NAPÓJ MIŁOSNY GAETANO DONIZETTI dyrektor naczelny Tomasz Bęben dyrektor artystyczny Paweł Przytocki chórmistrz, szef chóru Dawid Ber

dyrektor generalny Peter Gelb honorowy dyrektor muzyczny James Levine dyrektor muzyczny Yannick Nézet-Séguin główny dyrygent Fabio Luisi 2.

Matthew Polenzani jako Nemorino w Napoju miłosnym G. Donizettiego. Fot. Karen Almond/Metropolitan

Prapremiera w Teatro della Canobbiana w Mediolanie – 12 maja 1832 roku Premiera niniejszej inscenizacji w The w Nowym Jorku – 24 września 2012 roku Transmisja z The Metropolitan Opera w Nowym Jorku – 10 lutego 2018 roku Przedstawienie w języku włoskim z napisami w języku polskim Gaetano Donizetti Napój miłosny 3.

NAPÓJ MIŁOSNY (L’ELISIR D’AMORE)

OPERA KOMICZNA W DWÓCH AKTACH LIBRETTO: FELICE ROMANI

OSOBY Adina sopran Nemorino tenor Belcore, sierżant bas Dulcamara, wędrowny sprzedawca bas

REALIZATORZY reżyseria scenografia Michael Yeargan kostiumy Catherine Zuber światło Jennifer Tipton

OBSADA Adina Pretty Yende Nemorino Matthew Polenzani Belcore, sierżant Davide Luciano Dulcamara, wędrowny sprzedawca Ildebrando D’Arcangelo

soliści, chór, orkiestra The Metropolitan Opera dyrygent Domingo Hindoyan

AKCJA ROZGRYWA SIĘ WE WŁOSZECH W 1836 ROKU 4.

DOMINGO HINDOYAN DYRYGENT Urodził się w Caracas w Wenezueli. Studia mu- G. Verdiego, Tosca i Cyganeria G. Pucciniego, zyczne zaczął w swojej ojczyźnie jako skrzypek, Cyrulik sewilski G. Rossiniego, Żywot rozpustnika, następnie wyjechał do Europy, gdzie w Haute Święto wiosny I. Strawińskiego czy Orfeusz Ecole de Musique de Genève studiował dyry- i Eurydyka Ch.W. Glucka. Współpracował genturę pod kierownictwem Laurenta Gaya. między innymi z The Philharmonia Orchestra, W 2012 r. został zaproszony do udziału Symphony Orchestra, Mozarteumorchester w Allianz International Conductor’s Academy, Salzburg, Orchestre Philharmonique de Radio gdzie pracował z orkiestrami London Philhar- France, St. Petesburg Philharmonic, New Japan monic i The Philharmonia Orchestra z Esa- Philharmonic Orchestra, Orchestre de la Suisse -Pekka Salonenem, sir Andrew Davisem oraz Romande, London Philharmonic Orchestra, Bernardem Haitinkiem. Rok później został Basel Symphony Orchestra, Royal Scottish pierwszym asystentem Daniela Barenboima National Orchestra, Orchestre de Chambre w berlińskiej Deutsche Staatsoper. Od tamtej de Lausane, Orchestre Philharmonique Royal pory dyrygował takimi dziełami, jak Traviata de Liège oraz Simón Bolívar Symphony Orchestra.

PRETTY YENDE ADINA (SOPRAN) Urodziła się w niewielkim miasteczku Piet apartheidu. Zwyciężała na takich konkursach, Reties w Republice Południowej Afryki. Swoją jak International Hans Gabor Belvedere (2009) przygodę z muzyką zaczynała w kościelnym czy w Operaliach (2011). Dzięki tym sukcesom chórze. Jako szesnastolatka zachwyciła zaproponowano jej naukę w mediolańskiej się usłyszanym w reklamie British Airwais La Scali, w której zadebiutowała w 2010 r. Duo des fleurs z opery Lakmé L. Delibesa, Od tamtej pory wystąpiła na najważniejszych co zainspirowało ją do zgłębienia estetyki światowych scenach, m.in. w takich partiach, zaprezentowanej w utworze i zaowocowało jak tytułowej w Łucji z Lamermooru rozpoczęciem nauki śpiewu operowego. G. Donizettiego, Julia w Romeo i Julii Udało jej się uzyskać stypendium w South Ch. Gounoda, Rozyna w Cyruliku sewilskim African College of Music in Cape Town G. Rossiniego czy Elvira w Purytanach w klasie Virgini Davids, pierwszej czarnoskórej V. Belliniego. śpiewaczki operowej, którą dopuszczono do występów na operowych scenach w czasach

MATTHEW POLENZANI NEMORINO (TENOR) Laureat Richard Tucker Award z 2004 r., Tamino w Czarodziejskim flecie W.A. Mozarta, The Metropolitan Opera’s 2008 Beverly Sills Książę Manuti w Rigolettcie G. Verdiego, Artist Award oraz Opera News Award. Romeo w Romeo i Julii Ch. Gounoda Zadebiutował w 1998 r. jako Gérald w Lakmé czy Nadir w Poławiaczach pereł G. Bizeta. L. Delibesa na deskach Opéra National Jest również zapraszany do wykonywania de Bordeaux. Następnie występował m.in. utworów oratoryjnych, a w swoim artystycznym we florenckim Teatro Comunale, Opernhaus życiorysie ma również utwory symfoniczne w Zurychu, Operze Paryskiej, Bayerische – i idąc dalej tym tropem – wykonania Staatsoper, Wiener Staatsoper, Teatro San IX Symfonii d-moll op. 124 L. van Beethovena Carlo, Teatro dell’Opera di Roma, Covent z Chicago Symphony Orchestra pod batutą Garden, na Aix-en-Provence Festival czy Riccarda Mutiego i Requiem G. Verdiego Salzburg Festival. Na scenie Metropolitan w mediolańskiej La Scali, poprowadzone Opera występował na przykład w takich rolach, przez Riccarda Chailly. jak Alfredo Germond w Traviacie G. Verdiego, Gaetano Donizetti Napój miłosny 5.

