrmuese e popullit shqiptar. Ai ishte një nga ata djemtë që në një natë të ftohtë dhjetori doli në rrugë, bërtiti: “demokraci”, sepse pa pluralizëm s’ka demokraci; bërtiti: “liri”, për sigurimin e së cilës miratuam edhe ligjin kushtetues. Shkoi së bashku me shokët e tij në mesnatë te Presidenti dhe i kërkoi atij pluralizmin. Ai ishte njëri nga themeluesit e Partisë Demokratike dhe të degës së saj në Shkodër. Në tre muaj pakkush ka pasur një karrierë të tillë politike si ai. Arben Broci ishte, pra, një nga udhëheqësit më të shquar të Partisë Demokratike dhe u vra në mision, duke qetësuar masën e njerëzve; u godit anash dhe mbrapa nga dora kriminale e kriminelit tinzar. Ju lutem, zotërinj, ishte kjo një vrasje e rastit, e shtypi makina atë apo u vra se dikujt i shkrehu arma? Atje kishte edhe të tjerë, po u vra vetëm ai dhe pas tij edhe bashkëluftëtarët, aktivistë të tjerë të Partisë Demokratike. Atëherë, a nuk kemi të bëjmë këtu me një krim politik? Po. Krimi është i përbindshëm dhe i përmasave makbethiane. Partia Demokratike u përgjak. Megjithatë, ajo është e vendosur të vazhdojë luftën e saj me mjete e metoda paqësore deri në vendosjen e demokracisë së plotë e të vërtetë në Shqipëri. Por në këtë drejtim dua të shtoj se projekti duket ka qenë diçka më i gjerë. Në datën 2 prill, ora 14, në takimin që pata me Presidentin Ramiz Alia për ngjarjen e shëmtuar, u pyeta se ku kishte qenë Azem Hajdari në mëngjesin e asaj dite. Ndërkohë u informova se Robert Koli kishte deklaruar në qendrën e shtypit që demonstruesve në Shkodër u printe deputeti Azem Hajdari. Duket se në atë mëngjes dikush priste në shënjestër Azem Hajdarin, i cili, në kundërshtim me informacionin që kishte dërguar Shkodra për të, ndodhej në Tiranë. Në datën 2 prill deputetët e Shkodrës dhe Azem Hajdarin ne i nisëm për në Shkodër pas masakrës. Veprimtarinë e tij në Shkodër e dinë shumë mirë si drejtuesit e këtij qyteti, por edhe qeveritarët në Tiranë, me të cilët ai komunikoi me telefon dhe kontribuoi për qetësimin e gjendjes. Masakra e Shkodrës, zoti Kryetar, do të thosha se po kaq të shëmtuar ka edhe periudhën e paskrimit. Analiza e kësaj periudhe tregon se sa larg qëndrojnë për njëra-tjetrën, për një pjesë të qytetarëve shqiptarë, e drejta dhe ligji. Kur e para provon katërcipërisht masakrën në Shkodër, vrasjet në rrugët e Tiranës dhe të Elbasanit, ligji hesht sikur nuk punon më e drejta, por e kundërta e saj. Motivet e këtij hendeku të madh ndërmjet së drejtës dhe ligjit në këtë rast janë identike me ato të krimit. Por unë do të paraqes këtu para jush vetëm disa argumente për hendekun që thashë. Ndodhi masakra. Qeveria çfarë bëri? Ku ishte? Kur para disa vjetësh në Baldushk u helmuan disa lopë race, e gjithë Byroja Politike dhe Qeveria Shqiptare shkuan atje. Zyrtarët e lartë ruajtën stallat, hetuesia arrestoi shumë veta, pushkatoi dy prej tyre, kurse të tjerët u dënuan me burgime tejet të rrepta. Pse e gjitha kjo? Sepse na e bëri armiku i klasës. Kurse për Shkodrën, në emër të të njëjtit parim, por tani në shenjë të kundërt, Qeveria informoi popullin dhe botën se martirët ishin terroristë, ndërsa vrasësit ligjorë. Siç pohoi këtu më se miri, Qeveria si burim të vetëm përdor një telegram të dërguar nga kryetari i degës së punëve të brendshme. Ajo nuk zbatoi asnjë ligj që ekzistonte, dërgoi atje një zëvendësministër të Punëve të Brendshme dhe krijoi një komision hetuesie. Deri sot kjo Qeveri nuk na ka thënë asgjë tjetër. Kjo ose sepse ajo është vetë e implikuar në këtë ngjarje, ose sepse ata që u vranë, janë anëtarë të Partisë Demokratike, pra armiq klase të partisë në pushtet, e cila në këtë rast u mjaftua me dërgimin në vendin e ngjarjeve të një punonjësi të aparatit të Komitetit Qendror të Partisë. Një instruktor i komitetit të partisë, po të ishte vrarë duke qetësuar masat, do të ishte dekoruar, mbasi do të thuhej se ra në krye të detyrës, do të kishte merituar pompat dhe të gjitha dekoratat e këtij shteti. Hetuesia është akuzuar nga të gjithë se ka zvarritur çështjen. Dua t’ju pohoj se puna e saj provon qartë që duart e krimit vazhdojnë të veprojnë nëpërmjet dikujt apo disave në këtë komision hetues. Akuzoj hetuesinë për këtë, sepse kjo, që ju zotërinj deputetë e quani zvarritje, nuk është as më shumë e as më pak sesa prishje e provave materiale. E pra, prishja e provave materiale i intereson vetëm dikujt dhe ky dikush është krimineli. Për këtë dëshmon me së miri vulosja vetëm pas 14 ditëve e armëve të përdorura, ekspertiza e vonshme mjekësore e të vrarëve, injorimi këtu i kanonatës së paligjshme në orët e para të mëngjesit nga territori i Degës së Punëve të Brendshme të Shkodrës, të cilën e provojnë qindra qytetarë shkodranë pa asnjë vështirësi. Për të gjitha këto i lutem Gjykatës së Lartë që, kur të gjykojë këtë çështje, të ketë prasysh gjithë veprimtarinë e hetuesisë dhe të prokurorisë, qëndrimin e tyre. Së fundi, dua të them se Shkodra nuk kërkon hakmarrje, por drejtësi, ajo nuk kërkon koka turku, por fajtorët kriminelë. Janë arrestuar dy oficerë policie. Asnjëri prej tyre nuk ka vrarë. Policia shqiptare, dua ta konfirmoj këtu si qytetar, ka mbajtur qëndrim korrekt pothuaj në të gjitha ngjarjet e zhvilluara në Shqipëri gjatë muajve të fundit. Ndaj dhe unë protestat e policisë në këtë rast i quaj të drejta. Por do të thosha se dy persona janë përgjegjësit kryesorë lokalë të dramës që ndodhi në Shkodër dhe këta të dy s’e kemi të vështirë t’i emërojmë të gjithë së bashku, janë zoti Xhemal Dymylja dhe zoti kryetar i Degës së Punëve të Brendshme të Shkodrës. Të dy shëtisin të lirë. Nga ana tjetër, lidhur me masat që u propozuan, mendoj se duhet të jenë edhe më të gjera. Kjo aspak për hakmarrje, por për të vënë në vend dinjitetin e lëkundur të shoqërisë, për të qetësuar popullin e Shkodrës, si dhe ato nëna, gra dhe motra që veshën teshat e zeza. Propozoj, gjithashtu, që Arben Broci dhe shokët e tij që u vranë duke u bërë thirrje njerëzve të qetësohen, të shpallen dëshmorë, sepse këtë të drejtë e kanë pa dyshim edhe anëtarët e Partisë Demokratike. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Françesk Mojsi. Françesk Mojsi - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Edhe unë, si deputetët e rrethit të Shkodrës, e shoh të domosdoshme të them dy fjalë në këtë Kuvend të madh për një ngjarje kaq tragjike, për të cilën po diskutohet ditë me radhë. Masakra e 2 prillit në qytetin e Shkodrës ishte një nga ngjarjet me të dhimbshme në historinë e këtij qyteti të lashtë. Vrasja e katër të rinjve shkodranë nga dora mizore vërtet goditi rëndë zemrat e nënave dhe të baballarëve, vëllezërve e motrave të Shkodrës, por ajo goditi rëndë edhe zemrat e gjithë shqiptarëve të ndershëm. Ngjarja tragjike e Shkodrës goditi rëndë demokracinë që sapo lindi, por pa pasur kurrë mundësi t’i merrte jetën asaj, sepse ajo rron në zemrën e çdo shqiptari të ndershëm. Për sa i përket materialit që paraqiti zoti Ajli Alushani, për mua si deputet i popullit më krijoi bindjen personale se procesit hetimor për të gjetur shkaktarët e masakrës, me të cilët unë kuptoj urdhërdhënësit, nuk do t’i shkohët në fund asnjëherë. Shprehjet nga ana e zotit Xhelil Gjoni për largimin thjesht nga detyra e sekretarit të parë të Shkodrës, faktet e tjera që sjell hetuesia, si mbajtjen në gjendje arresti të kryetarit të degës së punëve të brendshme, shefit dhe zëvendësshefit të policisë së Shkodrës, të cilët as që pranojnë se kanë dhënë urdhër, arrestimi i një polici dhe deri te largimi thjesht nga detyra e Ministrit të Punëve të Brendshme një muaj pas zhvillimit të ngjarjes, për mua shprehin mungesën e seriozitetit të duhur për zgjidhjen e problemit. Nuk e kuptoj mungesën e iniciativës së Ministrit të Punëve të Brendshme për të dhënë vetë dorëheqjen, meqë na qenka i paimplikuar në këtë ngjarje, mbasi kështu ai do të lehtësonte veten para popullit që pret me padurim rezultatet përfundimtare. Në informacionin e zotit Alushani me bëri shumë përshtypje thënia se partitë politike nuk kanë punuar mirë në drejtim të sensibilizimit të anëtarëve dhe simpatizantëve të tyre, për të përballuar rezultatin e zgjedhjeve. Me këtë unë kuptova se ishin simpatizantët e Partisë Demokratike ata që u treguan sensibël. Por lidhur me këtë konkluzion unë i them komisionit parlamentar se jeni gabuar dhe për këtë sqaroj si më poshtë: Mirë se autorët e atyre qindra të shtënave të pushkëve në qytetin e Shkodrës pas lajmit të dhënë në radio për fitoren e Partisë së Punës dhe që dihet se janë ushtarakë e anëtarë dhe simpatizantë të saj, nuk u identifikuan, por pas këtij lajmi, si ta shpjegojmë faktin që komandanti i batalionit rezervist të fshatit Barbullush të Shkodrës jep urdhër të shtien me mitraloz disa herë, krismat e të cilit i kam dëgjuar dhe vetë? Dhe ky fenomen ndodh pikërisht në një zonë elektorale, ku Partia e Punës kishte humbur kandidatin e vet që përpara zgjedhjeve, sepse përfaqësuesi i saj nuk u mirëprit në shumicën e zonës. Me këtë dua të them se nuk është e habitshme pse sensibilizohen anëtarët dhe simpatizantët e Partisë së Punës. Arsyeja është e thjeshtë: fitorja e saj në kushtet ekonomike e shpirtërore që e ka katandisur vendin, është e habitshme edhe për ata vetë. Me ngjarje të hidhura, që kanë pasur për autorë forcat e sigurimit, Shkodra është mësuar. Nuk kanë kaluar veçse 18 muaj që forcat e sigurimit në kufirin me Jugosllavinë vrasin e masakrojnë në mënyrën më çnjerëzore dy të rinj 22 e 25 vjeçarë nga fshati i Maliushit. Por nuk mjaftohen me kaq. Ndërkohë të vrarët i lidhin pas spondit të një “Zisi” me tela me gjemba dhe i shetitin në gjithë fshatrat e Nënshkodrës e në lagjet e këtij qyteti për t’u futur tmerrin njerëzve. Madje, kur erdhën në Barbullush, deshën të shkonin edhe më tej, t’i shëtisnin me trinë të masakruarit përpara familjeve të tyre, por ndërhyrja e kryetarit të këshillit e frenoi një veprim të tillë kaq tragjik. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Bardhyl Reso. Bardhyl Reso- I nderuar zoti Kryetar, të nderuar deputetë, Analiza rreth ngjarjeve të Shkodrës është sot epiqendra e vëmendjes së opinionit publik si brenda dhe jashtë vendit, pa përmendur në mënyrë të veçantë popullin e Shkodrës që përjetoi këtë masakër, si dhe mjaft qytete të tjera si Kavaja, Durrësi, Tirana, Fieri, Elbasani etj. e sa e sa rajone kufitare të vendit tonë që kanë pasur në kurriz akte të ngjashme të kësaj dhune policore e politike. Prandaj e shikoj me vend që në këtë Kuvend ky problem të dalë i qartë, duke analizuar shkaqet e pasojat e tij, për të shkuar drejt së vërtetës, sepse kjo është një nga mundësitë më të mëdha për të siguruar paqen sociale, sigurinë dhe qetësinë, që populli ynë e ka humbur, por vazhdon dhe në të ardhmen ta ketë në dyshim e pikëpyetje. Ngritja e komisionit parlamentar qe një hap pozitiv në këtë drejtim, megjithëse për mendimin tim ai do ta kishte pasur më të lehtë dhe do të kishte pasur më shumë rezultate, nëse do ta kishte filluar punën pasi të kishin raportuar përpara këtij Kuvendi Ministri i Punëve të Brendshme, i cili deri tani ka folur dy herë, Kryetari i Hetuesisë se Përgjithshme, Prokurori i Përgjithshëm, madje edhe Kryeministri për shkallën e njohjes ose të analizave që ata kishin bërë deri në atë kohë. Grupi parlamentar i shpejtoi veprimet hetimore, që po ecnin mjaft ngadalë, por nga raporti i parë në të dytin, megjithëse janë në hetim katër persona, përveç propozimeve për masa nuk sjell ndonjë gjë të re, madje do të thosha se, nëse drejtuesit e Ministrisë së Punëve të Brendshme, Hetuesisë dhe Prokurorisë së Përgjithshme propozohen për lirim nga detyra, lindin dy probleme: e para, nëse ata lirohen për përgjegjësinë direkte, cilët janë personat direkt përgjegjës që ata kanë në varësi dhe në këtë raport të ri nuk përmendet asnjë? E dyta, lirimi i tyre nga detyra i heq ata para kohe nga përgjegjësia direkte ose indirekte, nëse i kanë ato, dhe jam i mendimit se kjo është një praktikë e vjetër tashmë, e njohur për të kapërcyer situatat e vështira. Cili është përgjegjësi direkt përzbërthimin e dekreteve dhe akteve nënligjore në Ministrinë e Punëve të Brendshme, cili është përgjegjësi direkt për fillimin me vonesë të hetimeve, të ndalimit të armëve të zjarrit, të autopsisë së viktimave, të personave të organeve të partisë e të pushtetit në rreth që kanë përgjegjësi direkte për ruajtjen e rendit? Mendoj se janë të qarta, por mjegullohen me qëllime të paracaktuara, gjë që duket që në nisjen e hetimit të tyre. Është për t’u çuditur se ka kaluar gati një javë nga ndalimi i katër personave dhe nga hetimi i tyre nuk sillet asgjë e re. Prandaj mendoj se puna e grupit parlamentar nuk ka përfunduar dhe se ky problem është i hapur e mund të gjejë zgjidhje, kur të jepet përpara Kuvendit një raport i plotë e i hollësishëm nga ana e hetuesisë, me gjithë përkatësitë e fajtorëve. Dua të theksoj, gjithashtu, që të shpejtohet puna në këtë çështje, sepse çdo vonesë në këtë drejtim do të jetë e pafalshme. Populli kërkon drejtësi, vërtetësi për të rifituar qetësinë e humbur dhe atë që është kryesore: besimin te shteti juridik. Gjykatësi më i mirë themi se është populli. Nuk e kuptoj pse është ndërprerë transmetimi në radio? Pse është shkurtuar minutazhi në televizion për këtë problem, kur të gjithë deputetët thonë se është shumë i rëndësishëm? Me sa duket në krijojmë vetë dyshime për të vërtetën. Cilat janë kompetencat e Kryesisë së Kuvendit apo të Drejtorit të Përgjithshëm të Radiotelevizionit për këtë problem? Unë nuk e kuptoj. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Kosta Koçi. Kosta Koçi - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Informacioni i parë i grupit të posaçëm parlamentar ishte premtues, mbasi nxori me përgjegjesi penale katër persona: kryetarin e degës, shefin dhe zëvendësshefin e policisë dhe një polic. Kurse informacioni i dytë na u paraqit i mjegulluar, madje me të dhëna se Arben Broci është qëlluar me një predhë të dimensionit që nuk e disponojnë forcat tona të ruajtjes së rendit. Njoftimi i parë zyrtar nga Radiotelevizioni Shqiptar për masakrën e Shkodrës sipas zëdhënësit të Ministrisë së Punëve të Brendshme, marrë nga shefi i degës së punëve të brendshme të Shkodrës, ishte i kundërt me të vërtetën e kronologjise se ngjarjes. Fillimi i procesit hetimor jo urgjentisht, por dalngadalë, djegia e filmit të degës së punëve të brendshme për ngjarjen në dhomat e Komitetit të Partisë, gjetja e armatimit dhe municionit në Zyrat e Komitetit të Partisë në Shkodër, bllokimi i armëve pas disa ditësh dhe jo urgjentisht, lejimi i varrosjes së viktimave pa u bërë ekspertiza e plotë mjeko-ligjore, ngadalësimi i proceseve hetimore dhe efektiviteti i ulet i tyre, prononcimi me shumë vonesë, pas tri javësh i Ministrit të Punëve të Brendshme dhe mosprononcimi fare i udhëheqjes së Qeverisë dhe i Këshillit Presidencial rreth kësaj ngjarjeje të jashtëzakonshme e tragjike, të gjitha këto, vetëm një logjikë naive e parashkollore mund t’i quajë si të rastësishme. Akti kriminal u krye në ditë me diell, jo mbi turmën, po mbi disa drejtues të Partisë Demokratike në Shkodër para Komitetit të Partisë së Punës dhe në sytë e organeve të ruajtjes së rendit e të forcave të sigurimit. Si ka mundësi që organet e diktaturës të mos gjejnë vrasësit në këto kushte, kur gjatë 50 vjetëve kanë zbuluar kriminelë, agjentë e poliagjentë, banda e grupe spiunazhi brenda dhe jashtë vendit? Madje organet e sigurimit kanë qenë të pranishme pothuajse në çdo familje shqiptare. Vonesa në gjetjen e vrasësve të shton dyshimin se regjisori, skenari dhe autorët e kësaj masakre politike kanë qënë të sofistikuar dhe realizimi i tyre është bërë nga persona të specializuar për këtë veprim. Ky akt kriminal ndodh në shtetet totalitare diktatoriale dhe jo në shtetet demokratike të vërteta. Kjo vepër e shëmtuar këput katër lulet e pranverës së parë demokratike në Shqipëri. Vallë, a do të na pranojë Europa e qytetëruar e demokratike në gjirin e saj me këto akte? Sa të ketë të tillë vrasës dhe derisa të mos gjenden dot ata, demokracia e vërtetë në Shqipëri do të jetë e diskutueshme. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Faik Çinaj. Faik Çinaj - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Nuk kisha menduar të diskutoja për problemin e Shkodrës, jo se nuk më dhimbsej dhe nuk ndieja atë shqetësim si qytetar e si shqiptar, por sepse u diskutua nga shumë deputetë dhe e kisha të vështirë të thosha ndonjë gjë të re e që mund të ndihmoja me mendime e mia. Por kur dje shkova në Shkodër me grupin parlamentar, e ndjeva se kisha një detyrim shpirtëror që do të më brente në ndërgjegje po të mos thosha qoftë edhe dy fjalë për atë çka pashë në sytë e atyre nënave, baballarëve, të afërmve të të vrarëve të popullit të Shkodrës. Ata donin vetëm një gjë: të dilte e vërteta e vrasjes së fëmijëve të tyre, e vëllezërve të tyre. Çdonjëri nga ne ulte kokën dhe një zë i brendshëm na fliste: ç’bëni ju përfaqësuesit e popullit, pse nuk u jepni përgjigje këtyre pyetjeve, pse nuk po e qetësoni sado pak dhimbjen e këtyre njerëzve? Mua dhe të gjithëve që ishim atje nuk do të na lërë të qetë kjo kërkesë e drejtë, humane dhe vëllazërore pa i shkuar deri në fund ngjarjes. Grupi parlamentar na informoi dhe unë e kuptoj që ai nuk mund të bënte dot me tepër. Dihet se është e vështirë, po më e vështirë, më e keqe, më me përgjegjësi është kur nuk zbulohen e ndëshkohen ata që kryen këtë krim. E di që të tërë ne në këtë sallë këtë duam. Në të kundërt do të kishim mallkimin e atyre që na dhanë votat, të popullit. Familjet e atyre që kanë humbur njerëzit e afërt e të shtrenjtë na besojnë ne dhe ky besim na shton akoma më shumë detyrimin, na vë më tepër para përgjegjësisë për të arritur atë çka do populli. Natyrisht, të flasësh e të gjykosh konkretisht për faktet e ngjarjet, të japësh mendime, çdonjeri nga ne nuk e ka të lehtë për faktin se nuk jemi specialistë. Por duhet të kërkojmë, të këmbëngulim që të zbulohet sa më parë e vërteta. Kjo është detyra e secilit deputet. Organet kompetente që janë ngarkuar me këtë punë t’i dalin zot detyrës, t’i përgjigjen zërit të popullit dhe bashkë me të edhe zërit tonë. Këto organe duhe të kujtojnë mirë që çdo zvarritje, çdo orë që kalon e komplikon me tepër situatën, mjegulla e së vërtetës dendësohet. Mund të them se kohë nuk ka kaluar pak dhe pritja po bëhet e padurueshme. Hetuesia dhe tërë ata që merren me problemin e Shkodrës nuk duhet të presin që të venë dëshmitarët, por t’i kërkojnë, të shkojnë tek ata, të futen dhe t’i gjejnë midis atyre që kanë qenë të pranishëm, që kanë parë dhe dinë për ngjarjen, për të vërtetën. Ky ishte dhe mendimi i atyre që takuam dje. Dhe dëshmitarët duhet të fillojnë të dalin nga komiteti i partisë, sepse jo pak përgjegjësi kanë. Edhe unë kam punuar në komitetin e partisë, po kurrë nuk e kam menduar, në çdo rrethanë qoftë, të mos kem guximin të dal para popullit. Si duket nuk e kanë dashur me shpirt popullin, ndaj dhe ai nuk i ka dashur ata. Interesi dhe kërkesa e të tërëve është që të dalë një orë e më parë faji dhe fajtorët. Para këtij interesi popullor përgjegjësia rritet dhe organeve kompetente nuk u justifikohet asnjë argument. Do të ishte më e ndershme që, po ta ndienin veten të paaftë, të thonin që s’e bëjmë dot ose të kërkonin ndihmë për çfare të donin. Ngjarja e dhimbshme dhe e hidhur e 2 Prillit në Shkodër e ka rënduar shumë gjendjen në popullin e këtij qyteti. Kush i njeh mirë shkodranët, e ndien tani se ai është ngrysur, është vyshkur ai humor i ëmbël, gjallërues i këtyre njerëzve me kulture e të dashur. Këto duhet, dhe e kemi për detyrë, t’ua kthejmë. Kjo është në nderin tonë. Kam mendimin që edhe Qeveria duhet të qëndrojë më afër, ta ndihmojë Shkodrën, t’i zgjidhë hallet, sepse kështu do të ulë sado pak atë dhembje dhe do t’i fusë në punë njerëzit. Ajo duhet ta bëjë këtë me t’u zgjedhur dhe kjo të jetë një autokritikë për atë çka nuk e bëri mirë menjëherë mbas 2 prillit. Njeriu të do kur ka hall, kur ka fatkeqësi, sepse ndan dhembjen me të. Vajtja e grupit parlamentar për 5 Majin edhe në familjet e katër viktimave ndikoi sadopak në uljen e dhembjes së popullit të Shkodrës dhe të familjarëve. Por dihet se zbulimi i fakteve dhe ndriçimi i të vërtetës është ajo që kërkohet dhe që duhet bërë sa më parë. Ta kemi të qartë se ndodhia e Shkodrës i ka vënë gur, i kundërvihet kësaj fryme, klime të re demokratike në Shqipëri, për të cilën të tërë jemi dakord, të tërë e duam, e mbështesim, e shohim si të ardhmen tonë e të fëmijëve tanë. Këtë e do forcimi i unitetit të popullit, këtë e do Shqipëria. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Neritan Ceka. Neritan Ceka - I nderuar zoti Kryetar, të nderuar deputetë, Vëmendja e veçantë që iu kushtua çështjes së Shkodrës dhe mënyra e diskutimit, përveç pikëpamjeve të ndryshme për sa i përket rolit të komisionit parlamentar, përgjegjësisë së Qeverisë dhe Ministrit të Brendshëm, arriti në disa përfundime të përbashkëta. Në radhë të parë, mendimi i përbashkët ishte për vendosjen e drejtësisë shoqërore, duke përcaktuar fajtorët e kësaj vrasjeje politike të bërë me qëllim. Kjo kërkon që komisioni të vazhdojë punën, ta thellojë atë për të arritur në rezultate konkrete. Në rast se komisioni ndien pengesa nga organet përkatëse, mendoj se duhet t’ia kalojë çështjen për ndjekje Gjykatës se Lartë, së bashku me çështje të cilat unë i konsideroj të pashkëputura prej kësaj ngjarjeje, siç janë vrasjet në Shkollën e Bashkuar, që nuk i janë kaluar për kompetencë gjykatës, vrasjet e tjera si ajo e Artan Lenjës dhe e Spartak Deliut, ngjarjet e Fierit dhe ato të Elbasanit. Duke qenë të sigurt për karakterin e vrasjes së Arben Brocit, Nazmi Kryeziut, Bujar Bishanakut, Besnik Cekës dhe të rolit që ata luanin në jetën politike në procesin e demokratizimit, rezultat i së cilës është edhe krijimi i këtij Kuvendi, mbështes propozimin që ata të shpallen dëshmorë. Së dyti, mendoj se nga diskutimet del fajësia e plotë e organeve të rendit në shkeljen disa herë radhazi, pra me qëllim, të ligjeve në ngjarjet e Shkodrës. Ky është një veprim i përsëritur dhe rasti është analog me ngjarjet e Fierit të bëra po nga këto organe dhe po nga ato reparte të Ministrisë së Punëve të Brendshme, që mbajnë emrin “reparte të ndërhyrjes së shpejtë”. Mendoj se veprimet e tyre duhen diferencuar nga ato të reparteve të tjera të kësaj Ministrie dhe kryesisht të policisë, e cila gjatë veprimtarisë 45-vjeçare, si dhe nga veprimtaria e muajve të fundit, ka treguar mjaft shembuj të respektimit të ligjeve dhe mbrojtjes së rendit. Është në nderin e Ministrisë së Punëve të Brendshme që të sqarojë rolin e reparteve të ndërhyrjes së shpejtë, të përcaktojë funksionet e të sqarojë opinionin publik për përbërjen e tyre në të gjitha pikëpamjet. Ndërsa një detyrë urgjente e Kuvendit tonë mendoj se është që të përcaktojë një status të qartë të veprimit të këtyre reparteve, të cilat ekzistojnë në çdo vend të qytetëruar, por veprojnë në mënyra krejt të ndryshme nga repartet që ekzistojnë në vendin tonë. Së treti, mendoj se nga diskutimet del nevoja e një reforme urgjente në Ministrinë e Punëve të Brendshme, duke krijuar një Ministri të Rendit Publik, e cila, me sistemin e prefekturave, të jetë një ministri e karakterit evropian. Prej saj të ndahen organet që merren me sigurimin e shtetit. Mundësisht të mbajë një emër krejt tjetër, për t’u shkëputur nga tradita e deritanishme e këtyre organeve, të cilat kanë qenë të ngarkuara kryesisht me kontrollin e lirive personale të njeriut, për të hequr këtë hije të errët nga të drejtat e njeriut dhe liritë e tij. Me rëndësi të veçantë është përcaktimi i saktë i kompetencave të organeve të ruajtjes së rendit. Kriteri themelor është vënia e tyre nën kontrollin e ligjit. Kuvendi ynë krijoi një fazë të re të shtetit shqiptar, si një shtet demokratik pluralist, duke u ndarë njëherë e mirë nga Kushtetuta e vjetër. Së dyti, ne arritëm në zgjedhjen e një presidenti të tipit europian, duke u ndarë, gjithashtu, nga shembulli i udhëheqësit të vjetër, i cili përcaktonte çdo gjë në drejtimin e shtetit. Së treti, kjo duhet të shoqërohet edhe me një konceptim të ri të zbatimit të ligjit. Mbi çdo gjë qëndron ligji, Kuvendi, pastaj vijnë organet ekzekutive dhe më pas organet e zbatimit të rendit e të ligjit. Dhe për të zbatuar tërë këtë piramidë që po ngremë, këto organe të gjejnë vendin e tyre në sistemin demokratik që po ndërtojmë. Si rrjedhim, mendoj se këto organe, të cilat deri sot kanë qenë mbi ligjin, mbi Kuvendin, mbi Qeverinë, madje dhe mbi partitë ose mbi partinë unike, të jenë vetëm në shërbim të ligjit. Letra e një rajoni policie, që për fat të mirë u lexua vetëm pjesërisht nga deputeti Alushani dhe që akuzon Kuvendin për naivitet, tregon se në drejtimin e këtyre organeve ka persona që dëshirojnë të ruajnë gjendjen e vjetër. Diskutimet e deputetëve dëshmojnë nga ana tjetër se kjo është një dëshirë jo vetëm naive, por dhe e rrezikshme, së cilës Kuvendi (besoj që nga diskutimet del me unanimitet) ka vendosur t’i jap fund njëherë e mirë. Në qoftë se duam të ngremë autoritetin e organeve të rendit, duke përfshirë edhe policinë, këtë do ta bëjmë duke dënuar fajtorët e vrasjes së Shkodrës, dhe jo vetëm të Shkodrës, por edhe të Fierit, Tiranës. Elbasanit, të gjithë ata që, me veprimet e tyre aventureske, të nxitura nga indoktrinimi dhe fanatizmi partiak, shkelën mbi nderin profesional, iu kundërvunë interesave të popullit, dëmtuan prestigjin e armëve që përfaqësojnë. Këtu një përgjegjësi e rëndë i bie edhe Qeverisë dhe Ministrisë së Brendshme, të cilat asnjëherë nuk u prononcuan para kësaj praktike. Është koha që ato të shpallin publikisht pikëpamjen e tyre dhe të sigurojnë popullin se këto qëndrime nuk do të ndodhin më. Shembulli duhet të jepet duke dënuar fajtoret e njohur dhe duke nxjerrë të panjohurit. Ndryshe do të kuptohet se pushteti edhe në të ardhmen do të mbështetet te favorizimi i frikës dhe jo të respektimi i ligjit. Mendoj se jo vetëm rasti i Shkodrës, por praktika e ndjekur e ka bërë komisionin tonë të nderuar parlamentar të akuzojë jo vetëm vrasësit direkt për përgjegjësinë penale, por edhe Qeverinë për përgjegjësinë morale. Ta ketë parasysh ajo këtë akuzë për zgjedhjen e përbërjes së vet, si dhe për programin që do t’i paraqesë Kuvendit dhe popullit. Duke përfunduar, u propozoj deputetëve që seancat e sotme kushtuar çështjes së Shkodrës, për rëndësinë që kanë dhe për faktin se do të flasin në përgjigje të pyetjeve Kryeministri, Ministri i Brendshëm, Prokurori i Përgjithshëm dhe Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme, të transmetohen të plota. E ftoj zotin Kryetar ta hedhë në votë këtë propozim. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Franko Kroqi. Franko Kroqi - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Plaga e hapur në mbarë popullin shqiptar dhe veçanërisht në popullin e Shkodrës me 2 prill 1991 nuk ka asnjë shërim tjetër përveç zbulimit dhe denoncimit sa më parë të kriminelëve që e shkaktuan atë. Sa më tepër të shtyhet ky zbulim e denoncim, sa më tepër të majiset kjo plagë, aq më tepër komplikohet situata dhe aq më e pandreqshme bëhet. Kush nuk do ta besojë këtë, le të shkojë në Shkodër që të bindet. Zgjidhja e problemit të Shkodrës është gur prove, është garancia që kërkon populli. Deri tani kjo garanci nuk është dhënë, e kundërta po. Deri tani populli nuk është i bindur nëse bilanci i forcave anon nga ana e reformatorëve të Partisë së Punës. Ndryshe nuk ka si shpjegohet që deputetët e saj, shumë prej të cilëve i njoh dhe kam respekt, jashtë vullnetit të tyre, nuk mbajtën një minutë zi për dëshmorët e demokracisë në Shkodër. Kjo masakër nuk mund të mbulohet dhe as të manipulohet. Çdo përpjekje për ta bërë këtë i ngjan veprimit të strucit. Ejani në Shkodër, lidhuni me masat dhe dëgjoni ç’thonë ata, dëgjoni ç’thotë nëna e Arben Brocit, nënat e tjera, ç’thotë i gjithë populli i Shkodrës dhe keni për t’u bindur se nuk ka asnjë vështirësi profesionale e teknike për të zbuluar të vërtetën. “Gjendja këtu në Shkodër është shumë e rëndë, - më thanë kryetari i degës së brendshme dhe shefi i policisë, që sapo janë emëruar, - ky popull nuk ka qetësi, nuk ka ç’të hajë. Po bëjmë të pamundurën për të ruajtur rendin, po gjendja sa vjen e po keqësohet”. “Përse nuk i zbuloi hetuesia vrasësit dhe autorët e masakrës? - pyeta kryetarin e degës, - të paktën të qetësohet populli?” “Thonë se kanë vështirësi, - u përgjigj ai, - se nuk u vijnë dëshmitarët dhe se ata që thërrasin nuk dëshmojnë.” “Po a nuk është detyra e hetuesisë që t’i hetojë, - e pyeta, - që të mos presë të vijë vetë dëshmitari, por t’i kërkojë ajo ata, që të gjejë formën e mënyrën nga më njerëzore dhe shoqërore, që të bëjë edhe gurët të flasin e jo më njerëzit?” “Në këtë aspekt, siç ma shtroni ju, - më tha kryetari i degës, - keni të drejtë.” Nuk e zgjata më tutje diskutimin, por thënia se “në këtë aspekt keni të drejtë” m’u ngul në kokë. Kjo të le të kuptosh se hetuesia këtë çështje e hetoka në aspekte të tjera, që janë në përputhje me stilin dhe metodat burokratike të shefave të saj dhe në kundërshtim flagrant me detyrën e vet, se hetuesët nuk qenkan të lirë të ushtrojnë profesionin dhe të bëjnë detyrën e tyre. Ky stil pune i hetuesisë del në pah më së miri edhe nga diskutimi shumë i përvuajtshëm që mbajti këtu në Kuvend zoti Qemal Lame, i cili ankohej për organet e punëve të brendshme, për atë pjesë të këtyre organeve që vërtet nuk dinë gjë se ç’bëhet dhe veçanërisht për policinë se gjoja nuk u paska krijuar kushte për të hetuar etj. (ndërprerje incizimi). Njerëzit vinin me lista emrash në dorë, duke na thënë se përveç katër të vrarëve e të plagosurve me armë zjarri janë edhe 65 të tjerë të plagosur etj.,etj. Kur u thoshim përse nuk ia tregoni hetuesisë këto lista, përgjigjeshin se hetuesia nuk i do. Po kështu përgjigjeshin edhe kur i pyesnim: “Përse nuk depononi në hetuesi?” “Nuk duan, - na thoshin. -Edhe kur shkojmë për të deponuar, na thonë: ikni se do t’ju thërrasim vetë.” etj. Shumë njerëz që na ndalonin në rrugë ose na prisnin në shtëpitë ku ne shkuam për ngushëllim, duke përfshirë këtu edhe nënën e Arben Brocit, vëllain e Nazmi Kryeziut etj., na thonin se pa zbuluar të vërtetën ky popull nuk do të gjejë kurrë qetësi dhe se e vërteta nuk është e vështirë të zbulohet, ajo gjendet të njerëzit që kanë qenë brenda godinës së komitetit të partisë, nga ku është dhënë urdhri për të qëlluar. Nuk kishte gjë më të dhimbshme se kur dëgjoje nënën e Arben Brocit të tregonte se si që zhvilluar përleshja pas vrasjes së të birit, se si ajo, duke mos ditur gjë për të birin, mundohej të qetësonte policët e repartit 326 që qëllonin me plumba, nga njëra anë, dhe popullin e irrituar e veçanërisht të rinjtë që qëllonin me gurë, nga ana tjetër. Nuk kishte gjë më të tmerrshme për atë nënë që teksa mundohej të shpëtonte nga vdekja djemtë e tjerë, të cilët i quante të sajtë, mori vesh vrasjen e të birit. “Ç’kërkon këtu në mes nesh, moj nënë?” - e kishin pyetur disa të rinj dhe kur ajo u kishte thënë se kishte një djalë me emrin Arben Broci ndërmjet tyre, turma kishte klithur, tregonte nëna. “Arbeni është vrarë,” i kishin thënë, dhe zemërimi i tyre nuk përmbahej. Nuk përmbahej as zemërimi i nënës kur na tregon këtë ditën e 5 Majit. “Përse i shtrembëron faktet zoti Gramoz Ruçi? - pyeste nëna, - kur thotë se plumbi i paska ardhur anash Arbenit?” - dhe mundohej të tregonte në detaje skenën e llahtarshme për të birin. Përse gënjen kur thotë se e sollën përsëri trupin e tij në shesh? Përse nuk zbulohet e vërteta? “Arbeni u vra para komitetit të partisë,” - thoshte nëna. “O zot ç’më kanë parë sytë në atë komitet partie! Jam femër e nuk mund t’ju tregoj, nuk paskam ditë ç’është komiteti i partisë, bënë gabim që e dogjëm, ta kishim ruajtur si muzeum turpi” etj., etj. ishin fjalët e kësaj nëne dhe zemërimi i saj nuk kishte të sosur. Ndërkohë lotët i qenë shterur. Ajo nuk kërkonte gjak, por vetëm drejtësi, vetëm të vërtetën. Këtë kërkonin të gjitha nënat ... (ndërprerje incizimi). Problemi i Shkodrës nuk zgjidhet me nostalgji partiake, por vetëm me drejtësi shqiptare. O sot, o kurrë na duhet unitet, në rast se i themi vetes shqiptar. Unë nga ana ime mendoj se as që duhet shtruar problemi i shkarkimit nga detyra të zotërinjve Gramoz Ruçi, Qemal Lame e Rrapi Mino, pasi kjo është më elementarja. Problemi shtrohet: po qe se hetimet do të vazhdojnë të zvarriten, të dërgohet në gjyq zoti Qemal Lame e ndonjë zotëri tjetër i hetuesisë dhe të caktohen njerëz të tjerë me të devotshëm për të hetuar çështjen e Shkodrës, ose zoti Lame të deklarojë vetë se nuk është në gjendje ta bëjë këtë punë. Nuk kam kundërshtim që të vazhdojmë punimet e t’i japim frymë shtetit juridik, legjislacionit mbi të cilin do të mbështetet ky shtet, por më parë do të dëshiroja dhe i bëj thirrje Presidentit të ligjshëm të Republikës, të nderuarit zotit Ramiz Alia, që ta marrë në dorë personalisht zgjidhjen e problemit të Shkodrës. Ai është betuar në nderin e tij se do të luftojë duke dhënë edhe jetën, po të jetë nevoja, për çështjen e demokracisë në Shqipëri dhe ne duhet t’i besojmë. Po të doja që ai të fliste njëherë për këtë çështje, të merrte përsipër, po t’i duhet, edhe kompetenca të tjera për këtë rast, përveç atyre që kemi miratuar. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Tonin Alimëhilli. Tonin Alimëhilli - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Nuk po i bëj hyrje këtij problemi, s’do të flas as për rëndësinë sociale, politike, shpirtërore dhe juridike të tij, por dua të shpjegoj rrethin vicioz në të cilin ka hyrë kjo çështje e bashkë me të kemi hyrë dhe ne. Është e qartë se në skandalin e masakrës se Shkodrës përsëri urdhri kaloron disi me ironi mbi ligjin. Kjo s’është për t’u çuditur. Ka gati 50 vjet që ndodh kështu. Shpreh dyshimin se edhe në procesin e ndjekjes së kësaj ngjarjeje këta mekanizma të vjetër po veprojnë me mjeshtëri. Edhe komisionin parlamentar, me ose jashtë vullnetit të tij, këta mekanizma e kanë futur në labirintet e njohura e tipike të një sistemi burokratik. Komisioni i ngritur për njohjen e ngjarjes dhe ndjekjen e saj është i ndërgjegjshëm se ka pësuar paralizë. Këtë e vërteton fjala e kryetarit të tij, Ajli Alushani, që të shtunën kërkoi shfuqizimin e këtij komisioni. Pse ndodhi kështu? Sepse ky komision e ndërton dinjitetin e punës së tij vetëm mbi ato të dhëna që dëshiron t’i japë grupi hetimor, një grup i dirigjuar, i aftë për të fshehur realitetin. Ja disa fakte për këtë: Kryetari i Degës së Punëve të Brendshme të Shkodrës pyet qendrën për nxjerrjen e mjeteve të blinduara, që është në kompetencë të tij. Po goditjen e popullit me armë zjarri, ky e bëri jashtë kompetencave të tij? Kjo është kontradiktore. Gjithashtu, grupi hetimor rënkon për mungesë dëshmitarësh. Dhjetëra dhe qindra njerëz në Shkodër kërkojnë të dëshmojnë me fakte okulare dhe materiale, por ama në prezencë të përfaqësuesve të partive politike ose të sindikatave të pavarura, që të mos keqtrajtohen këta dëshmitarë, siç ka qenë gjithnjë zakon. Fakt tjetër është që të shtënat e zgjatura me breshëri, me qëllim nxitës e irritues në orën 3.30 të mëngjesit të datës 1.4.1991 i kanë dëgjuar të 70-80 mijë qytetarët e Shkodrës. Si s’kanë pasur mundësi zotërinjtë varës të Qemal Lames ta vërtetojnë këtë fakt? Mjaft çudi! Vetëm këtu në këtë sallë janë mbi 10 deputetë të Partisë së Punës dhe të Partisë Demokratike që besoj se vërtetojnë flagrancën e këtij rasti ngacmues. Pyes: kush ka armë automatike veç organeve të forcës shtetërore? Të tilla armë ilegale s’besoj të disponohen. Në qoftë se dikush thotë të kundërtën, do t’i thosha: po organet e sigurimit, që deri vonë kanë ditur sa lugë ka secili në shtëpi, a nuk mbajnë përgjegjësi të rëndë për këtë para ligjit? Në raportin e dytë të komisionit të Kuvendit ka më shumë mjegull sesa në të parin dhe pak shpresë për të vërtetën. Vëmendja në këtë raport, jo pa qëllim, spostohet në grumbullimet e paligjshme. E vetmja gjë e re në raportin e komisionit të Kuvendit, në krahasim me raportin e parë, janë masat administrative që propozon ky komision, siç janë ato për lirimin nga detyra të këtij ose atij personi. Kjo masë është e dyshimtë nga vetë termi “lirim”. Kjo fjalë përdoret gjithnjë gjatë riorganizimit të qeverive apo të institucioneve të saj dhe kur kuadrot janë me raport. Dua t’u kujtoj edhe zotërinjve të tjerë në sallë që nuk janë për masa ndaj zyrtarëve që mbulojnë organet e përgjegjshme për ngjarjen, se ata nuk e ndiejnë shpirtërisht atë. Por duhet të dinë se po agon te ne shteti juridik, i cili nuk pyet për dëshira, sentimente dhe urdhra. Prandaj të jemi të kujdesshëm në të ardhmen. Gjithashtu, do t’u lutesha disa diskutantëve, që të mos e shndërrojnë tribunën e Kuvendit në mjet kredibiliteti ndaj popullit. Ata të bëjnë autokritikë për atë minutë respekti që s’patën nderin ta mbanin. Për ecurinë e këtij problemi do të propozoj nja dy gjëra: Komisioni i Kuvendit të kërkojë zgjerimin e kompetencave edhe në planin teknik. Ai ta drejtojë punën e tij në zbulimin e të metave dhe qëllimeve të zvarritjes nga grupi hetimor. Nuk jam dakord me zotin Dauti që thotë se nuk mund të bëheshim hetues. Pyes: po ne që japim këtu mendime për ligjet, që do të japim mendime për ekonominë, mos jemi juristë, mos jemi ekonomistë? Jo. Këtu s’është fjala as për hetues, as për juristë, as për ekonomistë, por për zgjidhje të arsyeshme, për logjikë të shëndoshë e pa hile. Së fundi, bashkohem me propozimin që martirët e Shkodrës të 2 prillit të shpallen dëshmorë të kombit. Unë do të ngushëllohesha më shumë sikur me këtë propozim të solidarizoheshin edhe deputetët e grupit të Partisë së Punës, që të besoj se po fillojnë të rinovohen. Falemnderit ! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Fadil Daci. Fadil Daci - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Deri tani, pavarësisht se janë dhënë dy njoftime nga grupi parlamentar dhe një nga shoku Gramoz (Ruçi), edhe pas kaq diskutimeve të shokëve deputetë, problemi që po diskutojmë ka ditë që mbetet i errët dhe më pak shpresa për zgjidhje. Unë mendoj se organet e specializuara duhet ta ndiejnë thellë përgjegjësinë profesionale, por edhe si detyrim të ndërgjegjes popullore. Të gjithë ne jemi të interesuar që vrasësit të zbulohen. Këtu në Kuvend nuk ka dy pale interesash, të njëanshme, partiake, siç diskutuan disa kolegë deputetë. Interesat partiakë duhet të bien në një emërues të përbashkët dhe më duket se kanë rënë, që ngjarjet e Shkodrës, sa të dhimbshme dhe aq tragjike, të sqarohen shpejt, që popullit t’i kthehet qetësia, rehatia dhe familjeve të të rënëve t’u qetësohet ndërgjegjja. Kuvendi Popullor ka disa seanca që po i kushtohet problemit të ngjarjeve tragjike në Shkodër dhe kjo e rrit vlerën e autoritetin mbarëkombëtar të tij. Por e rëndësishme dhe kryesorja mbetet që grupet e hetimit të vazhdojnë më shumë përgjegjësi ekspertimin e çështjes, që patjetër të gjenden kriminelët. Zgjidhja e problemit do ta lehtësonte shumë dhimbjen e popullit, por edhe të vetë familjeve të të rënëve. Sado që ne në këtë Kuvend të vazhdojmë të diskutojmë pa fund, sado mendime të japim e propozime të bëjmë, e vetmja zgjidhje e drejtë do të jetë puna e frytshme e me ndjenjë të lartë përgjegjësie e organeve të specializuara të kësaj fushe. Komisioni parlamentar duhet të vazhdojë me këmbëngulje punën, me autoritetin e lartë të Kuvendit Popullor, që me detyrim ndaj organeve të hetuesisë dhe të prokurorisë të zbulohen atentatorët që vepruan kundër popullit të pafajshëm e të talentuar shkodran. Ne po punojmë shumë për çështjen e Shkodrës dhe po bëjmë shumë mirë, por më duket pa vend që grupi hetimor vazhdon të qëndrojë këtu. Ai menjëherë duhet të kthehet në krye të detyrës për të vazhduar hetimet, sepse qëndrimi i tyre këtu flet për mungesë predispozicioni. Sa nuk jemi të vonuar le të vazhdojë puna pa ndërprerje. Uroj zgjidhje të shpejtë dhe propozoj të zgjedhim shpejt Qeverinë e re, e cila vetë, me dëshirën e saj të mirë, të angazhohet për të plotësuar një sërë kërkesash e nevojash që ka sot populli i qytetit të Shkodrës, që me sa dimë të gjithë, nuk kanë krijuar vetëm një boshllëk shoqëror e shpirtëror, por edhe një boshllëk të madh ekonomik. Le t’i drejtohemi popullit me thënien: prisni dhe shpresoni, por jo gjatë. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Mendu Dërguti. Mendu Dërguti - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Ngjarjet e Shkodrës, sa të dhimbshme dhe aq tragjike, kanë ngritur në këmbë opinionin mbarëkombëtar, pse jo, dhe atë ndërkombëtar. Shumë qytetarë të elektoratit tim dhe të tjerë më kanë pyetur: a do ta zgjidhni çështjen e Shkodrës? Informacionet që dëgjuam nga Komisioni i Posaçëm Parlamentar theksuan që çështja e Shkodrës ka mbetur përsëri e hapur, ajo nuk është çuar deri në fund. Të shumtë qenë diskutantët që shprehën dëshirën për të zbuluar të vërtetën, që t’u vihet gishti shkaktarëve të gjakderdhjes, kushdo qofshin ata. Askush nuk mund të pajtohet me mbulimin e krimit që u krye nga forcat e rendit. Kjo ngjarje e ka vënë Kuvendin tonë para një problemi të madh e shumë serioz. Në nenin 1 të dispozitave kushtetuese, që posa miratuam, thuhet: “Sovraniteti kombëtar buron nga populli dhe i përket atij”. Ndërsa në nenin 3 thuhet : “Populli e ushtron pushtetin nëpërmjet organeve përfaqësuese të tij.” Dhe ne jemi organi me i lartë përfaqësues i popullit. Ngjarjet e Shkodrës paraqiten sot si guri i parë i provës për Kuvendin tonë. A do të jemi në gjendje t’u përgjigjemi realisht dispozitave kushtetuese? Është momenti i parë që organi ynë përfaqësues i popullit ballafaqohet me pushtetin ekzekutiv dhe atë gjyqësor. A do të jemi në gjendje ne që hallkat shtetërore dhe gjyqësore t’i detyrojmë të zbulojnë të vërtetën sot përpara këtij krimi shtetëror dhe nesër, megjithëse nuk e dëshiroj, përpara një krimi apo të një skandali të një natyre tjetër? Ky është problemi. Këtu do të mbështetet kredibiliteti ynë, forca e dispozitave tona kushtetuese, roli i Kuvendit Popullor dhe, pse jo, përmbajtja juridike e demokratike e shtetit tonë si republikë parlamentare. Në të kundërtën, kemi humbur shumë përpara opinionit kombëtar e ndërkombëtar. Në të kundërtën provojmë se ekzistojnë forca të atilla që i imponohen pushtetit ekzekutiv, ushtrojnë trysni ndaj pushtetit gjyqësor dhe paralizojnë veprimtarinë e organit përfaqësues. Ne nuk duhet të lejojmë që ta shndërrojmë veten tonë në një organ ku vetëm diskutohet e debatohet dhe nuk veprohet. Po të jetë kështu, atëherë nuk jemi një organ i vërtetë. Ngjarja nuk është e komplikuar siç paraqitet nga organet e rendit. Përdoren armët, shkaktohet gjakderdhje ndaj demonstruesve paqësore të grumbulluar, qoftë dhe në mënyrë të paligjshme, megjithëse ata qenë nxënës shkolle nën moshën 18-vjeçare. Kemi shkelje flagrante të ligjit. Një muaj zvarriten gjërat e ushqehen tensione sociale. Bëhet pyetja: kush dëshiron të sjellë destabilizim në shoqërinë tonë? Unë pohoj se destabilizim e tension shoqëror dëshirojnë e shkaktojnë ata që errësojnë vrasjen, duke e futur atë në labirinthe arsyetimesh e gjykimesh, që të ushqejnë mjegullsinë e jo qartësinë. Ngjarja në Shkodër ka qenë e hapur, në praninë e një sheshi ku janë ballafaquar dy forca: demonstruesit e paarmatosur dhe forcat e armatosura dhe të identifikuara të rendit. Ngjarja ka ndodhur ditën, në sytë e të gjithëve, në praninë e të gjithëve janë bërë vrasjet e rastet nut kanë qenë të menjëhershme, plagosjet kanë vazhduar edhe më gjatë, deri mbasdreke. Pra, çdo mundësi për identifikimin e tyre ka ekzistuar. Në këto rrethana tepër të hapëta organet kompetente nuk ka pse të kenë vështirësi për të zbuluar se kush urdhëroi të hapet zjarr dhe kush realizoi vrasjet. Problemi është tepër i qartë. Justifikimet në hetuesi dhe të Ministrisë së Punëve të Brendshme nuk i qëndrojnë arsyes. Në këndvështrimin profesional ato shprehin ngathtësi, vonesë e hezitim për veprim, dukuri këto që na janë shfaqur në veprimtarinë e këtyre organeve gjatë 46 vjetëve. Shembujt janë të shumtë. Unë po theksoj arrestimet e bëra për demonstratën e 13 dhjetorit të vitit 1990 në Shkodër, ku brenda 3-4 ditëve u vunë në ndjekje penale dhe u dënuan shumë të rinj, me akuza edhe të improvizuara, e akoma sot gjenden të burgosur në Spaç. Pra, ka forca që nuk duan e nuk dëshirojnë që të zbulohet e vërteta. Unë si deputet akuzoj të gjithë ata që përpiqen të mbulojnë shkaktarët e krimit, vë përpara përgjegjësisë edhe Qeverinë provizore, e cila nuk e di se nga ç’motive është nisur për ta lënë këtë çështje të tërhiqet zvarrë. Funerali i përmortshëm, ku me lot ndër sy mbarë një Shkodër përcolli bijtë e vet me nderimin që u takonte dhe, nga ana tjetër, heshtja e Qeverisë krijon një boshllëk që të vret, të bën të mendosh e të dyshosh thellë për një skenar ogurzi. Do të humbasim shumë të gjithë ne përfaqësuesit e popullit në qoftë se nuk do të jemi në gjendje të bëjmë që pushteti ekzekutiv dhe gjyqësor të respektojnë ligjin, të zbulojnë të vërtetën e të dënojnë fajtorët. Në të kundërtën, ne si organ që në lindjen tonë do të firmosim hapin e parë të dështimit tonë. Ngjarja është e një rëndësie norme, ajo lidhet drejtpërdrejt me sigurimin politik të individit, me të drejtat dhe liritë e tij, që janë themeli i pluralizmit politik. Këtë që kemi fituar sot nuk duhet të lejojmë të tronditet, sepse kështu mund ta humbasim e kjo do të ishte një fatalitet kombëtar. Mendoj që votëbesimi i Qeverisë së re dhe veprimtaria e saj në të ardhmen të lidhet me zgjidhjen sa më parë të kësaj çështjeje. Kuvendi Popullor të krijojë në gjirin e vet një komision hetimor për ta çuar çështjen deri në fund. Të dalë sa më parë ligji për ndalimin e mbajtjes së armëve nga forcat civile dhe të shpërndahen forcat sambiste, të cilat po sjellin kudo tensione sociale. Në këtë mënyrë t’i japim fund terrorit shtetëror, të zhdukim frikën, t’i sjellim qytetarit lirinë e plotë e të vërtetë. Mbështes edhe propozimin e zotit Berisha që katër martirët e Shkodrës të shpallen dëshmorë të demokracisë. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Maksim Konomi. Maksim Konomi - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Raporti i përgatitur e i paraqitur përpara këtij Kuvendi nga komisioni parlamentar për ngjarjet tragjike të Shkodrës, ku u derdh gjaku i katër martirëve të demokracisë, ngjarje që tronditen thellë mbarë opinionin tonë dhe atë ndërkombëtar, nuk u dha një përgjigje të prerë e të saktë pyetjeve: Kush e përgatiti terrenin, kush e bëri inskenimin e tyre, cilat janë ato forca që veprojnë në prapaskenë, çfarë përfaqësojnë ato në jetën politike të vendit? Pa u dhënë përgjigje këtyre pyetjeve opinioni nuk mund të qetësohet, paqja sociale, aq e dëshirueshme nga të gjithë, nuk mund të arrihet dhe shtet juridik nuk mund të këtë. Populli i Shkodrës kërkon me insistim të vihet në vend drejtësia, mbasi ai është masakruar dhe fyer rëndë. Pa u gjetur fajtorët, në Shkodër nuk mund të ketë qetësi. Këtë e kupton kushdo që shkon aty dhe takohet me atë popull. Është e qartë që komisioni nuk pati mundësi të kryente detyrën e tij, mbasi qëndroi brenda rrethit të hetimeve të kryera nga organet e specializuara shtetërore. Këto organe nga ana e tyre nuk u kanë dhënë hetimeve shtrirje të plotë, që të zbulohen dhe të vihen para përgjegjësisë si vrasësit, ashtu edhe urdhëruesit e tyre. Megjithatë, në kundërshtim me disa kolegë të shumicës, mendoj se komisioni, pavarësisht nga përgatitja profesionale ose njohuritë juridike, mund ta kryente më mirë detyrën e tij, me një raport më të plotë, dhe jo ashtu siç na u paraqit, krejt i cekët, ku e vetmja gjë e re ishte kërkesa për lirimin e disa funksionarëve nga detyra, duke përfshirë edhe Ministrin e Punëve të Brendshme, kërkesë kjo që duhej të ishte për shkarkimin e tyre. Në të ardhmen ky komision duhet të ndjekë kritere të tjera, duke përfshirë edhe pyetjen direkte të popullit, gjë për të cilën ai është i gatshëm. Një analizë e thellë dhe e gjithanshme e masakrës, për nga rëndësia dhe pasojat e hidhura që solli, nuk mund të bëhet duke i marrë faktet të shkëputura, duke shtruar disa teza, që brenda tyre fshehin akuza kundër Partisë Demokratike, si dhe duke bërë pyetje e duke u dhënë vetë përgjigje atyre. Këto e errësojnë situatën më tepër, irritojnë opinionin publik, në vend që të ndihmojnë për zgjidhjen e drejtë të problemit. Hetimi i ngjarjeve të dhimbshme duhet të zhvillohet edhe në aspektin e tyre politik, duke nënkuptuar këtu qëndrimet kontradiktore të organeve drejtuese të Ministrisë së Punëve të Brendshme, qëndrimin pasiv të Qeverisë e të organeve të tjera të larta gjatë zhvillimit të tyre. Në këtë kontekst mendoj se informacioni i genjështërt që u dha në fillim nga Ministria e Punëve të Brendshme, është një pikë kyçe për zgjidhjen e problemit. Ndoshta këtu duhet të fillojë çmbështjellja e fillit për sqarimin e çështjes. Logjika e thjeshtë thotë se kush gënjen, ka një arsye për ta bërë këtë gjë. Një thirrje për konsensus u dëgjua nga kjo tribunë për këtë çështje. Kur është puna për drejtësi nuk mund të vihet në lojë ky parim. Në drejtësi rruge të mesme, përveç asaj të zbulimit të së vërtetës, nuk ka. Kam dy propozime: e para, duke marrë parasysh se një pjesë e madhe e deputetëve, që morën fjalën, nuk mbetën të kënaqur nga raporti i komisionit parlamentar dhe nga konkluzionet e tij. Është e nevojshme që të miratohet nga ky Kuvend një mocion, me anë të të cilit t’i kërkohet Qeverisë së re që të hidhet sa me parë dritë e plotë për ngjarjet tragjike të Shkodrës, duke zbuluar dhe vënë para përgjegjësisë jo vetëm autorët materiale të vrasjeve, por edhe personat, cilëtdo qofshin këta, që kanë dhënë urdhër. E dyta, Kuvendi Popullor të miratojë një vendim, duke i vënë Qeverisë së re për detyrë të shqyrtojë e të zgjidhë në mënyrë të ngutshme këto çështje: a. Përcaktimi i statusit të reparteve speciale dhe i pjesëtarëve të tyre. b. Çështja e Sigurimit të Shtetit lidhur me varësinë, detyrat dhe pozitën e tij si organ i ruajtjes së rendit publik. c.Të dalë sa më parë akti ligjor që të përcaktojë saktë rastet e përdorimit të armëve të zjarrit nga organet e rendit publik. ç. Të dalë akti ligjor për çarmatimin e civilëve. Faleminderit! Kastriot Islami - Punimet rifillojnë në orën 13.30.

