UCHWAŁA NR XXIII/141/09 RADY GMINY RUTKA-TARTAK Z Dnia 24 Września 2009 Roku W Sprawie Zmiany Studium Uwarunkowań I Kierunk

UCHWAŁA NR XXIII/141/09 RADY GMINY RUTKA-TARTAK z dnia 24 wrze śnia 2009 roku w sprawie zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rutka-Tartak

Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z 2002 r. Nr 23, poz. 220, Nr 62, poz. 558, Nr 113, poz. 984, Nr 153, poz. 1271 i Nr 214, poz. 1805, z 2003 r. Nr 80, poz. 717 i Nr 162, poz. 1568 oraz z 2004 r. Nr 102, poz. 1055 i Nr 116, poz. 1203, z 2005 r. Nr 172, poz. 1441, Nr 175, poz. 1457, z 2006 r. Nr 17, poz. 128, Nr 181, poz. 1337, z 2007 r. Nr 48, poz. 327, Nr 138, poz. 974, Nr 173, poz. 1218, z 2008 r. Nr 180, poz. 1111, Nr 223, poz. 1458, z 2009 r. Nr 52, poz. 420) oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717, z 2004 r. Nr 6, poz. 41, Nr 141, poz. 1492, z 2005 r. Nr 113, poz. 954, Nr 130, poz. 1087, z 2006 r. Nr 45, poz. 319, Nr 225, poz. 1635, z 2007 r. Nr 127, poz. 880, z 2008 r. Nr 199, poz. 1227, Nr 201, poz. 1237, Nr 220, poz. 1413), w zwi ązku z Uchwał ą Nr VIII/48/07 Rady Gminy Rutka-Tartak z dnia 12 pa ździernika 2007 roku w sprawie przyst ąpienia do zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rutka-Tartak – Rada Gminy Rutka- Tartak uchwala si ę, co nast ępuje:

§ 1. 1. W Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rutka-Tartak, zwanym dalej „Studium” uchwalonym Uchwał ą Nr VII/45/99 Rady Gminy Rutka-Tartak z dnia 31 sierpnia 1999 roku wprowadza si ę zmiany w brzemieniu okre ślonym w:

1) Zał ączniku Nr 1(1A – synteza uwarunkowa ń i 1B – polityka przestrzenna gminy) – Rutka-Tartak Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy – tekst jednolity; 2) Zał ączniku graficznym Nr 2 (2A, 2B, 2C) – rysunek jednolity; 2. Do Studium dodaje si ę Zał ącznik Nr 3 – Rozstrzygni ęcie o sposobie rozpatrzenia uwag do projektu zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rutka-Tartak.

§ 2. Wykonanie Uchwały powierza si ę Wójtowi Gminy Rutka-Tartak.

§ 3. Uchwała wchodzi w życie z dniem podj ęcia.

Przewodnicz ący Rady Gminy

Andrzej Anuszkiewicz

ZAŁ ĄCZNIK NR 3 DO UCHWAŁY NR XXIII/141/09 RADY GMINY RUTKA-TARTAK z dnia 24 wrze śnia 2009 roku

ROZSTRZYGNI ĘCIE W SPRAWIE UWAG WNIESIONYCH DO WYŁO ŻONEGO DO PUBLICZNEGO WGL ĄDU PROJEKTU ZMIANY STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY RUTKA-TARTAK

Projekt zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rutka- Tartak był wyło żony do publicznego wgl ądu w dniach 30 lipca 2009 roku do dnia 31 sierpnia 2009 roku (wł ącznie) w siedzibie Urz ędu Gminy Rutka-Tartak, w tym czasie nie zgłoszono uwag. Po okresie wyło żenia do 22 wrze śnia 2009 roku (wł ącznie) równie ż nie zgłoszono uwag.

ZAŁ ĄCZNIK NR 1(1A) DO UCHWAŁY NR XXIII/141/09 RADY GMINY RUTKA-TARTAK z dnia 24 wrze śnia 2009 ROKU w sprawie zmiany Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rutka-Tartak

RUTKA - TARTAK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

SYNTEZA UWARUNKOWA Ń

(Tekst jednolity ze zmianami wprowadzonymi uchwał ą Nr XXIII/141/09 Rady Gminy Rut- ka-Tartak z dnia 24 wrze śnia 2009 roku wyró żnionymi w tek ście pochył ą czcionk ą w kolorze niebieskim)

INSTYTUT GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ I KOMUNALNEJ ZARZ ĄD I RADA GMINY RUTKA-TARTAK

WÓJT GMINY RUTKA-TARTAK

Zespół Autorski:

Dr in ż. Barbara Orłowska - kierownik projektu Mgr in ż. arch. Danuta Strembicka - główny projektant nr uprawnie ń urbanistycznych: 472/88 Mgr Paweł Decewicz - informatyk Mgr Piotr Fogel - planista przestrzenny Mgr Gra żyna Wójcicka - planista przestrzenny, Dr Krystyna Makowska - zagadnienia społ. ekon. Mgr in ż. Krzysztof Pogłód - zagadnienia komunikacji In ż. Wanda Grygo - ście żki rowerowe Dr Artur Buława Gabryszewski - architekt Jacek Czarnecki - asystent Karina Konarzewska - asystent Monika Cwil - asystent Technik Henryka Siudy - opracowanie techniczne Dr Grzegorz R ąkowski - konsultant Mgr Jan Bacewicz - konsultant Mgr Jarosław Sarul - konsultat Mgr in ż. Janusz Żyłka - konsultant

Zmian ę Studium sporz ądziła: : in ż. WANDA GRYGO – wpisana na list ę członków Okr ęgowej Izby Urbanistów z siedzib ą w Warszawie pod nr WA-309 (Usługi Projektowo – Budowlane, 16-400 Suwałki, ul. A. W. Kowalskiego 23b/45) .

SPIS TRE ŚCI

I. WST ĘP 4 1. PODSTAWA FORMALNO-PRAWNA 4 2. CEL I ZADANIA STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW 4 ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY 3. MATERIAŁY WEJ ŚCIOWE DO OPRACOWANIA STUDIUM 7 II. UWARUNKOWANIA ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA PRZE- 9 STRZENNEGO GMINY RUTKA-TARTAK 1. DOTYCHCZASOWE ZAGOSPODAROWANIE l UZBROJENIE 9 TERENÓW, A TAK ŻE PRZEZNACZENIE TERENÓW GMINY RUTKA-TARTAK 1.1. Dotychczasowe zagospodarowanie gminy 9 1.2. Uzbrojenie techniczne terenów gminy 9 1.2.1. Komunikacja 9 1.2.2. Zaopatrzenie w wod ę 11 1.2.3. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków 12 1.2.4. Utylizacja odpadów 12 1.2.5. Ciepłownictwo 12 1.2.6. Gazownictwo 12 1.2.7. Elektroenergetyka 12 1.2.8. Telekomunikacja 13 1.3. Dotychczasowe przeznaczenie terenów gminy 13 2. WYST ĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH 14 NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH 2.1. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków 14 2.2 Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody 15 2.3. Obszary chronione na podstawie prawa geologicznego i górniczego 17 2.4. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych 17 i le śnych 2.5. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie wód 18 3. STAN I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA KULTUROWEGO 19 I PRZYRODNICZEGO 3.1. Środowisko kulturowe 19 3.2. Środowisko przyrodnicze 20 3.2.1. Poło żenie geograficzne gminy 20 Uwarunkowania i kierunki europejsko-regionalne Uwarunkowania prawno - administracyjne 4. PRAWO WŁASNO ŚCI GRUNTÓW 34 5. JAKO ŚĆ ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW 35 5.1. Wst ęp 35 5.2. Gospodarka mieszkaniowa 35 5.3. Gospodarka komunalna 36 5.4. Szkolnictwo 36 5.5. Kultura i usługi 36 5.6. Słu żba zdrowia i pomoc społeczna 36 5.7 Analiza dochodów i wydatków gminy 37 3

5.8. Cmentarnictwo 38 III. ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW 39 PUBLICZNYCH

I. WST ĘP

1. Podstawa formalno-prawna

Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, zwane dalej Studium, jest elementem systemu planowania przestrzennego, ustalonego przepisami ustawy z dnia 7.07.1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89 poz. 415, tekst jednolity 1999 r. Dz. U. Nr 15, póz. 139. Zmiana studium została sporz ądzona w oparciu o now ą ustaw ę z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, ze zm.). Studium - obligatoryjne opracowanie planistyczne, dotycz ące gminy w granicach administracyjnych, zostało sporz ądzane na podstawie uchwały Rady Gminy w Rutce-Tartak w 1997 roku. Zmiana Studium została sporz ądzona na podstawie uchwały Nr VIII/48/07 Rady Gminy Rutka-Tartak z dnia 12 pa ździernika 2007 roku w sprawie przyst ąpienia do zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Rutka- Tartak, w ustalonym zakresie w granicach administracyjnych gminy; z uwzgl ędnieniem przepisów ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Opracowanie pierwotnego projektu studium odbyło si ę na podstawie umowy o dzieło z dnia 16 maja 1997 roku zawartej pomi ędzy Zarz ądem Gminy w Rutce-Tartak, a Instytutem Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w Warszawie. W umowie tej ustalono, m.in. że opracowanie odpowiada ć b ędzie wymaganiom ustalonym w Ustawie o zagospodarowaniu przestrzennym, a zakres merytoryczny studium obejmie zagadnienia wymienione w art. 6 tej ustawy . Opracowanie projektu zmiany Studium nast ąpiło na podstawie odr ębnej umowy oraz w oparciu o ustaw ę z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, ze zm.). 2. Cel i zadania studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

Podstawowym zało żeniem ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest to, że zagospodarowanie przestrzeni, niezale żnie od rodzaju, znaczenia i rozmiaru inwestycji lub przedsi ęwzi ęcia jak równie ż ich realizatora, odbywa si ę zawsze na obszarze gminy. Oczywi ście realizacja tych przedsi ęwzi ęć jest mo żliwa jedynie na terenach przeznaczonych na ten cel bowiem, zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego, wła ściciel mo że korzysta ć z nieruchomo ści zgodnie z jej społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. Tak wi ęc w przepisach prawnych ustalono kompetencje w zakresie decydowania o przeznaczeniu terenów. Sto- 5 sownie do przepisów ustawy o samorz ądzie terytorialnym jak i ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, kompetencje w zakresie kształtowania ładu przestrzennego przez okre ślanie przeznaczenia terenów oraz sposobu ich zabudowy i zagospodarowania, po- wierzono gminom. • To tylko rada gminy przez uchwalenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego stanowi o społeczno-gospodarczym przeznaczeniu terenów, które wraz z innymi przepisami prawa kształtuj ą sposób wykonywania prawa własno ści. • To dopiero po ustaleniu przeznaczenia terenów lub warunków ich zabudowy i zagospodarowania mog ą by ć realizowane przedsi ęwzi ęcia planowane przez poszczególnych in- westorów. Przedsi ęwzi ęcia takie planowane s ą, oczywi ście, w ró żnym czasie i na ró żnych, cz ęsto odległych od siebie terenach. Tak wi ęc dla ich realizacji niezb ędnym b ędzie wyprzedzaj ące sporz ądzenie odpowiednich miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wychodz ąc z zało żenia, że zagospodarowanie terenów odbywa ć się mo że w oparciu o wiele miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, nale żało w ustawie znale źć rozwi ązanie problemu koor- dynacji wszystkich planów, decyzji i przedsi ęwzi ęć realizacyjnych. Opracowaniem, które pełni rol ę koordynacyjn ą, a zarazem okre śla polityk ę gminy w zakresie gospodarki przestrzennej jest studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Na uwag ę zasługuje fakt, że jest to opracowanie obligatoryjne i cz ęsto będzie ono je- dynym opracowaniem planistycznym obejmuj ącym obszar całej gminy. Podkre śli ć jednak nale ży, że nie jest to opracowanie, które zast ępuje uprzednio sporz ądzane zało żenia do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które cz ęsto przybierały form ę koncepcji tych planów. Studium nie jest tak że surogatem planu, który przedstawiał docelowe zagospodarowanie wszystkich obszarów. W studium, stosownie do nazwy opracowania, nale ży: • rozpozna ć i zarejestrowa ć wszystkie, wyst ępuj ące na obszarze gminy, a cz ęsto i poza ni ą, uwarunkowania rozwoju zagospodarowania przestrzennego, • okre śli ć zale żne od uwarunkowa ń, a tak że zgodnie z celami gospodarki przestrzennej kierunki rozwoju zagospodarowania obszaru gminy, • okre śli ć polityk ę gminy w zakresie realizacji zało żonych kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego, 6

• uwzgl ędni ć uwarunkowania okre ślone w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym – zacytowane w Polityce przestrzennej Gminy. Wszystkie wymienione wy żej zagadnienia staj ą si ę przedmiotem studium, a uchwale- niu przez rad ę gminy podlega polityka przestrzenna gminy. Obowi ązek uchwalenia studium sprawia, że studium to, cho ć nie stanowi bezpo średniej podstawy decyzji administracyjnych w indywidualnych sprawach, staje si ę aktem o du żym znaczeniu dla dalszego post ępowania organów gminy. Zatem studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest podstaw ą dla: • podejmowania uchwał o przyst ąpieniu do sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub ich zmian , • planowania i realizacji zada ń własnych gminy zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzennym, • wewn ętrznej kontroli uchwał o miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, pod k ątem ich zgodno ści z polityk ą zawart ą w uchwalonym studium, • ofertowej działalno ści organów gminy, • posługiwania si ę przepisami ustaw szczególnych, które maj ąc swój aspekt przestrzenny na obszarze gminy wpływaj ą na ustalenia studium i wi ążą organy gminy w post ępowaniu administracyjnym, • gospodarki gruntami w gminie, • podejmowania działa ń zwi ązanych z obejmowaniem ochron ą najbardziej cennych i warto- ściowych obszarów i obiektów w gminie, • wykonywanie prognoz wpływu ustale ń planów miejscowych na środowisko, • wykonywanie ocen oddziaływania inwestycji na środowisko, • planowanie prac kartograficznych umo żliwiaj ących sprawn ą działalno ść planistyczn ą i administracyjn ą. Opracowanie to pozwoli na prawidłowe, uwarunkowane fizyczn ą warto ści ą przestrzeni oraz przepisami prawa działania gminy zwi ązane z podejmowaniem prac planistycznych. Ustalenia Studium nie s ą wi ążą ce w sprawie ustalania warunków zabudowy i zagospodarowania terenów. Posiadaj ąc kompleksowo i starannie sporz ądzone studium władze gminy mog ą odpo- wiedzialnie podchodzi ć do sporz ądzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzen- 7 nego oraz post ępowania zwi ązanego z ustalaniem warunków zabudowy i zagospodarowania terenów (Studium mo że by ć jedynie dokumentem pomocniczym przy ustalaniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, lecz nie stanowi podstawy prawnej przy ich ustalaniu) .

3. Materiały wyj ściowe do opracowania studium

Wst ępnym etapem prac nad sporz ądzeniem studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy była analiza następuj ących materiałów wyj ściowych: 1. Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego gminy Rutka Tartak (doku- mentacja planu oraz tekst planu z ustaleniami realizacyjnymi) uchwalony uchwał ą Nr III/ 20/94 z dnia 3.11.1994 r., ogłoszon ą w Dzienniku Urz ędowym Województwa Suwal- skiego Nr 40, póz. 307, 2. Program Ekorozwoju Zwi ązku Gmin Północno - Wschodnich „Szelment” z 1995 r., 3. Inwentaryzacja przyrodnicza obszaru gminy Rutka Tartak wykonana pod kierunkiem W. Jankowskiego w ramach Programu Ekorozwoju Zwi ązku Gmin Północno - Wschodnich „Szelment”, 4. Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego województwa suwalskiego WBPP w Suwałkach 1997 r., 5. Informacja ze "Studium zagospodarowania przestrzennego województwa suwalskiego" do Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy WBPP w Suwałkach 1997 r., 6. Studium Diagnostyczne Obszaru Funkcjonalnego Zielone Płuca Polski, Praca zbiorowa pod kierunkiem mgr in ż. arch. Ewy Piekarskiej, 1998 r., 7. Strategia Zrównowa żonego Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Zielone Płuca Polski, Pra- ca zbiorowa pod kierunkiem prof. E. Wysockiej, 1999 r., 8. Strategia Rozwoju Województwa Suwalskiego w 1997 - 2002 r. – Wojewoda Suwalski 1998 r., 9. Sprawozdanie Zarz ądu Gminy z realizacji uchwał Rady i działalno ści gospodarczej za lata 1994-1998 r., 10. Rejestr wydanych decyzji o zabudowie i zagospodarowaniu przestrzennym - Urz ąd Rejo- nowy w Suwałkach, 11. Rejestr gruntów komunalnych na terenie gminy, 12. Rejestr gruntów skarbu pa ństwa na terenie gminy, 8

13. Wojewódzki biuletyn statystyczny - Urz ąd Statystyczny w Suwałkach, Dane ze spisu rolnego 1997 r., 14. Mapy topograficzne obejmuj ące teren gminy Rutka Tartak w skali l :25 000, 15. Mapy glebowo-rolnicze dla terenu gminy Rutka Tartak w skali l :5 000. W pracach nad zmian ą Studium uwzgl ędniono w wymaganym zakresie ustalenia: 1. Strategii Rozwoju Gminy Rutka-Tartak; 2. Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego; 3. Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Podlaskiego; 4. Programu Rozwoju Lokalnego. Jako materiał wyj ściowy przeanalizowano równie ż wnioski wła ścicieli nieruchomo ści gruntowych do studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Przy zmianie Studium przeanalizowano wnioski wła ścicieli nieruchomo ści oraz wnioski Wójta Gminy. W trakcie prac analitycznych oraz ustaleniach studium uwzgl ędniono zapisy ustaw zwi ą- zanych z niniejszym opracowaniem jak: 1. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity z 1999 roku Dz. U. Nr 15 póz. 139) – ju ż nie obowi ązuje; 2. Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, ze zm.); 3. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U. 2005 r. Nr 175 póz. 1462 z pó źniejszymi zmianami); 4. Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środowiska (tekst jednolity Dz. U. 1997 r. Nr 133 póz. 885 z pó źniejszymi zmianami) – nie obowi ązuje; 5. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2005 roku, Nr 175, poz. 1462, z pózn. zm.); 6. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz. U. z 2004 roku, Nr 49 poz. 464 z 1995 r. z pó źniejszymi zmianami); 7. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 roku,. Nr 92, poz. 880 z pó źniejszymi zmianami); 8. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 1994r. Nr 27 póz. 96 z pó źniejszymi zmianami); 9. Ustawa z dnia 28 wrze śnia 1991 r. o lasach (Dz. U.1991 r. Nr 101 poz. 444 z pó źniej- szymi zmianami); 9

10. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. Nr 16 póz. 95 z pó źniej- szymi zmianami); 11. Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych ( tekst jednolity Dz. U. z 2007 roku, Nr 219, poz. 115 z pó źniejszymi zmianami); 12. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162 póz. 1568); 13. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami ( tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 261, póz. 2603, z pó źniejszymi zmianami); 14. Ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. nr 227, poz. 1505, ze zm.).

II. UWARUNKOWANIA ROZWOJU ZAGOSPODAROWANIA PRZE- STRZENNEGO GMINY RUTKA –TARTAK

1. DOTYCHCZASOWE ZAGOSPODAROWANIE I UZBROJENIE TERENÓW, A TAK ŻE PRZEZNACZENIE TERENÓW GMINY RUTKA -TARTAK

1.1. Dotychczasowe zagospodarowanie gminy Gmina Rutka-Tartak poło żona jest w obszarze przygranicza polsko-litewskiego w od- legło ści 30 km od miasta Suwałki. Obszar gminy obejmuje 9232 ha, gdzie zamieszkuje 2400 osób. G ęsto ść zaludnienia gminy wynosi 24,6 osób/km2. W gminie znajduj ą si ę 24 sołectwa. Mieszka ńcy gminy w wi ększo ści zajmuj ą si ę rolnictwem. U żytki rolne zajmuj ą w gminie 6117 ha co stanowi około 75% powierzchni gminy. Gospodarstwa rolne s ą stosunkowo du że. W 429 gospodarstwach indywidualnych znajduje się 5912 ha u żytków rolnych. Lasy w gminie stanowi ą 24% powierzchni gminy. Siedliska rolników znajduj ą si ę w wi ększo ści w małych wsiach i koloniach, gdzie trudno jest zorganizowa ć życie społeczne i obsług ę mieszka ńców. Centrum życia społecznego gminy pełni miejscowo ść gminna Rutka-Tartak, gdzie znajduje si ę Urz ąd Gminy, Ko ściół, Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, Bank Spółdzielczy, Le śnictwo, Posterunek Policji, Poczta, O środek Zdrowia , Lecznica Weterynaryjna, Bar, Klub z kawiarni ą, sklepy, stacja benzynowa, stacja obsługi samochodów, Stra ż Graniczna, Stra ż Po żarna, młyn, tartak, zlewnia mleka, pokoje go ścinne agroturystyczne, pole namiotowe, sta- dion sportowy. Pokoje go ścinne agroturystyczne znajduj ą si ę równie ż w Foluszu, Krejwia- nach, Pobondziu, Potopach, Rowelach, nad jeziorem Pobondzie urz ądzona jest pla ża gminna. 10

Struktura zabudowy kształtowała si ę w ostatnim dziesi ęcioleciu nast ępuj ąco: mieszkania 30%, usługi 10%, obiekty gospodarczo inwentarskie 60%.

