China in Munte Een fantastische ontdekkingsreis naar de verborgen betekenissen in het Chinese decoratieve repertoire

Za 23/06 t.e.m. zo 16/09/2018 Open dinsdag tot en met zondag van 13.30 tot 17.30 uur Pastorie Munte, Munteplein 6, 9820 Merelbeke - Munte

Curator Nicole De Bisscop Organisatie & info dienst cultuur - 09 210 35 80 - [email protected] - www.uitinmerelbeke.be Afbeelding Twee draken omringen het gestileerd karakter shou ‘lang leven’ - detail van een zijden borduurwerk - 18de eeuw

V.U. Bertrand Vrijens, schepen van cultuur, p/a Hundelgemsesteenweg 353, 9820 Merelbeke

DE CONFUCIAANSE STAATSCULTUUR

Confucianisme, is de term die wordt gebruikt om een intellectuele, ethische en humanistische beweging te benoemen, die op het einde van de Zhou dynastie (6de eeuw v.C.) tot ontwikkeling kwam.

De historische nalatenschap van China is zo gigantisch dat de Chinezen al ten tijde van Confucius (551-479 v.C.) terugkeken op een oude traditie. Confucius is de naam die de Jezuïeten-missionarissen gaven aan Kongzi of Meester Kung.

Hoewel Confucius zijn land veranderde op manieren die hij zelf nooit zou weten, beweerde hij geen vernieuwer te zijn: “Ik breng over, maar schep niet. Ik ben trouw aan en geniet van de oudheid”.

Tijdens het leven van Kongzi had de koning van de Zhou dynastie (1045-256 v.C.) veel aan macht ingeboet. De leenvorsten werden zeer machtig en aan hun hof was het culturele leven geconcentreerd. Het gold voor deze ambitieuze prinsen als een teken van deugd zich te omringen door raadgevers. Confucius was een vertegenwoordiger van de oude tradities, gekenmerkt door een zeer diep geworteld formalisme.

Hij streefde ernaar om vaste raadgever te worden van een prins en diens staat te leiden op basis van zijn leer. Hij is daarin nooit geslaagd. Confucius’ leven en leer was doortrokken van onvrede met de corruptie en het verval van zijn tijd.

Hij heeft geen werken nagelaten, maar heeft invloed uitgeoefend door zijn persoonlijkheid en door het onderwijs dat hij gaf aan een groep leerlingen. Zijn leer berust op de richtlijnen van de wijzen uit de vroege tijden: het aanleren van ouderliefde, het belang van sociale en religieuze riten en de betekenis van offers.

Een eerlijk of moreel mens weet wat de morele orde inhoudt en dat zijn daden daarmee in overeenstemming moeten zijn. Daarmee ligt de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid, welvoeglijkheid, loyauteit, harmonie en eerlijkheid. Confucius bouwde dus een ethiek op en probeerde die in de samenleving in te kapselen. Het confucianisme ontwikkelde zich tot staatscultuur.

Confucius wordt universeel erkend als de grootste Chinese wijze. Zijn leer heeft wereldwijd invloed gehad. Zijn fundamentele boodschap stoelde op het concept ren of “humaniteit”. Dat hield in dat iedereen in zijn handelen de elementaire menselijke relaties diende te respecteren: die tussen ouder en kind, man en vrouw, onderdaan en vorst, werknemer en werkgever, enz… Idealiter, ontwikkelde men de hoofddeugd ren of “medemenselijkheid”, probeerde men emotionele stabiliteit te bereiken en te handelen in het belang van anderen.

Later werd Confucius beschouwd als de patroon van de ambtenaar-literaat en zijn verering ontwikkelde zich tijdens de Tang-dynastie tot een staatscultus.

Er werden in heel China tempels opgericht, terwijl zijn nakomelingen hem als voorouder bleven vereren in Qufu, in de provincie Shandong, waar hij had geleefd. Die staatscultus werd opgericht in het voordeel van de hele natie, en de principes ervan werden opgenomen in het religieuze leven van de mensen in alle sociale lagen. Politieke en sociale instellingen zijn delen van het universele schema.

Door het correct nakomen en verrichten van de riten komt de mens in een juiste relatie met zijn medemens, zijn voorouders, de geesten en het universum. Op deze manier bleef het religieuze leven gedomineerd door een positieve geest, waardoor China gespaard bleef van het mystieke avontuur. Centraal staat de filiale piëteit die de basis vormt van de vooroudercultus, die wortelt in de principes van Hemel en Aarde.

Het is juist door die universele relatie, dat de continuïteit van de familie zo belangrijk is. De centrale idee is dat de riten en ceremonies steunen op de principes die het universum regelen. De mens leeft samen met geesten en neemt deel aan het creatief proces van hemel en aarde.

1. Clan

In het oude China werd het leven geleid binnen de context van de familie. Het gezin was de plaats waar men de kernwaarden van de maatschappij leerde: dat hiërarchieën natuurlijk waren, dat sociale harmonie belangrijker was dan persoonlijke verlangens en dat voor het eeuwige leven een gezamenlijke inspanning vereist was.

In alle levenssferen van het oude China waren mannen het belangrijkst. Mannen waren ook verantwoordelijk voor het voortbestaan van de familie – de allerbelangrijkste institutie. Deze plicht kwam vooral tot uiting in de offers die in een zuiver mannelijke, voorouderlijke tempel werden gebracht. De verwantschapsstructuur was tegelijk simpel en ingewikkeld. Er bestonden niet veel achternamen, maar binnen elke familie bestonden er talrijke opvolgingslijnen en vertakkingen, die allemaal de verwantschapsstructuur van de familie overnamen. Mensen met dezelfde familienaam vormden een clan. Grote rijke families, meestal grootgrondbezitters lieten een tempelgebouw optrekken om hun voorouders te eren. De voorouderlijke tempel was op de eerste plaats gewijd aan de historische persoon die men als stichter van de familie of de stamboom beschouwde.

De relatie tussen vader en zoon vormde een van de drie pijlers van de publieke en persoonlijke moraal. Hiërarchie is een bijna heilige zaak in de Chinese samenleving, waarvoor het model wordt geleverd door de gedragscode binnen de familie. Ieder lid heeft daar zijn plaats in een hiërarchisch systeem, op grond van geboorte of huwelijk. De jongere is ondergeschikt aan de oudere, de vrouw aan de man. Een uiterst gedetailleerde verwantschapsterminologie zorgt ervoor dat iedereen zich te allen tijde nauwkeurig bewust kan blijven van zijn of haar plaats tegenover elk ander lid van de groep, want juist de gradaties van respect, het “je plaats weten”, worden gezien als de beste garantie voor orde, het hoogste ideaal in de traditionele Confucianistische denkwijze. Het juiste gedrag wordt aangeleerd en van kindsbeen af in praktijk gebracht. Wat in de familie geldt als deugdzaam is dat ook daarbuiten; van die hiërarchische familiestructuur zijn alle verhoudingen binnen de Chinese maatschappij afgeleid. Binnen de familie wordt de hoogste eerbied betoond aan de pater familias. Hij verricht op zijn beurt rituelen en religieuze handelingen ten behoeve van zijn verwanten. 1. PAAR TEMPELDEUREN

Beschilderd lak op hout 290 x (2 x) 70 cm Ming dynastie, 16de tot vroege 17de eeuw Privéverzameling

Het gaat om twee binnendeuren van een citang, “familietempel” of “vooroudertempel”. Op iedere deur is een figuur afgebeeld van een burgerlijke wachter. De wachters dragen ceremoniële gewaden versierd met draken. De wachter op de deur rechts, houdt in de linkerarm een waardigheidsscepter en met de rechterhand draagt hij een schaal met de voorstelling van een hert met een bloementak in de mond. De wachter op de deur links houdt de waardigheidsscepter in de rechterarm en met de rechterhand draagt hij een schaal met de afbeelding van een witte reiger. Het hert lu, heeft meerdere betekenissen, het is o.a. gelijkluidend met lu “het hoge honorarium van de ambtenaar”. Daarnaast is het ook gelijkluidend met lu “het pad”, een pad dat leidt naar succes in de studie, naar eer en glorie. De bloementak dat het hert in de mond heeft is een pioenroos, symbool voor rijkdom en rang. De reiger staat voor de leidende klasse en rechtschapenheid. Al deze betekenissen zijn wensen van geluk, voorspoed en rijkdom voor de hele clan.

2 en 3. PAAR VOOROUDERPORTRETTEN

Inkt en kleuren op doek 200 x 120 cm 25 december 1676 Privéverzameling

Beide figuren zijn frontaal afgebeeld en zitten op een stoel bedekt met leeuwenhuid.

Tijdens de Qing dynastie droegen hovelingen en ambtenaren over hun ceremoniële kledij een hufu. Dat is een donkere zijden jas, driekwart voor de heren en lang voor hun echtgenotes. Op de voor- en rugzijde van die jas werden onderscheidingstekens met hun rangkenmerken genaaid: een ronde voor de adel en een vierkant voor de ambtenaren. Ze zijn altijd versierd met dieren die hun positie in de hiërarchie kenbaar maken. Vogels stonden voor burgerlijke ambtenaren en viervoeters voor militaire ambtenaren.

Op het onderscheidingsteken van de geportretteerde is een kraanvogel afgebeeld als heraldisch symbool voor een burgerlijk ambtenaar van de eerste rang, d.w.z. de hoogste graad in de hiërarchie. De man draagt een kraag versierd met draken en zit op een stoel bedekt met leeuwenhuid.

Een kraanvogel die helemaal alleen tussen golven en wolken wordt voorgesteld, betekent “een snelle toegang tot de hoogste functies”. Uit de tekst blijkt dat de man een post als minister bekleedde.

De echtgenote draagt het “drakenkleed” wat erop wijst dat zij van adel is. Haar prachtige haartooi is versierd met ijsvogelveren, kragen en juwelen. De voeten van de vrouw, die beschouwd worden als het meest erotische deel van het lichaam, zijn meestal bedekt, net zoals haar handen.

Met dank aan Dr. Mathieu Torck, UGent, voor de datering en vertaling.

Op het altaar van de vooroudertempel werden de kastjes met de zielentabletten van de voorouders, alsook wierookbranders geplaatst.

4. KASTJE VOOR EEN ZIELENTABLET

Zwart, rood en goudlak op hout 39 x 13,5 x 7 cm 19de eeuw Privéverzameling

Oorspronkelijk werd in dit kastje een zielentablet bewaard. Het kastje is versierd met een portiek waarin een man staat die een ringvormig voorwerp in de hand houdt. Boven de portiek zijn een muntstuk en twee vissen afgebeeld, die staan symbool voor rijkdom en overvloed. Het hart van de bloem boven de portiek heeft de vorm van een muntstuk, symbool van rijkdom. Dit kastje kom uit de zuidoostelijke provincie Yunnan, en vertoont invloed de tradities van de volkskunst van de minoriteiten.

5. ZIELENTABLET IN EEN KASTJE

Hout 38,5 x 10 x 5 cm 1772 Privéverzameling

Een zielentablet wordt beschouwd als de zetel van de ziel van de overledene. Op dit tablet wordt de naam van de overledene niet letterlijk weergegeven, wel zijn taboenaam Shi Zhen en zijn literaire naam Gang Yi (de resolute, de volhardende). Op donderdag 16 februari 1713 zag hij het licht tussen 9 en 11 uur ’s avonds. Hij overlijdt op dinsdag 12 november 1772 tussen 9 en 11 uur ’s avonds. Deze man bereikte de Chinese leeftijd van 61 jaar. Hij werd begraven in het Japans paviljoen in Batavia. De titel van de man was Lei-zhen-lan, dit is een Chinese transcriptie van “Luitenant”. Dit was de titel die belangrijke mannen uit de provincie Fujian (Hokkienezen) van de koloniale overheid in Batavia kregen. In Batavia was het “Chinese Council of Batavia” (Kong Koan) gevestigd. Hij was dus een soort officier die de belangen van de Chinezen daar ter plaatse behartigde.

In de cartouches links en rechts van de inscriptie zijn vierklauwige draken afgebeeld die de parel najagen die boven de tekst is afgebeeld.

Met dank aan Dr. Mathieu Torck, UGent, voor de analyse en vertaling van de tekst. 6. WIEROOKBRANDER

Porselein met onderglazuurblauw H.: 43,5 cm Vroege 18de eeuw Gent, STAM S.123

Als teken van respect werd op de altaartafel in de vooroudertempel werd op het altaar bij de zielentabletten steeds een wierookbrander geplaatst. Wierook schept een rustige sfeer en brengt zuiverheid in de ruimte. Het deksel is bekroond met een leeuw shi, gelijkluidend met shi “meester” en “generatie”. Aan beide zijden van het deksel zijn dubbele muntstukken omringd door jongens met strengen muntstukken, wensen voor rijkdom dankzij de belangrijk ambt en de jongens met lotusbloemen zijn een wens voor veel kinderen. In de andere cartouches zijn de “Acht Taoïstische Onsterfelijken” voorgesteld (zie nr.121). Onsterfelijkheid en lang leven voor alle leden van de familie. Op het deksel is een grommende leeuw met de poot op een bal voorgesteld. Dit is een metafoor voor de stem van de Boeddha, die zijn leer verkondigt aan de mensen. In deze wierookbrander is een mooie illustratie de levensbeschouwing van een heer van stand: hij is confuciaans voor zijn carrière, taoïst in zijn privéleven en boeddhist wanneer de dood nadert.

7. BORD

Porselein met polychroom email Diam.: 22,8 cm Ca.1730 – 1750 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Op een rots omringd met bloementakken staat een kraaiende haan. Een kraaiende haan trekt verdienste, waardigheid en roem aan. Wanneer hij daarbij op een rots staat “is dit geluk bestemd voor de hele clan”.

8. BORD

Porselein met polychroom email Diam.: 22,8 cm Ca.1730 – 1750 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Dit bord is versierd met lotusplanten en een witte reiger. De reiger lu is het symbool van de leidende klasse en is gelijkluidend met lu “hert” en heeft hier de betekenis van “Moge uw honoraria regelmatig hoger worden”. Beide betekenissen zijn een wens voor de eigenaar van het bord dat hij de hoogste graden mag bereiken in de ambtenarij als gevolg van succes in de staatsexamens. Het Chinese woord voor lotus is lian, en lu betekent ook “pad”. Beide woorden komen terug in het gezegde luliansheng “Moge je pad je steeds hogerop leiden”. 1. Macht

In China was het belangrijkste regeringsprincipe, het mandaat van de hemel. Dat stelde dat de hemel zijn zegen enkel aan een rechtschapen en deugdzaam leider gaf. Als een heerser hier niet langer aan voldeed, verleende de hemel zijn mandaat aan een nieuwe dynastie. Uit dit principe ontwikkelde zich het kernbegrip van de dynastieke cyclus, waarbij de keizer als grondlegger van de dynastie , werd gezien als sterk en rechtvaardig.

De keizer als de Zoon van de Hemel, heerst krachtens een “Hemels Mandaat”. Zijn opdracht is de wereld zo goed mogelijk te ordenen. Doet hij dat verkeerd, dan toont hij zich dat mandaat niet waardig en verschijnen er onheilstekenen. De natuurlijke harmonie is verstoord, er gebeuren rampen: overstromingen, droogte en plagen. Het slagen of falen van de keizer heeft een directe, natuurlijke respons in de kosmische orde.

De Chinese keizer is persoonlijk verantwoordelijk voor het wel en wee van de wereld. De grote offerrituelen bij de wisseling van de seizoenen en op andere strategische momenten in de kalender, uitgevoerd op de altaren in de hoofdstad met de keizer als centrale celebrant, bevestigden de harmonie tussen mens en kosmos. De offers bewezen tegelijkertijd de keizerlijke status van sacrale bemiddelaar, zijn legitimiteit als Zoon van de Hemel. De grootse, wereldse rol van het staatshoofd, als Zoon van de Hemel, betekent dat hij de hoogste magistraat is.

De keizer nam persoonlijk kennis van alle staatsstukken. Hij corrigeert ze en voorziet ze van commentaar in rode inkt. Alleen de keizer kon rode inkt gebruiken, dat werd “purperen penseel” of “verboden inkt” genoemd. Hij bekrachtigde persoonlijk met een van zijn zegelstempels elke titel, iedere promotie, iedere degradatie en elk ontslag. Hij vaardigde decreten en edicten uit, en kon bestaande verordeningen amenderen of opheffen.

Het Mandaat van de Hemel werd beschouwd als een rationele en duidelijke morele wet. Fundamenten van de publieke moraal, geworteld in de persoonlijke levenshouding moesten worden beoefend voor het welzijn van het volk. De draak is het verheven symbool van de keizer. De fenghuang of “mythische vogel” was het symbool van de keizerin. 9 en 10. TWEE CIRKELVORMIGE BORDUURWERKEN

Geborduurde zijde Eerste jaren van de 20ste eeuw Diam.: 20,7 cm en 20,4 cm Privéverzameling

De Chinese keizer droeg gewaden en/of accessoires met vooral drakenmotieven. Daarnaast waren er ook de symbolen van het keizerlijk gezag voorgesteld tegen een achtergrond van wolken. Die motieven verwijzen naar een vredevol keizerrijk en onderstrepen de mystieke kracht van de keizer.

De symbolen worden vaak in verschillende samenstellingen voorgesteld.

De keizerlijke symbolen op borduurwerk 9 zijn :

In het midden het gespiegelde fu-symbool, het “symbool van onderscheid”, het toont het dualistische principe van goed en kwaad.

Boven: de offerbeker met de afbeelding van een tijger en een aap, voor piëteit.

Rechts: de waterplant of algen, voor reinheid.

Onder: de bijl, een ceremonieel wapen. Toont de keizerlijke bevoegdheid tot vonnis en straf, maar tevens beheersing.

Links: de gierst- of graankorrels, voor voeding.

Op borduurwerk 10 staat het fu-symbool opnieuw centraal, de andere symbolen beginnende bovenaan wijzen in de richting van de klok :

Twee offerbekers met tijger en aap, voor piëteit.

Het vuur, voor helderheid.

De graan- of de gierstkorrels, voor voeding.

De draak, voor verandering.

De bergen, voor beheersing.

De fazant of kleurrijke vogel, voor literaire schoonheid

De bijl, een ceremonieel wapen. Toont de keizerlijke bevoegdheid tot vonnis en straf, maar tevens beheersing.

De waterplant of algen, voor reinheid 11. VAAS

Porselein met onderglazuurblauw H.: 44 cm Regeringsperiode Keizer Wanli 1573-1619 Gent, STAM S.102

In het oude China was de mythische vogel en de draak het symbool voor resp. de keizerin en de keizer als Zoon van de Hemel. In de cartouches rond de hals is de mythische vogel afgebeeld. De compositie op de romp en het schuin oplopende stuk naar de basis is de voorstelling van het universum. Bergen, als metafoor voor de aarde, rijzen op uit de opspattende golven van de oceanen. Daarboven in de hemel, jagen vijfklauwige draken op de vlammende parel. Sinds de vroegste tijden werd de draak aangeroepen in tijden van droogte, want hij beheerde regen en donder. De vlammende parel verbeeldt de vuurbal die bij bliksem, donder, storm en onweer raast. Enkele horizontale lijnen scheiden de aarde en de hemel. Daarmee wordt de nadruk gelegd op de sacrale status van de keizer als Zoon van de Hemel. De vele vlammotieven versterken de mythische kracht van de keizer en de keizerin en de wolken brengen groot en eeuwigdurend geluk. Op de schouder van de vaas loopt een fries met gestileerde koppen van de lingzhi, de zwam die onsterfelijk maakt. Boven elke bergketen is een “Kostbaar Juweel” afgebeeld: de parel (weelde en succes), de ruit (succes), een neushoorn (gezondheid en een kostbaar afrodisiacum) en een in zijde verpakte qin, een snaarinstrument van de geleerde/ambtenaar (liefde voor muziek en symbool van vriendschap).

12. WIEROOKBRANDER

Brons H.: 15 cm 17de tot 18de eeuw Gent, STAM, inv. S.374

Deze wierookbrander heeft de vorm van een luduan, een éénhoornig fabeldier met uitzonderlijke gaven. Niet alleen kan de luduan alle talen van de vier windstreken spreken en begrijpen, het is bovendien in staat 29 000 kilometer per dag af te leggen. Naast de troon van een keizer werd steeds een wierookbrander in de vorm van een luduan geplaatst. Op die manier presenteert de keizer zich als een wijs en verlicht heerser, altijd begaan met het lot van de wereld. Omdat de luduan begiftigd is met een uiterst fijn gehoor, hoort hij alles wat op zeer verre afstand wordt verteld, zowel het goede als het kwade. De luduan informeert de keizer over het reilen en zeilen in het rijk! 13. WIEROOKBRANDER

Brons 17de tot 18de eeuw H.: 30 cm Gent, STAM, inv.S.366

Wierookbrander in de vorm van een qilin. Dat is een fabelachtig dier met een kop, een langwerpig gezicht, lange wapperende manen, een geschubd lichaam, een rechtopstaande kam op de rug, een lange pluimstaart en gehoefde poten.

De qilin staat symbool voor o.a. een deugdzaam leiderschap en een wijze administratie. Als een qilin verscheen tijdens een regeringsperiode, betekende dat dat de keizer een wijs en rechtvaardig heerser was. De qilin legitimeert dus de keizerlijke macht.

2. De ambtenaar

In welgestelde families werd zeer veel aandacht besteed aan de opvoeding en de studie. Reeds op jonge leeftijd kregen de zonen les die bestond uit een dagelijkse en intensieve praktijk van het schrijven en gezamenlijke lectuur. Ze werden ook getraind Er werd hen de juiste lichamelijke en geestelijke attitude aangeleerd. Deze werd geconcretiseerd in een reeks “riten”, een moraal waarin de familie een centrale plaats innam en een ethiek van goed bestuur.

Op die manier ontstond een burgerlijke elite met een formalistische onderwerping aan de traditionele ideeën en praktijken. Zo ontstond een cultuur van geletterden, literaten of geleerden die, ondanks de bewogen Chinese geschiedenis gedurende eeuwen een element van stabiliteit was. Deze opvoeding leidde tevens tot een bevoorrechte toegang tot de macht.

De leden van deze Chinese intellectuele elite hadden een belangrijk sociaal statuut. Het morele, intellectuele en politieke gezag van de Chinese literaat berustte op zijn kennis van een verzameling teksten die net voor het begin van onze jaartelling werd vastgelegd. Dit corpus, dat in latere tijden werd uitgebreid, vormde de hoeksteen van de erudiete cultuur van de Chinese beschaving. Gedurende meer dan twee millennia hebben de literaten onophoudelijk hun gemeenschappelijke pedagogische idealen die berusten op gecanoniseerde teksten verspreid. Van generatie op generatie werd deze kennis doorgegeven.