DAVIDE LUCIANO BELCORE, SIERŻANT (BARYTON) Artysta urodził się w Benevento w muzykalnej Papagena w Czarodziejskim flecie W.A. Mozarta rodzinie. Grał na wielu instrumentach, między w projekcie Opera domani. Udział w Accade- innymi fortepianie, perkusji, gitarze klasycznej mia Rossiniana w Pesaro, prowadzonej przez i basowej. Jako dziewiętnastolatek za namo- Alberta Zeddę, zaowocował zaproszeniem wą ojca kontynuował muzyczne kształcenie, do zaśpiewania partii Don Profonda w Podróży rozpoczynając studia wokalne pod kierunkiem do Reims G. Rossiniego. Podczas trzeciej edycji Gioacchino Zarelliego, ucznia Rodolfa Celettie- Premio internazionale di canto lirico Santa go. Uczestniczył także w kursach mistrzowskich Chiara w Neapolu otrzymał pierwszą nagrodę prowadzonych przez Marca Bertiego, Alfonsa i nagrodę publiczności. Występował na deskach Antoniozziego, Stefano Gianniniego, Tiziany wielu teatrów, interpretując takie partie, Fabbricini, Danielę Barcellonę i Domenica jak Haly we Włoszce w Algierze G. Rossiniego, Colaianniego. W wieku dwudziestu czterech Lord Cecil w Marii Stuardzie G. Donizettiego, lat na konkursie As.Li.Co otrzymał nagrodę dla Figaro w Weselu Figara W.A. Mozarta czy Ping najlepszego debiutanta. Zadebiutował w roli w Turandot G. Pucciniego.

ILDEBRANDO D’ARCANGELO DULCAMARA, WĘDROWNY SPRZEDAWCA (BAS) Studiował w rodzinnym mieście Pescarze Giorgia w Purytanach V. Belliniego, Mustafy oraz w Bolonii pod kierunkiem Parida Venturi. we Włoszce w Algierze oraz Selima i Alidora Zwyciężył w Toti dal Monte International w Kopciuszku G. Rossiniego, Henryka VIII Competition w 1989 i 1991 r., po czym w Annie Bolenie G. Donizettiego oraz tytułowej zadebiutował w operze W.A. Mozarta Così roli w Attili G. Verdiego. Artysta nagrywa fan tutte. Od tamtej pory śpiewał na deskach dla Deutsche Grammophon. We współpracy najsłynniejszych teatrów operowych na świecie, z wytwórnią opublikował swoje nagrania takich jak: mediolańska , nowojorska Don Giovanniego, Anny Boleny oraz arii Metropolitan Opera, Opera Wiedeńska, G.F. Haendla (2009) i W.A. Mozarta (2011). Opéra-Bastille, Théâtre du Capitole de Toulouse czy Opera Rzymska. Ma w swoim repertuarze partie Leporella i tytułową w Don Giovannim, Figara w Weselu Figara i Guglierma w Così fan tutte W.A. Mozarta,

BARTLETT SHER REŻYSERIA Urodził się w San Francisco. Uczęszczał W 2008 r. otrzymał nagrody Tony Award do St. Ignatius College Preparatory, następnie oraz Drama Desk Award za brodwayowski do College of the Holy Cross w Worcester musical South Pacific (był także nominowany w stanie Massachusetts. Po powrocie do Tony Awards w latach: 2005, 2006, 2008, do St. Ignatius był nauczycielem angielskiego 2009, 2013 i 2015). Na scenie Metropolitan oraz słuchaczem programu teatralnego. Opera został również zaproszony do realizacji Podczas igrzysk olimpijskich w Los Angeles Romea i Julii Ch. Gounoda oraz Opowieści w 1984 r. wielką inspiracją dla niego był Hoffmanna J. Offenbacha. W „The New York program artystyczny, związany z olimpiadą Times” napisano o nim jako o jednym (szczególnie praca polskiego reżysera Tadeusza z najbardziej oryginalnych i budzących emocje Kantora). Współpracował z Hartford Stage reżyserów nie tylko amerykańskiego teatru, w Connecticut, Guthrie Theater w Minneapolis ale również światowej opery. w Minnesocie, Intiman Theatre w Seattle oraz z nowojorskim Lincoln Center Theater. 6.