1.2. Uzbrojenie techniczne terenów gminy l .2.l. Komunikacja Na sie ć dróg w gminie składaj ą si ę drogi wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Istniej ą dwie drogi wojewódzkie: • Nr 651 Gołdap – Żytkiejmy – Szypliszki – Sejny; • Nr 655 K ąp – Wydminy – Olecko – Raczki – Suwałki – Rutka-Tartak . Obydwie te drogi znajdują si ę w dobrym stanie technicznym, zarówno je śli chodzi o parametry jak i stan nawierzchni. Brak jest jednak odpowiedniej organizacji ruchu w Rutce-Tartak, wymuszaj ącej ograniczenie pr ędko ści i porz ądkuj ącej ruch. W Rutce-Tartak koncentruj ą si ę usługi gminne, przy drogach znajduj ą si ę urz ędy, ko ściół, sklepy, co generuje du ży ruch pieszy. Obecna sytuacja, mimo niezbyt du żego ruchu, powoduje zagro żenie dla bezpiecze ństwa pieszych, wpływa negatywnie na warunki życia mieszka ńców. W ramach środków uspokajania ruchu nale ży przewidzie ć budow ę ronda na skrzy żowaniu dróg wojewódzkich. Na odcinkach dochodz ą- cych do skrzy żowania nale ży zaw ęzi ć przekrój jezdni poprzez wyznaczenie miejsc parkingo- wych, wyznaczenie przej ść dla pieszych w miejscach zaw ęż onego przekroju jezdni wzboga- cone o drzewa i mał ą architektur ę. Uzupełnieniem środków uspokajania ruchu powinno by ć dobre o świetlenie. W miejscu pocz ątku terenu zabudowanego (na ka żdym wlocie) mo żliwe jest podkre ślenie pocz ątku miejscowo ści np. za pomoc ą "bram" wjazdowych i uszorstnienia nawierzchni. Sie ć dróg wojewódzkich na terenie gminy uzupełniaj ą nast ępuj ące drogi powiatowe: • Nr 1129B Wi żajny – Ejszeryszki – Rutka-Tartak; • Nr 1130B Rutka-Tartak – Poszeszupie – Ejszeryszki; • Nr 1131B Kleszczówek – Postawele; • Nr 1136B Postawele – Jałowo – Przejma – Dębniak; • Nr 1137B Ignatowizna – Kupowo – Majdan – Sadzawki. Sie ć dróg powiatowych tworzy zespół dróg, z których tylko nieliczne maj ą dobr ą nawierzchni ę bitumiczn ą. Dost ępno ść , zwłaszcza miejscowo ści poło żonych na północny wschód od Rutki-Tartak (Krejwiany, Michałówka, Poszeszupie Folwark, Trzcianka, Kupowo) jest ograniczona. Żwirowa nawierzchnia ogranicza tak że eksploracje turystyczn ą, zwłaszcza przez turystyk ę rowerow ą. Jako zasad ę nale żałoby przyj ąć nawierzchnie bitumiczne na dro- 11 gach powiatowych w celu obsługi transportem publicznym oraz lepszej dost ępno ści dla tury- stów. Wyj ątek mo że stanowi ć droga o nawierzchni żwirowej pozostawiona ze wzgl ędów krajobrazowych np. w Parku Krajobrazowym. Skrzy żowanie dróg: Rutka-Tartak - Wi żajny oraz Rutka-Tartak - Poszeszupie - Ejszeryszki w Ejszeryszkach ma ograniczon ą widoczno ść i stwarza du że zagro żenie dla bezpiecze ństwa ruchu. Nale ży zaprojektowa ć inn ą organizacj ę ruchu eliminuj ącą zagro żenie. Z uwagi na po- ło żenie skrzy żowania na łuku, najlepszym rozwi ązaniem wydaje si ę budowa małego ronda zmuszaj ącego do ograniczenia pr ędko ści i zwrócenia wi ększej uwagi na sytuacje na drodze. Podsystem komunikacji zbiorowej charakteryzuje si ę do ść niskim standardem obsługi, przede wszystkim z powodu małej cz ęstotliwo ści kursowania autobusów. Z Rutki-Tartak do Suwałk kursuje kilka par autobusów na dob ę, natomiast obsługa pozostałych miejscowo ści jest bardzo zła. Autobusy kursuj ą tylko po drodze Rutka Tartak - Ejszeryszki -Wi żajny oraz do Posze- szupia z cz ęstotliwo ści ą 2 - 3 razy na dob ę. Wprawdzie gmina uruchomiła przewozy szkolne z miejscowo ści gminy do Rutki-Tartak, jest to nadal jednak komunikacja niewystarczaj ąca. Są miejscowo ści, z których do najbli ższego przystanku komunikacji zbiorowej odległo ść wynosi 5-6 km Obsługa tak mieszka ńców, jak i turystów transportem publicznym jest wi ęc niewystarczaj ąca. Zachodzi wi ęc konieczno ść zorganizowania, podobnie jak proponuje si ę dla innych gmin, komunikacji mikrobusowej o du żej cz ęstotliwo ści ł ącz ącej miejscowo ści gminy z Rutk ą Tartak oraz z komunikacj ą autobusow ą do Suwałk i innych gmin (Szypliszki, Przero- śli). Komunikacja taka mogłaby by ć uruchomiona w relacji: Rutka-Tartak - Ejszeryszki - Krejwiany - Poszeszupie – Rutka-Tartak oraz Rutka-Tartak - Kupowo - Kupowo Folwark - Sadzawki - Szypliszki (ta relacja w porozumieniu i współpracy z gmin ą Szypliszki). l.2.2. Zaopatrzenie w wod ę Wodoci ągi grupowe w gminie s ą zasilane z jednego uj ęcia wody: znajduj ącego si ę na terenie gminy - uj ęcia wody w Rutce-Tartak. Jest to uj ęcie z czwartorz ędowego poziomu wodono śnego z gł ęboko ści około 120 m. Zwodoci ągowane s ą wszystkie wsie z wyj ątkiem dwóch (Lizdejki, Postawele) – Zał. 2(2C) . Zachowanie cennych w skali kraju istniej ących na terenie gminy Rutka-Tartak szcze- gólnie warto ściowych zasobów naturalnych - mi ędzy innymi: Jezior Potopia ńskich, Jeziora Pobondzie i Jeziora Kupowo oraz poprawa czysto ści rzeki Szeszupy - wymaga sprawnego gospodarowania wod ą na terenie całej gminy. Podstawowym elementem tego gospodarowania jest budowa niezawodnych systemów zaopatrzenia w wod ę i odprowadzenia ścieków, które b ędą warunkowa ć dalszy rozwój zagospodarowania przestrzennego gminy. Szczególnie 12 nale ży zwróci ć uwag ę na budow ę systemów kanalizacyjnych, w tych miejscowo ściach gdzie ju ż zbudowano wodoci ągi. Dalsz ą za ś rozbudow ę wodoci ągów (wsie Lizdejki i Postawele) prowadzi ć równolegle z budow ą systemów kanalizacyjnych z wysokosprawnymi oczyszczal- niami ścieków.

1.2.3. Kanalizacja i oczyszczanie ścieków

W gminie Rutka-Tartak funkcjonuje kanalizacja sanitarna. W 2000 roku zako ń- czono budow ę oczyszczalni ścieków w Rutce-Tartak. W kanalizacj ę sanitarn ą jest wyposa- żona miejscowo ść gminna Rutka-Tartak oraz cz ęść wsi Pobondzie. Budowa sieci wodoci ągowych, powoduje zwi ększenie ilo ści ścieków w gospodarstwach domowych, co dodatkowo wymusza budow ę sieci kanalizacji. Obecnie trwa budowa kanalizacji sanitarnej w oparciu o plan kanalizacji gminy.

l.2.4. Utylizacja odpadów Usuwanie odpadów odbywa si ę na gminne wysypisko śmieci znajduj ące si ę w pół- nocno-wschodniej cz ęś ci gminy we wsi Baranowo. Wysypisko to usytuowane w wyrobisku dawnej żwirowni, zaspakaja potrzeby gminy i nie jest uci ąż liwe dla otoczenia. Nale ży d ąż yć do zorganizowania gminnego systemu zbierania odpadów przez ustawienie kontenerów na śmieci w ka żdej wsi i zorganizowania wywozu tych śmieci na wysypisko komunalne.

1.2.5. Ciepłownictwo W gminie mieszka ńcy zaspokajaj ą swoje potrzeby z własnych źródeł ogrzewania.

1.2.6. Gazownictwo W gminie u żytkowany jest gaz płynny na cele ogrzewania oraz przyrz ądzania posił- ków.

1.2.7. Elektroenergetyka Energia elektryczna do Gminy Rutka-Tartak jest doprowadzana liniami napowietrznymi średnich napi ęć (SN) 20 kV - Zał. 2(2C)). S ą to linie doprowadzone z rozdzielni sieciowych usytuowanych na terenie: a) Szypliszk, b) Wi żajn. Sieci te doprowadzone s ą do stacji transformatorowych (SN/nn) 20 kV / 0,4 kV, z których liniami napowietrznymi niskiego napi ęcia zasilani s ą odbiorcy. W istniej ącym rozwi ązaniu 13 sieci, warunki atmosferyczne maj ą istotny wpływ na pewno ść zasilania. Warunki bezpiecze ń- stwa w dostawie energii elektrycznej, w porównaniu z sieci ą kablow ą s ą gorsze. Skre śla si ę wyra żenie: „Koszty realizacji sieci napowietrznej i kablowej s ą porównywalne (z minimaln ą przewag ą sieci kablowych). Za utrzymaniem stanu istniej ącego nie przemawiaj ą wzgl ędy ekonomiczne” . Niezb ędna b ędzie sukcesywna modernizacja istniej ącej sieci elektroenergetycznej. O konieczno ści modernizacji istniej ącej sieci decydowa ć b ędą: a) rozwój gminy; b) rosn ące wraz z rozwojem gminy potrzeby odbiorców; c) niezb ędne remonty istniej ącej sieci oraz przebudowa zwi ązana z wyst ępuj ącymi przeci ą- żeniami sieci (nadmierne spadki napi ęć ); d) wdra żanie nowych przepisów zwi ązanych z dostosowaniem ich do Norm Europejskich (np. PN-91/E-050009); e) Przepisy wynikaj ące z utworzenia Suwalskiego Parku Krajobrazowego i jego strefy ochronnej. Na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego zakazane jest prowadzenie linii energetycznych wysokich napi ęć , a prowadzone linie niskiego napi ęcia powinny by ć okablowane.

1.2.8. Telekomunikacja Gmina została w 1998 ztelefonizowana. Struktur ę sieci telefonicznej przedstawiono na rysunku - zał ącznik 2(2C) .

1.3. Dotychczasowe przeznaczenie terenów gminy Stosownie do przepisów ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, ze zm.) ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego oraz okre ślenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu nast ępuje w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego okre ślenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu nast ępuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, przy czym: 1) lokalizacj ę inwestycji celu publicznego ustala si ę w drodze decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego; 2) sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla innych inwestycji ustala si ę w drodze decyzji o warunkach zabudowy. 14

Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego kształtuj ą wraz z innymi przepisami prawa, sposób wykonywania prawa własno ści nieruchomo ści. Dla obszaru gminy sporz ądzono nast ępuj ące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które s ą obowi ązuj ące: - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego „Wakacyjna Wioska Bałtów” we wsi Pobondzie w gminie Rutka-Tartak – uchwała Nr VIII/55/03 Rady Gminy Rutka-Tartak z dnia 28 listopada 2003 roku , opublikowana w Dzienniku Urz ędowym Województwa Podlaskiego Nr 129 , poz. 2521; - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego cz ęś ci wsi Kadaryszki w gminie Rut- ka-Tartak – uchwała Nr VII/41/07 Rady Gminy Rutka-Tartak z dnia 2 sierpnia 2007 roku, opublikowana w Dzienniku Urz ędowym Województwa Podlaskiego Nr 197, poz. 2010. W oparciu o w/wym. plany s ą wydawane przez Starost ę Powiatowego w Suwałkach pozwolenia na budow ę.

2. WYST ĘPOWANIE OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTA- WIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH

2.1. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

Obiekty wpisane do rejestru zabytków:

• FOLUSZ: cmentarz ewangelicki rodzinny, XIX w. nr rej. A-834, stan dobry, wł. kom. • RUTKA TARTAK: cmentarz parafii rzymsko-katolickiej, pocz. XX w. nr rej. 718, stan dobry wł. parafii, • WIERZBISZKI: cmentarz z I wojny światowej, nr rej. A- 833.

Obiekty przewidziane do wpisania do rejestru zabytków, znajduj ące si ę ewidencji Woje- wódzkiego Konserwatora Zabytków:

• KADARYSZKI: pozostało ści zespołu dworsko-parkowego (cz ęś ciowo zachowane mury i fundamenty z XVII w., park XIX w., fragmenty fosy XVII), • POSTAWELE: dom drewniany w zagrodzie nr 4 - 1918 roku, budynek gospodarczy w zagrodzie nr 7, drewniany, lata 20 - te XX w. 15

• LIZDEJKI: dom drewniany w zagrodzie nr 6, pocz. XX w. • WIERZBISZKI: cmentarz z I wojny światowej (na skraju lasu) • WINGRANY: pozostało ści zespołu dworsko-ogrodowego (dwór drewniany XIX w., obora murowana XIX/XX w.) • POBONDZIE -: cmentarz ewangelicki. W Potopach znajduje si ę stary cmentarz katolicki, przewidziany do zbadania.

2.2. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody

Wi ększo ść terenu gminy Rutka Tartak to Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezie- rza Północnej Suwalszczyzny”, utworzony Rozporz ądzeniem Nr 20/05 Wojewody Podla- skiego z dnia 25 lutego 2005 roku w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Pojezierza Północnej Suwalszczyzny” ( Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 54, poz. 194, ze zm.). Ustalono przebieg granic tych Obszarów, nadzór nad Obszarem oraz wprowadzono nast ępuj ące zakazy: 1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, l ęgowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowiecką; 2) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 3) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu, z wył ączeniem: a) obszarów na których poło żone s ą zło ża kopalin udokumentowane do dnia 31 grudnia 2004 roku, których dokumentacje zostały zatwierdzone przez wła ściwy organ administracji geologicznej; b) udokumentowanych złó ż kopalin na podstawie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie, udzielonych do dnia 31 grudnia 2004 roku; c) udokumentowanych złó ż kopalin na podstawie informacji geologicznych zawartych w dokumentacjach sporz ądzonych i zatwierdzonych przez wła ściwy organ administracji geologicznej do dnia 31 grudnia 2004 roku; 4) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac 16

zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwroztopowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych oraz dróg, ulic i infrastruktury technicznej; z wył ączeniem terenów o których mowa w pkt. 3; 5) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka ; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka ; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno – błot- nych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu- żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej; przy czym zakaz ten nie dotyczy: a) terenów, dla których obowi ązuj ą planu zagospodarowania przestrzennego; b) terenów, które były przeznaczone na cele zabudowy w planach zagospodarowania przestrzennego uchwalonych przed dniem 1 stycznia 1995 roku, które utraciły moc z dniem 31 grudnia 2003 roku; c) terenów ogólnodost ępnych k ąpielisk , pla ż i przystani wodnych. • Cz ęść południowo-wschodnia gminy nale ży do obszaru Suwalskiego Parku Krajobrazo- wego z Dolin ą Szeszupy oraz otuliny Parku, ustanowionego Uchwał ą Wojewódzkiej Ra- dy Narodowej w Suwałkach z dnia 12 stycznia 1976 roku. Cele ochrony, zakazy gospodarowania na obszarach Parku oraz opis przebiegu granic zostały okre ślone w rozporz ądzeniu Nr 4/06 Wojewody Podlaskiego z dnia 31 sierpnia 2006 roku w sprawie Su- walskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Województwa Podlaskiego Nr 221, poz. 2157). Natomiast zasady ochrony warto ści przyrodniczych, historycznych, kulturowych oraz walorów krajobrazowych, gospodarowania na terenach Parku zostały ustalone w rozporz ądzeniu Nr 25/03 Wojewody Podlaskiego z dnia 6 listopada 2003 roku w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Suwalskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 117, poz. 2162). • Na obszarze gminy znajduje si ę 8 pomników przyrody uj ętych w formularzach ewidencyjnych województwa (150 szt. Modrzewia europejskiego i 7 głazów narzutowych), 17

• Na obszarze gminy wyst ępuje około 20 gatunków ro ślin chronionych oraz kilkadziesi ąt ro ślin rzadkich i reliktowych. • Na obszarze gminy wyst ępuje kilkadziesi ąt gatunków ssaków podlegaj ących ochronie oraz kilkaset ptaków, a tak że rak szlachetny, chrz ąszcz (Carbidae), motyle, gady. • Zarz ądzeniem wojewody wprowadzono stref ę ciszy na jeziorze Jałowo i rzece Szeszupie. • Na zboczach wzgórz morenowych i stokach dolin wyst ępuj ą du że kompleksy muraw kserotermicznych i płatów suchej ł ąki pieni ńskiej oraz płaty muraw szczotlichowych. Informacje na temat stanowisk znajduj ą si ę w komputerowej bazie danych. Miejsca wyst ępowania obiektów chronionych zaznaczone zostały na mapie stanowi ącej zał ącznik Nr 3.

2.3. Obszary chronione na podstawie prawa geologicznego i górniczego

Zasoby surowcowe: • Na terenie gminy istniej ą punkty poboru żwiru. Są to zło ża niezbilansowane. Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 228, poz. 1947, z pó źn. zm.) zabronione jest wydobywanie kopalin wykonywane inaczej ni ż jako koncesjonowana działalno ść gospodarcza w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku O swobodzie działalno ści gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 z pó żź n. zm.). • Na terenie gminy istniej ą udokumentowane zło ża kruszywa: Poszeszupie i Poszeszupie Folwark. Ich lokalizacja została pokazana na zał ącznikach Nr 2(2A) i 2(2C).

2.4. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych Szczególnej ochronie przed przeznaczeniem gruntów na cele nierolnicze powinny by ć obj ęte grunty od I do III klasy bonitacyjnej, stanowi ą znikomy ułamek powierzchni gminy. W zwi ązku z wyst ępowaniem małej ilo ści gruntów od I do III klasy bonitacyjnej, za grunty wskazane do ochrony przyjmuje si ę równie ż, grunty klasy IVa przedstawione na za- łączniku Nr 2(2A) , jako gleby chronione (14 % powierzchni gminy), wyst ępuj ą one głównie w południowo-wschodniej cz ęś ci gminy. Lasy w zwartych kompleksach zajmuj ą w gminie Rutka Tartak zbyt mało powierzchni w stosunku do ł ąk i pastwisk oraz gruntów ornych. Zbiorowiska le śne wyst ępuj ą w kilku kompleksach, które s ą porozdzielane i nie tworz ą ci ągów ekologicznych. 18

Najbardziej rozpowszechnione s ą tu lasy mieszane świe że zasiedlaj ące wysoczyzny i zbocza. Okolice jezior i w dolinie Szeszupy porasta kompleks lasów wilgotnych i olsz z fragmentami boru bagiennego.

2.5. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie wód

Wody powierzchniowe, cieki wodne i wody podziemne: • Wody powierzchniowe: rzeki i liczne jeziora s ą cennymi zasobami gminy w celu ich ochrony były Wojewoda Suwalski wydał rozporz ądzenie ustalaj ące zasady gospodarowania na terenach przyległych do rzek i zbiorników wodnych, a w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, który obowi ązywał do 31 grudnia 2003 roku , wyznaczono strefy ochronne brzegów akwenów. Rozporz ądzeniem Nr 6/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 roku uchylono rozporz ądzenie zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie zasad gospodarki przestrzennej na obszarach chronionego krajobrazu województwa suwalskiego ( Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 54, poz. 719). Rozporz ądzeniem Nr 20/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 roku w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Pojezierza Północnej Suwalszczyzny” ( Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 54, poz. 733, ze zm.) ustalono przebieg granic tych Obszarów, nadzór nad Obszarami oraz wprowadzono zakazy, które zostały wymienione w pkt. 2.2. • Wody podziemne na terenie gminy Rutka-Tartak s ą pochodzenia czwartorz ędowego. Nie nale żą do du żych zasobów i maj ą charakter infiltracyjny. Zasilane s ą głównie z wód opadowych, których wi ększa cz ęść spływa do sieci hydrograficznej ze wzgl ędu na wyst ępu- jące urze źbienie terenu i istniej ące melioracje. Nie stwierdzono wi ększego powi ązania wód podziemnych z wodami powierzchniowymi. Wokół uj ęć wód podziemnych słu żą cych do zbiorowego zaopatrywania ludno ści w wod ę do picia i potrzeb gospodarstw domowych oraz do produkcji artykułów żywno ściowych i farmaceutycznych istnieje, zgodnie z Rozporz ądzeniem MOS ZNiL z 5 listopada 1991 r., obowi ązek ustanawiania stref ochronnych. Składaj ą si ę one z terenów ochrony bezpo średniej (przy studniach wierconych - od 8 do l 0 m licz ąc od zarysu budowli i urz ądze ń słu żą cych do poboru wody), oraz terenów ochrony po średniej. W przypadkach uzasadnionych warunkami hydrogeologicznymi mo żna odst ąpi ć od wyznaczania terenów ochrony po średniej. Na terenach ochrony bezpo średniej zabronione jest u żytkowanie gruntów do celów nie zwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia wody. Na terenach ochrony po śred- niej mog ą by ć zabronione pewne czynno ści i roboty, powoduj ące zmniejszenie przydatno ści 19 ujmowanej wody lub ograniczenie wydajno ści uj ęcia. Na terenie gminy Rutka-Tartak nie zo- stały wyznaczone tereny ochronny po średniej, zewn ętrznej uj ęcia wód podziemnych, ujmo- wanych z poziomu czwartorz ędowego (uj ęcie w Rutce-Tartak zaopatruj ące cało ść systemu wodoci ągów gminy). Teren ochrony po średniej wewn ętrznej zawiera si ę w obr ębie ogrodze- nia. Na terenie gminy Rutka-Tartak zostały wyznaczone strefy ochronne wokół wód otwar- tych jezior i rzek. Zostały zaznaczone na rysunku - zał ącznik 2(2A) .

3. STAN I FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA KULTUROWEGO I PRZYRODNICZEGO

3.1. Środowisko kulturowe

Zasób - ogólna ocena krajobrazu kulturowego

Teren gminy Rutka - Tartak nale ży przyporz ądkowa ć do jednostki historycznej o przewadze form cywilizacyjnych oraz o formach innych - głównie naturalnych (lasy). Wi ększo ść obszaru gminy charakteryzuje si ę rozproszon ą zabudow ą poł ączon ą z zadrzewieniem. Ponadto wyst ę- puj ą znaczne obszary, gdzie nie ma żadnych zabudowa ń. Jedynie w obr ębie miejscowo ści Rutka -Tartak wyst ępuje zabudowa zdecydowanie skupiona. Z dawnych zespołów dworsko- ogrodowych zachowały si ę pewne fragmenty w Kadaryszkach i Poszeszupiu.

Waloryzacja Najlepiej zachowanymi w modelu zabytkowym s ą dwa cmentarze (ewangelicki w Foluszu i rzymskokatolicki w Rutce - Tartak). Wśród pozostałych obiektów zabytkowych na szczególne wyró żnienie zasługuj ą pozostało ści rozległego zało żenia dworsko ogrodowego w Kadaryszkach, oraz ruralistyczny układ przestrzenny wsi Rutka - Tartak. Zdecydowanie przewa ża mieszany model krajobrazu, w którym obok siebie wyst ępuj ą obiekty o charakterze zabytkowo-kulturowym oraz współczesnym. Bardzo ciekawym obszarem s ą wtórnie zalesione wzgórza na południe od Rutki- Tartak; po- zornie naturalny obszar le śny powstał w wyniku bezpo średniego oddziaływania człowieka. Dodatkowo urod ę krajobrazu tego obszaru wzbogaca przełom rzeki Szeszupy i w cz ęś ci zachodniej Jezioro Pobondzie. Wyst ępuj ą tu liczne stosunkowo dobrze zachowane relikty starego, drewnianego budownictwa zagrodowego w Postawelach, Lizdejkach, Bondziszkach, Po- bondziu. Szczególnie pi ękny obszar krajobrazu kulturowego z nieznacznym naruszeniem przez współ- czesne formy cywilizacyjne znajduje si ę w północno-zachodniej cz ęś ci gminy (Góry Sudaw- 20 skie na granicy z gmin ą Wi żajny, wsie Ejszeryszki, Krejwiany i Potopy z ci ągiem Jezior Po- topia ńskich). Modele krajobrazu współczesnego przewa żaj ą w obr ębie jednostki funkcjonalnej wsi Rutka - Tartak. Charakterystyczn ą cech ą tej jednostki jest obecno ść w znacznej liczbie nowego budownictwa mieszkalnego i gospodarczego, które nie nawi ązuje w swoich formach do tradycji budowlanej. Jednocze śnie układ przestrzenny tej miejscowo ści jest historyczny. Nowe budownictwo bowiem, podkre śla bardzo pi ękny krajobrazowo układ urbanistyczny wsi. Po żą- dana jest korekta ładu przestrzennego dla poprawy wizerunku wsi w pierzejach głównej ulicy. Teren gminy nie jest w pełni rozpoznany pod wzgl ędem wyst ępowania zabytków archeologicznych. Na terenie nierozpoznanym odkryte znaleziska w czasie robót ziemnych winny by ć dostarczone do Archeologa Wojewódzkiego, a dalsze prace prowadzone pod jego nadzorem. Do chwili obecnej zachowało si ę cz ęś ciowo budownictwo drewniane. Głównie s ą to obiekty pochodz ące z ko ńca XIX i pocz ątku XX wieku. Trzeba jednak stwierdzi ć, że w skali gminy nowe obiekty, mimo rygorystycznych ustale ń planu zagospodarowania przestrzennego gminy, realizowane przez ró żnych inwesto- rów i w ró żnym czasie nie tworz ą harmonijnych zespołów, o znacz ących warto ściach kulturowych. Ostatnio daje si ę zauwa żyć wi ększe zainteresowanie inwestorów problemem architektury wznoszonych obiektów, a tak że problemem wzrostu warto ści nieruchomo ści, stosownie do wzrostu jako ści i sposobu zagospodarowania działki i terenów z ni ą s ąsiaduj ących. Ma to szczególnie istotny wpływ na rozwój turystyki.