Het corpus dat aanvankelijk bestond uit de “Vijf Klassieken” gaat terug op het eerste millennium v.C. Door de bijzondere grote soepelheid waarmee aanpassingen werden doorgevoerd, kon het tot in de 20ste eeuw onafgebroken blijven bestaan. Literaten wijzigden de teksten naargelang de maatschappelijke behoeften. Aan het begin van de 2de eeuw v.C. liep het aantal Klassieken op van vijf tot dertien.

De essentiële kern, de Vijf Klassieken, bleef altijd dezelfde en de andere werken werden enkel toegevoegd met de bekommernis het originele corpus beter te kunnen begrijpen.

In de 12de eeuw bewerkte Zhu Xi een radicale omwenteling in de benadering van het corpus door een vereenvoudiging ervan voor te stellen. Hij creëerde een nieuw ensemble van “Vier Boeken”. Het kind, en later de adolescent, moet zich volledig in deze leerstof onderdompelen om een solide basis te verkrijgen, alvorens het moeilijkere tweede corpus van de Vijf Klassieken aan te vatten.

De studie van de Klassieken beantwoorde aan de behoefte van een scholing waarin alle fundamentele waarden van het antieke China aan bod kwamen: de principes van een goed bestuur, de modelfunctie van de geschiedenis met een groot aantal historische precedenten waaraan men zich kan spiegelen of waarover men kan mediteren, een lijst met geheiligde citaten die nuttig zijn voor de retoriek, een systeem dat de werking van het universum verklaart, een ideaal model voor het bureaucratische functioneren, voorbeelden van ritueel gedrag voor alle sociale gelegenheden en talrijke voorbeelden van morele vervolmaking door uitspraken en voorbeelden van wijzen uit de oudheid. Van deze wijzen is Confucius de jongste geleerde. De officiële examens die toegang gaven tot de carrière van ambtenaar bij de centrale administratie berustte op de kennis van deze teksten.

Om hun dromen van succes en het opklimmen op de sociale ladder waar te maken, moesten de toekomstige ambtenaren zich aan een afmattende discipline onderwerpen, wilden ze een kans op slagen hebben bij de driejaarlijkse examens. De finale proef riep ze een intense angst op, want ze hadden veel te verliezen. De laureaten genoten een immens prestige en volgens een Chinees gezegde “hadden ze een tak van de op de maan groeiende cassiaboom geplukt”. Het had hen jaren gekost om een dissertatie te leren schrijven, waaruit zowel hun perfecte kennis van alle juridische en maatschappelijke voorschriften als een originaliteit kon worden afgelezen.

Al naar gelang hun resultaat kregen de laureaten posten in de provincie of in de hoofdstad toegewezen. Van dan af moesten ze recht spreken, belastingen innen, over de openbare orde waken, de moraal in de privésfeer versterken, de verdediging van het territorium tegen rovers verzekeren, hongersnood en overstromingen proberen te voorkomen.

14. HOOFD VAN EEN AMBTENAAR

Hout met resten van polychromie H.: 40,5 cm 15de – 16de eeuw Privéverzameling

De jonge man draagt de guan, het ceremoniële hoofddeksel van de ambtenaar. Zijn uitdrukking is ingetogen en ernstig. Hij straat de waardigheid van het ambt uit.

15. SIERPLAAT

Porselein met polychroom email Diam.: 22,2 cm Vroege 18de eeuw Gent, STAM, Inv. S.13

Op de voorzijde van deze sierplaat staat een betekenisvol tafereel. Voor de tafel achteraan in beeld zien we de keizer en de keizerin. De keizer is herkenbaar aan zijn geel gewaad. Links en rechts van het keizerlijk paar staan hoge ambtenaren en enkele laureaten van het staatsexamen. Deze laatsten dragen nog niet de ambtenarenhoed. Het zijn laureaten die een schitterende uitslag hebben behaald en dit wordt bekroond met een post in de ambtenarij. Op de tafel zijn hu-scepters uitgestald. Op deze scepter wordt de naam en de graad van de functionaris vermeld en moet worden gedragen bij alle officiële audiënties.

De pas benoemde ambtenaren zullen de hu-scepter uit de hand van de keizer ontvangen. 16. VIERKANT SCHAALTJE

Polychroom email op metaal, zgn. Email de Canton 12 cm 19de eeuw Privéverzameling

Op het schaaltje zijn twee ruiters langs een rivier voorgesteld. Ze dragen elk een vaandel en een hu-scepter.

China is steeds afhankelijk geweest van Centraal-Azië of van de nomadengebieden voor de levering van paarden. Reeds zeer vroeg waren paarden voorbehouden aan de leidende klasse. De bevolking behielp zich met buffels, runderen en ezels.

Een ruiter te paard is steeds een voorbeeld van hoge rang en status. Een “paard bestijgen” betekent slagen in het staatsexamen.

De traditie wil dat laureaten met succes slaagden, naar huis terugkeerden te paard.

Hier zien we twee laureaten die niet alleen een schitterende uitslag, maar tevens rijfden ze ook een aanstelling als ambtenaar binnen want ze dragen reeds de hu-scepter. De hu-scepter is een onderscheidingsteken dat de rang van de ambtenaar aanduidde en werd gedragen bij audiënties en ceremonies.

17. BORDUURWERK

Zijde met gouddraad 31 x 32 cm 19de eeuw Privéverzameling

Op het hier getoonde onderscheidingsteken is een leeuw afgebeeld als heraldisch symbool voor een militaire functionaris van de tweede rang. De leeuw staat op een berg en heft het hoofd in de richting van de zonneschijf, die de keizer symboliseert. Op die manier werd in de confuciaanse wereldorde de juiste verhouding tussen ambtenaar en keizer geïllustreerd. De rots, de opspattende golven en de wolken vormen een synthetisch beeld van het universum. Tussen de golven zijn muntstukken geborduurd (rijkdom) en rechts van de berg een lingzhi de zwam die onsterfelijk maakt. 18. BORD

Bord met onderglazuurblauw en polychroom email Diam.: 22,2 cm Ca. 1700 - 1720 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Op het plat van het bord zijn bij een rots omgeven door wuivende bamboe en bloementakken een qilin en een mythische vogel afgebeeld. Deze twee sacrale dieren symboliseren hier een hoge rang door bekwaamheid en talent. De vlammen boven de qilin accentueren het sacrale aspect. De rots staat voor eeuwig leven en de bamboe brengt voorspoel voor de ganse clan. Op de liggende rand worden dubbele ruitmotieven verbonden door gestileerde bladranken. De dubbele ruit staat voor stabiliteit in leiderschap. De slingerende ranken hebben hier dezelfde functie als linten, zij versterken de kracht van de dubbele ruiten.

19. BORDUURWERK

Geborduurde zijde 32 x 24 cm 18de eeuw Privéverzameling

De rode zijde, symbool van geluk, is zeer fijn en heeft een decortie van ingeweven gelukbrengende motieven: pioenen, granaatappels (veel nakomelingen), het karakter wan “tienduizend”.

Bij de rots, die lang leven belooft, groeien takken bloeiende hibiscus, chrysanten, bloesems en een Chinese orchidee. De Chinese orchidee is het symbool van een moreel hoogstaand en deugdzaam man, en de hibiscus betekent geluk, eer, prestige en gezag. Een chrysant brengt lang leven. Door het samengaan met de orchidee en de hibiscus wordt de pioenroos een wens voor hoge rang en adelijke status. Al deze wensen worden nog geaccentueerd door de drie vleermuizen fladderend tussen wolken, met de betekenis “Moge al dit geluk zo enorm zijn als de hemel groot is”.

20. SIERPLAATJE

Zilver 6,4 x 11,4 cm 19de eeuw Privéverzameling

De reliëfdecoratie bestaat uit twee boeketten samengesteld uit bloeiende hibiscus en Chinese orchidee. In die samenstelling zijn de bloemen een metafoor voor eer en glorie door ethiek en morele deugd, eigenlijk bestemd voor een goed en deugdzaam man. De cirkelvormige motiefjes benadrukken in grote mate deze kenmerken. 21. PAAR VAASJES

Porselein met licht blauwgroen glazuur, type qingpai H.: 19,2 en 19,3 cm Noordelijke Song dynastie, 12de eeuw Privéverzameling

Beide vaasjes zijn gevormd door vier tegen elkaar geplaatste karpers. De vier karpers verwijzen naar siwei “de vier belangrijkste deugden”, nl.: fatsoen, integriteit, rechtschapenheid en nederigheid.

22. DOOSJE

Email champlevé op verzilverd metaal 1,8 x 11 x 8 cm Late 19de – begin 20ste eeuw Privéverzameling

Het doosje is versierd met twee witte reigers die door een lotusvijver waadden. De lotus verbeeldt zuiverheid: de smetteloze bloem die oprijst uit een modderige poel. Dat de reiger erin slaagt zijn mooie witte veren te vrijwaren van opspattende modder, is een metafoor voor een ambtenaar die zich niet laat verleiden tot corruptie.

Op de zijkant staan meerdere symbolen: een oneindige knoop (lang leven), vis met lotus (overvloed), lotuszaadbak (veel kinderen), vaas (vrede), yugu-trommel die de goden aantrekt. Al deze motieven zijn verbonden door lotusranken en linten om hen kracht bij te zetten.

23. WIEROOKBRANDER

Brons H.: 70 cm 16de -17de eeuw Gent, STAM, inv.S.210

Deze imposante wierookbrander heeft de vorm van een leeuw met twee jongen. Leeuw is in het chinees shi en gelijkluidend met shi “meester” of “generatie”. Een leeuw met jongen dashi shaoshi heeft dezelfde betekenis als de “leermeester en zijn leerling”. Een andere versie met een gelijkaardige betekenis is “oude leeuw, jonge leeuwen” laoshi xiaoshi en ook “grote leeuw en kleine leeuw” taishi shaoshi. Al deze gezegden slaan op de rang en de status van een leermeester. Taishi was ook de term gebruikt voor de “Keizerlijke Leermeester” en behelst de idee van het doorgeven van kennis van generatie op generatie, teneinde ook eer en status te verwerven voor de ganse clan. De leeuw is bijkomstig versierd met linten wat zijn status krachtiger maakt. 24. NEKSTEUN

Porselein met onderglazuurblauw L.: 289 cm 16de tot vroege 17de eeuw Gent, STAM, inv.S.482

Op de vier lange zijden van de neksteun zijn op een achtergrond van wolken en vlammen leeuwen met jongen afgebeeld. De symboliek is hier gelijkaardig als in nr. 23, nl.: het doorgeven van kennis van generatie op generatie, teneinde ook eer en status te verwerven voor de ganse clan. De wolken breng geluk en rijkdom, de vlammen ondersteunen de mythische kracht net als de linten waar de leeuwen mee spelen. Op de korte zijden zijn telkens twee geajoureerde muntstukken als wens voor rijkdom voorgesteld, de vier vlinders die errond fladderen laten de rijkdom steeds groter worden.

BAMBOE

Vanouds speelt de bamboe in het dagelijks leven als materiaal een zeer belangrijke rol in China. De bamboe werd omschreven als “niet rigide en niet soepel, het is geen gras en maar het is ook geen hout”.

Daarnaast hebben Chinezen een hele bijzondere band met deze plant waarvan de schoonheid en het nobel karakter met verve bezongen wordt in de poëzie en de literatuur. Bamboe was tevens het lievelingsonderwerp van kunstenaars en vooral schilders.

Bamboe is groenblijvend, zijn takken onder het gewicht van de sneeuw zonder te breken en richt zich in de lente in volle glorie terug op. Daarom werd hij een metafoor voor de ambtenaar/geleerde van wie gehoorzaamheid, onderdanigheid wordt verwacht, maar die ook moed betoont tegenover de tegenstander. Omdat hij zo mooi rechtop groeit en zijn structuur zich geduldig – knoop na knoop – vormt, is hij het symbool van van sociale vooruitgang, met geduld in de hiërarchie opklimmen. Deze knopen die zich op een regelmatige afstand vormen, doen denken aan de cycli van het leven en van de seizoenen. Omdat de bamboeknoop jie gelijkluidend met jie “integriteit” en zijn holle stengel het symbool is van nederigheid, van een zeer deugdzame levenshouding en van een zuiver hart, is de bamboe de metafoor van de ideale ambtenaar/geleerde die zich volledig wijdt aan zijn functie. Daarnaast is er de woordspeling, zhu “bamboe”, gelijkluidend met zhu “goede wensen” en “felicitaties” Is de bamboe afgebeeld bij een rots dan is dit een wens van lang leven en voorspoed voor de ganse clan. 25. SCHILDERIJ OP ROL

Inkt op zijde 190 x 37 cm (met rol 255 x 43 cm 18de eeuw Privéverzameling

Bamboe bij een rots van lang leven. In de tekst wordt gezegd dat het schilderij een geschenk was van Wang Sushan aan de gerespecteerde geleerde Lin. De zegels zijn een eerbetoon “Alle geluk door grote deugdzaamheid” en “Goedaardigheid brengt voorspoed”.

26. SCHAAL

Porselein met onderglazuurblauw Diam.: 30,8 cm Eerste kwart 18de eeuw Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

De schaal is in het plat versierd met bamboe en Chinese boksdoorn (Lycium chinense). Binnen de ronding zijn takken bloeiende chrysanten en Chinese boksdoorn geschilderd. De Chinese geletterde/geleerde heeft een grote liefde voor de chrysant, die zij beschouwen als de reflectie van hun nobele idealen.

27. SCULPTUUR

Bamboe H.: 36 cm 16de – 17de eeuw Privéverzameling

Deze knoestige bamboetak is versierd met scheuten en jonge blaadjes die het symbool zijn van vitaliteit. Een geletterde/geleerde met een creatieve geest zal steeds bereid zijn nieuwe, frisse ideeën te ontwikkelen.

Daarnaast zijn bamboescheuten sun gelijkluidend met sun “kleinkinderen”. PRUNUS

De prunus (Prunus mume) wordt in het Westen vaak verward met de pruimelaar. De bloesems van de prunus hebben vijf bloemblaadjes en werden aldus het symbool van de “vijf vormen van geluk”, want vijf is in China een heilig getal. Reeds in de Shijing “Het Boek der Oden” (1000-600 v.C.) werden de wuxi of “Vijf vormen van Geluk” beschreven: Lang leven Rijkdom Goede lichamelijke en geestelijke gezondheid Liefde voor de deugd Natuurlijke dood. Deze lijst zal in de loop der eeuwen worden aangepast tot: Lang leven Gelukkig en harmonievol gezinsleven Sociale vooruitgang – eer Rijkdom Geluk.

De prunus bloeit ondanks de koude in de winter, daarom wordt hij geroemd om zijn moed en doorzetting. De bloesems zijn rood, wit of roze en staan symbool voor zuiverheid. De bloesemtakken worden zeer geliefd en veelvuldig geroemd door dichters want voor hen, want voor hen zijn ze het zinnebeeld van de totale perfectie. Vermits aan de prunus zo vele kwaliteiten worden toegeschreven is hij een metafoor voor de ambtenaar/geleerde.

28. VAASJE

Porselein met glazuur, zgn. Blanc de Chine H.: 18 cm 18de eeuw Gent, STAM, inv.S;337

Vaasje versierd met een bloesemtak in appliqué. 29. THEEPOT

Yixing steengoed H.: 12 cm 19de eeuw Privéverzameling

Deze theepot heeft de vorm van een knoestige stam van de prunus en is versierd met bloesemtakken.

INTERESSES en ONTSPANNING

Een ambtenaar en de literaat omringen zich met voorwerpen die symbool staan voor zijn status, die zijn kennis en raffinement in de verf zetten. Hij is een verzamelaar van kostbaarheden en antiquiteiten.

Hier dient gezegd dat het leven van de ambtenaar/geleerde een zware opgave was, met weinig plaats voor individualiteit en vrijheid. Hun ambt liet hen weinig tijd voor ontspanning en creativiteit. Allen droomden van een vlucht uit die werkelijkheid en verlangden naar het ideale leven van de literaat. De literaat is een geletterde/geleerde die op zijn landgoed, ver van de officiële beslommeringen, een leven leidde zonder verplichtingen en verantwoordelijkheden. Zo’n ideaal leven kon alleen door een solide financiële basis, uit grondbezit of uit inkomsten van een hoge functie. Vaak gingen beide hand in hand. De meeste literaten hadden het parcours afgelegd naar een hoge functie en hadden vrij vroeg hun loopbaan afgebroken. Anderen maakten gebruik van de voorgeschreven rouwperiode van drie jaar bij het overlijden van hun ouders om zich terug te trekken op hun landgoed.

De geliefkoosde activiteiten van literaten was het verzamelen van boeken, creatieve kunstvormen beoefenen zoals schrijven, calligrafiëren, schilderen, musiceren en samen met vrienden genieten van de natuur, van het goede leven. Een allusie op deze favoriete bezigheden worden geïllustreerd door de “Vier kostbaarheden” - de qin, een instrument met zeven snaren - qi, schaakspel - shu, boeken - hua, calligrafie en schilderkunst 30. BORD

Porselein met onderglazuurblauw Ca.1720 – 1740 Diam.: 22,7 cm Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Tegen een achtergrond van takken met pioenrozen is een cartouche in de vorm van een schilderij uitgespaard. Op het schilderij is een vaas gevuld met bloemen, een doos, een instrument, qin, een waaier, een ruyi scepter en een rots omgeven door bamboetakken afgebeeld. Zowel de doos hezi als de vaas ping evoceren “vrede” ping en heping. De vaas is gevuld met een tak wilde appelbloesem (malus halliana) en een tak magnolia. Ook hier speelt de gelijkluidendheid. De bloem van de wilde appelboom hatang is gelijkluidend met tang “huis”; in yulanhua “magnolia” komt yu “jade” voor.

Deze combinatie yutang fugui kan begrepen worden als “moge dit huis gezegend worden met eer en rijkdom” Verder zien we een waaier, een ruyi scepter en een instrument qin. De waaier shan is gelijkluidend met shan vriendelijkheid en liefdadigheid, twee plichten van een heer. Ruyi = “moge uw wensen in vervulling gaan”, de qin, hier gehuld in een zijden hoes. Dit instrument met verve bespelen is één van de Vier Kunsten van de geleerde/ ambtenaar. De rots met bamboe zorgen er uiteindelijk voor dat al deze wensen eeuwigdurend mogen zijn.

31. DOOSJE Zilver met Email champlevé 4,5 x 10,2 x 7,9 cm Late 19de tot 20ste eeuw Privéverzameling

Tripode wierookbrander (teken van respect) vaas met rozen (rosa chinensis) “vrede voor het ganse jaar”. De pot met penselen (literatuur/kalligrafie) en een tafeltje met een Chinees schaakbord, twee van de Vier Kunsten. Jardinière met lotusbloemen “nooit eindigende harmonie”, vaas met pioenrozen “rijkdom en eer”, een vaas met bloesems en een vliegenmepper, o.a. elegantie.

32. JUE Jue Brons Ming dynastie 1368 - 1644 Gent, STAM, inv. S.413 m 33. SCHOTEL

Schotel Porselein met onderglazuurblauw, Zgn. Kraak porselein Diam.: 30,7 cm Verzameling Dr.A.E. Kaufman

Jue Brons Ming dynastie 1368 - 1644 Gent, STAM, inv. S.413 m

In het centrale medaillon zien we een heer met zijn bediende. Zij wandelen op een villa toe en gaan op bezoek bij een vriend. De bediende draagt een schaal waarop een jue staat, een antiquiteit uit de bronstijd. Het voorwerp wordt met veel respect en zorg meegedragen en illustreert op treffende wijze de cultuur en het raffinement van de eigenaar. Jue is ook de uitspraak voor “een adelijke titel”.

Dit tripode vaatwerk (32) is een latere imitatie van een jue uit de Bronstijd (ca.1700 v.C.). Tijdens de bronstijd – de dynastie Shang en Zhou – werd bronzen ritueel vaatwerk ontworpen voor ceremonies, offermaaltijden en offerdranken. Elk voorwerp had een naam en een specifieke functie. De jue werd toen gebruikt voor het offeren van geestrijke dranken aan de voorouders.

Het verzamelen van antiek bronzen vaatwerk kwam vanaf de Song periode in de mode. Werd van toen af ook gekopiëerd in brons, jade en/of keramiek.

34. RECHTHOEKIG SCHAALTJE

Polychroom email op metaal, Email de Canton Latere 18de eeuw 25 x 15,4 cm Privéverzameling

De voorstelling toont ons een groep geletterde/geleerden op wandel naar een paviljoen op de oever van een rivier in een prachtig berglandschap. De heren zijn vergezeld van een bediende die een in zijde gehulde qin draagt. Naast de liefde die de Chinezen koesteren voor de qin-muziek, is dit instrument ook het symbool van de diepe vriendschap. 35. KOFFERTJE

Uitgestoken cinnabar lak op hout, Verguld en gegraveerd metaal 18,5 x 28 x 17,5 cm Late 16de tot begin 17de eeuw Gent, STAM – S.565

Op de vijf zijden is het koffertje versierd met taferelen die de favoriete vrijetijdsbesteding illustreren van de literaten en de ambtenaren.

3. De werktafel van de ambtenaar en de literaat

De groep meest gekoesterde voorwerpen zijn shufang sibao “De vier schatten van de ambtenaar/literaat”: het penseel, de inkt, de inktsteen en het papier. Het zijn alle Chinese uitvindingen en vaak worden ze beschouwd als de essentie van van de Chinese cultuur.

In China had de inkt een vaste vorm, vandaar dat men spreekt van een inktkoek of inktstaaf. De productie ervan gaat terug tot het 1ste millennium v.C. De inkt werd gemaakt van roet en lijm van dierlijke oorsprong. Andere ingrediënten zoals pigmenten werden toegevoegd, alsook kruidnagel of muskus om de inkt een aangenaam parfum te geven.

Om vloeibare inkt te bekomen wreef men met de inktkoek op een inktsteen waarop een beetje water werd gegoten.

Op de werktafel bevonden zich ook andere voorwerpen, zoals een penseelpot, de penseelhouder, recipiënten voor water om de inkt te verdunnen, penseelreinigers, een palet om de soepele penseelpunt weer vorm te geven. Daarbij kwamen nog de stempels en de doosjes met stempelpasta, een presse-papier en vaak droomstenen. 36. INKTKOEK

14 x 6,5 cm Merk en regeringsperiode keizer Xuande 1426-1435 Privéverzameling

De ovalen inktkoek is versierd met twee vijfklauwige draken in reliëf. Tussen hen in staat paoguo “Schat van het Rijk”.