* * *

Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, rifillojmë punimet. Neritan Ceka - Mendoj se pyetjet që i janë bërë zotit Nano në lidhje me çështjen e Shkodrës, po të ketë mundësi, në qoftë se është i përgatitur, t’u përgjigjet tani, në mënyrë që të jetë i lirë pasdite për detyrat që i ka vënë Kuvendi lidhur me formimin e Qeverisë së re dhe për përpunimin e programit. Kastriot Islami - Të mbarojmë njëherë diskutimet për këtë çështje, mendoj unë, pastaj të kalojmë tek ai problem. Fjalën e ka deputeti Ilir Manushi. Ilir Manushi - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Duke shprehur edhe mendimin e shumë qytetarëve të Korçës, qytet që gjatë zhvillimit historik të Shqipërisë është shquar jo vetëm për dëshirat e tij demokratike, po edhe për kontributin e madh që ka dhënë në këtë drejtim, dënoj aktet kriminale të vrasësve në Shkodër dhe kërkoj angazhimin serioz të të gjithëve për të sqaruar përfundimisht këtë situatë të rënduar e që kriminelët të vihen sa më parë përpara përgjegjësisë. Të gjithë kërkojnë qetësi e siguri në vatrat familjare dhe në punën e përditshme. Për të realizuar këtë është e domosdoshme që Qeveria, e cila do të kërkojë votëbesimin nga ky Parlament, krahas programit ekonomik, të shohë me seriozitet e me angazhim të plotë ndryshimet rrënjësore në të gjithë strukturën e vet, në organizimin e saj, në metodat dhe praktikat e punës. Sido që të jetë programi ekonomik, ai nuk mund të zbatohet në qoftë se do të ruhen format e organizimit dhe metodat e praktikat e vjetra të bazuara në centralizmin burokratik, të diktatit të një shteti monist. Mbështes mendimin se qetësia sociale, forcimi i unitetit kombëtar nuk mund të arrihen pa një ndryshim rrënjësor, të dukshëm të strukturave drejtuese të forcave të rendit e të mbrojtjes, të hetuesisë, të prokurorisë e të gjykatave, pa një legjislacion të përshtatshëm me ndryshimet rrënjësore të shoqërisë sonë pluraliste. Vazhdimisht është folur kohët e fundit për forcat e errëta dhe destruktive. U tha nga disa deputetë këtu se mund të jetë edhe veprimtaria e jashtme që nuk dëshiron zhvillimin e demokracisë në Shqipëri. Mendoj se skenare të tillë mbështeten nga elemente dhe forca ekstremiste konservatore të veshura me pushtet. Them se ka skenarë të tillë të përgatitur, sepse edhe në qytetin e Korçës, në datën 4 prill, fill pas dy ditësh nga ngjarjet e Shkodrës, u tentua nga forca, që vazhdimisht mbeten në errësirë, të realizohet një gjë e tillë. Në mbasdite të asaj dite u shpërndanë fletë, me anë të të cilave i bëhej thirrje popullit të Korçës për të demonstruar të nesërmen përpara komitetit të Partisë së Punës. Një gjë e tillë fill pas ngjarjeve të Shkodrës na shqetësoi. Lajmëruam menjëherë organet e policisë dhe njëkohësisht të gjithë anëtarët e këshillit drejtues të partisë sonë, ku në një mbledhje urgjente sqaruam se kishim të bënim me një provokacion. Nuk ndodhi gjë, sepse dega e Partisë Demokratike i mori masat menjëherë. Mendoj se zvarritjet e hetimeve janë bërë me qëllim për të mjegulluar të vërtetën. Nuk e kuptoj përgjegjësinë që duhet të mbajë zoti Qemal Lame kur thotë se “organet e Ministrisë së Punëve të Brendshme nuk kanë bërë kallëzim, prandaj hetuesia e filloi punën me vonesë”, kur dihet se ajo është e detyruar të veprojë menjëherë porsa të njoftohet për krimet e të gjitha llojeve. Mos vallë zoti Qemal nuk mori vesh për krimet në Shkodër? Në lidhje me punën e grupit parlamentar pa dyshuar në vështirësitë që ka hasur në veprimtarinë e tij, mendoj se rezultatet e dhëna këtu ishin përgjithësuese dhe zbutëse. Ai grup duhet të forcohet e të vazhdojë punën e vet deri në përfundim të çështjes. Krahas lirimeve nga detyra, që propozon grupi parlamentar, të cilat duhej të ishin shkarkime, mendoj se duhet të ndryshojë menjëherë i gjithë aparati drejtues i Ministrisë së Punëve të Brendshme, që për vite është mësuar të punojë i frymëzuar nga diktatura e proletariatit. Duke dëgjuar diskutimin e zotit Gramoz Ruçi për vështirësitë e panumërta që dalin për të zbardhur datën e zezë, dëshiroj ta pyes: a është në dijeni ai që në Shqipëri ekziston një shoqatë e paligjshme, shoqatë që ka dhunuar shkollat e institucionet, kryesisht nëpër fshatra, anëtarët e së cilës në grupe kanë persekutuar intelektualin etj.? Dhe kjo organizatë e paligjshme përkrahet nga elemente të shëmtuar konservatorë, që aktualisht janë ende në pushtet. Duhen dënuar këta elementë, duhen ndaluar këto shoqata, duhet punuar seriozisht për të zbuluar kriminelët e Shkodrës, si një fillim serioz për stabilizimin e situatës. Mendoj se Presidenti, në krye të shtetit, i shkëputur nga ndikimet partiake, duke vënë në përdorim gjithë potencialin e vet intelektual, politik, organizativ, si njohës i plotë i strukturave dhe superstrukturave shtetërore e partiake, do të ndikojë për të ndriçuar sa më parë këto forca të errëta e destruktive, për t’i krijuar popullit qetësinë në frymën e re pluraliste e për këtë ai pa dyshim do të gjejë edhe përkrahjen e të gjitha partive politike. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Sadedin Balla. Sadedin Balla - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Sytë, mendjet dhe zemrat e njerëzve sot janë drejtuar në këtë sallë. Nuk u mërziten ata së dëgjuari, nuk u lodhën së shikuari deri në orët e vona të mesnatës, megjithëse u bënë rreth tri javë që Kuvendi vazhdon punën e tij, madje ankohen kur zotërinjtë e Televizionit, natyrisht për të mos u krijuar lodhje të tepërt, i shkurtojnë fjalimet e deputetëve. Nuk e teproj aspak po të themi se diskutimet tona, të pasqyruara në Radiotelevizion, janë bërë një ushqim shpirtëror i përditshëm. Dhe pse ndodh kështu? Sepse populli sheh se po agon një ditë e re dhe dëshiron që ky agim të jetë i kthjellët, i pastër dhe transparent, kërkon që rrezet shpresëdhënëse të diellit (nënkupto legjislacionin e drejtësinë që vendosim këtu) të hyjnë në çdo shtëpi, në çdo vatër e të ngrohin zemrat shqiptare. Por, zotërinj, e kemi ne në dorë që ky agim të jetë i pastër, pa re të zeza. E ja guri i provës, kjo është ngjarja tragjike e Shkodrës. Sa më shumë të shpërndahet mjegulla rreth saj, aq më shumë do të shtohet shpresa, besimi e bindja e popullit te ky Kuvend. Për mendimin tim raporti i komisionit parlamentar nuk kishte vlerat e një raporti të një komisioni dinjitoz. Përse vallë? Sepse nuk u futej në thelb gjërave, sepse nuk shtjellonte fakte e argumente të reja e serioze, sepse jepte konkluzione e përgjigje cinike. A nuk është e pahijshme, do të thosha, që në këtë raport të cilësohet se dega e Partisë Demokratike në Shkodër duhej të gjente forma më efikase për t’i shpërndarë demonstruesit, në një kohë që po aty thuhet se tërë Këshilli Drejtues dhe anëtarët e saj, deputetët e saj dolën në shesh, në mes të popullit, duke iu përkushtuar çështjes së qetësisë e paqes deri në vetëmohim, ndërsa drejtuesit e Partisë së Punës në rreth nuk gjenin vrimë ku të futeshin, aq sa nuk mund t’i marrë në mbrojtje askush, bile as Xhelil Gjoni, funksionari i lartë i kësaj partie? Pse ata duhej të arratiseshin nga Komiteti i Partisë? Vallë, kjo gjë s’i bie në sy hetuesisë? Ndoshta se ata ishin urdhëruesit e vërtetë të zjarrit. Dhe ligji hesht. Ku shkoi filmi? Në çfarë konkluzionesh arriti hetuesia dhe komisioni parlamentar për një çështje kaq të rëndësishme? Vallë, mos u dogj pas ngjarjeve? Ç’rezulton nga analizat laboratorike? Dhe për këtë heshtin. Ky qytet vallë nuk ka njerëz të sigurimit, të plotfuqishëm, operativë lagjesh ose qyteti? Si e kanë kryer detyrën ata, kur të gjithë në e dimë se operativët dinin për qytetarët sa herë pinë kafe në turizëm, me kë shoqërohen, sa shpenzojnë etj., etj.? Këta operativë duhet patjetër të japin të dhëna, se duhej të ishin në krye të detyrës. Pikërisht këta persona duhen arrestuar të parët, në qoftë se nuk e hapin gojën. Le të mos flasë populli. Por dhe këta nuk flasin? A pranohet kjo heshtje? Në përgjigjet e komisionit flitet e përflitet për Azem Hajdarin dhe nuk jepet një përgjigje e saktë, një “jo” ose “po” kategorike. E këtu kryetari i komisionit nuk duhet të bëjë vështrime dyshuese, që lënë shumë të nënkuptohet...(Mbaron shiriti) u përdorën armët, u gënjye populli, u mashtrua opinioni brenda e jashtë, u vonua hetuesia, u ftohën gjakrat dhe tani filozofohet këtu nga disa: “jo do t’i interesonte, jo s’do t’i interesonte Partisë së Punës”, por siç thotë populli: “Ai që bën shtamën, di t’i bëjë asaj dhe vegjën". Disa mbrojnë këtë ose atë zyrtar, a thue se krejt problemi është ky. Jo zotërinj, para nesh qëndron një problem shumë më i madh, i shenjtë do të thosha, e që është drejtësia, ligji, në mënyrë që kushdo ta kuptojë se po u shkel ai, jep llogari qoftë qytetari i thjeshtë, qoftë Presidenti i Republikës dhe bile qoftë një mjeshtëri e tërë nuk do t’ ia dalë ta mjegullojë asnjëherë këtë problem që u mundua ta neutralizojë, duke futur probleme të tjera, për t’i ulur vlerën si ai i Lezhës. Tashmë thashethemnajat janë bërë pjesë e pandarë e jetës sonë, të përhapura nga qarqe të caktuara politike për ta destabilizuar gjendjen. Në çdo takim na pyesnin zgjedhësit: “Po të fitojë Partia Demokratike, a do të këtë grusht shteti më 1 ose 2 prill”? Kjo frikë e kishte burimin te betimi i disave që “pushtetin e kemi marrë me gjak e s’e lëshojmë pa gjak”. I takon Qeverisë, në radhë të parë, Ministrisë së Punëve të Brendshme që t’i gjejë e t’i dënojë përhapësit e thashethemnajës. Një gjë e përgjithshme është, për sa i takon problemit të Shkodrës, që anëtarë të Partisë se Punës kanë shtirë me armë zjarri, me dinamit etj., për të festuar fitoren. Kjo ka ndodhur në Shkodër, ka ndodhur edhe në ndonjë fshat të Krujës. Ajo që është për të ardhur keq, është fakti se akoma këta njerëz janë të armatosur. Në “Zërin e popullit”, të datës 1 maj, në mos gabohem thuhet shprehimisht se Huan Karlosi e futi Spanjën në rrugën e modernizimit, pikërisht duke hartuar një legjislacion modern dhe duke bërë depolitizimin. Mendoj se problemet e mëdha social-ekonomike të akumuluara për vite me radhë, që tash po shpërthejnë furishëm, nga njëra anë, si dhe pozita në tërheqje e organeve të ruajtjes së rendit, për të përmirësuar sadopak imazhin e prishur në popull në rastin e tejkalimit të kompetencave, që tashmë i dimë, nga ana tjetër, janë shkaku kryesor i ngjarjeve të pahijshme që po na shoqërojnë kudo, nëpër stadiume, në rrugë, në vende publike etj. që këtej rrjedh zgjidhja e drejtë e çështjes së Shkodrës, që jo vetëm do të qetësonte popullin, por do të ngrinte lart dhe prestigjin e organeve të ruajtjes së rendit, duke ia lehtësuar shumë punën në kryerjen e detyrës. Ngjarjen e Shkodrës e ndërlikon akoma më keq përpjekja, tashmë e dalëboje, për t’i gjetur arsyet e shkaqet e vështirësive tona te fqinjët, të ata që na duan të keqen etj., etj. Nuk e shoh të arsyeshme të lexohen ato letra mashtruese, duke ecur kështu në vazhdën e asaj praktike, e cila ka gati 5 dekada që po zbatohet në kurrizin e popullit, se me letra u ngushtuan oborret kooperativiste, me letra u rritën normat, me letra u mbështet tufëzimi e pasojat, tashmë, janë të qarta. Që të mos i çojmë edhe ngjarjet e Shkodrës në pasoja të tilla, ju bëj thirrje: “Hiqni dorë nga praktika të tilla”! Së fundi, mendoj që kryesitë e grupeve parlamentare, së bashku me Kryesinë e Kuvendit dhe me komisionin parlamentar, të mblidhen së bashku për konkluzionet dhe për ecurinë e mëtejshme të punës së komisionit. Natyrisht, për të dhënë drejtime kryesore ku duhet të përqendrohet puna e tij. Falemnderit edhe për duartrokitjet! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Abdi Baleta. Abdi Baleta - I nderuar zoti Kryetar, të nderuar kolegë deputetë, Besoj se ashtu si mua dhe mjaft folësve të tjerë, qysh në fillim të përgatitjes së diskutimit, u ka dalë një problem delikat: si të hartohet një tekst serioz, ku ndjehen dhembjet dhe nevoja për gjykim racional, të mos zhvendosin njëra- tjetrën, që shprehja e dhembjes të mos i ngjajë askujt si lot krokodili e as si politikanizëm partiak. Qysh në fillim u kujtua papritmas shprehja e njohur: “Të vret natën e të qan ditën” dhe menjëherë, më lindi spontanisht mendimi plotësues: Po ai që të vret ditën për diell e nuk të qan as natën, as ditën, përkundrazi, mundohet të të fyejë edhe pasi të ka vrarë? Ja, kështu, me doli hyrja e diskutimit për këtë debat mbi masakrat rrëqethëse të 2 prillit në Shkodër. A do të shërbëjë vallë debati që po bëjmë si lehtësim i vuajtjeve të atyre që janë goditur tepër rëndë, si qetësim për opinionin e tronditur të Shkodrës dhe të Shqipërisë dhe si provë e mbrojtjes së fjalës së dhënë nga deputetët që çështjes do t’i shkohet deri në fund, deri në zbulimin e së vërtetës: Hë për hë, s’kemi rrugë tjetër, veçse të tregohemi skeptikë në përgjigjet tona për këto pika. Raporti i dytë i komisionit parlamentar m’u duk më tepër si një thirrje elokuente me nënkuptimin që të mos tregohemi tepër naivë dhe të mos presim që ata që kanë në dorë ta nxjerrin në publik të vërtetën mbi vrasjet politike të Shkodrës, ta nxjerrin këtë të vërtetë të qëruar në një pjatë të argjendtë këtu në Kuvend. Komisioni e ka ndërtuar raportin në një mënyrë, që as të mos qortojë shumë, por as të mos qortohet shumë, as të mos ngjallë shpresa të mëdha, as të mos çojë në zhgënjim të menjëhershëm e të parakohshëm, as të mos i lërë gjërat në gjendje krejt të palëvizur, as të mos bëjë gafa të guximshëm, kur këmbët nuk i vunë në taban provash dhe mbështetje të fuqishme. Pra, komisioni ka bërë atë që gjeti më të mendshme: na përcolli neve dilemat e veta. Sigurisht, po me gjithë “0”-të tuaja komisioni bëri punën e tij, aq sa sa mundi e aq sa diti. (Në sallë dëgjohen zëra). Falemnderit, jo serioze veç. Kastriot Islami - Ju lutem, i lini replikat! Mbani qetësi! Abdi Baleta - Po të tjerët? Qeveria, qeveritarët, si më parë, vazhdojnë të ruajnë qetësitë e tyre tipike dhe heshtjen e vet filozofike. Ata nuk do të kishin qenë kaq apatike, po të ishin dëmtuar viçat në ndonjë stallë ferme, që furnizon me mish elitën burokratike. Siç dihet, Qeveria dhe të gjithë ata që e dinë se ku fle lepuri, shpresojnë se me zvarritje dhe me kalimin e kohës shtresat e aluzioneve të harresës varrosin një herë e përgjithmonë të vërtetën mbi masakrën e Shkodrës apo dhe të vërtetat mbi vrasjet masive barbare në kufi, puçin ushtarak të shkollës së oficerëve e të tjera si këto. E, nga ana tjetër, njerëzit presin përgjigje, ndërsa ne këtu në Kuvend shprehim mendim. Unë kam mendimin se nuk janë vështirësitë e pakapërcyeshme në hetime që kanë penguar deri tani thënien e së vërtetës për vrasjet kriminale në Shkodër, por janë pikërisht vështirësitë për ta mbuluar dhe deformuar këtë të vërtetë, për të ngatërruar fijet e për të fshirë gjurmët e krimit që kanë çuar në zvarritjen e hetimeve në punën shkel e shko në grumbullimin dhe vlerësimin e provave, në mosinteresimin e organeve të larta shtetërore për të komunikuar me nxënësit e deri të vonesat për të gjetur ndonjë “kurban”, që të mos dalë fytyra e fajtorëve të vërtetë, frymëzuesve, nxitësve, organizatorëve. Çdo profesionist e ka të qartë: është pa vend të pretendosh se ngjarjet e Shkodrës janë mbështjellë nga një mister i padepërtueshëm dhe paraqesin vështirësi hetimi të papërballueshme nga organet tona. Dihet fare mirë se organet e ruajtjes së rendit nuk u zunë në befasi, por ishin të përgatitura për ngjarjet si në Shkodër, si këtu në kryeqytet. Vrasjet u bënë në mes të ditës, në rrugë të madhe, para mijëra syve e kamerave të filmimit, në mbikëqyrje të drejtuesve lokalë të Partisë së Punës, sikur xhirohej ndonjë skenë filmi. U vranë njerëz se kujtonin se shpatullat i kishin të siguruara nga pjesëtarët e organeve të ruajtjes së rendit dhe na thanë që u vranë dhe me të shtëna horizontale. Cilët ishin njerëzit e caktuar në shërbim në atë kohë, në atë vend? Dihen një për një. Dihet dhe kush ishin në ndërtesën e Komitetit të Partisë, dihet kush ka pasë armë e municion, të çfarë lloji e çfarë sasie; atëherë ku qëndrojnë vështirësitë e hetimit? U tha këtu se ka pasur snajperë; mos vallë të tillë ka pasur jo vetëm në tarraca? Komanduesit e snajperëve, aq me tepër që snajperët vendosen për të kryer detyra speciale për të goditur objekte të zgjedhura, gjë që na forcon bindjen se kur godasin ata, vrasjet janë të natyrës krejt politike. Dihet që Arben Broci ishte një nga të 30-ët që në mbrëmjen e paharruar të 11 dhjetorit 1990, vajtën në Pallatin e Brigadave dhe të takojnë udhëheqësin partiako-shtetëror nr.l dhe sollën që andej në qytetin “Studenti” kasetën historike me regjistrimin e bisedës, ku më shumë me pahir se me hir u shkëput pëlqimi për pluralizmin politik në Shqipëri, porse me një kërcënim të qartë, se do t’u priteshin të gjithëve gishtat e ngritura në formën e gërmës “V “. E para, Arben Broci, engjëll, lajmëtar i pluralizmit politik bie nga plumbat në Shkodër të nesërmen e zgjedhjeve të të parit Kuvend Pluralist. Mendja ta do që është më shumë qërim hesapesh, se sa rastësi. Pyetja lind: Mos vallë kjo vrasje shënon fillimin e një sezoni të veçantë të gjuetisë së shtrigave, zbatimi i ndonjë plani persist e makabër, për të likujduar njerëz sipas ndonjë liste të përpiluar në kupolat e ndonjë mafieje politike? Përse vallë tani njerëzit duhet të jetojnë me pyetjet: Kush e ka radhën të jetë në shënjestër të ndonjë snajperi apo të jetë objekt i ndonjë mënyre tjetër zhdukjeje? Vallë a do të përsëriten më në këtë sallë diskutime si për Arben Brocin dhe martirët e tjerë të Shkodrës? Pyetje të tilla na lindin vetevetiu dhe nganjëherë Shqipëria jonë e shtrenjtë dhe e përvuajtur po na ngjan si ndonjë vend i pushtuar, por në një pushtim “sui generis”, të veçantë, kur shqiptari i tjetërsuar sillet si pushtues ndaj vëllaut të vet, e vret, e torturon, e përbuz, e pyet, e varfëron ekonomikisht e shpirtërisht, e bën të ikë në të katër anët e botës, vetëm sepse ai dhunues ka në dorë pushtetin dhe forcën, vetëm sepse ai do që të mbajë në dorë pushtetin dhe forcën. Sa rëndë më ka ardhur kur kam dëgjuar pak kohë me parë nga disa zonja të huaja të nderuara, por të dhembshura për vuajtjet e shqiptarëve, se “kushtet në burgjet e Shqipërisë janë më të tmerrshme se në kampet famëkeqe naziste të Dakaut e Mathauzenit”. Vizita e ish-Ministrit tonë të Punëve të Jashtme, Reiz Malile, në Kinë për të forcuar përsëri marrëdhëniet me këtë vend, ngjall një brengosje shpirti në shumë njerëz, që i zuri një frikë instinkti, mos zgjatej deri te ne ngjarja ogurzezë e Tien An Menit. Gjakderdhja në Shkodër është Tien An Meni i Shqipërisë. Nuk ka vend më të ngushëllohemi duke pritur se “shyqyr Zotit te ne nuk ka ndodhur gjakderdhje masive”. Nuk duhet të harrojmë se Shkodra nuk ka njerëz sa Pekini, as Shqipëria popullsi sa Kina. Le të na japin organet shtetërore numrin e saktë të të vrarëve në kufi, në qytete, të të humburve qoftë për 2 vjetët e fundit e le të shohim ku jemi. Mbas gjithë këtyre gjërave që kemi dëgjuar, përshtypja ime është se masakra e Shkodrës ka qenë e paramenduar dhe ka pasur qëllime të përcaktuara mirë. Dikush e kishte shumë merak ta ndëshkonte pionieren e ndryshimeve demokratike, votuesen e vendosur të ndryshimeve demokratike. Kemi dëgjuar mjaft kohë para 2 prillit formulën famëkeqe: “Pushtetin e morëm me gjak, me gjak do ta mbrojmë”. Me gjak mbrohet e fitohet liria nga i huaji, por jo pushteti brenda vendit; pushteti që mbahet me gjak, kthehet në tirani dhe despotizëm. Shpresa jonë është se ky Kuvend do t’i varrosë mundësitë ataviste të pushtetit të mbrojtur me gjak; ndryshe njerëzit edhe pa qenë marksistë-leninistë do të përvetësojnë fjalët e Engelsit. Citoj: “Despoti është zot, derisa është në gjendje të përdorë dhunën” Dhuna është ajo që e mbante në fuqi, dhuna është ajo që përmbys çdo gjë, ndjek rrugën e vet të ndryshme. Fund i thënies së Engelsit. Për Shkodrën këtu është dëgjuar ndonjë qortim, se vallë qytetarët e saj paskan thirrur parullën “Shkodra republikë!” Ata që e kanë parë me vend të vënë këtë version, a e kanë dëgjuar dhe si i vlerësojnë parullat që qarkullonin në muajin shkurt në disa qytete e qyteza që kërkonin Vlorën për kryeqytet, krijimin e “lidhjes jugore”, regjistrim vullnetarësh kundër Tiranës etj., sa të kënaqnin shovinizmin serbomadh, duke bërtitur “Nuk e duam Kosovën!”. Çfarë emri t’u vësh këtyre, vetëm “forca të errëta”? Termi lirime, për të cilësuar masat që propozoi komisioni, me të drejtë u quajt i papërshtatshëm, sepse është fjala për ndëshkime. Edhe argumenti i sjellë për ndihmës, masa pa dyshim duhen marrë, veçse jo sa për të thënë. Ministri i Brendshëm etj., ndoshta mund të jenë gjendur në vorbullën e ngjarjeve, pa e ditur mirë as ata vetë, por detyra i ngarkon me përgjegjësi të përballojnë situatën me profesionalizëm, të parandalojnë, të zbulojnë, të godasin çdo veprim të markës mafioze ose të armikut të jashtëm. Në një shtet juridik, në një rast si ai i Shkodrës jep dorëheqje, jo vetëm Ministri i Brendshëm, po dhe Qeveria. Kthimi i zotit Ministër në Kuvend m’u duk zhgënjyes dhe jo premtues, se dikasteri që drejton të japë ndihmesë sa më të mirë për nxjerrjen në shesh të së vërtetës. Kastriot Islami - Respektoni 10 - minutëshin! Abdi Baleta - Tani mbaroj. Zoti Kryetar, i lutem Kryesisë që të paduruarit t’i nxjerrë jashtë, në qoftë se duan. Në qoftë se zotëria, që nuk ia di emrin, është i paduruar, mundësisht të dalë jashtë, unë s’e kam penguar. Edukata është dhe për ata që kanë pikëpamje politike të ndryshme. Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Mos replikoni nga vendi! Ju lutem! Abdi Baleta - Pra, duhet të sillte përgjigje të qarta për çështjet që shtroi vetë. Të jepte, jo të kërkonte llogari; të përqëndrohej të zbulimi i fajtorëve, jo të justifikimi i vetes, i varësve dhe i eprorëve. Çështjen e gazetarit malazez ta shpjegonte qartë dhe jo ta hidhte si rebus, ta zgjidhnim ne. Kuvendi, duhet, gjithashtu, të kundërshtojë me vendosmëri tentativat për të ushtruar presion mbi të nga ata që e kanë për detyrë të zbatojnë ligjin dhe jo ta bëjnë. Kryetari i komisionit parlamentar nuk veproi drejt që mori përsipër të bëhet përçues i këtyre tentativave. Kritikat drejtuar hetuesisë i çmoj me vend. Me shumë vonesë ajo u kujtua të flasë për pengesat që kanë krijuar në hetuesi organet e punëve të brendshme dhe nuk e kam të qartë nëse ky qëndrim është prishje ekuilibri i deritanishëm apo taktikë e re për të justifikuar më tej mosnxjerrjen e së vërtetës, duke ia hedhur fajin njëri-tjetrit. Me krijohet përshtypja se punohet më shumë për kalimin e çështjes në kategorinë e atyre që mbeten përjetësisht në ndjekje; kjo do të ishte e papranueshme. Shqetësimi i fundit që dua të përmend është kur organet e specializuara na thonë që s’janë në gjendje të zbulojnë të vërtetën e ngjarjeve si ato të Shkodrës. Ç’garanci kemi se mund të zbulojnë kriminelë e keqbërës që veprojnë në rrethana më të fshehta, kur ngrenë kurthe më mjeshtërore. Ç’garanci japin ata se janë në gjendje të plotësojnë kërkesat e shtetit juridik? Prandaj bashkohem me ato propozime që kërkojnë një rishikim rrënjësor të strukturave, të rolit dhe kompetencave të këtyre organeve, sidomos duhet parë kush ia ka dhënë kompetencat të krijojë forca si të dojë dhe sa të dojë Ministria e Punëve të Brendshme. Nuk jam dakord me ato propozime që u thanë për ndryshimet në përbërjen e komisionit parlamentar. Falemnderit edhe të paduruarve! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Alfred Sereqi. Ju lutem, mbani qetësi! Jeni të duruar t’i dëgjojmë. Alfred Sereqi - Të nderuar deputetë, historia e ka veçuar Shkodrën. Ajo e ka fatin dhe lavdinë të zërë një vend të nderuar, veçan, në historinë e kombit shqiptar. Është në nderin e popullit shkodran që nga gjiri i tij të pikasin shumë figura madhore të kombit. Fataliteti e desh apo dikush e pa të udhës që edhe demokracia më e re në Europë, martirët e saj t’i gjejë pikërisht këtu. Kjo vrasje e pabesë, mbas shpine, është një krim i pamerituar politik e antikombëtar, për nga skenari nuk gjen në të asgjë shqiptare. Ka kaluar më shumë se një muaj dhe në rrethin vicioz të hetimit asgjë s’është ndriçuar plotësisht. Edhe Komisioni i Posaçëm Parlamentar, me gjithë punën e bërë, paraqiti një informacion të pjesshëm e të sipërfaqshëm, ku bëri një jehone jo të pranueshme mendimi nëse ishin apo s’ishin të drejta masat që propozoi. Është për të ardhur keq që një varg diskutantësh u rreshtuan në një linjë dhe tingëlluan si të pasinqerta diskutimet e tyre që kishin shpesh herë dhe mendime konstruktive, duke mos e miratuar masën. Nostalgji, sentimentalizëm burokratik, një mendësi e superuar ndaj detyrës dhe përgjegjësisë shtetërore. Në çdo vend demokratik të botës, një ngjarje si kjo e 2 prillit, do të sillte një tërmet të vërtetë politik dhe qeveritar. Përveç dhimbjes së theIlë, kjo shprehje s’ka munguar në asnjë diskutim. Ç’mendon e ç’përgjegjësi ndien zoti Fatos Nano, po detyrohem në vazhdim të “ barkës së Noes” t’i kujtoj se lahen edhe duart si Pilati. Është marrë një angazhim solemn nga ky Kuvend para popullit që akoma beson në të, se dora kriminale do të zbulohet dhe drejtësia do të veprojë rreptë. Por ka të ngjarë uroj që jo, që të kalojnë muaj të tjerë, dhe pse jo dhe vite, dhe e vërteta të mos zbulohet plotësisht. Historia njeh mjaft raste të tilla të hidhura dhe sa herë që hetimi ndeshet me vështirësi, qëllimisht të pakapërcyeshme, atëherë motivi politik i vrasjes, i krimit realizohet qartë dhe e vërteta zgjidhet me hetimin si vija e horizontit. Po të ndodhë kështu, a do ta vazhdojë vallë populli të besojë në përfaqësuesit e tij? Është krejt e kuptueshme dhe, për mua e besueshme, se forcat politike të shëndosha të shoqërisë sonë, ato që kanë misionin historik të realizojnë demokratizimin e plotë e të pandërprerë të vendit, edhe ato që kanë marrë përsipër sinqerisht të realizojnë reformimin, rinovimin e thellë dhe drastik, që do t’i ndajë qartë e dukshëm me të kaluarën e zymtë, janë jashtë ngjarjes tragjike. Po kjo nuk do të thotë aspak se s’ka “forca të errëta", të veshura me pushtet të paligjshëm, me nostalgji për kohën që shkoi dhe nuk vjen më, me mentalitetin e psikologjinë e frikës e të dhunës, që të jenë përgjegjëse jo vetëm për ngjarjen e 2 prillit, por dhe për klimën që na rrethon. Në të vërtetë demokracia nuk frikëson njeri, nuk kërcënon njeri; dhuna dhe frika, ky binom i shëmtuar, nuk ka një shtrat objektiv në gjirin e demokracisë. Ajo mbijeton vetëm në ndërgjegjet e trazuara e të molepsura të “forcave të errëta”. Edhe “forcat e errëta” nuk janë nocion abstakt, ndoshta as dhe vetëm ca “forca të errëta” të institucionalizuara të rendit, por janë ato që mbarsin dhe përhapin psikologjinë e frikës, të pasigurisë e të dhunës. Është shumë më e lehtë të disiplinosh me ligje punonjësit e rendit, sesa të shëndoshësh e të ndryshosh një psikologji, një mendësi të sëmurë. Viktima të kësaj psikologjie e të personave që përçojnë atë, kanë qenë e janë shpesh punonjësit e rendit e, veçanërisht, policia. Ngjarja e 2 prillit nuk është aspak një lajthitje e demokracisë, por një manifestim kulmor i krizës së thellë e të gjithanshme që po jetojmë. Kjo krizë meriton një analizë shumë të thellë, posaçërisht politike, një analizë mësimdhënëse, një analizë shpresëdhënëse, mbi të gjitha një rrëfim tashmë të vonuar, por të plotë e të sinqertë përpara popullit. Populli ynë e ka mbështetë jetën dhe lavdinë e tij gjithmonë, edhe në periudha të tjera të vështira shpresën dhe besimin, po sot, në këtë periudhë të krizës më të thellë, pikërisht të shpresës dhe të besimit, dikush duhet t’i drejtohet atij, dikush duhet t’ia rikthejë, por kush e ka për detyrë më shumë se personi që personifikon unitetin e mbarë popullit tonë. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Filip Taço. Filip Taço - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Me ngjarjen tragjike të Shkodrës u njohëm të gjithë si deputetë dhe çdo shqiptar uron që ajo kurrë të mos përsëritet në asnjë trevë shqiptare. Shqiptari, më shumë se kushdo, e ka dashur paqen, qetësinë, ka ditur ta dojë veten dhe mikun. Veprimtaria e organeve të drejtësisë ka ngjallur dyshime të shumta. Zvarritja e qëllimshme, për mendimin tim, dëshmon dhe njëherë sesa larg qëndron për qytetarin shqiptar e drejta dhe ligji. Në këtë kohë e drejta flet për një krim politik të organizuar, ndërsa ligji vazhdon të heshtë akoma. Kjo heshtje po zgjatet më tutje me turbullirat që na solli këtu në Kuvend edhe komisioni parlamentar. Ky komision në fjalimin e tij të parë na solli një diçka më të re, ndërsa në të dytin turbullira u shtua më tej. Kjo heshtje, kjo zvarritje, kjo turbullirë, të nderuar deputetë, tregon gjithashtu se ç’ndikim të shëmtuar kanë motivet politike, monopartiake mbi ligjin. Puna dhe veprimtaria e organeve të drejtësisë, justifikimi dhe tablotë e errëta, që na paraqesin në këtë Kuvend, janë të turpshme dhe të pacipta, prej ku do t’i vihet njollë e zezë Shqipërisë dhe shqiptarit, njollë që do të ngelë në histori. Populli, si dhe ne si përfaqësues, kërkojmë që vrasësit të dalin para gjyqit. Nuk jam për të dënuar njerëz të pafajshëm, gjoja për të qetësuar gjendjen. Pajtohem plotësisht me diskutimin e zotit Bashkim Kopliku, si dhe të zotit Neritan Ceka, të cilët dhanë mendim më të qartë edhe për forcimin e komisionit me personel tjetër, ku do të vazhdojë akoma hetimi nga ana e organeve të drejtësisë, të kontrollohet më tej gjendja dhe në Kuvend të rritet më saktë përgjegjësia për personat e ngarkuar. Personat e këtyre organeve drejtuese, jo të lirohen nga detyra, çka u përmend nga një pjesë deputetësh, por të shkarkohen si të paaftë dhe si shkaktarë të krimit, ku të ndjehet edhe penalisht. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Vangjel Stamo. Vangjel Stamo - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Se çfarë rëndësie kanë hetimet për zbulimin e autorëve të masakrës në Shkodër, mendoj se nuk është më nevoja që të shprehem, sepse nuk do të bëj gjë tjetër, veçse do të përsëris një pjesë fare të vogël të asaj që shumë kolegë parafolës e theksuan më së miri para meje gjatë ditës së shtunë, po ashtu dhe sot. Vumë re dje, më 15 maj, si nga vizitat në Shkodër, ashtu dhe nga vizitat që unë kam bërë personalisht në disa familje të dëshmorëve në Durrës se çfarë reaksioni ka në popull “paaftësia”, do të thosha, e organeve kompetente për hetimin e çështjes. Populli shqiptar nuk mund të qetësohet. në rast se fajtorët nuk nxirren para gjyqit dhe të marrin dënimin e merituar. Më duket se justifikimet e zotit Gramoz Ruçi, Ministër i Brendshëm dhe të zotit Qemal Lame, Kryetar i Hetuesisë së Përgjithshme jo vetëm që nuk janë mirëpritur nga opinioni, por për mendimin tim e shtojnë përgjegjësinë e tyre në lidhje me këto ngjarje. Nuk ka dyshim tashmë se në udhëheqjen e organeve të Punëve të Brendshme janë konturuar në mënyrë të pakundërshtueshme, jo vetëm me ngjarjet e Shkodrës, por dhe me ngjarjet e tjera në qytete e fshatra dhe kufirin e Shqipërisë, disa forca të caktuara konservatore dhe të etura për të derdhur gjak shqiptari, sikurse u përmend dhe në diskutimet e shumë deputetëve parafolës. Të gjithë e dimë se në deklaratën e parë zyrtare të Ministrisë së Punëve të Brendshme u pranua se të vrarët e të plagosurit u shkaktuan nga të shtënat me armë nga ana e forcave të ruajtjes së rendit, në përleshje me turmat. Ky njoftim u dha fill mbas ngjarjes, ndërsa sot, pas një muaji, na del se plumbi që vrau Arben Brocin nuk qenka nga armët e forcave të rendit. Nesër nuk është çudi, mund të na thuhet se forcat e rendit, nga hetimet dhe ekspertizat tepër të hollësishme dhe të mundimshme, nuk na paskan qëlluar me armë. Të tilla alibi nuk mund të mashtrojnë dot një popull të tërë. A e dini, zotërinj, se në jetën civile dhe shtetërore kur ndodh një aksident krejt i rastësishëm dhe vriten apo plagosen një apo më shumë punëtorë thjesht për shkelje rregullash të sigurimit teknik, kalojnë menjëherë në ndjekje penale inxhinierët e objektit, deri te kryeinxhinieri i ndërmarrjes? Edhe kur një automjet padashje bën një aksident dhe shkel një njeri, ne e dimë se drejtuesi i automjetit mbahet në gjendje arresti derisa të sqarohen rrethanat. E pra, kur për një vdekje aksidentale organet kompetente nuk ngurojnë aspak të bëjnë arrestime, çfarë i pengoi ato që të ndalonin brenda ditës forcat e armatosura të ruajtjes së rendit, apo drejtuesit e tyre përballë një krimi kaq të shëmtuar? Është e qartë se vrasësi nuk mund të arrestojë vetveten. Atëherë prokuroria si veproi, çfarë bëri konkretisht? Po qendra në Tiranë, çfarë udhëzimesh telefonoi, apo radiofonoi kur mori vesh vrasjet? Sipas diskutimit të zotit Gramoz Ruçi, del se ai ka qenë në takim në Këshillin Presidencial në datën 2 prill. Çfarë raportoi ai dhe çfarë udhëzimesh mori aty? Po ditën e dytë, të tretë, të katërtën e kështu me radhë? Sigurisht, po të ishte Shkodra rasti i vetëm i ushtrimit të dhunës me armë nga forcat e rendit, zoti Ministër i Brendshëm do të ish shqetësuar më shumë dhe do të kishte marrë disa masa. Po ashtu dhe Kryeministri, të cilin do të kisha dëshirë ta dëgjoja një herë se si do të prononcohesh për masakrën e Shkodrës. Të nderuar deputetë, që nga 2 korriku e deri më sot, njëzet të pafajshëm janë vrarë dhunuar nga forcat e errëta. Gjatë kësaj kohe një Ministër i Brendshëm ëshë liruar nga detyra, por vrasjet nuk kanë shteruar ende. A nuk ka ardhur koha që përgjegjësitë dhe masat që duhen marrë të jenë të atilla që varësit e ndershëm të çlirohen nga kompleksi i frikës dhe të dëshmojnë me guxim për fajtorët e vërtetë? Këto pyetje ia drejtoj edhe Kuvendit, edhe Presidentit të Republikës. Lidhur me propozimin për t’u shpallur dëshmorë 4 martirët e Shkodrës unë jam plotësisht dakord. Gjithashtu mendoj se i ka ardhur koha dhe është tepër urgjente që të rishikohet statusi i Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe kjo gjë duhet shqyrtuar në mbledhjet e këtij Kuvendi sa më parë. Lidhur me komisionin parlamentar, i cili u mor me shqyrtimin e çështjes së Shkodrës, kam mendimin se ky komision ose më mirë kryetari i këtij komisioni, zoti Ajli Alushani është kontradiktor në thëniet e tij në disa deklarata që ka bërë. Në njoftimin e parë zyrtar, që është bërë nga komisioni, unë po citoj siç është thënë shprehimisht: “Ky është një njoftim paraprak dhe i përmbledhur i veprimtarisë së Komisionit të Posaçëm Parlamentar rreth ecurisë së hetimeve për ngjarjet e Shkodrës. Konkluzionet përfundimtare dhe propozimet përkatëse që rrjedhin prej tyre, do t’i parashtrojmë në materialin përfundimtar, që do t’i paraqitet këtij Kuvendi sipas rendit të ditës, të miratuar prej tij." Nga kjo del që materiali i dytë, që u servir në këtë Kuvend, pas deklaratës që bëri zoti Ajli Alushani se ky ishte, si të thuash, mbarimi i detyrës së komisionit, del që e kreu detyrën e vet dhe nuk kishte se çfarë të zbulonte më tej. Ndërsa sot zoti Alushani na doli me version të ri, që nuk ka përfunduar akoma hetimi, kështu që ky komision duhet të vazhdojë nga puna. Lidhur me këto, mendoj që ky komision detyrimisht duhet të vazhdojë detyrën e tij, por kryetari i këtij komisioni mendoj se është i papërshtatshëm për të drejtuar punën e tij. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Abedin Elmazi. Abedin Elmazi - I nderuar zoti Kryetar, të nderuar deputetë, Gjatë diskutimeve për ngjarjen e Shkodrës shumë probleme, për mendimin tim, janë bërë të qarta. Unë do të prek në diskutim vetëm disa prej tyre. Të gjithë kemi arritur t’i vlerësojmë ngjarjet e Shkodrës nga kufiri minimal i një ngjarjeje të dhimbshme deri në kufijtë maksimalë të një masakre, të një terrori shtetëror. Unë jam për vlerësimet e fundit. Komisioni parlamentar u ngarkua nga ne me një detyrë të shenjtë. Ai e ndërtoi punën e tij mbi themele që nuk mund të mbanin. Kërkoi të merrte të dhëna për krimin nga ata që ishin të interesuar dhe punonin për ta fshehur atë. Kësaj i shtoj edhe vlerësimet paradoksale se i godituri, i poshtëruari populli i Shkodrës nuk flet, nuk do të dëshmojë. Në këtë mënyrë e vërteta mbi krimin u mjegullua. Më habit fakti që kryetari i komisionit i kaloi kompetencat në këtë Parlament disa herë, duke bërë interpretime nga pozita partiake, gjatë përgjigjeve të pyetjeve, duke kërkuar nëpër sallë disa herë Azem Hajdarin, edhe pse e mësoi që ai s’ishte në këtë sallë. Një qëndrim të tillë krejt provokues mbajti edhe gjatë përzgjedhjes së letrave të ardhura. Të gjithë e dimë, ka kritere në përdorimin e metodës së zgjedhjeve. Në të gjitha këto kritere kërkohet, para së gjithash, që zgjedhja të jetë përfaqësuese. Ajo të përfaqësojë sa më mirë tërësinë e përgjithshme. E vërteta për vrasjet në Shkodër nuk mund të mbulohet; dëshmitarët okularë aty, për mendimin tim atë e kanë bërë krejt qartë. Skenari është ai i njohuri, snajperët shënuan mirë, goditën demokracinë. Mua më habit, përveç qëndrimeve krejt kontradiktore dhe në kundërshtim me njëri-tjetrin të Ministrisë së Punëve të Brendshme, të organeve të saj dhe të atyre të Hetuesisë së Përgjithshme edhe një fakt tjetër: këtu na u tha disa herë se janë bërë analiza në Ministrinë e Punëve të Brendshme, janë bërë analiza në Këshillin e Ministrave, janë bërë të tilla edhe në Këshillin Presidencial, bile na u tha janë përcaktuar edhe detyra. Megjithatë, Ministria e Punëve të Brendshme dhe hetuesia veprojnë secila për vete. Bile njëra i krijon vështirësi dhe pengesa tjetrës. Të dyja së bashku pengojnë zbulimin e së vërtetës. Për mendimin tim këto organe nuk e kanë justifikuar besimin e popullit, përkundrazi, me punën e përciptë, me qëndrimin në prapavijë, i kanë shërbyer destabilizimit. Vallë kjo është forca që fiton për të zgjidhur probleme të një natyre dhe të një rëndësie të tillë? A nuk jemi në këtë mënyrë ne që krijojmë në hapësira të lira për të vepruar edhe forca të tjera, që nuk i duan të mirën vendit tonë? Duke u nisur nga kjo, unë e quaj krejt të bazuar kërkesën që edhe në emër të Qeverisë së Punës, bile dhe në emër të Këshillit Presidencial, këtu duhet të raportohet. Ata, po qe se do të angazhoheshin në këtë problem sadopak, do të kishin zhbllokuar gjendjen. Fitorja e demokracisë së vërtetë kërkon një konceptim të ri për kompetencat e Ministrisë së Punëve të Brendshme për caktimin e statusit të saj, të organeve të sigurimit. Në asnjë mënyrë, kam mendimin, nuk duhen lejuar sambistët të veprojnë ndaj populIit, Ka ardhur koha të shihet dhe problemi i armëve të shpërndara. Jam i mendimit se situata e krijuar në Shkodër ka sjellë aq fakte, sa janë të mjaftueshme për të shkarkuar nga detyra Ministrin e Punëve të Brendshme, Kryetarin e Hetuesisë së Përgjithshme, Prokurorin e Përgjithshëm. Shkarkimi nga detyra justifikohet fare mirë me paaftësinë e tyre, me ngadalësinë e tyre në veprime. Në qoftë se janë thelluar më tepër, atëherë le ta zgjidhë problemin gjykimi. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Argjir Panariti. Argjir Panariti - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, Kështu si po ecën trajtimi dhe zgjidhja që po konkludohet rreth Shkodrës, zor se do të pritet mirë nga populli, ndërkohë që shumë deputetë mendojnë që u teprua. Po çmimi i vënë në lojë është i madh politikisht dhe juridikisht. Politikisht se ka të bëjë me besimin e ndërsjelltë shtet-popull, raport ky jo më i cenuar, por pothuajse inrezistent; flas për shtetin, i cili ndodhet në pozitë të papërshtatshme. Le të kujtohen faktet se vrasës ka qenë vetëm një, armë s’janë përdorur pak; çdo gjë u bë në dritë të diellit. Shtrohet pyetja: ku gjendet kuraja e paligjshme për të ndërmarrë aksione të tilla? Vetëm dy pozicione: në të qenit të papërgjegjshëm penalisht, ose të siguruar nga një mbrojtje tepër e fuqishme nga lart. Duke qenë se pozicioni i parë bie automatikisht, sepse nuk mund të çmendet njëherësh një grup njerëzish, mbetet i dyti, domethënë veproni të lirë, se mbrojtja është e garantuar. Njëlloj si tejkalimi i kompetencave me vrasjet në kufi që u përmend edhe nga zotëria i Omonias dhe të tjerë dhe që mbetën pa ndëshkim. Në këtë sallë ka një njeri, i cili duhet të na sqarojë mbi ekzistencën e segmenteve të pakontrolluara brenda shtetit dhe që veprojnë jashtë ligjit. Ky është zoti Nano që akoma hesht. Duke qenë se ai është para një hapi të rëndësishëm si krijimi i kabinetit Nano nr.2, dua të sqaroj këtë detaj ekstra me kompetencë. Të drejtosh dhe të studiosh janë gjëra të ndryshme. Zoti Nano, më falni, pushteti që ju besohet në emër të popullit, duhet të justifikohet me energji, impenjim, kur është nevoja dhe me ashpërsi, drejt dhe gjithmonë brenda ligjit. Nën hijen e ligjit nuk ka të drejtë vendi për të paligjshmit të çfarëdo paraleli apo vertikale qofshin. Mundësia konkrete për t’u dënuar secili është garanci e madhe për sigurimin kolektiv. Le të mos privojmë asnjë njeri nga kjo mundësi. Lidhur me propozimet që u bënë këtu: komisioni parlamentar jam dakord që të vazhdojë punën, propozimi i zotit Kopliku, i pasuar dhe nga të tjerë, qëndron në lidhje me përmirësimin cilësor dhe zgjerimin e kompetencave. Lidhur me kryehetuesin nuk jam fare dakord me propozimin që bëri komisioni parlamentar për largimin nga puna. Jam për atë që ai të vazhdojë punën personalisht, ndoshta jam gabim, m’u duk i impenjuar, por i pambështetur në bllok. Mendoj që hetuesi ka nevojë për sigurim dhe për bashkëpunim të gjithanshëm nga organet e tjera shtetërore. Megjithatë nuk është se nuk aderoj dhe unë në kritikat që u bënë për të rritur cilësinë e punës së tij. Së fundi, ndjeshmërisë që prezantoi deputeti Çina do t’i shtoj që të mos harrojmë si Kuvend një fakt shumë të rëndë, që nuk është përmendur deri tani. Unë doja të sillja këtu faktin e zhvarrimit për të garantuar këtë Kuvend pse populli i Shkodrës nuk bashkëpunon. Thjesht më kujtohet ky detaj, momenti i zhvarrimit; njerëzit lejuan të zhvarrosen dhe të ekspertohen kufomat, që për shqiptarin është një tabu e jashtëzakonshme për të lejuar zhvarrimin e të afërmve, vetëm duke u vënë përpara kësaj kontradikte, dëshira për drejtësi lejoi që të hapen varret. Pra le të mos i kalojmë gjërat sipër dhe kështu me lehtësi. Kaq kisha. Falemnderit për vëmendjen! Kastriot Islami -Fjalën e ka deputeti Skënder Dika. Skënder Dika - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë, I dëgjuam me vëmendje dhe përgjegjësi të gjithë diskutimet e kolegëve. Pa dashur të përsëris ato, aq sa më lejon shkalla e njohjes, dua të ndalem mbi disa momente që duke i marrë së bashku mendoj se përbëjnë një probabilitet për t’i shkuar sa më afër së vërtetës. 1)Të shtënat e armës më datën 2 prill janë të njohura jo vetëm për popullin e Shkodrës, por për gjithë vendin, çka e mësuam nga televizioni ynë atë natë në darkë kur tha: se sot para dite turma të mëdha njerëzish, të irrituar nga rezultatet e zgjedhjeve, përdhunuan dhe dogjën Komitetin e Partisë të Rrethit dhe më pas forcat e rendit vepruan duke shkaktuar tri viktima dhe një të plagosur. Të vetmen gjë që kishte të saktë ky lajm, hetuesia e mohon, kur nëpërmjet grupit tonë parlamentar na pohon se armët e kaluara në ekspertizë rezultojnë se nuk kanë shtënë. Ky fakt më duket alogjik. Dizinformimi kronologjik, më duket se përbën zanafillën e largimit nga e vërteta dhe nuk mund ta kalojmë aq thjesht, sa kalohet qoftë nga grupi parlamentar, qoftë nga hetuesia. A mund të konsiderohet rastësi vonesa e kalimit të armës në ekspertizë, me gjithë justifikimet që bën hetuesia, duke thënë është e vështirë, mund kjo vështirësi lejohet me orë, masksimumi një ditë, jo një javë, se ato ishin të gjithë njerëz të rendit, mund të thirreshin qoftë në Shkodër, qoftë në Tiranë; sillni armët, si komiteti i partisë, si forcat e rendit; këtu prapë vihet një dyshim. A mund të justifikojmë pretendimin e hetuesisë se ishte e vështirë apo duhet të pohojmë se ajo u vu në pozita pune kur Kuvendi ynë Popullor e mori në qendër të vëmendjes këto çështje? Shtroj pyetjen: Cili film u dogj, ai i kamerës së Ministrisë së Brendshme apo i Drejtorisë së Televizionit? Apo mos luhet me filma mbi filma. Këtë e kam sepse jam tepër i bindur që edhe sikur ta kishim atë mikrokamerën e Ministrisë së Punëve të Brendshme, nuk mund të pretendosh se gjithçka do të kishim të fiksuar aty, sepse dhe telekronisti s’do ta dinte me paramendim kush do të godiste e ta merrte si objektiv më vete. Kjo ka një problem shumë të vogël për ta zbërthyer të vërtetën, por jo gjithçka. Si shpjegohet plogështia e këtij të dytit, që s ‘ka mundur të futet as aty ku hynë telekronistët e huaj? E kam fjalën për telekronistin e televizionit. Ne në Durrës shohim RAI-Uno-n, këta të Shkodrës dhe Malin e Zi, por i kemi parë tablotë shumë më të gjera, shumë më të dhembshme. Nga televizioni ynë i kemi parë shumë më pak. Vetëm ato do të mjaftonin për të parë një realitet të pamohueshëm dhe para këtij realiteti është e pamundur që hetuesia ta deformojë. Këtu po hyjnizojmë para vetes tonë organet e tyre. A është e justifikueshme heqja e aparatit të Komitetit të Partisë të Rrethit? Këtu shtroj pyetjen se më duket se është një moment që nuk e kemi trajtuar. Veprimet dhe momentet edhe mund t’ia fal. Të gjithë njerëz jemi dhe rrethanat të detyrojnë. Po prapë, kemi të bëjmë me një aparat njerëzish me ndërgjegje të lartë që na udhëhoqën vendin 47 vjet. Si s’doli një njeri të vijë të ndihmojë të vërtetën, të pohojë, kur presim me kaq përgjegjësi prej popullit dhe s’presim nga ato punonjës të aparatit. Më duket se duhet të ndalim në këtë moment. Cilët ishin marrëdhëniet e tij në atë moment me forcat e rendit dhe Ministrinë e Brendshme, me Këshillin Presidencial? Pse s’hidhet dritë në materialin e hetuesisë në këto raporte? Ato u kaluan pa prekur fare, ose u trajtuan në mënyrë shumë të sipërfaqshme. Edhe këtu hetuesia ka një bazament ku mund të vjelë gjëra konkrete që do të ndihmojnë shumë këtë çështje. Pse u shpërndanë deklarata ekuivoke nga grupi parlamentar për të qenë Azem Hajdari në datën 1 dhe 2 në Shkodër, kur dihet shumë mirë qëllimi dhe efektiviteti i vajtjes në këtë vend? Mos kemi të bëjmë këtu me një qëllim për të shmangur gjithnjë çështjen nga e vërteta? Pse funksionari i Partisë së Punës, Robert Koli, deklaroi në mënyrë të gënjeshtërt se grumbullit të demonstruesve u printe në ballë Azem Hajdari, kur është vërtetuar qoftë nga Partia Demokratike, qoftë nga personalitete të partisë, nga forca të ndryshme në Shkodër që Azem Hajdari ka shkuar me shumë vonesë, pasi ka ndodhur gjithçka. Është mbajtur përgjegjësi për një dizinformim të thjeshtë, aq të qëllimshëm, që në të vërtetë të bën të besosh për një skenar politik? Nuk dimë asgjë si deputetë që jemi ç’qëndrim është mbajtur ndaj këtij funksionari. Edhe këtu kemi të bëjmë me një dukuri, me një moment, që po të ndalemi, nxjerr gjë atje. Si mund të kuptojmë justifikimin plot finesë të zotit Ministër të Punëve të Brendshme, që bën punën e kryetarit të Degës së Punëve të Brendshme kur pohon në referimin e tij për këtë çështje se dizinformimi kronologjik i kryetarit të degës është për arsye se ai e ka dhënë në rrethana të veçanta psikologjike. Pse duhet marrë në mbrojtje një veprim kaq flagrant i kryetarit të Degës së Punëve të Brendshme? Edhe këtu, po t’ia dalim ta lidhim bashkë me të tjerat, kemi moment me rëndësi për hetuesinë. Pse hetuesia tenton ta shpërngulë objeksionin e saj nga anëtarët e vrasjes në atë të grumbullimit të paligjshëm? Nuk jemi për mohimin e të dytit, por më duket se Kuvendi është ndalë për vrasjet dhe populli është për supervrasjet. Pasi të gjenden këto, edhe të dytët, të tretët dhe me radhë t’i ndjekim se s’kemi qëllime të veçanta. Pse na serviren kaq shpejt nga Komisioni Parlamentar masat për lirimin nga detyra? Kam mendimin se populli i Shkodrës, më shumë se këto masa, një kokë turku, i duhen vrasjet. Dhe kjo, më shumë se për hakmarrje, i duhet atij. Kam bindjen se çdo kohëzgjatje, implikim në çështje, ndikon më shumë dhe nuk e ndihmon. Me këto probleme prononcimi duhet të vijë gjithnjë në rritje; mbështes disa propozime të kolegëve që komisioni parlamentar të forcohet e të rritet serioziteti i tij në këtë punë. Mbase ka nevojë t’i shtohen dhe kompetencat. Nuk jam dakord me pohimet kategorike të disa deputetëve që thonë se s’marrim vesh nga këto punë. Edhe fare të pamarrë vesh nuk jemi, sepse populli qindra vjet e ka traditë zbulimin e shumë materialeve të hetuesisë, pa ekspertë pa dijetarë, vetëm me logjikën popullore. Krahas Kuvendit Popullor duhet të merret edhe Qeveria e re, edhe vetë Presidenti, se nuk e kemi fare për dekor, e kemi për probleme që shtron kombi dhe ky është një problem tepër shqetësues. Është kthyer në një problem simbol. Vetëm kështu do të siguronim paqen sociale dhe stabilitetin. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Dodë Kaçaj. Dodë Kaçaj - I nderuar zoti Kryetar, të nderuar kolegë, bëjmë shumë mirë që flasim, debatojmë, sepse vetëm kështu mund të zbulohet e vërteta që kërkojmë ne së bashku, që kërkon Shkodra, ku nuk është tharë gjaku i derdhur, e pret Shqipëria, gjaku i së cilës na bashkon të gjithë si vëllezër. Pa qenë specialist i kësaj fushe vërej se fjalët, kur janë vetëm fjalë, krijojnë atë mjegullnajë, në të cilën humb e vërteta që kërkojmë të gjithë sëbashku. Fjalët, sado të bukura që të jenë, nuk kanë forcë të lajnë gjakun që pret të lahet në Shkodër. Gjaku lahet me gjak thotë populli, por populli, por Shkodra, pret të veprojë shteti. Ai t’i gjejë vrasësit, kushdo qofshin këta. Do t’i ndëshkojë si e meritojnë ata. Përderisa të mos bëhet kjo, përderisa ne vetëm flasim dhe vrasësit të jenë të lirë, Shkodra dhe Shqipëria nuk qetësohen. Problemi i Shkodrës, gjaku i derdhur atje, në mes të ditës, veç të tjerash, është dhe një gur prove për këtë Kuvend historik. Unë besoj se duke trajtuar me guxim, me shqetësim dhe me paanshmëri problemin në fjalë, duke zgjidhur të vërtetën tragjike të kësaj masakre të pashembullt, ne fitojmë si deputetë e si Kuvend Popullor besimin para popullit për sot dhe për mot. Përsëri, pa qenë specialist, do t’i kujtoja zotit Ruçi diçka të vogël: në qoftë se u kujtove aq bukur dhe aq shpejt për të dërguar në Shkodër atë ditë repartet sambiste për qëllimet “e shenjta”, për të cilat ato mbahen, përse s’u kujtuat për diçka tjetër më të vogël, po me atë shqetësim të parin, përse nuk dërguat ekipin ekspert dhe përkatës, përse nuk u ekzeminuan në vend kufomat për më tepër më duket se është dhe një ligj që thotë se askush, asnjë i vdekur me armë nuk lejohet të varroset pa ekzaminim mjekësor përkatës, qoftë edhe vetëvrasje? Mos ishte thjesht një harresë kjo? E çuditshme të besohet. Pas shtatë ditësh organet u kujtuan dhe në kundërshtim me ligjet juridike, morale mendoj unë, bënë zhvarrimin e martirëve Bishanaku e Çeka. Këtu filloi për mua mjegullnaja, të cilën rrahim ta shpërndajmë të gjithë së bashku, por s’po arrijmë akoma. Njërit prej martirëve të Shkodrës, Bishanakut konkretisht, i është gjetur një plumb në trup. Ky plumb ka një armë që e ka zbrazur. Kjo armë ka një dorë që e ka mbajtur. Prapa kësaj dore fshihet një urdhër i dhënë, një urdhër që ndoshta njeriu që e ka zbatuar e ka parë me dyshim. Por urdhri për të vrarë është i tillë, që po nuk vrave, të vrasin. Unë në përgjithësi nuk jam i kënaqur me punën e komisionit përkatës, sepse po ju them se as Shkodra s’është e kënaqur për punën e bërë. Raportet që i dëgjuam këtu, nuk janë as mish as peshk, janë sipërfaqësore. Nuk kanë atë angazhimin, që buron nga një shqetësim human jashtëpartiak, që e vë njeriun mbi gjithçka. Nuk jam as me mendimin për lirimin e shokëve. Kolegë të nderuar, për të mos e zgjatur, se u fol shumë për këtë problem, partitë politike bëjnë sikur na ndajnë, por nuk arrijnë të na ndajnë, sepse për është betimi që bëmë, është gjaku që na bashkon, atdheu, janë fëmijët tanë, që më shumë se partitë, duan balonat. Na bashkon dhimbja njerëzore, sepse nuk jemi robotë, kuptohet, kur katër nëna vishen në të zeza për katër djemtë e vrarë pa faj, nga vrasës akoma të panjohur. Mos edhe këtu është dora e forcave të errëta, e këtyre fantazmave të vërteta që kanë marrë pak a shumë ngjyra makbethiane? Në emër të këtyre shumë gjërave që thashë që na bashkojnë, le të bashkohemi, kolegë deputetë, dhe sa më shpejt të vemë pikat mbi i, sepse vetëm kështu lajmë gjakun, dhe gjaku i palarë kërkon gjak, thotë populli. Ngushëllojmë katër nëna, ngushëllojmë Shkodrën, fitojmë në sy të popullit tonë, atë besim, atë notë besimi, për të cilin ky Kuvend ka kaq shumë nevojë për sot dhe për nesër. Falemnderit! Kastriot Islami - Ka tjetër për të diskutuar? Napolon Roshi - U bë një propozim nga zoti Neritan Ceka për çështjen e televizionit. Kastriot Islami - Do t’ju sqaroj unë për çështjen e televizionit. Napolon Roshi - Desha t’ju bëj një propozim. Kastriot Islami - E kam propozimin e zotit Neritan Ceka këtu. Vetëm duhet të keni parasysh një gjë: sa propozime na vijnë në kokë, t’ia dërgojmë Radiotelevizionit. Televizioni, me punën e mrekullueshme që po bën, nuk është në gjendje të na ndjekë neve. Disa duan që radioja ta japë gjatë, disa duan që televizori ta japë shkurt. Disa duan që Radiotelevizioni ta japë duke çuar një rezyme. Dikush do jo më rezyme. Vendosëm mbrëmë, bashkë me kryetarët e kryesive, se si do të bëhet dhe ia propozuam Radiotelevizionit. Sot na vjen propozim tjetër. Ata kanë ndërtuar punën mbi këtë bazë që thamë ne dje. Bëni një propozim sot në drekë. Shkoni hani bukë. T’ua japim këtyre dhe pasdite të punojmë mbi këtë bazë që do të na japin. Seancën e deklaroj të mbyllur. Fillojmë në orën 17.30.