W FABRYCE OPEROWYCH ARCYDZIEŁ

Kiedy Wolfgang Amadeusz Mozart Jego kariera w świecie opery jest pokazał światu, że artyści nie muszą doprawdy zadziwiająca. Zaczynał, być skazani na dworską niewolę, prowadząc kawiarnię w Mediolanie, lecz mogą zachować niezależność, dorobił się dzięki wynalezionej nie przypuszczał, że wkrótce przez siebie „barbajadzie” – kawie kompozytorzy oper pójdą na inną połączonej ze spienionym mlekiem, służbę, do impresariów. Ci zaś protoplastce dzisiejszego cappuccino. będą ich zmuszać do nieustannej Kolejne pieniądze zarobił na handlu pracy. Doświadczyli tego najwięksi bronią podczas wojen napoleońskich twórcy epoki belcanta: Gioacchino i lokował je w salonach gier karcianych Rossini, i właśnie działających w budynku mediolańskiej Gaetano Donizetti. La Scali. Z czasem podobny interes uruchomił na południu Italii, co między W pierwszych dekadach XIX stulecia 1809 a 1826 rokiem pozwoliło mu rozwinęła się nowa forma operowego przejąć zarząd najważniejszych impresaria, będąca połączeniem włoskich instytucji operowych stanowiska zarządcy teatru na czele z Teatro San Carlo z funkcją agenta kompozytora, który i La Scalą, do których dodał także wszakże nie tyle reprezentował m.in. dwie sceny wiedeńskie, w tym jego interesy, co bardziej korzystał . W 1815 roku z talentu, dzieląc się zyskiem podpisał z Rossinim kontrakt (nie zawsze uczciwie) z wystawień na siedem sezonów, a kompozytor kolejnych oper. Najsławniejszym zobowiązał się do dostarczania był Domenico Barbaia, nazywany mu dwóch oper rocznie. Ponad księciem impresariów teatralnych, dziesięć lat później pod skrzydła o którego rolę w dziejach sztuki Barbai trafił Gaetano Donizetti spierają się historycy. Jednych razi na mniej korzystnych warunkach: jego brak wykształcenia i ogłady, miał pisać cztery opery rocznie, inni cenią za hojność (po pożarze otrzymując za to 200 dukatów w 1816 roku słynnego Teatro San miesięcznie oraz kolejnych Carlo w Neapolu odbudował go 50 za artystyczne kierownictwo w ciągu trzech kwartałów za własne w jednym z neapolitańskich teatrów. pieniądze), a przede wszystkim Rossini partycypował ponadto za instynkt pozwalający bezbłędnie w części zysków salonów gry Barbai. dostrzec i docenić prawdziwy talent. Donizetti, przymuszony sytuacją Właśnie dlatego mógł zarabiać życiową, nie bardzo mógł się na dokonaniach najlepszych targować. Dobiegający trzydziestki kompozytorów. kompozytor oświadczył się bowiem Gaetano Donizetti Napój miłosny 7.

Ildebrando D’Arcangelo jako Dulcamara i Pretty Yende jako Adina w Napoju miłosnym G. Donizettiego. Fot. Karen Almond/Metropolitan 8.

ukochanej Virginii, a jej rodzice w Mediolanie zniknęła definitywnie wstrzymali pozwolenie na ślub, dopóki ze sceny po pięciu przedstawieniach. przyszły zięć nie ustabilizuje swej Po piętnastu latach działalności sytuacji finansowej. Stałe dochody teatralnej i po czterdziestu były mu więc niezbędne. skomponowanych operach Donizetti uodpornił się wszakże Czy można się zatem dziwić, na klęski. Skorzystał z zamówienia że Donizetti skomponował ponad skromniejszego teatru mediolańskiego siedemdziesiąt oper, o innych (Teatro Canobbiana) i szybko stworzył utworach nie wspominając operę komiczną Napój miłosny. (m.in. trzy oratoria, szesnaście Prapremiera odbyła się już 12 maja symfonii, trzydzieści kantat). 1832 roku i znowu podbił Włochy, Nawet gdy w 1830 roku europejski w samym Mediolanie dano od razu sukces jego Anny Boleyn pozwolił trzydzieści trzy przedstawienia, potem mu uwolnić się od Domenica operę wystawiono na kolejnych Barbai, nadal nie zwalniał tempa. scenach w ojczyźnie kompozytora, Nie umiał już pracować inaczej, a w 1834 roku od Wiednia Napój pospieszany kolejnymi zamówieniami miłosny rozpoczął karierę światową, od rozmaitych teatrów. W takim która nieprzerwanie trwa do dzisiaj. samym fabrycznym wręcz tempie W Warszawie na przykład pojawił w 1832 roku stworzył kolejne się już w 1839 roku, ale współcześnie arcydzieło, właśnie Napój miłosny. w polskich teatrach bywa rzadko wystawiany w przeciwieństwie Nie byłoby tej opery, gdyby nie do Paryża, Londynu czy Nowego oszałamiający sukces Normy Jorku, gdzie stanowi niemal stałą Vincenzo Belliniego. Ci dwaj pozycję repertuarową. mistrzowie belcanta rywalizowali ze sobą o palmę pierwszeństwa, Na sukces Napoju miłosnego zwłaszcza gdy po skomponowaniu złożyło się oczywiście kilka przyczyn. w 1829 roku Wilhelma Tella operową Muzyczna prostota łączy się tu działalność zawiesił Gioacchino z wysublimowanym wyrafinowaniem, Rossini. Dowiedziawszy się o triumfie śmiech z naturalną, nienapuszoną Anny Boleyn, Bellini porzucił pracę poezją. Publiczność otrzymała to, nad przygotowywanym Ernanim, co lubi i zna, bo jest to dzieło mocno chcąc uniknąć bezpośredniej osadzone w tradycji opery buffa konfrontacji na polu poważnej opery i włoskiej commedii dell’arte, z drugiej historycznej i zamiast tego szybko strony mistrz librecistów, Felipe stworzył sielankową Lunatyczkę. Romani, który lekko przerobiwszy Podobna sytuacja zdarzyła się tekst francuskiej opery komicznej po narodzinach w 1831 roku Normy, Le philtre (Napój miłosny) autorstwa z tym że Donizetti dokończył jednak Scribe, potrafił wyjść poza utarte komponowanie konkurencyjnego schematy. Mamy więc standardowe Hugona, księcia Paryża z akcją typy komediowe: doktora-szarlatana rozgrywającą się w średniowieczu. Dulcamarę, pyszałkowatego żołnierza I poniósł sromotną porażkę, opera Belcore oraz oczywiście parę wystawiona w marcu 1832 roku zakochanych – Adinę i Nemorina, Gaetano Donizetti Napój miłosny 9.