3.2. Środowisko przyrodnicze

3.2.1. Poło żenie geograficzne gminy

Gmina Rutka-Tartak le ży w północnej cz ęś ci Pojezierza Wschodniosuwalskiego. Formy rze źby terenu pochodzenia glacjalnego, to formy o unikalnym charakterze, wysoczyzny mo- renowe o bogatym urze źbieniu i wzgl ędnych ró żnicach wysoko ści do 100 m, strome stoki dolin rzecznych Szeszupy, Szelmentki, formy terenu pochodzenia fluwioglacjalnego, ozy i kemy, tarasy kemowe, równiny sandrowe, formy wytopiskowe: jeziora i zagł ębienia terenu, skutki działalno ści rzek w postaci tarasów zalewowych, meandrów, parowów i w ąwozów. Najwy żej poło żone tereny wysoczyzn si ęgaj ą 298 m.n.p.m. Zauwa żmy, że ró żnica poziomów lustra wody jezior Wi żajny i Pobondzie wynosi 100 m, a odległo ść pomi ędzy nimi 10 km. Obszar nale ży do zlewni Niemna - Szeszupa. Rzeki uchodz ące do Niemna przebijaj ąc si ę przez wysoczyzny odznaczaj ą si ę du żym spadkiem i tworz ą malownicze przełomy. Jeziora 21 wyst ępuj ące w obszarze gminy (około 10) s ą zasobem wielkiej warto ści zarówno jako czyste akweny w wi ększo ści o nieznacznej eutrofizacji najwi ększe z nich J. Pobondzie o powierzchni 50 ha, 10,0 m gł., 141,9 m n.pm. Jednak że wła śnie eutrofizacja jest najwi ększym zagro że- niem jezior, ze wzgl ędu na dostaw ę materii z ich własnych zlewni, ze wzgl ędu na du że spadki i stosunkowo du ży obszar zlewni w porównaniu z powierzchni ą i obj ęto ści ą wody. Jeziora stanowi ą wa żny czynnik kształtowania topoklimatów i maj ą znaczny wpływ na uprawy po- prawiaj ąc wilgotno ść i łagodz ąc ró żnice temperatur w tym ostrym klimacie. Jeziora s ą te ż najcenniejszym zasobem krajobrazowym stanowi ącym o sile przyci ągania turystów. Ale te ż dlatego trzeba je otoczy ć opiek ą i strzec przed nadmiern ą urbanizacj ą i po prostu przed zadep- taniem strefy brzegowej, bowiem tylko jezioro czyste o malowniczych, nieza śmieconych, wolnych od zabudowy brzegach przyci ąga turystów. Oczywi ście nie oznacza to całkowitego wykluczenia infrastruktury turystycznej nad jeziorami. Musi ona jednak by ć wprowadzana z namysłem, m ądrze.

Uwarunkowania i kierunki europejsko-regionalne

Poło żenie Gminy Rutka-Tartak w strefie przygranicznej, z lokalnym w ęzłem komunikacyjnym w kierunkach: Gołdap, Suwałki, Becejły, Szypliszki, Wi żajny stwarza doskonałe warunki wzmocnienia potencjału turystycznego gminy jako obszaru poło żonego w znacznej cz ęś ci na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego, w jego otulinie i obszarze chronionego krajobrazu. Szczególnie miejscowo ść gminna ma szans ę rozwoju jako lokalne centrum turystyczne informacyjne, o światowe, kulturalne i gospodarcze. Fakt wchodzenia Polski do Unii Europej- skiej wzmacnia te szans ę kreowania miejscowo ści gminnej jako centrum zarz ądzania zrów- nowa żonym rozwojem. Uwarunkowania i kierunki europejsko-regionalne wynikaj ą z przy- czyn bezpo średnio zwi ązanych z gmin ą takich jak wymienione ni żej zasoby i sposoby ich wykorzystywania: • poło żenie: wspólna granica z Litw ą, w pobli żu granicy z Rosj ą; • poło żenie na obszarze Euregion Niemen; • lokalny w ęzeł komunikacyjny; • planowane przej ście graniczne w Krejwianach; • dobre drogi; • unikalne walory krajobrazowe, poło żenie w granicach SPK i jego otuliny; • czyste i naturalne środowisko; • lokalne warto ści kulturowe; 22

• atrakcyjna, oryginalna oferta agroturystyczna; • oferta wolnych terenów; • infrastruktura o dobrym standardzie; • usługi podstawowe o dobrym standardzie; • niski współczynnik urbanizacji; • atrakcyjna, oryginalna oferta sp ędzania wolnego czasu, która skutecznie uruchamia "me- chanizm pobierania opłat za korzystanie z krajobrazu"; • bezpiecze ństwo; • udokumentowane zło ża kruszywa naturalnego. Wyst ępuje równie ż grupa czynników maj ących swoje źródło w zewn ętrznych uwarunkowa- niach, s ą to: • strategia Unii Europejskiej w zakresie rozwoju wsi, wspieraj ąca rozwój wielofunkcyjny wsi, a w nim agroturystyk ę, uwzgl ędnianie zalece ń Agendy 2I; • zasada zrównowa żonego rozwoju i Agenda 21, w my śl których wie ś i rolnictwo, w szcze- gólno ści ekologiczne s ą naturalnymi stra żnikami biosfery i jej ró żnorodno ści; • znu żenie mieszka ńców miast monotoni ą życia w silnie zurbanizowanym środowisku; • ch ęć odnowy biologicznej w zdrowym, naturalnym środowisku, lepiej usuwaj ącym zm ę- czenie ni ż modne kurorty; • popyt na żywno ść czyst ą ekologicznie w miastach; • popyt na naturalny krajobraz, na rytm życia wiejskiego. Z powy ższych uwarunkowa ń i ogólnych kierunków wynikaj ą wnioski dla kierunków zmian zagospodarowania maj ące zwi ązek z wchodzeniem Polski do Unii Europejskiej, s ą to: • przygotowanie programów rozwoju mieszkalnictwa, rekreacji i usług turystycznych oraz edukacyjnych , w tym: hotelarskich. • przygotowanie oferty terenów budowlanych, przygotowanie programu rozwoju infrastruktury technicznej, • przygotowanie programu rozwoju infrastruktury społecznej, szczególnie w zakresie kultury i informacji, w tym: usług z zakresu o światy, turystyki i sportu, poprzez m. in. roz- budowę istniej ących obiektów i urz ądze ń. • program o światowy dla rolników i wymiana gospodarcza z zagranic ą w zakresie ekorol- nictwa. • uwzgl ędnienie wymiany zagranicznej zarówno w skali europejskiej, jak lokalnej wymiany przygranicznej w zakresie usług turystycznych; 23

• przygotowanie terenów w celu pobudzenia inwestycji stref przemysłowych, inwestycji „w szczerym polu” na obszarze Euroregionu Niemen; • przygotowanie programu wykorzystania udokumentowanych złó ż kruszywa naturalnego na potrzeby lokalnego budownictwa i drogownictwa; Powy ższe potrzeby nale ży uwzgl ędni ć w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Uwarunkowania przyrodnicze

Uwarunkowania przyrodnicze dla całej gminy zostały omówione we wst ępnym rozdziale to- mu, w którym przedstawiono uwarunkowania dla sołectw. Z analizy uwarunkowa ń wynikaj ą nast ępuj ące wnioski dla kierunków zagospodarowania przestrzennego. Ukształtowanie terenu: atuty : − Bogactwo form krajobrazowych sprzyja aktywizacji ruchu turystycznego i rozwojowi ró żnych form rekreacji. − Dobrze wykształcone i liczne młode formy polodowcowe sprzyjaj ą organizowaniu bada ń i obserwacji w ramach ście żek dydaktycznych; słabo ści : − Du że ró żnice wysoko ściowe wykluczają cz ęść terenów spod zabudowy, − Du że spadki i stromizny uniemo żliwiaj ą prowadzenie okre ślonych prac polowych na cz ę- ści zboczy co wył ącza te grunty spod u żytkowania rolniczego, − Gł ębokie rynny i strome zbocza powoduj ą powstawanie niekorzystnych warunków klimatycznych, tworz ą si ę lokalne silne przeci ągi i zastoiska zimnego powietrza. Bogactwo form krajobrazowych nale ży wykorzysta ć do aktywizacji ruchu turystycznego. Wskazane jest zorganizowanie bazy usługowej (informacja, noclegi, wy żywienie, transport, usługi turystyczne m. in. w ramach realizacji „Wakacyjnej wioski Bałtów”) umo żliwiaj ącej napływ turystów, a tak że obiektów typu ście żki rowerowe, ście żki dydaktyczne, które pozwo- lą na poznanie szczególnie interesuj ących terenów. Niekorzystne pod upraw ę oraz zagrożone erozj ą obszary nale ży przeznaczy ć do zadrzewienia.

Gleby - bonitacja : atuty : 24

− Du że powierzchnie gruntów słabych pozwalaj ą na przekwalifikowanie cz ęś ci terenów rolniczych pod usługi szczególnie turystyczne oraz zabudow ę mieszkaniow ą, − Urozmaicona rze źba terenu, zró żnicowanie mikroklimatów pozwala wykorzystywa ć nawet niewielkie obszary lepszych gleb pod warzywnictwo. słabo ści : − Wyst ępuj ące w wi ększo ści obszaru gminy gleby słabe ograniczaj ą opłacalno ść niektórych upraw rolnych. Z analizy gleb gminy Rutka Tartak wynika, że korzystne jest ograniczanie produkcji ro ślinnej jedynie do produkcji pasz zwi ązanej z hodowl ą zwierz ąt. Cz ęść gruntów słabych mo żna przeznaczy ć pod zabudow ę lub do zalesienia.

Geologia - zło ża: atuty: − Płytko zalegaj ące żwiry, piaski, gliny pozwalaj ą na łatwe ich wydobycie (m. in. udokumentowane zło ża kruszywa naturalnego w miejscowo ści Poszeszupie i Poszeszupie Fol- wark); − Wyst ępowanie du żych obszarów gruntów o dobrych warunkach fundamentowania; − Du że powierzchnie płytko zalegaj ących utworów łatwo przepuszczalnych wpływaj ą ko- rzystnie na mikroklimat, stwarzaj ąc warunki rozwoju lecznictwa klimatycznego we wsiach poło żonych na nasłonecznionych stokach. Dzi ęki takim warunkom ta kraina jezior jest pozbawiona plagi komarów. słabo ści : − Du że powierzchnie płytko zalegaj ących utworów łatwoprzepuszczalnych powoduj ą obni- żanie warto ści rolniczej gruntów na skutek małej skuteczno ści procesów tworzenia próch- nicy; − Nadmiernie prowadzona eksploatacja złó ż mo że doprowadzi ć do dewastacji krajobrazu; − Na ni żej poło żonych terenach, zwykle w strefie brzegowej wód występuj ą obszary grun- tów słabono śnych, wykluczaj ące zabudow ę. Wnioskuj ąc z budowy geologicznej gminy Rutka Tartak, nale ży wył ączy ć spod zabudowy grunty słabono śne. Grunty o niskiej warto ści rolniczej nale ży przeznaczy ć do zalesienia . Dla terenów udokumentowanych złó ż kruszywa naturalnego w miejscowo ści Poszeszupie i Po- szeszupie Folwark nale ży sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – 25 art. 43 ustawy Prawo geologiczne i górnicze . Wyrobiska po eksploatacji złó ż nale ży przeznaczy ć do rekultywacji. Wody powierzchniowe atuty : − Dobrze rozwini ęta sie ć hydrograficzna stanowi wa żny składnik krajobrazu, co w efekcie podnosi jego atrakcyjno ść turystyczn ą. − Jeziora zwi ązane rzekami, liczne bagna, ł ąki podmokłe, sprzyjaj ą organizowaniu turystyki kwalifikowanej. − Walory przyrodniczo - krajobrazowe sprzyjaj ą rozwojowi agroturystyki, preferowanego elementu zagospodarowania. Zabudowa letniskowa powinna stanowi ć jeden z elementów systemu zagospodarowania przestrzennego, za ś decyzje o wyznaczeniu terenów pod par- celacj ę, nawet poza stref ą ochronn ą jezior, powinny by ć podejmowane z du żą ostro żno- ści ą z uwzgl ędnieniem wpływu zabudowy letniskowej na krajobraz kulturowy. − Du ża liczba niewielkich jezior sprzyja organizowaniu hodowli ryb słodkowodnych. Jezio- ra mog ą sta ć si ę podstaw ą turystyki w ędkarskiej. − Bogata sie ć hydrologiczna sprzyja gnie żdżeniu si ę wielu gatunków ptactwa wodnego i organizowaniu stanowisk ornitologicznych wa żnych dla rozwoju turystyki kwalifikowanej . słabo ści : − Wyst ępowanie du żych obszarów obj ętych stref ą ochronn ą wód powierzchniowych, na których mo żliwo ść zabudowy jest ograniczona. Wa żne jest opracowanie planu miejscowego w taki sposób, aby ochrona przyrody i krajobrazu kulturowego oraz czynniki ekonomiczne rozpatrywane były jako elementy jednej cało ści (kompleksu). To mo że spowo- dowa ć, że wspomniana słabo ść przekształci si ę w czynnik rozwoju, − Konieczno ść zmiany sposobów nawo żenia pól uprawnych, szczególnie nawozami sztucznymi ze wzgl ędu na zanieczyszczanie zbiorników wodnych i eutrofizacj ę wód. − Wzrost zainteresowania terenami wokół jezior i powstawanie zespołów samowoli budowlanych, bez oczyszczalni ścieków powoduje zanieczyszczanie wód ściekami komunalnymi i zaśmiecanie brzegów jezior. Wnioskuj ąc z uwarunkowa ń hydrograficznych gminy Rutka-Tartak mo żna rozpatrywa ć organizowanie ró żnych form turystyki i rekreacji. Proponuje si ę tworzenie o środków wypoczyn- kowych w systemie soft tourism - turystyki łagodnej dla środowiska. Organizowanie k ąpie- lisk, pól biwakowych, namiotowych, campingowych. Organizowanie niektórych form tury- 26 styki kajakowej, rozwijanie ście żek dydaktycznych i szlaków turystycznych w oparciu o układ sieci wód powierzchniowych. Tworzenie baz wy żywieniowo -noclegowych u rolników maj ących dost ęp do zbiorników wodnych z mo żliwo ści ą korzystania ze sprz ętów wodnych. Organizowanie baz obserwacyjnych dla ornitologów. Tworzenie gospodarstw rybackich. W zakresie ochrony wód powierzchniowych proponuje si ę budow ę lokalnych, przydomowych oczyszczalni ścieków, szczególnie w rejonach powstaj ących osiedli zabudowy letniskowej i pensjonatowej, egzekwowania zakazu wznoszenia zabudowy mieszkaniowej, zagrodowej i letniskowej w strefie ochronnej wód, propagowanie ograniczenia nawo żenia nawozami sztucznym. Nale ży tak że obj ąć ochron ą stanowiska gniazdowania ptactwa wodnego. Ponad to w zakresie samooczyszczania cieków wodnych nale ży umo żliwi ć, w obr ębie brzegów, rozwój stanowisk ro ślinno ści szuwarowej. W celu unikni ęcia za śmiecania brzegów nale ży zorganizowa ć urz ądzenia umo żliwiaj ące zachowanie czysto ści. Wa żną rol ę mo że tu pełni ć propono- wany w studium system zagospodarowania turystycznego wokół SPK i Jezior Potopia ńskich. pełni ący rol ę ochronn ą dla przyrody, przed nadmiern ą antropopresj ą i jednocze śnie stanowi ą- cy czynnik zrównowa żonego rozwoju gospodarczego. Wła śnie praca wło żona w organizacj ę systemu wzajemnych powi ąza ń przyrodniczych, społecznych i gospodarczych sprzyja uzy- skiwaniu efektów poprawy jako ści życia mieszka ńców.

Wody podziemne Wody podziemne na terenie gminy Rutka-Tartak s ą pochodzenia czwartorz ędowego. Nie nale żą do du żych zasobów i maj ą charakter infiltracyjny. Zasilane s ą głównie z wód opadowych, których wi ększa cz ęść spływa do sieci hydrograficznej ze wzgl ędu na wyst ępuj ące urze źbienie terenu i istniej ące melioracje. Nie stwierdzono wi ększego powi ązania wód podziemnych z wodami powierzchniowymi. atuty: − Dobra jako ść wód gminy w stosunku do wi ększo ści kraju. słabo ści : − Ubogie zasoby wód podziemnych mog ą nie wystarczy ć na zaspokojenie potrzeb gminy w przyszło ści. − Niekorzystny wpływ melioracji terenu powoduje pogł ębianie si ę ni żówek i prowadzi do przesuszania gleb. Dosy ć wysoka jako ść wód podziemnych zmusza do zapobiegania ich ewentualnemu zanie- czyszczeniu. Dlatego te ż proponuje si ę zmian ę sposobu przeprowadzania melioracji, nie od- wadnianie torfowisk a ochron ę zlewni źródlisk. Nale ży te ż ograniczy ć u życie nawozów 27 sztucznych na mocno nachylonych stokach. Wskazane jest wykorzystanie zasobów wód mineralnych np. do celów leczniczych. Mo żliwe jest wykorzystanie środków pomocowych Unii Europejskiej do zbudowania systemu małej retencji, szczególnie w obszarach pozbawionych jezior.

Klimat Gmina Rutka-Tartak usytuowana jest w obr ębie jednej z najzimniejszych dzielnic klimatycznych Polski. Specyfik ę surowych warunków klimatycznych stanowi ą dni mro źne i dni gor ące . Dni mro źne ( poni żej -10 ° C) pojawiaj ą si ę ju ż w pa ździerniku, zanikaj ą w kwietniu. Śred- nio jest ich 66 w roku. Podobnie kształtuje si ę rozkład najwy ższych temperatur ( powy żej 25° C). Dni o najwy ższych temperaturach jest około 25 w roku i przypadaj ą na lipiec i sierpie ń. Maj jest słoneczny i suchy. Przymrozki wyst ępuj ą w tym regionie około 137 dni w roku . Okres wegetacyjny trwa tu około 200 dni. Wiatry głównie zachodnie i południowo - zachodnie, silne. Opady atmosferyczne mieszcz ą si ę w przedziale średnich wieloletnich dla Polski (500-600 mm na rok) przy czym najwi ększe sumy notuje si ę w lipcu, sierpniu, wrze śniu, najni ższe za ś w styczniu, lutym, marcu. Wydłu żony okres zimowy oraz niskie temperatury przy- czyniaj ą si ę do wydłu żonego zalegania pokrywy śnie żnej. Śnieg utrzymuje si ę tu średnio przez około 100 dni w roku przy maksymalnej grubo ści 30 cm. Ponadto, w wyniku zró żnico- wanego ukształtowania terenu tworz ą si ę tu liczne mikroklimaty. Szczególnie specyficzne warunki klimatyczne s ą w obr ębie zbiorników wodnych i na obszarach bagiennych. Tak że na specyfik ę mikroklimatów wpływa urozmaicona rze źba terenu. atuty : − Specyfika niektórych mikroklimatów sprzyja organizacji rekreacji i turystyki oraz klima- toterapii . − Wyst ępowanie znacznego okresu z pokryw ą śnie żną sprzyja organizowaniu sportów zi- mowych. − Ogólne warunki klimatyczne wskazuj ą na wi ększ ą skuteczno ść hodowli zwierz ąt nad upraw ą ro ślin. słabo ści : − Surowy klimat regionu nie sprzyja rozwojowi pewnych form rolnictwa, dotyczy to szcze- gólnie upraw gatunków ro ślin, które potrzebuj ą długiego okresu wegetacji i s ą nieodporne na niskie temperatury. Szansa dla upraw o krótkim okresie wegetacji, np. gryki. 28

− Długi okres wyst ępowania dni mro źnych podnosi koszty utrzymania całorocznych kwater turystycznych. Specyfika klimatu Suwalszczyzny sprzyja rozwojowi turystyki i rekreacji ze szczególnym nastawieniem na organizowanie o środków i baz umo żliwiaj ących uprawianie sportów zimo- wych . Organizowanie całorocznych baz turystycznych b ędzie si ę wi ązało z nakładem finan- sowym na cele ogrzewania budynków. Sugeruje si ę stosowanie urz ądze ń grzewczych i tech- nologii oszcz ędnych i przyjaznych dla środowiska. Ponad to specyfika niektórych mikrokli- matów mo że sprzyja ć lokalizowaniu budownictwa rekreacyjnego. Niewskazana jest uprawa gatunków ro ślin o du żych wymaganiach termicznych. Wskazany jest natomiast rozwój hodowli. Przy tworzeniu kompleksów le śnych nale ży bra ć pod uwag ę dobór gatunkowy zgodny z regionem fitosocjologicznym w celu unikni ęcia wymarzania sadzonek i podrostów.

Formy ochrony przyrody Na terenie gminy wyst ępuj ą nast ępuj ące formy ochrony przyrody: Suwalski Park Krajobra- zowy z otulin ą, Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierza Północnej Suwalszczyzny”, liczne pomniki przyrody oraz stanowiska flory i fauny. atuty : − Rozwini ęty system ochrony przyrody pozwala na zachowania dobrego stanu środowiska przyrodniczego, sprzyja zachowaniu to żsamo ści kulturowej. − Obiekty przyrodnicze prawnie chronione s ą elementem wspomagaj ącym rozwój turystyki. − Ochrona terytoriów wyst ępowania gatunków zagro żonych wpływa na ich odnawianie si ę w środowisku naturalnym i tworzy cenne stanowiska do ich obserwacji. słabo ści : − System ochrony przyrody obejmuj ący zasi ęgiem prawie cały teren gminy ogranicza w znacznym stopniu mo żliwo ść du żych inwestycji budowlanych. − Jest wa żnym czynnikiem wpływaj ącym na rodzaj powstaj ącej zabudowy i wpływaj ącym na wyznaczanie terenów inwestycji. Gmina Rutka-Tartak niemal w cało ści obj ęta jest ró żnymi formami ochrony przyrody. Jest to istotny czynnik kształtuj ący inwestycje budowlane, wpływaj ący na form ę i architektur ę. Sta- nowi wa żny czynnik krajobrazotwórczy. Jest tak że elementem wspomagaj ącym ruch turystyczny. Atut ten nale ży wykorzysta ć do rozwoju baz turystycznych i stanowisk obserwacyjnych. Wskazane jest propagowanie istniej ących i tworzenie nowych ście żek dydaktycznych , stanowisk obserwacji fauny, a tak że tzw. zielonych szkół działaj ących przez cały rok.

Stan środowiska naturalnego

Wyniki inwentaryzacji sozologicznej wskazuj ą na ogólnie dobry stan środowiska przyrodniczego. Brak jest wi ększych emitorów zanieczyszcze ń. Stan czysto ści wód powierzchniowych mo żna okre śli ć jako dobry. Wody jezior mieszcz ą si ę w granicach I-III klasy czysto ści. Naj- lepszy stan czysto ści wód posiadaj ą jeziora Potopia ńskie. Główne zagro żenie wód powierzchniowych stanowi ą tereny rolnicze, zwłaszcza w przypadku ornego u żytkowania grun- tów w zlewniach. Nadmierne nawo żenie nawozami sztucznymi powoduje eutrofizacj ę wód (szczególnie J. Pobondzie). Ponadto zagro żeniem s ą tak że ścieki komunalne nie poddane uty- lizacji. Systemowe podej ście do zagospodarowania przestrzennego wokół jezior obejmujące chronion ą stref ę brzegow ą i zagospodarowanie turystyczne oraz mieszkalnictwo w obszarze przyległym ale poza stref ą ochrony brzegu, daj ę szans ę na popraw ę sytuacji pod warunkiem rozwi ązania problemu ścieków. Na obszarze gminy nie ma znacznych emitorów hałasu komunikacyjnego i przemysłowego. Potencjalne zagro żenie stanowi ą: stacja benzynowa, magazyn środków ochrony ro ślin. atuty : − Dobry stan wód powierzchniowych daj ący mo żliwo ść wykorzystania ich do celów rekreacyjnych i hodowlanych. − Brak emitorów hałasu mog ących niekorzystnie wpływa ć na wyst ępuj ącą tu faun ę. − Brak wi ększych źródeł emisji zanieczyszcze ń do atmosfery. słabo ści : − Wyst ępowanie na terenach zlewni du żych powierzchni gruntów ornych i zła gospodarka nawozowa mo że przyczyni ć si ę do stopniowego pogarszania si ę stanu czysto ści wód powierzchniowych. − Brak sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków zwłaszcza w rejonach rozwoju zabudowy letniskowej, mo że stanowi ć zagro żenie zanieczyszczeniem ściekami komunalnymi. Ogólny stan środowiska gminy nale ży uzna ć za dobry. Brak wi ększych przekrocze ń ska żenia terenu. Atut ten, nale ży wykorzysta ć dla zagospodarowania turystycznego i mieszkaniowego, szczególnie w rejonach jezior daj ąc tym samym mo żliwo ść uprawiania sportów zwi ązanych z wod ą oraz miejsc nadaj ących si ę do uprawiania narciarstwa. Wskazane jest równie ż przesta- wienie si ę gospodarstw na rolnictwo ekologiczne wspomagaj ące agroturystyk ę. Spowoduje to równie ż ograniczenie stosowania nawozów sztucznych , a w efekcie zapobiegnie dalszej eutrofizacji zbiorników wodnych. Nale ży tak że podj ąć prace zwi ązane z poprowadzeniem sieci 30 kanalizacyjnej i budow ą oczyszczalni ścieków, zwłaszcza w rejonach gdzie przewiduje si ę wyznaczenie terenów pod inwestycje.