37. INKTSTEEN

Porselein met onderglazuurblauw 5,2 x 21 x 14,8 cm 19de eeuw Privéverzameling

Deze inktsteen is voorzien van een palet om de soepele penseelpunt weer vorm te geven. In de cartouche op de zijkant vooraan staat een heer die uitkijkt naar Xi Wangmu – Koningin moeder van het westelijk pararadijs die op een kraanvogel komt aangevlogen.

Rechts kijkt een visser op naar de karper die uit het water opspringt met op zijn rug een jonge man. Deze voorstelling is de illustratie de beroemde legende van de karper die verandert in een draak. Wanneer een grote massa karpers aan hun tocht tegen de stroom in beginnen, zijn er slechts enkelen die na een onbeschrijflijke inspanning erin slagen door de “Drakenpoort” te zwemmen en te veranderen in een draak.

Dit parabel illustreert de enorme inspanning die een jonge geletterde moet leveren om te slagen in de staatsexamens om in aanmerking te komen voor een functie in de keizerlijke administratie. In de cartouche op de keerzijde zien we de geslaagde laureaat die als ruiter triomfantelijk terug thuis komt.

38. WATERDRUPPELAAR

Porselein met groen en paars email op glazuur Diam.: 10 cm 17de tot vroege 18de eeuw Privéverzameling

Deze waterdruppelaar heeft de vorm van een lotusblad waarop een kikker zit. Kikkers worden geassocieerd met water en passen dus perfect bij de voorwerpen om de inkt te verdunnen. Het lotusblad heye is hier een wens voor een carrière die in volle harmonie verloopt. 39. WATERSCHAALTJE

Porselein met geel en groen email op biscuit 5,2 x 9,6 cm 19de eeuw Verzameling Dr.A.E. Kaufman

Schaaltje voor het spoelen van penselen in de vorm van courgettebloemen. Courgettes zijn een symbool van vruchtbaarheid.

40. MODEL VAN EEN ROTSTUIN MET VIJVER

Porselein met driekleurig email biscuit H.: 16,6 cm 17de tot vroege 18de eeuw Gent, STAM, Inv. S.7

Model van een vijver met waterplanten, in een rotstuin met een den, een paviljoen en een pagode. Miniatuur landschappen op een schaal penjing, speelden in het leven van de Chinese literaat een grote rol als object die de microcosmos, een gecondenseerde vorm van het universum, vertegenwoordigen. Ze gaven de geest de gelegenheid vrij rond te zwerven in een ideaal landschap. Een penjing gaf de ambtenaar/geleerde eveneens de gelegenheid in zijn werkkamer weg te dromen in de natuur.

41. DOOSJE

Porselein met onderglazuur poederblauw Diam.: 9 cm 17de eeuw Privéverzameling

Doosje voor stempelpasta.

42. STEMPEL

Steatiet H.: 9 cm hedendaags Privéverzameling. 43. PAAR PRESSE-PAPIERS

Verguld ijzer L.: 22,7 cm 19de eeuw Privéverzameling

De presse-papiers zijn versierd met figuren uit de Chinese opera.

44. PENSEELSTAANDER

Porselein met turkoois glazuur 9,7 x 15 cm 17de eeuw Privéverzameling

Penseelstaander in de vorm van de vijf heilige bergen van China (zie nr.148)

45. PENSEELPOT

Porselein met zwart email H.: 12 cm Begin 20ste eeuw Privéverzameling

De penseelpot is versierd met twee kraanvogels onder een den, symbool van lang leven. Daarnaast staat de kraanvogel voor de hoogste morele waarden. Een geschenk met de voorstelling van kraanvogels is een ambtenaar/geleerde een succesvolle toekomst toewensen. De pioenrozen bij de den zijn een wens voor “eer” en “glorie”. Tekst: Pijnbomen en kraanvogels brengen u lang leven Om de gastheer van het huis Yue Qiao te plezieren Geschreven door Chu Yue Gemaakt door Shao Pu

46. DROOMSTEEN

Marmer Diam.: 13,5 cm Privéverzameling

Marmeren platen waarvan de inclusies doen denken aan een landschap, noemt men droomstenen. Net zoals de miniatuurlandschappen, laat zo’n steen toe weg te dromen van de dagelijkse beslommeringen en problemen. Men spreekt ook van “steen van bezinning”.

4. SOCIALE VOORUITGANG

Sociale vooruitgang was een primordiale wens, niet alleen omdat het een plicht was, maar naar men hoopte een poort naar een gelukkig en voorspoedig leven.

Reeds op jonge leeftijd kregen kinderen van welstellende families onderwijs. Om de dromen van succes en het opklimmen op de sociale ladder waar te maken, moesten de jongens lang studeren en zich onderwerpen aan een vaak afmattende discipline.

Ieder had de plicht zijn bijdrage te leveren tot het verwerven van eer, glorie en sociale vooruitgang die moet uitstralen op de ganse familieclan. 47. BEKKEN

Porselein met polychroom email H.: 11,2 cm, diam.: 34 cm Ca.1800 – 1820 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

In het plat is een interieur met twee dames voorgesteld. Een van de twee dames wijst naar de kinderen op het terras die op de binnenronding zijn afgebeeld. Op de tafel bij de dames staat een gevuld met pioenrozen, “moge het huis gezegend worden met rijkdom en eer”.

De jongen die bij de rots van lang leven staat draagt het ceremonieel gewaad, houdt in zijn linkerhand de ambtenaars hoed en in de rechter hand een hellebaard. De hellebaard ji is gelijkluidend met ji “geluk“ en ji “tot een hoge graad opklimmen”. Alle andere jongens met attributen kijken in zijn richting. De jongen links plukt takken van de cassiaboom, waarvan twee andere jongens er reeds in de hand houden, omdat dit een verwijzing is naar hun toekomst als succesvol laureaat bij de staatsexamens. Een andere jongen draagt een “tak met een half open lotusbloem”: lianhua jidi betekent ook “moge u slagen in alle examens”.

Een andere jongen met een cassiatak houdt in de linkerarm een ruyi-scepter, wat betekent “moge uw wensen in vervulling gaan”. Het tafereeltje recht toont een jongen die een bootje op wieltjes trekt, in het bootje staat en jongen met een muzieksteen qing, gelijkluidend met qing “vieren en feliciteren”.

Op de ronding zijn ook twee gelukbrengende vleermuizen geschilderd. Op de smalle liggende rand staan, takken met perziken (lang leven), winde (gelukkig gezin nodig voor een goede opvoeding) lotus (eeuwigdurende harmonie) pioenrozen (rijkdom en eer).

48. SCHAAL

Porselein met polychroom en goudemail Diam.: 18,5 cm Laatste kwart 18de eeuw Antwerpen, Museum Smidt-van Gelder, Inv.Sm.0155

Voorstelling van een welgestelde familie in de tuin van een grote villa met uitzicht op een idyllisch landschap. De heren zijn duidelijk ambtenaren die een hoge functie bekleden. De kleine jongen houdt een vaas met een bloeiende tak van de cassiaboom, een verwijzing naar zijn toekomst als succesvol laureaat van de keizerlijke examens. 48.A KOPJE EN SCHAALTJE

Porselein met zwart, ijzerrood en goudemail Schaaltje, diam.: 12 cm, kopje, H.: 4,4 cm Ca.1720 – 1730 Privéverzameling

Op beide is een scène in een geraffineerd interieur afgebeeld met een heer, een dame en twee bedienden. De jonge vrouw houdt een dwarsfluit in de hand. De jonge man draagt de ruyi-scepter “moge alles naar uw wensen verlopen” en kijkt met veel belangstelling naar de twee mythische vogels op de voorgrond. Op het tafeltje staat een vaas gevuld met schriftrollen, een pauwenveer en bloedkoraal (kennis, deugdzaamheid en hoge rang). Achter de jonge man staat een bediende met een lotustak. Een lotustak met halfopen bloem noemt men lianhua jidi en is gelijkluidend met “moge u slagen in alle examens”. De betekenis van de twee fenghuang “mythische vogels” hebben betrekking op de toekomst van de jonge man, nl.: hij zal een belangrijk geleerde worden en veel erkenning zal hem te beurt vallen..

49. BORD

Porselein met onderglazuurblauw Diam.: 23,4 cm Midden 18de eeuw Privéverzameling

Op het terras van een villa luisteren twee dames naar het qin-spel van een heer. Naast hem staat een wierookbrander en een vaas met bloemen. Bij de reling zit een kleine jongen met een waaier, een metafoor voor een literaat en een belangrijke sociale status. Bij het paviljoen staat een wilg, deze wordt geassocieerd met geleerden en dichters alsook met een idyllisch teruggetrokken bestaan. Bij de rots staat een bananenplant waardoor een atmosfeer van harmonie ontstaat die gunstig is voor meditatie en bezinning. De cartouches in de ronding zijn gevuld met enkele in linten geknoopte “kostbaarheden”, zoals boeken, rolschilderijen, een zwaard en klappers. De linten versterken op wonderbaarlijke wijze hun eigenschappen. De rand is versierd met “hemelse bamboe” (nandina domestica). Deze plant drukt de wens uit “moge uw huis gezegend worden met veel zonen die hoge functies mogen bekleden”.

De kleine cirkel boven de kruin van de wilg kan de maan zijn en verwijst dan naar een nachtelijk tafereel. Deze voorstelling van twee jonge meisjes die tijdens de nacht luisteren naar het qin-concert van een jonge man is een thema in de beroemde roman “De Romance van de Westelijke Kamer”, zie nr.140. 50. BORD

Porselein met onderglazuurblaux Diam., 23,3 cm Ca. 1725 – 1740 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

De voorstelling van pioenrozen, magnolia en wilde appel in het plat, is voor de ambtenaar/ geleerde die dit bord cadeau kreeg, een zeer bijzondere wens. Het samengaan van deze drie is een allusie op de Yutang “het Jaden Paviljoen”, die op haar beurt verwijst naar de Hanlin Academie (het “woud van penselen – instituut”). Sinds de Tang dynastie (618-907) tot de val van het keizerrijk in 1911, werd aan deze academie de officiële geschiedenis geschreven en werden de klassieke confuciaanse teksten bestudeerd en geïnterpreteerd.

Tijdens de Ming en de Qing dynastie was het de plaats waar de meest erudiete en meest machtige geleerden zich verzamelden. In de Hanlin academie werden ook de raadgevers van de keizer ontvangen. Op de rand zijn takken met camelia (doorzetting), lelie (vrede) en rozen (lang leven) afgebeeld.

5. GELUKBRENGENDE SYMBOLEN

VORMEN VAN GELUK

In de streng gestructureerde Chinese maatschappij werd er weinig plaats gelaten aan het individu en aan de persoonlijke vrijheid. De dromen en wensen van geluk en liefde werden in grote mate geïdealiseerd en waren vaak hoofdthema’s in de literatuur. De bijzonder populaire voorstellingen van gelukbrengende symbolen beheersen de beeldende kunst en vooral alle vormen van decoratieve kunst.

De bloesem van de prunus telt vijf bloemblaadjes en stond symbool voor de “vijf vormen van geluk” of wuxi. De wuxi worden reeds in de Shijing “Boek der Oden” (1000-600 v.C.) beschreven:

Lang leven Rijkdom Goede lichamelijke en geestelijke gezondheid Liefde voor de deugd Natuurlijke dood

Zij zullen in de loop der eeuwen evolueren tot:

Lang leven Gelukkig en harmonievol gezinsleven Sociale vooruitgang – eer en glorie Rijkdom Geluk

Heel vaak werden combinaties of composities gecreëerd waarin een aantal voorwerpen zoals planten, bloemen, dieren met elk een eigen symbolische betekenis samengebracht. Op die manier probeerde men de wensen kracht bij te zetten en daarenboven ontstonden afhankelijk van de context en/of de combinaties meerdere betekenissen.

Onder hieropvolgende hoofdstukken worden specifieke vormen van gelukbrengende symbolen behandeld. 51. BORDUURWERK

Zijde 119 x 56 cm 18de eeuw Privéverzameling

Op het borduurwerk zijn een rots en een citrusboom bij de oever van een rivier voorgesteld. De boom, bekend als sukadeboom (citrus medica var.digitata of sarcodactylis) draagt vruchten die doen denken aan een hand, vandaar de naam vingercitroen.

Daar de vingercitroen vergeleken werd met de gecodificeerde houding van de handen van boeddhistische figuren, kreeg hij de naam foshou “hand van de Boeddha”. Foshou is bijna gelijkluidend met fushou “geluk” en “lang leven”. Daarom wordt deze vrucht vaak samen met andere gelukbrengende symbolen voorgesteld. De vingercitroen werd ook het symbool voor rijkdom omdat zijn vorm er uit ziet als een hand die naar geld grijpt. In China werd de vrucht de favoriete geluksbrenger voor spelers.

De vingercitroen wordt niet gegeten maar heeft een zeer indringend parfum. In de werkkamer van een student werd vaak een schaal met een piramide vingercitroenen geplaatst omdat men dat dat de geur een helder inzicht bevorderde. Rond de knoestige takken kronkelt een druiventak. Druiven en druiventakken zijn het symbool voor overvloed en vruchtbaarheid voor vele generaties. De slingerende ranken van de druivelaar benadrukken zeer sterk deze wensen.

Er zijn ook takken met perziken (lang leven) chrysanten (lang leven). Op het water drijven afgevallen blaadjes. Blaadjes van bomen shuye is gelijkluidend met ye “zaken” en “handel”. Een wegdrijvend lotusblad heye is gelijkluidend met heye “gunstige handel, zonder problemen”, maar kan ook “moge uw carrière in volle harmonie verlopen” betekenen (zie nr.38). Bovenaan fladderen twee vleermuizen rond, zij symboliseren geluk in het huwelijk.

52. DRIE SIERSTUKJES

Porselein met polychroom email Vingercitroen: 5 x 7,5 cm, granaatappels: 4,8 x 7,5 cm, Perzik: 3,4 x 5,8 cm 19de eeuw Antwerpen, Museum Smidt-van Gelder, Inv.1758.07, 1758.11 En 1758.12

Wanneer de vingercitroen (geluk), de granaatappel (veel mannelijke kinderen) en de perzik (lang leven) een groep vormen krijgen ze de naam sanduo wat “driemaal veel” betekent. 52.A DOOSJE

Polychroom email op metaal, zgn. Email cloisonné 4,6 x 9,4 x 8,6 cm Late 19de tot vroege 20ste eeuw Privéverzameling

Het doosje is versierd met een speciale gestileerde bloemformatie die in de Chinese kunst tot ontstond tijdens de Sui en de Tang (581–907) en kreeg de naam baoxianghua. Deze zuiver decoratieve bloem lijkt een combinatie van pioenroos, lotus, chrysant en granaatappelbloesem en is gevat in een veelheid van ranken en gestileerde blaadjes. Deze decoratieve bloem staat symbool voor adel en schoonheid. In sommige beschrijvingen noemt men de bloem “de roos van de Boeddha”.

53. GROTE KOM

Porselein met polychroom email. H.: 16 cm, diam.: 34 cm Merk en regeringsperiode van keizer Qianlong 1734 – 1796 Antwerpen, Museum Smidt-van Gelder

Deze prachtige kom is langs de buitenwand versierd met een weelderige bloemdecoratie die bekend staat als “mille fleurs”. De symboliek is overweldigend want iedere bloem schenkt haar goede wensen en zegeningen.

53.A VIERKANTE FLES Porselein met polychroom email H.: 25,3 2de helft 19de eeuw Privéverzameling

Deze vierkante fles is versierd met bijzonder sierlijke kleurrijke vlinders tussen een veelheid van planten, bloemen en vruchten. De vlinder - hudie -betekent o.a. een lang en gelukkig leven. Het deel “die” is gelijkluidend met die “accumuleren”, dwz dat de aanwezigheid van vlinders de symboliek van alle andere motieven in deze compositie meer betekenis en veel sterker maken.

Er zijn chrysanten (lang leven) bloesems (geluk) perziken (lang leven) granaatappels (veel mannelijke nakomelingen) rozen (lang leven) Chinese lampionplant of physalis (“leven in de dood” of eeuwig leven) hier sterk benadrukt door de lingzhi, zwam die onsterfelijk maakt, aan de voet van de plant. Ranken met pompoenen (generaties lang kinderen en kleinkinderen), pioenen (eer en succes), vingercitroen (geluk, lang leven en rijkdom), lelie (een lang en gelukkig huwelijk), lotus (zuiverheid en harmonie) Chinese orchidee (deugdzaam – moreel hoogstaand), winde (hechte band in relaties van liefde en huwelijk) 54. ACHTKANTIG BORD

Porselein met polychroom en goudemail op glazuur Diam.: 21,8 cm Ca.1730 – 1740 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

In het plat is de rots van lang leven omringd met hibiscus (hoge rang en status, geluk, eer en glorie), chrysant (lang leven) bamboetakje (geluk). Op de liggende rand hibiscustakken, en takken met granaatappels (veel mannelijke nakomelingen) en perziken (lang leven).

55. PAAR VAZEN Porselein met polychroom email H.: 37,5 cm Regeringsperiode van keizer Jiaqing 1796 – 1820 Antwerpen, Museum Smidt-van Gelder, inv.Sm.1104.1-2/2

Beide vazen zijn overvloedig versierd beschildering en met motieven in appliqué. Zij hebben allemaal een symbolische betekenis. De volledige achtergrond is beschilderd met de imaginaire baoxianghua bloem (zie nr.52.A).

Op de hals van beide vazen staan aan beide zijden koppen van een roofvogel als greep, zij zijn het symbool van moed en onverschrokkenheid. Op de andere zijden groeien tegen de rotsen van lang leven, lingzhi de “zwam die onsterfelijk maakt”.

Boven de rots is een vleermuis afgebeeld met een muzieksteen, dit betekent vrede. Op de vier zijden zijn telkens enkele voorwerpen in appliqué aangebracht :

Zijde 1: Twee gouden ringen met lint, rijkdom Klok, om kwade geesten te verdrijven Vaas (zun) met bloemen, vrede Offervat fangding Zowel het offervat als de vaas zijn naar vorm geïnspireerd op het ritueel vaatwerk uit de bronstijd.

Zijde 2: Twee samengebonden rollen kostbare zijde Mand met een perzik, lang leven en een lingzhi de zwam die onsterfelijk maakt. Op de mand staan twee geldstukken, rijkdom. Een schaal met een granaatappel, veel mannelijke nakomelingen en een lingzhi. Zijde 3: Twee samengebonden rollen kostbare zijde Een vaas met bloedkoraal, kennis, deugdzaamheid, hoge rang. De vaas heeft de vorm van een cong, een ritueel jaden voorwerp uit de neolithische periode en is versierd met trigrammen en yinyang symbolen. Een tripode offervat. Weterpot.

Zijde 4: Een rhinoceroshoorn met het karakter wan, 10.000 jaar gezondheid. Schaal in de vorm van een lotusblad gevuld met een perzik en een vingercitroen, lang leven en geluk. Vaas gevuld met een vliegenmepper, een penseel en een schriftrol, attributen van de geleerde/literaat.

6. Vrede – Harmonie – Vreugde – Geluk

56. SCHENKKAN

Porselein met glazuur, zgn. Blanc de Chine H.: 14,5 cm Regeringsperiode van keizer Kangxi 1662 – 1722 Gent, STAM, inv.S.345

Het handvat en de schenktuit van deze cilindervormige schenkkan zijn in de vorm van panchi-draken. Op de romp is een lint geknoopt. De panchi is een draak zonder hoorns en een gespleten staart en is gelukbrengend. Dankzij het geknoopte lint is geluk voor vele generaties verzekerd.

57. BEELDJE

Porselein met polychroom email op biscuit H.: 14,5 cm Ca.1745 Antwerpen, Museum Smidt-van Gelder, Inv.Sm.1762

Een majestueuze rechtopstaande haan daji is gelijkluiden als daji “groot geluk”. Hij zorgt ook voor harmonie, want hij deelt het graan met het ganse erf.

58. SCHOTEL

Porselein met polychroom en goudemail op glazuur Diam.: 35 cm Ca. 1730 -1735 Privéverzameling

Centraal in de decoratie staat een bloemenvaas, een belangrijk symbool voor vrede, want het woord voor “vaas” ping is gelijkluidend als “vrede”. De pioenrozen in de vaas brengen naast de vrede ook nog voorspoed en een mooie wens “Moge uw huis gezegend worden met rijkdom en eer”. 59. PAAR SIERSTUKKEN

Porselein met polychroom email 22 x 24 cm 18de eeuw Gent, STAM, inv.S.262

Paar sierstukken in de vorm van een vredesolifant. Een olifant was met zijn massieve kracht vanouds het symbool voor een geordende, stabiele maatschappij. De olifant torst een vaas, ping, gelijkluidend met ping vrede. Samen vormen ze de rebus “Eeuwigdurende vrede voor de ganse wereld”.

60. SCHAALTJE

Porselein met polychroom email Diam.: 14,5 cm Ca.1735 – 1750 Privéverzameling

Dit schaaltje is versierd met enkele takken bamboe waarrond zich een plant met bloemen en kleurrijke vruchten slingert. De plant heeft gele bloemen. Voor de langwerpige vruchten zijn eerst groen met hebben een ruwe schil. Wanneer ze rijp zijn, zijn ze geel-roze, barsten open en wordt de rode zoete pulp zichtbaar.

In zijn groen en bitter stadium heeft de vrucht de naam van kugua, wanneer ze rijp is met roze en gele tonaliteiten noemt men ze jinlizhi “gouden lichee). De groene bittere kugua wordt geassocieerd met frustratie, ontgoocheling en bittere gevoelens, maar de rode pulp is zoet. Rood is de kleur van vreugde en geluk, vandaar dat de verandering die de vruchten ondergaan een metafoor werden voor: “Alleen zij die de bitterste omstandigheden aankunnen, staan boven de massa !”.

De plant slingert zich niet alleen rond de bamboetakken maar loopt van de buitenwand van het schaaltje de rand tot de binnenzijde, dit is een tweede metafoor: “Alleen vrede en een langdurige regering brengen geluk en voorspoed”.

61. BORD

Porselein met polychroom, zilver- en goudemail Diam.: 25,4 cm Ca. 1730 – 1735 Privéverzameling

Het centraal tafereel toont een dame die de qin bespeelt. Ze zit onder de bomen op een terras, naast haar staan grote waterpotten en een kabinet met boeken, een theepot en een vaas met een bloedkoraalstok en pauwenveren. Deze dame is omringd met alle symbolen van de literaat en ze is hier voorgesteld als een intellectueel. de sfeer ademt raffinement en kunstzinnigheid uit. In welgestelde families kregen ook de meisjes een goede opleiding, ze leerden lezen, schrijven en muziek. In sommige gevallen – zeldzame – verwierven vrouwen een naam in de literatuur en de kunst. De boom op het terras is de paulownia imperialis, wutong. In deze context is de boom een metafoor voor leven in vrede en vooral voor harmonie en geluk.