którzy muszą przeżyć rozliczne które prowadziłoby do otwartego perypetie, nim wreszcie będą w stanie konfliktu. W drugim widz zaczyna przyznać się do miłości. Każda dostrzegać prawdziwe uczucia Adiny, z postaci jest jednak nieoczywista, oburzonej obojętnością Nemorina, złożona, ciekawa. bo on woli zaczekać na działanie cudownego eliksiru. W finale kolejne Bohaterowie opery buffa kreśleni spotkanie prowadzi od sprzeczki zazwyczaj grubą kreską, tym do długo wyczekiwanego ujawnienia razem ukazali prawdziwie ludzkie uczuć. Zgodnie z tradycją opery buffa oblicze. Dulcamara, którego Donizetti operuje prostymi i w miarę biograf Donizettiego, Wiarosław krótkimi formami muzycznymi, Sandelewski nazwał „sympatyczną rezygnując z koloraturowych popisów kanalią”, owszem oszukał bohaterów dzieł komediowych jak Nemorina, sprzedając mu – i to u Rossiniego. Najważniejsza jest dwukrotnie – butelkę zwykłego wina szczerość i intensywność w wyrażaniu w charakterze magicznego napoju tego, co skrywa serce, więc Napój miłosnego, ale przecież on chciał miłosny to najdoskonalsza komedia pomóc zakochanym. Również epoki romantyzmu. osiłkowaty sierżant Belcore nie zamierza im szkodzić, rezygnuje Obecna inscenizacja w nowojorskiej zatem z zalotów do Adiny i z wcielenia Metropolitan została przygotowana Nemorina do wojska. Najciekawiej na otwarcie sezonu 2012–2013 wszakże zarysowani zostali główni i zastąpiła poprzednią, pochodzącą protagoniści. Adina z pozoru wydaje z 1991 roku, którą publiczność mogła się być zadufaną w sobie bogatą zobaczyć po raz ostatni wiosną wieśniaczką, ale gdy ją poznajemy, 2012 roku. W obu wersjach wystąpił jest zatopiona w lekturze legendy wówczas Mariusz Kwiecień w roli o Tristanie i Izoldzie (a więc i o napoju sierżanta Belcore. Gwiazdą nowego miłosnym), co od razu wznosi Napoju miłosnego była wtedy tę beztroską opowieść na inny Anna Netrebko jako Adina. Z tamtej poziom kulturowy. Nemorino nie jest premierowej obsady pozostał dziś specjalnie rozgarnięty, śmieje się amerykański tenor i ulubieniec z niego wieś, ale to jemu Donizetti nowojorskiej publiczności, Matthew przypisał jedno z najpiękniejszych Polenzani, który w 2017 roku obchodził i najszczerszych wyznań miłosnych dwudziestolecie występów na scenie w całej literaturze operowej. Mowa Metropolitan. Zaczynał tam skromnie, oczywiście o arii Una furtiva lagrima, od bojara Chruszczowa w Borysie w której Nemorino nie ukrywa, Godunowie, by dojść do wielkich że jedna łza wzruszenia Adiny ról belcantowych, takich jak wystarczy mu za wszystkie wyznania. Roberto Devereux czy Ernesto Potem może nawet umrzeć. w słynnej inscenizacji Donizettiego, w której wystąpił u boku Ciekawie rozwijają się relacje między Anny Netrebko i Mariusza Kwietnia. tą parą w kolejnych duetach. Pierwszy Spektakl ten dzięki zapisowi DVD jest kłótnią zakochanych, w której dobrze jest znany w Polsce. wszakże nie pada ani jedno słowo, 10.

Davide Luciano jako Belcore i Pretty Yende jako Adina w Napoju miłosnym G. Donizettiego. Fot. Karen Almond/Metropolitan Opera Gaetano Donizetti Napój miłosny 11.

Wydarzeniem obecnej serii spektakli Warto zwrócić uwagę na Ildebranda Napoju miłosnego jest nowojorski D’Arcangela w roli Dulcamary, debiut w roli Adiny pochodzącej z RPA bo to świetny włoski bas-baryton, trzydziestodwuletniej Pretty Yende, obdarzony na dodatek aktorskim bohaterki najbardziej błyskotliwej talentem. Kolejnym nowojorskim kariery ostatniej dekady. W 2009 roku debiutantem będzie młody Włoch zwyciężyła w Konkursie Belvedere Davide Luciano (Belcore). Spektakl w Wiedniu, powtórzyła ten sukces wyreżyserował Amerykanin Barlett na Konkursie Belliniego we Włoszech, Sher, od prawie dekady zapraszany a w 2011 roku jako pierwsza w historii do Metropolitan, gdzie wystawił zgarnęła trzy nagrody na Operaliach m.in. Hrabiego Ory Rossiniego, organizowanych przez Placida Opowieści Hoffmanna Offenbacha Dominga. Rok później zaśpiewawszy czy pokazywaną w cyklu transmisji Musettę w Cyganerii, była po debiucie ubiegłego sezonu operę Romeo w La Scali, a w styczniu 2013 roku i Julia Gounoda. Jego inscenizacje są pojawiła się w Metropolitan w Hrabim tradycyjne, on ceni widowiskowość, Ory Rossiniego w zastępstwie teatralny efekt, ale i precyzję za . Adina to jedna reżyserskiej roboty w prowadzeniu z jej popisowych ról, ale wciela się też postaci. Taki też jest jego Napój w bardziej dramatyczne postaci jak miłosny, którego akcję osadził Łucja z Lammermooru, co uczyniła we Włoszech w czasach powstania choćby w 2016 roku w Opera Bastille, tego utworu. mając za partnera Artura Rucińskiego w roli lorda Ashtona.

Jacek Marczyński krytyk muzyczny, operowy i baletowy, dziennikarz i publicysta, od wielu lat związany z „Rzeczpospolitą”, publikuje także w „Ruchu Muzycznym” i „Teatrze”; był wykładowcą na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego, redaktorem naczelnym kwartalnika „Scena operowa” i sekretarzem artystycznym Teatru Narodowego; autor „Przewodnika operowego” (2011) oraz innych publikacji książkowych („Alain Bernard, wieczny idealista”, „O czym śpiewa Wrocław”), współautor polskiego wydania „Dziennika” Wacława Niżyńskiego; juror krajowych konkursów wokalnych i muzycznych; stały współpracownik TVP Kultura. 12. Gaetano Donizetti Napój miłosny 13.

