W Illem M Engelberg En Zijn Tijd
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
11 6 Maart 2016 Willem Mengelberg en zijn tijd W M Mengelberg in Amerika Inhoud Van het bestuur en Van de redactie 1 Mengelberg in de Amerikaanse pers 2 Mengelberg i n Amerika (Alg emeen Handelsblad) 21 Winthrop Sargeant Mengelbergs laatste jaren in New York 26 Mengelberg s vertrek in de Amerikaanse pers 31 Concertrecensies Nederlandse muziek in New York 32 Loeffler’s A Pagan Poem bij het Concertgebouworkest 47 Afbeelding voorzijde Carnegie Hall (1891) Inzetten voor en achter Mengelberg op de boot in de haven van New York (George Grantham Bain Collection, Library of C ongress ) Colofon WM is een kwartaaluitgave van de Stichting Willem Mengelberg Society (WMS). Net als zijn voorganger, de Willem Mengelberg Vereniging, wil de WMS wereldwijd zoveel mogelijk men- sen in aanraking brengen met de muzikale nalatenschap van de dirigent Willem Mengelberg. Redactie Johan Maarsingh , Ronald de Vet Bestuur Voorzitter Frederik Heemskerk Vice -voorzitter Eveline Nikkels Secretaris Paul Osseweijer Penningmeester Jan Reinoud Lid Frits Zwart Bestuurssecretariaat [email protected] Website www.willemmengelberg.nl Erevoorzitter Riccardo Chailly Donaties: minimaal € 30 indien u woont binnen Europa, € 35 daarbuiten. Voor dat bedrag ontvangt u viermaal per jaar WM en krijgt u reductie op de entreeprijs van onze bijeenkom- sten. Gaarne overmaking naar NL36 INGB 0006 1486 87 t.n.v. stichting Willem Mengel- berg Society o.v.v. ‘donatie WMS’. Overname van de redactionele inhoud is alleen toegestaan na schriftelijke toestemming van de redactie. Aanleveren kopij voor WM 117 uiterlijk 15 mei 2016. 29e jaargang, nummer 116. © 2016. ISSN 2213-9036. Van het bestuur Vrienden onder elkaar Onze voorjaarsbijeenkomst vindt plaats op Pauline de Haan-Manifarges, Tilly Koenen, 14 mei in Pulchri Studio in Den Haag. We Ilona Durigo en Jo Vincent. beginnen on half één met een moment dat Rond half vijf is het officiële gedeelte we weer even met ‘Vrienden onder elkaar’ afgelopen, maar gelukkig leent Pulchri zich zijn. We zullen u dan bijpraten over het goed voor geanimeerd napraten onder het reilen en zeilen van onze Society en onze genot van een afscheidsdrankje. De entree- vooruitzichten. Eén dezer dagen doen we u prijs voor Vrienden is € 12,50 en voor ook weer een Vrienden-adressenlijst toe- introducé’s € 15 p.p. U kunt zich voor de komen. We hopen dat dit soort initiatieven bijeenkomst opgeven door het verschul- de onderlinge samenhang binnen de WMS digde bedrag over te maken naar: ‘stichting verder verstevigt. Laat het ons vooral we- WMS’, IBAN NL36INGB0006148687, ten als u geen prijs stelt op verdere ver- onder vermelding van ‘14 mei’. spreiding van uw (e-mail) adres. Hetzelfde IBAN nr. kunt u trouwens Het officiële programma begint met ook gebruiken voor de overmaking van uw een uiteenzetting van professor Jop Spruit Vriendengift over 2016. Dit voor het geval over de dirigent Henk Spruit. Die naam zal dat het daarvan dit jaar nog niet was geko- de meeste lezers nog bekend voorkomen, men. U stelt ons met uw gift in staat door maar wat weten we verder over hem? Jop te gaan met onze activiteiten. Veel dank bij Spruit, auteur van een medio april te ver- voorbaat! schijnen biografie over zijn vader, schetst Haar veeleisende werkzaamheden heb- het portret van deze ten onrechte in de ben Olga de Kort onlangs genoodzaakt vergetelheid geraakte kunstenaar. haar functie als secretaris van de WMS neer Peter van der Waal geeft na de thee- te leggen. Zij wordt opgevolgd door Paul pauze een presentatie waarbij hij uit zijn Osseweijer, die binnen het bestuur ook de omvangrijke platencollectie unieke opna- zorg voor onze website op zich zal nemen. men zal laten horen van zangers en zange- Wij zeggen Olga hartelijk dank voor de ressen die nog onder Mengelberg optraden. toewijding waarmee zij jarenlang haar taken Bijvoorbeeld: Julia Culp, Jacques Urlus, heeft vervuld. Frederik Heemskerk Van de redactie Het eerste nummer van dit jaar is geheel Nederlandse componisten die aldaar en aan gewijd aan Amerika. Niet om in te haken Amerikaanse componisten die alhier wer- op de verkiezingen, maar ter ere van Jaap den uitgevoerd. Uit de hoorn des over- van Zweden, die zich zo’n negentig jaar na vloeds van het Willem Mengelbergarchief Mengelberg chefdirigent van de New York van het Nederlands Muziek Instituut/ Philharmonic mag noemen. Wij wensen Haags Gemeentearchief hebben we een vrij hem er een mooie en succesvolle tijd toe. willekeurige greep gedaan. We hopen dat u We besteden ook aandacht aan enkele deze met genoegen zult lezen. 