Uwarunkowania prawno-administracyjne

Przedstawione na mapach uwarunkowa ń i w komputerowych bazach danych zabezpieczenia prawne w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego traktowane s ą jako jedna cało ść sys- temowa ze środowiskiem społecznym i gospodarczym. Razem bowiem z postanowieniami planów miejscowych tworz ą system prawny silnie oddziałuj ący na organizm bio-społeczny gminy, którego sprawne funkcjonowanie umo żliwia popraw ę jako ści życia mieszka ńców. Przyjmuje si ę bowiem, że najbardziej warto ściowe przyrodniczo tereny, chronione prawem, z ograniczeniami w zakresie inwestowania, s ą jednocze śnie źródłem wzrostu warto ści terenów sąsiednich o mniejszych ograniczeniach. Zaprojektowane strefy funkcjonalne - tereny rozwojowe, wraz z systemem planów miejscowych tworz ą ramy praktyczne funkcjonowania prawa dla trwałego rozwoju gminy. Najwa żniejsze z czynników prawnych wpływaj ących na mechanizmy zrównowa żonego rozwoju gminy, to: • okre ślenie granic obszarów chronionych, uwzgl ędnienie ich przy okre ślaniu przeznaczenia terenów, • uwzgl ędnienie postanowie ń Planu Ochrony Suwalskiego Parku Krajobrazowego, • okre ślenie obszarów zwartej zabudowy wsi, • okre ślenie funkcji wsi, • okre ślenie zasad i przeznaczenia terenów. Poniewa ż obszary lasów, jezior i innych ekosystemów, a tak że jednostek krajobrazowych nie respektuj ą granic gmin, konieczne jest zespolenie wysiłków Wójtów Gmin dla sprawnego zarz ądzania środowiskiem, ochron ą zasobów i ich wykorzystywaniem dla dobra mieszka ń- ców dzisiaj i jutro, zgodnie z zaleceniami Agendy 21. Efektywne sprz ęganie ochrony przyrody i rozwoju gospodarki jest podstaw ą metody zastosowanej w Studium wykonywanego jako praca badawcza. Wykorzystano wyniki prac naukowych Instytutu Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w ramach Programów Badawczych PB-8 wykonywanych w ramach dotacji sta- tutowej KBN. Sporz ądzone w latach 1994-1995 inwentaryzacje przyrodnicze i strategie ekorozwoju Gmin "SZELMENT" wykorzystywane w Studium stanowi ą podstaw ę merytoryczn ą umo żliwiaj ącą sporz ądzenie warstw informacyjnych map komputerowych. Wykorzystano równie ż materiały 31 planów miejscowych, materiały robocze Planu ochrony Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz materiały Studium Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Suwalskiego, udost ępnione przez Wojewódzkie Biuro Planowania Przestrzennego i Zarz ądy Gmin. Starano si ę uwzgl ędni ć nowe mo żliwo ści wynikaj ące z przepisów i funduszów UE wspieraj ą- cych proekologiczny rozwój wsi. W zmianie studium uwzgl ędniono zadania wynikaj ące ze: 1) Strategii Rozwoju Gminy Rutka-Tartak zatwierdzonej Uchwał ą Nr XII/80/2000 Rady Gminy Rutka-Tartak z dnia 28 kwietnia 2000 roku w sprawie Strategii rozwoju gminy Rutka-Tartak 2000 - 2015; 2) Planu Rozwoju Lokalnego – uchwała Nr XII/76/04 Rady Gminy Rutka-Tartak z dnia 30 czerwca 2004 roku w sprawie przyj ęcia Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Rutka-Tartak na lata 2004-2013, ze zmianami; 3) Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego; 4) Planu zagospodarowania przestrzennego Województwa Podlaskiego - uchwała Nr IX/80/03 Sejmiku Województwa Podlaskiego z dnia 27 czerwca 2003 roku w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego (Dz. Urz. z 13 pa ździernika 2003 roku, Nr 108, poz. 2026) .

Główne mechanizmy gospodarcze i ich zwi ązki ze środowiskiem przyrodniczym i przestrzeni ą zagospodarowania

Rolnicza przestrze ń produkcyjna do niedawna podstawowy zasób działalności gospodarczej gmin - zyskuje na warto ści w powi ązaniu z czynnikiem uwarunkowa ń przyrodniczych. Gleby warte ochrony stanowi ą niewielki procent areału (poni żej 30%), Przewa ża ekstensywny sposób uprawy. W powi ązaniu z walorami przyrodniczymi takimi jak czysto ść gleby, wód i powietrza, bogactwo flory i fauny oraz mikroorganizmów i du że powierzchnie stref funkcjonalnych, (-50 % areału), wspieraj ących w sposób naturalny funkcjonowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej (doliny rzeczne, bagna, ekosystemy jezior, lasy i zadrzewienia, ekosystemy trawiaste o charakterze zbli żonym do naturalnego, jary i strome zbocza), istniej ąca rolnicza przestrze ń produkcyjna staje si ę warto ściowym zasobem dla eko- rolnictwa, pod warunkiem uruchomienia cało ści systemu produkcji żywno ści czystej ekologicznie. Dodatkowym czynnikiem jest powi ązanie z rozwojem agro i ekoturystyki oraz turystyki kwalifikowanej. 32

Wa żną okoliczno ści ą jest mo żliwo ść współdziałania gmin, które wspólnie tworz ą obszar wielko ści powiatu, wystarczaj ąco du ży dla uruchomienia efektywnych ekonomicznie proce- sów przekształceniowych, s ą bowiem w stanie podoła ć zadaniom wytworzenia odpowiedniej infrastruktury organizacyjnej w zakresie szkolenia rolników, badania rynku oraz skupu i sprzeda ży. Organizacja ta powinna by ć dostosowana do aktualnych i przyszłych wymaga ń Wspólnoty Europejskiej, jej koszty b ędą mogły by ć w du żej cz ęś ci pokryte ze środków pomocowych. Szczegółowe omówienie tych zagadnie ń oraz lista funduszów pomocowych jest zawarta w tomie dokumentacji Studium po świ ęconym współpracy z UE autorstwa J. Sarula. Gmina Rutka-Tartak poło żona w wi ększo ści swojego obszaru w granicach SPK, jego otuliny i chronionego krajobrazu jest predystynowana do pełnienia roli wiod ącej w tych przedsi ę- wzi ęciach. Za ś rolnictwo powinno d ąż yć do uzyskania znaku firmowego SPK – Rutka-Tartak dla swoich produktów ekologicznych. Realizacja programu mieszkalnictwa jest równie ż przykładem powi ązania procesów ochrony przyrody z procesem zmiany przeznaczenia gruntów i pozyskiwania inwestorów oraz poprawy struktury demograficznej gminy. Wyznaczenie obszernych terenów mieszkalnictwa i rekreacji wi ąż e si ę z budow ą domów na du żych działkach tak zwanych ekologicznych - wielko- ści -3000 m 2 oraz rezydencji w du żych ogrodach o charakterze parkowym. W ten sposób realizuje si ę jednocze śnie program zadrzewiania i mieszkalnictwa bez zbytniego zag ęszczania zabudowy, stosownie do tradycji suwalskiego krajobrazu kulturowego.

Ochrona przed nadmiern ą antropopresj ą

Główne zagro żenia wynikaj ące z działalno ści człowieka s ą w gminie Rutka-Tartak nast ępuj ą- ce: • zanieczyszczenia wód powierzchniowych na skutek braku kanalizacji zbiorczej we wsiach zwodoci ągowanych, szczególnie we wsiach z du żą liczb ą pensjonatów i zagród agroturystycznych, • eutrofizacja jezior, szczególnie bezodpływowych, spływaj ącymi do nich nawozami. • nadmierna zabudowa brzegów jezior dla celów rekreacyjnych. • nadmierna penetracja atrakcyjnych turystycznie i warto ściowych przyrodniczo miejsc, przez turystów nie posiadaj ących kultury i o światy ekologicznej, szczególnie na terenie SPK . • brak kanalizacji w miejscowo ściach o du żym nasileniu ruchu turystycznego.

Wa żniejsze kierunki przeciwdziałania zagro żeniom:

W zakresie wód: • budowa kolektorów i oczyszczalni zbiorczych we wsiach zwodoci ągowanych o zwartej zabudowie, ł ączenie działa ń inwestycyjnych Gminy z inwestycjami prywatnych inwesto- rów w zakresie mieszkalnictwa, przemysłu , rekreacji i usług turystycznych, w tym: usług turystycznych i edukacyjnych w ramach „Wakacyjnej Wioski Bałtów” , • budowa oczyszczalni zagrodowych we wsiach zwodoci ągowanych o zabudowie rozproszonej, • stosowanie szczelnych zbiorników i wywóz nieczysto ści, • stosowanie oczyszczalni zbiorczych w osiedlach domków rekreacyjnych,

W zakresie eutrofizacji:

• zapobieganie eutrofizacji jezior poprzez zmian ę sposobu u żytkowania gruntów rolniczych: z ornych na u żytki trawiaste w bezpo średnim s ąsiedztwie brzegów jezior i rzek. Tworz ą one ekosystemy trawiaste zatrzymuj ące składniki od żywcze i trucizny, • dopuszczanie, stosownie do mo żliwo ści terenowych zabudowy letniskowej (poza wyzna- czon ą w planie miejscowym i na rysunku Studium – zał ącznik stref ą ochrony wód), z sil- nym zadrzewieniem, • przestawianie gospodarstw na produkcj ę ekologiczn ą, • stosowanie eksperymentalnych upraw np. ziół, krzewów leczniczych, sadów ekologicznych, warzyw, dostosowanych do topoklimatów.

W zakresie nadmiernej penetracji cennych ekosystemów przez turystów: • utworzenie systemu korzystania ze środowiska w jego masowym wydaniu, poprzez skie- rowanie najwi ększych strumieni turystów do miejsc wyposa żonych w odpowiedni ą infrastruktur ę zabezpieczaj ącą i z natury swojej dostatecznie odpornych. Atrakcyjne punkty widokowe przy głównych drogach, powinny by ć powi ązane z infrastruktur ą w postaci ta- rasów widokowych, kawiarni, restauracji i pensjonatów w celu odci ąż enia wn ętrza Parku, bezpo średniej strefy brzegowej i innych podobnych miejsc, (np. tereny wokół cennych przyrodniczo obszarów Jezior Potopia ńskich, na obrze żu Suwalskiego Parku Krajobrazo- wego w Postawelach i Lizdejkach oraz na zachodnim obrze żu strefy brzegowej J. Pobon- dzie). 34

• podobnie jak SPK, otoczenie atrakcyjnych, łatwo dost ępnych jezior nale ży wyposa żyć w system zło żony z miejsc centralnych o silnej odporno ści na penetracj ę turystów, dzi ęki odpowiedniej infrastrukturze oraz miejsc o charakterze naturalnego krajobrazu, odpowiednio chronionych, dost ępnych turystom zdolnym szanowa ć warto ściowy przyrodniczo krajobraz. • miejsca najbardziej warto ściowe przyrodniczo nale ży udost ępnia ć jedynie turystom pie- szym, mo żliwe jest te ż udost ępnianie cennych miejsc z łodzi. Alternatywnie, dla turystów zmotoryzowanych i innych "wygodnych", nale ży przygotowa ć pola biwakowe, małe hotele, apartamenty turystyczne, korty tenisowe, baseny, sale koncertowe i amfiteatry oferuj ą- ce wypoczynek na łonie natury, ale w śród ludzi i rozrywek daj ące szans ę przej ęcia cz ęś ci turystów miejscowo ściom mniej szczodrze wyposa żonym przez natur ę, ale chc ącym pod- jąć wysiłek inwestycyjny. • program „Wakacyjnej Wioski Bałtów” realizowa ć zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego. W zakresie nadmiernej urbanizacji: • brzegi jezior zgodnie z wymogiem ustawowym powinny by ć bezwzgl ędnie chronione przed zabudow ą, jako cenny zasób naturalny przyci ągaj ący turystów. Z wyj ątkiem miejsc przeznaczonych na ogólnie dost ępn ą infrastruktur ę turystyczn ą o odpowiednim zabezpie- czeniu w zakresie oddziaływania na środowisko. Infrastruktura ta powinna by ć projekto- wana przez architektów wyłonionych w drodze konkursu. Przykładem mo żliwych w przy- szło ści realizacji mo że by ć zagospodarowanie turystyczne Jeziora Pobondzie, Budowa Centum Informacji, Kultury i Biznesu w Rutce Tartak jako nowoczesnego Centrum Lo- kalnego, poprawa wizerunku miejscowo ści gminnej. • obszary rozwojowe w zakresie zagospodarowania turystycznego i rekreacyjnego powinny by ć projektowane w zasadzie cało ściowo, gdzie strefa chroniona i strefa zabudowy stanowi ą elementy jednego kompleksu (zrównowa żonego systemu), którego struktur ę wyzna- czaj ą uwarunkowania przyrodnicze i przepisy prawa, oraz potrzeby funkcji. Strefa zabudowy rekreacyjnej w obszarze poza stref ą ochronn ą, słu ży ochronie strefy brzegowej. • rozproszona zabudowa kolonijna i samotnicza, dostosowana do warunków terenowych, jest jedn ą z cech krajobrazu lokalnego i powinna by ć chroniona, jako cecha jego osobo- wo ści i atrakcyjno ści. • nale ży w miar ę mo żliwo ści odtwarza ć star ą zabudow ę drewnian ą, jako element naturalnego krajobrazu kulturowego, 35

• nale ży d ąż yć do poprawy wizerunku wsi poprzez działania na rzecz ładu przestrzennego i studia w tym kierunku (konkursy architektoniczno- urbanistyczne).

4. PRAWO WŁASNO ŚCI GRUNTÓW

Szczegółowe dane dotycz ące własno ści gruntów Skarbu Pa ństwa oraz gruntów komunalnych w zasobach pozwalaj ą na okre ślenie polityki władz gminy w zakresie gospodarki nieruchomo ściami, nierozerwalnie zwi ązanej z gospodark ą przestrzenn ą. Wi ększo ść gruntów w gminie stanowi ą grunty b ędące własno ści ą prywatn ą. Grunty komunalne to w wi ększo ści działki zabudowane lub zagospodarowane budyn- kami poczty, sklepów, boiskami itp. Rozmieszczenie gruntów komunalnych w gminie Rutka Tartak przedstawiona została na mapach pod nazw ą własno ść komunalna.

5. JAKO ŚĆ ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW 5.1. Wst ęp

Jako ść życia mieszka ńców mo żna okre śli ć ró żnymi miernikami lub stopniem osi ą- gni ęcia ró żnych standardów. Mierniki takie stosowane s ą w wielu dziedzinach. Dla potrzeb planowania przestrzennego, a w szczególno ści działa ń gminy w tym zakresie miernikiem jako ści życia w gminie b ędzie stopie ń realizacji zada ń własnych wspólnoty samorz ądowej. Za- dania te, stosownie do przepisów ustawy o samorz ądzie terytorialnym, realizowane s ą dla zaspokojenia potrzeb społeczności lokalnej. W du żej cz ęś ci dotycz ą one mieszkaniowych zasobów komunalnych oraz obiektów infrastruktury społecznej i technicznej. W kompetencjach władz gminny le żą tak że działania w zakresie ochrony środowiska, kształtowania ładu przestrzennego, a także gospodarki nieruchomo ściami. Mo żna przyj ąć , że władze gminy, przez realizacj ę zada ń uchwalonych w bud żecie, wła ściw ą eksploatacj ę obiektów komunalnych, a tak że ustalanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zasad zabudowy i zagospodarowania wszystkich terenów przeznaczonych do zabudowy, w du żym stopniu kształtuj ą jako ść życia mieszka ńców, a przez to i odbiór gminy przez wszystkich przebywaj ących tu ludzi. Stopie ń realizacji zada ń własnych zale ży, w du żej mierze, od dochodów gminy i jej mo żliwo ści.

5.2. Gospodarka mieszkaniowa

Jednym z wa żnych zada ń własnych gminy jest tworzenie podstaw dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych społeczno ści lokalnej. Zasoby mieszkaniowe w gminie Rutka-Tartak to 536 mieszka ń. W zasobach tych przypada 1.02 osoby na izb ę oraz 21,3 m 2 na osob ę. Mieszkania w zagrodach i budownictwie jednorodzinnym s ą własno ści ą prywatn ą. Wzrost ilo ści mieszka ń jest obecnie umiarkowany, nie odbiega od przeci ętnej w powiecie ziemskim suwalskim. Na zał ączonym wykresie pokazano przebieg dynamiki ruchu budowlanego w gminie Rutka Tartak od roku 1983 do roku 1997. Na nast ępnym wykresie pokazano dla porównania wielko ść ruchu budowlanego w gminach powiatu suwalskiego ziemskiego w ostatnim dziesi ęcioleciu. Zadaniem władz jest przeznaczenie odpowiedniej ilo ści terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą. Cz ęść z nich w obowi ązuj ącym planie zagospodarowania przestrzennego gminy była przeznaczona pod zabudow ę jednorodzinn ą, a cz ęść pod zabudow ę zagrodow ą. Pewnym odzwierciedleniem problemów, w tym zakresie jest du ża ilo ść zło żonych w Urz ędzie Gminy wniosków o zmian ę u żytkowania terenów.

5.3. Gospodarka komunalna

Stan i funkcjonowanie gospodarki komunalnej w zakresie: wodoci ągów i kanalizacji, ciepłownictwa, gazownictwa i elektroenergetyki omówiono w rozdziale dotycz ącym istniej ą- cego uzbrojenia terenów (II 1.2).

5.4. Szkolnictwo

W gminie Rutka-Tartak funkcjonuj ą 2 szkoły podstawowe w Rutce-Tartak i Ignato- wi źnie, do których ucz ęszcza 312 uczniów. W roku szkolnym 1999/2000 otwarto gimnazjum w Rutce-Tartak.

5.5. Kultura i usługi

Na obszarze gminy funkcjonuje l placówka biblioteczna. Zasób biblioteki to 4108 wo- luminów. W gminie funkcjonuje świetlica gminna. W gminie funkcjonuje 7 sklepów i l punkt sprzedaży paliw płynnych. 37

Baza noclegowa w gminie to kwatery agroturystyczne we wsiach Folusz, Krejwiany, Pobon- dzie, Potopy, Rowele.

5.6. Słu żba zdrowia i pomoc społeczna

W zakresie tym w gminie działa O środek Zdrowia w Rutce-Tartak, gdzie zatrudniony jest na stałe l lekarz, l stomatolog. Ilo ść bezrobotnych wynosiła w połowie 1997 roku 93 osoby w tym 48 kobiet, w tym z prawem do zasiłku 44 osoby (24 kobiety). Stosunkowo du ża liczba osób korzysta z pomocy opieki społecznej, co znacznie obci ąż a bud żet gminy.

5.7. Analiza dochodów i wydatków gminy

Bud żet gminy Rutka-Tartak

1. Dochody W strukturze dochodów gminy dochody własne stanowi ą około 20 %, a wraz z udziałem w podatkach od osób prawnych i fizycznych 30 % dochodów (44 % w 1995r. i 31,5 % w 1996r.). Jest to niekorzystna struktura dochodów, poniewa ż gmina uzale żniona jest nie tylko od dotacji na zadania własne i zlecone, ale tak że od rozlicze ń z izb ą skarbow ą, dokonuj ącą szacunków udziału w podatkach stanowi ących dochód Skarbu Pa ństwa. Z powodu tak znacznego udziału zewn ętrznych źródeł finansowania, bud żet gminy w ci ągu roku ulega kilkakrot- nym korektom, zale żnie od zmian poziomu planowanych dochodów. Głównymi składnikami własnych dochodów s ą: podatki od osób prawnych i fizycznych (le śny i od nieruchomo ści) oraz podatek rolny od osób fizycznych i podatek od środków transportowych (ponad połowa wpływów własnych). Wysoko ść lokalnych podatków została ustalona na poziomie umo żli- wiaj ącym stał ą popraw ę ich ści ągalno ści. Gmina osi ąga ponadto dochody z wielu innych źró- deł, m.in. z maj ątku gminy. Wpływy z dzier żawy i czynszów s ą jednak do ść niskie, a gmina nie decyduje się na wyprzeda ż maj ątku. Osi ągane przez gmin ę własne dochody s ą wynikiem jej gospodarno ści i aktywno ści. Podej- mowane s ą ró żnorodne rodzaje usług oraz działania maj ące na celu przyszłe korzy ści (remonty i adaptacja budynków i lokali komunalnych przeznaczonych na wynajem) Gmina uzyskuje te ż dodatkowe dochody na zadania własne (w r. 1996 na "mał ą infrastruktur ę turystyczn ą", w r. 1995 na turystyk ę oraz na wyposa żenie szkoły podstawowej). Świadczy to 38 o dobrym poziomie zarz ądzania gmin ą. W okresie bie żą cej kadencji dochody gminy realnie (w stosunku do inflacji) wzrosły o ponad 24 % i wynosz ą obecnie około 200 zł/mieszka ńca.

2. Wydatki W strukturze wydatków, wydatki bie żą ce, zwi ązane z funkcjonowaniem gminy, stanowiły w roku 1998 85 % i ich udział znacznie wzrósł (60 - 70% w pozostałych latach kadencji 1994 - 1998). Wydatki bie żą ce pochłaniaj ą cały realny przyrost dochodów gminy. W wydatkach bie żą cych najwy ższy udział maj ą wydatki na o świat ę (około 40% w 1997r.), administracj ę (25% w 1997r.), pomoc społeczn ą (l 1%), gospodark ę komunaln ą i mieszkaniow ą oraz transport (po 8%), . Gmina stale dofinansowuje zadania zlecone i powierzone z zakresu pomocy społecznej i o światy. Wydatki na inwestycje wynosiły około 30 zł/mieszka ńca (58 zł w 1996r.). Ich wysoko ść jest zmienna, bowiem zale ży od dofinansowania ze źródeł zewn ętrz- nych. Wydatki na inwestycje (odpowiadaj ące obecnie około połowie własnych dochodów gminy, a w przeszło ści dochodz ące do 80 - 90 %), finansowane były co najmniej w połowie z własnych dochodów w latach 1995- 1996, a w 1997r. udział własny obni żył si ę do połowy. Struktura wydatków inwestycyjnych była nast ępuj ąca: wodoci ągi 37% wydatków, wysypisko śmieci 18%, drogi 18%, telefonizacja 15% oraz turystyka i kultura po 5% wydatków na inwestycje. Rok: 1994 1995 1996 1997 dochody ogółem ty ś 681.8 895.8 1721.0 1717.1 zł. w tym własne 311,8 319.1 590.9 488.2 podatek rolny 58.1 69.0 87.7 95.2 podatek le śny 14.2 27.5 40.5 38.7 podatek od nieruch. 18.5 50.4 51.8 60.0 podatek od środków 19.7 37.3 58.6 46.3 transportowych opłaty skarbowe 24.3 28.6 31.4 30.0 dochody z maj ątku 4.7 9.4 106.7 4.4 gminy wpływy z usług 10.5 14.0 6.2 16.0 udziały w podatku od 117.0 144.4 169.8 196.0 osób fizycznych i osób prawnych subwencja 84.3 114.2 663.9 790.8 dotacje na zadania 86.9 127.0 249.4 188.0 własne dotacje na zadania 128.6 191.1 212.0 192.2 zlecone i powierzone Wydatki ogółem 708.0 886.0 1721.0 1756.4 w tym: maj ątkowe 305.6 287.8 511.9 260.0 bie żą ce 402.4 598.2 1209,1 1496.4

5.8. Cmentarnictwo W gminie Rutka-Tartak znajduje si ę 1 czynny cmentarz rzymsko katolicki, jest on obj ęty ochron ą konserwatorsk ą. Na terenie gminy znajduj ą si ę stare cmentarze podlegaj ące ochronie konserwatorskiej opisane w rozdziale po świ ęconym zabytkom.

III. ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZ- NYCH

Stosownie do przepisu art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego woje- wództwa wprowadza si ę do planu miejscowego, po uprzednim uzgodnieniu terminu realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego. Koszty wprowadzenia ustale ń planu zagospodarowania przestrzennego województwa do planu miejscowego oraz zwrotu wydatków na odszkodowania, o których mowa w art. 36 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a tak że kwoty przeznaczone na pokrycie zwi ększonych kosztów realizacji zada ń gminnych s ą ustalane w umowie zawartej pomi ędzy marszałkiem województwa, a wójtem, burmistrzem albo prezydentem. W studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy stosownie do przepisu art. 10 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzgl ędnia si ę natomiast zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Okre śla si ę równie ż obszary na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania województwa i ustaleniami programów zawieraj ących zadania rz ądowe, słu żą ce realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym. W zmianie Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędniono zadania słu żą ce realizacji ponadlokalnych celów publicznych ustalonych w Strategii Rozwoju i Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podlaskiego - uchwalonego uchwał ą Nr IX/80/03 z dnia 27 czerwca 2003 roku przez Sejmik Województwa Podlaskiego (Dz. Urz. Nr 108, z dnia 13 pa ździernika 2003 roku), takie, jak: − urz ądzenie trasy spływu kajakowych rzek ą Szeszup ą do granicy z Litw ą, 40

− budowa Centrum Edukacyjno – Rozrywkowego „Wakacyjna Wioska Bałtów” w miejscowo ści Pobondzie; − budowa wyci ągu narciarskiego w miejscowo ści Rowele, − adaptacja budynku Szkoły Podstawowej w Ignatowi źnie na potrzeby Domu Spokojnej Staro ści, − budowa gazoci ągu Szypliszki – Rutka-Tartak - Wi żajny, − modernizacja dróg wojewódzkich Suwałki – Rutka-Tartak i Wi żajny – Rutka-Tartak – Szypliszki.

ZAŁ ĄCZNIK NR 1(1B) DO UCHWAŁY NR XXIII/141/09 RADY GMINY RUTKA-TARTAK z dnia 24 wrze śnia 2009 roku

Tekst jednolity ze zmianami wprowadzonymi Uchwał ą Nr XXIII/141/09 Rady Gminy Rutka-Tartak z dnia 24 wrze śnia 2009 roku wyró żnionymi w tek ście pochył ą czcionką w kolorze niebieskim

RUTKA – TARTAK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

POLITYKA PRZESTRZENNA GMINY

ZAŁ ĄCZNIK Nr 4 do Uchwały Nr VII/45/99 Rady Gminy Rutka – Tartak z dnia 31.08.1999 r.

INSTYTUT GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ I KOMUNALNEJ ZARZ ĄD I RADA GMINY RUTKA-TARTAK

WÓJT GMINY RUTKA-TARTAK

Dr in ż Barbara Orłowska – kierownik zespołu Mgr in ż. arch. Danuta Strembicka – główny projektant nr PR. Urb. 472/88 Mgr Paweł Decewicz – informatyka Mgr Piotr Fogel – informatyka Mgr Gra żyna Wójcicka – planista przestrzenny Dr Krystyna Makowska – zagadnienia społeczno-ekonomiczne In ż. Wanda Grygo – ście żki rowerowe Mgr in ż. Krzysztof Pogłód – transport Jacek Czarnecki – informatyka Jolanta Fiszczuk – informatyka Karina Konarzewska – informatyka Mgr Monika Cwil – asystent Henryka Siudy – opracowanie techniczne Dr Grzegorz R ąkowski – konsultant Mgr Jarosław Sarul – konsultant Mgr Janusz Żyłka – konsultant

Zmian ę Studium sporz ądziła::

1. in ż. WANDA GRYGO – wpisana na list ę członków Okr ęgowej Izby Urbanistów z siedzib ą w Warszawie pod nr WA-309 (Usługi Projektowo – Budowlane, 16-400 Suwałki, ul. A. W. Kowalskiego 23B/45);

SPIS TRE ŚCI

I. PODSTAWY POLITYKI PRZESTRZENNEJ 5 1. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY 5 1.1. Uwarunkowania, stanowi ące zasoby i szans ę rozwoju zagospodarowania przestrzennego 5 1.2. Uwarunkowania stanowi ące słabe strony zagospodarowania przestrzennego gminy 5 1.3. Uwarunkowania zewn ętrzne 5 2. CELE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 6 2.1. Główne cele rozwoju gminy Rutka-Tartak 6 2.2. Cele zagospodarowania przestrzennego gminy 6 3. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY 7 3.1. Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego w miejscowo ści gminnej 7 3.2. Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy 7 II. POLITYKA W ZAKRESIE GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ 7 1. WST ĘP 7 2. OBSZARY I OBIEKTY OBJ ĘTE, B ĄDŹ WSKAZANE DO OBJ ĘCIA 9 OCHRON Ą, NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH 2.1. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody 9 2.2. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie środowiska 10 2.2.1. Wody powierzchniowe, cieki wodne i wody podziemne 10 2.2.2. Zasoby surowcowe 11 2.3. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i le śnych 11 2.4. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków 11 2.5. Obszary wskazane do obj ęcia ochron ą 11 2.6. Polityka przestrzenna 12 2.6.1. W odniesieniu do ochrony środowiska przyrodniczego 12 2.6.2 W odniesieniu do gruntów rolnych i le śnych 13 2.6.3. W odniesieniu do środowiska kulturowego 13 3. LOKALNE WARTO ŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I 14 ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKOWE 3.1. Warto ści środowiska przyrodniczego 14 3.2. Zagro żenia środowiskowe 14 3.3. Polityka przestrzenna 15 4. OBSZARY ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ 15 4.1. Polityka przestrzenna 15 5. TERENY ZABUDOWANE W TYM TERENY DO REHABILITACJI 15 5.1. Polityka przestrzenna 16 6. OBSZARY PREDYSPONOWANE DO PRZEZNACZENIA POD ZABUDOWĘ 16 6.1. Wst ęp 16 6.2. Polityka przestrzenna 17 6.2.1. Tereny zwartej zabudowy wsi 17 6.2.2. Obszary rozwojowe 18 7. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY 19 7.1. Wodoci ągi 19 7.2. Kanalizacja i usuwanie odpadów 19 7.3. Elektroenergetyka 20 7.4. Telekomunikacja 21 7.5. Wymagania ochrony przeciwpo żarowej 21 7.6. Gazownictwo 21 8. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI 22 8.1. Ście żki rowerowe 23 8.2. Szlaki wodne 23

9. OBOWI ĄZKI W ZAKRESIE SPORZ ĄDZANIA MIEJSCOWYCH PLANÓW 23 ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 9.1. Obszary, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe na 23 podstawie przepisów szczególnych 9.2. Obszary, dla których sporz ądzenie planów miejscowych mo że by ć obowi ązkowe 23 na podstawie przepisów szczególnych 9.3 Obszary, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe ze wzgl ędu 24 na istniej ące uwarunkowania III. TERENY NIEZB ĘDNE DLA REALIZACJI POLITYKI PRZESTRZENNEJ 24 PA ŃSTWA NA OBSZARZE GMINY IV. UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń I SYNTEZA USTALE Ń 24 PROJEKTU STUDIUM

I. PODSTAWY POLITYKI PRZESTRZENNEJ

1. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

1.1. Uwarunkowania, stanowi ące zasoby i szanse rozwoju zagospodarowania przestrzennego 1) Poło żenie gminy na terenach szczególnie cennych przyrodniczo, kulturowo i krajobrazowo. Najcenniejsze obszary to: • Góry Sudawskie, • Jeziora Potopia ńskie, • Dolina Szeszupy z otaczaj ącymi pasmami wzgórz. 2) Ranga gminy jako wielofunkcyjnego o środka obsługi ruchu turystycznego zwi ązanego z Suwalskim Parkiem Krajobrazowym i obszarem przygranicza. 3) Dobra dost ępno ść komunikacji w gminie, z lokalnym w ęzłem komunikacyjnym na trasie: dróg wojewódzkich: Suwałki - Rutka-Tartak i Gołdap - Wi żajny – Rutka-Tartak - Becejły – Szypliszki. 4) Wyst ępowanie obszarów i obiektów stanowi ących wysokiej wartości zasoby dla rozwoju turystyki letniej i zimowej oraz w ędkarstwa (mo żliwo ść rybackiego zagospodarowania jezior). 5) Wyst ępowanie du żych gospodarstw, które mog ą świadczy ć usługi agroturystyczne. 6) Dobry stopie ń zaspokojenia potrzeb społeczno ści lokalnej, realizowanych jako zadania własne gminy. 7) Wzrost działalno ści inwestycyjnej w ostatnich latach. 8) Dobrze rozwini ęte rolnictwo. 9) Zasoby siły roboczej. 10) Zabudowa kolonijna. 11) Wyst ępowanie złó ż kruszywa naturalnego.

1.2. Uwarunkowania stanowi ące słabe strony zagospodarowania przestrzennego gminy

1. Braki w rozwoju sieci kanalizacyjnej w stosunku do zrealizowanej ju ż sieci wodoci ągowej. 2. Rozproszenie zabudowy (zabudowa kolonijna), co powoduje zwi ększenie nakładów na rozwój infrastruktury. 3. Wyludnianie si ę wsi peryferyjnych. 4. Mała odporno ść rzek na zanieczyszczenia, spowodowana niskimi przepływami wody w rzekach. 5. Niedostatecznie rozwini ęta sie ć usług turystycznych, w stosunku do potrzeb i mo żliwo ści. 6. Braki w zakresie infrastruktury społeczno-gospodarczej (informacja, kultura, obsługa lokalnej przedsi ębiorczo ści, o świata dorosłych). 7. Dekapitalizacja istniej ącego zagospodarowania gminy. 8. Brak dost ępnego, popularnego opracowania przyrodniczego, promuj ącego w śród turystów bogate zasoby przyrodnicze gminy. 9. Niedoinwestowanie rolnictwa. 10. Skrócony okres wegetacji.

1.3. Uwarunkowania zewn ętrzne 1) Korzystne poło żenie przygraniczne: • granica z Litw ą (projektowane przej ście graniczne w Krejwianach), • w pobli żu przej ście graniczne do Rosji, • w niewielkiej odległo ści droga Via Baltica, 2) Powi ązania przyrodnicze o znaczeniu europejskim i krajowym.

3) Konieczno ść zabezpieczenia mo żliwo ści realizacji polityki zagospodarowania przestrzennego kraju. 4) Mo żliwo ść udziału w programach Unii Europejskiej w zakresie miedzy innymi: bioró żnorodno ści, retencji wody, zalesienia, rolnictwa (ekologicznego, zintegrowanego i przyjaznego dla środowiska). 5) Wzrost popytu na usługi ekoturystyczne i eko żywno ść .

2. CELE ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

2.1. Główne cele rozwoju gminy Rutka-Tartak 1) Ugruntowanie znaczenia Rutki-Tartak jako o środka turystycznego obszaru przygranicza polsko-litewskiego i Jezior Potopia ńskich oraz Suwalskiego Parku Krajobrazowego z Doliną Szeszupy. 2) Rozwój zagospodarowania przestrzennego z uwzgl ędnieniem ochrony przyrody i krajobrazu jako głównych zasobów gminy (ł ączenie inwestycji turystycznych i letniskowych z zalesianiem, mał ą retencj ą, ochron ą u żytków ekologicznych, renowacj ą starej zabudowy zagrodowej, ochron ą krajobrazu kulturowego itp.), 3) Koordynacja poszczególnych stref inwestowania (w tym: inwestycji przemysłowych i inwestycji „w szczerym polu” na obszarze Euroregionu Niemen) w system obszarów rozwojowych na szczeblu Gminy i Zwi ązku Gmin, dla wzmocnienia efektów dodatniej synergii wynikaj ącej ze współdziałania i cało ściowego podej ścia do zagadnie ń przyrodniczych, gospodarczych i społecznych. 4) Rozwój rolnictwa przyjaznego środowisku, tak że ekologicznego, poł ączonego z organizacj ą zbytu firmowych produktów ze znakiem Suwalskiego Parku Krajobrazowego i Gminy. 5) Podniesienie standardu zagospodarowania zapewniaj ącego miejscowo ści gminnej wzmocnienie roli o środka wielofunkcyjnego, zarówno dla mieszka ńców gminy jak i dla turystów. 6) Stworzenie podstaw do rozwoju funkcji zwi ązanych z obsług ą turystyki i wypoczynku w gminie. 7) Stopniowa eliminacja pokry ć dachowych z eternitu. 8) Stworzenie podstaw rozwoju lecznictwa bioklimatycznego w miejscowo ściach letniskowych Pobondzie, Lizdejki, Postawelach. 9) Budowa usług turystycznych i edukacyjnych w ramach „Wakacyjnej Wioski Bałtów”. 10) Rozbudowa istniej ących obiektów i urz ądze ń o światowych i sportowych w Rutce-Tartak. 11) Wykorzystanie istniej ących udokumentowanych złó ż kruszywa naturalnego na potrzeby budownictwa i drogownictwa lokalnego.

2.2. Cele zagospodarowania przestrzennego gminy:

1) Racjonalne korzystanie z zasobów przyrodniczych i rozwój zagospodarowania tylko na obszarach predysponowanych do zabudowy. 2) Ochrona krajobrazu kulturowego. 3) Stworzenie warunków do inwestowania na terenach korzystnych z punktu widzenia środowiska przyrodniczego i kulturowego, w tym: w ramach „Wakacyjnej Wioski Bałtów” , z uwzgl ędnieniem zasad ich ochrony. 4) Poprawa funkcjonowania komunikacji wokół Suwalskiego Parku Krajobrazowego. 5) Utrzymanie to żsamo ści kulturowej miejscowo ści przez kontynuacj ę lokalnego sposobu zabudowy i respektowanie istniej ących od wieków układów urbanistycznych. 6) Uporz ądkowanie funkcjonalno - przestrzenne i estetyczne zabudowy, poprawa wizerunku wsi. 7) Poprawa jako ści życia mieszka ńców.

8) Stworzenie podstaw dla rozwoju budownictwa mieszkaniowego, rozbudowa istniejących obiektów i urz ądze ń z zakresu o światy i sportu oraz budownictwa zwi ązanego z produkcj ą, przetwórstwem i rzemiosłem, nieuci ąż liwego dla ludzi i środowiska. 9) Stworzenie warunków dla rozwoju turystyki i wypoczynku z uwzgl ędnieniem potrzeb w zakresie ochrony najcenniejszych zasobów przyrodniczych gminy.

3. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

Bior ąc za podstaw ę kryteria historyczne, przyrodnicze, krajobrazowe, funkcjonalne, gospodarcze i architektoniczne, przedstawione w cz ęś ci opracowania dotycz ącej uwarunkowa ń rozwoju przestrzennego gminy, ustala si ę kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego dla miejscowo ści gminnej oraz całej gminy. 3.1. Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego w miejscowo ści gminnej 1) Rozwój miejscowo ści gminnej przez wyznaczenie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i usługow ą, pod zabudow ę zwi ązan ą z obsług ą turystyki i wypoczynku, a tak że zabudow ę zwi ązan ą z realizacj ą celów publicznych. 2) Porz ądkowanie układu urbanistycznego i formy przestrzennej wsi przy lokalizacji nowej zabudowy a tak że ustalanie zasad zabudowy przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 3) Modernizacja i rehabilitacja zabudowy, poprawa wizerunku miejscowo ści. 4) Uzupełnienie braków infrastruktury technicznej na terenach zabudowanych i wyprzedzaj ące przygotowanie techniczne terenów przeznaczonych do zabudowy. 5) Rezerwacja terenu pod budow ę ście żek rowerowych wzdłu ż głównej ulicy w Rutce-Tartak. 6) Pobudzenie inwestycji stref przemysłowych i inwestycji „w szczerym polu” na obszarze Euroregionu Niemen w miejscowo ści gminnej. 7) Rozbudowa istniej ących obiektów i urz ądze ń z zakresu o światy i sportu. 3.2. Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy 1) Wyznaczanie obszarów rozwojowych, jako kompleksów terenów predysponowanych do zabudowy oraz terenów chronionych. 2) Ochrona wód powierzchniowych przez odpowiednie zagospodarowanie brzegów jezior, w szczególno ści o stromych stokach podlegaj ących erozji. 3) Podniesienie jako ści eksploatacji obiektów środowiska kulturowego i obszarów chronionych w celu stworzenia podstaw do rozwoju agroturystyki, turystyki i wypoczynku oraz budowa usług turystycznych i edukacyjnych „Wakacyjna Wioska Bałtów”. 4) Kontynuowanie procesu budowy wodoci ągów i kanalizacji. 5) Poprawa wyposa żenia sołectw w urz ądzenia elektroenergetyki i telekomunikacji. 6) Stworzenie podstaw do podniesienia lesisto ści w gminie. 7) Wyznaczenie terenów dla rozwoju działalno ści inwestorów. 8) Ograniczenie zabudowy na obszarach chronionej rolniczej przestrzeni produkcyjnej. 9) Systematyczna modernizacja sieci dróg w gminie. 10) Rezerwacja terenu pod budow ę ście żek rowerowych w miejscowo ściach o du żym nat ęż eniu ruchu drogowego. 11) Eksploatacja złó ż kruszywa naturalnego.

II. POLITYKA W ZAKRESIE GOSPODARKI PRZESTRZENNEJ 1. WST ĘP 2. Kształtowanie polityki przestrzennej gminy oparte by ć musi o zasady zrównowa żonego rozwoju w dziedzinach: ochrony zasobów przyrodniczych i kulturowych, optymalnego gospodarowania przestrzeni ą, wzrostu standardów cywilizacyjnych i dobrobytu mieszka ńców oraz rozwoju gospodarki.

3. Polityka przestrzenna gminy realizowana jest w działaniach planistycznych oraz w decyzjach administracyjnych zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzennym. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ( Dz. U. Nr 80, poz. 717, ze zm.) w Studium uwzgl ędnia si ę uwarunkowania wynikaj ące w szczególno ści z: 1) dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu; 2) stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony; 3) stanu środowiska, w tym rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej, wielko ści i jako ści zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska , przyrody i krajobrazu kulturowego; 4) stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 5) warunków i jako ści życia mieszka ńców, w tym ochrony ich zdrowia; 6) zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia; 7) potrzeb i mo żliwo ści rozwoju gminy; 8) stanu prawnego gruntów; 9) wyst ępowania obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów szczególnych; 10) wyst ępowania obszarów naturalnych zagro żeń geologicznych; 11) wyst ępowania udokumentowanych złó ż kopalin oraz zasobów wód podziemnych; 12) wyst ępowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych; 13) stanu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporz ądkowania gospodarki wodno – ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami; 14) zada ń słu żą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych; W studium okre śla si ę w szczególno ści: 1) kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz przeznaczeniu terenów; 2) kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u żytkowania terenów, w tym tereny wył ączone spod zabudowy; 3) obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kulturowego i uzdrowisk; 4) obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; 5) kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej; 6) obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym; 7) obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów , o których mowa w art. 48 ust. 1; 8) obszary, dla których obowi ązkowe jest sporz ądzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych, w tym obszary wymagaj ące przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, a tak że obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda ży powy żej 2000 m 2 oraz obszary przestrzeni publicznej; 9) obszary dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne; 10) kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej; 11) obszary nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi i osuwania si ę mas ziemnych; 12) obiekty lub obszar, dla których wyznacza si ę w zło żu kopaliny filar ochronny; 13) obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowi ązuj ące na nich ograniczenia prowadzenia działalno ści gospodarczej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 roku o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i Nr 153, poz. 1272); 14) obszary wymagaj ące przekształce ń, rehabilitacji lub rekultywacji; 15) granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych; 16) inne obszary problemowe, w zale żno ści od uwarunkowa ń i potrzeb zagospodarowania w gminie.

Obowi ązek przyst ąpienia do sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w przypadku, o którym mowa w pkt. 8 powstaje po upływie 3 miesi ęcy od dnia ustanowienia tego obowi ązku. Przyj ęta uchwał ą rady gminy polityka przestrzenna, okre ślona w odniesieniu do ka żdego z wy żej wymienionych zagadnie ń, b ędzie podstaw ą podejmowania kolejnych prac planistycznych, odnosz ących si ę do wybranych obszarów gminy, podstaw ą opracowywania analiz zgodno ści ustale ń sporz ądzanych planów miejscowych z t ą polityk ą, a tak że b ędzie dokumentem pomocniczym w przygotowywaniu decyzji zwi ązanych z zagospodarowaniem terenów. Będzie równie ż materiałem pomocniczym do: • planowania i realizacji zada ń własnych gminy zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzennym, • ofertowej działalno ści organów gminy, • posługiwania si ę przepisami ustaw szczególnych, które maj ąc swój aspekt przestrzenny na obszarze gminy wpływaj ą na ustalenia studium i wi ążą organy gminy w post ępowaniu administracyjnym, • gospodarki gruntami w gminie, • podejmowania dz iała ń zwi ązanych z obejmowaniem ochron ą najbardziej cennych i warto ściowych obszarów i obiektów w gminie, • wykonywania prognoz wpływu ustale ń planów miejscowych na środowisko. • wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko. • pl anowania prac kartograficznych umo żliwiaj ących sprawn ą, działalno ść planistyczn ą i administracyjn ą.

2. OBSZARY I OBIEKTY OBJ ĘTE, B ĄDŹ WSKAZANE DO OBJ ĘCIA OCHRON Ą, NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH

2.1. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody

• Wi ększo ść terenu gminy Rutka-Tartak to Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierza Północnej Suwalszczyzny”, utworzony Rozporz ądzeniem Nr 20/05 Wojewody Podlaskiego z dnia 25 lutego 2005 roku w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Pojezierza Północnej Suwalszczyzny” (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 54, póz. 194, ze zm.). W w/w rozporz ądzeniu ustalono przebieg granic tych Obszarów, nadzór nad Obszarem oraz wprowadzono nast ępuj ące zakazy: 1) zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, l ęgowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk, zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 2) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 3) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu, z wył ączeniem: a) obszarów na których poło żone s ą zło ża kopalin udokumentowane do dnia 31 grudnia 2004 roku, których dokumentacje zostały zatwierdzone przez wła ściwy organ administracji geologicznej; b) udokumentowanych złó ż kopalin na podstawie koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie, udzielonych do dnia 31 grudnia 2004 roku; c) udokumentowanych złó ż kopalin na podstawie informacji geologicznych zawartych

w dokumentacjach sporz ądzonych i zatwierdzonych przez wła ściwy organ administracji geologicznej do dnia 31 grudnia 2004 roku; 4) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwroztopowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub utrzymaniem, budow ą, odbudow ą, napraw ą lub remontem urz ądze ń wodnych oraz dróg, ulic i infrastruktury technicznej; z wył ączeniem terenów o których mowa w pkt. 3; 5) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka ; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli słu żą innym celom ni ż ochrona przyrody lub zrównowa żone wykorzystanie u żytków rolnych i le śnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka ; 7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno – błotnych; 8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem urz ądze ń wodnych oraz obiektów słu żą cych prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej lub rybackiej; przy czym zakaz ten nie dotyczy: a) terenów, dla których obowi ązuj ą planu zagospodarowania przestrzennego; b) terenów, które były przeznaczone na cele zabudowy w planach zagospodarowania przestrzennego uchwalonych przed dniem 1 stycznia 1995 roku, które utraciły moc z dniem 31 grudnia 2003 roku; c) terenów ogólnodost ępnych k ąpielisk , pla ż i przystani wodnych.