Matthew Polenzani jako Nemorino i Pretty Yende jako Adina w Napoju miłosnym G. Donizettiego. Fot. Karen Almond/Metropolitan Opera 14.

STRESZCZENIE LIBRETTA

AKT I Do wsi przybywa Dulcamara, wędrowny sprzedawca Włochy, rok 1836. Młody wieśniak medykamentów. Zachwala swój Nemorino jest nieszczęśliwie eliksir, który może wszystko wyleczyć. zakochany w pięknej posiadaczce Nemorino z wahaniem pyta go, ziemskiej Adinie, która wydaje się być czy również sprzedaje opisany dla niego nieosiągalna. Wieśniacy, w książce czytanej przez Adinę zgromadzeni wokół Adiny, dopytują napój miłosny. Dulcamara wyciąga się, o czym jest czytana przez nią butelkę czerwonego wina Bordeaux książka. Dziewczyna opowiada i sprzedaje mu jako eliksir na zdobycie im historię Tristana, który dzięki wzajemności ukochanej. Chłopak napojowi miłosnemu zdobył serce kupuje napój za ostanie pieniądze Izoldy. Przybywa pułk żołnierzy i natychmiast go wypija. Sprzedawca pod komendą pretensjonalnego zapewnia go, że efekty na pewno sierżanta Belcore. Ujrzawszy Adinę, nastąpią, ale dopiero następnego dowódca przedstawia się i prosi ją dnia (gdy sam będzie już daleko poza o rękę. Adina przyrzeka, że przemyśli wsią). Nemorino zaczyna czuć efekt jego propozycję, ale uważa, że nie ma „eliksiru”. Przekonany, że już jutro powodów do pospiesznego podjęcia Adina nie będzie w stanie oprzeć decyzji. Gdy Nemorino zostaje sam się jego zalotom, udaje wobec niej na sam z Adiną, dziewczyna radzi obojętność. Dziewczyna, zaskoczona mu, aby wrócił do miasta, żeby i zraniona flirtuje z Belcore, zaopiekować się chorym wujkiem. a gdy sierżant otrzymuje rozkaz Zapewnia go, że płonne są jego natychmiastowego powrotu do nadzieje na pozyskanie jej miłości. garnizonu, zgadza się poślubić go. Lepiej, żeby wziął z niej przykład Zszokowany Nemorino błaga ją, i każdego dnia zmieniał obiekt swych by poczekała z decyzją do następnego westchnień. Nemorino zapewnia ją, dnia, lecz ona odprawia wielbiciela że dla niego nie jest proste zapomnieć i zaprasza całą wioskę na swoje o swej pierwszej miłości. wesele. Zdesperowany Nemorino zwraca się ponownie o pomoc do Dulcamary. Gaetano Donizetti Napój miłosny 15.

AKT II Nemorino jest już pewien, że Adinie jednak na nim zależy. Zdradziła W trakcie przedweselnej uczty ją łza na policzku, gdy ujrzała go Adina i Dulcamara zabawiają gości otoczonego innymi dziewczętami. pieśnią. Dziewczyna zastanawia się, Adina powiadamia Nemorino, czemu Nemorino nie przyszedł że odkupiła jego wojskowy akces. na zabawę. Nie chce podpisywać Gdy ten znów udaje obojętność wobec ślubnego kontraktu, gdy nie ma niej, dziewczyna wyznaje mu miłość. w pobliżu dawnego wielbiciela. Gdy Belcore spotyka zakochanych, Tymczasem Nemorino prosi niezraniony widokiem szczęśliwej Dulcamarę o kolejną butelkę eliksiru. pary, odchodzi w przekonaniu, Ponieważ nieszczęśnik nie ma już że na świecie są przecież tysiące pieniędzy, handlarz zgadza się czekających na niego kobiet. poczekać, aż ten pożyczy gotówkę. Dulcamara zaś zadowolony z siebie Zakłopotany Belcore nie rozumie, przechwala się przed tłumem, że jego czemu Adina przełożyła ślub. magiczny napój może przynieść Gdy Nemorino zwierza się mu, ludziom nie tylko miłość, ale nawet że natychmiast potrzebuje pieniędzy, uczynić z biedaka milionera. wojskowy namawia go do wstąpienia do armii i wręcza zaliczkę na żołd. Nemorino kupuje więcej eliksiru i ze zdziwieniem dostrzega, że otacza go grupa dziewcząt. Wierzy, że to efekt napoju, nie wie zaś jeszcze o śmierci swego wuja, który pozostawił mu fortunę. Adina czuje się winna, że Nemorino zaciągnął się do armii, lecz jej zatroskanie zamienia się w zazdrość, gdy widzi go wśród innych dziewcząt. Tymczasem Dulcamara przechwala się siłą swego eliksiru i oferuje go Adinie, lecz dziewczyna chce zdobyć Nemorina na swój sposób.

NA PODSTAWIE MATERIAŁÓW THE METROPOLITAN OPERA 16.