62. DOOS

Geschilderd polychroom email op metaal, zgn. Email de Canton 3 x 16 x 13 cm 19de eeuw Privéverzameling

De doos is versierd met een compositie met bloeiende prunustakken, nandina “hemelse bamboe” en twee eksters. In China is de ekster een gelukbrengende vogel, zijn naam xique betekent letterlijk “gunstige vogel”. Ook zijn gekwetter wordt als zeer gunstig ervaren, want de uitdrukking voor het gekwetter van de ekster quebao is gelijkluidend met quebao “goed nieuws” “gelukkig voorteken”.

Wanneer twee eksters op een prunustak verwijst dit enerzijds naar een gelukkig gehuwd koppel, maar evenzeer naar “tweevoudig goed nieuws” en “tweevoudig gunstig voorteken”. De aanwezigheid van de hemelse bamboe is een metafoor voor het brengen van vrede.

63. DIEP BORD

Porselein met polychroom en goudemail Diam.: 23 cm Ca.1750 – 1760 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Een deel van het bord is versierd met een lotusvijver waarin krabben rondzwemmen, dit is een metafoor voor vrede en harmonie.

Het andere deel met takken bloeiende hibiscus furong is gelijkluidend met furong “geluk en vreugde” “pracht”. 64. DOOS

Verguld metaal en jade (nefriet) 6,3 x 12 x 7,5 cm 19de eeuw Privé verzameling

Het jaden plaatje in het deksel van de doos is versierd met graanaren en twee kwartels op een rots. De kwartel anchun is gelijkluidend met an “vrede” en “in vrede leven”.

Twee kwartels zijn “dubbel geluk”.

65. FLESJE VOOR SNUIFTABAK

Glas en glaspasta, dop van agaat en metalen lepeltje H.: 6 cm 19de eeuw Privéverzameling

Het flesje is versierd met een klanksteen en twee vissen. De klanksteen is één van de oudste Chinese muziekinstrumenten. Een muzieksteen qing is gelijkluidend met qing “geluk”. De woordspeling voor twee vissen en een klanksteen jiqing youyu betekent “moge u geluk, vreugde en welvaart kennen”.

7. Rijkdom – Weelde – Overvloed - Voorspoed

66. SIERSTUK

Zitan hout 46,5 x 37 cm 17de tot vroege 18de eeuw Privéverzameling

Dit sierstuk heeft de vorm van een afgevallen lotusblad. Een afgevallen lotusblad heye belooft heye “zaken/handel zonder moeilijkheden noch problemen”. Dit type voorwerpen is een gedroomd geschenk voor een vriend die zich in zakelijke ondernemingen stort.

67. KOM

Porselein met onderglazuurblauw, type Kraak H.: 5 cm, diam.: 14,7 cm Ca.1610 - 1620 Verzameling Dr.A.E. Kaufman

In het plat is de kom versierd met een gans op een rots. Naast de gans zijn stengels rietgras afgebeeld. Dit thema heeft een zeer specifieke betekenis: “Men moet vooruitziend zijn wanneer men op een nieuwe plaats een huis bouwt”, want alleen op die manier kan gezegend worden met voorspoed.

68. HANGER

Jade (nefriet) 4 x 5 cm 18de eeuw Verzameling Dr. A.E. Kaufman

De hanger heeft de vorm van twee vissen die aan beide zijden, tussen hen in een lingzhi houden. Vissen zijn symbool van overvloed, verdiensten en rijkdom. Met de lingzhi, de zwam die onsterfelijk maakt hoopt de eigenaar van de hanger de wensen tot in de eeuwigheid te behouden. 69. SPIEGEL

Brons Diam.: 13,8 cm Song dynastie, 12de eeuw Verzameling Dr. A.E. Kaufman

De keerzijde van de spiegel is versierd met twee vissen, symbool van overvloed, verdiensten en rijkdom.

70. FLESJE VOOR SNUIFTABAK

Email cloisonné op metaal, stop verguld H.: 6,2 cm 18de eeuw Privéverzameling

Het flesje is versierd met een vleermuis die een klanksteen draagt waar twee vissen aan hangen, tegen een achtergrond van de imaginaire baoxianghua bloem (zie nr.52.A). Het samengaan van de vleermuis, de klanksteen en twee vissen betekent geluk voortvloeiend uit rijkdom en overvloed.

71. DIEP BORD

Porselein met polychroom email Diam.: 22,3 cm Ca. 1730 – 1740 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

In het plat van het bord staat een fazant op een rots en kijkt uit naar de fazant die komt afgevlogen. De rots is omringd door pioenrozen. De fazant jinji is gelijkluidend met jin “goud”, dus rijkdom en voorspoed. De pioenen staan voor rijkdom en rang.

72. BORD

Porselein met onderglazuurblauw, ijzerrood en goudemail Diam.: 22 cm Ca. 1725 - 1740 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Het bord is versierd met vijf vissen, “Mogen vijf generaties rijkdom en weelde kennen”. 73. RECHTHOEKIGE SCHAAL

Porselein met polychroom email, type Guangdong 2,4 x 24,8 x 17 cm 19de eeuw Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

De schaal is versierd met twee dames en drie reusachtige Chinese kolen. De Chinese kool baicai of qingcai is gelijkluidend met cai “geld” en “weelde”.

74. FLESJE VOOR SNUIFTABAK

Glas, glaspasta en metalen dop H.: 5,8 cm 19de eeuw Privéverzameling

Flesje versierd met twee goudvissen wat “Moge uw huis gevuld zijn met goud en juwelen”. Voorwerpen versierd met twee goudvissen waren een populair huwelijkscadeau.

8. Lang leven

75. HANGER

Jade (nefriet) 6 x 9 cm vroege 19de eeuw Privéverzameling

De vlinder hudie is gelijkluidend met hu “geluk door vrede”, en die “een zeventigjarige”. Waarschijnlijk was de hanger een verjaardagsgeschenk met de wens voor een lang en gelukkig leven in vrede.

76. SIERPLAATJE

Steatiet 6,5 x 4,5 cm 19de eeuw Privéverzameling

Het sierstukje is versierd met een slapende kat die aanleunt tegen een stapel gulden sinaasappels, een lingzhi en perziken. Een kat mao is gelijkluidend met mao “een tachtigjarige”, de gulden sinaasappel symboliseert rijkdom en voorspoed, de perzik en de lingzhi lang leven en onsterfelijkheid. Net zoals voor de vlinder (nr.75) is het plaatje een verjaardagsgeschenk de wens voor een lang en voorspoedig leven in rijkdom.

77. DOOS

Hout met koperbeslag 7,8 x 26 x 10 late 19de eeuw Privéverzameling

Op het deksel is de doos versierd met twee vleermuizen (geluk) en een een cirkelvormig plaatjes met een gestileerde vorm van het karakter shou lang leven. Op de voor- en keerzijde staan vlinders, die de eigenaar een lang en gelukkig leven toewensen. 78. HANGER

Jade (nefriet) 5,2 x 4,4 cm 16de -17de eeuw Privéverzameling

De hanger heeft de vorm van drie dubbele kalebassen. In China wordt vooral de dubbele kalebas geapprecieerd. Taoïsten hadden er een bijzondere band mee, de dubbele vorm visualiseerde voor hen de vereniging van hemel en aarde, eigenlijk een beeld van het universum in miniatuur. Mede daardoor werd aan de dubbele kalebas belangrijke magische krachten toegeschreven.

Er bestaan in het oude China talloze verhalen en legendes ivm de uitzonderlijke krachten van de dubbele kalebas. De apothekers gebruikten kalebassen voor hun medicaties te bereiden en te bewaren. Nog steeds hangt een kalebas aan de gevel van een Chinese apotheker. Wanneer de kalebas op de juiste manier wordt gebruikt, heeft hij de kracht te beschermen, te genezen en vooral het leven te verlengen !

Hulu “kalebas” is bovendien gelijkluidend met hu “beschermen” “vasthouden”. De kalebas is vaak het attribuut van taoïstische onsterfelijken en van kluizenaars.

79. PENSEELPOT

Brons H.: 13,6 cm 16de - 17de eeuw Gent, STAM, inv.S.417

De penseelpot is versierd met een opengewerkte band waarin karakters wan in friesvorm zijn geplaatst en daaronder een band met gestileerde cicades.

Wan betekent “10.000”, “ontelbaar, ongelimiteerd” en is dus ook een symbool voor lang leven en onsterfelijkheid. De cicade behoort tot de groep van snaveldragende insecten. Hij verblijft de eerste 13 tot 17 jaar van zijn leven onder de grond, bij zijn laatste levensstadium doorbreekt hij een omhulsel en verschijnt hij in zijn definitieve gedaante. Daarom werd de cicade in China beschouwd als het symbool van wedergeboorte en van onsterfelijkheid.

80. WIEROOKBRANDER

Brons 16 x 21 cm 18de eeuw Gent, STAM, inv.S.372

De perzik is in China het symbool bij uitstek van lang leven. 81. TWEE SCHAALTJES

Polychroom email op metaal, zgn. Email de Canton 13 x 10,9 cm 19de eeuw Gent, STAM, inv. S.80

Beide schaaltjes hebben de vorm van een perzik en zijn versierd met een tak met perziken en twee vleermuizen en betekent “dubbel geluk brengt tevens lang leven”.

82. BORD

Porselein met onderglazuurblauw en emailkleuren op glazuur Diam.: 22,6 cm Ca.1722 – 1725 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

In het plat is het bord versierd met een rots van lang leven waarrond pioenrozen en camelia groeien. Op de cameliatak zit een vogel die naar achter helt om beter de rondfladderende vlinder te zien. De vogel is een Indiase paradijsmonarch (Terpsiphone paradis), zijn Chinese naam is shoudainiao “de vogel die lang leven brengt”.

Dat de vogel op de cameliatak zit, is een subtiele samenstelling. De camelia staat voor eeuwige jeugd. Deze plant die vroeg in de lente bloeit, kondigt het einde van de winter aan, kondigt de vernieuwing aan en werd het symbool van de eeuwige jeugd.

83. BORDUURWERK

Zijde Diam.: 28 cm 18de eeuw Privéverzameling

Het borduurwerk geeft een synthetisch beeld van het universum, met een rots, opspattende golven en de hemel vol wolken. Tussen de wolken jagen twee draken de parel na. De parel heeft de vorm van een gestileerde versier van het karakter shou “lang leven”. Tussen de opspattende golven verschijnt een schriftrol en een parasol. 84. SCEPTER

Bukshout L.: 22,5 cm 17de tot vroege 18de eeuw Privéverzameling

Oorspronkelijk was de ruyi een scepter en een rugkrabber tegelijk. Het was ook het symbool van boeddhistische monniken. Later werd het iets om bij de hand te houden, zonder praktisch doel, een speeltje of zoals de Engelsen het noemen een “conversation piece”, dat werd uitgevoerd in kostbare materialen en werd versierd met gelukbrengende symbolen. De term ruyi betekent “zoals U wilt” of “zoals U wenst”. In het oude China was de scepter een gewaardeerd beleefdheidsgeschenk. Door zijn naam en zijn versiering werden de gelukwensen van de gever overgebracht.

De tentoongestelde ruyi heeft de vorm van een knoestige tak waarop lingzhi – de zwam die onsterfelijk maakt – groeien. De fijne ranken die rond de stam kronkelen versterken in hoge mate de wens voor een lang leven.

85. NEKSTEUN

Steengoed met bruine beschildering onder glazuur, Cizhou 11,5 x 22 x 19 cm Noordelijke Song dynastie 960-1127 Gent, STAM, inv.S.146

In de cartouche bovenaan zien we een hert galopperend over de bergtoppen, met in de mond een lingzhi de zwam die onsterfelijk maakt. In het oude China dacht men dat alleen gevlekte herten de lingzhi die hoog in de bergen groeit, kon vinden. Men dacht ook dat het hert zeer oud kon worden, wat hem tot een symbool van lang leven maakte.

86. SPIEGELSTAANDER

Brons H.: 12 cm, L.: 23,5 cm 15de-16de eeuw Gent, STAM, inv.S.423

Staander in de vorm van een liggend hert. Op zijn rug rust een maansikkel gedragen door een tak met drie lingzhi. In de sikkel kan een bronzen spiegel geplaatst worden. De vlammotieven op het lichaam van het hert geven hem een mythische kracht. DE KRAANVOGEL (Grus japonensis)

De kraanvogel he is gelijkluidend als he “vrede” “harmonie”, maar de vogel. Toch is de benaming hexian “onsterfelijke kraanvogel” populairder omdat men traditioneel dacht dat de kraanvogel duizend jaar leeft en omdat onsterfelijken hem gebruiken als rijdier (zie nr.37 en nr.129). Het is ook de kraanvogel die de zielen van de afgestorvenen vervoert naar het Westelijk Paradijs, het verblijf Xiwangmu. In de loop van de eeuwen werd de kraanvogel vooral symbool van kennis, goddelijke wijsheid en van lang leven.

87. DOOSJE

Email cloisonné op metaal 4,5 x 8 cm late 19de – begin 20ste eeuw Privéverzameling

Het doosje is versierd met een kraanvogel met rode kop en wijd uitgespreide vleugels.

88. SCHOTEL

Porselein met onderglazuurblauw Diam.: 32,2 cm Midden 18de eeuw Privéverzameling

Hier staat de kraanvogel in een tuinlandschap met een rots van lang leven en pijnboom. De pijnboom met zijn knoestige stam en takken is een evocatie van de ouderdom.

De kraanvogel he samen met pijnboom song staan centraal in de uitdrukking songhe tongchun “mogen de jonggehuwden samen een hoge leeftijd bereiken”. Een pijnboom en een steen van lang leven songbo shoushi is een invitatie om “lang leven, maar jong blijven”.

Vermits er naast de rots ook nog pioenen groeien, komen er ook nog wensen voor rijkdom en een hoge rang en goede reputatie bij. 89. PAAR KRAANVOGELS

Porselein met turkoois glazuur en zwart email H.: 38 cm 2de helft 18de eeuw Privéverzameling

De kraanvogels, die op een turkooiskleurige rots staan, hebben een bijzonder sierlijke houding. Porseleinen modellen van Chinese kraanvogels waren vanaf het midden van de 18de eeuw zeer populair in Europa.

90. GESP

Zilver 5,7 x 8,7 cm Late 19de eeuw Privéverzameling

De gesp is gevormd door twee Chinese karakters, met name shou “lang leven” en fu “geluk”, die versierd zijn met bamboe op een fijn gegranuleerde fond. De combinatie houdt de wens in voor een lang leven vol geluk.

91. SCHAALTJE

Steengoed met slib en polychroom email, Cizhou Diam.: 14,5 cm 13de eeuw Verzameling Dr. A.E.Kaufman

Het schaaltje is versierd met een chrysant. De naam van de chrysant is juhua en is gelijkluidend met ju “voor altijd” “eeuwig”. Ze heeft ook een tweede naam changshou hua “bloem van het eeuwig leven”.

92. DOOSJE

Uitgestoken lak op hout H.: 4 cm, diam.: 7 cm 17de eeuw Gent, STAM, inv.S.564

Het deksel van de doos is versierd met vingercitroenen, symbool van lang leven. De zijkant van de doos is versierd met hekwerk-motieven gevormd door het karakter wan “10.000” “ontelbaar-ongelimiteerd”, ook symbool van lang leven.

9. Gelukkig huwelijk en gezinsleven + veel kinderen

Zoals eerder aangetoond, speelt de familie in China van oudsher een grote rol. De samenhorigheid van de families en clans werd door de overheid altijd gestimuleerd als een vorm van collectieve verantwoordelijkheid. De families – of eigenlijk de clans of grote familiegemeenschappen – zijn uitgesproken patriarchaal georganiseerd. De oudste man van de oudste nog levende generatie heeft het voor het zeggen.

Ouderen (binnen dezelfde generatie) staan boven jongeren, de oudste generatie staat boven de jongere, en mannen staan boven vrouwen. Het belang van verwantschapsrelaties blijkt ook uit de uitgebreide en precieze terminologie die er voor bestaat.

In de Chinese beleving van de wereld had alle energie en materie een tweeledig karakter, yin en yang. Oorspronkelijk verwezen deze naar schaduw en zonneschijn, maar dit werd uitgebreid naar een oneindige reeks tegenstellingen: warm-koud, binnen-buiten, privé- openbaar en uiteraard mannelijk-vrouwelijk.

Dit leidde tot een in essentie vrouwonvriendelijke instelling die ervoor verantwoordelijk was dat vrouwen verborgen bleven en buiten de openbaarheid werden gehouden.

In het oude China was het huwelijk doorgaans veel meer dan alleen de verbintenis tussen een man en een vrouw. Het huwelijk werd gezien als de vereniging van twee families. Voor huwelijksrelaties waren vaak de diensten van een tussenpersoon nodig.

Van de vrouwen werd verwacht dat zij vooral mannelijke kinderen baarden. Zij verbleven doorgaans in afzondering in hun woonverblijven waar ze zorgden voor de kinderen tot deze 6 jaar oud waren. Een welgestelde man kon zich naast zijn echtgenote, omringen door bijvrouwen en concubines. Het was zijn plicht er voor te zorgen dat er rust en harmonie in zijn huis heerste. Bij de rijke families kregen jonge meisjes onderwijs (zie nr.61). Een specifieke literatuur met raadgevingen voor een deugdzaam vrouwenleven kwam reeds vroeg tot ontwikkeling.

Het oudst bekende werk geschreven door een vrouw was van de hand van Mevrouw Ban Zhao (48-ca.116) “Aanmaningen voor vrouwen”. Het werk was toen reeds conservatief van toon en bestond uit richtlijnen voor vrouwen en hoe ze zich in het huwelijk dienden te gedragen en ervoor zorgden hun rechtmatige plaats te behouden. Dit boek zette de toon voor een genre van “vrouwenboeken”.

Er zijn zeldzame gevallen bekend van Chinese vrouwen die deelnamen aan het openbaar leven, met name het politieke leven. Dit werd echter altijd als een aberratie gezien, die doorgaans onzalige gevolgen had. DE GRANAATAPPEL (Punica granatum)

De granaatappel werd tijdens de Han dynastie geïmporteerd vanuit Perzië. Aanvankelijk waren het de welgestelde Chinezen die de granaatappel in hun tuinen kweekten, vandaar dat hij het beeld van zeldzaamheid en opulentie kreeg. Door de vele zaadjes is de granaatappel het meest krachtige vruchtbaarheidssymbool. Van een opengebarsten granaatappel wordt gezegd dat hij “de mond opent” of “lacht” en vooral een “overvloed aan nakomelingen schenkt”. Voorwerpen versierd met granaatappels waren een gedroomd huwelijksgeschenk.

93. DOOSJE

Uitgestoken lak op hout 4 x 10,5 x 7,5 cm 18de eeuw Gent, STAM, inv. S.566

Het doosje heeft de vorm van een tak met twee granaatappels, waarvan één is opengebarsten en de talrijke zaadjes zichtbaar zijn.

94. FLESJE VOOR SNUIFTABAK

Glas en glaspasta, dop metaal H.: 5 cm Late 19de eeuw Privéverzameling

Het flesje is versierd met granaatappels.

95. THEEPOT

Yixing steengoed 12 x 15 cm 19de eeuw Privéverzameling

De theepot is versierd met meerdere soorten noten, waterkastanjes. Alle betekenissen en symbolen voor noten slaan op vruchtbaarheid, groei en continuïteit, met de nadruk op het verwekken van kinderen. Op de huwelijksmaaltijden worden steeds meerdere preparaties met noten geserveerd. KINDEREN

In het oude China was de kindersterfte zeer hoog. Vermits alleen mannelijke nakomelingen de voorouders konden eren en de rituelen voltrekken was de drang naar zonen zeer hoog. Kinderen – vooral de jongens – werden dan ook bijzonder gekoesterd. Het waren ook de zonen die door hun studie, het welslagen bij de staatsexamens en het uitbouwen van een prachtige loopbaan, de eer van de familie moesten hoog houden. De verwachtingen waren ook steeds hoog gespannen.

We zien dan ook bijzonder veel voorwerpen versierd met babies, jonge kinderen met gelukbrengende symbolen en met de attributen van de ambtenaar, geletterde/geleerde. Meestal werden deze voorwerpen reeds bij het huwelijk als gelukbrengend geschenk gegeven.

96. FLESJE VOOR SNUIFTABAK

Porselein met polychroom email, dop metaal H.: 7 cm Late 19de eeuw Privéverzameling

Het flesje is versierd met spelende kindjes in appliqué.

97. FLESJE VOOR SNUIFTABAK

Porselein met polychroom email, dop metaal H.: 7,5 cm Late 19de eeuw Privéverzameling

Flesje in de vorm van een jongen met een reusachtige dubbele kalebas symbool voor lang leven.

98. KOM

Porselein met polychroom en goudemail H.: 9,6 cm, diam.: 21 cm Merk en regeringsperiode van keizer Jiaqing 1796 - 1820 Antwerpen, Museum Smidt- van Gelder, Inv. Sm.0193/2-2

De kom is langs de buitenwand versierd met een idyllische tuin met rotsen en bomen, daarin zijn groepjes spelende jongetjes voorgesteld. 98. A. SCHAALTJE

Porselein met polychroom email Diam.: 24,3 cm Merk en regeringsperiode keizer Jiaqing 1796 – 1820 Privé verzameling

Het schaaltje is in het plat versierd met vier kinderen in een tuin. Alle kinderen hebben voorwerpen of attributen die verwijzen naar een toekomst als literaat of een hoge functie in de ambtenarij.

De grootste jong met het rode kleed draagt een ruyi-scepter “mag alles verlopen naar uw wensen”. De jongen met het rode jasje speelt met een Chinese tamboerijn. Deze met het gele jasje kijkt met veel belangstelling naar de chrysanten op de voorgrond, symbool van de nobele idealen van de literaat. De jongen met het blauwe jasje houdt een cassiatak in de hand, een verwijzing naar zijn toekomst als laureaat van de staatsexamens. Deze met de lichtblauwe jas draagt een pijporgel. De pijporgel sheng is gelijkluidend met sheng “succes en promotie”.

99. NEKSTEUN

Porselein met polychroom email 22 x 40 x 19 cm Qing dynastie 1644-1911 Gent, STAM, Inv.S.275

Neksteun in de vorm van een gehurkte kleine jongen.