• Cz ęść południowo-wschodnia gminy nale ży do obszaru Suwalskiego Parku Krajobrazowego z Dolin ą Szeszupy oraz otuliny Parku, ustanowionego Uchwał ą Wojewódzkiej Rady Narodowej w Suwałkach z dnia 12 stycznia 1976 roku. Cele ochrony, zakazy gospodarowania na obszarach Parku oraz opis przebiegu granic zostały okre ślone w rozporz ądzeniu Nr 4/06 Wojewody Podlaskiego z dnia 31 sierpnia 2006 roku w sprawie Suwalskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Województwa Podlaskiego Nr 221, poz. 2157). Natomiast zasady ochrony warto ści przyrodniczych, historycznych, kulturowych oraz walorów krajobrazowych, gospodarowania na terenach Parku zostały ustalone w rozporz ądzeniu Nr 25/03 Wojewody Podlaskiego z dnia 6 listopada 2003 roku w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Suwalskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 117, poz. 2162). • Na obszarze gminy znajduje si ę 8 pomników przyrody uj ętych w formularzach ewidencyjnych województwa (150 szt. modrzewia europejskiego i 7 głazów narzutowych), • Na obszarze gminy wyst ępuje około 20 gatunków ro ślin chronionych oraz kilkadziesi ąt ro ślin rzadkich i reliktowych. • Na obszarze gminy wyst ępuje kilkadziesi ąt gatunków ssaków podlegaj ących ochronie oraz kilkaset ptaków, a tak że rak szlachetny, chrz ąszcz (Carbidae), motyle, gady. • Zarz ądzeniem wojewody wprowadzono stref ę ciszy na jeziorze Jałowo i rzece Szeszupie. • Na zboczach wzgórz morenowych i stokach dolin wyst ępuj ą du że kompleksy muraw kserotermicznych i płatów suchej ł ąki pieni ńskiej oraz płaty muraw szczotlichowych. Informacje na temat stanowisk znajduj ą si ę w komputerowej bazie danych. Miejsca wyst ępowania obiektów chronionych zaznaczone zostały na mapie stanowi ącej zał ącznik numer 2(2A) . • Projektowane obszary Natura 2000 – Na terenie gminy Rutka-Tartak w najbli ższym czasie planuje si ę utworzenie obszaru Natura 2000 „Dolina Szeszupy”. Obecnie trwaj ą konsultacje.

2.2. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie środowiska 2.2.1. Wody powierzchniowe, cieki wodne i wody podziemne • Wody powierzchniowe: rzeki i liczne jeziora s ą cennymi zasobami gminy. W celu ich ochrony Wojewoda Podlaski, wydał rozporz ądzenie Nr 20/05 z dnia 25 lutego 2005 roku w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Pojezierza Północnej Suwalszczyzny” ustalaj ące przebieg granic Obszaru, Nadzór nad Obszarem oraz wprowadził zakazy, które zostały wy żej wymienione. • Wody podziemne na terenie gminy Rutka-Tartak s ą pochodzenia czwartorz ędowego. Nie nale żą do du żych zasobów i maj ą charakter infiltracyjny. Zasilane s ą głównie z wód opadowych, których wi ększa cz ęść spływa do sieci hydrograficznej ze wzgl ędu na wyst ępuj ące urze źbienie terenu i istniej ące melioracje. Nie stwierdzono wi ększego powi ązania wód podziemnych z wodami powierzchniowymi. 2.2.2. Zasoby surowcowe: • Na terenie gminy istniej ą udokumentowane zło ża kruszywa naturalnego m. in. w miejscowo ści: Poszeszupie i Poszeszupie Folwark. Zło ża te nie koliduj ą z przepisami zawartymi w rozporz ądzeniu Wojewody Podlaskiego Nr 20/05 z dnia 25 lutego 2005 roku. (Dz. Urz. Woj. Podlaskiego Nr 54, poz. 733) – zostały udokumentowane do dnia 31 grudnia 2004 roku, których dokumentacje zostały zatwierdzone przez wła ściwy organ administracji geologicznej. Zło ża te zostały pokazane na zał ączniku Nr2(2A), 2(2B), 2(2C). • Ponadto istniej ą punkty poboru żwiru. S ą to zło ża niezbilansowane. Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 228, poz. 1947, z pó źn. zm.) zabronione jest wydobywanie kopalin wykonywane inaczej ni ż jako koncesjonowana działalno ść gospodarcza w rozumieniu ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku O swobodzie działalno ści gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 z pó źn. zm.).

2.3. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i le śnych Szczególnej ochronie przed przeznaczeniem gruntów na cele nierolnicze powinny by ć obj ęte grunty od I do III klasy bonitacyjnej, które stanowi ą znikomy ułamek powierzchni gminy. W zwi ązku z wyst ępowaniem małej ilo ści gruntów od I do III klasy bonitacyjnej, za grunty wskazane do ochrony przyjmuje si ę równie ż, grunty klasy IVa, przedstawione na zał ączniku Nr 2(2A) jako gleby chronione (14 % powierzchni gminy). Występuj ą one głównie w południowo- wschodniej cz ęś ci gminy. Lasy zajmuj ą w gminie Rutka-Tartak małe powierzchnie w stosunku do ł ąk i pastwisk oraz gruntów ornych. Zbiorowiska le śne wyst ępuj ą w kilku kompleksach, które s ą porozdzielane i nie tworz ą ci ągów ekologicznych. Najbardziej rozpowszechnione s ą tu lasy mieszane świe że, zasiedlaj ące wysoczyzny i zbocza. Okolice jezior i w dolinie Szeszupy porasta kompleks lasów wilgotnych i olsu, z fragmentami boru bagiennego.

2.4. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Obiekty wpisane do rejestru zabytków: • FOLUSZ: cmentarz ewangelicki rodzinny, XIX w., Nr rej. A-834, stan zły. Własno ść Skarb Pa ństwa. • RUTKA-TARTAK: cmentarz parafii rzymsko-katolickiej, pocz. XX w., Nr rej. 718, stan dobry, własno ść parafii. • WIERZBISZKI: cmentarz z I wojny światowej, Nr rej. A- 833.

2.5. Obszary wskazane do obj ęcia ochron ą 1) Obszarami wskazanymi do utworzenia rezerwatu s ą bagna w obszarze Pojezierza Północnej Suwalszczyzny (Dolina Dolnej Szeszupy i Wigry), 2) Proponowane jest ustanowienie u żytków ekologicznych, które zaznaczono na mapie, stanowi ącej zał ącznik Nr 2(2A) . 3) Planowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy w Kadaryszkach, obejmuj ący park podworski z zachowanymi ruinami dworu. 4) Obiekty przewidziane do wpisania do rejestru zabytków:

• KADARYSZKI: pozostało ści zespołu dworsko-parkowego (cz ęś ciowo zachowane mury i fundamenty z XVII w., park XIX w., fragmenty fosy XVII w.), • POSTAWELE: dom Nr 4 drewniany około 1918 roku. budynek gospodarczy w zagrodzie Nr 7, drewniany, lata 20 - te XX w., • WIERZBISZKI (JAŁOWO): cmentarz z I wojny światowej (na skraju lasu, parcela ci ęcia), • WINGRANY: pozostało ści zespołu dworsko-ogrodowego (dwór drewniany XIX w., obora murowana przełom XIX i XX w.), • LIZDEJKI: zagroda nr 6, • POBONDZIE: cmentarz parafialny, rzymskokatolicki z XIX w., • POTOPY: cmentarz (po przeprowadzeniu bada ń). 2.6. Polityka przestrzenna 2.6.1. W odniesieniu do ochrony środowiska przyrodniczego 1) Uwzgl ędnianie ustale ń rozporz ądze ń dotycz ących warunków zagospodarowania obszarów i obiektów obj ętych szczególnymi formami ochrony: a) Na terenach Suwalskiego Parku Krajobrazowego ustala si ę: • Obowi ązek ustalania, w opracowaniach planistycznych i decyzjach administracyjnych dotycz ących zagospodarowania przestrzennego, warunków ochrony wód, powietrza i gleby przed zanieczyszczeniami. • Zakaz lokalizacji linii elektroenergetycznych wysokich napi ęć oraz napowietrznych linii średniego i niskiego napi ęcia. • Zakaz prowadzenia działalno ści gospodarczej i budowy obiektów mog ących naruszy ć komponenty chronionego krajobrazu lub szkodliwych dla środowiska. • Zakaz wydobycia kopalin pospolitych na skal ę przemysłow ą. • Obowi ązek uwzgl ędniania rodzimych gatunków drzew przy projektowaniu i realizacji dolesie ń. • Mo żliwo ść lokalizacji o środków i urz ądze ń rekreacyjnych jedynie w otulinie parku, w formach nie koliduj ących z krajobrazem. • Ustala si ę zakaz wtórnego podziału na areale uznanym za minimalny do lokalizacji nowego siedliska, które powinno wynosi ć: na terenie SPK - 5 ha. w otulinie parku - 2 ha, na obszarze chronionego krajobrazu - l ha. b) Na terenie obszaru chronionego krajobrazu ustala się: • Obowi ązek ustalania w opracowaniach planistycznych warunków kształtowania zabudowy i architektury nawi ązuj ących do regionalnych rozwi ąza ń w tym zakresie. 2) Obowi ązek uzyskiwania koncesji na wydobywanie pospolitych złó ż kopalin. 3) Optymalizacja sposobu przeprowadzania melioracji. 4) Budowa lokalnych i grupowych oczyszczalni ścieków, szczególnie w rejonach powstaj ących enklaw zabudowy rekreacyjnej, pensjonatowej i mieszkaniowej. 5) Zakaz zabudowy mieszkaniowej, rekreacyjnej i zagrodowej w strefie ochronnej wód poza miejscami wyznaczonymi w planie zagospodarowania przestrzennego.

6) Obowi ązek wyznaczenia stref ochronnych wokół wszystkich eksploatowanych uj ęć wody. 7) Wykorzystanie zasobów wód mineralnych np. do celów leczniczych. 8) Budow ę systemu małej retencji, szczególnie w obszarach pozbawionych jezior. Mo żliwe jest wykorzystanie środków pomocowych Unii Europejskiej. 9) Obowi ązek ustalania warunków ochrony gleb przed zanieczyszczeniem na obszarach płytkiego zalegania pierwszego poziomu wodono śnego (nie mniej ni ż 3 m od powierzchni terenu). 10) Zakaz zabudowy obszarów udokumentowanych złó ż kopalin. 11) Obowi ązek sukcesywnej rekultywacji terenów poeksploatacyjnych i starych punktów poboru złó ż. 12) Obj ęcie kontrol ą populacji bobra. 2.6.2. W odniesieniu do gruntów rolnych i le śnych 1) Oszcz ędne korzystanie z gruntów rolnych przeznaczanych na cele inwestycyjne. 2) Przyj ęcie zasady wykluczania z zabudowy terenów le śnych i terenów przeznaczonych do zalesienia. 3) Zalesianie i zadrzewianie gruntów rolniczo mało przydatnych, obrze ży jezior oraz terenów erozyjnych. 4) Prowadzenie aktywnej polityki w zakresie zalesiania gruntów najni ższych klas bonitacyjnych pod warunkiem, że teren przewidywany do zalesienia: − graniczy z istniej ącym lasem, − posiada powierzchni ę nie mniejsza ni ż 0,3 ha, − ma szeroko ść wi ększa ni ż 20 m, − nie jest zmeliorowany, − nie graniczy z uprawami sadowniczymi i szklarniowymi o powierzchni wi ększej ni ż 0,25 ha. 5) Wspieranie zalesiania terenu, sprzyjaj ącego tak że uzupełnianiu ci ągów ekologicznych. 6) Umo żliwienie lokalizacji zabudowy letniskowej i rezydencjalnej na terenach wymienionych w pkt. 3, 4 i 5, pod warunkiem wyprzedzaj ącego zabudow ę zadrzewienia minimum połowy terenu przeznaczonego na ten cel. Działki le śne w zabudowie letniskowej i powinny wynosi ć minimum 3000 m, przy kształtowaniu drzewostanu na co najmniej 70% powierzchni rezydencjalnej działki. 2.6.3. W odniesieniu do środowiska kulturowego 1) Ochrona obiektów wpisanych do rejestru zabytków przez ich zachowanie i konserwacj ę. Wszelkie prace przy obiektach i na terenach wpisanych do rejestru zabytków oraz w ich bezpo średnim otoczeniu mog ą by ć prowadzone tylko za zezwoleniem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 roku Nr 162, poz. 1568). 2) Ochrona obiektów kulturowych umieszczonych w ewidencji przez ich zachowanie i ochron ę. Rozbiórka budynku o warto ściach kulturowych mo że by ć dokonana tylko w uzasadnionych przypadkach za zgod ą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i wykonaniu stosownej dokumentacji. 3) Ochrona obszarów i obiektów środowiska kulturowego przez utrzymanie, wyznaczonych w specjalistycznym opracowaniu, nast ępuj ących stref konserwatorskich i przestrzeganie zasad ich zagospodarowania: STREFA "B" - ochrony zachowanych elementów zabytkowych, obejmuje obszary dawnych cmentarzy, park podworski wraz z zachowanymi ruinami dworu (wbudowane w istniej ący dom) wraz ze stref ą wokół parku podworskiego w Kadaryszkach.

Strefa ta słu ży głównie ochronie warto ści przestrzennych i krajobrazowych. Działalno ść w tej strefie powinna podlega ć nast ępuj ącym rygorom: • zachowanie zasadniczych elementów historycznego rozplanowania, tj. utrzymanie istniej ącej sieci dróg, alei, szpalerów, osi widokowych i kompozycyjnych. • dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i bryły obiektów, przy jednoczesnym zało żeniu harmonijnego współistnienia elementów kompozycji historycznej i współczesnej, • konsultowanie z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkich działa ń inwestycyjnych i prac projektowych.

4) W celu wykonania obowi ązków w zakresie dbało ści o dobra kultury oraz uwzgl ędniania zada ń ochrony zabytków w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (art. 11 ust. l ustawy o ochronie dóbr kultury) Zarz ąd Gminy musi przedkłada ć do uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków projekty planów miejscowych, które dotycz ą obiektów wpisanych do rejestru zabytków. 5) W odniesieniu do wszystkich znalezisk archeologicznych - osoby prowadz ące roboty budowlane i ziemne w razie ujawnienia przedmiotu, który posiada cechy zabytku, obowi ązane są niezwłocznie zawiadomi ć o tym zarz ąd gminy lub zarz ąd powiatu i wojewódzkiego konserwatora zabytków. Jednocze śnie obowi ązane s ą zabezpieczy ć odkryty przedmiot i wstrzyma ć wszelkie roboty mog ące go uszkodzi ć lub zniszczy ć, do czasu wydania przez wojewódzkiego konserwatora zabytków odpowiedniego zarz ądzenia. Zarz ądzenie to powinno by ć dor ęczone nie pó źniej ni ż trzeciego dnia od otrzymania zawiadomienia o odkryciu. Je śli zarz ądzenie nie zostało dor ęczone w terminie, przerwane roboty mog ą by ć podj ęte.

3. LOKALNE WARTO ŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I ZAGRO ŻENIA ŚRODOWISKOWE 3.1. Warto ści środowiska przyrodniczego Lokalny układ terenów biologicznie czynnych wspomagaj ących rozwój produkcji rolnej (wody otwarte, ł ąki. pastwiska, wi ększe kompleksy le śne) oraz terenów zabezpieczaj ących prawidłowe funkcjonowanie terenów biologicznie czynnych (grunty rolne) tworz ą lokalny system przyrodniczy gminy. Obszary wchodz ące w skład tego systemu, powinny by ć chronione przed zabudow ą, z wyj ątkiem obiektów zwi ązanych z obsług ą tych terenów. Obiekty te jednak nale ży tak lokalizowa ć tak aby nie stanowiły przeszkody w swobodnym przepływie powietrza na tych terenach i przerwania powi ąza ń biologicznych Lokalny system powi ąza ń przyrodniczych kształtowany jest przede wszystkim przez najbardziej aktywne biologicznie ekosystemy wodne, le śne, ł ąkowe i bagienne, poł ączone ze sob ą w jeden spójny i ci ągły przestrzennie układ obszarów. W skład tego systemu wchodz ą prawnie chronione obszary o znaczeniu europejskim. Szczególnie warto ściowymi elementami tego systemu są: • Góry Sudawskie, • Jeziora Potopia ńskie - planowany rezerwat wodno-krajobrazowy (wilgotne ziołoro śla źródliskowe nad J. Białym), • Jezioro Pobondzie z Dolin ą Szeszupy oraz kompleksem lasów, • Jezioro Postawelek (liczne rzadkie gatunki flory i fauny). • Przełom Szelmentki z Jeziorem Kupowo, • bagna w obszarze Pojezierza Północnej Suwalszczyzny (Dolina Dolnej Szeszupy i Wigry), • krajobraz rolniczy przy bogatym urze źbieniu terenu, • czyste gleby i wody.

3.2. Zagro żenia środowiskowe • nierozwi ązany problem kanalizacji szczególnie we wsiach wzdłu ż rzek i jezior, • rozwój budownictwa letniskowego z nieszczelnymi szambami, • obory w pobli żu wód, • dzikie wysypiska śmieci, • samowole budowlane w zakresie budownictwa letniskowego w strefie ochrony brzegowej wód, • niska emisja z palenisk, • hałas, • niekontrolowany pobór kopalin pospolitych 3.3. Polityka przestrzenna 1) Na obszarach lokalnego systemu przyrodniczego zakazuje si ę: − wszelkiej działalno ści mog ącej ujemnie wpłyn ąć na ukształtowanie terenu i jego warto ści krajobrazowe (ewentualne wyrobiska poeksploatacyjne musz ą by ć rekultywowane), − zanieczyszczania wód. gleby i powietrza, − zmniejszania zadrzewie ń i zalesie ń, − odprowadzania nawet oczyszczonych ścieków bezpo średnio do jezior. 2) Wszelkie działania w gminie powinny by ć analizowane pod katem ochrony lokalnego systemu przyrodniczego. 3) Podejmowanie działa ń w zakresie porz ądkowania gospodarki wodno- ściekowej w gminie. 4) Ustalanie warunków ochrony powietrza, gleb i wód przed zanieczyszczeniami w opracowaniach planistycznych i w decyzjach administracyjnych dotycz ących zagospodarowania terenów. 5) Zakaz odprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych. 6) Usprawnienie systemu zbiórki, segregacji i składowania odpadów w gminie i jednoczesne egzekwowanie obowi ązku dokumentowania wywozu odpadów z posesji i wywozu padłych zwierz ąt. 7) Rozwiniecie informacji o turystycznych i kulturowych zasobach gminy. 8) Organizowanie konkursów architektonicznych celem poprawy wizerunku wsi i projektowania zabudowy, która mo że przyczyni ć si ę do podniesienia ładu przestrzennego i atrakcyjno ści tych terenów dla turystów. 9) Przeznaczanie zabudowy gospodarczej w pobli żu jezior, na cele usług turystycznych. 10) Wokół wszystkich jezior poło żonych na obszarach Chronionego Krajobrazu oraz wokół jezior ponad l ha na pozostałych obszarach gminy przyjmuje si ę wyznaczone w obowi ązuj ącym w 1999 r. planie miejscowym gminy, strefy ochronne. 11) Na terenie gminy nale ży d ąż yć do ograniczania poziomu hałasu. W odniesieniu do stref ciszy na wodach i terenach do nich przyległych obowi ązuj ą przepisy rozporz ądzenia Rady Ministrów z 1980 r. w sprawie ochrony przed hałasem i wibracjami oraz rozporz ądzenie Nr 8/91 byłego Wojewody Suwalskiego z 10.V.91r. w sprawie ustalenia stref ciszy (Dz. U. Woj. Suwalskiego Nr 17, póz. 169).

4. OBSZARY ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ

Na obszarze gminy nie wyst ępuj ą znacz ące kompleksy rolniczej przestrzeni produkcyjnej o glebach wy ższych klas. Wykluczenie z zabudowy mo że nast ępowa ć ze wzgl ędu na poło żenie terenów rolnych w obszarze chronionego krajobrazu. Podnoszenie jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej mo że nast ępowa ć przez prowadzenie mi ędzy innymi prac melioracyjnych, dla odpowiedniego do potrzeb odwadniania i nawadniania gruntów rolnych, nawo żenie słabszych gleb np. torfem, oraz sadzeniu pasów wiatrochronnych i zadrzewie ń śródpolnych w celu zmniejszenia parowania i ochrony gleb przed erozj ą

4.1. Polityka przestrzenna Ograniczenie przeznaczania na cele nierolnicze gruntów do IV klasy bonitacyjnej. Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych na cele nierolnicze mo że nast ępowa ć jedynie zgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych.

5. TERENY ZABUDOWANE, W TYM TERENY DO REHABILITACJI

Na obszarze gminy wyst ępuj ą liczne, stosunkowo dobrze zachowane, relikty starego, drewnianego budownictwa zagrodowego w szczególno ści w Foluszu, Postawelach, Lizdejkach, Bondziszkach i Pobondziu. Szczególnie pi ękny obszar krajobrazu kulturowego z nieznacznym naruszeniem przez współczesne formy cywilizacyjne znajduje si ę w północno-zachodniej cz ęś ci gminy (Góry Sudawskie na granicy z gmin ą Wi żajny, wsie Ejszeryszki, Krejwiany i Potopy z ci ągiem Jezior Potopia ńskich). Modele krajobrazu współczesnego przewa żaj ą w obr ębie jednostki funkcjonalnej wsi Rutka - Tartak. Charakterystyczn ą cech ą tej jednostki jest obecno ść w znacznej liczbie nowego budownictwa mieszkalnego i gospodarczego, które nie nawi ązuje w swoich formach do tradycji budowlanej. Jednocze śnie układ przestrzenny tej miejscowo ści jest historyczny. Nowe budownictwo bowiem, podkre śla bardzo pi ękny krajobrazowe układ urbanistyczny wsi. Tereny zabudowane w gminie ukształtowane s ą w formie oddzielnych siedlisk, kolonii czy te ż wsi o zabudowie ekstensywnej. Zasoby mieszkaniowe s ą własno ści ą prywatn ą i wymagaj ą cz ęsto podejmowania prac remontowych i modernizacyjnych. 5.1. Polityka przestrzenna 5.1.1 Prowadzenie w sposób systematyczny, pod nadzorem wyspecjalizowanych słu żb (konserwatorskich i nadzoru budowlanego), prac konserwacyjnych niezb ędnych dla obiektów o warto ściach zabytkowych i kulturowych. 5.1.2. Mo żliwo ść zmiany funkcji istniej ącego obiektu pod warunkiem zachowania jego formy. Celowe jest wykorzystywanie chałup do celów rekreacyjnych lub agroturystycznych. 5.1.3. Mo żliwo ść uzupełniania, wymiany i rozbudowy obiektów na istniej ących działkach budowlanych zgodnie z warunkami jakim powinny odpowiada ć budynki i ich usytuowanie oraz innych przepisów szczególnych pod warunkiem stosowania: • materiałów naturalnych takich jak drewno, cegła i kamie ń, • pokry ć dachowych przede wszystkim z materiałów ceramicznych lub ceramiczno podobnych odpowiednich dla remontowanych obiektów. 5.1.4. Prowadzenie aktywnej polityki w zakresie estetyzacji zabudowy i zagospodarowania wsi oraz poszczególnych posesji. 5.1.5. Nie wyznacza si ę terenów wymagaj ących kompleksowych procesów modernizacji.

6. OBSZARY PREDYSPONOWANE DO PRZEZNACZENIA POD ZABUDOWĘ 6.1. Wst ęp Wi ększo ść inwestycji budowlanych w gminie to realizacja indywidualnego budownictwa zagrodowego, mieszkaniowego i letniskowo-rekreacyjnego oraz realizacja obiektów zwi ązanych z produkcj ą, przetwórstwem i rzemiosłem. Potrzeby społeczno ści lokalnej w zaspakajaniu potrzeb mieszkaniowych realizowane s ą we własnym zakresie. Do kompetencji gminy nale ży stworzenie warunków dla realizacji wszelkiego rodzaju budownictwa. W tym celu okre śla si ę predyspozycje terenów pod zabudow ę. Mog ą by ć nimi nast ępuj ące tereny: a) w obr ębie siedlisk zabudowy kolonijnej, b) w granicach zwartej zabudowy wsi,

c) w granicach obszarów rozwojowych, wyznaczonych w niniejszym studium.