MIT TRISTANICZNY W DRAMMA GIOCOSO

Nigdy dość podkreślania, że opera kompozytor. Powszechnie dostępne jest sztuką, która realizuje ideał źródła podają, że Romani wzorował spotkania wszystkich najważniejszych się na francuskim tekście Augustina form artystycznych – muzyki, słowa, Eugène Scribe Le Philtre, ten zaś ruchu ciała, obrazu. Najczęściej znalazł inspirację w dokonanej przez też przedstawia to, co już znane, Stendhala adaptacji włoskiego tekstu co opowiedziano wcześniej w materii Silvia Malaperty Il Filtro. Muzykę innej sztuki. Bywa i tak, że libretto do tekstu Scribe skomponował operowe, a w ślad za nim całe dzieło, Daniel-François Auber (wyst. 1831). dokonuje głębokiej reinterpretacji Felice Romani określił swój tekst jakiegoś znanego w kulturze wątku jako scherzo i polecił go „łaskawym czy tematu. Przykładów jest bardzo czytelnikom” (ai cortezi lettori). wiele i trudno byłoby wymienić Podążmy więc tym tropem, choćby tylko najważniejsze, można czytajmy libretto. jednak uogólnić pewne stosowane przez twórców zabiegi i napisać Podtytuł Napoju miłosnego, o podnoszeniu lub obniżaniu dramma giocoso, brzmi znajomo, pierwotnego charakteru postaci, przypomina podtytuł Mozartowskiego tematu, fabuły itd., przejętych Don Giovanniego. Znaczy to tyle, przez librecistę i opracowanych co „wesoły dramat”, w którym muzycznie oraz teatralnie. Radykalne spotykają się figury i wątki poważne podniesienie lub obniżenie z komediowymi. W Napoju miłosnym pierwowzoru w dziele operowym te drugie jakby przeszły żywcem zdarza się stosunkowo rzadko, z commedia dell’arte, rodzimego wiele też zależy od inscenizacji, teatru Włochów: to oczywiście a więc teatralnego wcielenia Żołnierz Samochwał (Belcore) sztuki. Napój miłosny, opera i fałszywy Doktor (Dulcamara), z muzyką Gaetana Donizettiego sprytny, tchórzliwy i nieodparcie i librettem Felice Romaniego komiczny. Rola Colombiny, urodziwej (wyst. 1832) to znakomity przykład i wodzącej za nos zalotników młodej na skomplikowany charakter dziewczyny przypadłaby Adinie, adaptacyjnych działań, jakie często choć tu nastąpią komplikacje, podejmują twórcy operowych fabuł. o których jeszcze będzie mowa. W przypadku Napoju miłosnego Adina pojawia się na scenie jako widzimy więc dość typową ówcześnie postać pogrążona w lekturze. praktykę przejmowania z innego Opera komiczna znała wprawdzie języka, przerabiania i powtórnego dramaturgiczny walor sytuacji umuzyczniania libretta, do którego czytania i wykorzystywała go dość muzykę stworzył nieco wcześniej inny chętnie, czytano jednak najczęściej Gaetano Donizetti Napój miłosny 17.

Matthew Polenzani jako Nemorino i Pretty Yende jako Adina w Napoju miłosnym G. Donizettiego. Fot. Karen Almond/Metropolitan Opera 18.

testamenty (nierzadko fałszywe…) historia o miłości i śmierci dwojga i bileciki z planem potajemnych kochanków przedstawiała zdarzenia schadzek, a notariusze o podejrzanym z życia Tristana i Izoldy jako efekt pochodzeniu odczytywali akty panującej nad nimi siły, która przynosi pospiesznie zawieranych małżeństw, i szczęście, i cierpienie, a od której na ogół nieważnych. Bohaterka nie można się uwolnić. Źródłem Napoju miłosnego czyta książkę był magiczny napój, przez pomyłkę i, jak dowiadujemy się z jej słów, służącej podany parze jeszcze a także czytanego głośno tekstu, podczas podróży morskiej, kiedy jest to książka o Tristanie i Izoldzie. Tristan opiekował się Izoldą płynącą, Historia o słynnych w kulturze by poślubić króla Marka. Uczucie europejskich kochankach znana była spadło na nich przypadkowo, nagle już w VI wieku, powstała najpewniej i nieodwołalnie, prowadząc do wielu na angielsko-francusko-celtyckim nieszczęść, intryg, tułaczki, w końcu pograniczu językowym i kulturowym. śmierci obojga. To historia znana, Znana dziś, spisana na podstawie przypominam więc tylko najważniejsze zachowanych średniowiecznych węzły na linii ich życia, nieusuwalne fragmentów opowieść o Tristanie sploty miłości i cierpienia. Tym bardziej i Izoldzie Josepha Bédiera więc zaciekawia lektura Adiny, wesołej powstała w 1900 roku, operowa i, przynajmniej do czasu, lekkomyślnej bohaterka nie mogła więc jej dziewczyny. Wchodzimy w tym znać, a co ważniejsze, nie znali jej momencie w bardzo interesujące też libreciści – Scribe i Romani. przetworzenie pradawnej historii, Jest też mało prawdopodobne, ze słów Adiny bowiem wynika, że by Adina trzymała w ręku którąś Tristan, zakochany w Izoldzie, nie z dwunastowiecznych, spisanych mógł uzyskać jej wzajemności – Izolda przez różnych autorów, wersji historii pozostawała wobec jego zabiegów słynnej pary kochanków, raczej mogła obojętna, a nawet, zgodnie z operową pod jej dach trafić któraś z bardzo topiką, „okrutna”. I wtedy, jak dalej popularnych w siedemnastym wywodzi dziewczyna, Tristan poprosił stuleciu opowieści, stworzonych czarownika o magiczny napój, upił metodą adaptacji i kompilacji, jeden zaledwie łyk, a wówczas Izolda popularnych i stosunkowo tanich, oddała mu swe serce i całe życie sprzedawanych na jarmarkach. przeżyli w wiernej miłości. Zauważmy, Natomiast Romani, jako autor że to nie lubczyk podany potajemnie libretta, a także autorzy teksów drugiej osobie, lecz napój, którego to libretto poprzedzających, czyli magiczna właściwość ujawnia się, gdy szczególnie otrzaskany z nowościami wypije go ten, kto już kocha! Wracając literackimi Scribe, mogli znać wydaną do filologiczno-historycznych wątków, w 1804 roku przez samego Waltera można założyć, że Adina rzeczywiście Scotta średniowieczną opowieść czyta dzieło rodem z popularnej Sir Tristan, a pewnie też zetknęli literatury straganowej, w której się z opublikowaną w 1823 roku z wielką swobodą, bez oglądania się we Francji dwunastowieczną na pierwowzór, łączono i przerabiano Powieścią o Tristanie Béroula. znane fabuły, wędrujące poprzez Poruszająca wyobraźnię i uczucia wieki kultury europejskiej. Może więc Gaetano Donizetti Napój miłosny 19.