100. DOOSJE

Email op metaal, zgn. Email de Canton 16,6 x 7,8 x 5,7 cm Late 19de eeuw Privéverzameling

Op het deksel is een tafereeltje geschilderd van een moeder met haar zoontje dat gefascineerd kijkt naar de Chinese tamboerijn van een voorbij wandelende kluizenaar. Op de zijkanten zijn granaatappels (veel mannelijke nakomelingen), perziken (lang leven) en een pioenroos (hoop op eer en glorie) afgebeeld. 101. BORD

Porselein met polychroom en goudemail Diam.: 22,3 cm Ca.1750 – 1760 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem,

In het plat is het bord versierd met een zeer alerte haan op een rots van lang leven bij een tak pioenen. Hij kijkt naar de hen en de kuikens. Een haan die zijn kuikens verzamelt jiaozi is gelijkluidend met jiaozi “zonen degelijk opvoeden”. De pioenrozen zijn een wens dat ze eer en glorie mogen kennen. Op de liggende rand zijn vier takken met opengebarsten granaatappels geschilderd, de wens voor veel mannelijke nakomelingen.

DE CURCUBITALES

Curcubitales of komkommerfamilie, zoals de pompoenen, meloenen, watermeloenen, augurken, komkommers, courgettes, kalebassen, kennen in China een weelderige groei met lange takken en ranken.

Dankzij archeologisch onderzoek weten we dat men in China reeds in de 2de eeuw v.C. deze groenten/vruchten deel uitmaakten van de dagelijkse voeding. Alle bevatten ze zeer grote hoeveelheden zaden en werden ze dan ook belangrijke symbolen van vruchtbaarheid. Zaden zi zijn ook gelijkluidend met zi “kinderen”. Vrouwen met een mooi gezicht en waarvan de trekken in harmonie zijn, worden vergelijken met guazi lian “zaadje van een meloen”. In het oude China leefde de idee dat mooie vrouwen beter geschikt waren om kinderen te krijgen !

Vermits de meeste van deze planten groeien als lianen met meerdere vruchten – grote en kleine - per tak, stonden ze symbool voor “generaties lang kinderen en kleinkinderen”. Wanneer in één compositie grote vruchten (gua) en kleine vruchten (die) samen worden afgebeeld, betekent dit “een ononderbroken afstamming kinderen van verschillende leeftijden”.

102. SIERSTUKJE

Jade (nefriet) 10 x 802 cm vroege 18de eeuw Verzameling Dr.A.E. Kaufman

Dit sierstukje is versierd ranken met pompoenen en met kalebassen, in reliëf. 103. DOOS

Huanghuali hout H.: 12 cm 18de eeuw Privéverzameling

Deze doos heeft de vorm van een meloen. Op het deksel zijn pompoenplanten in reliëf uitgestoken.

104. SCHOTEL

Porselein met onderglazuurblauw, polychroom en goudemail Diam.: 31,8 cm Ca. 1730 – 1740 Privéverzameling

In het plat is de schotel versierd met een lotusvijver waarop een mandarijneend zwemt, die uitkijkt naar haar partner die komt aangevlogen. Mandarijneenden kiezen een partner voor het leven en zijn daarom het symbool van echtelijke trouw en van een geslaagd huwelijk.

De decoratie van de ronding en de liggende rand bestaat uit drie cartouches met een Chinese tuin, bamboestores met lotuszaaddozen en chrysanten. In de Chinese tuin groeien rond de rots van lang leven takken met pruimenbloesem – vijf vormen van geluk – en chrysanten. De lotuszaaddozen zijn met hun vele zaden, een wens voor veel kinderen en de chrysant lang leven en eeuwigdurend geluk voor de ganse familie.

105. BORD

Porselein met polychroom en goudemail Diam.: 22 cm Begin 18de eeuw Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Het bord is in het plat versierd met kwartels en chrysanten onder graanhalmen en nandina. In de cartouches van de randdecoratie zijn kwartels en hanen voorgesteld tegen een achtergrond van neerdwarrelende bloesems op gekraakt ijs, symbool voor de lente. De kwartel anchun is gelijkluidend met an “vrede” “leven in vrede”. Twee kwartels shuangan is als shuangan te begrijpen als “dubbel geluk” “harmonievol gezinsleven”. De kwartels samen met de chrysant drukt de wens uit van “meerdere generaties onder één dak”. De graanhalm (sui) samen met de kwartels (an) zijn gelijkluidend als suisui ping’an “voortdurende vrede”. De zaadjes van de graanhalm staan voor vele kinderen. De krekel op de graanhalm is het symbool van bestendige afstamming. Ook de nandina of hemelse bamboe is een wens “moge u vele afstammelingen geschonken worden”. 106. KOPJE EN SCHAALTJE

Porselein met zwart, ijzerrood en goudemail Schaaltje, diam. 10 cm, kopje, H.: 3,7 cm, diam.: 5,9 cm Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Kopje en schaaltje zijn versierd met een vlinder paar, takken met lotus en jasmijn. Twee vlinders samen symboliseren liefde, trouw en harmonie in het huwelijk. De lotus symbool van vruchtbaarheid, vele nakomelingen, is een metafoor voor “continuïteit” en “voor eeuwig verbond blijven”. De molihua “jasmijn” is symbool van eenheid.

107. BORD

Porselein met onderglazuurblauw Diam.: 22,8 cm Ca.1760 – 1780 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Het bord is versierd met twee herten in een tuin met paulownia imperialis pioenen en primula. Twee herten samen betekent duurzame liefde. De paulownia, wutong is gelijkluidend met tong “voor altijd samen”. Dit alles wordt nog benadrukt door de pioenroos, die ook een teken is van liefde en de primula sinensis (zangbaochun) als symbool van duurzame liefde.

108. PAAR VAASJES

Porselein met polychroom en goudemail H.: 20,4 cm 1724-1734 Antwerpen, Museum Smidt van Gelder, inv. Sm.162/1-2

Deze vaasjes in flinterdun porselein hebben een bijzonder geraffineerde decoratie. Op ieder vaasje zijn in een achtergrond van gestileerde gouden ranken twee grote ovalen panelen uitgespaard. De cartouches tonen taferelen uit het huiselijke leven van een welgestelde Chinese familie. In een van de paneeltjes toont de fiere moeder haar zoon aan de vader. Om de hals draagt de jongen een krans met een slot, om het kind aan het leven vast te klinken. In de andere cartouches zien een jonge moeder met twee van haar kinderen. 108.A. BEELDJE – WATERDRUPPELAAR

Porselein met polychroom email H.: 21,5 cm 18de eeuw Privéverzameling

De waterdruppelaar stelt een kleine jongen voor. De jongen draagt om de hals een rood lintje met een juweel in de vorm van een slot om hem symbolisch aan het leven vast te klinken.

109. SCHOTEL

Porselein met polychroom en goudemail Diam.: 38,2 cm Late 18de eeuw Privéverzameling

Op het bord is een welstellende familie op het terras van hun prachtige villa geportretteerd. De rustige sfeer is een illustratie van de ideale familie die in volle harmonie leeft. De acht vleermuizen in de randdecoratie zijn een allusie op hun rijkdom.

110. BEELDJE

Porselein met polychroom email H.: 14 cm 18de eeuw Privéverzameling

Het beeldje geeft ons een beeld van een ouder wordend en gelukkig gehuwd paar. De man draagt met fierheid zijn hufu-scepter, illustratie van zijn positie als belangrijk ambtenaar.

111. PAAR DUIVEN

Porselein met polychroom email H.: 17 en 17,5 cm Ca. 1775 Privéverzameling

Deze mooi gevormde naar elkaar kijkende duiven staan op een stukje rots. De fijne beschildering met heldere kleuren maakt ze bijzonder aantrekkelijk. Een duivenpaar staat symbool voor huwelijkstrouw en loyauteit. 112. DOOSJE

Email op metaal, zgn. Email de Canton 11 x 10 x 6,5 cm late 19de tot heel vroege 20ste eeuw Privéverzameling

Op het deksel en op twee zijkanten zijn cartouches uitgespaard tegen een achtergrond van bloementakken, takken met perziken en meloenenranken.

In het paneeltje op het deksel zien we twee dames in een tuin bij de rivier, in de cartouches op de zijkanten zien we een dame eenzaam in een stoel bij de rivier en in de andere een man alleen bij de rivier.

Dergelijke taferelen suggereren op subtiele maar prangende wijze de eenzaamheid van de vrouwen die soms lang van hun echtgenoten en geliefden gescheiden waren. Vele Chinese vrouwen leden onder eenzaamheid omdat hun mannen lange tijd op reis waren voor zaken of als ambtenaar in verafgelegen gebieden opdrachten hadden.

10. Bescherming – Gelukbrengende en beschermende figuren – Godheden

DE DRAAK

De draak is één van China’s oudste en machtigste symbolen en de belichaming van vitaliteit en kracht. ’s Zomers vliegt hij tussen de wolken door de hemel, ’s winters vertoeft hij in de onderaardse wateren. Het is een gelukbrengend wezen, dat slechts af en toe de aarde bezoek om aan de menselijke noden tegemoet te komen.

113. DAKORNAMENT

Steengoed met groen en geel loodglazuur H.: 165 cm 13de – 14de eeuw Privéverzameling

Dit ornament stond oorspronkelijk op de rechterhoek van een dak. In het oude China werden op de daken kleurrijke ornamenten geplaatst, die als belangrijkste doel hadden het gebouw en de bewoners tegen kwade invloeden te beschermen.

Tot in de moderne tijd dacht men dat de wereld en de hemel vol zaten met demonen. Volgens de Chinese legenden vlogen de demonen op de mens af en zweefden de hongerige zielen van verwaarloosde voorouders door de lucht. Die ontelbare boze geesten bestookten de mensen met hun kwaadaardigheid en waren de oorzaak van alle ongeluk en tegenslag. Geluksymbolen en voorstellingen van fabeldieren en godheden aangebracht op dakpannen, de noordbomen en de nok, weerden het boze af en garandeerden bescherming.

Dit dakornament heeft de vorm van twee vreesaanjagende drieklauwige draken.

114. GROTE KOM

Porselein met driekleurig email op glazuur H.: 15 cm, diam.: 27 cm Merk en regeringsperiode keizer Kangxi 1662 – 1722 Privéverzameling

Twee vijfklauwige draken jagen tussen de wolken de vlammende parel na. De vlammotieven die hen omringen ondersteunen hun mythische kracht. 115. HANGER

Jade 6 x 5,5 cm Song dynastie 960-1279 Privéverzameling

De hangers stelt een kronkelende éénhoornige draak voor die zich in de staart bijt.

GUAN YU

Generaal Guan Yu was een medestrijder van Liu Bei die de eerste keizer werd van Shu Han (221-263). De epische “Roman van de Drie Koninkrijken” die over de val van de Late Han dynastie handelt, verhaalt zijn heldendaden. Guan Yu kreeg postuum de titel Guandi “Keizer Guan”. Onder die naam wordt hij vooral vereerd als god van de oorlog, van de rechtspraak en de rechtschapenheid. In China zijn vele tempels aan hem opgedragen.

116. BEELDJE

Steengoed met groen, turkoois en amberkleurig glazuur H.: 29 cm Late Ming, 17de eeuw Gent, STAM, inv. S.543

Guan Yu als oorlogsgod.

117. BEELDJE

Porselein met polychroom email op biscuit H.: 30 cm 18de eeuw Privéverzameling

Guan Yu als god van de literatuur. Taoïsme

Taoïsme is afgeleid van tao “de weg”, een term die zowel een filosofische als een religieuze betekenis kreeg. Lang reeds in het pre-confuciaans China werd tao ook het symbool van de idealen van de mens. Men kan het taoïsme definiëren als een geestelijke beweging eigen aan China, waarvan de wortels teruggaan tot de vroegste tijden.

De twee filosofische taoïstische werken dateren uit de periode vòòr het keizerrijk. Zhuangzi en Daodejing. Zhuangzi (Meester Zhuang) werd geschreven door Zhuang Zhou (ca.369-ca. 286 v.C.) en is het belangrijkste taoïstisch werk. De Zhuangzi onderscheidt zich door zijn felle aanvallen op het confucianisme; vaak wordt Confucius lachwekkend ten tonele gevoerd. De Daodejing “Boek van de weg en de deugd” is lang toegeschreven aan Laozi “Meester Lao” maar dit is een pseudoniem. Beide werken zijn zuiver filosofisch van aard en behoorden tot het denken van de intellectuele wereld, ook al zette het zich daar in veel opzichten tegen af.

Aanvankelijk waren wetenschap en magie in China onafscheidelijk. De taoïstische filosofen, voor wie het accent op de natuur ligt, evolueerden vrij vlug van loutere observatie naar experiment, waardoor de basis was gelegd van het wetenschappelijk denken; alchemie was dé taoïstische proto-wetenschap. De ontwikkeling van farmacie en geneeskunde waren eng verbonden met het taoïsme.

De aanhangers van het taoïsme reageerden in de loop van de eeuwen herhaaldelijk zeer heftig tegen het confuciaanse systeem, tegen de scholastieke “kennis” ervan. Zij zijn namelijk voorstanders van de echte kennis, van de kennis van het tao, van de natuur. Zij pleiten voor een terugkeer naar de primitieve eenvoud van een anarchistische gemeenschap, een terugkeer tot de spontane natuur zonder wet noch moraal.

In de loop van de Han dynastie (206 v.C.-220 n.C.) ontstond echter een tweede vorm, het religieuze taoïsme, dat de yin-yang-school absorbeerde en elementen uit de volksgodsdiensten in zich opnam. De complexe ideeën van de filosofische richting werden gerationaliseerd en vermengd met autochtone magische tradities en naderhand boeddhistische invloeden. Het religieuze taoïsme werd een godsdienst gericht op het bovennatuurlijke, op bijgeloof en op drang naar onsterfelijkheid. Het werd dé verlossende godsdienst voor het volk.

In de Chinese traditie wordt zorgvuldig onderscheid gemaakt tussen het religieuze taoïsme (Taojiao) en de taoïstische filosofie (Ttaojia), onder meer omdat op de vele en ingewikkelde vormen van bijgeloof in de taoïstische godsdienst werd neergezien.

Ook de maatschappelijke afstand tussen beide was groot: de Taojia is een aangelegenheid van teruggetrokken geleerden, de Taojiao een volksgodsdienst met honderdduizenden of miljoenen aanhangers.

Het doel van het religieus taoïsme is geheel gericht op deze wereld en op het individu: het verlengen en beschermen van het leven met als hoogste doel het bereiken van de onsterfelijkheid. Deze onsterfelijkheid wordt niet gezien als intrede in de eeuwigheid, maar als een materieel voortbestaan, zij het in getransformeerde vorm. De band met het filosofisch taoïsme was in het religieuze taoïsme niet geheel verdwenen. De taoïstische filosofen uit de oudheid met name Zhuangzi en Laozi werden als godheden vereerd. Hun geschriften werden daarbij geheel esoterisch geïnterpreteerd als voorschriften voor godsdienstige praktijken. De taoïst bleef steeds in zijn denkwijze en door zijn gedrag reageren tegen de conventies. Het taoïsme was de “uitlaatklep”, die de druk van de confuciaanse staatscultuur hielp verdragen. Veel van de aangenaamste kanten van het leven zijn inherent aan het taoïsme. Zonder het taoïsme zou China gelijken op een boom waarvan de diepste wortels zijn vergaan.

De meerderheid van de grootste taoïstische denkers behoorden tot de briljantste schrijvers, dichters en kunstenaars welke China in de loop van haar geschiedenis heeft gekend. 118. BEELDJE

Brons H.: 14 cm 16de -17de eeuw Privéverzameling

Voorstelling van Wenchang Wang. Wenchang Wang, ook gekend als Wenchang Dijun, is een taoïstische godheid in de Chinese mythologie. Hij wordt vereerd als God van cultuur en literatuur. Zijn naam kan letterlijk vertaald worden als ‘Koning van een Bloeiende Cultuur en Taal’. Volgens de mythologie hoort hij bij een constellatie van zes sterren in de nabijheid van de Grote Beer. Traditioneel wordt hij vooral vereerd en aanroepen door geleerden en schrijvers teneinde inspiratie te verkrijgen en door studenten voor de examens.

119. BEELDJE

Porselein met polychroom email op biscuit H.: 22,5 18de eeuw Gent, STAM, Inv.S.202

Shou Xing is de taoïstische stergod van lang leven. Volgens de legende zat hij tien jaar in de buik van zijn moeder. Daarom werd hij geboren met een groot uitstulpsel op zijn hoofd. Hij staat symbool voor onsterfelijkheid en zou de macht hebben de leeftijd van onsterfelijken te beïnvloeden. Zijn uiterlijk is vrolijk en vriendelijk en in de rechterhand houdt hij een reusachtige perzik als attribuut.

120. BEELDJE

Porselein met groen, amberkleurig en mangaan email op glazuur H.: 15 cm 18de eeuw Privéverzameling

Dit beeldje is een voorstelling van twee taoïstische onsterfelijken. De ene heet He “harmonie” en de andere heet He “eenheid”, daarom zijn ze bekend als de twee godheden van harmonie en eenheid, eendracht, band en huwelijk. De attributen die ze hier dragen, zijn een lotusbloem he, een streng Chinese munten en een goudklomp. Beiden worden steeds vrolijk en lachend voorgesteld. 121. WIEROOKBRANDER

Porselein met onderglazuurblauw H.: 15,8 cm, diam.: 19,5 cm Late 16de tot vroege 17de eeuw Gent, STAM, inv.S.121

De wierookbrander is langs de buitenwand versierd met de Baxian “Acht Onsterfelijken wandelend in een landschap”. De acht zijn geen goden, maar taoïstische onsterfelijken uit de Chinese mythologie.

LI TIEGUAI met kruk Li was een asceet en leerling van Laozi, de zgn. grondlegger van het taoïsme. Op een dag wou Li een heilige berg bezoeken en hij liet zijn lichaam in bewaring bij een jonge leerling. Wanneer hij na zeven dagen niet terug was, moest de leerling het lichaam verbranden. Maar op de zesde dag werd de moeder van de jongen erg ziek, hij wou naar haar toegaan en verbrandde het lichaam. Bij zijn terugkeer nam Li het lichaam van een overleden kreupele bedelaar aan en Laozi gaf hem een kruk. Li Tieguai is steeds in lompen gekleed, hij leunt op zijn op zijn kruk en draagt een kalebas met magische medicijnen. Hij werd patroonheilige van de zieken.

ZHONG-LI QUAN met waaier Het was Li Tieguai die Zhong-Li inwijdde in de leer van het taoïste. Op een dag stortte een muur van het huis van Zhong-li in, daar vond hij de richtlijnen op onsterfelijk te worden en steeg op een wolk ten hemel. Hij wordt afgebeeld met een waaier en werd patroonheilige van de militairen.

LÜ DONGBIN met zwaard en vliegenmepper Op een dag logeerde Lü in een herberg en kreeg er een nare droom, waarin hij zag dat het zijn familie goed zou gaan gedurende vijftig jaar, maar nadien zou alles slecht verlopen en bandieten zouden hem doden. Door deze droom kwam hij tot het besef dat wereldse ambities van geen tel zijn. Samen met Zhong-li Quan trok hij de bergen in, zij bestudeerden de filosofie van de tao en van onsterfelijkheid. Toch komt Lü af en toe onder de mensen om goeden te belonen en slechten te straffen. Hij strijdt tegen onwetendheid, tegen agressie en hartstocht. Hij is de patroonheilige van de kappers.

HAN XIANG met een dwarsfluit Als neef van een filosoof uit de Tang dynastie werd Han leerling van Lü Dongbin. Deze laatste nam Han mee naar de hemel om de boom met perzikken die onsterfelijk maken te bewonderen. Onverschrokken als hij was, klom Han in de boom, stortte neer, maar werd onsterfelijk juist vòòr hij op de aarde viel. Soms is zijn attribuut een bloemenboeket. Patroonheilige van de muzikanten.

CAO GUOJIU met klappers Cao was een teleurgestelde hoveling en trok de bergen in. Wanneer hij bij een rivier de overzet wou nemen vroeg hij de veerman te mogen betalen met een gouden amulet. Lü Dongbin vermomd als veerman maakte zich bekend en nam Cao aan als leerling. Cao werd de patroonheilige van acteurs en actrices. ZHANG GUOLAO met percussie instrument van bamboe Zhang werd geassocieerd met een zonderling, oude man die tijdens de 8ste eeuw leefde en achterstevoren op een muilezel reed. Het verhaal gaat dat de muilezel een mythisch dier was dat niet alleen duizenden km kon afleggen, maar dat hij zich liet opvouwen in een tas, en na besprenkeling met water weer levend werd. Dit intrigeerde de keizer, daarom liet hij een tao meester komen om daarover uitleg te verschaffen. Deze laatste was bang om het geheim te verklappen, want dan zou hij sterven. De nieuwsgierigheid van de keizer was zo groot dat de tao meester hem toch vertelde dat Zhang de incarnatie van chaos was. De meester overleed. De keizer vroeg om vergiffenis en dit bracht de tao meester weer tot leven. Zhang Guolao werd beschermer van pasgehuwde paartjes en van mensen zonder kinderen. Hij werd de patroonheilige van kunstenaars en kalligrafen.

LAN CAIHE met bloemen- en fruitmand en vaak met één schoen Lan Caihe is soms een jonge man, soms een jonge vrouw. De familie van Lan had een handel in geneeskundige kruiden. Wanneer Lan op een dag een uitgeputte zwerver ontmoette nam hij/zij hem in bescherming en verzorgde hem. Naderhand bleek de zwerver niet minder dan Li Tieguai te zijn. Deze was zo in de wolken van de goedheid van Lan dat hij haar/hem onsterfelijk maakte. Op een dag trok Lan een schoen uit en vloog naar de hemel. Lan werd patroonheilige van tuiniers en bloemenverkopers.

HE XIANG met lotusbloem of tak met perziken Is de enige vrouwelijke onsterfelijke van de acht. Na het eten van paarlemoer werd He vederlicht. Ze zweefde over de bergen, plukte allerhande vruchten en bessen en werd onsterfelijk. He Xiang werd de patroonheilige van de huisvrouwen.

125. BEELDJE

Ivoor met beschildering H.: 34 cm 16de eeuw Privéverzameling

Voorstelling van de taoïstische onsterfelijke Zhongli Quan met zijn waaier als attribuut. 122. PAAR WIEROOKBRANDERS

Brons H.: 23 cm 17de - 18de eeuw Gent, STAM, Inv.S.360

Laozi als oude man met baard, op een waterbuffel. Volgens de legende verlaat Laozi de beschaafde wereld en zich begeeft naar het Westelijk Paradijs.