W granicach zwartej zabudowy wsi, znajduj ą si ę tereny: - ju ż zabudowane, - przeznaczone pod zabudow ę w dotychczasowym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, obowi ązuj ącym w 1999 roku.

Granice zwartej zabudowy wsi wyznaczono z uwzgl ędnieniem: - ustale ń miejscowego, ogólnego planu zagospodarowania przestrzennego gminy, - zasad ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego, - uwarunkowa ń ograniczaj ących b ądź wykluczaj ących tereny z mo żliwo ści ich zabudowy.

Okre ślenie wielko ści obszarów rozwojowych, oznaczonych na zał ączniku Nr 2(2B) symbolami A - G, wynika z nadrz ędnego celu polityki przestrzennej gminy, którym jest ochrona i oszcz ędne gospodarowanie zasobami środowiska przyrodniczego i kulturowego gminy. Wyznaczone w niniejszym studium obszary rozwojowe obejmuj ą kompleksy terenów, na których mog ą wyst ąpi ć zmiany zagospodarowania przestrzennego. W planie miejscowym, opracowywanym dla obszaru rozwojowego, dokona ć nale ży szczegółowej waloryzacji środowiska, która pozwoli na precyzyjne okre ślenie terenów mo żliwych do zabudowy wielko ści działek budowlanych, zasad kształtowania zabudowy w formie tradycyjnych dla tych terenów siedlisk, a tak że zasad kształtowania form architektonicznych zabudowy. Na terenie obszarów rozwojowych wyst ąpi ć mog ą cz ęś ci terenów podlegaj ących ochronie. Na projektowanych obszarach rozwojowych nale ży projektowa ć ście żki spacerowe i rowerowe, tereny sportu i rekreacji, pla że, przystanie i inne przestrzenie publiczne, podnosz ące walory i atrakcyjno ść turystyczn ą obszarów.

6.2. Polityka przestrzenna 6.2.1. Tereny zwartej zabudowy wsi 1) Na niezabudowanych jeszcze działkach poło żonych w granicach zwartej zabudowy wsi mog ą by ć realizowane funkcje mieszkaniowe, letniskowe, pensjonatowe, usługowe oraz nieuci ąż liwa działalno ść gospodarcza, a tak że obiekty zwi ązane z realizacj ą celów publicznych. 2) Przy przeznaczaniu terenów pod zabudowie zwi ązan ą z produkcj ą, przetwórstwem i rzemiosłem obowi ązek ograniczania ich uci ąż liwo ści do granic własno ści inwestora. 3) Stosownie do przepisów ustawy o ochronie środowiska w granicach zwartej zabudowy wsi nie mog ą by ć realizowane inwestycje szkodliwe dla zdrowia ludzi. 4) Przy uzupełnianiu zabudowy w granicach zwartej zabudowy wsi nale ży projektowa ć, zharmonizowane z istniej ącymi w s ąsiedztwie, sposoby zagospodarowania działek, a tak że rodzaje rozwi ąza ń architektonicznych i budowlanych, jak np.: • maksymalna odległo ść poziomu parteru od terenu nie powinna przekracza ć 90 cm. w najni ższym punkcie, z jednoczesnym stosowaniem zasady nawi ązywania posadowienia poziomu parteru do rozwi ąza ń w tym zakresie stosowanych w s ąsiedztwie. • dachy dwuspadowe lub czterospadowe, symetryczne, o nachyleniu połaci 35°-45°. • zakaz realizowania obiektów z dachami pulpitowymi i asymetrycznymi oraz stosowania schodkowych zwie ńcze ń ścian. 5) Zabudowa terenów w granicach zwartej zabudowy wsi, na których musi nast ąpi ć ustalenie innego ni ż rolnicze ich przeznaczenia, ustalenie przebiegu nowej drogi lub dróg publicznych oraz ustalenie zasad podziału terenu na działki budowlane, a tak że lokalnych warunków zabudowy, zagospodarowania i uzbrojenia technicznego, mo że nast ąpi ć po wcze śniejszym opracowaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

6) Zabudowa terenów, na których oprócz wymienionych w pkt. 5 uwarunkowa ń, istniej ące podziały własno ściowe (w ąskie działki lub uko śne ich poło żenie wzgl ędem istniej ącej lub projektowanej drogi) uniemo żliwiaj ą harmonijne ukształtowanie działek budowlanych, mo że nast ąpi ć po przeprowadzeniu procedury scalenia i podziału, o której mowa w przepisach ustawy o gospodarce nieruchomo ściami. Mo żliwo ść realizacji budownictwa letniskowego okre ślono tak że na specjalnie wyznaczonych terenach. Dla celów letniskowych mog ą by ć adaptowane opuszczone zagrody, a tak że odtwarzane, na daj ących si ę zidentyfikowa ć ruinach, stare siedliska (na ogół wyst ępuj ące przy terenach zadrzewionych i starych sadach). Ostateczne decyzje w tych sprawach musz ą by ć tak że zgodne z przepisami o ochronie gruntów rolnych i le śnych a tak że zasadami kształtowania krajobrazu (zabudowa jednokondygnacyjna ewentualnie z u żytkowym poddaszem). 8) Istniej ące szlaki turystyczne nale ży wyposa żyć w urz ądzenia techniczne i sanitarne a tak że usługi. 6.2.2. Obszary rozwojowe Na obszarze gminy wyznacza si ę nast ępuj ące obszary rozwojowe (Zał ącznik nr Nr 2(2B) ):

A. Predysponowany do zabudowy mieszkaniowej oraz zwi ązanej z turystyk ą i wypoczynkiem, Kształtowanie zabudowy na tym obszarze zwi ązane jest z ochron ą Suwalskiego Parku Krajobrazowego od nadmiernego obci ąż enia ruchem turystycznym o charakterze masowym (kreowanie nowych terenów atrakcyjnych dla rekreacji, o własnej pojemno ści rekreacyjnej, przejmuj ących cz ęść antropopresji). Wyznaczenie tego obszaru skoordynowane jest systemowo we wszystkich gminach otoczenia Parku, tzn. w Rutce-Tartak, Wi żajnach, Jeleniewie i Przero śli. W gminie Rutka-Tartak obszar ten poło żony jest wzdłu ż zachodniej i północnej granicy Parku, przez wsie Postawele, Lizdejki, Pobondzie. W miejscowo ści Pobondzie przewiduje si ę realizacj ę zabudowy mieszkaniowej jed norodzinnej i jednorodzinnej z usługami oraz „Wakacyjnej Wioski Bałtów” (obowi ązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, sporz ądzana jest jego zmiana w cz ęś ci dot. rozszerzenia zakresu usług turystycznych).

2 A1- Wielko ść działki minimum 3000 m , z obowi ązkiem zadrzewienia 2/3 powierzchni działki. Front działki nie mniej ni ż 25 m. Powierzchnia zabudowana nie mo że by ć wi ększa ni ż 8% powierzchni działki i nie mniejsza ni ż 60 m 2. A2 - Zasady zabudowy jak w A 1, dodatkowo konieczne utworzenie przestrzeni publicznych z infrastruktur ą turystyczn ą wzdłu ż jeziora (k ąpielisko, pla ża, aleja spacerowa, taras widokowy na jezioro Pobondzie z kawiarni ą).

B. Predysponowany do zabudowy mieszkaniowej i usługowej dla mieszka ńców gminy i turystów.

B1- Gminne centrum administracji, informacji i usług oraz teren planowanych inwestycji stref przemysłowych i inwestycji „w szczerym polu” na obszarze Euroregionu Niemen oraz przyległej istniej ącej i projektowanej zabudowy jednorodzinnej; rozbudowa istniej ących obiektów i urz ądze ń z zakresu o światy i sportu, usługi turystyczne. Zabudowa przemysłowa i rzemie ślnicza mo że by ć realizowana na działkach o minimalnej powierzchni 1200 m 2, front działki min. 30 m, natomiast dla zabudowy jednorodzinnej poło żonej w bezpo średnim s ąsiedztwie zabudowy przemysłowej i rzemie ślniczej minimalna powierzchnia działki wynosi 1000 m 2, front działki min. 20 m.

2 B2 - Zabudowa jednorodzinna na działkach minimum 1500 m z obowi ązkiem zadrzewienia połowy powierzchni działki, wyj ątkowo na działkach plombowych wielko ść działki mo że zosta ć dostosowana do wymiaru działki plombowej i wynosi ć mniej ni ż 1500 m 2 lecz nie mniej ni ż 1000 m 2. Front działki nie mniej ni ż 25 m.

C. Predysponowany dla funkcji mieszkaniowej, letniskowej oraz zagospodarowania turystycznego brzegów Jezior Potopia ńskich, w poł ączeniu z ochron ą strefy przybrze żnej i ekosystemu jezior przed nadmiarem antropopresji, poprzez wyznaczanie terenów o własnej pojemno ści rekreacyjnej (zalesianie cz ęś ci terenu). Minimalna powierzchnia zabudowy 4% powierzchni działki, maksymalna - 8%. Front działki nie mniej ni ż 25 m.

2 C1 - Działki o powierzchni minimum 1500 m z obowi ązkiem zadrzewienia połowy działki, 2 C2 - Działki o powierzchni minimum 1500 m z obowi ązkiem zadrzewienia połowy działki, 2 C3- Działki o powierzchni minimum 3000 m z obowi ązkiem zadrzewienia 2/3 powierzchni, 2 C4- Działki o powierzchni minimum 3000 m z obowi ązkiem zadrzewienia 2/3 powierzchni, C5- Działki o powierzchni minimum 3000 m" z obowi ązkiem zadrzewienia 2/3 powierzchni.

W ka żdym przypadku powierzchnia zabudowana nie wi ększa ni ż 8% i nie mniejsza ni ż 4% powierzchni działki. Front działki nie mniej ni ż 25 m.

D. Predysponowany dla funkcji mieszkaniowej i wypoczynkowej, poło żony w południowej cz ęś ci miejscowo ści Rutka-Tartak i północno - wschodniej cz ęś ci wsi Pobondzie. Teren rozwoju zabudowy mieszkaniowej, jednorodzinnej i rezydencjalnej na du żych działkach. Powierzchnia działki, (poza działkami plombowymi) minimum 3000 m 2. i z obowi ązkiem zadrzewienia 2/3 powierzchni działki. Powierzchnia zabudowana nie wi ększa ni ż 8% i nie mniejsza ni ż 4 % powierzchni działki. Front działki nie mniej ni ż 25 m. E. Predysponowany dla funkcji mieszkaniowej i turystycznej. Strefa rozwoju i mieszkalnictwa i usług w Kadaryszkach. Działki w granicach zwartej zabudowy wsi o powierzchni minimum 1500 m 2 z obowi ązkiem zadrzewienia 1/2 powierzchni, na działkach plombowych zgodnie z wielko ści ą działki, lecz nie mniej ni ż 1000 m 2, poza granicami zwartej zabudowy wielko ść działki minimum 3000 m 2, z obowi ązkiem zalesienia 2/3 powierzchni działki. W ka żdym wypadku powierzchnia zabudowana nie wi ększa ni ż 8% powierzchni działki i nie mniejsza ni ż 4 %. Front działki minimum 25 m. F. Predysponowany dla funkcji obsługi przej ścia granicznego w Krejwianach, zabudowa zwi ązana z obsług ą przej ścia. G. Predysponowany dla funkcji obsługi ruchu turystycznego. Obszar rozwoju usług turystycznych (hotel) w rejonie Rowelskiej Góry, z uwzgl ędnieniem zasad ochrony krajobrazu. Przy drodze Rutka-Tartak - Wi żajny infrastruktura niezb ędna dla obsługi podró żuj ących. Projekt zagospodarowania działki o środka turystycznego musi by ć uzgodniony z konserwatorem przyrody, konserwatorem zabytków (tzw. ochrona zintegrowana) oraz z gmin ą. Wyklucza si ę z zabudowy obszary erozyjne i podstawowy system biologicznie czynny. Mo żliwo ść lokalizacji wyci ągu narciarskiego.

Na projektowanych obszarach przewiduje si ę realizacj ę obiektów zwi ązanych z rozwojem usług turystycznych mi ędzy innymi: • hotele, pensjonaty, • gospodarstwa agroturystyczne, • restauracje, • kluby i kawiarnie, • ośrodki sportowe, wypo życzalnie rowerów, korty tenisowe, boiska do gier zespołowych, itp.

• punkty informacji turystycznej • sprzeda ż wydawnictw i r ękodzieła dla turystów.

7. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY 7.1. Wodoci ągi Wodoci ąg grupowy w gminie zasilany jest z jednego uj ęcia wody w Rutce Tartak. Dalsza rozbudowa sieci wodoci ągowej dotyczy wsi Lizdejki i Postawele. (Zał ącznik nr 2(2C) ). Zasoby wód podziemnych wystarczaj ą na zaopatrzenie wszystkich wsi w gminie, a tak że proponowanych obszarów rozwojowych. W zwi ązku z tym, że istniej ąca sie ć wodoci ągowa jest stosunkowo now ą w najbli ższym czasie nie przewiduje si ę wi ększych nakładów na jej modernizacj ę. 7.2. Kanalizacja i usuwanie odpadów Z uwagi na konieczno ść ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, nale ży d ąż yć do rozwi ązywania problemu gospodarki ściekowej w poszczególnych miejscowo ściach, ze szczególnym uwzgl ędnieniem wsi wyposa żonych ju ż w wodoci ągi. W proponowanych obszarach rozwojowych: • zaleca si ę budow ę zagrodowych oczyszczalni ścieków w gospodarstwach, gdzie nie istnieje grupowa oczyszczalnia ścieków. • zaleca si ę budow ę grupowych systemów oczyszczania ścieków dla wsi, gdzie budowa oczyszczalni jest mo żliwa. W miejscowo ści gminnej wybudowana jest oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna. Skanalizowana jest miejscowo ść gminna Rutka-Tartak oraz cz ęść wsi Pobondzie. Wskazane jest, aby du że wsie, o zwartej zabudowie były wyposa żone w systemy kanalizacyjne. Natomiast na terenach o zabudowie rozproszonej, kolonijnej nale ży stosowa ć oczyszczalnie zagrodowe lub szczelne zbiorniki bezodpływowe, z wywozem ścieków do punktu zlewnego przy oczyszczalni ścieków. Unieszkodliwianie ścieków w o środkach i wsiach letniskowych powinno by ć realizowane w pierwszej kolejno ści, szczególnie we wsiach: Potopy, Pobondzie, Lizdejki, Postawele. Przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenów nale ży ustala ć warunki oczyszczania i odprowadzania ścieków komunalnych i wód opadowych - Rozporz ądzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 5 listopada 1991 roku. Usuwanie odpadów odbywa si ę na gminne wysypisko śmieci, znajduj ące si ę we wsi Baranowo. Wysypisko to, usytuowane w wyrobisku dawnej żwirowni, zaspakaja potrzeby gminy i nie jest uci ąż liwe dla otoczenia. Nale ży d ąż yć do zorganizowania gminnego systemu zbierania i segregacji odpadów przez ustawienie odpowiednich kontenerów na śmieci w ka żdej wsi i zorganizowanie wywozu tych śmieci na wysypisko komunalne.

7.3. Elektroenergetyka

Energia elektryczna do Gminy Rutki - Tartak jest doprowadzana liniami napowietrznymi średnich napi ęć (SN) 20 kV - Zał. 2(2C). S ą to linie doprowadzone z rozdzielni sieciowych usytuowanych na terenie: a) Szypliszk. b) Wi żajn. Niezb ędna b ędzie sukcesywna modernizacja istniej ącej sieci elektroenergetycznej. O konieczno ści modernizacji istniej ącej sieci decydowa ć b ędą: a) rosn ące wraz z rozwojem gminy potrzeby odbiorców, b) niezb ędne remonty istniej ącej sieci oraz przebudowa zwi ązana z wyst ępuj ącymi przeci ąż eniami sieci (nadmierne spadki napi ęć ), c) wdra żanie nowych przepisów zwi ązanych z dostosowaniem ich do norm europejskich (np. PN- 91/E-050009),

21 d) Przepisy wynikaj ące z utworzenia Suwalskiego Parku Krajobrazowego i jego strefy ochronnej. Na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego zakazane jest prowadzenie linii energetycznych wysokich napi ęć , a prowadzone linie niskiego napi ęcia powinny by ć okablowane. Zaleca si ę sukcesywn ą realizacj ę modernizacji sieci i urz ądze ń elektroenergetycznych w zale żno ści od posiadanych na ten cel, środków. W modernizacji nale ży poło żyć szczególny nacisk na warunki bezpiecze ństwa i pewno ść zasilania. Trasy projektowanych i modernizowanych linii elektroenergetycznych i stacje transformatorowe, powinny by ć usytuowane na terenach ogólnodost ępnych. W projektowanych i modernizowanych drogach nale ży uwzgl ędni ć pasy na układanie kabli elektroenergetycznych. Wyst ępuj ąca na terenie Gminy Rutka-Tartak rze źba terenu, cz ęstotliwo ść wiej ących wiatrów i ich siła, stwarzaj ą korzystne warunki do realizacji elektrowni wiatrowych. Mo żliwo ści takie maj ą mi ędzy innymi miejscowo ści: Pobondzie, Bondziszki, Olszanka i Sikorowizna. Celowe jest wykorzystanie energii elektrycznej uzyskanej z elektrowni wiatrowych do ogrzewania indywidualnych obiektów budownictwa mieszkaniowego oraz letniskowego (szczególnie wa żne dla przedłu żenia sezonu turystycznego). Umo żliwiałoby to wyeliminowanie najbardziej uci ąż liwych dla środowiska kotłowni na w ęgiel. Budowa elektrowni wiatrowych wymaga monitoringu wiatru oraz opinii w zakresie zintegrowanej ochrony krajobrazu oraz środowiska przyrodniczego i kulturowego.

7.4. Telekomunikacja

1) linie telekomunikacyjne w granicach nale ży lokalizowa ć jako podziemne z rozprowadzeniem w terenach przeznaczonych pod ci ągi komunikacyjne; 2) dopuszcza si ę lokalizacj ę sieci i urz ądze ń infrastruktury telekomunikacyjnej na terenach przeznaczonych pod zabudow ę; 3) w przypadku kolizji projektowanych obiektów z istniej ącymi urz ądzeniami telekomunikacyjnymi nale ży je przebudowa ć i dostosowa ć do projektowanego zagospodarowania przestrzennego zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami, normami i warunkami technicznymi przebudowy; 4) uzyskanie warunków technicznych od dysponenta sieci nast ąpi na etapie projektu budowlanego.

7.5. Wymagania ochrony przeciwpo żarowej

W opracowaniach szczegółowych nale ży uwzgl ędnia ć ogólne wymagania ochrony przeciwpo żarowej wynikaj ące z obowi ązuj ących przepisów w zakresie:

1) projektowania zabudowy zgodnie z warunkami technicznymi jakim powinny odpowiada ć budynki i ich usytuowanie- rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 roku (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690, z pó źn. zm.); 2) zapewnienia wła ściwej ochrony przeciwpo żarowej i zabezpieczenia przeciwpo żarowego budynków - rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 21.04.2006 roku (Dz. U. z 2006 roku, Nr 80, poz. 563); 3) zapewnienia zaopatrzenia wodnego na cele przeciwpo żarowe - rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 16.06.2003 roku (Dz. U. z 2003 roku, Nr 121, poz. 1339); 4) zaprojektowania dróg po żarowych umo żliwiaj ących dojazd i dost ęp dla jednostek ratowniczo – ga śniczych stra ży po żarne - rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 16.06.2003 roku (Dz. U. z 2003 roku, Nr 121, poz. 1339).

7.6. Gazownictwo

Ustalenia ogólne dotycz ące systemu zaopatrzenia w gaz: 1) w pasie ulicy nale ży przewidzie ć miejsce pod budow ę sieci gazowej; 2) sieci gazowe nieuwzgl ędnione w rozrz ądzie uzbrojenia mog ą być lokalizowane w pasie drogowym; 3) w planie budowy ulicy zapewni ć dla ka żdej z działek budowlanych mo żliwo ść przył ączenia uzbrojenia działki lub bezpo średnio budynku do sieci gazowej.

8. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI Na sie ć dróg w gminie składaj ą si ę drogi wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Istniej ą dwie drogi wojewódzkie: • nr 651 Gołdap – Żytkiejmy – Szypliszki – Sejny; • nr 655 K ąp – Wydminy – Olecko – Raczki – Suwałki – Rutka-Tartak. Obydwie te drogi znajduj ą si ę w dobrym stanie technicznym, zarówno je śli chodzi o parametry jak i stan nawierzchni. Brak jest jednak odpowiedniej organizacji ruchu w Rutce-Tartak wymuszaj ącej ograniczenie pr ędko ści i porz ądkuj ącej ruch. W Rutce-Tartak koncentruj ą si ę usługi gminne, przy drogach zlokalizowana jest szkoła, ko ściół, sklepy, co generuje du ży ruch pieszy. Obecna sytuacja, mimo niezbyt du żego ruchu drogowego, powoduje zagro żenie dla bezpiecze ństwa pieszych, wpływa negatywnie na warunki życia mieszka ńców. W ramach środków uspokajania ruchu nale ży przewidzie ć budow ę ronda na skrzy żowaniu dróg wojewódzkich. Sie ć dróg wojewódzkich na terenie gminy uzupełniaj ą nast ępuj ące drogi powiatowe: • Nr 1129B Wi żajny – Ejszeryszki – Rutka-Tartak; • Nr 1130B Rutka-Tartak – Poszeszupie – Ejszeryszki; • Nr 1131B Kleszczówek – Postawele; • Nr 1136B Postawele – Jałowo – Przejma – Dębniak; • Nr 1137B Ignatowizna – Kupowo – Majdan – Sadzawki. Sie ć dróg powiatowych tworzy wi ęc zespół dróg, z których tylko jedna ma dobr ą nawierzchni ę bitumiczn ą. Żwirowa i gruntowa nawierzchnia dróg ogranicza tak że ruch turystyczny, zwłaszcza rowerowy. Jako zasad ę nale żałoby przyj ąć wykonanie nawierzchni bitumicznych na drogach powiatowych, w celu umo żliwienia obsługi mieszka ńców transportem publicznym oraz lepszej dost ępno ści dróg dla turystów. Skrzy żowanie dróg: Rutka-Tartak - Wi żajny oraz Rutka-Tartak -Poszeszupie - Ejszeryszki, w Ejszeryszkach, ma ograniczon ą widoczno ść i stwarza du że zagro żenie dla bezpiecze ństwa ruchu. Nale ży zaprojektowa ć inn ą organizacj ę ruchu eliminuj ącą zagro żenie. Z uwagi na poło żenie skrzy żowania na łuku, najlepszym rozwi ązaniem wydaje si ę budowa małego ronda zmuszaj ącego do ograniczenia pr ędko ści i zwrócenia wi ększej uwagi na sytuacj ę na drodze. Usługi w zakresie komunikacji zbiorowej charakteryzuj ą si ę do ść niskim standardem, przede wszystkim z powodu małej cz ęstotliwo ści kursowania autobusów. Z Rutki-Tartak do Suwałk kursuje kilka par autobusów na dob ę, natomiast obsługa pozostałych miejscowo ści jest bardzo zła. Autobusy kursuj ą tylko po drodze Rutka –Tartak – Ejszeryszki – Wiżajny oraz do Poszeszupia, z cz ęstotliwo ści ą 2-3 razy na dob ę. S ą miejscowo ści, z których do najbli ższego przystanku komunikacji zbiorowej odległo ść wynosi 5-6 km. Obsługa mieszka ńców, jak i turystów transportem publicznym jest wi ęc niewystarczaj ąca. Zachodzi wi ęc konieczno ść rozwa żenia mo żliwo ści zorganizowania komunikacji mikrobusowej o du żej cz ęstotliwo ści łącz ącej miejscowo ści gminy z Rutk ą-Tartak oraz z komunikacj ą autobusow ą do Suwałk i innych gmin: Szypliszki, Przero śli.