historia Tristana i Izoldy została mu rękę. W rozmowie z Nemorinem przekształcona tak: miłość nie rodzi w pierwszym akcie opery przedstawia się nagle, z przyczyny tajemnej mocy, się jako niestała trzpiotka i uzasadnia ale jest procesem, z asymetrią uczuć tę niestałość podobieństwem na początku, przełamaną za pomocą do zjawisk natury, do lekkiego magii. Adina, jak pokazuje przebieg wiatru, który swobodnie i beztrosko dalszych zdarzeń, działałaby według przemieszcza się po świecie. prawa czytanej opowieści: z początku Nemorino w odpowiedzi również obojętna, odwzajemnia uczucie przywołuje zjawiska naturalne dopiero wtedy, gdy jej wielbiciel – to „niepojęta siła”, pchająca napije się czarodziejskiego eliksiru strumień w kierunku morza, które (w tej chwili pomińmy fakt, że rzekomo go w końcu pochłonie i unicestwi. magiczny napój był zwykłym Trudno odmówić im szczerości; żyjąc winem…). Umieszczona w bliżej w wiejskim, bukolicznym światku, nieokreślonym czasie akcji, miałaby wyrażają swoje – jakże w tym duszę romantycznej czytelniczki, która momencie odmienne – uczucia identyfikowała się z powieściową i nastawienia względem drugiej osoby postacią, tęskniła za jej losem, za pomocą słów i pojęć opisujących a nawet, ze zgubą dla siebie samej, codzienne, bliskie im doświadczenia naśladowała jej przeżycia i perypetie. i obserwacje. Owszem, wyrażone „Żyć jak w romansie!” – to hasło kunsztownie, wywiedzione zelektryzowało romantyczną Europę z bukolicznej poezji pełnej skarg i na dobre zadomowiło się w czasie, na nieodwzajemnioną miłość, ale w którym powstał Napój miłosny. rezonujące głębokim odczuciem Sprawa nie jest jednak tak prosta, natury i jej praw. To podobieństwo Adina nie jest literacką starszą siostrą języków rozmówców w obu dialogach nieszczęsnej madame Bovary, która nie prowadzi jednak do porozumienia zatraciła poczucie granicy między – Adina nie zostanie żoną Belcore, realnością życia a literacką fikcją. a oparty na znajomości natury dialog Nie pozwala na to jej żywiołowy z Nemorinem nie prowadzi jeszcze charakter, zaciekawienie realnym w tym momencie do szczęśliwego życiem i, przede wszystkim, muzyczna finału. i słowno-pojęciowa materia komizmu, w oczywisty i odczuwalny sposób Przed Adiną jest jeszcze jedna obecna w tym dziele. rozmowa, rozbity na kilka części dialog z „doktorem-encyklopedystą” Rezolutna Adina wydaje się doskonałą Dulcamarą, który wcześniej rozmówczynią dla Belcore – oboje na prośbę Nemorina podał mu posiadają niejaką erudycję – i gdy ona „cudowny eliksir Izoldy”. Najpierw rozprawia o Tristanie, on przedstawia dziewczyna i szarlatan wcielają się swój afekt do niej w kunsztownym w role bogatego senatora i pięknej porównaniu z Parysem. Dziewczyna panny. Brzmi więc operowy śpiew kpi z nagłej skłonności zalotnika, w śpiewie i rozwija swoją mikroakcję powtarzającego z komicznym teatr w teatrze. Tę rolę dziewczyna uporem frazę o podobieństwie wojny odgrywa bardzo dobrze. Prawdziwe i miłości, postanawia jednak oddać wyzwanie pojawia się jednak wtedy, 20.

Ildebrando D’Arcangelo jako Dulcamara w Napoju miłosnym G. Donizettiego. Fot. Karen Almond/Metropolitan Opera Gaetano Donizetti Napój miłosny 21.

gdy nieświadoma przyczyny nagłego – tkliwym spojrzeniu, uśmiechu upodobania wiejskich dziewcząt i czułości. Odrzuca mniemany eliksir do odrzuconego przez nią zalotnika, królewny Izoldy w imię siły działania zdradza przed „doktorem” swoje naturalnych powabów i czułości prawdziwe uczucia. Tę część rozmowy serca i, jak wiemy, wygrywa miłość naznacza coraz mocniejszy rozdźwięk, Nemorina i swoją z nim przyszłość. na zachęty Dulcamary bowiem, Trudno nie zauważyć, że ostatecznie aby i ona zażyła czarodziejskiego wygrała różnica myśli i języków, która eliksiru, Adina myśli o innych wyzwoliła prawdziwy obraz rzeczy czarach i innym zgoła destylacie i przyniosła szczęśliwe rozwiązanie.

Elżbieta Nowicka Profesor dr hab. w Instytucie Filologii Polskiej UAM w Poznaniu, zajmuje się historią literatury, teatru i opery XIX w., kierownik Centrum Badań nad Teatrem Muzycznym UAM. 22.