122.A BEELDJE

Ijzer met resten van verguldsel H.: 31 cm 19de eeuw Privéverzameling

Voorstelling van Taishang Laojun “Oude Heer van het Allerhoogste”, de vergoddelijkte Laozi. Hij verblijft in Taiqinggong het “Paleis van de Opperste Zuiverheid”.

XIWANGMU

Xiwangmu “Koningin-Moeder van het het Westen” werd vanaf de Han dynastie bekend als een taoïstische godheid. In inscripties op orakelbeenderen uit de 15de eeuw v.C. is te lezen dat aan de “Moeder van het Westen” offers werden gebracht. De Westelijke Moeder refereert naar een in het Westen verblijvende archaïsche godheid. Dit betekent dat haar verering ver teruggaat in de tijd, veel vroeger dan het georganiseerde Taoïsme laat vermoeden. Alleen al uit haar naam komen enkele van haar belangrijkste kenmerken naar voren: ze is een vrouw, ze is koninklijk en ze wordt geassocieerd met het Westen. De steeds groeiende populariteit van Xiwangmu, en de overtuiging dat zij dé verstrekker was van voorspoed, onsterfelijkheid, lang leven en eeuwigdurende zegeningen, kwam tot ontwikkeling tijdens de 2de eeuw v.C. Xiwangmu verblijft in een paleis in het Kunlun gebergte. In de tuinen groeien bomen met reusachtige perziken, die onsterfelijk maken. De traditie wil dat wanneer de perziken rijp waren, Xiwangmu alle goden, godheden en onsterfelijken uitnodigde op een groots festijn.

123. KOPJE

Porselein met polychroom email H.: 3 cm, diam.: 6,4 cm 2de kwart 18de eeuw Privéverzameling

Op het kopje zien we een afbeelding van Xiwangmu. Zij draagt een mand gevuld met reusachtige perziken en is vergezeld van een hert met in de mond een lingzhi de “zwam die onsterfelijk maakt”. Zij zijn vergezeld van een gelukbrengende vleermuis. 124. DIEP BORD

Porselein met polychroom en goudemail, zgn. Famille Verte Diam.: 24,5 cm Ca. 1710 Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

In het plat is het bord versierd met de voorstelling van Xiwangmu. Zij draagt een tak met een reusachtige perziken en is vergezeld van een hert (lang leven) en een gelukbrengende vleermuis. Achter in de tuin bij de steen van lang leven groeit een lingzhi de zwam die onsterfelijk maakt. De rand en de ronding zijn versierd met wolkvormige cartouches gevuld met bloemen, krekels (geluk) en vlinders (lang leven).

129. FRAGMENT VAN EEN MUURSCHILDERING

Inkt en kleuren op pleisterwerk H.: 74 cm, Br.: 104 cm 16de – 17de eeuw Privéverzameling

Centraal in de afbeelding zien we Xiwangmu “Koningin Moeder van het Westen” in een hemelse wagen getrokken door de fenghuang, een fabelachtige vogel. Zij is begeleid door haar hofdames, de Jaden Dames.

DE DRIEPOTIGE PAD

Liu Hai leefde tijdens de 10de eeuw, hij was minister van staat, taoïst en beroemd magiër. Hij had als rijdier een pad met drie poten (hama). De pad vond dit geen eer en van zodra zij de kans zag sprong ze in een waterput. Deze pad had een voorliefde voor goud en dat zou haar ondergang betekenen. Liu Hai hing vijf gouden muntstukken aan een koordje en gebruikte die steeds weer als lokaas. Om zijn rijdier niet te verliezen, hield Liu Hai altijd de gouden muntstukken in zijn zak. Zo werd hij met de tijd een symbool van rijkdom. Hij wordt nooit voorgesteld als een ernstig minister maar als een lachende jonge man en steeds op één been staande op de bad. Hij is ook het symbool van een rijk nageslacht. 126. BEELDJE

Porselein met polychroom email H.: 25 cm 18de eeuw Privéverzameling

Het beeldje stelt Liu Hai met zijn driepotige pad voor. Met één voet rust Liu Hai op de pad en met de andere op een rots. In zijn rechterhand houdt hij de streng met goudstukken en in de linker een lotusbloem.

127. THEEPOT

Yixing steengoed en resten van goudemail H.: 8 cm 19de eeuw Privéverzameling

De theepot heeft de vorm van een omgekeerd lotusblad waarop de driepotige pad (hama) van Liu Hai zit. De oogjes van de pad zijn geglazuurd.

ZHONG KUI, de demonenkweller

Zhong Kui is een figuur uit de Chinese mythologie. Volgens de traditie kan hij 80.000 demonen, geesten en kwaadaardige wezens temmen, bestrijden en overwinnen.

Volgens de leefde Zhong Kui in de periode van de Tangdynastie (618-907). Hij was een uitzonderlijk verstandige jongeman maar zeer lelijk. Samen met zijn vriend Du Ping nam hij deel aan de keizerlijke examens in de hoofdstad. Zijn resultaten waren schitterend en hij werd ontboden bij de keizer. Deze laatste schrok hevig van de lelijkheid van Zhong Kui dat hij besliste dat hij niet in aanmerking kwam voor een openbaar ambt en ontman hem ook zijn titel van eerste laureaat. Zhong Kui was zo ontgoocheld dat hij zich hoofd vooruit van de paleistrappen gooide en overleed. De keizer schonk hem postuum het gewaad en de hoed van ambtenaar. Naderhand gaf de koning van de hellen Zhong Kui de titel “Koning van de Geesten” en de opdracht te jagen op de demonen, ze gevangen te nemen en de orde te handhaven in de wereld van demonen, geesten en kwaadaardige wezens. Vanaf de 8ste eeuw wordt hij vereerd als een belangrijke beschermende godheid. Zijn afbeelding is vaak terug te vinden op de ingangsdeur van huizen, maar ook aan de ingang van zaken waar kostbare goederen worden verhandeld. 128. VIER SCHILDERIJEN

Inkt en kleuren op papier H.: 89, Br.: 30,5 cm 1ste helft 19de eeuw Privéverzameling

Zhong Kui is in deze schilderijen afgebeeld als een ambtenaar-literaat vergezeld van demonen-helpers of bedienden. Het zijn demonen welke door Zhong Kui werden gevangen, opgevoed en opgeleid tot kalme en bedrijvige helpers. a) Zhong Kui is in zijn nopjes, zijn bediende brengt hem twee gevangengenomen demonen die hij onder handen zal nemen. b) Zhong Kui schrijft een gedicht op een rotsflank. Twee van zijn demonen-helpers maken de inkt klaar. c) Zhong Kui ontrolt een schilderij en bestudeert de kwaliteit van het werk. Twee van zijn helpers zijn in de weer met de rollen. d) Zhong Kui wil musiceren, de helper bracht hem de qin en ontdoet het instrument van de zijden hoes.

11. Verhalen

130. BEELDJE

Jade, nefriet H.: 6,3 cm 17de tot vroege 18de eeuw Verzameling Dr. A.E. Kaufmannn

Het beeldje stelt een aap voor met een reusachtige perzik in de armen en is een allusie op het verhaal van de aap Sun Wukong (zie ook “De Reis naar het Westen” onder nr.142). Sun was een aap die erom bekend stond kwajongensstreken uit te halen. Op een dag zag hij de kans om alle rijpe reusachtige perziken uit de tuin van de “Koningin-Moeder van het Westen” Xiwangmu, te stelen. Dit was op de vooravond van het grote perzikfestijn dat Xiwangmu organiseerde, zie nr. 123.

131. STEUN VOOR DE POLS

Porselein met onderglazuurblauw 5,7 x 15,2 x 12,5 cm 16de eeuw Gent, STAM, Inv. S.132

Deze steun voor de pols (gebruikt bij het schrijven of bij geneeskundig onderzoek) is versierd met het thema van “De Wijzen in het Bamboebos”. Onder deze titel wordt verwezen naar een groep dichters-filosofen die vaak in een bamboebos bijeenkwamen. Zij leefden tijdens de moeilijke periode van de Drie Koninkrijken (168-280) in Luoyang, toen hoofdstad van het Koninkrijk Wei, allen door hun hoge functies met verantwoordelijk nauw verbonden met de politieke macht. Maar het was een tijd van onophoudelijke oorlogen en zij kozen ervoor zich terug te trekken. Vooral het vertrek van Ji Kang, hoogwaardigheidsbekleder, grootste dichter en meest beroemd filosoof van zijn tijd, lokte hevige reacties uit en Ji Kang werd geëxecuteerd.

Tijdens hun bijeenkomsten bespeelden zij de qin, hielden zich vooral bezig schilderen, kalligrafie en poëzie, maar vooral bestudeerden zij het taoïsme. Zij legden een absolute nadruk op een leven in overeenstemming met de natuur, een natuurlijk leven (ziran) dat enkel luistert naar impulsen. Elke conventie, elk engagement werd afgewezen, vandaar dat ze als anarchistisch werden bestempeld.

De durf om zo’n onconventionele keuze te durven nemen, wekte enorme bewondering en belichaamden de droom van. Want iedere functionaris droomde ervan literaat te zijn. Hij droom van zijn alter ego, diegene die hij had kunnen zijn, en om zijn droom substantie te geven spiegelt hij zicht aan het beroemde voorbeeld van “De zeven wijzen van het bamboebos”. “ROMAN VAN DE GESCHIEDENIS VAN DE DRIE KONINKRIJKEN”

De Sanguo zhi yanyi “Roman van de geschiedenis van de Drie Koninkrijken” werd geschreven in de 14de eeuw door Luo Guanzhong. Deze roman is gebaseerd op de gebeurtenissen in de roerige jaren aan het einde aan het einde van de Han dynastie en tijdens de Periode van de Drie Koninkrijken (168-280). De Drie Koninkrijken zijn Shu, Wei en Wu. De roman bestaat uit 120 hoofdstukken. Heel vaak worden op kunstwerken beroemde scènes uit deze verhalen voorgesteld.

132. BORDJE

Porselein met onderglazuurblauw Diam.: 11 cm 18de eeuw Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Deze illustratie vertelt het verhaal van Liu Shan. Centraal is een ruiter met een kind in de armen voorgesteld. Het kind is Liu Shan, zoon van Liu Bei en Dame Sun. Zhao Yun, de ruiter met het kind in de armen, was een medestander van Liu Bei. Dame Sun, echtgenote van Liu Bei, was de zuster van diens aartsvijand. Toen Liu Bei op krijgstocht was, besliste Dame Sun samen met haar zoon haar man te verlaten en over te lopen naar het kamp van haar broer. Zhao Yun kon dit verhinderen en bracht de infant terug bij Liu Bei. Liu Shan (207-271) volgde zijn vader op en werd de tweede keizer van het Koninkrijk Shu.

133. SCHOTEL

Porselein met polychroom email, zgn. Famille Verte Diam.: 37 cm Begin 18de eeuw Gent, STAM, Inv.161

Deze schotel is versierd met een beroemde scène uit één van de verhalen van de “Roman van de Geschiedenis van de Drie Koninkrijken”. Dit verhaal is bekend als “Sangu Maolu” drie maal een bezoek brengen aan het huisje met het rieten dak”. Het gaat om een paviljoen nabij het huis van Zhu Geliang. Zhu Geliang (181-234) was minister, militair strateeg, schrijver, ingenieur en uitvinder, maar trok zich regelmatig terug in een huis op het platteland. Xu Shu, een beroemd literaat en vriend van Liu Bei, raadde deze laatste aan, Zhu Geliang om advies en vooral steun te vragen voor de strijd. Xu Shu gaf Liu Bei de raad de wijze man een bezoek te brengen. Gedurende de winter van 207 en de lente van 208 begaven Liu Bei en zijn medestanders Guan Yu en Zhang Fei zich drie maal naar het verblijf van Zhu Geliang nabij Nanyang (huidige provincie Henan), met het verzoek zich bij hen te voegen in de strijd om de Han dynastie te herstellen. Volgens de overlevering zocht Liu Bei hem tweemaal op, maar de wijze man bleek telkens niet thuis te zijn. Pas bij het derde bezoek had Liu Bei geluk. Zhu Geliang ontving hen, dokterde het strategische “Longzhong” plan uit en sloot zich tevens aan bij Liu Bei. Naderhand werden Zhu Geliang en Liu Bei grote vrienden. Op deze schotel zien we de krijgers op weg naar Nanyang. Voor hen is het een ultieme poging om met de hulp van een wijs en krachtdadig man het land te redden. Deze scène werd bijzonder beroemd, want ze illustreert de emoties van loyauteit en rechtschapenheid in een dramatische situatie.

135. VAAS

Porselein met onderglazuurblauw H.: 46 cm Ca. 1640 Gent, STAM, inv.S.120.2/2

Ook op deze vaas is een verhaal van de Roman afgebeeld. Zhao Yun (+229) was een beroemd generaal die leefde in de periode van de Late Han dynastie en de vroege Periode van de Drie Koninkrijken. Zhao Yun diende onder Liu Bei en bekleedde een hoge functie in de staat Shu Han die door Liu Bei was opgericht in 221. Cao Cao was een belangrijk generaal van het Koninkrijk Wei. Generaal Cao bezat twee beroemde zwaarden. Het ene zwaard droeg de naam Yitian en werd uitsluitend door hemzelf gebruikt. Het tweede zwaard Qinggang werd bijgehouden door zijn schildknaap Xia Houen Beide zwaarden van topkwaliteit, ze waren bijzonder scherp en konden gemakkelijk andere zwaarden breken. Tijdens de Changbanpo campagne slaagde Zhao Yun erin in het heetst van de strijd, het fameuze zwaard Qinggang gedragen door Xia Houen in handen te krijgen.

“HET VERHAAL VAN DE WATEROEVER”

De Shuihu zhuan “het verhaal van de wateroever” dateert uit de regeringsperiode van van keizer Wanli (1573-1619) en zou geschreven zijn door Shi Nai’an en herwerkt door Luo Guanzhong. De stof van de roman wordt geleverd door verhalen over de nobele bandieten van het Liangshan-moeras, onder leiding van Song Jiang. Deze vertellingen hebben een historische kern: indertijd was er in de eerste jaren van de 12de eeuw in de omgeving van Kaifeng (provincie Henan) een bende onder leiding van een zekere Song Jiang actief. Talrijke oorspronkelijk zelfstandige verhalen over nobele bandieten uit latere eeuwen, werden met de 12de eeuwse bende in verband gebracht. De eerste helft van de roman is voornamelijk gevuld met verhalen van afzonderlijke helden. Er wordt beschreven hoe zij in opstand komen tegen onrecht, uitgestoten worden door de corrupte maatschappij en gedwongen worden te kiezen voor het bandietenleven. In de tweede helft worden de gezamenlijke activiteiten van de bende beschreven; de keizerlijke troepen blijken niet in staat de bandieten te verslaan, zodat hun een pardon wordt aangeboden. De struikrovers van “Het verhaal van de wateroever” zijn struikrovers, herenboeren, monniken, schoolmeesters, militaire instructeurs, boeren, vissers en dagloners. Hun daden worden zeer uitvoerig beschreven en gruwelijke details worden de lezer niet bespaard. 136. VAASJE

Porselein met polychroom email, zgn. Famille Verte H.: 25,4 cm Merk en regeringsperiode van keizer Kangxi 1644-1722 Privéverzameling

Het vaasje is versierd met een illustratie van een scène uit de roman “Shuihu Zhuan” De krijger te paard is generaal Song Jiang, die wordt geassisteerd door Hua Rong. De drie vrouwelijke krijgers die gongfu - houdingen demonstreren zijn alle drie kapitein: Hu Sanniang vecht met twee messen, Sun Erniang en Gu Dasao.

134. OPIUMKASTJE

Verlakt hout 30 x 26 x 9 cm 19de eeuw Verzameling Dr. A.E. Kaufman

In de cartouche van het geajoureerde deksel is een tafereel afgebeeld uit de roman “Het verhaal van de Waterkant”. Chao Gaiben, als bijnaam koning van de hemel, werd als leider benoemd in de “Schuilplaats in het drasland”, gelegen in de Liang bergen. Lin Chong - een in ongenade gevallen instructeur van de keizerlijke Yang wachters in de hoofdstad – en heeft zich aangesloten bij de nobele bandieten. Zijn bijnaam is “Luipaardkop”. Na een paar maanden begin Lin zich zorgen te maken, want bij zijn vlucht uit de hoofdstad liet hij er zijn vrouw achter. Hij weet niet of zijn vrouw nog in leven is of niet. Lin vraagt aan Chai Gai de toestemming om naar de hoofdstad. Op het deksel van het opiumkistje zien we het tafereel van de audiëntie bij Chai en het vertrek van Lin Chong.

HET VERHAAL VAN CHANG O, DE GODIN VAN DE MAAN

Chang O was gehuwd Hou Yi, een befaamd boogschutter uit de Chinese mythologie. Hou Yi is de roemrijke boogschutter die negen van de tien zonnen uit de hemel schoot, maar hij werd verbannen uit de hemel en ging op zoek naar het levenselixir. Xiwangmu “Koningin- Moeder van het Westen” (zie nr.123) schonk hem kruiden die onsterfelijk maken. Hou Yi verzweeg dit voor zijn echtgenote en verstopte de kruiden in huis. Bij een grote schoonmaak vond Chang O de kruiden en at ze op. Heel vlug voelde ze zich heel licht worden. Ze steeg ten hemel, werd onsterfelijk, reisde naar de maan om te ontsnappen aan de woede van haar man. Naderhand werd Chang O godin van de maan. Hou Yi probeerde achter haar aan te gaan, maar dit mislukte. Ook werd hij niet onsterfelijk, maar stierf een natuurlijke dood. 137. BALUSTERVORMIGE VAAS MET DEKSEL

Porselein met onderglazuurblauw en polychroom email, Wucai “vijf kleuren” H.: 39 cm Ca. 1645 – 1665 Gent, STAM, inv.S.20

In een cirkel, de maan – zien we Chang O en haar hofdames. Naast haar stampt een witte haas, symbool van de maan, in de vijzel de kruiden die onsterfelijk maken fijn. Op de andere zijde zien we Hou Yi met zijn gevolg.

Drie spelende kinderen op het deksel drukken een kinderwens uit. Op de hals staan enkele “kostbaarheden”, zoals het juweel, de muzieksteen, de boeken, de ruit en het alsemblad.

137. A. BORD

Porselein met ijzerrood, zwart en goudemail Diam.: 22,4 cm 1ste kwart 18de eeuw Privéverzameling

In het plat is dit bord ook versierd met het verhaal van Chang O en haar man Hou Yi. In dit tafereel zien we dat snel nadat Chang O de kruiden heeft gegeten, staande op een wolk, opstijgt naar de hemel. In de tuin van hun huis kijkt de verraste Hou Yi toe hoe zij wegdrijft. Hoog in de lucht zien we de maan, de plaats waar Chang O uiteindelijk zal verblijven.

138. THEEBUS

Porselein met onderglazuurblauw H.: 10,8 cm Derde kwart van de 18de eeuw Loppem, Stichting Jean van Caloen, Groot Kasteel van Loppem

Langs de buitenzijde is de theebus versierd met het beroemde “thema met de wilgen”, een liefdesverhaal. De dochter van een welgesteld koopman wordt verliefd op de secretaris van haar vader. Vanzelfsprekend mochten de twee niet huwen. Zij spreken een plan af, wanneer de jonge wilgen de eerste blaadjes krijgen, zullen ze samen wegvluchten. Voorstellingen met een grote villa in een berglandschap bij de rivier en waar tevens jonge wilgenbomen staan, zijn een allusie op dit liefdesverhaal. Dit thema werd vaak afgebeeld op porselein bestemd voor de export en had in Europa, vooral in Engeland heel veel succes. Vanaf de vroege 19de eeuw werd het op Engels porselein nageschilderd, vaak in een nogal stroeve versie en met westerse randdecoraties. Engelse handelaars lieten het in dezelfde stijl kopieëren in China. Zo schilderden Chinese pottenbakkers een eigen ontwerp in een westerse stijl! “DROOM IN DE RODE KAMER”

De Honglou Meng of “Droom in de Rode Kamer” werd geschreven door Cao Xueqin (1715-1764) en bestaat uit 120 hoofdstukken en wordt beschouwd als een meesterwerk van de Chinese literatuur. De Honglou Meng beschrijft zeer gedetailleerd het leven van de puissant rijke familie Jia en haar talrijke personeelsleden. De roman bevat een uitzonderlijk grote hoeveelheid personages. Het is het verhaal over de rijkdom en de invloed die grote clans hebben, maar hoe dit langzaam verandert wanneer ze in ongenade vallen bij de keizer. Deze roman is belangrijk vanwege de gedetailleerde observatie van het leven en de sociale structuur in het 18de eeuwse China.

139. TAFEREEL

Ivoor met beschildering 37 x 53 x 21,3 cm 19de eeuw Privéverzameling

Het tafereel is een scène uit de roman “Droom in de rode kamer”. Op het terras van het mooie landgoed van de familie Jia staan een dame en twee jonge vrouwen. Het terras kijkt uit op de rivier en één van de jonge vrouwen heeft een vislijn uitgegooid. Hogerop zien we een jonge man die in een zeer ontspannen houding de dwarsfluit bespeelt. Het is de zoon des huizes, Jiao Baoyu. De dame is de “Tweede Dame” (tweede echtgenote) en moeder van Jiao Baoyu. Zij kijkt bedrukt en wijst naar de jonge man. Ze beklaagt zich tegen de jonge vrouw omdat Baoyu meer aan genieten en ontspanning denkt en niet studeert. Zij zal haar man inlichten en een nieuwe strenge leraar vragen voor haar zoon.

DE “ROMANCE VAN DE WESTERKAMERS”

De Xixiang Ji of de “Romance van de Westerkamers” is het meest geliefde drama uit het premoderne China. Het werd tevens een belangrijke inspiratiebron voor boekillustraties en voor de decoratie van 17de en 18de eeuws porselein. Het plot is vrij eenvoudig, een getalenteerde maar verarmde jongeman, Zhang Sheng, ontmoet de mooie Cui Yingying in een klooster waar zij tijdelijk met haar moeder en haar dienstmaagd verblijft. De twee worden verliefd, maar wanneer de moeder daar lucht van krijgt, stuurt ze woedend de jongeman weg. Hij vertrekt naar de hoofdstad, neemt deel aan de staatsexamens, slaagt en keert terug om zijn bruid op te eisen. 140. BORD

Porselein met polychroom email Diam.: 23 cm Ca 1722 – 1734 Gent, Veilinghuis Loeckx

Op het bord is de beroemde scene voorgesteld waarin de verliefde Zhang Sheng ’s nachts over de muur klautert en de dienstmaagd een liefdesbrief voor Cui Yingying overhandigt.