Kastriot Islami -Të nderuar deputetë, rifillojmë punimet. Meqenëse në seancën e paradites nuk kishte më diskutime, fjalën e ka deputeti Fatos

Nano. Fatos Nano - I nderuar Kryetar, të nderuar kolegë, Ju falënderoj që më jepet rasti të marr pjesë aktivisht, ashtu si deri tani, në diskutimin shumë angazhues për ngjarjet tragjike të Shkodrës, duke ju siguruar se nuk kam heshtur dhe nuk do të hesht sa kohë do të jem pjesëtar i këtij Parlamenti dhe sa kohë do të më kërkohet nga ky Parlament të drejtoj me përgjegjësi gjithçka që ju vetë do të vendosni. Do të vija theksin që në fillim te fakti qëQeveria e Përkohshme e Punës, që kam kryesuar nuk ka heshtur, por është angazhuar seriozisht, në veçanti me ngjarjen e Shkodrës, dhe në tërësi me sigurimin e stabilitetit të rendit publik, të qetësisë dhe të sigurisë së jetës së qytetarëve, aq të nevojshme, në këtë periudhë kaq të vështirë që kalojmë, në këtë periudhë tranzicioni nga një organizim i vjetër shtetëror, në një organizim të ri, në një shoqëri të re. Faktin e angazhimit tim personal dhe të Qeverisë së Punës do ta shpreh edhe me pjesëmarrjen tonë dhe timen personale pa ndërprerë në të gjitha seancat e kushtuara diskutimit shumë të dobishëm për sqarimin e rrethanave të ngjarjes dhe individualizimin e shkaktarëve, përgjegjësve deri në konkluzionet përfundimtare që do ta bëjmë së bashku, por dhe në një varg veprimtarish zyrtare që ka zhvilluar Qeveria e Punës që nga këto ngjarje para dhe pas tyre për të treguar vlerësimin e saj qytetar zyrtar, në mënyrë që asnjë plagë e panevojshme mos t’i shkaktohet demokracisë së re pluraliste, që të gjithë jemi të angazhuar ta institucionalizojmë njëherë e mirë. Për ngjarjen e ndodhur në Shkodër në datën 2 prill dhe gjendjen shqetësuese të krijuar në qytet Këshilli i Ministrave ka marrë në kohën më të përshtatshme informacionet e nevojshme nga organet e specializuara të tij, nga organet e pushtetit në rreth, si dhe nga organe që nuk varen prej tij, organizma të specializuar shtetërorë, siç janë hetuesia dhe Prokuroria e Përgjithshme. Për këtë qëllim në mbledhjen e veçantë të datës 3 prill, u ngarkuan organet e ruajtjes së rendit dhe ato të drejtësisë, që një bashkëpunim me prokurorinë dhe Hetuesinë e Përgjithshme, të paraqisnin për të nesërmen një raport të hollsishëm për zhvillimin e ngjarjeve dhe të nxjerrin përgjegjësit shkaktarë të tyre. Më datën 4 prill, deri në orët e vona të natës, shokët pjesëmarrës të Qeverisë së Punës janë dëshmitarë për këtë. Ky problem u analizua në mënyrë të veçantë në mbledhjen e Këshillit të Ministrave, ku sipas detyrës së vënë, raportoi dhe Ministri i Brendshëm Gramoz Ruçi, si dhe u dha informacioni nga kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme, Qemal Lame dhe Prokurori i Përgjithshëm, Rrapi Mino. Nga këto informacione dhe raportime doli se organet e hetuesisë për hetimin e ngjarjes kishin dërguar në Shkodër një grup hetimi të posaçëm, i krijuar me hetues të zgjedhur nga të gjitha rrethet, si na raportuan ata. Deri në atë datë, sipas informacionit të tyre, megjithëse kishte shkuar në vend, për shkak të gjendjes së tensionuar që ekzistonte, por siç konstatoi Këshilli i Ministrave dhe bëri vërejtjet dhe kritikat përkatëse, edhe të angazhimit të pamjaftueshëm të këtij grupi, nuk kishte arritur të kryheshin veprime të domosdoshme hetimore që nga këqyrja e vendit të ngjarjes, ekspertizat e ndryshme ligjore, pyetja e dëshmtarëve dhe e të dëmtuarve, kontakti njerëzor me familjet e viktimave etj. Deri në atë kohë ishte bërë një mbikëqyrje e pjesshme dhe e rastit e kufomave dhe ndonjë veprim tjetër hetimor i pjesshëm. Në mbledhje raportoi dhe Ministri i Brendshëm, Gramoz Ruci, i cili, duke mos e konsideruar raportin e tij si përfundimtar, bëri të njohur situatën e ngjarjeve të datës 2 prill në Shkodër. Lidhur me këto raportime dhe informacione me ndjenjë të veçantë përgjegjësie, anëtarët e Qeverisë bënë pyetje, kërkuan shpjegime dhe kërkuan me shqetësim të veçantë për domosdoshmërinë e sqarimit të shpejtë, të saktë dhe të plotë të rrethanave, në të cilën ndodhën ngjarjet dhe për të nxjerrë përgjegjësinë ligjore të personave shkaktarë të tyre. Për mosnjohjen e plotë dhe në kohë të situatës, për punë të cekët në parandalimin e këtyre ngjarjeve dhe akteve të kundërligjshme, për mungesë përgjegjësie të dobët informuese dhe zbuluese, u përsëritën vërejtjet dhe kritikat jo vetëm ndaj këtyre organizmave, por dhe ndaj organeve të Sigurimit të Shtetit të shprehura edhe në mbledhje të mëparshme të Qeverisë. Ndonëse organet e hetuesisë dhe të prokurorisë kanë qenë në varësi të Kuvendit Popullor, Këshilli i Ministrave përsëriti gjithashtu kritika të rrepta ndaj tyre për javashllëk dhe paaftësi në kryerjen e detyrave, në ndihmë të organeve të drejtësisë. Organet e punëve të brendshme, të hetuesisë e të prokurorisë paraqitën vështirësi të deriatëhershme të detyrave përkatëse, pastaj ato mbështetën mendimin e njëzëshëm të Qeverisë së Punës për përcaktimin e masave konkrete që do të bënin të mundur stabilizimin e gjendjes në Shkodër, duke bashkëpunuar me organet e pushtetit në rreth, komunitet fetare etj. U vu detyrë që në mënyrë të menjëhershme, krahas normalizimit të situatës, të përshpejtohen veprimet e situatës, veprimet hetimore për zbulimin e së vërtetës; u kritikua mefshtësia, tulatja dhe informimi jo i plotë nga ana e tyre për veprimet dhe rezultatet e arritura. Me preokupacion u kërkuan që në sqarimin e çështjes, të sqarohen shpejt dhe me preokupacion, në varësi me rrethanat, autorët e vrasjeve si një ngjarje e jashtëzakonshme dhe e dhimbshme, jo vetëm për familjet e Arben Brocit, Nazmi Kryeziut dhe shokëve të tyre, të dalë e vërteta, të mbahet qëndrimi ligjor ndaj cilësdo palë apo person të implikuar me përgjegjësi ligjore në këtë çështje, duke u mbështetur në caktimin e shkaqeve, të pasojave që do t’i evidentonte kronologjia e saktë e ngjarjeve. Në përfundim Këshilli i Ministrave, i referohem gjithnjë mbledhjes së datës 4 prill, shtroi detyrë që pas një hetimi dhe sqarimi të shpejtë të çështjes, të paraqitet një raport i hollësishëm, i qartë dhe përfundimtar nga këto organe, për rrethanat konkrete, për përgjegjësitë dhe shkaktarët e këtyre ngjarjeve dhe për masat që duhen marrë për t’u rivënë drejtësia në vend dhe rendi juridik, për të cilin jemi angazhuar edhe këtu në Kuvend. Njëkohësisht u kërkua të informohet saktë dhe gjërësisht opinioni publik. Gjatë tërë kësaj kohe Këshilli i Ministrave nuk i ka ndenjur larg situatës. Më datën 4 prill është dërguar Ministri i Drejtësisë dhe disa punonjës së aparatit të Këshillit të Ministrave, të cilët nuk arritën të hyjnë në Shkodër, për shkak të gjendjes tepër të tensionuar dhe sepse aparati i Komitetit Ekzekutiv praktikisht nuk funksiononte. Janë takuar dhe kanë shkëmbyer mendime në Lezhë me shoqen Terezina Marubi, e cila ishte nisur për në Tiranë për të raportuar. Pas disa ditësh, në datën 6 prill, kur gjendja u qetësua disi, u dërgua në Shkodër një grup i aparatit të Këshillit të Ministrave, i cili u takua me përfaqësues të komitetit ekzekutiv dhe me përfaqësues të subjekteve politike. Në këtë takim u mor njohuri më e saktë për situatën dhe nevojat sidomos urgjente ekonomike për furnizimin e popullit dhe ndërmarrjeve ekonomike të qytetit të Shkodrës. Që nga kjo kohë punonjës të aparatit të Këshillit të Ministrave kanë qëndruar në Shkodër për të ndihmuar nga afër Komitetin Ekzekutiv të Këshillit Popullor të Rrethit, veçanërisht për problemet e furnizimit, normalizimit të jetës në qytet, të punës e të prodhimit, që më pas janë bërë objekt diskutimi dhe informimi të herëpashershëm jo vetëm në kryesi, por dhe tek unë personalisht, duke e transmetuar shqetësimin që kanë pasur dhe duke provokuar një angazhim gjithnjë e më serioz. Pas kësaj date kanë shkuar në qytetin e Shkodrës drejtues të dikastereve, si Ministri i Bujqësisë, Ahmet Osja, dhe drejtues të Ministrisë së Industrisë së Lehtë dhe Ushqimore, siç është drejtori i Grumbullimeve, bashkë me shokë të Ministrisë së Tregtisë së Brendshme, gjithnjë në dobi të masave plotësuese që do të ndikonin edhe në punën hetimore, duke qetësuar gjendjen. Duke e vlerësuar situatën si të jashtëzakonshme dhe nga ana ekonomike, meqenëse puna është ndërprerë, furnizimi normal i popullsisë ishte cenuar rëndë edhe nga fakti i djegies së mjaft dyqaneve dhe i plaçkitjes së tyre, qyteti i Shkodrës është furnizuar me përparësi dhe jashtë planit me mjaft produkte ushqimore të domosdoshme që nga gruri, i nxjerrë nga rezervat, sasi plotësuese mishi në këtë gjendje të vështirë që kalojmë, qumështi pluhur, djathi, sheqeri, gjalpi, si dhe me kontigjente plotësuese të ndihmave humanitare italiane. Përpjekje janë bërë për ta ndihmuar me përparësi rrethin e Shkodrës, sidomos në përputhje me shqetësimet që paraqitën të nderuarit kolegë, veçanërisht dhe deputeti Shaqir Vukaj për disa lëndë të para të nevojshme, që të riviheshin në punë ndërmarrjet ekonomike si bakri, lëndë për industrinë e tekstilit, pjesë këmbimi, karburant dhe plehra etj. Duke vlerësuar me të njëjtin seriozitet situatën e krijuar në Shkodër, u dërgua aty më datën 12 prill një grup shokësh të Qeverisë, të kryesuar nga Sekretari i Përgjithshëm i Këshillit të Ministrave, Aleks Luarasi, i shoqëruar nga Ministri i Tregtisë së Brendshme dhe Ministri i Industrisë së Lehtë dhe Ushqimore. Në një takim të organizuar me inisiativën e Këshillit të Ministrave, nën drejtimin e këtyre shokëve, në Komitetin Ekzekutiv të Rrethit, me drejtues të tij, në prani të të gjitha subjekteve politike, të komuniteteve fetare, ku morën pjesë Prokuror i Përgjithshëm dhe Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme u dëgjua raporti i veçantë i grupit hetimor dhe i Prokurorisë së Përgjithshme, në mbikëqyrjen e të cilit ai punonte, mbi ecurinë e deriatëhershme të ngjarjes së datës 2 prill dhe Ministri i Tregtisë së Brendshme dhe ai i Industrisë së Lehtë e Ushqimore morën masa suplementare për normalizimin, aq sa ishte e mundur, në përputhje me vështirësitë e përgjithshme të gjendjes së furnizimit të tregut dhe të plotësimit të nevojave të tjera të rrethit. Jam i angazhuar t’i bëj prezent këtij Kuvendi pluralist, se Qeveria ka treguar dhe tregon angazhim të veçantë dhe serioz për sqarimin përfundimtar të rrethanave të ngjarjes, të shkaktarëve ligjorë të tyre dhe me këtë frymë vlerësoj të gjitha diskutimet që u bënë këtu si ndihmë e veçantë që i jepet organizmave të shtetit juridik, për të cilat të gjithë jemi të angazhuar t’i institucionalizojmë njëherë e mirë. Jam, gjithashtu, i ngarkuar t’i bëj prezent Kuvendit faktin se shqetësimet për punën e dobët, paaftësinë, inkompetencën apo sëmundje të tjera të trashëguara nga organizimi i vjetër shtetëror, Qeveria e Punës që kam kryesuar më ka ngarkuar t’i bëj prezente edhe në organizma të tjerë siç ishte Presidenca apo Presidiumi i Kuvendit Popullor në mbledhje të veçantë ose të përbashkëta të tyre, duke kërkuar në emër të Qeverisë së Punës që të shkarkoheshin dy javë e më shumë përpara ngjarjeve të Shkodrës Kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme dhe Prokurori i Përgjithshëm. Më thonë me sa duket si djem të rinj dhe ne bëkemi gabime, se këta organizma nuk varen prej Qeverisë, ato varen drejt nga Kuvendi Popullor, i cili nuk mund të vepronte në atë kohë, për faktin se ishte i shpërndarë, meqenëse kishim hyrë në fazën e institucionalizimit të këtij Kuvendi të ri pluralist. Jam i ndërgjegjshëm në emër të Qeverisë që kam kryesuar se, meqenëse këto ngjarje, me gjithë angazhimin serioz qytetar dhe zyrtar të Qeverisë, që situata para dhe pas zgjedhjeve të karakterizohej nga paqja sociale, nga zhvillimi demokratik i fushatës elektorale, për të cilat në mbledhjet e Qeverisë kemi vlerësuar që në përgjithësi deri në zgjedhje u arrit, meqenëse menjëherë pas tyre ngjarjet e Shkodrës i dhanë një goditje të rëndë demokracisë së brishtë dhe të re, që të gjithë jemi të interesuar që të ecet e të përparojë në Shqipëri dhe, për këtë çështje, përgjegjësi morale, siç e theksuan dhe mjaft deputetë, mban dhe Qeveria e Punës. Ajo ka bërë detyrat e saj dhe konsideron si ndihmë të veçantë të gjitha diskutimet që u bënë në këtë Kuvend, të gjitha hapat dhe nismat institucionale që u ndërmorën prej tij, që rezultuan jo vetëm në diskutimet dhe qëndrimet e veçanta të kolegëve deputetë, por dhe në materialet zyrtare që na u paraqitën nga grupi parlamentar i posaçëm i ngarkuar për këtë qëllim, të cilat unë i konsideroj pjesë të një të tëre, si dhe rekomandimet që ato na dhanë. Meqenëse për të gjitha këto çështje m’u drejtuan dhe një varg pyetjesh, që kishin të bënin pikërisht me këto që u përpoqa të sqaroj, me angazhimin përgjegjësinë dhe rolin që ka luajtur Qeveria në të gjitha këto punë, do të sugjerojë, që në mbështetje të propozimeve të mjaft kolegëve deputetë, ne të mos i ndërprisnim punimet e grupit të posaçëm parlamentar, i cili pasi të konkludojë i përforcuar ose jo, si të vendosim të gjithë së bashku për punën e deritanishme, të vazhdojë të ushtrojë rolin e tij dhe me besimin tonë të plotë, sepse vetë e kemi zgjedhur dhe vetë do të vendosim për përmirësimin e punës së tij apo për përforcimin e këtij komisioni; të përshpejtojë punën e grupit hetimor të posaçëm dhe të organizmave që mbikëqyrin nga pikëpamja shtetërore punën e tij. Masat që sugjerohen, përgjithësisht përkojnë dhe me mendimet që janë trajtuar dhe në Qeveri. Do të gjykoja që të vendosim të gjithë së bashku, meqenëse jemi në prag të hapave të tjerë institucionalë drejt vënies në rrugë të mbarë të shtetit, që do të rezultojë nga punimet e këtij Kuvendi pluralist, i cili është organi suprem ligjvënës. Pra, hapave drejt krijimit të plotë dhe përfundimtar të krahut ekzekutiv të këtij pushteti, t’i gjykojmë në përputhje me ndikimin që ato do të kenë në ngadalësimin ose përshpejtimin e procesit hetimor dhe procesit parlamentar, të nisur rreth sqarimit përfundimtar të së vërtetës, të shkaktarëve dhe të përgjegjësive ligjore për ngjarjet e Shkodrës. Prandaj, duke shprehur deri në fund angazhimin tim, duke qenë prezent dhe i pranishëm në punimet e këtij Kuvendi deri në fund, në qoftë se ky Kuvend do të më japë votëbesimin për detyrën që tashmë më ka ngarkuar Presidenti, për të formuar Qeverinë e re, atëherë në të njëjtën frymë konstruktive, me të cilën bashkëpunuam në këtë sallë, me të njëjtën frymë konstruktive që miratuam dokumentet e para legjislative të shtetit të ri të demokracisë pluraliste që po krijojmë të quaj si një detyrë prioritare të Qeverisë së ardhshme angazhimin e plotë dhe serioz, që kjo çështje të sqarohet përfundimisht dhe rezultatet përfundimtare të gjithë këtyre punëve që kemi nisur të administrohen nën kontrollin tonë, se ne do të zgjedhim dhe Gjykatën e Lartë dhe organizmat e rinj të Prokurorisë së Përgjithshme dhe, meqenëse tani Hetuesia e Përgjithshme varet drejtpërdrejt nga Qeveria, kjo është shumë e kollajshme për t‘u drejtuar nga Këshilli i Ministrave. Pra, rezultatet përfundimtare të atyre proceseve ministrohen në rrugën më të plotë ligjore dhe me përgjegjësi të veçantë nga Gjykata e Lartë, duke i paraqitur këtij Kuvendi konkluzionet përfundimtare dhe masat suplementare, që duhet të merren nga Qeveria e re krahas stabilizimit të situatës shumë të vështirë ekonomike, politike dhe sociale në shkallë vendi, edhe me përparësi për qytetin e Shkodrës, ku siç u bë prezent, problemet dhe shqetësimet janë më të përqendruara dhe kanë nuanca më të mprehta. Do të theksoja se duke marrë pjesë në këto diskutime, gjithkush prej nesh shpreh angazhimin qytetar që rrugëdalja nga situatat e vështira që kalojmë, që kalon populli i Shkodrës dhe i mbarë Shqipërisë, nuk mund të kapërcehen pa një frymë të pajtimit kombëtar. Nga situatat e vështira që kalojmë, mund të dilet vetëm me një qeveri të unitetit kombëtar dhe tashmë në bocetat e programit që po përgatisim, dhe qysh nesër do të fillojmë diskutimet me të gjitha forcat politike të pranishme ose jo në Parlament janë të gatshme idetë për riorganizimin e Ministrisë së Brendshme, për ndarjen e saj në organizma ekzekutivë të veçantë për ruajtjen e rendit publik dhe për sigurimin kombëtar. Janë të gatshme dhe do t’ i paraqiten në kohën më të shpejtë këtij Kuvendi projektligji për departizimin dhe depolitizimin e organeve të ruajtjes së rendit. Janë të gatshme dhe do të punojmë së bashku në këtë Kuvend me organizmat e posaçëm dhe me komisionet juridike që do të ngremë dhe projekte të tjera të cilat, në fund të fundit, do t’i shërbejnë edhe rivendosjes së qetësisë dhe të sigurisë së jetës të qytetarëve, veçanërisht duke e vënë theksin te nevoja e institucionalizimit ligjor të figurës së ushtarakut, të figurës së ruajtjes së rendit, tek i cili popullsia përfundimisht duhet të shikojë mbrojtësin e saj të sigurt që vepron sipas ligjit dhe u pret rrugën fenomeneve të rrugaçërisë, të korrupsionit, të krimit apo fenomeneve të tjera të shëmtuara, që askush nga ne nuk është i interesuar të kthehen në profesion në shoqërinë tonë të re, sepse kështu do të mund të jepnim garancitë maksimale, që proceset që kemi nisur nuk do të kthehen kurrë mbrapsht. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka kërkuar Prokurori i Përgjithshëm, Rrapi Mino. Është njeri kundër nga Kuvendi që t’ia japim fjalën shokut Rrapi Mino? Neritan Ceka - Zoti Kryetar, jemi shumë dakord që zoti Rrapi Mino të paraqesë këtu vetëm rezultatet e punës së bërë nga linja e tij, nga linja e Prokurorisë, por me kushtin që t’i përgjigjet pyetjeve të bëra nga deputetët dhe të depozituara me shkrim dhe kjo kërkesë ishte dhe për zotin Nano. Domethënë këtu, në rastin e zotit Nano nuk kemi të bëjmë vetëm me një deputet, por kemi të bëjmë edhe me kryeministrin e një qeverie, e cila sapo ka dhënë dorëheqje dhe e quaj një kërkesë të ligjshme të këtij Kuvendi, që zoti Nano, në funksionin e vet si Kryeministër i Qeverisë së Punës t’i përgjigjet pyetjeve të bëra nga deputetët. Po këtë kërkesë kam dhe për zotin Rrapi Mino. Fatos Nano - Pyetjet konsistonin në angazhimin e Qeverisë për këtë çështje, në përgjegjësinë që ndjen ajo, në rolin që ka luajtur dhe në detyrat që i ka vënë vetes dhe si i ka realizuar për të evituar që situata të tilla të mos përsëriten më kurrë. Angazhimi im dhe i Qeverisë që kam kryesuar ka qenë dhe mbetet që të institucionalizojmë përfundimisht strukturat që do të sigurojnë mospërsëritjen e ngjarjeve të tilla, që janë provokacion dhe një plagë për demokracinë që jetojmë. Kastriot Islami - Fjalën e ka Prokurori i Përgjithshëm, Rrapi Mino. Argjir Panariti - Pavarësisht se nuk e depozitova aty pyetjen time, por kur mora fjalën për zotin Nano pata një pyetje direkte dhe indirekt u shpreh dhe nga të tjerë deputetë. Ishte pikërisht kjo pyetje:Gjatë veprimtarisë së tij si Kryeministër, zoti Nano a e ka nxjerrë ndonjëherë apo jo përgjegjësinë për veprimtarinë e organeve jashtë kontrollit shtetëror; bëhet fjalë për disa paralele ose vertikale që vepronin të mbyllura dhe të paligjshme? Kjo ishte pyetja ime. Nuk mora përgjigje, po të kisha marrë përgjigje, sigurisht, nuk do ta ribëja. Falemnderit! Kastriot Islami - Ju lutem, pyetjet, ju thashë, i bëni me shkrim! Fatos Nano - Më falni, të sqaroj dhe njëherë përfundimisht që në interpelanca të tilla mbështetem në bindjet shumë të respektuara të njërit apo të tjetrit deputet, por që dalin jashtë kompetencave të njohurive të Qeverisë dhe të cilat duhen vërtetuar me angazhimin konstruktiv që ka treguar deri tani ky Kuvend. Nuk mund të marr përsipër të identifikoj forcat ose segmente të tilla që dalin jashtë pushtetit legjislativ apo ekzekutiv që kemi ngritur. Kastriot Islami - Ju lutem, e vendosëm që pyetjet do të bëhen me shkrim dhe do të depozitohen. Në rastin e deputetit Fatos Nano, iu përgjigj se si është, çfarë mënyre ka zgjedhur ai për t’u përgjigjur pyetjeve. Fjalën e ka Prokurori i Përgjithshëm Rrapi Mino. (Dëgjohen zëra në sallë). Të flasë Rrapi Mino, pastaj. Ju fjalën e morët njëherë, folët. Folët diskutimin tuaj për këtë problem që po flasim. Të mbarojë Rrapi Mino dhe e shikojmë procedurën. Më duket se kam zbatuar rregulloren e përkohshme. Po kemi tri ditë që diskutojmë për Shkodrën me preokupim shumë të madh dhe me qëllimin e mirë për ta zgjidhur. Po. Bëni sugjerimin tuaj. Fjalën e ka Abdi Baleta. Ju lutem, mos flisni pa leje! Kërkoni rregull dhe flisni pa leje. Uluni! Abdi Baleta - Dhe po të kemi pyetje t’i bëjmë me shkrim. Dhe unë pikërisht për të sqaruar këtë çështje e kam fjalën: Pyetjet që do të bëhen me shkrim, do të na lexohen; është bërë kjo pyetje me shkrim dhe jepet kjo përgjigje, apo kur të bëjmë pyetje me shkrim këto pyetje mund të humbasin në një kazan të përgjithshëm që nuk e merr pastaj. (Në sallë ka zëra). Kastriot Islami - Fjalën e ka Rrapi Mino. Rrapi Mino - I nderuar Kryetar, të nderuar deputetë. Në zbatim të detyrës së ngarkuar nga Presidiumi i Kuvendit Popullor, Këshilli Presidencial dhe Këshilli i Ministrave, siç dihet, hetimet do t’i zhvillonte grupi i posaçëm për ngjarjen e dhimbshme që ndodhi në qytetin e Shkodrës në datën 2.4.1991 dhe do të bëheshin nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Prokurorisë së Përgjithshme. Për këtë arsye është caktuar një grup prokurorësh nga qendra. Këto veprime e masa që morëm, tregojnë për vlerësimin që u dha ngjarjeve dhe detyrës së caktuar organi i Prokurorisë, me anë të grupit të prokurorëve që ka qenë i angazhuar për kryerjen e detyrave të ngarkuara sipas kompetencave që u njeh ligji. Në këtë vështrim grupi i hetimit do të hetonte me objektivitet rrethanat e ngjarjes, ndërsa grupi i prokurorëve nuk bën hetime, por kontrollon që veprimet hetimore të kryhen në bazë të kërkesave të ligjit; ato të jenë objektive e të gjithanshme, si dhe të ndihmojnë në vendimet dhe kërkesat e tij, me qëllim që të zbulohet e vërteta e të përcaktohet fajësia e personave që kanë përgjegjësi konkrete për vrasjen, plagosje e shkatërrime dhe për veprime të tjera të paligjshme. I theksova që në fillim, të nderuar deputetë, se detyra e prokurotit aktualisht, sipas ligjit në fuqi është kontrolli për zbatimin e kërkesave të Kodit të Procedurës Penale nga organi i hetimit në kryerjen e veprimeve hetimore dhe jo hetimi i çështjes. Prandaj, midis këtyre organeve nuk mund të vihet shenja e barazimit, lidhur me kryerjen e detyrës, ashtu siç bën në ndonjë rast deputetë të ndryshëm, kur diskutuan. Ndoshta kjo është edhe për shkak të mungesesës së njohurive juridike. Në përgjithësi jam dakord me informimet që ka bërë Komisioni Parlamentar i Kuvendit Popullor, lidhur me rrethanat e ngjarjes dhe zhvillimin e rezultateve që ka arritur hetimi deri tani. Sipas mendimit tim, grupi parlamentar nuk mund të bënte hetime vetë. Ai do të kontrollonte dhe do të ndikonte dhe do të kërkonte llogari nga grupi i hetimit dhe nga grupi i prokurorëve, natyrisht do të caktonte dy detyra për ta, në dy momente ose drejtime që më duken kryesore dhe që lidhen drejtpërsëdrejti me detyrën e prokurorit në fushën e hetimit të çështjes penale konkrete. E para, në shkeljen e ligjeve, të cilat çuan në ngjarjen e dhimbshme të datës 2.4.1991 dhe, e dyta, në ligjshmërinë e vendimeve hetimore të kryera deri tani, te rezultatet e arritura. Së pari, kronologjia e ngjarjeve të datës 2 prill 1991 ndahet në 3 faza ose 3 episode ku, në secilën prej tyre janë vërtetuar shkelje të rënda të ligjeve, të cilat kanë çuar deri në pasoja tragjike, të cilat u trajtuan edhe nga shokët. Sigurisht, në hetime do të zbuloheshin e duhet të zbulohen, jo vetëm ekzekutorët ose shkelësit e drejtpërdrejtë të ligjeve, por edhe personat të tjerë. Ngjarja, siç thashë, ka 3 momentet e saj. Momenti i parë është grumbullimi i njerëzve në vendet publike. Grumbullimi i njerëzve në vendet publike të qytetit të Shkodrës si më datën 1 dhe në datën 2 prill, shkaku i të cilave ka qenë elektorati, që janë bërë fillimisht para selisë të Partisë Demokratike dhe më pas kanë përfunduar në një numër të madh personash para Komitetit të Partisë së Punës së Rrethit. Ka qenë i paligjshëm si në datën 1 dhe në datën 2 prill dhe parullat kanë qenë në kundërshtim me kërkesat e dekretit nr.7400, datë 3l.7.1990 për mbledhjet, grumbullimet, manifestimet e shtetasve në vendet publike, organizatorët e të cilave janë identifikuar nga hetuesia. Forcat e rendit të qytetit të Shkodrës, në zbatim të dekretit, kanë kërkuar disa herë që të shpërndaheshin personat e grumbulluar dhe në datën 1 prill, duke u ndihmuar aktivisht dhe nga përfaqësuesit e Partisë Demokratike, janë larguar rreth orës 21.30, por në datën 2 prill ata u grumbulluan përsëri dhe me gjithë thirrjet, personat e grumbulluar nuk u larguan. Kështu që forcat e rendit, në bazë të dekretit kanë ndërhyrë me forcë, duke përdorur shkopinjtë e gomës për shpërndarjen e të grumbulluarve, të cilët u larguan nga sheshi para Komitetit të Partisë së Rrethit. Momentit të dytë, dhe që është më i rëndësishmi që solli ngjarjet më të dhimbshne, ato të vrasjeve të 4 personave dhe plagosjen me armë zjarri të disa të tjerëve, i është dhënë përparësi në hetim, pavarësisht nga rezultatet e arritura. Kjo ndodhi në këto rrethana. Personat u grumbulluan përsëri para Komitetit të Partisë së Punës së Rrethit dhe disa prej tyre kanë qëlluar me gurë në drejtim të forcave të rendit. Në këto kushte tensionimi, nga persona të forcave të rendit është hapur zjarr, duke paralajmëruar të shpërndahen; por ndërkohë, disa nga pjesëtarët e forcave të rendit, në kundërshtim me kërkesat e dekretit nr.7449, datë 5.1.1991 për përdorimin e armëve të zjarrit, kanë qëlluar me armë zjarri edhe në drejtim të personave të grumbulluar. Është vrarë Arben Broci, është plagosur Nazmi Kryeziu dhe më pas ka rezultuar se ishin vrarë Bujar Bishanaku e Besnik Ceka, si dhe janë plagosur po me armë zjarri edhe 14 persona të tjerë të vërtetuar këto në raportin mjeko-ligjor. Ndër këta janë 11 civilë e 3 punonjës policie. Ka të dhëna për më shumë të plagosur me armë zjarri, por deri tani vetëm ky numër është vërtetuar me raport mjeko-ligjor. Në bazë të dekretit, armët e zjarrit si rregull nuk lejohen të përdoren në vende publike, ku ka mbledhje e grumbullime njerëzish dhe vihet në rrezik jeta e të tjerëve. Armët e zjarrit në këto raste domethënë në vende publike, ku ka mbledhje e grumbullime njerëzish mund të përdoren vetëm kur përdorimi i masave të tjera shtrënguese nuk kanë dhënë rezultatet e dëshiruara. Në kushtet konkrete, si ishte zhvilluar ngjarja, armët e zjarrit nuk duheshin përdorur nga forcat e rendit. Pra, grumbullimi i personave duhesh shpërndarë duke përdorur mjetet e tjera, por jo armët e zjarrit. Po të zbatohen kërkesat e ligjit, kjo ngjarje kaq e dhimbshme nuk do të kishte ndodhur. Për këtë moment të ngjarjes, siç jemi në dijeni, janë proceduar disa persona. Më pas rreth afërsisht 2 orë, me vrasjen e 3 personave, gjendja është acaruar më tej dhe në këto kushte personat e grumbulluar sulmuan në drejtim të forcave të rendit dhe të godinës së komitetit të Partisë së Punës, qëlluan me shishe me benzinë, me lëndë eksplozive, ku u dogj dhe Komiteti i Partisë i Punës së Rrethit. Kjo ishte shkurtimisht kronologjia e ngjarjes së datës 2 prill 1991, me të cilën u shprehën dakord dhe përfaqësuesit e partive politike të rrethit të Shkodrës në takimin që u bë më datën 12.4.1991. Së dyti, në këtë proces kontrolli i prokurorit ka siguruar ligjshmërinë e veprimeve hetimore. Pothuajse në të gjitha veprimet hetimore. më të rëndësishme kanë marrë pjesë prokurorët dhe kanë siguruar që ato veprime hetimore të kryhen në përputhje me kërkesat e ligjit. Në këtë vështrim prokuroria ka kryer detyrën e përcaktuar nga ligji, atë të kontrollit të zbatimit të ligjeve në zhvillimin e hetimeve. Por, megjithëse veprimet hetimore që janë kryer janë të shumta në numër, caktimi i personave konkretë që kanë qëlluar në grumbullimin e njerëzve, ende nuk është bërë si duhet. Këtë e vërteton edhe fakti se, megjithëse janë pyetur shumë dëshmimtarë, asnjëri prej tyre nuk ka identifikuar personat konkretë nga forcat e rendit që kanë qëlluar në grumbullin e njerëzve ose ka dhe hezitime prej tyre që të dëshmojnë. Në këtë drejtim kanë ndikuar negativisht disa veprime hetimore, si kqyrja e vendit të ngjarjes, ajo e kufomave dhe autopsia e tyre, për shkak edhe të gjendjes së tensionuar, nuk është bërë e plotë dhe në kohën e duhur nga hetuesia e rrethit të Shkodrës akoma deri në datën 4.4.1991 kur shkuam në Shkodër vazhdonte gjendja e tensioneve mbasi bëhej dhe varrimi i Nazmi Kryeziut, vazhdonte pastaj dhe djegia e Komitetit të Partisë së Punës të Rrethit dhe në tërësi veprimtaria e organeve shtetërore ishte e paralizuar. Por pavarësisht nga këto vështirësi, autopsia e kufomave dhe autopsia e tyre duhet të ishte bërë para datës 4.4.1991 kur shkoi grupi hetimor, grupi i prokurorëve nga qendra. Por me gjithë vështirësitë e hetimit, që përmenda më lart, do t’i shtohet pastaj dhe gjendja e tensionuar që ka ndikuar natyrisht dhe në hetimin jo të plotë të çështjes. Me gjithë këto vështirësi, prokurorët detyrën për ushtrimin e kontrollit për zbatimin e ligjit në kryerjen e veprimeve hetimore, siç e përmendi dhe komisioni parlamentar, e kanë bërë mirë. Edhe mua, ashtu si dhe shokët e tjerë, më preokupon e më shqetëson zbulimi i të gjitha rrethanave të ngjarjes, sidomos përcaktimi i personave që kanë qëlluar në grumbullimin e njerëzve, si dhe probleme të tjera, të cilat do të kryhen hetime të mëtejshme. Në këtë drejtim do të pyeten persona të tjerë, ballafaqime, ekspertiza balestike e armëve dhe prova të tjera të domosdoshme për sqarimin e çështjes që duhet të merren patjetër. Me këtë rast, e theksoj edhe njëherë, edhe përfaqësuesit e partive politike në rreth të ndihmojnë më shumë në zbulimin e provave që kanë lidhje me çështjen. Veprimet hetimore që po kryhen e do të kryhen do të vazhdojnë të kontrollohen ligjshmëria e tyre nga grupi i prokurorëve të Prokurorisë së Përgjithshme, të cilët jo vetëm do të sigurojnë që ato të zhvillohen në përputhje me kërkesat e ligjit, por edhe të ndihmojnë që hetimet të bëhen të plota e me shpejtësinë e duhur nga hetuesia, se këtë e kërkon Kuvendi Popullor, këtë e kërkon populli. Falemnderit! Kastriot Islami - Lidhur me pyetjet që ju janë bërë. Rrapi Mino - Unë pyetje s’kam marrë, shoku Kryetar. Kastriot Islami - Pyetjet me shkrim, në qoftë se keni. Nuk do të bëjmë këtu... Ju lutem! Sekretaria, ju lutem, pyetjet që keni për Prokurorin e Përgjithshëm Rrapi Mino. (Dëgjohen zëra në sallë). Po ky nuk është kryehetuesi. Kryehetuesi do të vijë pastaj dhe do të përgjigjet. Po. Ismet Ferizaj. Ismet Ferizaj - Zoti Kryetar, jam shumë i indinjuar që, në momentin që duhet, nuk na jepet fjala nëpërmjet mikrofonit. Jemi të detyruar që të flasim në sallë, duke qenë deputetë të barabartë të gjithë, por jo të gjithë njëlloj. Atje ku duhet të rrijë mikrofoni hapur rri hapur vazhdimisht. Atje ku duhet të jetë i mbyllur hapet vetëm me leje dhe bile bile shumë me vonesë. Ashtu sipas porosisë që keni dhënë ju, zoti Kryetar, unë kam bërë dy herë pyetje me shkrim. I kam depozituar në sekretari, nuk kam marrë përgjigje as kur bëra pyetje për Qemal Lamen, as kur bëra pyetje për Kryeministrin, Fatos Nano, për herë të tretë po depozitoj pyetje aty. Dua përgjigjet e pytjeve që kam bërë në sekretari. Kastriot Islami - Fjalën e ka Rrapi Mino për t’iu përgjigjur pyetjeve. Nuk e di, do të kërkonit kohë në dispozicion apo direkt? Rrapi Mino - Ju jap përgjigje. Kastriot Islami - Shoku Rrapi, mund të përgatiteni. Shoku Qemal Lame është gati për t’iu përgjigjur pyetjeve të cilit i janë drejtuar, në qoftë se dëshironi. Rrapi Mino - Po mirë, dakord. Kastriot Islami - Atëherë është i ftuar Qemal Lame, meqenëse është përgatitur, se pyetjet i janë dhënë, të bëra nga zotërinjtë deputetë. Sali Berisha - zoti Kryetar, po e alternoni njëlloj, sikur të bëni provim me gojë, provim me shkrim. Ju lutem, një praktikë e tillë është