1 Mengelberg in de Amerikaanse pers, 1921–1929 Een bloemlezing uit het Mengelbergarchief van het NMI-HGA The Christian Science Monitor, Boston, 15 found sluggishness of attack and heaviness januari 1921 of phrasing at his first Carnegie Hall mati- The Conducting of Mengelberg née. And under his style of conducting, this If the group of musicians which Mr. deficiency on the right side of the platform Mengelberg has taken over temporarily could not be compensated for by any from their regular leader, Mr. Bodanzky, amount of alertness and lightness on the could do all he asks of them, doubtless the left. series of concerts he began on January 11 It could be small satisfaction to the au- would be the most brilliant given by any dience, noting the inadequacy of the se- orchestra of this city since the war. And in cond violins in the slow movement, for spite of the present irresponsiveness of the example, of the Berlioz “Fantastic” sym- National Symphony players, the Dutch phony, to reflect that performers in the conductor bids fair to bring back with their rôle of second violin receive less pay than help standards somewhere near equal to those in the rôle of first violin. Assuredly, those which prevailed in the town in for- now that the National Symphony Orches- mer years. An artist possessing powers like tra has a director who conceives the string his scarcely ought to spend his time section as an organism of four separate school-mastering, but should, forsooth, voices, rather than one of a principal voice give it all to interpreting. And yet, if the accompanied by three subsidiary voices, truth were told, perhaps no body of in- enough good violinists ought to be located strumentalists at present assembled in the on the right side to produce the desired United States would exactly meet his re- equipoise. Not often does an orchestral quirements, unless he stayed in the country leader come along who treats the second for an extended period and trained it to violins, and the violas too, as individual suit him. tone forces to be balanced, and as individ- For probably the majority of American ual tone colors to be contrasted, with oth- orchestras show weakness precisely as the ers. But Mr. Mengelberg, according to the youngest of those formed in New York evidence of the concert in question, has an shows it, in the organization of the string inclination for using them that way, exalt- section. Not but that all three of the or- ing them to a higher service than to fill out chestral institutions of New York and the harmony and to strengthen the general those of Philadelphia, Boston, Chicago and sonority. An orchestra, indeed, resolves other cities have plenty of good men, and itself into its every element under his ba- high-salaried men, playing the part of first ton, becoming, instead of a solid unit of violin. But how many such men have they sound, an assemblage of many sounds; the playing the part of second violin? The front number of which, far from being limited of the platform on the right-hand side was by that of the three general choirs of where the visitor from the Concertgebouw strings, woodwinds and brasses, or even by 2 that of the semi-choirs, like the pairs of certain definite melodic material; and no- flutes, oboes and clarinets and the quartet body can justifiably raise objections against of horns, corresponds, one might almost a conductor who, after the fashion of Mr. say, to the whole number of instruments Mengelberg, brings every last bit of that employed. material to the attention of the house. A man who is so nice about detail might be expected to be averse to big cli- max and to be fain to prohibit extraordi- nary loudness in the playing, inasmuch as the usual outcome of a fortissimo is com- plete obliteration of individual voices, semichoirs, and even choirs. But the new National Symphony conductor at frequent moments in his concert, especially in the course of the performance of the Strauss tone-poem, called out the full power of the instruments. He did so, however, without damaging the melodic texture of the com- position in the slightest. A Mengelberg fortissimo, while loud and grandiloquent, is never noisy or boisterous. It is an enlarge- ment of the expression of the orchestra, not a din of players scraping, blowing, and pounding with might and main. Again, a conductor interested in small things might be expected to have a precise and mechanical beat. But again, no. Mr. Mengelberg presented the “Oberon” over- ture with all the freedom and elasticity of rhythm that could be asked for, yet without using a license of tempo that could offend New York Times, 27 januari 1924 (NMI) the most exacting conservatory professor. Which might seem to indicate that the Broadening out a phrase here and making visitor from Amsterdam merely takes the something like an elision of a note there, attitude of analyst and expositor toward his he gave listeners much pleasure and sur- scores and that he could be described as a prise, without defacing in the least the sort of musical botanist and tulip-fancier.