Zie ook bord nr.49 waar Cui Yingying samen met haar dienstmaagd op een nacht naar het qin-concert luistert van Zhang Sheng. De muziek die een boodschap van liefde brengt.

141. PAAR VAZEN MET DEKSEL

Porselein met onderglazuurblauw, polychroom en goudemail H.: 82,5 en 83,5 cm Ca. 1725 – 1735 Antwerpen, Museum Smidt van Gelder, inv.Sm.0230/1-2

De ene vaas toont het ideale leven van een welgestelde familie. In een tuinpaviljoen zien we de heer des huizes die de qin bespeelt. Verderop kijken de dames uit naar de gast die samen met zijn bedienden op bezoek komt. De andere vaas is versierd met een voorstelling van het polospel beoefend door vrouwelijke ruiters. De supporters hebben plaats genomen in het tuinpaviljoen. Een van de heren is dolenthousiast en zwaait met zijn waaier terwijl hij op de balustrade springt. Het is lente want de magnolia en de boompioenen staan in bloei. De schouders van de vazen zijn gedecoreerd met een rand met wolkvormige motieven gevuld met bloemen en ranken.

Het polospel was reeds in de 5de eeuw v.C. bekend in Perzië en bereikte China tijdens de Tangdynastie (618-907). 141. A. SCHOTEL

Porselein met polychroom en goudemail. Diam.: 54,6 cm Ca. 1720 – 1730 Antwerpen, Museum Smidt van Gelder, inv.Sm.0152

In het plat is de schotel versierd met een tafereel met een ambtenaar die groet voor een dame omringd door haar dienstmaagden. Achter de dame staan twee niet-Chinese mannen. Tijdens de Song- en Liaodynastie werden Chinese prinsessen uitgehuwelijkt aan hoofdmannen van nomadenstammen die buiten de noordelijke en noordwestelijke grenzen van China leefden en een bedreiging vormden voor het rijk. Het kwam vaak voor dat de uitgehuwelijkte prinsessen na een aantal jaren werden teruggehaald. De prinses en haar gezelschapsdames dragen Chinese gewaden, maar hun hoofddeksel is dat van de nomaden. De ambtenaar is vergezeld van een schare krijgers. Dit kan erop wijzen dat hij de prinses moet terugbrengen naar haar vaderland. De randdecoratie bestaat uit cartouches met huiselijke tafereeltjes afgewisseld met bloementakken. Hoewel in het kleurenpalet roze email is gebruikt, leunt de decoratie nog aan bij de stijl uit de late zeventiende en heel vroege achttiende eeuw.

DE REIS NAAR HET WESTEN

De Xijou ji “De reis naar het westen” zou geschreven zijn door Wu Cheng’ (ca.1500 - ca. 582) tussen 1570 en 1580. De stof van de roman is ontleend aan een populaire verhalencyclus van grote ouderdom. De Chinese monnik Xuanzang (600 - 664) reisde in de jaren 629 - 645 als pelgrim naar India voor het verzamelen van boeddhistische teksten, soetra’s. Bij zijn terugkeer ontving hij de eretitel Sanzang (Tripitaka).

De tocht maakte grote indruk op zijn tijdgenoten en werd spoedig onderwerp van legendevorming. Xuanzang’s aardse reis naar India werd in de overlevering een pelgrimage naar het Westelijk Paradijs. Om de talloze gevaren te doorstaan – zoals aanvallen van allerlei bovennatuurlijke monsters – werd hij voorzien van bovennatuurlijke helpers: een paard, een varken en een aap.

Deze roman heeft gedeeltelijk een allegorisch karakter. Xuanzang staat voor de mens op zoek naar Verlichting; het paard dat hem draagt voor zijn wil; de aap voor zijn hart (en denken); en het varken voor zijn fysieke krachten en lusten. De karakterisering van de personages in de roman is daarmee in overeenstemming. Zhu Bajie is een domme, geile vreetzak en Sun Wukong is een vindingrijke overmoedige durfal. In een allegorische interpretatie zijn de gevaren en monsters de waanideeën van de mens, die hem afhouden van de Verlichting. 142.A. ALBUMBLAD

Albumblad 25,5 x 30 cm Inkt en kleuren op zijde 18de eeuw Privéverzameling

Wanneer de pelgrim Xuanzang op zijn reis naar India bij de Wuxing berg aankomt, ontmoet hij de pas vrijgelaten aap Sun Wukong. Deze laatste was gedurende 500 jaar door de Boeddha gevangen gehouden in de berg. Na rijp beraad neemt Xuanzang de aap aan als leerling en als reisgezel.

142.B. ALBUMBLAD

Albumblad 25,4 x 30 cm inkt en kleuren op zijde 18de eeuw Privéverzameling

Tijdens de tocht werd Xuanzang vaak lastig gevallen door monsters. Op een dag rust en mediteert hij in de grot Pansidong genaamd. Spinnen en bovennatuurlijke wezens verstoren zijn rust. In de hoop Xuanzang te verlossen steekt Sun Wukong de grot in brand. De spinnen kunnen echter ontsnappen en reppen zich naar de Huanghuamu “De tempel van de Gele Bloemen” waar ze het duizendpotig monster vragen hen te helpen om Xuanzang verder te kwellen.

142.C. ALBUMBLAD

Inkt en kleur op goudkleurig papier 20,2 x 14,4 cm 18de eeuw Privéverzameling

Op hun reis kwam het gezelschap aan in Shituoguo “Het koninkrijk van de leeuw en de kameel”. Drie koningen wachten hen op voor controle. In werkelijkheid waren zij geen koningen, maar vermomde monsters. De zgn. koningen nemen het gezelschap gevangen. De vindingrijke Sun Wukong slaagt erin te ontsnappen en vliegt met spoed naar het westen op zoek naar drie wijzen, het zijn Shijiamuni (Sk. Boeddha Shakiyamuni), Wenshupusa (Sk. Bodhisattva Manjushri) en Puxianpusa (Sk. Bodhisattva Samanthabadra). Dit drietal temt de monsters. 142.D. ALBUMBLAD

Inkt en kleuren op goudkleurig papier 19,7 x 14,4 cm 18de eeuw Privéverzameling

Wanneer het reisgezelschap bij de Pingding berg kwam, werden ze opgewacht door twee monsters: Jinjiao Dawang “Koning met de gouden hoorn” en Yinjiao Dawang “Koning met de zilveren hoorn”. De aap Sun Wukong past zijn verdwijntruc toe en gaat ten rade bij Guanyinpusa. Daar aangekomen verneemt hij dat de twee monsters eigenlijk de vermomde Long Nu en Shen Cai zijn, de twee kinderen die vaak Guanyinpusa vergezellen (zie nr.163). De twee kinderen Long Nu en Shen Cai hielpen geregeld Taishang Laojun “Heer Lao”, de vergoddelijkte Laozi bij het bereiden van medicatie. Laojun wil testen hoe vastberaden en sterk Xuanzang wel was om het westen te bereiken en had Guanyinpusa gevraagd hem Long Nu en Shen Cai te lenen.

Op het albumblad is Xuanzang te zien met een wierookbrander, in de wolk van de wierook verschijnt een mooi gebouw. Het gebouw is Taiqinggong het “Paleis van de Opperste Zuiverheid” en de verblijfplaats van Taishang Laojun, de vergoddelijkte Laozi.

12. De natuur

De observatie van de hemel speelde een sleutelrol in het oude China. Hemel, aarde en mens waren onderling nauw verweven en een verandering in het ene niveau werkte door in alle andere.

De Chinezen waren fervente waarnemers van de nachthemel. De regelmatige en vooral de onregelmatige bewegingen van zon, maan en sterren in de hemel, zagen ze als uitingen van de hemelse wil.

Alle eerste geschriften schetsen een universum waarin mens en natuur onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

Deze wereldvisie is de basis van de Chinese kosmologie. Het idee dat daden in het mensenrijk corresponderende effecten hebben in de natuurlijke wereld en andersom.

De bergen werden gezien als ontmoetingsplaats van hemel en aarde en het beklimmen ervan was een van de manieren waarop mensen naar de hemel konden opstijgen.

In het taoïstische geloof leefde de idee dat de in nevel gehulde bergen de verblijven waren van onsterfelijken.

Reeds tijdens de Han dynastie werden door de keizer en de elite tuinen aangelegd met rotsformaties om de onsterfelijken te lokken.

Filosofen, literaten, schrijvers en dichters worden al heel lang aangetrokken door de betoverende schoonheid en de bezieling van krachtige plekken, zoals de bergen, waar ze zich ten volle kunnen richten op hun contemplatie over de natuur en het mysterie van het bestaan. 143. WIEROOKBRANDER

Brons H.: 26 cm 2de eeuw v.C. Privéverzameling

Een boshan lu is een “wierookbrander" (in de vorm van de) universele berg. De “berg” is samengesteld uit een centrale piek omgeven door concentrisch geplaatste pieken. De bergwand werd op meerdere plaatsen doorbroken om de rook te laten ontsnappen. Op de wanden van de secundaire pieken zijn realistische dieren – vogel – tijger – wild varken – beer - afgebeeld, die het landschap in grote mate verlevendigen. Ook op de kelk zijn dieren afgebeeld. Voluten en curvelineaire motieven suggereren de kosmische winden. De voet en de stam van de kelk zijn opengewerkt in de vorm van opspattende golven, een metafoor voor de berg die opstijgt uit de oceaan.

Complexe ideeën over onsterfelijkheid alsook de verering van de “heilige bergen” bepaalden in grote mate het denken tijdens de Han dynastie (206 v.C.-220 n.C.). Dit gaat gepaard met het ontstaan van het religieuze taoïsme waarin het geloof in de onsterfelijkheid een centrale plaats inneemt. In de verbeelding van de mensen uit die tijd verbleven de onsterfelijken hetzij in het Kunlun-gebergte, gelegen in de noordwestelijke gebieden, het zij in de bergen op Penglai, een eiland in de oostelijke zeeën. Deze mythische bergen waren omringd door wolken en door de qi “kosmische energie”. De iconografie van de boshanlu moet in verband gebracht worden met deze thema’s.

De bergen werden dus voorgesteld als heilige plaatsen die toegang geven tot onsterfelijkheid en de boshanlu moet gezien worden als een driedimensionale visualisering van de kosmische spil die leidt naar de hemelse regionen. De boshanlu is duidelijk de reductie van de macrokosmos. Het is een belangrijk voorwerp, zowel voor de levenden als voor de doden, omdat het de vitale link benadrukt met het heelal en het streven naar onsterfelijkheid temidden van de hemelse bergen. Het toont de plaats waar de ziel van de overledene verblijft, omringd door alle onsterfelijken.

Kunsthistorisch zijn dit type wierookbrander alsook de potten met een deksel in de vorm van een berg (zie nr. 144) zeer belangrijk, omdat ze kunnen beschouwd worden als de vroegste autonome natuurvoorstelling in de Chinese kunst. 144. POT MET DEKSEL

Aardewerk met groen loodglazuur H.: 23,5 cm 2de eeuw Verzameling Dr. A.E. Kaufman

Drie zittende beren dragen de pot, het deksel heeft de vorm van een berg. Ook de buitenwand is versierd met bergen. De bergflanken zijn bevolkt door dieren: tijger, beren, draken, mythische vogel, onsterfelijken, wild varkens, apen, vogels.

Het gaat hier om de voorstelling van de mythische berg, de kosmische pijler tussen hemel en aarde. Dit is het rijk van de wildernis die de ziel van de overledene moet trotseren op weg naar het hiernamaals. De beren accentueren het intermediaire karakter van de mythische berg en bewaken de toegang tot de hemel.

145. SCHOTEL

Porselein met zwart en goudemail Diam. : 41,7 cm Latere 17de tot vroege 18de eeuw Privéverzameling

In het plat is de schotel versierd met een geïdealiseerd berglandschap langs de rivier. Op de voorgrond zien we een reiziger te paard samen met zijn bediende die de bagage torst, op weg naar een villa. Het landschap is geschilderd in de stijl van de “Meester van de Rotsen”, zo genoemd naar een groep voorwerpen uit het 3de kwart van de 17de eeuw, versierd met de getourmenteerde weergave van de bergen.

146. DOOSJE

Email geschilderd op metaal, zgn. Email de Canton Diam.: 9,5 cm Merk en regeringsperiode keizer Qianlong 1736 – 1795 Privéverzameling

Op het deksel van het doosje is een cartouche versierd met twee wandelaars in een een grillige allesoverheersende natuur. De man met de rode jas wijst de weg naar het huis dat hoog in de bergen ligt en deels verborgen wordt door de weelderige bomen. De randen van het deksel en de doos zijn versierd met gelukbrengende bloemen: prunus bloesem, hibiscus (geluk, vreugde en rijkdom), chrysant (lang leven), pioenen (rijkdom en status) 147. PENSEELSTAANDER

Steengoed met celadon glazuur H.: 9,5 cm, L.: 19 cm 17de eeuw Privéverzameling

Penseelstaander in de vorm van een rotsformatie, geïnspireerd op de zgn. “literatenrots”.

148. PENSEELSTAANDER

Verlakt hout H.: 4,3 cm, L.: 13 cm 18de eeuw Privéverzameling

Penseelstaander in de vorm van de vijf heilige bergen van China oprijzend uit de golven. Zij worden ook aangeduid als wuyue “de vijf toppen” of “vijf grote bergen” :

Song Shan (zhongyue): de grote berg van het midden) in de provincie Henan

Tai Shan (dongyue): de grote berg van het oosten) in de provincie Shandong

Hua Shan (yiyue): de grote berg van het westen ) in de provincie Shaanxi

Heng Shan (nanyue): de grote berg van het zuiden) in de provincie Hunan

Heng Shan (beiyue): de grote berg van het noorden) in De provincie Shanxi.

Deze vijf bergen zijn gerangschikt volgens de vijf windrichting overeenkomstig de Chinese geomantiek. Traditioneel hebben ze in China een kosmologische en theologische betekenis. Deze vijf bergen vormden de best bekende natuurlijke referentie punten in de Chinese geschiedenis. Vanaf de vroegste historische tijden waren zij ook rituele plaatsen waar de keizers offers brachten.

Sinds het begin van de 21ste eeuw worden confuciaanse en taoïstische rituelen hervat. Honderden pelgrims begeven er zich naar tempels en grotten.Daarnaast werden in deze bergen confuciaanse academies en boeddhistische tempels opgericht. HET ONBEWERKT NATUURLIJK MATERIAAL

Literaten en geletterden hechtten zeer grote waarde aan het onbewerkte natuurlijke materiaal. Het verzamelen van koralen, stenen en wortels werd beschouwd als een artistiek gebaar. Geplaatst op een sokkel, in de studeerkamer of de bibliotheek, werd een wortel of een “literatenrots” objecten die zich tussen natuur en cultuur bevonden. Een vermeende natuurlijkheid kon ook het summum zijn van gekunsteldheid, zoals bijvoor de ruyi-scepter die een knoestige stam imiteert, zie nr.84.

149. LITERATENROTS

Marmer H.: 50 cm Privéverzameling

150. PENSEELPOT

Wortelhout H.: 24,3 cm 19de eeuw Privéverzameling

151. ALBUMBLAD

Inkt op zijde 34,5 x 28,5 cm 17de -18de eeuw Anoniem Privéverzameling

Shanshui “bergen en water” is de benaming van schilderijen waarin bergen en rivieren een centrale plaats innemen. Hier is de techniek van de monochrome gewassen inkt toegepast.

In dit werkje zien we een geïdealiseerd Zuid-Chinees landschap. Op de rivier dobberen twee bootjes, het klassieke voorbeeld van literaten, mijmeren over de prachtige natuur of ambtenaren die rust en onthaasting zoeken.

Dit is het type landschap dat beladen is met taoïstische symboliek, zoals de hang naar de natuur en het zoeken naar een evenwichtige balans. 152. SCHILDERIJ

Inkt en kleuren op papier Geschilderd in de maand juni 1941 Wu Hufan 1894-1968 Privéverzameling

Wu Hufan komt uit een familie van beroemde schilders en kalligrafen, en kunstverzamelaars. Hij kreeg een zeer goede opleiding en bestudeerde de oude meesters. Wu werd beroemd als schilder, verzamelaar en groot kenner van de Chinese schilderkunst. Na de machtsovername van 1949, gaf hij les aan de academie van Shanghai. Wu Hufan staat bekend als een meester van de traditionele landschapsschilderkunst.

Dit werk is geschilderd in wat men de blauw-groene stijl noemt. Het gebruik van blauw- groene pigmenten in de landschapsschilderkunst kwam tot ontwikkeling tijdens de Tangdynastie (619-906). Deze stijl bleef doorleven in de moderne tijd en heet het kenmerk te zijn van de professionelen.

Enkele paviljoenen zitten half verborgen tegen een achtergrond van hoge bergen. In het opschrift vermeldt Wu Hufan dat hij zich voor dit werk liet inspireren door de schilders uit de Songdynastie (960-1279).

In het opschrift staat ook een poëtische tekst:

Wanneer tijdens de avond de wind opsteekt Vliegen de bloemblaadjes in het rond, net als sneeuwvlokken Ze vliegen over de muur tot in het paleis. Maar in het paleis is niemand meer.

Wu Hufan schilderde dit werk in volle oorlogsperiode. Niet alleen grijpt hij terug naar de oude stijl, met het schilderen van het lege paleis, prachtig gelegen in de bergen, uit hij het grote verlangen naar rust en vrede. 153. SCHILDERIJ

Inkt en kleuren op papier 154 x 89 cm Gao Qipei 1660-1734), geschilderd in 1736 Privéverzameling

Gao Qipei werd geboren in een noordelijke provincie van China in een Manchu familie. Hij was een hooggeplaatst en succesvol ambtenaar aan aan de hoven van de Qing keizers Kangxi (1662-1722) en Yongzheng (1723-1735). Zijn ambtelijke functie liet Gao voldoende tijd om zich te ontplooien als schilder. Vanaf zijn twintigste was hij op zoek naar een eigen stijl. Hij vond deze door te schilderen met de vingers in plaats van met penseel, een idee dat hem was ingevallen tijdens een droom.

Met zijn vingertoppen en zelfs met zijn hele hand bracht hij verfstreken aan. Voor lijnen gebruikte hij zijn lange nagels. Zijn schilderijen blinken uit door hun spontaniteit en hij werd bewonderd als excentriekeling.

Dit schilderij toont een bijzonder overweldigend en woest landschap, uitgevoerd in een bijzonder krachtige stijl. Op een overhangende rots zit een man onder de pijnbomen de qin te bespelen. Het schilderij draagt als titel Song Feng Qin Yun “(Alleen) de tonen van de qin (zijn te horen) terwijl de wind door de pijnbomen raast”.

In de inscriptie staat o.a. vermeld :

“Geschreven door Gao Qipei in de lente van het jaar 1736 op het schilderij dat ik schilderde met de vingers in Chun He Xuan”

Er is ook een poëtische tekst die als volgt luidt :

Terwijl ik dronken ben bespeel ik de qin op de plaats Die men de speelse kloof noemt De heldere klanken van de muziek vliegen rond en blijven overal hoorbaar De klank samen met het juiste ritme maken er een prachtige compositie en stijgt uit boven het kolkende water Wat gebeurt er als de klanken op de bomen druppelen ? Hoe dan ook, Tao Gong geniet van deze muziek terwijl hij op zijn balkon zit.

Tao Gong is een andere naam voor de beroemde dichter Tai Yuanming (ca.365-427)

13. Het Boeddhisme

Het boeddhisme, dat ontstond in de loop van de 6de en 5de eeuw v.C. op het Indiase subcontinent was gebaseerd op de lessen van Prins Siddharta Gautama en ontwikkelde zich in de volgende eeuwen tot een verfijnde religie met veel geschriften, in het Sanskriet sutra genoemd.

Het is vanuit de boeddhistische centra in Serindië dat de Indische leer in de loop van de 1ste eeuw van onze jaartelling ingevoerd werd in China. Vooral monniken en vertalers van Centraal-Aziatische afkomst hebben hierin een belangrijke rol gespeeld. De verspreiding van het boeddhisme in China was een zeer lang proces. Het duurde verscheidene eeuwen voor de leer over de belangrijkste streken van het immense land was verspreid en tot in alle lagen van de bevolking was doordrongen. Het duurde ook lang voor de Chinezen in staat waren de complexe theorieën van het boeddhisme juist te begrijpen en er een eigen interpretatie aan te geven. In de vroegste vertalingen werd er in de eerste plaats naar gestreefd om de buitenlandse boeddhistische ideeën te vertalen in een idioom dat zowel taalkundig als begripsmatig vertrouwd was voor het Chinese volk. Daarom leunde de vertalers zwaar op de taal van de taoïstische geschriften. Een groot deel van de terminologie werd ontleend aan de Chinese taoïstische termen. Bepaalde aspecten van de boeddhistische theologie waren vertrouwd voor de Chinezen, zoals meditatietechnieken die leken op de zich binnen het taoïsme ontwikkelde technieken. In de loop van de eeuwen trokken talrijke Chinese monniken naar India om te studeren en om boeddhistische teksten te verzamelen. Een van de beroemdste is Xuanzang (602-664), die als pelgrim naar India was gereisd en bij zijn terugkeer als een held was verwelkomd door de bevolking van de hoofdstad Chang’an. Hij bracht van zijn reis honderden teksten alsook afbeeldingen van de boeddha mee. Latere literatuur en legenden hebben hem tot een van de grote cultuurhelden van het Chinese verleden verheven. Zie nr.142.

Naarmate de vertalingen zorgvuldiger werden, kwamen scherpe tegenstellingen aan het licht. Eén van de grote struikelblokken was de boeddhistische eis van het kloosterleven en van ongehuwde monniken. Dit stond in schril contrast met de traditionele Chinese opvatting dat de eerste plicht van elke zoon het voortbrengen van zijn eigen zoon was, zodat de voorouderlijke stamboom werd voorgezet. Ook het boeddhistisch kloosterleven stuitte op weerstand van het Chinese confuciaans systeem, waarin de familie, de ouderliefde en –zorg centraal staan.