skolareske, nuk është praktike parlamentare. Kastriot Islami - Zoti Berisha, dua t’ju sqaroj dhe njëherë tjetër që po zbatoj rregulloren e përkohshme. Në rregulloren e përkohshme interpelancë, siç propozoni ju, nuk ka. Fjalën e ka Qemal Lame. Qemal Lame - Nga pyetjet e bëra në datën 4.5.1991, deputeti Faik Memushi pyet... Kastriot Islami - Ju lutem, do të flasë njëherë Qemal Lame, pastaj do të flisni ju! E vendosëm, do të bëhen pyetjet me shkrim e ai do të përgjigjet. Qemal Lame - Në fjalën e tij në Parlament deputeti Pjetër Pepa u shpreh se në fillim u mblodhën nxënësit e dy shkollave të rreshtuara me mësuesit dhe drejtorët përkrah. Çfarë thonë hetimet dhe çfarë thonë këta nxënës mësues e drejtorë. Nëse janë në pyetje dhe nëse jo, pse nuk merren në pyetje. Për këtë kemi këtë përgjigje: Përgjithësisht nxënësit e marrë në pyetje për këtë problem shpjegojnë se nuk kanë dalë të organizuar dhe se ka qenë një grumbullim spontan, për të protestuar për vonesën e njoftimit të rezultateve të zgjedhjeve, ndërsa mësuesit shpjegojnë se kanë shkuar atje për të marrë nxënësit dhe se kanë dalë në organizimin, me grumbullimin e paligjshëm për këtë qëllim, pra në mënyrë spontane dhe të paorganizuar. Ky është shpjegimi i tyre në të gjithë pyetjet e marra. Deputeti Neritan Ceka na thotë se pas marrjes në përgjegjësi penale të punonjësit të Degës së Punëve të Brendshme në Shkodër keni pasur presione: Cilët janë këta persona apo institucione? Është fakt se herë pas here ka pasur presione të ndryshme gjatë hetimit të çështjes. Edhe pas marrjes në përgjegjësi penaIe të punonjësve të Degës së Punëve të Brendshme ka pasur telefonata anonime? Pyetje tjetër: Thotë se zëvendëshefi i policisë, Gjek Çelaj njoftoi me radio se nuk përmbahen. Për cilët është fjala, sepse më pas thotë se tre të vrarët po e qetësonin turmën në momentin e vrasjes. Përgjigje:Kuptohet që me përgjigjen që “s’po përmbahen” është fjala për punonjësit e policisë që qëllonin me armë dhe nuk e ndërprenë zjarrin për një kohë në kohën që biseduat në radio me shefin e policisë. Kjo ka qenë çasti i parë mbas të cilës janë vrarë Arben Broci dhe Nazmi Kryeziu kur bënin përpjekje për të ndaluar dhe qetësuar njerëzit e grumbulluar. Pyetje: A ka pasur armë të tjera të instaluara brenda godinës së komitetit të Partisë të Punës në Shkodër, përveç atyre që përdorin organet e ruajtjes së rendit? A e shikuat në këtë drejtim, që do të sqaronte se Arben Broci është goditur nga një predhë e një kalibri të madh? Përgjigje: Në godinën e Komitetit të Partisë të Punës nuk ka pasur ndonjë lloj armatimi të instaluar. Punonjësit e policisë të ngarkuar për ruajtjen e godinës së Komitetit të Partisë së Punës kanë pasur në përdorim armë automatike model 56, kalibër 7.62 mm dhe pistoletë TT, kalibër 7.62 mm. Në bazë të ekspertimit mjeko-ligjor, nr. 53 datë 1.4.1991, të bërë nga specialistët docenti Bardhyl Cipi dhe mjeku Xhemal Zeneli, është përcaktuar se plaga e Arben Brocit në hyrje është në formë vezake, me përmasa 2,5x 1,8 cm, me buzë të çrregullta dhe në dalje me formë të çrregullt me përmasa 15 x 10 cm me muskuj të shqyer. Duke u nisur nga forma e plagës, vrimës së hyrjes, mendohet se predha në momentin që është futur në trup nuk ka pasur pozicionin e saj të rregullt, por një pozicion tjetër, i cili merret pasi ndeshet në një objekt paraprak rikoshet. Në këto rrethana nuk mund të përcaktohet lloji i armës që është përdorur në këtë rast. Pyetje: A ka në grupin e hetuesve të Shkodrës nga ata që kanë marrë pjesë në hetimin për vrasjen në Shkollën e Bashkuar? Përgjigje: Ngjarja në Shkollën e Bashkuar të Oficerëve në Tiranë është hetuar nga hetues të Hetuesisë së Rrethit të Tiranës. Hetuesit që kanë jetuar atë ngjarje nuk kanë marrë pjesë në hetimin e ngjarjeve në Shkodër. Kjo është një rastësi, për arësye se organi i hetuesisë në rrethe dhe i Hetuesisë së Përgjithshme ka një organikë të kufizuar me rreth 140 hetues që, me gjithë drejtuesit, bëhen 200 kuadro. Për ngjarje të rëndësishme, në këto kushte aktivizohen vazhdimisht hetues nga hetuesitë e rretheve dhe Hetuesia e Përgjithshme, për të përballuar dinamikën e madhe të hetimit. Me një organikë kaq të kufizuar bëhet e mundur që të përballohen rreth 8000 çështje dhe rreth 3000 kallzime të tjera që refuzohen. Pyetje: A po mbyllet rrethi i hetimeve ndaj përgjegjësisë personale pas përcaktimit të përgjegjësisë ligjore të drejtuesit të Degës së Punëve të Brendshme në Shkodër? Përgjigje: Drejtuesit e Degës së Punëve të Brendshme në Shkodër janë marrë të pandehur në bazë të provave që janë administruar deri tani nga hetuesia. Hetimet nuk kanë përfunduar dhe vazhdon thellimi i hetimit për t’u sqaruar deri në fund versionet e ngritura për përgjegjësinë e tyre. Deputeti Maksim Konomi. Pyetje: A keni hetuar për të nxjerrë shkaqet e atyre që bën informacionin e gënjeshtërt? Logjika e thjeshtë të thotë se kjo është një pikë kyçe për zgjidhjen e problemit. Përgjigje: Me marrjen në përgjegjësi penale të drejtuesve te Degës së Punëve të Brendshme në Shkodër, po sqarohen shkaqet dhe motivet e dhënies së informacionit jo të saktë për ngjarjen e Shkodrës nga ana e tyre dhe, në këtë drejtim, evidentojmë përgjegjësinë konkrete për këtë informacion të gabuar. Deputeti Medin Duraj: Nga kush bëhet presion ndaj ekipit të hetuesisë? Presionet janë nga më të ndryshmet, për të cilat unë fola dhe më parë dhe mendoj që të mos i përsëris prapë. Këto janë nga format më të ndryshme, deri dhe te telefonatat e ndryshme që bëhen. Për daljen e nxënësve në demonstratë kush ka dorë? Për personat që kanë kërkuar të flasin me Radio Shkodrën, cili do të ishte sqarimi i plotë? Mirë është që të mos ketë pika të errëta për të sqaruar Parlamentin. Përgjigje: Drejtorit të Radio Shkodrës, Gëzim Podgorica i kanë shkuar dy persona, të cilët ai nuk i njihte dhe i kanë kërkuar për të transmetuar në Radio Shkodra njoftimin se Komiteti Qendror ra, Qeveria dha dorëheqjen etj. Por ai nuk ka pranuar, duke thënë se nuk ka njoftim zyrtar për këtë problem. Përfundimisht në Radio Shkodra nuk është dhënë asnjë njoftim i kësaj natyre. Deputeti Arben Demeti. Pyetje: Cilët persona nga ruajtësit e rendit ishin në Komitetin e Partisë së Punës në Shkodër? Përgjigje: Fillimisht në mëngjes, për ruajtjen e godinës së Komitetit të Partisë së Punës, para se të fillonte grumbullimi i paligjshëm kanë qenë 8 pu nonjës policie, emrat e tyre i kemi të evidencuar konkretisht. Dhe vonë, me fillimin e grumbullimit të paligjshëm dhe me intensifikimin e tensionit forcat e ruajtjes së rendit janë shtuar me përforcime të tjera, rreth 80 vetë. Pyetje: Sa plumba janë shtënë? Sa persona kanë shtënë me armë dhe nga sa secili? Me çfarë armësh janë qëlluar? Përgjigje: Duke u nisur nga inventari i bërë nga Dega e Punëve të Brendshme pas ngjarjes, punonjësit e ruajtjes së rendit kanë dalë me mungesa të ndryshme, evidencohen me mbi 1000 fishekë. Duhet sqaruar se disa policave u janë marrë armët dhe karrikatorët me fishekë, pa u konsumuar. Numri i personave që kanë shtënë me armë, do të përcaktohet saktë në përfundim të ekspertimeve balestike që po u bëhen armëve të forcave të ruajtjes së rendit. Policia ka përdorur armët që ka pasur në përdorim: automatikë dhe pistoleta TT. Deputeti Fatmir Manushi: Shpjegohuni, ju lutem, cilat janë pengesat konkrete nga organet dhe personat? Përgjigje: Pengesa kryesore ka qenë gjendja e tensionuar dhe mungesa e rendit në qytetin e Shkodrës që nuk kanë lejuar të kryhen veprimet normale hetimore, për të cilat dhanë sqarime dhe shpjegime. Pengesa të tjera kanë qenë dhe moskryerja e veprimeve të tjera të domosdoshme ligjore nga vetë dega e punëve të brendshme, si dhe njoftimi i bërë. Për këto probleme janë bërë hetime dhe puna vazhdon. Terezina Marubi ka dhënë shpjegime të hollsishme për të gjithë problemet që kanë lidhje me ngjarjen. Në pyetje nuk thuhet konkretisht se për çfarë problemi kërkohen sqarime, cilat janë emrat e personave të identifikuar në zonën e ngjarjes. Përgjigje: Personat e identifikuar në zonën e ngjarjes janë me qindra vetë, me të cilat po punohet për të zbuluar të vërtetën. Deputeti Zef Nikolla. Pyetje: Çfarë përgjegjësie mban hetuesia për zvarritjen e hetimeve? Hetuesia po punon me të gjitha forcat e aftësitë e saj profesionale për hetimin e shpejtë të kësaj çështjeje. Afati ligjor i hetimit është 3 muaj. Hetuesia për të përfunduar hetimin më shpejt po punon me të gjitha mundësite për vetë rëndësinë që ka ky problem i rëndësishëm; kjo del dhe nga veprimet e shumta që janë bërë për një kohë të shkurtër. Janë pyetur më shumë se 250 dëshimtarë, janë kryer rreth 80 ekspertiza dhe puna vazhdon. Pyetje: Si shpjegohet që në hetuesi shkodranët nuk shpjegojnë të vërtetën? Nga kush kanë frikë të thonë të vërtetën si është? Nga pyetjet e bëra vihet re se një pjesë e dëshmitarëve tregojnë ngjarjen në përgjithësi dhe një pjesë prej tyre japin të dhëna konkrete. Shpjegimet konkrete janë për fillimin e ngjarjes të datave 1 dhe 2 prill për kohën që u qëllua për herë të parë me armë, kur u kryen vrasjet, kur u krye djegia e shkatërrimi i komitetit të Partisë së Punës për armët snajper të vendosura në datën 3 prill në pika dominuese, veprimet e kryera në Radio Shkodra etj. Këta dëshmitarë kanë ndihmuar për të ndërtuar kronologjinë e saktë të ngjarjes dhe saktësimin e përgjegjësisë për përdorimin e armëve, në kundërshtim me kërkesat e dekretit, nga forcat e policisë. Mangësi ka në thëniet e dëshmitarëve për personat që kanë qëlluar direkt ndaj qytetarëve. (Ata që kanë kryer djegiet e shkatërrimet me lëndë djegëse e lëndë plasëse, sqarimin e saktë të mënyrës së grumbullimit etj.) Për këto vështirësi hetuesia ka kërkuar ndihmën konkrete nga organet e punëve të brendshme, forcat politike, organet shtetërore dhe qytetarët. Edhe në këtë rast kërkojmë nga çdo qytetar, që ka dijeni për veprime të tilla, të na ndihmojë për të saktësuar këto probleme të rëndësishme, duke zgjidhur tërësisht e sa më shpejt përgjegjësinë e fajtorëve. Deputeti Bardhyl Baltëza: A janë verifikuar personat që ishin në Komitetin e Partisë së Punës dhe çfarë armatimi personal kanë pasur? Përgjigje: Të gjithë personat që kanë qenë në Komitetin e Partisë së Punës janë verifikuar dhe janë pyetur dëshmitarë për ngjarjen. Vetëm 5 prej tyre kanë qenë të pajisur me armatim trofe “Beret”. Nga ekspertimi balestik i tyre nuk rezulton që të jetë shtënë me to. Në kasafortën e sekretarit të parë janë vjedhur një automatik model 5-6 e një pistoletë TT. Në diskutime të ndryshme u tha edhe për armët e ndryshkura dhe të zëna me pluhur. Sqaroj se kanë qenë me pluhur këto armë trofe të këtyre personave të komitetit të partisë, që janë marrë për t’u ekspertuar dhe jo armët e degës së punëve të brendshme. Siç thamë dhe më parë, në bazë të ligjit, policia duhet të bllokonte armët, pa i pastruar; mbasi u pastruan armët, ato nuk kanë vlerë më për atë moment. Ato mund të merren në çdo kohë për të bërë qitjen eksperimetale dhe për t’u bërë ekspertimi balistik. Nga gëzhojat që kanë paraqitur shumë dëshmitarë është bërë e mundur që të saktësohen armët konkrete, me të cilat po vazhdojnë dhe ekspertimet e tjera. Pyetje: Çfarë moshe kanë pasur të plagosurit? A ka pasur të mitur në mes tyre? Përgjigje: Të plagosurit me armë zjarri janë të moshave të ndryshme dhe nuk ka pasur ndonjë të mitur, ndërsa të lënduar kanë qenë disa prej tyre. Në mes tyre edhe nxënës shkolle. Pyetje: Nisur nga koha, vendi i ngjarjes, personat që kanë vrarë, cili është motivi dhe karakteri i vrasjeve? Përgjigjja e këtyre pyetjeve do të jepet e plotë pas përfundimit të hetimeve dhe evidencimit konkretisht të autorëve që kanë qëlluar ndaj viktimave. Pyetje: Kush ka dhënë urdhër për të vendosur vënien e snajperëve në datën 3 prill? Përgjigje: Vendosja e snajperëve është pas ngjarjes dhe nuk ka lidhje të drejtpërdrejt me ngjarjen; megjithatë hetuesia ka punuar për sqarimin edhe të kësaj rrethane (Ka zëra në sallë). Kastriot Islami - Ju lutem, mos ndërhyni! Qemal Lame - Snajperët nuk janë përdorur gjatë datës 2 prill. Snajperët janë vënë në datën 3 në mëngjes në lartësi sipas rregullave që kanë organet e punëve të brendshme në zbatim të dekretit për përdorimin e armëve dhe grumbullimt të paligjshme. Pyetje: Çfarë ndikimi kanë ushtruar mbi popullin forcat e repartit 326? Forcat e repartit 326 nuk kanë marrë pjesë në ngjarjen e datës 2 prill në Shkodër. Ato kanë ardhur mbas ngjarjes. Deputeti Tritan Shehu: Janë bërë disa pyetje për plagët e të vrarëve. Vërtetohet se Arben Broci është vrarë me armë zjarri mbi baçimin e majtë dhe ka dalë në pjesën e përparme poshtë barkut. Nazmi Kryeziu është vrarë me armë zjarri me vrimë në hyrje nga mbrapa në fundin e kolonës vertebrale e dalje në pjesën e përparme të barkut. Bujar Bishanaku është qëlluar nga një plumb pistolete TT, me vrimë hyrje në mesin e gjoksit. Besnik Ceka është qëlluar me armë zjarri nga tri predha në shpatullën e majtë. Sqarime më të hollësishme mund të jepen duke u njohur me aktekspertimin që është në dosje. Pyetje: Pse nuk u bë autopsia në kohë në Shkodër? Kësaj pyetje i është dhënë përgjigje dhe herë tjetër, mbasi u morën kufomat nga spitali dhe nuk u pranua të bëhej ky veprim nga familjarët. Pyetje: Për çfarë presionesh e kini fjalën kur thatë se pas arrestimit e vënies në ndjekje penale të disa ushtarakëve në Shkodër janë vënë nën presione të ndryshme? Për këtë dhamë shpjegime dhe më parë. Pyetje: Çfarë janë këta: policë, civilë a forca speciale? Policë civilë e forca speciale janë reparte të ndërhyrjes së shpejtë për shpërndarjen e grumbullimeve të paligjshme. Më hollësisht për këto probleme mund të flasin organet e punëve të brendshme. Pyetje: Përse vrasësi i Artan Lenjës në Tiranë qarkullon i lirë? Çështja e Artan Lenjës nuk ka lidhje me ngjarjen e Shkodrës. Kjo çështje ka një problem ligjor në zbatimin e urdhrave në përdorimin e armës nga patrulla ushtarake. Po sqarohet me ekspertë, për të mos u krijuar shqetësime të tjera dhe mosdhënien pafajësi nga gjykata. Është një veprim në përfundim. Deputeti Naim Karriqi: Ngjarjen e 10 korrikut 1990 në Kavajë, ju si hetuesi a e keni analizuar, kush i solli forcat e sambistëve etj.? Për këtë çështje ne mund t’i japim shpjegime të veçanta zotit Naim Karriqi. Është një çështje e gjykuar, për të cilën ka një vendim gjykate. Në rast se ka vërejtje për këtë, në bazë të ligjit, çështja duhet shikuar nga organet përkatëse. Kastriot Islami - Në qoftë se ka lidhje me Shkodrën, përgjigjuni, ju lutem! Qemal Lame - Për pyetjen tjetër që bëni, më konkretisht për këtë të Kavajës, për Luan Allabejun, ai është punonjës policie, është nënoficer, është kuadër, nuk është polic si të tjerët. Ka pyetje të bëra pa u shënuar emri i personit që e bëri për ditën e shtunë: A ka pasur urdhër dite me shkrim? A duhej të kishte? Përgjigje: Nuk ka pasur urdhër dite me shkrim. Nga të dhënat e datës 1.4.1991 për grumbullimin më datë 2.4.1991 ka qenë e nevojshme të merreshin masa të nevojshme e organizative ushtarake dhe të bëhej instruksioni dhe përgatitja e veçantë e trupave të policisë për parandalimin e grumbullimit dhe kryerjen e veprimeve në bazë të ligjit. Për këtë evidencojmë edhe përgjegjësinë e kuadrove drejtues së degës së punëve të brendshme. Pyetje: A ushtrohet trysni mbi dëshmitarët në lidhje me çështjen e Shkodrës? Në ç’masë ushtrohet kjo trysni dhe nga kush? Përgjigje: Hetuesia nuk ka të dhëna me dëshmi që ndaj dëshmitarëve të ushtrohet trysni. Pyetje: A jeni të bindur se do të gjenden fajtorët e vërtetë? Grupi i hetuesve po bën veprime për të hetuar me objektivitet, me përgjegjësi, sqarimin e çështjes, me gjithë vështirësitë që janë paraqitur. Për këtë dhe janë paraqitur. Për këtë po vazhdojmë hetimin. Nga dita e sotme janë bërë një seri pyetjesh. Po i marr me radhë: Sa është provuar nga Hetuesia goditja e Arben Brocit në shpinë? A qëndron ky variant, i cili është mohuar se gjoja është qëlluar në ijë? Nëse është kështu, nga cila ijë është bërë goditja? Kjo është pyetja që i është dhënë përgjigje. Ekspertiza ligjore është në gjendje të caktojë sa ka qenë largësia e goditjes së Arben Brocit për rastin në krahë dhe pastaj në ijë. Ky është një problem konkret. Vendi ku është gjetur dhe gjurmët e plagëve japin që qitja është bërë në distancë. Se sa kanë qenë konkretisht, është distanca në vendin e ngjarjes. Ekspertët ndonjë të dhënë tjetër për këtë problem nuk japin. A është bërë ekspertiza ligjore sipas rregullave, apo janë bërë pas varrimit dhe si duhet quajtur kjo, paaftësi apo e qëllimshme? Këto pyetje janë bërë nga Petrit Llaftiu. Ekspertiza ligjore për këto probleme është bërë në bazë të ligjit sipas mundësive që janë krijuar. Thamë që në kohë nuk u arrit që të bëhej autopsia. Me ekspertimin që kanë bërë dy mjekët që thamë dhe me ekzaminimin e kufomave, të dy kufomave, u munduam që të plotësojmë ato mangësi që ishin vënë re më parë. Në këtë drejtim ka zvarritje dhe veprime të vonuara me qëllim. Naim Karriqi: Një pyetje tjetër: Në ngjarjen e datës 10.7.1991 të Kavajës, nga materiali juaj rezulton si fajtor Luan Allajbeu. Është nënoficer, është punonjës policie, nuk është polic. Ju kujtoj se ka qenë punëtor policie. Shpjegoni pse ndodh që në materialin tuaj është i graduar? Nuk e gradoj unë, është nënoficer, fakti konkret është personi Luan Allajbeu që është fajtori i çështjes, për të cilën është bërë dhe hetimi dhe është bërë një vendim gjykate. Kastriot Islami - Ju lutem, pyetjet të drejtohen vetëm për Shkodrën! Qemal Lame - Nga dëshmitarët nuk është vërtetuar fajësia e tij. Kam dijeni se fajtori i dënuar ka ankesa dhe materiale për fajtorët e vërtetë. Si hetuesi e ndershme, a keni provuar mundësinë e nxjerrjes së tyre? Për këtë çështje është bërë gjykim. Vendimi i gjykatës ka formën ligjore. Në rast se ka vërejtje për këtë, duhet shkuar në rrugë ligjore. Kastriot Islami - Ju lutem, sekretaria, shënoni pyetjet, meqenëse ka pyetje dhe për Kryesinë. Tritan Shehu - Është edhe një që është paraqitur tani: Pse nuk u bllokua vendi i ngjarjes e kush duhet ta bënte atë? Qemal Lame - Bllokimi i vendit të ngjarjes duhej të bëhej nga forcat e policisë. Nuk është bërë bllokimi; mbas ngjarjes forcat janë larguar. Për këtë është evidencuar në përgjithësi. Kur u lajmërua hetuesia për të bërë procesin hetimor, kush duhet ta bënte këtë? Menjëherë pas ngjarjes duhej të vinte kallëzim në hetuesi. Ajo ishte një ngjarje e dukshme. Ngjarja ka qenë shumë e tensionuar dhe duhet të kemi parasysh realitetin e asaj dite për të gjykuar për mundësinë e kryerjes së veprimeve. Pse nuk u bllokuan kufomat për autopsi? Kush duhet ta bënte këtë? Kufomat janë marrë menjëherë nga spitali dhe nuk kishte mundësi që të bllokoheshin. Kush duhet të bllokonte armët dhe kush duhet të ndalonte që në fillim forcat të qëllonin qoftë edhe në ajër? Bllokimi i armëve, edhe njëherë e theksoj, është detyrë, në bazë të ligjit, e vetë forcave të policisë. Qëllimi në ajër duhej të ndalohej nga zëvendësshefi i policisë që ka qenë i pranishëm, që nuk duhet të lejonte dhe, mbasi është qëlluar në fillim, duhet të ndërhynte menjëherë që t’i ndalonte. Për të ndaluar të qëlluarat ka vajtur në ndihmë edhe shefi i policisë që ka qenë në mbledhje në komitetin ekzekutiv, që vërtetohet dhe nga dëshmitarët e tjerë që kanë qenë në këtë takim. U tha që hetuesia nuk e quan të arsyeshme që të na jepen procesverbalet që shfrytëzoi grupi parlamentar. A është e vërtetë? Kur do të na jepen këto materiale? Grupit parlamentar i kemi dhënë të gjitha materialet që kemi pasur. Kastriot Islami - Kush e bën këtë pyetje? Qemal Lame - Tritan Shehu, vazhdon. Kastriot Islami - Më duket se ju sqaroi (Në sallë ka zëra). Qemal Lame - Grupit parlamentar i kemi dhënë të gjitha materialet që kemi pasur në dispozicion, me predispozicionin më të madh. Janë dhënë shpjegime dhe kanë kërkuar shpjegime për të saktësuar mendimin dhe arsyetimet e tyre (Përsëri ka zëra në sallë). Kastriot Islami - Iu përgjigjëm për parlamentarët e tjerë. Dhamë përgjigje dhe dje dhe sot. Qemal Lame - Në rast se ka kërkesa për t ‘u njohur me materialet e dosjes, në rast se shikohet e domosdoshme nga shokët që e kërkojnë, mund të vijnë. Ne nuk i rezervojmë Kuvendit PopulIor asnjë material. Nga Tritan Shehu është bërë pyetje tjetër: Pistoleta TT që vrau Bishanakun, a është armë e policisë? Po, është armë TT, është pistoletë TT, e kemi theksuar disa herë. Viktima Besnik Ceka, nuk kishte vrimë daljeje, është vrimë hyrjeje, nuk u gjet predhë në trup. Nuk m’u përgjigjët, duhet shpjeguar kjo me kundërpërgjigje. Ne biseduam konkretisht me zotin Tritan për këtë problem. Ky është një fenomen i rrallë që ndodh. Në shpatullën e majtë të Besnik Cekës janë tri goditje. Dy nga këto goditje nuk janë tejshpuese, domethënë që është futur brenda. Si shpjegohet që nuk u gjet predhë? Shpjegimi i specialistëve, duke pasur parasysh edhe përvojën tonë dhe përvojën botërore, ishte ky: Dy predhat që kanë rënë, nuk kanë pasur forcë të shpojnë. Ato kanë hyrë, kanë dëmtuar një pjesë të indit, nuk janë futur në brendësi dhe duhet të kenë rënë. Edhe plumbi tjetër që ka shpuar, ka mundur të depërtojë, ka çarë brinjën dhe mbas kësaj goditjeje, është kthyer mbrapsh. Ka mungesë indi në pjesën e plagës. Nga brinja është realizuar çarja e mushkërisë dhe, si pasojë, ka ardhur vdekja. Në rast se do të kishte plumb, me mjetet që përdorëm, ashtu siç zbuluam te kufoma tjetër, do ta kishim gjetur dhe në këtë kufomë. Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Qemal Lame - Nga deputeti Argjir Panariti: A është në gjendje hetuesia të ndërtojë identitetin a indirekt; në qoftë se jo, çfarë pengon? Nuk kuptohet. (Nga salla dëgjohet: "a është në gjendje hetuesia të ndërtojë identitetin apo jo?") Kastriot Islami - Identikisht. Qemal Lame - Në bazë të ligjit hetuesia bën veprime, rindërton vendin e ngjarjes dhe jep tablonë e saktë në bazë të provave që administron. Argjir Panariti - Më fal shoku Qemal, flitet për diçka tjetër. Identiteti është ndërtimi i fizionomisë së personit, i përafërt mbi bazën e deponimeve të dëshmitarëve të ndryshëm. Qemal Lame - Po. Argjir Panariti – A është në në gjendje hetuesia të bëjë të tilla përafrime fizionomish mbi bazën e dëshmive dhe sa ka të tilla, që pastaj të vihen në qarkullim me përafrim, të hetohen e të kapen persona që dyshohen për këtë punë. Qemal Lame - Ah, ju e keni fjalën... Argjir Panariti - Identikisht, kjo është fjalë ndërkombëtare, më falni. Qemal Lame - Mirë, ne identifikimin e personave e bëjmë në bazë të ligjit, kur kemi të dhëna konkrete; tashti për këtë çështje ne, me identifikim të tyre, konkretisht po kërkojmë dhe po bëjmë në bazë të të dhënave që na kanë dhënë dëshmitarët. Rezultat konkret për personin konkret deri tani nuk kemi, sepse dhe nga dëshmitarët nuk jepet rezultati konkret. Natasha Lako - Çfarë është gjetur përveç armëve në komitetin e partisë? Qemal Lame - Armët janë gjetur, si të them, s’ka pasur gjë tjetër, i dhashë përgjigjet për këto. Një pyetje tjetër: Përforcimet që erdhën ishin të policisë, të sigurimit apo çfarë forcash të tjera? Janë forca të ndërhyrjes së shpejtë që kanë organet e punëve të brendshme. Pëllumb Shpata - Grumbullimi i njerëzve para komitetit të partisë qenka bërë për të protestuar për vonesën e rezultateve të zgjedhjeve. Shtroj pyetjen: Pse pikërisht u kërkuan nga komiteti i partisë rezultatet e zgjedhjeve, kur dihet se komisioni i zgjedhjeve e kishte për detyrë ta jepte në komitetin ekzekutiv dhe në qendër në Presidiumin e Kuvendit Popullor. A fshihet diçka këtu? Ne nuk kemi ndonjë gjë konkrete për të fshehur. (Në sallë dëgjohet një zë: "komiteti i partisë nuk e ka për detyrë të japë informacion, por ai ekzekutiv"). Dhe në qendër e ka për detyrë Komisioni Qendror i Zgjedhjeve në Presidiumin e Kuvendit Popullor. (Një zë nga salla: "Ç'ka në komitet të partisë? Komiteti i partisë, për mendimin tim, çelësat e kashtës ka. Pse pikërisht vajtën atje!") Qemal Lame - Këtu problemi nuk lidhet me hetimin e çështjes. Ata janë grumbulluar pikërisht për ato arsye që ju thashë. Arsye të tjera nuk ka. Pse vajtën në komitetin e Partisë të Punës dhe nuk vajtën në komitetin ekzekutiv? Kështu u zhvillua ngjarja. Do të ishte mirë të shkonim e ta kërkonim në vend tjetër. Ne nuk flasim si do të ishte më mirë; ne flasim si është zhvilluar ngjarja dhe jetojmë përgjegjësinë për këtë ngjarje. Vrima e hyrjes e Arben Brocit 1.8, Tritan Shehu ka bërë pyetje tjetër, shihej prapë. Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Qemal Lame - Tregon se plumbi ka hyrje jo perpendikulare. Siç përjashton plumbin e automatikut të policisë? Ju thashë sipas konkluzionit të ekspertëve, konkretisht nuk përcaktohet. Unë nuk mund të jap konkluzion tjetër veç atyre të ekspertëve që janë specialistë për këtë ngjarje. Ka një mundësi që lartësia 2,5 përkon me lartësinë e plumbit të një fisheku që përdorin automatikët. Për këtë, ç’t’ju them, janë hollësi të tilla që në rast se keni nevojë, unë mund t’ju jap shpjegime të veçanta. Vrima e daljes 15x10 cm. nuk shpjegohet nga dalja e plumbit; bashkë me kockën që mungon. Janë probleme konkrete që mund t’jua shpjegoj. Mund që të jetë këputur një kockë e baçinit dhe ajo në dalje ka shkaktuar këtë rupturim, këtë çarje masive të muskulit. Ky është shpjegimi i përafërt për këtë ngjarje. Dodë Kaçaj - Sipas ekzaminimeve është thënë se plaga vdekjeprurëse e Arben Brocit ka qenë anash. Dëshmitarë okularë, sidomos RAI ka dhënë të filmuar plagën në shpinë. Si e shpjegoni këtë? Qemal Lame - Dua të shpjegoj me provat që kemi deri tani, ne administrojmë filmimet që kanë dhënë disa televizione; edhe i Malit të Zi, edhe i Beogradit edhe RAI 1, RAI 2 dhe disa stacione private. Shokët t'i kenë parasysh se këto janë të gjitha filmime pas ngjarjes. Në rast se shikohet në vend dhe ka interes ndonjëri prej deputetëve, ne mund t’ia japim që ta shikojë. (Në sallë dëgjohen zëra). Kastriot Islami - Ju lutem, mos flisni pa leje! Qemal Lame - Pse nuk u agjinuan në vend, por pas varrimit kufomat? Nuk ka qenë e mundur. Dëshira do të ishte që të bëhej kjo. Dhe ky nuk është rasti i parë. Në raste dhe ngjarje të tilla kemi vazhdimisht për të mos krijuar tensione dhe, në pamundësi për të vepruar, ndodh kjo gjë. Nga Napoleon Mërtiri: A vazhdon aktualisht procesi hetimor? Në qoftë se është ndërprerë, për çfarë arsye? Procesi hetimor vazhdon këto ditë që ne jemi thirrur për të raportuar para Kuvendit. Aktualisht hetuesit janë këtu, mbasi u kërkuan të jenë të pranishëm në punimet e Kuvendit, megjithatë vazhdojnë ekspertime dhe veprime që mund të bëhen. A është e vërtetë se zëvendëskryetari i Hetuesisë kërkon të mos vazhdojë hetimin? Ai shoku është duke bërë disa vizita mjekësore. A është nevojë që grupi i hetuesve të përforcohet dhe të riforcohet? Kastriot Islami - Zoti Tritan Shehu, mbani qetësi ju lutem! Qemal Lame - Ne kemi angazhuar kuadrot më të mirë që kemi, hetuesitë e rretheve dhe nga Hetuesia e Përgjithshme. Medoj se këta shokë kanë mundësi që të drejtojnë çështjen. Në rast se do të marrim dhe ndonjë shok tjetër, me mundësi më të mëdha sesa shokët që kemi aktualisht, nuk ka ndonjë gjë të veçantë se vjen ndonjë shok tjetër. Prandaj mendoj se grupi hetimor ka shokë, nga ata që jemi ne, kemi zgjedhur këta që kemi në grupin e hetimit; dhe këtë ne jemi munduar ta realizojmë për çdo ngjarje. A keni bindjen dhe a e siguroni Kuvendin për t’i dhënë zgjidhje këtij procesi ju vetë? Unë siguroj Kuvendin se që në fillim kam bërë dhe po bëj të gjitha përpjekjet për të realizuar detyrën për hetimin në kohë të çështjes. Të gjithë hetuesit janë të predispozuar që çështjen ta çojnë deri në fund. Nga deputeti Bashkim Kopliku: Ka këtu kundërthënie në përgjigjet tuaja me ato të zotit Ajli Alushani? Në rast se ka kundërthënie, këto shpjegime janë në bazë të materialeve të dosjes hetimore. Unë flas në emër të ligjit, në emër të provave që kemi administruar. Në rast se ka ndonjë pasaktësi, mendoj se më e plota është ajo që ndodhet në dosjen hetimore. Për ndryshimet dhe për...(ka zëra në sallë) ka këto kundërthënie në përgjigjet tuaja dhe ato të zotit Ajli Alushani. Ju Alushani, ja po të them tani. Unë po të them fillimisht, janë këto që po them. Tani në Komitetin e Partisë në Shkodër ka pasur 5 armë (Dëgjohen zëra). Në komitetin e partisë ka pasur 3 armë. Zoti Alushani unë po them këto që kemi administruar në hetim. Plaga vjen nga rikosheta, kjo që dhashë unë shpjegime. Kjo që ka dhënë deputeti A. Alushani, plaga është një armë që nuk përdoret nga forcat tona të rendit. Unë po jap konkluzionin e aktit të ekspertimit. Këta zoti, ç’të them ty Bashkim. (Në sallë ka të qeshura) mund të shikosh edhe materialin tonë për t’u saktësuar. Mendoj që shoku Ajli ta shohë konkluzionin e tij që të bazohemi në materialin që kemi në dosjen hetimore. Tani kanë ardhur dhe disa pyetje të tjera. Unë do të mundohem t’u jap përgjigje me kënaqësi. Nga Preç Zogaj. Napolon Roshi - Një fjalë. U shpreh shqetësimi pothuaj i përgjithshëm që ka pasur vonesë në hetime; një pjesë kanë qenë "të qëllimshme". Do t'ju lutesha shumë, meqenëse do të na dëgjojë populli, që t’i japim dhe njëfarë sigurie. Bindja juaj personale, ka pasur një vonesë të tillë? Nuk po themi të qëllimshme, një vonesë të tillë në hetime dhe e keni bindjen ju, duke u mbështetur edhe me hetuesit tuaj, që nesër do të japim të vërtetën? Do të ishte me shumë interes kjo! Kastriot Islami - Ju lutem, bëjeni me shkrim, të mos e prishim rregullin se do të dalin të tjerë xhelozë që do të bëjnë pyetje me gojë. Fjalën e ka Qemal Lame. Ju lutem Qemal përgjigjuni pyetjes sipas renditjes! Qemal Lame - Unë do të jap shpjegime edhe më poshtë, po deri tani besoj se i kam dhënë përgjigje dhe asaj tjetrës. Kush e kërkoi ekspertizën ligjore të të vrarëve në spital? Nga Preç Zogaj. U bë ekspertiza. Ekspertimin mjeko-ligjor e vendos hetuesi dhe hetuesi e ka kërkuar. Fillimisht në datën 2 nuk mund të bëhej ajo, mbasi u morën në Shkodër, po kështu dhe viktima tjetër, e Nazmi Kryeziut, që vdiq këtu në Tiranë, u mor nga spitali dhe nuk mund të bëhej në kohë autopsia. Kastriot Islami - Ju lutem mbani qetësi, Baleta! (dëgjohen zëra). Ju lutem mos replikoni, mbani qetësinë e Kuvendit, po ktheheni majtas e djathas; nuk jemi në klub llafesh. (Baleta kundërshton nga vendi). Qemal Lame - Ismet Ferizaj. Nuk ia lexoj dot shkrimin. “Ju lajmëruam se do të na jepnit përgjigje në seancën pas asaj që folët. Pse nuk na i dhatë përgjigjet? A mos ju duhej ndonjë parapërgatitje për t’u bërë pyetjeve përgjigjet që duhen?” Kjo është çështje bindjeje, të më falësh, zoti deputet. Unë ju siguroj që në rast se keni pyetje të tjera, unë jua jap përgjigjen këtu direkt. Unë nuk sajoj përgjigje. Unë në përgjithësi flas të gjitha ato që di dhe, në rast se ka ndonjë pasaktësi, kam kurajën të them më falni, në rast se nga materialet e dosjes rezulton diçka ndryshe. Për këtë secili shok duhet të jetë i sigurt. Pyetje nga deputeti Fiqret Allulli. Kastriot Islami - Ju lutem. Deputet i rrethit të Korçës. Gjergj Krastafillaku - Zoti Kryetar, ne po e kthejmë Kuvendin në hetuesi. A do ta vazhdojmë ta kthejmë Kuvendin në hetuesi apo do të lëmë komisionin që e kemi miratuar vetë t’i ndjekë këto probleme? Ky është një problem që po e mban Kuvendin. Populli po pret që ne të vazhdojmë punimet dhe të mos merremi me hetuesi. Kastriot Islami - Ju lutem, të mbarojnë pyetjet. Gjergj Krastafillaku - Për mendimin tim nuk duhet të spekulojmë në emër të së drejtës së fjalës, sepse në fund të fundit Kuvendi ka një qëllim; me mënyra pyetjeje të tjera të bëjmë e të dëgjojmë këtu diskutimet, që dëgjuam, ne nuk arrijmë dot; nuk kthehemi dot në specialistë. Specialiteti është shkollë, është përvojë, vetëm gjykime të përgjithshme mund të japim. Këtu u bënë disa propozime në diskutime. Vetëm vendime mund të marrim. Ne mund të kalojmë në ato. Që të kthejmë Kuvendin në hetuesi, mua më duket një humbje kohe. Kastriot Islami - Rifillojmë punimet në orën 19.30.