PLAN TRANSMISJI w sezonie 2017/2018

7 PAŹDZIERNIKA 2017 / G. 18.55 Christian Van Horn (Julio), VINCENZO BELLINI John Tomlinson (doktor Carlos Conde) dyrygent: Thomas Adès „NORMA” reżyseria: Tom Cairns PREMIERA SEZONU obsada: Sondra Radvanovsky (Norma), 10 LUTEGO 2018 / G. 18.00 Joyce DiDonato (Adalgiza), Joseph Calleja (Pollione), Matthew Rose (Orowist) GAETANO DONIZETTI dyrygent: Carlo Rizzi „NAPÓJ MIŁOSNY” reżyseria: Sir David McVicar NOWA OBSADA obsada: Pretty Yende (Adina), 14 PAŹDZIERNIKA 2017 / G. 18.55 Matthew Polenzani (Nemorino), WOLFGANG AMADEUS MOZART Davide Luciano (Belcore), Ildebrando D’Arcangelo (Dulcamara) „CZARODZIEJSKI FLET” dyrygent: Domingo Hindoyan PO RAZ PIERWSZY W HD / reżyseria: Bartlett Sher WERSJA ORYGINALNA obsada: Golda Schultz (Pamina), 24 LUTEGO 2018 / G. 18.30 Kathryn Lewek (Królowa Nocy), Charles Castronovo (Tamino), GIACOMO PUCCINI Markus Werba (Papageno), „CYGANERIA” Christian Van Horn (Przemawiający), René Pape (Sarastro) NOWA OBSADA dyrygent: James Levine obsada: Sonya Yoncheva (Mimi), reżyseria i kostiumy: Julie Taymor Susanna Phillips (Musetta), Michael Fabiano (Rodolfo), Lucas Meachem (Marcello), Alexey Lavrov (Schaunard), 18 LISTOPADA 2017 / G. 18.55 Matthew Rose (Colline), Paul Plishka THOMAS ADÈS (Benoit / Alcindoro) dyrygent: Marco Armiliato „ANIOŁ ZAGŁADY” reżyseria i scenografia: Franco Zeffirelli PREMIERA SEZONU / PO RAZ PIERWSZY W MET 10 MARCA 2018 / G. 18.55 obsada: Audrey Luna (Leticia Maynar), Amanda Echalaz (Lucia de Nobile), Sally Matthews (Silvia de Ávila), Sophie „SEMIRAMIDA” Bevan (Beatriz), Alice Coote (Leonora Palma), Christine Rice (Blanca Delgado), PO RAZ PIERWSZY W HD Iestyn Davies (Francisco de Ávila), Joseph obsada: Angela Meade (Semiramida), Kaiser (Edmundo de Nobile), Frédéric Elizabeth DeShong (Arsaces), Javier Antoun (Raúl Yebenes), David Portillo Camarena (Idrenus), Ildar Abdrazakov (Eduardo), David Adam Moore (Colonel (Assur), Ryan Speedo Green (Oroes) Álvaro Gómez), Rod Gilfry (Alberto Roc), dyrygent: Maurizio Benini Kevin Burdette (Señor Russell), reżyseria: John Copley Gaetano Donizetti Napój miłosny 23.

14 KWIETNIA 2018 / G. 18.30 26 MAJA 2018 / G. 18.55 GIUSEPPE VERDI WOLFGANG AMADEUS MOZART „LUIZA MILLER” „COSI FAN TUTTE” PO RAZ PIERWSZY W HD („TAK CZYNIĄ WSZYSTKIE”) obsada: Sonya Yoncheva (Luiza), RETRANSMISJA / PREMIERA SEZONU Olesya Petrova (Fryderyka), Piotr Beczała obsada: Amanda Majeski (Fiordiligi), (Rudolf), Plácido Domingo (Miller), Serena Malfi (Dorabella), Kelli O’Hara Alexander Vinogradov (Walter), (Despina), Ben Bliss (Ferrando), Dmitry Belosselskiy (Wurm) Adam Plachetka (Guglielmo), dyrygent: James Levine Christopher Maltman (Don Alfonso) reżyseria: Elijah Moshinsky dyrygent: David Robertson reżyseria: Phelim McDermott 28 KWIETNIA 2018 / G. 18.55 JULES MASSENET 9 CZERWCA 2018 / G. 18.55 „KOPCIUSZEK” GIACOMO PUCCINI PREMIERA SEZONU / „TOSCA” PO RAZ PIERWSZY W MET RETRANSMISJA / PREMIERA SEZONU obsada: Joyce DiDonato (Kopciuszek), obsada: Sonya Yoncheva (Tosca), Alice Coote (książę Charmant), Vittorio Grigolo (Cavaradossi), Stephanie Blythe (Madame de Haltiére), Bryn Terfel (baron Scarpia), Kathleen Kim (Wróżka), Laurent Naouri Patrick Carfizzi (Zakrystian) (Pandolf) dyrygent: Andris Nelsons dyrygent: Bertrand de Billy reżyseria: Sir David McVicar reżyseria i kostiumy: Laurent Pelly

Dyrekcja Met uprzejmie informuje, że repertuar i obsady mogą ulec zmianie. Opracowano na podstawie materiałów nadesłanych przez Met z uwzględnieniem dwóch zmian terminów transmisji (Tosca, Così fan tutte) z powodu innych wydarzeń artystycznych w Filharmonii Łódzkiej. Prezentowany plan transmisji dotyczy tylko Filharmonii Łódzkiej. ADRES Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina ul. Narutowicza 20/22 90-135 Łódź www.filharmonia.lodz.pl

INFORMACJE, REZERWACJA I SPRZEDAŻ BILETÓW 42 664 79 79 [email protected] (honorujemy karty płatnicze)

ORGANIZATORZY, SPONSORZY, PARTNERZY MECENAS SEZONU 2017/2018

WYDAWCA Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina

OPRACOWANIE PROGRAMU Stępniak

PROJEKT GRAFICZNY Mamastudio

ZDJĘCIA Karen Almond/Metropolitan Opera

KOREKTA Ewa Juszyńska-Poradecka

SKŁAD, ŁAMANIE, PRZYGOTOWANIE DO DRUKU Media Press P. Augustyniak i wspólnicy S.J. Beata Gawłowska / www.media-press.com.pl

NAŚWIETLENIA, DRUK Zakład Poligraficzny Sindruk

ODDANO DO DRUKU 23 stycznia 2018 r. NAPÓJ MIŁOSNY GAETANO DONIZETTI