Kolejnym zagadnieniem systemu transportowego gminy, bardzo wa żnym z uwagi na przygraniczne poło żenie gminy, s ą przej ścia graniczne umo żliwiaj ące kontakt osób mieszkaj ących w s ąsiedztwie (lecz po dwóch stronach granicy), cz ęsto spokrewnionych lub zaprzyja źnionych. Obecnie brak jest w gminie przej ść granicznych. Wydaje si ę, że uzasadnione byłoby otwarcie przej ść granicznych Krejwiany - Liubavas, dla małego ruchu granicznego oraz dla turystów. Umo żliwiłoby to kontakty mi ędzy mieszka ńcami miejscowo ści po obu stronach granicy jak równie ż korzystanie przez mieszka ńców z komplementarnych usług po obu stronach granicy. Po otwarciu przej ść proponowana komunikacja mikrobusowa mogłaby obj ąć swoim zasi ęgiem miejscowo ści na Litwie. Nast ępnym zagadnieniem, maj ącym wpływ na bezpiecze ństwo ruchu drogowego w gminie jest słabe oznakowanie dróg wojewódzkich (oznakowanie pionowe i poziome). Oddzielnym problemem jest niewystarczaj ący system oznacze ń drogowskazowych. 8.1. Ście żki rowerowe Wyznaczanie ście żek rowerowych, o znaczeniu mi ędzyregionalnym, regionaln ym i lokalnym oraz tras rowerowych dojazdów dzieci do szkół odbywa ć si ę powinno wg dokumentacji opracowanej w ramach niniejszego studium. 8.2. Szlaki wodne Zagospodarowanie trasy spływu kajakowego po rzece Szeszupie obejmowa ć powinno: przystań kajakow ą przy polu biwakowym w Rutce-Tartak, pola biwakowe na trasie spływu i przej ście graniczne w Poszeszupiu z niezb ędn ą infrastruktur ą.

9. OBOWI ĄZKI W ZAKRESIE SPORZ ĄDZANIA MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 9.1. Obszary, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe na podstawie przepisów szczególnych Na terenie gminy Rutka-Tartak obszary takie nie wyst ępuj ą 9.2. Obszary, dla których sporz ądzenie planów miejscowych mo że by ć obowi ązkowe na podstawie przepisów szczególnych 1. Stosownie do przepisu artykułu 7 ustawy o ochronie gruntów rolnych i le śnych przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne dokonuje si ę w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W zwi ązku z tym przepisem decyzj ę o przyst ąpieniu do sporz ądzania planów miejscowych, dla terenów rolnych przeznaczanych pod zabudow ę nie zwi ązan ą z gospodark ą roln ą lub le śną, nale ży podejmowa ć po zaistnieniu potrzeb i mo żliwo ści w tym zakresie. 2. Stosownie do art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2009 roku o ochronie przyrody dla parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych sporz ądza si ę i realizuje plan ochrony. Plan ochrony ustanawia si ę w terminie 5 lat od dnia utworzenia parku narodowego, uznania obszaru za rezerwat przyrody albo utworzenia parku krajobrazowego. Obecnie nie okre ślono obszarów, na których gmina miałaby wprowadzi ć te szczególne formy ochrony. 3. Obowi ązek przyst ąpienia do sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszarów ustalonych w przepisach odr ębnych, w tym wymagaj ących przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, a tak że obszarów rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda ży powy żej 2000 m 2 oraz obszarów przestrzenni publicznej wynika z art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

4. Stosownie do art. 44 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa wprowadza si ę do planu miejscowego po uprzednim uzgodnieniu terminu realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadloklanym i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego. 5. Stosownie do przepisu artykułu 48 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. 2005 roku, Nr 228, poz. 1947 z pó źniejszymi zmianami) dla terenu udokumentowanego zło ża kopalin oraz udokumentowanej wody podziemnej w granicach projektowanych stref ochronnych uj ęć lub obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych, sporz ądza si ę miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. W odniesieniu do złó ż kopalin plan powinien zapewni ć integracj ę wszelkich działa ń podejmowanych w granicach terenu górniczego w celu: • wykonania uprawnie ń okre ślanych w koncesji; • zapewnienia bezpiecze ństwa powszechnego; • ochrony środowiska, w tym obiektów budowlanych. Koszty sporz ądzenia projektu planu ponosi przedsi ębiorca. Je żeli w ocenie wpływu wydobycia kopalin na środowisko, przedstawionej wraz z wnioskiem o koncesj ę, nie przewiduje si ę ujemnych wpływów na środowisko, organ wydaj ący koncesj ę mo żna zwolni ć ubiegaj ącego si ę o t ę koncesj ę od sporz ądzenia planu miejscowego dla terenu górniczego, utworzonego w zwi ązku z wydobywaniem kopalin pospolitych. W zwi ązku z wy żej wymienionym przepisem decyzj ę o przyst ąpieniu do sporz ądzenia planu dla terenu górniczego nale ży podj ąć na podstawie ustale ń zawartych w koncesji na wydobycie kopalin ze złó ż. 6. Gmina ma obowi ązek sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Pomnika Zagłady i jego strefy ochronnej na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 7 maja 1999 roku o ochronie terenów byłych hitlerowskich Obozów Zagłady – na terenie gminy Rutka-Tartak nie wyst ępują.

9.3. Obszary, dla których sporz ądzenie planów miejscowych jest obowi ązkowe ze wzgl ędu na istniej ące uwarunkowania

Sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest obowi ązkowe dla obszarów rozwojowych, na których musi nast ąpi ć ustalenie innego ni ż rolnicze ich przeznaczenia, ustalenie przebiegu nowej drogi lub dróg publicznych oraz ustalenie zasad podziału terenu na działki budowlane, a tak że lokalnych warunków zabudowy, zagospodarowania i uzbrojenia technicznego.

III. TERENY NIEZB ĘDNE DLA REALIZACJI POLITYKI PRZESTRZENNEJ PA ŃSTWA NA OBSZARZE GMINY

Zgodnie z art. 38 ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym organy samorz ądu województwa sporz ądzaj ą plan zagospodarowania przestrzennego województwa, prowadz ą analizy i studia oraz opracowuj ą koncepcje i programy odnosz ące si ę do obszarów i problemów zagospodarowania przestrzennego odpowiednio do potrzeb celów podejmowanych w tym zakresie prac. Jest on integralnie zwi ązany ze strategi ą rozwoju województwa kreuj ącą kierunki jego rozwoju gospodarczego. Ani plan zagospodarowania przestrzennego, ani tym bardziej strategia rozwoju województwa nie maj ą charakteru aktów prawnych powszechnie obowi ązuj ących. Akty te nale żą do kategorii aktów planowania ogólnego. Wpływaj ą jednak, na rozwój przestrzenny i gospodarczy województwa w szerokim zakresie, przedmiotowo praktycznie nieograniczonym.

Plan zagospodarowania przestrzennego sporz ądza si ę dla obszaru w granicach administracyjnych województwa. Okre śla on zasady organizacji przestrzennej województwa, w tym przede wszystkim: − podstawowe elementy sieci osadniczej województwa, − system obszarów chronionych, − rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym,m w szczególno ści obiektów infrastruktury społecznej, technicznej (i innej) na obszarze województwa, − wymagania dotycz ące ochrony środowiska przyrodniczego i ochrony dóbr kultury z uwzgl ędnieniem obszarów podlegaj ących szczególnej ochronie, obszary problemowe, metropolitalne, obszary wsparcia. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzgl ędnia si ę równie ż zadania wchodz ące w skład programów słu żą cych realizacji inwestycji celu publicznego, sporz ądzonych przez ministrów i centralne organy administracji rządowej. W planie umieszcza si ę równie ż ustalenia koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju odnosz ące si ę do obszaru województwa. Ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa wprowadza si ę do planu miejscowego po uprzednim uzgodnieniu terminu realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego. Uzgodnienia przeprowadza marszałek województwa z wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. Koszty wprowadzenia ustale ń planu zagospodarowania przestrzennego województwa do planu miejscowego oraz zwrotu wydatków na odszkodowania, a tak że kwoty przeznaczone na pokrycie zwi ększonych kosztów realizacji zada ń gminnych s ą ustalane w umowie zawartej pomi ędzy marszałkiem województwa z wójtem, burmistrzem albo prezydentem miasta. Kształtowanie polityki przestrzennej pa ństwa nale ży do wła ściwo ści organów pa ństwa, a odpowiedzialnym jest Rada Ministrów, minister właściwy w sprawach gospodarki przestrzennej, inne naczelne i centralne organy administracji pa ństwowej oraz wojewodów.

Do ponadlokalnych celów publicznych na obszarze gminy wymienionych w Studium zagospodarowania przestrzennego byłego województwa suwalskiego, a przedstawionych wst ępnie byłemu wojewodzie suwalskiemu zaliczy ć nale ży: − Otwarcie nowego przej ścia granicznego w Krejwianach, − Otwarcie nowego przej ścia granicznego w Poszeszupiu dla spływów kajakowych rzek ą Szeszup ą, − Rozwój infrastruktury dla turystyki kwalifikowanej, zwłaszcza rowerowej i narciarskiej, − Dbało ść o istniej ące i tworzenie nowych obszarów szczególnych form ochrony przyrody w tym sieci ECONET i Suwalsko-Wisztynieckiego Obszaru Chronionego, − Realizacj ę programu ekorozwoju Zwi ązku Gmin Północno-Wschodnich „Szelment”. − Modernizacje dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych, − Ochron ę i rewitalizacj ę zabytków, − Rezerw ę terenów pod usługi turystyczno-wypoczynkowe, − Budow ę oczyszczalni ścieków w Rutce Tartak, − Rozwój energetyki wiatrowej, − Rozwój agroturystyki, ł ączenie jej z przetwórstwem i ekorolnictwem, − Zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, − Rozwój hodowli ryb.

Wymienione ponadlokalne cele publiczne były rozpatrywane przy konstruowaniu strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa.

Ponadto: 1. W planie zagospodarowania przestrzennego Województwa Podlaskiego w śród zada ń wynikaj ących z kierunków jego rozwoju zapisano dla obszaru gminy Rutka-Tartak mi ędzy innymi: − urz ądzenie trasy spływu kajakowych rzeka Szeszup ą do granicy z Litw ą, − budow ę Centrum Edukacyjno – Rozrywkowego „Wakacyjna Wioska Bałtów” w miejscowo ści Pobondzie; − budow ę wyci ągu narciarskiego w miejscowo ści Rowele, − adaptacj ę budynku Szkoły Podstawowej w Ignatowi źnie na potrzeby Domu Spokojnej Staro ści, − budow ę gazoci ągu Szypliszki – Rutka-Tartak - Wi żajny, − modernizacj ę dróg wojewódzkich Suwałki – Rutka-Tartak i Wi żajny – Rutka-Tartak – Szypliszki.

2. W planie zagospodarowania przestrzennego Województwa Podlaskiego w śród zada ń wynikaj ących z kierunków zagospodarowania w zakresie obrony cywilnej (OC) zapisano:

1) kształtowanie odpornych na zagro żenia nadzwyczajne struktur przestrzennych jednostek osadniczych w planach miejscowych poprzez stosowanie nast ępuj ących zasad: − ograniczanie powierzchni zespołów zabudowy zwartej do ok. 250 ha i rozdzielanie poszczególnych zespołów pasami przeciwpo żarowymi; − unikanie monotonii programowej du żych zespołów mieszkaniowych, poprzez ł ączenie funkcji mieszkaniowej z funkcjami produkcyjnymi i usługowymi komercyjnymi tj. tworzenie zespołów wielofunkcyjnych; − kształtowanie zabudowy przy głównych trasach komunikacyjnych miast ( ulicach ekspresowych – E, głównych ruchu przy śpieszonego – GP i głównych – G) w sposób umo żliwiaj ący ewentualne zagruzowanie, tj. przyjmuj ąc odpowiedni ą szeroko ść ulic w liniach zabudowy nie mniejsz ą ni ż suma wysoko ści budynków naprzeciwległych plus 10 m; − stosowanie dobrych powi ąza ń układów ulic wewn ętrznych z ulicami głównymi, w tym z trasami wylotowymi z miast, umo żliwiaj ących sprawn ą ewakuacje i roz środkowanie ludno ści; − stosowanie dwustronnego zasilania zabudowy z systemów infrastruktury energetycznej i wodoci ągowej, zapewniaj ącego sprawne i niezawodne ich funkcjonowanie, − zapewnienie ochrony sanitarnej dolin rzek oraz obszarów zasobowych uj ęć komunalnych wody (stref ochrony po średniej); − dywersyfikacj ę zasilania jednostek osadniczych, zwłaszcza najwi ększych, w energi ę elektryczn ą i gaz; − zaniechanie wyznaczania terenów budowlanych na terenach zagro żenia powodziowego i rozwijanie małej retencji, w wi ększych miastach i ich s ąsiedztwie; 2) kształtowania systemu urz ądze ń obronnych i ochronnych, w tym: − przygotowanie dora źnych miejsc ochronnych (ukry ć zast ępczych) dla mieszka ńców z wykorzystaniem terenów tworz ących systemy przyrodnicze; − planowanie ukry ć zast ępczych na terenach zabudowy mieszkaniowej intensywnej z wykorzystaniem na ten cel: ziele ńców, boisk sportowych, skwerów, placów zabaw, itp. przy spełnieniu warunków zachowania odległo ści ukrycia od budynku w wielko ści minimum połowy wysoko ści budynku plus trzy metry; − dąż enie do zapewnienia ukry ć ludno ści w budowlach ochronnych, jako obiektach o podwójnym przeznaczeniu tzn. spełniaj ących swoje funkcje w czasie pokoju, a jednoczesne umo żliwiaj ących szybkie ich wykorzystanie do celów ochronnych. Na schrony i ukrycia powinny by ć przede wszystkim wykorzystane piwnice w budynkach mieszkalnych,

użyteczno ści publicznej, podziemne obiekty handlowe, usługowe, magazynowe, komunikacyjne, gara żowe, itp. dostosowane do potrzeb obrony cywilnej. − rezerwowanie terenów do dora źnego wykorzystania obiektów ochronnych oraz punktów likwidacji ska żeń i wykonywanie ich zagospodarowania w czasie pokoju, zapewniaj ącego szybkie i bezkolizyjne lokalizowanie tych budowli w przypadkach braku mo żliwo ści zapewnienia ukrycia okre ślonej liczby ludno ści w istniej ących ju ż budowlach ochronnych i pomieszczeniach cz ęś ciowo przystosowanych do ukrycia; − zapewnienie dostawy wody dla ludno ści w warunkach ekstremalnych w ilo ści 7,5 l wody na osob ę/dob ę poprzez utrzymanie i realizacje studni awaryjnych z zachowaniem odległo ści studni od budynków mieszkalnych nie przekraczaj ącej 800 m. Sprawne zaopatrzenie ludno ści w wod ę wymagać b ędzie zarezerwowania miejsca i wykonania nowych uj ęć awaryjnych w obszarze województwa podlaskiego; − planowanie systemu alarmowania mieszka ńców w oparciu o istniej ące i projektowane syreny alarmowe, tak umieszczone, aby zasi ęgiem słyszalno ści w promieniu ok. 300 m obj ąć obszary istniej ącego i przyszłego (projektowanego ) zainwestowania województwa. − systematyczne przystosowywanie o świetlenia zewn ętrznego całej infrastruktury energetycznej i komunikacyjnej województwa do wygaszania i zaciemniania; − projektowanie nowych skrzy żowa ń komunikacyjnych dwupoziomowych z równoczesnym wyznaczeniem tras awaryjnych objazdów w odległo ści minimum 50 m od skrzy żowania; − rekompensowanie nieuniknionych zmian przeznaczania terenów rezerwowanych w planach pod; budowle ochronne dora źne, uj ęcia wody, punkty likwidacji ska żeń, itp. z równoczesnym zarezerwowaniem równorz ędnego terenu lub zabezpieczeniem odpowiedniej ilo ści budowali ochronnych OC zlokalizowanych poza budynkiem; − likwidowanie istniej ących budowli ochronnych i studni awaryjnych tylko w wyj ątkowych przypadkach i tylko za zgoda Szefa Obrony Cywilnej Województwa na wnioski zainteresowanych jednostek oraz po zasi ęgni ęciu opinii Powiatowego, Miejskiego lub Gminnego szefa OC.

3. W planie zagospodarowania przestrzennego Województwa Podlaskiego w śród zada ń wynikaj ących z kierunków zagospodarowania w zakresie ochrony bezpiecze ństwa publicznego, zapisano: 1) kształtowanie przejrzystych układów przestrzennych zabudowy, zwłaszcza w du żych i średnich miastach województwa przeciwdziałaj ących z natury zjawiskom kryminogennym, 2) utrzymanie i modernizacji istniej ących obiektów policji, przydatnych do pełnionych celów; 3) budowa nowych obiektów, stosownie do potrzeb.

4. W planie zagospodarowania przestrzennego Województwa Podlaskiego w śród zada ń wynikaj ących z kierunków zagospodarowania w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, zapisano: 1) opracowanie szczegółowych map z obszarami i rz ędnymi zasi ęgu fali powodziowej dla całego obszaru województwa podlaskiego z wykorzystaniem map ju ż sporz ądzonych; 2) wykorzystanie danych map zasi ęgu fali powodziowej do okre ślenia przez starostów nieobwałowanych zagro żonych powodzi ą oraz eliminowania zabudowy kubaturowej z terenów zagro żonych, zgodnie z wytycznymi Prezesa Urz ędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast; 3) okre ślenie przez starostów obszarów nieobwałowanych zagro żonych powodzi ą zgodnie z przepisami Prawa wodnego; 4) Precyzyjne ustalenia dopuszczalno ści zabudowy oraz warunków zabudowy i zagospodarowania terenów zagro żonych powodzi ą w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego z uwzgl ędnieniem skutków prawnych tych ustale ń;

5) Uwzgl ędnienie w planach miejscowych w szczególno ści: − potencjalnego zagro żenia terenów w ustalonych strefach zagro żenia zbiorników wodnych zaporowych, w przypadku katastrofy budowlanej lub awarii urz ądze ń zaporowych; − budowy dróg na terenach zalewowych z wyniesieniem korony drogi minimum 0,5 m powy żej maksymalnych rz ędnych fali powodziowej; − budowy linii energetycznych, gazowych itp. na terenach zalewowych, w sposób gwarantuj ący pełne bezpiecze ństwo, − zaniechanie wyznaczania nowych terenów zabudowy trwałej i zagospodarowania trwałego (z wyj ątkiem urz ądze ń hydrotechnicznych) w obszarach zalewowych.

5. W planie zagospodarowania przestrzennego Województwa Podlaskiego w śród zada ń wynikaj ących z kierunków zagospodarowania w zakresie ochrony przeciwpo żarowej i ratownictwa, zapisano: 1) Lokalizacj ę parkingów dla samochodów przewo żą cych materiały niebezpieczne, które uległy wypadkowi lub uszkodzeniu, tj. a) na drogowych istniej ących przej ściach granicznych, przez które odbywa si ę ruch pojazdów ci ęż arowych oraz planowanych do otwarcia; co 100 km na głównych drogach przebiegaj ących przez województwo , a w szczególno ści Nr: S8, S19, 61, i 65. 2) Warunki techniczne, jakie powinny spełnia ć powy ższe parkingi z uwagi na mo żliwo ści wyst ępowania po żaru lub innego miejscowego zagro żenia nale ży przyjmowa ć zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada ć drogi publiczne i ich usytuowanie. Parkingi maj ą słu żyć postojowi pojazdów przewo żą cych niebezpieczne substancje chemiczne, w których nast ąpiło rozszczelnienie, wylanie si ę lub wysypanie z opakowania przewo żonych substancji. Na parkingu słu żby ratownicze b ędą przeładowywa ć, przepompowywa ć lub neutralizowa ć wydobywaj ące si ę substancje. Ilo ść i proponowane lokalizacje parkingów mog ą w zale żno ści od potrzeb ulega ć zmianom. 3) Lokalizacj ę wysypisk i oczyszczalni ścieków, które b ędą zdolne do przyj ęcia odpadów poakcyjnych, tj. odzyskanych i zebranych substancji z miejsc kolizji, wypadku lub zdarzenia, uprzednio zneutralizowanych i umieszczonych w jednym opakowaniu lub urz ądzeniu. miejsca składowania materiałów niebezpiecznych zabezpieczonych podczas akacji ratowniczo – ga śniczych powinny by ć wyznaczone w ka żdym powiecie.

IV. UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń I SYNTEZA USTALE Ń PROJEKTU STUDIUM

Kształtowanie polityki przestrzennej gminy powinno by ć oparte o zasady zrównowa żonego rozwoju w dziedzinach: ochrony zasobów przyrodniczych i kulturowych, optymalnego gospodarowania przestrzeni ą, wzrostu standardów cywilizacyjnych i dobrobytu mieszka ńców oraz rozwoju gospodarki. Polityka przestrzenna gminy realizowana jest w działaniach planistycznych oraz w decyzjach administracyjnych zwi ązanych z zagospodarowaniem przestrzennym. Przyj ęta uchwał ą rady gminy polityka przestrzenna, okre ślona w odniesieniu do ka żdego z wy żej wymienionych zagadnie ń, b ędzie podstaw ą podejmowania kolejnych prac planistycznych, odnosz ących si ę do wybranych obszarów gminy, podstaw ą opracowywania analiz zgodno ści ustale ń sporz ądzanych planów miejscowych z t ą polityka, a tak że b ędzie dokumentem pomocniczym w przygotowywaniu decyzji zwi ązanych z zagospodarowaniem terenów.

Bior ąc za podstaw ę kryteria historyczne, przyrodnicze, krajobrazowe, funkcjonalne, gospodarcze i architektoniczne, przedstawione w cz ęś ci opracowania dotycz ącej uwarunkowa ń rozwoju przestrzennego gminy, ustala si ę kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego dla miejscowo ści gminnej oraz całej gminy. Okre ślono nast ępuj ące Kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego w miejscowo ści gminnej: 1) Rozwój miejscowo ści gminnej przez wyznaczenie terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i usługow ą, pod zabudow ę zwi ązan ą z obsług ą turystyki i wypoczynku, a tak że zabudow ę zwi ązan ą z realizacj ą celów publicznych. 2) Porz ądkowanie układu urbanistycznego i formy przestrzennej wsi przy lokalizacji nowej zabudowy a tak że ustalanie zasad zabudowy przy sporz ądzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 3) Modernizacja i rehabilitacja zabudowy, poprawa wizerunku miejscowo ści. 4) Uzupełnienie braków infrastruktury technicznej na terenach zabudowanych i wyprzedzaj ące przygotowanie techniczne terenów przeznaczonych do zabudowy. 5) Rezerwacja terenu pod budow ę ście żek rowerowych wzdłu ż głównej ulicy w Rutce-Tartak. 6) Pobudzenie inwestycji stref przemysłowych i inwestycji „w szczerym polu” na obszarze Euroregionu Niemen w miejscowo ści gminnej. 7) Rozbudowa istniej ących obiektów i urz ądze ń z zakresu o światy i sportu. Natomiast kierunki rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy polegaj ą na: 1) Wyznaczanie obszarów rozwojowych, jako kompleksów terenów predysponowanych do zabudowy oraz terenów chronionych. 2) Ochrona wód powierzchniowych przez odpowiednie zagospodarowanie brzegów jezior, w szczególno ści o stromych stokach podlegaj ących erozji. 3) Podniesienie jako ści eksploatacji obiektów środowiska kulturowego i obszarów chronionych w celu stworzenia podstaw do rozwoju agroturystyki, turystyki i wypoczynku oraz budowa usług turystycznych i edukacyjnych „Wakacyjna Wioska Bałtów”. 4) Kontynuowanie procesu budowy wodoci ągów i kanalizacji. 5) Poprawa wyposa żenia sołectw w urz ądzenia elektroenergetyki i telekomunikacji. 6) Stworzenie podstaw do podniesienia lesisto ści w gminie. 7) Wyznaczenie terenów dla rozwoju działalno ści inwestorów. 8) Ograniczenie zabudowy na obszarach chronionej rolniczej przestrzeni produkcyjnej. 9) Systematyczna modernizacja sieci dróg w gminie. 10) Rezerwacja terenu pod budow ę ście żek rowerowych w miejscowo ściach o du żym nat ęż eniu ruchu drogowego. 11) Eksploatacja złó ż kruszywa naturalnego.