* * *

Qemal Lame - Përse ju nuk e filluat çështjen penale më 3.4.1991? Përse nuk bashkëpunat me organet e tjera të ndjekjes, çfarë ju pengon? Për këtë kemi dhënë spjegime me mundësitë që kemi vepruar në kohë. Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Pa u futur në sekrete, ju lutem! Qemal Lame - Po, në komitetin e partisë a janë gjetur kuti votimi të plota? Të dhëna të tilla nuk kemi, janë gjetur kuti nga ato që përdorin dhe organet e partisë për zgjedhjet e tyre, por këto janë vetëm të thëna, ndërsa kuti nuk na është dorëzuar. Kastriot Is!ami - Ki parasysh që lidhen me ngjarjen e Shkodrës. Qemal Lame - Po, për Shkodrën është. Më 1.4.1991, në orën 3.30 nga kush ka të shtëna me breshëri në qytetin e Shkodrës? Kjo është një e dhënë që thuhet, hetimet bëhen për vepra penale. Për çështje të tilla që janë të karakterit administrativ nuk fillohen çështje penale. Në konteksin e përgjithshëm ky problem po shikohet që u ngrit. Kush e ka dhënë skedën e vdekjes dhe lejen e varrimit për kufomat? Organet përkatëse të komunales. Me saktësi këtë problem mund ta shikojmë në të dhëna të dosjes, në qoftë se ka ndonjë shok deputet interes të veçantë. Nga deputeti Hysen Godole: Detyra e nxënësve është mësimi. Dikush i ka shqetësuar nxënësit të shqetësohen për vonesën e dhënies së rezultateve të zgjedhjeve të 31 marsit. Këtë e kemi kërkuar në pyetjet e bëra. Nuk na del ndonjë version tjetër, veç atij që kemi dhënë shpjegime deri tani. Deputeti Pjetër Arbnori pyet: Meqë u përmend dy herë emri im në çështjen e masakrës së Shkodrës, kam të drejtën e replikës vetëm 1 minutë. Zoti Qemal Lame, Kryetar i Hetuesisë së Përgjithshme tha se numri prej 10.000 vetash e kanë marrë nga dëshmia e Pjetër Arbnorit në hetuesi; dëshiroj të deklaroj qartë se numri i demonstruesve nga ora 7 e mëngjesit deri në orën. 11.12', kur është djegur komiteti i partisë, ka variuar nga disa qindra në fillim, në shumë mijëra në fund. Unë në orën 8 kam qenë në zyrën e komitetit ekzekutiv me kryetaren Terezina Marubi dhe shefin e policisë , Dilaver Papare. Pra, nuk i takon kësaj as shifra e përmendur. Gjithashtu, zoti Xhemal Dauti përmendi emrin tim për një kontradiktë. Kastriot Islami - S’ka lidhje me ju, e dyta. Qemal Lame - Ashtu, një gjë i them zotit Pjetër Arbnori: këtu unë i konsideroj të drejta dhe në njoftimin në gazetë nuk japim numrin e fillimit për disa mijëra. Për avancimin e ngjarjes e sidomos mbas fillimit që kanë ndodhur vrasjet, është shtuar numri i njerëzve. Ne s ‘kemi pasur rezerva për këtë dëshmi të dhënë. Ajo ka qenë e përputhur me rrethanat e tjera. Pjetër Arbnori ka bërë një pyetje tjetër: Familja e Arben Brocit deklaron se ka dorëzuar pantallonat e Arbenit që janë me shenjën e plumbit jo anash por prapa. Ç’dini të na thoni për këtë? Pantallonat i kemi parë, i kemi të fotografuara. Janë ashtu siç ju thashë unë. Në rast se ka ndonjë mendim tjetër, mund të vijë t’i shikojë. Ato janë provë materiale. Sqaroni dhe një herë, mbasi nuk e kuptuam mirë vdekjen e Bishanakut me 3 predha që nuk kanë dalë nga ana tjetër dhe nuk gjenden në trup. Ky problem u sqarua. Po të kishte pasur gjë tjetër... Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Qemal Lame - Agustin Shqalësi: Do t ‘ju ndihmonte një status i veçantë i grupit hetimor, fjala vjen për mbrojtje nga Parlamenti, në qoftë se në këtë ngjarje janë ngarkuar forca politike madhore ndaj të cilit ju mund të stepeni? Ne vazhdojmë hetimin. Përpara hetimit, në bazë të ligjit i nënshtrohet çdo njeri që ka përgjegjësi. Ne veprojmë në bazë të ligjit, në bazë të provave. Për statusin e veçantë të hetuesisë, ky është një problem që është diskutuar. Është vendosur dhe në dispozitat kushtetuese. Në këtë rast unë desha të nënvizoj se problemi i hetuesisë është problem shumë delikat. Bota kërkon që ta bëjë hetuesinë siç e kemi pasur ne të pavarur dhe diskutmet këtu bëhen. U pa e arsyeshme që hetuesia të jetë organ në varësi të Ministrisë së Drejtësisë. Kjo do të ndikojë deri diku, se duke qenë organ i pavarur është vepruar në këtë mënyrë deri tani; në këto kushte ka diskutime teorike, për të cilat neve nuk na është kërkuar mendim. A jeni i bindur se do të nxirrni të vërtetat rreth ngjarjes së 2 prillit? Këtë problem e kemi dhënë. Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Të mbash qetësi s’do të thotë shkollë. Qemal Lame - Ju si Hetuesi e Republikës së Shqipërisë, jeni në gjendje të zbuloni të vërtetën mbi ngjarjet e Shkodrës, apo jo? Pyet deputeti Fiqret Hallulli. Për këtë kemi dhënë shpjegime dhe në këtë drejtim po punojmë. Një gjë dua të them dhe për nja dy saktësime të tjera. Për problemet që kanë dalë për deputetin Azem Hajdari. Ai ka vajtur në Shkodër pas ngjarjeve të vrasjeve dhe pas fillimit të djegieve të godinës së komitetit të Partisë së Punës. Vërtetohet se në datën 2.4.1991 ka qenë në Tiranë dhe është nisur për në Shkodër pas orës 10.30. Nuk ka qenë e nuk ka marrë pjesë në grumbullimin e paligjshëm. Ai ka vajtur në vendin e ngjarjes pas orës 12.30 së bashku me gazetarët e huaj, me të cilët është takuar tek Ura e Bahçallëkut. Fjala e tij në Radio-Shkodra, sipas të dhënave që kemi, ka ndikuar në qetësimin e njerëzve. Për problemet që diskutohen, më lejoni dua të them vetëm diçka. U bë një kritikë dhe u dha një mendim nga deputeti Fatos Nano. Unë, përgjithësisht, jam dakord për ato. Vetëm një gjë do t’ju lutesha të kihet parasysh, jo për sedër, por mendoj që vlerësimet për njerëzit duhet të jepen duke e njohur, domethënë duke sqaruar tërësisht punën e tyre. Janë bërë kritika në Qeveri, në disa raste të veçanta, nga ndonjë person; i kemi dhënë përgjigje; edhe në Presidencë kisha nga dy shokë një propozim, por mendoj që për njerëzit duhet të diskutohet në bazë të punës që bëjnë. Unë jam një njeri që rrjedh nga një familje shumë e thjeshtë, kam profesionin tim, jam dashuruar pas tij dhe punoj me pasion në detyrë. Për aftësitë mendoj se duhet gjykuar me kujdes, për të mos rënduar ndërgjegjen e njerëzve. Unë i siguroj të gjithë, të nderuarit deputetë, se në punën time ka pasur dhe do të ketë ndërgjegje, predispozicion, ndershmëri, drejtësi për të mirën e popullit dhe të kombit shqiptar. Falemnderit për të gjitha! Kastriot Islami - Fjalën e ka Rrapi Mino. Ju lutem. Rrapi Mino - I nderuar Kryetar, i përgjigjemi pyetjeve. Kastriot Islami - Mundësisht përgjigjuni pyetjeve që lidhen me Shkodrën dhe pa u futur në detaje, kuriozitete e probleme të tjera. Rrapi Mino - Po, zoti Pjetër Arbnori pyeti përse Prokuroria nuk ka përcaktuar menjëherë cilët persona kanë pasur armë zjarri, pse si ka bllokuar; përse nuk janë bërë ekspertiza të armëve që kanë qëlluar brenda një kohe të shkurtër, ç’përgjegjësi ka prokuroria? Ka bërë 4 pyetje zoti Arbnori, por po i lexoj, se kanë lidhje njëra me tjetrën. Pyetja tjetër është: Çfarë kanë bërë prokurorët lidhur me ekspertizat e kufomave të të vrarëve dhe të të plagosurve? Cila është arsyeja që askush s’vajti në spital pranë doktor Ali Spahiut? Ne kemi listat e të plagosurve që s’na i ka marrë njeri. E treta ishte: A disponon prokuroria radiogramin ose radiogramet e kryetarit të degës së brendshme që janë burim i dizinformacionit? Të tria këto pyetje unë i mblodha në një përgjigje për këto arsye: se që ka nga viti 1974 ndryshoi riorganizimi i hetuesisë. Në atë kohë kur e kishte hetuesinë prokuroria, këto pyetje ishin për prokurorinë, se ishte veprimtaria e prokurorisë edhe hetuesia. Në vitin 1974 hetuesia u largua nga prokuroria dhe këto të gjitha janë veprime hetimore. Edhe bllokimi i armëve të zjarrit, edhe ekspertiza e armëve, edhe ekspertiza e të vrarëve dhe të plagosurve janë veprime hetimore. Unë atë desha të shpjegoj fillimisht, se detyra e prokurorit është të kontrollojë ligjshmërinë e veprimeve hetimore që kryen hetuesia. Unë dhe për këto përgjigjem, por ishte detyra e një tjetër organi, kurse detyra e organit të prokurorisë është që këto pyetje të dëshmitarëve, është marrje e provave, administrimi i tyre, të mos këtë asnjë shkelje ligji dhe të bëhen në përputhje me kërkesat e Kodit të Procedurës Penale. Kjo e radiogramit ndodhet në dosjen hetimore, zoti Pjetër Arbnori dhe këto të tjerat, në ka akte mjeko-ligjore për 13 veta, për të tjerët kemi biseduar me zotin Ali Spahia në mbledhjen e përfaqësuesve të partive në datën 12, se kishte edhe të tjerë të plagosur me armë zjarri dhe u thamë që t’i jepeshin hetuesisë. Hetuesisë nuk i janë dhënë. Po t’i ketë zoti Spahia, le t’ia japë hetuesisë emrat e tyre, adresën dhe hetuesia, bashkë me mjekun t’i pyesim dhe të marrim raportin mjekësor që duhet për të tilla raste. Në pyetjen tjetër: Cila është arsyeja që, derisa nxënësit dhe mësuesit e shkollës “Jordan Misja” dhe “23 Nëntori” deklarojnë se janë mbledhur vetë në manifestim paqësor, hetuesia përpiqet që këtë ta lidhë me një grup që qenka mbledhur para selisë së Partisë Demokratike. Për këtë bisedova me grupin e prokurorëve që kanë qenë atje. Ata natyrisht kanë pyetur, se veprime hetimore do të bëjnë, por nuk del në këtë drejtim një tendencë e tillë se hetuesia këtë ta lidhë me grup personash që është mbledhur para selisë së Partisë Demokratike. Nuk del, po të dilte, ishte një veprim i parregullt. Ishte një veprim jo në përputhje me kërkesat e ligjit. Deputeti Ferizaj, më duket: Përse organet e ruajtjes së rendit nuk zbatuan ligjin për të ndaluar personat që shtinë me armë? Atje ishin disa që shtinë me armë; ata nuk i kishin të përcaktuar në atë kohë se kush kishte shtirë me armë, kështu i del hetimit kjo. Sipas ligjeve në fuqi, a ekzistojnë reparte që nuk kontrollohen nga Ministria e Punëve të Brendshme dhe nga Qeveria? (Reparte të ruajtjes së rendit dhe të ushtrisë.) Kjo është kompetenca e Ministrit të Punëve të Brendshme dhe e Qeverisë, natyrisht, por unë nuk di dhe s’ka ligj; ligji atë thotë, që Ministria e Punëve të Brendshme ka reparte të mbrojtjes së rendit, ka dhe forcat e sigurimit, edhe ushtria ka atë, strukturën e ushtrisë. Mbi ç’bazë veprojnë organet e ruajtjes së rendit, duke qenë civilë? Për këtë ka një rregullore të brendshme Ministria e Punëve të Brendshme, forcat e ruajtjes së rendit janë të veshura me uniformë; të tjerët nuk e kanë një uniformë; tashti, se si duhet bërë, është një problem tjetër. Shokët e thanë vetë këtu, ministria, Qeveria do t’i shohin këto probleme, edhe të strukturave të saj, edhe të veshjes. Është një pyetje tjetër: Si është bindja juaj, a ka zvarritje të qëllimshme nga hetuesia, apo jo? Ju lutem, na e faktoni! Pyet zoti Albert Karriqi. Bindja ime është se nuk ka zvarritje të qëllimshme nga hetuesia, duhet pasur parasysh se atje janë marrë mbi 200 dëshmi, domethënë janë pyetur mbi 200 dëshmitarë nga hetuesia; janë kryer mbi 50 akte hetimi, veç ekzamimit të kufomave, veç ekspertimit të akteve mjeko-ligjore që janë marrë; këto nuk janë pak, prandaj them që prokurorët kanë qenë atje; dhe unë që kam qenë disa herë atje, nuk kam konstatuar që të kishte zvarritje të qëllimshme. Natyrisht, me një organizim më të mirë në këtë punë, nuk e përjashtoj që mund të bëheshin edhe më shpejt disa veprime hetimore. Deputeti Karanxha pyet: Çfarë konkluzionesh ka hetuesia? Besoj se mbase e plotëson kjo që thashë se hetuesia e angazhuar ka qenë. Pyetje tjetër: Kronologjia është ngatëruar qëllimisht apo jo? Kjo është çështje me rëndësi, po pate parasysh nenin 5 të dekretit për përdorimin e armës së zjarrit. Për këtë unë nuk mund të them që është bërë me qëllim a pa qëllim; këtë e shpjegoi deputeti, Ministri i Punëve të Brendshme; s’e besoj të ketë ndonjë qëllim në këtë drejtim që ta mbyllim, por kronologjia e saktë u përcaktua më vonë. Unë jam me atë kronologji që kemi përcaktuar në datën 12 prill të këtij viti në mbledhje me përfaqësuesit e partive politike të Shkodrës dhe që e thashë edhe sot këtu. Pyetje tjetër: Prokuroria, si organ kontrolli, çfarë masash mori ndaj hetuesisë që nuk filluan hetimet në kohën e duhur? Thashë që edhe kjo lidhet me ato 3 pyetjet e para të zotit Arbnori, që është më tepër pyetje organizative, nga pikëpamja e organizimit të punës. Drejtimi dhe organizimi i punës në hetuesi varen nga piramida e Hetuesisë së Përgjithshme, duke shkuar deri poshtë, nuk është ligjore. Një pyetje tjetër bën zoti Ali Spahia: Çfarë e detyron prokurorin (e ka fjalën për mua) që të shtrembërojë faktin e pranuar nga të gjithë përfaqësuesit e partive politike, që ngjarjet e 2 prillit kanë filluar jo goditje me gurë, por me sulmin e provokuar me shkelma e shkopinj gome të nxënësve nga forcat e policisë? Këtë e kanë pranuar edhe përfaqësuesit e Partisë së Punës. Unë nuk e mbaj mend ta kem thënë kështu, se kam dhe këtu atë. Unë e thashë që fillimisht janë mbledhur e janë grumbulluar aty përpara. Numri ka qenë nën 1000 dhe kanë thirrur, kanë hedhur parulla, të gjitha; dhe grumbullimi, qoftë 500, 600 edhe 800, 900 veta të shoqëruar me parulla, është një veprim që është i ndaluar nga dekreti për mbledhjet, grumbullimet dhe manifestimet e shtetasve në vendet publike; qoftë dhe 100 veta, qoftë 500 veta duhet të marrësh leje. Këtë e përcakton ligji; nuk mund të themi se është e ligjshme. Se derisa thotë ligji është e paligjshme, ne nuk mund të themi që është e ligjshme, herë e parë; dhe nuk thashë që në këtë herë të parë hyri dhe qëlluan ata 100 gurë në drejtim të forcave të rendit. U shpërndanë, për arsye se mbledhja (grumbullimi) ishte bërë në mënyrë të paligjshme. Forcat e policisë ose të ruajtjes së rendit u shpërndanë, ikën, u kthyen prapë për së dyti apo për së treti dhe këtë herën e dytë e kanë qëlluar me gurë në drejtim të forcave të rendit dhe, e them edhe njëherë, se kështu doli dhe në mbledhjen e datës 3 prill jo në drejtim të komitetit të partisë, por në drejtim të forcave në këtë kohë kanë qëlluar me armë në ajër me forcat e rendit dhe pastaj kanë qëlluar edhe poshtë, por që plumbat kanë shkuar dhe në drejtim të njerëzve, për arsye se janë gjetur edhe plumba, të cilët nuk e kishin këmishën e tyre. Kjo tregonte se kishin bërë rikoshet dhe kishin shkuar te persona të ndryshëm që ishin aty, që u gjendën dhe u cilësuan në bazë të mjekëve, si të plagosur me armë zjarri, janë plagosur dhe ata. Me këtë rast jap përgjigje tjetër të deputetit Maqellari. Në mënyrë të prerë pretenduat se forcat e rendit qëlluan e vranë në mënyrë të paligjshme. A është në kontradiksion kur po ky shok thotë se nuk e kemi identifikuar, jo vetëm prokuroria, kështu shpjegohet dhe nga grupi parlamentar. Këtu ka një, veç këtij problemi, jo të gjitha forcat e rendit qëlluan në atë drejtim, por nga pjesëtarë të rendit, në kundërshtim me kërkesat e dekretit për përdorimin e armëve të zjarrit, kanë qëlluar edhe në drejtim të personave të grumbulluar, edhe përpara qëlluan dhe në atë drejtim. Fakti që këta janë plagosur edhe me armë zjarri, tregon se plumbat shkuan dhe në atë drejtim. Për sa i përket Arben Brocit, themi me çfarë arme janë qëlluar. Unë nuk thashë se me çfarë arme janë qëlluar. Unë thashë vetëm kaq: me armë zjarri është vrarë Arben Broci, i plagosur rëndë Nazmi Kryeziu, më falni Bujar Beshanaku e Besnik Ceka. Këta 4 janë me armë zjarri; edhe 13 të tjerë. Nuk përcaktova këtu se me çfarë arme zjarri është qëlluar dhe është vrarë, më falni, Arben Broci. Ky është një problem i ekpertizës, një problem i hetimit që do ta përcaktojnë, është armë nga këto forcat e rendit, apo një armë tjetër, domethënë unë nuk e shtjellova këtë se nuk mund ta përcaktoj unë. Këtë do ta përcaktojë ekspertiza, llojin e armës. Është nga këto, apo nuk është nga këto. Unë thashë vetëm një gjë, që kjo ishte me armë zjarri, si gjithë të tjerat. Deputeti Bashkim Kopliku bën disa pyetje. Disa më takojnë mua, disa mendoj që s’më takojnë. Kastriot Islami - Ato që s’ju takojnë, thojini shkurt. Rrapi Mino - Nga varet Sigurimi i Shtetit, nga ministria; nga varet reparti i sambistëve, nga ministria; nga varen sambistët, nga ministria; nga varet garda; këto janë probleme që varen nga organet e Ministrisë së Punëve të Brendshme. Pse hyjnë në qytet repartet e ruajtjes së rendit që nuk varen nga kryetari i degës së punëve të brendshme dhe as koordinojnë veprimet me të. Unë nuk e di. Ato janë reparte të Ministrisë së Punëve të Brendshme, i komandon dhe kryetari i degës, i komandon dhe Ministria e Punëve të Brendshme, sipas rastit. Si është procedura e lëvizjes së blinduar, për sa i përket mënyrës së dhënies së urdhrave. Për këtë ka rregullore dhe Ministria e Punëve të Brendshme është e detyruar për forcat e blinduara do të zbatojë rregulloret që ka Ministria e Mbrojtjes Popullore. A është bërë kontrolli i dokumentacionit që ka të bëjë me urdhrat e dhënë gjatë datave 2 e 3 e deri në 10 prill? Po kjo është bërë. Është bërë kontrolli, janë bllokuar të gjitha dokumentet në degën e punëve të brendshme që disponohen lidhur me dhënien e urdhrave në këtë ditë dhe të mjeteve. Shoku Neritan Ceka, më duket sikur u sqaruam. Kaq ishin shoku Kryetar. Falemnderit! Kastriot Islami - Fjalën e ka Ali Spahia. Ju lutem! Ali Spahia - Në datën 12 prill, në mbledhjen e komitetit ekzekutiv kam qenë edhe unë, si përfaqësues i Partisë Demokratike dhe atje është pranuar nga të gjithë përfaqësuesit e partive politike, përfshi përfaqësuesin e Partisë së Punës, që ngjarjet e 2 prillit kanë filluar jo me gjuajtjen me gurë, por me sulmin e paprovokuar të forcave të ruajtjes së rendit, me shkopinj gome dhe me shkelma, ndaj nxënësve të ulur 14-16 vjeçarë të partisë. Kjo është e pranuar nga të gjithë dhe, mbas këtij sulmi, kanë filluar gjuajtjet me gurë nga ana e të grumbulluarve. Nuk e kuptoj, përse edhe sonte nuk u përmend asnjëherë nga zoti prokuror fakti që forcat e ruajtjes së rendit kanë sulmuar me shkelma dhe shkopinj gome nxënësit. Falemnderit! Rrapi Mino - Më falni zoti Kryetar, e kam thënë, bile që në fillim këtë. Forcat e rendit të Shkodrës, në zbatim të dekretit, e kanë kërkuar disa herë këtë gjë (Dëgjohen zëra në sallë). Kastriot Islami - Ju lutem, mos flisni pa leje! Rrapi Mino - Personat u grumbulluan përsëri, është herë e dytë kjo, përpara komitetit të Partisë së Punës të rrethit dhe disa prej tyre kanë qëlluar me gurë në drejtim të forcave të ruajtjes së rendit. Në këtë kohë ka filluar ajo që ka filluar me armë. Kastriot Islami - Seanca fillon në orën 19.30.

* * *

Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Gramoz Ruçi. Ju lutem, vetëm problemet që lidhen me Shkodrën dhe sa më koncize! Gramoz Ruçi - Po qe problemi për Shkodrën, shumica e pyetjeve janë kuriozitete për organizimin e forcave të Ministrisë së Brendshme. Në qoftë se respektoj protokollin e mbledhjes, t’u jap përgjigje pyetjeve që janë bërë. Kastriot Islami - Nejse, ju mund të thoni për pyetjen, është kuriozitet dhe mbas takimit mblidheni dhe shpjegoni kuriozitetet. Mirë pra, ato që kanë lidhje me çështjen, t’u përgjigjeni. Ato që janë kuriozitete, thuaj përgjigjja është kuriozitet. Mbas seancës vazhdoni kuriozitetet . Gramoz Ruçi - Qartë, dakord! (Dëgjohen zëra). Kastriot Islami - Ju lutem, mos bëni replika nga vendi! Gramoz Ruçi - Janë bërë disa pyetje për mua si Ministër i Brendshëm nga deputetja Natasha Lako: A ka dijeni ministria për armët e komitetit të partisë të rrethit dhe vënie armësh në çdo tarracë shtëpie? Ministria di rregullin e përgjithshëm. Nuk mund të dijë ku mbahet një armë e ku mbahet një tjetër. Çështja e armëve në institucione, në ndërmarrje e kooperativa bujqësore, ato që janë sipas forcave të armatosura, se dihet që populli ynë i armatosur është, është sistemuar dhe rregulluar sipas rregullave që ka Ministria e Mbrojtjes. Për ato që janë shtetërore të institucionit, të ndërmarrjes apo për punonjësit e vet atje, ndërsa për armët e dhëna me leje në organet e punëve të brendshme ka rregullore, udhëzime përkatëse, ka leje dhe, sipas lejes që ka, është i detyruar ta mbajë me vete, në shtëpi, në punë, në njërën ose në tjetrën. Çështja e zënies së tarracave, pjesa e dytë e pyetjes është në kompetencën e asaj komande që organizon veprimet luftarake, a çfarë ka për të zgjidhur sipas ligjit, sipas rregullores për të kryer dhe jo për të vepruar kundër njerëzve të pafajshëm, por ndaj kriminelëve, ndaj atij që ka ndërtuar veprimin e caktuar. Pyetje tjetër e deputetes Natasha Lako: Ku i mban Ministria e Punëve të Brendshme xhiruesit? Janë punonjës të komitetit të partisë që dorëzojnë filmin në kasafortë apo janë punonjës të degës? Kjo është një pyetje kontradiktore. Nuk ka lidhje dega e brendshme me komitetin e partisë të rrethit. Në qoftë se bëhet fjalë për kamerën amatore, që është gjetur në komitetin e partisë e djegur, kjo ka qenë e degës së punëve të brendshme. Vitin e kaluar disa degëve të punëve të brendshme u është dhënë nga një kamera amatoreske për nevojat që ka policia dhe, për nevojat që ka ekonomia, s’janë plotësuar, por që duhen plotësuar siç i ka gjithë bota. Nga informacioni që ka, hetuesia të kryejë veprimet e saj, polici që ndodhet është një polic i radhës, është ndodhur para të papriturës së zhdukjes së kamerës dhe të pistoletës, ka kërkuar ta sistemojë në një kasafortë të komitetit të partisë, e ka futur atje. Është djegur kasaforta, është djegur dhe filmi. Në qoftë se hetuesia ka ndonjë konkluzion tjetër, ta japë. Deputeti Roland Tafili bën një pyetje që më shumë është vërejtje: Pse qarkullojnë “Ifa” me forca speciale pa targa? Deri kur do të vazhdojnë të shkelen rregullat etj? Kjo është vërejtje e drejtë, në qoftë se është kështu. Asnjë makinë e Ministrisë së Punëve të Brendshme apo e Mbrojtjes, e kujtdo institucioni, qoftë personale apo shtetërore nuk duhet të qarkullojë pa targa. E vërteta është që ka shkelje të kësaj. Veturat personale, dikush me targë, tani që ka filluar dogana, dogana është e detyruar; e pruri makinën nga jashtë, të përgjigjet kundrejt parave, të heqë targën, ta dorëzojë atje. Kjo është moskryerje detyre dhe është shkelje. Në qoftë se ka rast të tillë, shoku që drejton pyetjen, është shkelje (Dëgjohen zëra). Urdhëro, jo, unë nuk e di që “Ifa” të Ministrisë së Punëve të Brendshme të qarkullojnë pa targë. Di që ka makina në Shqipëri që qarkullojnë pa targa dhe kam dhënë porosi të prerë që qarkullimi rrugor të zbatojë detyrën. Çfarë është diskutuar midis jush dhe Presidencës ditën që keni qenë në mbledhje? Ato janë thënë në mjetet e shtypit dhe propagandës, një pjesë i thashë dhe unë këtu. Në Presidencë nuk isha thirrur për Shkodrën, se nuk di çfarë do të ndodhte në Shkodër; ishte pikërisht data dhe ora që do të zhvillohesh në Shkodër. Unë kam raportuar në Presidencë shkurtimisht këto probleme: E para, kishte filluar konflikt social me ofendime, me sharje me njërin e me tjetrin simpatizantë të partive të ndryshme që në Tiranë e deri në Konsipol, që në Vermosh e deri në Gjirokastër. Në qoftë se diku fitoi Partia Demokratike, diku fitoi Partia e Punës, asnjëra s’fitoi 100 % kudo. Për këtë të gjithë janë të ndërgjegjshëm. Akuzat kishin filluar. Ashtu si kishte filluar Jugu me Shqipërinë e Mesme, ashtu si kishte filluar në tregjet fshatare, qyteti me fshatin. Ju fshatarët votuat për Partinë e Punës etj.,etj. Këta ishin raportimet e përgjithshme. Çfarë kërkova? I kërkova Presidencës që forcat politike të japin ndihmesën e duhur, i kërkova Qeverisë që të vërë në veprim administratën shtetërore se kanë dalë jashtë lojës së punës, i kërkova që të shpejtojë masat për të mbështetur me lëndë të parë. Këtë i kërkova Qeverisë. Për çështjen e Shkodrës vetëm ato që thashë në diskutimin tim. Asnjë më shumë, asnjë më pak. Tritan Shehu pyet: - Ç’janë forcat civile për të cilët flitet shumë, dhe u fol shumë dhe nga Hetuesi i Përgjithshëm? Në strukturën e policisë, sa për sqarim, nuk ka forcë me uniformë civile, me rregullore. Vitin e kaluar është krijuar një problem që vazhdon të jetë i pazgjidhur edhe sot. Edhe tani nuk ka stof. Për arsye ekonomike, për përgatitjen e uniformave të policisë, për arsye të daljeve në pension, të ndëshkimeve që janë bërë, për arsye të ndryshimeve në uniformë; pra ,thjesht për probleme ekonomike; është shkelje në tërësi. Ministria ka dhënë këtë porosi: Ata që janë pa uniformë të sistemohen vetëm për ruajtjen e objekteve. Për Shkodrën, që bëhet fjalë, unë e kam konstatuar kur më është thënë nga shokët e Shkodrës. Që atë ditë kam marrë masa që të gjithë ata të Shkodrës të pajisen, duke mbledhur një copë atje, dy copë aty. Këto janë vështirësitë ekonomike. Këto i kalon dhe policia. Është thjesht arsye ekonomike. Vazhdon deputeti Tritan: Cili është numri i forcave speciale dhe varësia e repartit? Nuk jap asnjë shifër; ne vërtetë jemi Parlament, por dhe Parlamenti duhet të ruajë, në radhë të parë, sekretin. Dhe unë s’do të isha dakord dhe me shumë përgjigje që dhanë Hetuesi i Përgjithshëm dhe Prokurori i Përgjithshëm. Ne kërkojmë t’i vemi çështjes së Shkodrës në fund dhe demaskuam dosjen e Shkodrës. Unë të paktën, sa të më keni këtu, nuk do të jap, megjithatë, meqë ka shumë alibira, për repartin 326 do të thosha: Është një repart special policie i krijuar para disa vjetësh që mban një numër, siç mbajnë të gjitha repartet. Njëri quhet 326, njëri 327. Qëllimi i krijimit është për të zgjidhur probleme të vështira që nuk mund t’i zgjidhë Policia Popullore, si për natyrën e funksionet e saj, aq dhe për shkallën e përgatitjes. Vitin e kaluar është krijuar edhe komanda përkatëse e këtyre forcave që ka në varësi edhe këtë repart dhe repartet e tjera që do të kompletohen në vazhdim të kësaj mase. Natyra e tyre është ajo që të ndërhyjë të rivendosë shkeljet masive të rendit për zgjidhjen e detyrave të tjera, kundër grupe kriminelësh, banditësh, diversantësh e të tjera probleme. Këto forca janë në përbërje vetëm të Ministrisë së Punëve të Brendshme dhe janë për të siguruar rendin, duke ndërhyrë me shpejtësi, kudo që ai cenohet. Shpjegoj, kjo nuk është krijimtaria jonë, është një fillesë e mirë që është nisur sipas përvojës së të gjitha shteteve europiane. Ne jemi mangët, si për sa i përket numrit, ashtu dhe përgatitjes tekniko-profesionale, ashtu dhe pajisjes së tyre. Ky Parlament do të vazhdojë t’i zgjidhë më tej. Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Gramoz Ruçi - Dodë Kaçaj: A keni dijeni që fill pas 2 prillit në Shkodër janë armatosur... …malësorë të zgjedhur nga njerëz që janë besnikë dhe gati për të vrarë? A funksionojnë këto reparte me automatikë të fshehur në xhaketë etj.? Jo, nuk di gjë që ngjarja e Shkodrës qenka bërë për mobilizim dhe për të thirrur njerëz për të vrarë. Ky është një ofendim dhe një akuzë që u bëhet djemve të popullit. Në qoftë se ata kanë besnikërinë për të vrarë armiqtë e popullit, ta kenë e ta ruajnë se janë shqiptarë. Por nuk do të lejoja që nga tribuna e këtij Kuvendi të hidhen teza të tilla dhe as është bërë ndonjë thirrje; unë si Ministër i Brendshëm në asnjë mënyrë, jo njëherë. Ministria Brendshme dhe Qeveria...(Nga salla dëgjohen zëra). Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi!Ai ka mendimin e tij si deputet; ju, në qoftë se s’ju pëlqen, merrni fjalën! Gramoz Ruçi - Të vazhdoj unë përgjigjet, shokë, më duket emri që është lakuar...(Ka zëra në sallë). Kastriot Islami - Ju lutem! Gramoz Ruçi - Ju lutem, nuk di pse u shqetësuan shokët. Unë kam kaq ditë në Kuvend; emri im është thënë gjithandej, as kam buzëqeshur, as kam shtrënguar nofullat, por përkundrazi kam mbajtur qëndrim; kam shënuar; ju kam respektuar që të tërë. Absolutisht, bile ju më keni akuzuar, unë s’kam folur. Kur më keni dhënë radhën dhe vendin, jam ngritur e kam folur. Unë kështu e ndiej veten si në Kuvend anëtar. Kastriot Islami - Ta mbajë njëherë. Gramoz Ruçi - Është krijuar një alibi. Unë kam marrë edhe një, në mos gabohem, një si punë telegrami a peticioni që është hapur në rrethin e Tropojës; të mos ketë asnjë keqkuptim për këtë, duhet që Kuvendi të kuptojë këtë. Policia është e shtetit dhe as e një qeverie. Është e Shqipërisë. Të mos bëjmë akuza të tilla, shokë. Polici, më falni të vazhdoj unë. (Ka zëra në sallë). Zoti Sali, të mbaroj unë, pastaj. Ta shpjegoj unë problemin deri në fund. Kastriot Islami - Ju lutem! Sali Berisha - Ju lutem, ne ju dëgjuam me vëmendje deri tani. Kastriot Islami - Ju lutem, mbani qetësi! Zoti Berisha, nuk jua kam dhënë fjalën ende! Mbani qetësi, ju lutem! Bëjini vërejtjet në fund, zoti Berisha! Gramoz Ruçi - Përgjigjet unë i kam personale. I kam këtu si deputet. Ju kam dëgjuar dhe ju kam respektuar, zoti Berisha. Keni folur shumë. Në qoftë se ju rëndoj ju, ose ju mua, ja këtu jemi të më pyesni, t’ju jap përgjigje. Në qoftë se unë e teproj, kam edukatën, mirësjelljen t’ju them më fal, ashtu si dhe ju. Do të shpjegoja këtë, shokë, për të plotësuar numrin e efektivit të policisë nuk kërkohen në zona të caktuara, por në të gjitha rrethet e Shqipërisë. Është fatkeqësi, por duhet të pranojmë që nga qyteti nuk vjen njeri në polici. Këtë duhet ta dimë të gjithë. Është detyra jonë, madje është një mangësi e policisë sonë, për vetë epërsinë që ka qytetari për zhvillimin kulturor, njërën e tjetrën. Pse? Ajo, ana ekonomike ndikon edhe në polici. Për policin dikush ka imagjinatën se merr më shumë se të gjithë. Jo, paguhet më pak se të gjithë, dhe ka vështirësinë më të madhe nga të tërë, por në asnjë mënyrë të mendohet që është bërë një thirrje që të vijnë ata njerëzit besnikë që të vrasin. Kjo ishte esenca e përgjigjes. Ka tri pyetje nga deputeti Fatmir Manushi: Cilat ishin të dhënat, nga kush, mbi bazën e të cilave ju kishit arsye të mendonit që në datën 2 prill do të kishte grumbullime të paligjshme? Sipas informacionit që mora nga Shkodra, në darkë, kam folur me kryetarin e degës së punëve të brendshme. “Ka llafe që sot u shpërndanë, por do të grumbullohen nesër”. Atëherë i kam dhënë tri porosi. Nuk më shkonte ndonjëherë mendja dhe as ëndrra s’kam parë që mund të ndodhte ajo që ndodhi në Shkodër, shokë. Kam dhënë porosinë: “Shoku kryetar i degës, që në mëngjes të paraqitesh te vendi që grumbullohen (se më thotë që grumbullohen para seksionit të PD në Shkodër). Ti thuash sekretarit të Partisë Demokratike të lutem shumë, dua mbështetjen tënde”. Sipas verifikimeve, që kam bërë me zëvendësit e mi, ka shkuar dhe e ka zbatuar këtë detyrë. Së dyti, i kam thënë: “Do të vesh te kryetarja e komitetit ekzekutiv, do t’i kërkosh mbështetjen e të gjithë forcave politike.” Edhe këtë detyrë, sa e kam verifikuar, e ka realizuar. Së treti, që në momentin fillestar në orët e para të mëngjesit, personi i caktuar nga policia, duhet të vejë t’u bëjë thirrje, jo kur të vejë orteku ortek, por kur të jetë... Edhe këtë detyrë di që e ka bërë. Kaq informacion kisha, kaq porosi i dhashë se kaq shkonte dhe imagjinata; se nuk kishim të dhëna se do të digjeshin komiteti i partisë, apo do të vriteshin, apo do të priteshin etj.; nuk na shkonte mendja te kjo. Pyetja e dytë: Forcat e ndërhyrjes së shpejtë u janë adoptuar policisë, apo ato komandohen e urdhërohen nga dikush mbi policinë? Kush është ky dikushi organ, apo çfarë? Forcat e ndërhyrjes së shpejtë janë pjesë e policisë;muajin e fundit kemi formuar skuadrën e tyre përkatëse pranë Ministrisë së Punëve të Brendshme, po kur futen në veprime me kërkesë të shefit të policisë së rrethit përkatës, janë direkt nën drejtimin dhe nën komandën e tij. Cilat janë kompetencat e tyre? Sa është numri i tyre? Gjeografia e shpërndarjes etj.? Të gjitha përbëjnë sekret për këtë mbledhje, por një gjë do të thosha. Asnjë të mos ketë aludim. Ne jemi në fazën fillestare. Të tjerët kanë, mund të thosha një tregues, jo vetëm për shkallën e përgatitjes e pajisjeve, por mund të thosha që kemi 5 herë më pak se Italia dhe 6 herë më pak se Franca. (Ka zëra në sallë). Pyetje nga deputeti Gëzim Luli: Pse nuk janë arrestuar kryetari i degës së brendshme, shefi i policisë? Ata kanë komanduar forcat e rendit, pse e kanë dhënë komunikatën të gabuar e të tjera probleme? Nuk i arrestoj unë; madje dhe sot s’e di nëse janë arrestuar apo jo. Prokuroria dhe hetuesia veprojnë të pavarura dhe s’marrin lejen time që t’i marrin në përgjegjësi penale, t’i mbajnë në gjendje të lirë, apo t’i ndalojnë ata. Nuk e di fare, unë i kam shkarkuar nga detyra e tyre që në datën 3, për problemet e mia si Ministër i Brendshëm, shefin e policisë dhe kryetarin e degës. Përse Ministri i Punëve të Brendshme, duke ditur se do të kishte grumbullime më 2 prill, nuk dërgoi asnjë përfaqësues në Shkodër për të ndihmuar në realizimin e zbatimit të ligjshmërisë për përdorimin e armëve etj? Grumbullime kishte në pjesën dërrmuese të qyteteve. Dhe unë nuk kisha pse të dërgoja në Shkodër. Dërgova në Shkodër, kur më kërkoi Shkodra, siç dhashë shpjegime më lart. Po ta dija që do të ndodhte ajo që ndodhi në Shkodër, pse të mos themi që do të vija dhe unë. Apo zëvendësi im, apo njëri apo tjetri. Nuk më shkonte mendja se do ndodhte një gjë e tillë, s’kisha të dhëna. Pyetje e tretë: Si mund të shtihet me armë pa komandë në një ushtri të rregullt, kur sipas nenit 5 të dekretit duhet shtënë shkallë-shkallë? Me këtë shkallë-shkallë dua të them këtë: të paktën, shumë shokë lakuan këtu “është specialist, s’është specialist”. Specialist për një gjë unë jam që nuk i kam pranuar e nuk më është kërkuar ndonjëherë për dy muaj rresht si Ministër i Brendshëm që ndonjë varësi im të vijë e të më thotë: “Të qëlloj apo të mos qëlloj”. Asnjëherë. Madje, në të gjithë punën time kam këmbëngulur: vetëm ligje. Urdhrin e jep vetëm ai që drejton operacionin. Asnjë nga zyra. Këtë rregull të përgjithshëm e di, sado që s’jam specialist. Është qëlluar me urdhër apo pa urdhër të atij që ka ndjekur veprime konkrete, kjo është detyrë konkrete dhe imediate e proceseve të hetimit. Nga analizat unë thosha se s’kam arritur në një përfundim të tillë dhe as kam sesi të arrij. A është në dijeni Presidenti për kronologjinë e ngjarjeve dhe a keni komunikuar përpara se të fillojnë të shtënat? Çfarë porosie ka dhënë? Jo, Presidenti ka marrë njoftim për ngjarjet e Shkodrës në mbledhjen e Presidencës, bile duke qenë unë në Presidencë dhe unë nuk e dija që u vranë 3 veta apo jo, siç jua shpjegova këtu, dhe as që u dogjën as njërën, as tjetrën. Në moment, ka shokë të Presidencës këtu, është një protokoll mbledhjeje atje, më ka marrë zëvëndësministri te dezhurni i Presidiumit dhe më ka thënë që në Shkodër janë vrarë 3 veta, është djegur komiteti i partisë, nuk dihet problemi i shefit të policisë dhe i sekretarit të komitetit të Partisë së Punës. Kaq. Këto llafe kam thënë atje. Pastaj ika dhe mora informacionin përkatës në zyrë. Deputeti Neritan Ceka pyet: Mbi bazën e çfarë vendimi është krijuar reparti i ndihmës së shpejtë? Përgjigje: Mbi bazën e Këshillit të Mbrojtjes. Si rekrutohen pjesëtarët e këtyre reparteve? A ka kritere, për gjendjen morale, mendore, arsimore? Po, ka kritere dhe udhëzime përkatëse; kryesisht merren me arsim të mesëm, me moshë, dhe raport mjekësor, si kushdo që vete ushtar, konform rregullave që janë. Çfarë mundësish dhe kompetencash keni ju për kontrollin e veprimeve të tyre? Cili ka kompetenca në dhënien e urdhrit të ndërhyrjes së shpejtë? Unë, si ministër, s’kam asnjë lloj kompetence. Kompetencën brenda rrethit me ligj e ka vetëm shefi i policisë së rrethit. Ai i organizon, ai i drejton, ai i hedh, ai i shpërndan, ai i orienton në qoftë se do të lëvizë nga një rreth në tjetrin; këtë kompetencë e ka vetëm Drejtori i Përgjithshëm i Policisë. Pyetja e dytë: Muret e këtyre reparteve janë të mbushura me parulla që janë hequr me kohë nga repartet e tjera të armatosura; gjithashtu repartet e ndërhyrjes së shpejtë shprehin kudo hapur bindjet e tyre politike. Çfarë masash konkrete keni marrë ju në ministri për t’i vënë ato që të funksionojnë në mbrojtje të vendit? Është fjala për depolitizimin dhe departizimin e këtyre reparteve. Nuk e di, deputet Neritani mund të ketë qenë në ato reparte; unë s’kam qenë për kohën e shkurtër që kam si ministër, por meqë pyet se çfarë kam bërë, gjatë kësaj kohe i jam kushtuar një pune. Meqë do të futeshim në një shtet pluralist, kështu siç jemi sot monopartiak dhe agjitativ, bindjet e tyre kanë qenë, unë nuk e diskutoj. Me kërkesë të herëpashershme të Qeverisë së Përkohshme të Punës, unë kam luftuar dhe punuar me të madhe që të depolitizoja mendimin e njerëzve të strukturave të mia. Këtë ia kam shprehur, në mos gabohem, dhe një ditë në muhabet më tepër shoqëror deputetit Arben Imami që po luftojmë; mendimin e kemi çuar dhe unë po luftoj që të depolitizohen. Është një gjë e mirë që t’ i thosha dhe Kuvendit, vendimin që bëri ky Kuvend në kushtetutën e re. S’do të kishte rëndësi, në qoftë se s’do ishte bërë një punë te repartet e ushtrisë apo të Ministrisë së Brendshme që ta ndiejnë ata domosdoshmërinë e depolitizimit dhe departizimit. Aktualisht për këtë, shoku Neritan, unë veproj sipas ligjeve, rregullave se në s’kemi ligje për këtë punë. Atë ditë që ky Kuvend miratoi departizimin e reparteve të Ministrisë së Brendshme u kam dhënë urdhrin tim me shkrim të të gjitha degëve të brendshme, reparteve të kufirit etj., që të ndërpritet çdo veprimtari partiake në degët e punëve të brendshme; as zgjedhje për Partinë e Punës, as njërën, as tjetrën. Kur të miratoni ju ligjin, unë apo ai ministër që do të jetë, do të japë urdhrin tjetër. (Ka zëra: "kur ta miratojmë"). Kur ta miratojmë. Edhe një pyetje e fundit, mos u mërzisni! Më është bërë një pyetje nga ..., s’ka emër, ka emra të tjerë, por ka harruar të vërë emrin e tij. Pyetja është për Durrësin në tërësi dhe ka një listë me të vrarë kur ka qenë eksodi në Durrës. Shkurt unë do thosha dy fjalë. Unë si Ministër i Brendshëm di që me armë zjarri janë plagosur dy. Ju kini një listë të madhe. Do të bënit mirë ta depononit, këtë atje, ku duhet deponuar dhe të mos mbajmë lista ne, por t’i mbajnë organet tona që janë. Plagosje me mjete të tjera mund të ketë. Mua si ministër i Brendshëm më është bërë telegram: “Duam kufomën, se ma kanë fshehur”, pas 3 ditësh më është bërë telegram: “Faleminderit, se e gjeta të gjallë”. Çfarë të them unë tani. Këto ishin pyetjet që më janë bërë mua. Kastriot Islami - Rifillojmë në orën 22. Do të mbarojmë sonte.

* * *

Kastriot Islami - Të nderuar deputetë, Mbështetur në debatet që u zhvilluan këto ditë në Kuvend, lidhur me ngjarjen tragjike të Shkodrës dhe nga diskutimet me kryesinë e komisionit parlamentar e kryesitë e grupeve parlamentare, propozohet: 1. Puna e komisionit parlamentar për kohën dhe kushtet e punës, në të cilat ka kryer aktivitetin e tij, të vlerësohet në përgjithësi serioze. Kush është dakord? Kundër? Abstenim? Miratohet kjo pikë, me shumicë votash. 2. Puna dhe veprimtaria e këtij komisioni të vazhdojë deri në përfundimin e hetimit të çështjes dhe çuarjen e saj në Gjykatën e Lartë. Kush është pro? Kundër? Abstenim? Miratohet dhe kjo pikë, më shumicë votash. 3. Të shkarkohet Prokurori i Përgjithshëm, Rrapi Mino. Kush është pro? Ju lutem, sekretaria? Jo, jo se është e rëndësishme kjo? Ju lutem, sekretaria numëroni votat! (190 vota) Kundër? Abstenim? Miratohet dhe kjo pikë me shumicë votash. 4. Të shkarkohet kryetari i Hetuesisë së Përgjithshme, Qemal Lame. Kush është pro? Ju lutem, sekretaria numëroni votat! Kundër? Abstenim? Miratohet dhe kjo pikë, me shumicë votash. Të shkarkohet Ministri i Punëve të Brendshme, Gramoz Ruçi. Kush është pro? Ju lutem, sekretaria! Kundra? Abstenim? Nuk miratohet kjo pikë, meqenëse nuk merr shumicën e votave. Sali Berisha - Partia Demokratike e udhëhequr nga interesat kombëtarë, erdhi në këtë kuvend pluralist, edhe pasi ajo u gjakos nga forcat që i përkasin partisë në pushtet, dhe me pjesëmarrjen e saj në Kuvend deputetët e saj u angazhuan me të gjitha forcat për të dhënë ndihmesën e tyre në zhvillimin normal të punimeve të këtij Kuvendi. Duke dashur që ajo të jetë një opozitë konstruktive në Kuvend, në mjaft raste, ajo toleroi edhe përdorimin pa kriter të votave të shumicës për çështje që nuk kishin pse të diskutoheshin. Me besim pranoi krijimin e komisionit parlamentar të posaçëm për çështjen e masakrës së Shkodrës. Me gjithë objeksionet e bëra nga deputetë të veçantë në tërësi, Partia Demokratike e konsideron serioze punën e këtij komisioni dhe bie dakord me sugjerimet e tij. Ndonëse ajo do të dëshironte që ato të ishin më të thelluara, por befas ajo vihet para një të papriture. Propozimet e komisionit parlamentar, të përbërë në shumicë nga deputetë të Partisë së Punës, nuk i pranon grupi i deputetëve të Partisë të Punës të Shqipërisë dhe përdor për rrëzimin e tyre, njërit prej tyre, mekanizmin e shumicës, duke mbytur kështu me vota të drejtën. Kjo tregon qartë për mendësitë e vjetra dhe staliniste që ekzistojnë në radhët e elementëve të Partisë të Punës të Shqipërisë, sipas së cilës eksponentë të saj kurrë nuk mund të shkarkoheshin, liroheshin apo të jepnin dorëheqje, sepse e kanë konsideruar veten si zot, të bëjnë çdo gjë, pa dhënë llogari për asgjë. Kjo tregon, nga ana tjetër, se edhe vetë krijimi i një komisioni parlamentar për gjykimin e problemeve u pranua thjesht si një mekanizëm, jo për të zgjidhur çështjen, por për ta rrëzuar atë. Deputetët e Partisë Demokratike shprehin indinjatën e tyre të thellë ndaj këtyre qëndrimeve, të cilat i rrëzojnë shumë zhvillimet demokratike në Shqipëri. Kastriot Islami - Ju lutem, Lutfi Dautllari. Lutfi Dautllari - Kemi fituar një Kuvend pluralist, kemi fituar dhe mirëkuptimin në sajë të tolerancës së tre palëve parlamentare. Tani jemi në një pikë. Do të vazhdojmë vetëm ta thellojmë demokracinë e vërtetë deri në fund dhe të shmangim gjakderdhjen kombëtare, këtë arritje shumë të madhe për mendimin tim, apo do ta lëmë Shqipërinë të rrënohet. Unë mendoj që shansi historik për të shpëtuar Shqipërinë është sot, jo nesër. E populli na thërret në pajtim kombëtar. Na thërret që të gjitha forcat politike të bashkohen. Si deputet dhe si shqiptar mendoj që kjo është alternativa që të mos humbasim atë ç’ka kemi arritur. Kush fiton, kush humbet është një çështje, por jo më e madhe sesa të humbasë Shqipëria dhe kombi. Mbasi të kemi bërë këtë, është në nderin e këtij Kuvendi që ne të vazhdojmë mirëkuptimin se do të gjejmë, edhe në të ardhmen, pika të përbashkëta. Unë i bëj thirrje dhe doktor Sali Berishës që frymën e mirëkuptimit në interes të kombit, në interes të popullit, ta ruajmë edhe në të ardhmen. Deputetët e partisë sime, të Partisë të Punës, zgjedhësit që përfaqësojnë, e bëjnë këtë thirrje dhe të kenë bindje të gjithë forcat se, me pajtim kombëtar, opozitë ndaj Qeverisë do bëhemi të tërë, vetëm e vetëm që ta çojmë Shqipërinë përpara. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputetja Natasha Lako. Natasha Lako - Unë mendoj që për interesa kombëtarë nuk mund të barasnivelohet humbja e Shqipërisë me humbjen e një Ministri të Brendshëm. Është tjetër gjë Shqipëria dhe tjetër gjë një Ministër i Brendshëm. Një deputet i rrethit të Kukësit - Ka tri ditë që diskutojmë për këtë problem. Të gjitha mendimet i kemi dhënë. Dikush një mendim e dikush një tjetër. Ju i shtruat këtu. Unë kam mendimin të mos luajmë me këtë problem, të mos imponojmë njëri-tjetrin. Secili ka pasur një mendim. Në përfundim është gjykuar dhe u shtruan ato që u thanë këtu. E votuam me bindje të plotë që nuk shkelim demokracinë, por mbi bazën e atyre të dhënave të deritanishme, duke vlerësuar seriozisht ngjarjen atje, e gjykuam që ka probleme dhe duhet operuar që tani; disa u zgjidhën. Ato probleme ku Qeveria në të ardhmen, dhe komisioni parlamentar…, këtu jemi ne, nuk humbasim. Në qoftë se vërtetohen se ka probleme të tjera, gjykohet edhe ministri ose kushdo tjetër para ministrit ose pas tij për çdo problem. Prandaj unë kam mendimin dhe, ju lutem shokë, deputetë, që këtu asnjëri s’ka pse t’i bëjë presion njëri-tjetrit. Falemnderit! Kastriot Islami - Ju lutem, mendimet u shprehën nga diskutimet e të dy palët dhe në votimin. Një deputet - Kemi marrë një vendim absurd në pamje dhe në logjikë. Kemi dënuar shefin e hetuesisë për ngadalësim të hetimeve; kemi dënuar Prokurorin e Përgjithshëm për mungesë korrektese dhe kemi lënë Ministrin e Punëve të Brendshme, që është përgjegjës për kryetarin e degës, për shefin e policisë dhe për të gjithë ata që e bënë atë punë. Unë nuk e di si do ta mbajnë para popullit shokët që votuan kundër. Kastriot Islami - Fjalën e ka deputeti Përparim Tuzi. Përparim Tuzi - Unë mendoj këtu, pavarësisht nga përkatësia partiake, se investojmë për Shqipërinë, investojmë për popullin. Në rast se ndonjëri ka ndërmend të japë deklarata këtu nga pozita se kush do t’i marrë portofolet dhe karriget, kjo është në dëm të popullit. Mua m’u duk deklarata e zotit Berisha e paramenduar, se sa hyri në sallë, hyri me një paramendim, prandaj mendoj që ia kemi bërë për 3 ditë hyzmetin, mbi bazën e kësaj njohjeje që kemi nga grupi parlamentar dhe organet e drejtësisë. Mendoj se ato që u propozuan nga kryesia të jenë të përfunduara dhe të vazhdojmë procedurën sipas rendit të ditës. Kastriot Islami - Punimet vazhdojnë ditën e enjte, në datën 9 maj, në orën 10, me formimin e Qeverisë.