Daarnaast waren er de verwijten tegen de boeddhisten: dat de monniken economisch onproductief waren, dat zij de belastingen ontvluchten, dat ze geen eerbied tonen voor de troon noch voor hun eigen ouders, dat zij onttrekken grote rijkdommen aan de staat. Dit alles gaf aanleiding tot hostiliteiten en zelfs grote vervolgingen. Toch had het boeddhistische geloof een enorme invloed op de Chinese beschaving. Het boeddhisme verrijkte de inheemse literaire en artistieke traditie met ontelbare nieuwe thema’s. Ook op de beeldende kunst is de invloed groot, want onder invloed van het boeddhisme ontstond het cultusbeeld als meditatie- en vereringsobject in China.

Een boeddha is steeds gekleed als een monnik, met het orthodoxe “driedelig gewaad”, dat bestaat uit drie rechthoekige stukken stof die op verschillende manieren om het lichaam worden gedrapeerd. Zijn kledij is dus eenvoudig en wijst op afkeer van luxe. Op het hoofd heeft een boeddha een uitstulping (Sk.ushnisha), dit is een “verlichtingselevatie”, een soort “wijsheidsbuile”. Tussen de wenkbrauwen staat de urna, volgens de legende een haarlok, waaruit het licht van de wijsheid straalt. Meestal is de urna weergegeven door een punt of een edelsteen. Onder de kin heet de boeddha drie plooien en zijn oorlellen zijn uitgerekt, verbonden met begrippen van lang leven en wijsheid.

Een boeddha wordt altijd afgebeeld in één van zijn vele aspecten: als voorbeeld van de mediterende, als leraar, als helper van de mensheid. Het zijn vooral de houding van de handen yin (Sk.mudra) die ons informeren onder welk aspect hij is afgebeeld.

Een pusa (Sk.bodhisattva) draagt een lange wikkelrok die in de taille is dichtgeknoopt met een gordel waarvan de linten afhangen. Om de schouders is een stola gehangen, die in verschillende periodes verschillende vormen aannemen. Terwijl de boeddhafiguren op een eenvoudige en bijna strenge manier voorgesteld worden, dragen de pusa een kroon en zijn zij behangen met vorstelijke sieraden. De meesten hebben ook attributen in de hand.

154. BEELDJE

Porselein met glazuur, zgn. Blanc de Chine H.: 18,5 cm 17de tot vroege 18de eeuw Privéverzameling

Deze grommende leeuw met zijn poot op een bal is de metafoor voor de stem van de Boeddha, die zijn leer verkondigd aan de mensen. Sierlijke linten benadrukken de boodschap en verlenen de voorstelling een talismanische waarde. Op de sokkel, versierd met prunusbloesem, staat een houdertje voor een wierookstokje.

155. DOOSJE

Hout met metaalbeslag en jaden plaatje 7,8 x 17,8 x 10 cm L.19de – begin 20ste eeuw Privéverzameling

Het doosje is op het deksel versierd met een jaden plaatje en links en rechts daarvan een oneindige knoop. In het boeddhisme is het teken dat van een oneindige knoop die de onderlinge afhankelijkheid van een aantal religieuze doctrines symboliseert, zoals die tussen wijsheid en mededogen. De oneindige knoop staat tevens voor de eeuwigdurende barmhartigheid van de Boeddha. 156. DOOSJE

Email geschilderd op metaal, zgn. Email de Canton 6,5 x 12 8,8 cm laat 19de tot vroeg 20ste eeuw Privéverzameling

Op het deksel zien we een tafereeltje met een welgesteld man die in een tuin in conversatie is met een monnik onder een pijnboom. Achter de boeddhistische monnik zit een kleine spelende jongen. Misschien spreken ze over de opleiding van de kleine jongen in een klooster. De randen van het deksel en opstanden van het doosje zijn versierd met gelukbrengende bloemen en vruchten: perziken (lang leven), pioenen (rijkdom en rang), chrysanten (lang leven), nandina of hemelse bamboe en granaatappels (beide een wens voor veel mannelijke nakomelingen).

157. VOTIEFSTELE

Steen H.: 55,5 cm Suidynastie : 585 Privéverzameling

Deze stele is aan de voorzijde gesculpteerd in laagreliëf. Centraal zien we de Shijiamuni (Sk. Shakyamuni) de historische Boeddha, in lianhuazuo (Sk.padmasana) “lotushouding”, op een driedubbele lotustroon. Dit is een zeer gunstige houding voor meditatie en concentratie. De laaiende vlammen in de aureool symboliseren de transcendentale natuur van de Boeddha. Met de rechterhand vormt hij de shiweiyin (Sk.abhayamudra). Het is het gebaar van de welwillendheid, de zegening, de afwezigheid van schrik en de uitnodiging. Dit gebaar moedigt de gelovige aan om dichter bij de boeddha te komen. De linkerhand is in shiyuanyin (Sk.varadamudra), “vervullen van de wensen” en verwijst naar de menslievendheid van de Boeddha, die aan de mensen de waarheid geeft. De nadruk ligt op het vervullen van de oorspronkelijke gelofte van de historische Boeddha dat hij naar de redding van alle levende wezens zou streven. De hand is naar beneden gericht, met de handpalm naar buiten gekeerd in een gebaar van offervaardigheid, goed zichtbaar voor de toeschouwer. Shijiamuni wordt geflankeerd door twee pusa, die elk een fles en een tak met een lotusknop (zuiverheid) in de hand houden. In de punt van de stele zijn twee feitian (zie nr.168) afgebeeld. In de nis onderaan staat een wierookbrander (om de Boeddha te eren) tussen twee leeuwen. De leeuw, koning der dieren, begeleidt de Boeddha, koning van de Wet. Hij is een vorstelijk symbool, en stelt de triomferende macht van de Leer voor. De Boeddha, een “leeuw onder de mensen”, predikt de Leer, zijn woorden zijn als het “gebrul van de leeuw” Verder vormen leeuwen het embleem van het vorstelijk geslacht der Shakya’s, de koninklijke stam waartoe de historische Boeddha behoorde. Deze stele is heel bijzonder om dat in dit werk figuratief en lichamelijk realisme worden gecombineerd met religieus geïnspireerde expressie van bovenzinnelijke sereniteit en verstilling.

Met dank aan Dr. Mathieu Torck, UGent, voor de vertaling en de datering. 158. BEELDJE

Brons H.: 20 cm Midden 15de eeuw Gent, STAM, inv. S.397

Shijiamuni (Boeddha Sakyamuni) zit in lianhuazuo (Sk.padmasana) “lotushouding” (meditatiehouding) op een drievoudige lotustroon. Met de rechterhand vormt hij de chutiyin (Sk.bhumisparsa mudra) “aanraken van de grond” De linkerhand ligt in de schoot, twee vingers zijn naar binnen gericht en daarin houdt de Boeddha een klein rond voorwerp. Dit is de shiyuanyin, de Chinese variant van de Indische varadramudra het gebaar van het vervullen van de wensen. Deze verwijst naar de menslievendheid van de Boeddha, die aan de mensen de waarheid geeft. De nadruk ligt op het vervullen van de oorspronkelijke gelofte van de Boeddha dat hij naar de redding van alle levende wezens zou streven. De symboliek van het “aanraken van de grond” steunt op een bekende episode uit het leven van de Boeddha. De Boeddha die onder de bodhi-boom zat te mediteren, wordt door de goden verwittigd dat hij zou aangevallen worden door demonen. Hij stelde de goden gerust dat hij die demonen wel zou overwinnen met zijn bodhi-kennis. Wanneer de koning van de demonen daarop verscheen, wees de Boeddha met zijn hand naar de aarde en riep hij de goden van de aarde ter hulp, die meteen de demonen verdreven. De chutiyin verwijst enerzijds naar de overwinning van de Boeddha op het kwaad en anderzijds naar de lange voorbereiding van de verlichting.

169. SCULPTUUR

Verlakt hout H.: 4,3 cm, L.: 13 cm 18de eeuw Privéverzameling

Shijiamuni (Sk.Boeddha Sakyamuni) zit in lianhuazuo (Sk.padmasana) “lotushouding”. Dit is een zeer gunstige houding voor meditatie en concentratie. Met de handen vormt hij de anweiyin (Sk.vitarkamudra), het gebaar van argumentatie, van de leer en de troost. MILEFO

Na de dood van de historische Boeddha bleek het, vooral voor de leken, moeilijk om te leven in “een wereld zonder Boeddha”. Zo ontstond de hoop en de overtuiging dat er later, in een verre toekomst, weer een boeddha zou komen. Volgens de boeddhistische traditie verloopt de tijd van de Dharma in drie stadia: een periode van de ware Dharma, een tijd van gesimuleerde Dharma en tenslotte een periode van degeneratie, verval van de Wet. Wanneer de derde en laatste periode ten einde loopt, zal een nieuwe boeddha op de wereld komen, en dat is Mile, de belichaming van de alles omvattende liefde.

Hij is één van de populairste figuren uit het boeddhistische pantheon. Hij heeft een eigen cultus en wordt door velen als een boeddha beschouwd, terwijl hij in theorie nog de status van pusa (bodhisattva) heeft. Mile wordt de éne keer als boeddha voorgesteld, als een soort visioen van de toekomst en andere keren als een pusa getooid met juwelen.

159. BEELDJE

Brons H.: 15 cm 15de -16de eeuw Gent, STAM, Inv.445

Voorstelling van Milefo (Sk. Boeddha Maitreya) in koninklijke rusthouding

160. BEELDJE

Porselein met groen, zwart en okergeel email op biscuit H.: 12,9 cm 17de - begin 18de eeuw Antwerpen, Smidt van Gelder, Sm. 1759

Figuur van Milefo (Boeddha Maitreya) in koninklijke rusthouding. 161. BEELD

Brons met polychromie en goud H.: 43 cm 15de eeuw Gent, STAM, inv.S.443

Mile Pusa (bodhisattva Maitreya) zit met hangende benen op een leeuw gedragen door een lotustroon en een hoge sokkel. Zijn rechterhand vormt de anweiyin (Sk.vitarkamudra) het gebaar van argumentatie, van het aanleren en het bespreken van de leer. Zijn linkerhand is in de shiwuweiyin (Sk.abhayamudra), symbool van welwillendheid, de zegening, de afwezigheid van schrik en de uitnodiging. Dit gebaar symboliseert ook het feit dat de Boeddha aan de gelovigen een leven zonder angst schenkt en zelfverzekerdheid in de confrontatie met gevaar. Dit brengt de geest tot rust.

GUANYIN PUSA

Guanyin Pusa (Sk.bodhisattva Avalokiteshvara) is de meest populaire en meest vereerde onder de bodhisattva en diegene die de meeste vormen bezit. Zijn naam betekent “de heer die in alle richtingen kijkt”.

Guanyin Pusa heeft een eigen cultus als de bodhisattva van het universele mededogen, die participeert aan alle lijden van de mensheid en die alle lijden wil lenigen. Eigenaardig genoeg wordt hij in China als vrouwelijk beschouwd, hoewel daar geen enkele tekstuele rechtvaardiging voor te vinden is.

In theorie heeft een bodhisattva in zijn transcendentie geen echt geslacht. In praktijk echter worden een aantal “vrouwelijke” kwaliteiten gemakkelijk geassocieerd met vrouwelijke godheden (medelijden, tederheid, zachtheid, bezorgdheid, zuiverheid en dergelijke). De “vervrouwelijking” van Guanyin in China kan er gekomen zijn onder invloed van het taoïsme of van bepaalde Tibetaanse vrouwelijke godheden.

162. VOTIEFSTELE

Marmer H.: 34 cm Noordelijke Qi, 2de helft 6de eeuw Privéverzameling

Centraal zit Guanyinpusa op een lotustroon in banjiazuo (Sk.lalitasana). De voet van het neerhangend been rust op een lotus. De “houding van ontspanning” is een typische zithouding voor een pusa (Sk.bodhisattva). Guanyin is geflankeerd door twee pusa staande op een lotussokkel. In de hand houden zij een lotusknop (zuiverheid). Op de plint zien we dat twee leeuwen de aardgeest bijstaan bij het dragen van een juweelvormige wierookbrander. Links en rechts daarvan zijn de opdrachtgevers met in de hand een tak met een lotusknop afgebeeld. De wierookbrander (eren van de Boeddha) en de leeuwen verwijzen naar de Boeddha. De leeuw, koning der dieren, begeleidt de Boeddha, koning van de Wet. Hij is een vorstelijk symbool, en stelt de triomferende macht van de Leer voor. De Boeddha, een “leeuw onder de mensen”, predikt de Leer, zijn woorden zijn als het “gebrul van de leeuw” Verder vormen leeuwen het embleem van het vorstelijk geslacht der Shakya’s, de koninklijke stam waartoe de historische Boeddha behoorde.

Met dank aan Dr. Mathieu Torck, UGent, voor de vertaling en de datering.

163. BEELDJE

Porselein met glazuur, zgn. Blanc de Chine H.: 22,4 cm 18de eeuw Gent, STAM, Inv. S.339

Guanyin Pusa zit in meditatiehouding op een rots. Links van haar staat een fles en rechts een vogel. De fles lest de dorst en kalmeert de zinnen, de vogel staat symbool voor schoonheid en hoge rand. Aan de rechterzijde van Guanyin staat Long Nu, kleindochter van de drakenkoning. Long Nu biedt op een schaaltje de “parel die schittert in de nacht” aan, symbool van perfectie. Links staat Shen Cai, hij wordt beschouwd als een voorbeeld van deugdzaam talent.

164. BEELDJE

Porselein met groen, zwart en amberkleurig email op glazuur H.: 18 cm 17de eeuw Privéverzameling

Ook hier zit Guanyin Pusa in meditatiehouding op een lotustroon. In de linkerhand houdt ze de fles die de dorst lest en de zinnen kalmeert en in de rechterhand een schriftrol, symbool van kennis en wijsheid. 170. SCULPTUUR

Gepolychromeerd hout 110 x 50 x 55 cm 15de -16de eeuw Privéverzameling

Guanyin Pusa zit in dawang youxizi (Sk. Maharajalilasana) “de houding van koninklijke ontspanning”. Het linkerbeen is horizontaal gevouwen zodanig dat de voetzool zichtbaar blijft. D De rechterknie staat recht en dient als rustplaats voor de rechterarm. Dit is een typische houding voor pusa (Sk.bodhisattva) en heeft duidelijk een werelds karakter en is formeel verboden voor monniken.

LUOHAN

Luohan (arhat) zijn monniken, discipels van de Boeddha die heilig werden. Ze spelen een belangrijke rol in China. Hij is een wijze die zich volledig heeft bevrijd van alle karmische bindingen en tot verlichting is gekomen. De gelovige kan hem eren en offers brengen, wat hem op zijn beurt grote verdiensten oplevert. De Boeddha heeft hen de opdracht gegeven zich ter beschikking van de mensen te stellen en hen toe te laten giften te schenken. Om aan dit bevel te voldoen, hebben de luohan met behulp van hun magische krachten, hun leven voor onbepaalde duur verlengd. Voorstellingen van de luohan komen in de Chinese kunst zeer vaak voor.

165. BEELDJE

Ivoor H.: 8 cm 16de eeuw Verzameling Dr. A.E. Kaufman

De hier voorgestelde figuur is Fasheluofuduo Zünshe (arhat Vijraputra) in China is hij vooral bekend als Xiaoshi Luohan “Luohan met de lachende leeuw”. Volgens de legende joeg Vijraputra op leeuwen en doodde hen. Nadat hij tot de verlichting kwam gaf hij het doden van leeuwen op. Hij wordt meestal afgebeeld met een jonge leeuw. 166. BEELDJE

Steatiet 3 x 5 cm 16de – 17de eeuw Verzameling Dr. A.E. Kaufman

Bintoulu Zünshe (arhat Pindola) wordt ook Fuhu Luohan “de luohan die tijgers temt”. Volgens de legende stond op een dag een brullende tijger bij de tempel waar Bintoulu mediteerde. Hij dacht dat de tijger honger had en gaf hem voedsel. Beide werden vrienden. De luohan is hier samen met zijn tijger slapend voorgesteld.

167. BORDUURWERK

Geborduurde zijde 26,5 x 30 cm 19de eeuw Privéverzameling

Op het hier getoonde onderscheidingsteken is een pauw afgebeeld als heraldisch symbool voor een burgerlijke functionaris van de derde rang. Tussen de opspattende golven en tussen de wolken zijn de “Acht boeddhistische symbolen” afgebeeld. Dit betekent dat de man een boeddhistische gelovige was.

In oorsprong worden ze geacht de mystieke merktekens te zijn die in de voetafdrukken van de Boeddha te zien waren. De achtsymbolen zijn:

De vis: yu is gelijkluidend met yu overvloed

De lotusbloem: zuiverheid, de smetteloze bloem die oprijst uit een modderige poel.

De vaas: reiniging, lest de dorst en kalmeert de zinnen.

De oneindige knoop: symboliseert eeuwigdurend barmhartigheid van de Boeddha.

Het vorstelijk baldkijn: dat alle levende wezens bescherming biedt.

Het Wiel van de Wet: dat door de Boeddha in beweging is gezet bij zijn eerste prediking.

De schelptrompet: roept de gelovigen op tot verering.

De ereparasol :biedt bescherming aan geneeskrachtige planten 168. PAAR SIERSTUKKEN

Brons met resten van polychromie 18 x 22 cm 17de eeuw Gent, STAM, inv. S.820

Twee sierstukken in de vorm van feitian (Sk.apsara “wolken-wezens”). In de literatuur bestaat geen over de apsara geen duidelijke beschrijving en in de beeldende kunst geen eenvormige voorstelling. Meestal worden ze omschreven als “boeddhistische engelen”, als mooie vrouwelijke figuren die verblijven in Sukhavati, het paradijs van Amitabha. Ze vliegen rond in de hemel, bespelen muziekinstrumenten en houden een lotus in de hand en vereren de Boeddha. Met het boeddhisme vonden ze hun weg naar China. Daar werden ze gecombineerd met de xian, hemelse wezens en/onsterfelijken uit de Chinese mythologie. Ze kregen de naam feitian, wat letterlijk betekent “vliegend in de hemel”. Ze dragen lange wapperende rokken en een stola met linten die achter hen aan fladderen. In de meeste gevallen zijn ze opgesmukt met kransen en sierlijke armbanden. De feitian lijken zeer licht, ze worden meegevoerd door de hemelse winden en vliegen als het ware op en neer tussen de wolken. Zij stralen steeds een grote dynamiek uit door de opvallende drang naar beweging.

171. SCULPTUUR

Gepolychromeerd hout 105 x 80 x 48 cm 16de-17de eeuw Privéverzameling

Voorstelling van Puxian Pusa (Sk. Bodhisattva Samantabhadra) “wiens goedheid alomtegenwoordig is”. Deze pusa vertegenwoordigt de boeddhistische Wet en het medelijden.

Met de handen vormt hij de anweiyin (Sk.vitarkamudra), het gebaar van argumentatie, van de leer en de troost.

Puxian zit in banjiazuo (SK.lalitasana) op zijn rijdier, de olifant. Banjiazuo is de “houding van ontspanning”.

In China wordt hij meestal voorgesteld in een triade, samen met Shijiamuni en Wenshu pusa (zie nr.172) 172. SCULPTUUR

Gepolychromeerd hout 105 x 80 x 45 cm 16de -17de eeuw Privéverzameling

Figuur van Wenshu Pusa (Sk.Manjushri). Hij vertegenwoordigt de wijsheid, de intelligentie en de kracht van de geest. Aan wie hem vereert schenkt hij heilige wijsheid, inzicht in de Wet, een sterk geheugen, mentale perfectie en welsprekendheid.

In China wordt aangenomen dat Wenshu verblijft Wutaishan, de “berg met vijf terrassen”, in de provincie Shanxi Wutaishan is een bekend pelgrimsoord dat aan hem is opgedragen en dat een grote populariteit geniet.

Wenshu pusa zit in “houding van ontspanning” banjiazuo (Sk.lalitasana), op zijn rijdier de leeuw.

In zijn rechterhand houdt hij het boek van de kennis en en met zijn linkerhand vormt hij de anweiyin (Sk.vitarkamudra), het gebaar van argumentatie, van de leer en de troost.

14. Het hiernamaals

173. BEELDJE

Hout met resten van polychromie 29,5 x 23,5 cm 19de eeuw Privéverzameling

Voorstelling van de Sanqing de “Drie Zuiveren” of de “Drie Reinen”. San betekent “drie” en qing “zuiver” “rein”. Deze drie reinen zijn taoïstische godheden met de hoogste rang. Hun namen zijn: Yuanshi Tianzun onderwijst de hogere goden; Lingbao Tianzun onderwijst de lagere goden en de mensen en Daode Tianzun “de Eerbiedwaardige van de Weg en zijn Macht” is de vergoddelijkte Laozi. De Taiqinggong het “Paleis van de Opperste Zuiverheid” is de verblijfplaats van de vergoddelijkte Laozi.

DE FASHI

Een fashi is een “taoïstische rituele meester” en een “geestenbezweerder”. Tijdens de begrafenisceremonie voert de fashi exorcistische en therapeutische rituelen uit voor de overleden persoon. Zijn attributen zijn een kom met reinigingswater en een commandostaf.

In de rug van het beeld een holte voorzien voor een yizhi “opdracht geschreven met de stem van het hart” of “hemels voorschrift”. Op dit briefje kwam de naam van de fashi, de namen van de overleden persoon, van de familie of clan en van de opdrachtgevers, alsook de beschrijving van het uit te voeren ritueel. Bij de consecratie van het beeld werd de yizhi in het beeld geplaatst en werd de opening gesloten met een deurtje.

174. BEELD

Hout met resten van polychromie H.: 36 cm 18de eeuw Privéverzameling

Dit beeld is de voorstelling van een fashi. Het deurtje in de rug van het beeld werd niet opengemaakt waardoor de yizhi bewaard bleef. De fashi is hier op een zeer levendige manier voorgesteld terwijl hij als in een dansbeweging een ritueel uitvoert. 175. BEELDJE

Hout met resten van polychromie H.: 18,5 cm 19de tot begin 20ste eeuw Privéverzameling

Ook dit beeldje is de voorstelling van een fashi met de kom en de commandostok. Ook hier werd het deurtje in de rug niet opengemaakt waardoor de yizhi bewaard bleef.

176. BEELD

Hout met polychromie en goudlak H.: 73 cm Begin 19de eeuw Privéverzameling

Beeld van Wuxian lingguan dadi “Grote keizer goddelijke en uitvoerder van de vijf manifestaties”. Het piramidale voorwerp dat hij in de linkerhand houdt is een jinzhuan een “goudklomp”. Het aangezicht van deze godheid straat goedheid en vriendelijkheid uit. De goudklomp gebruikt hij om de tempels en de geesten die bloederige offers eisen te vernietigen.

178. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Schilderijtje met de voorstelling van Taishang Laojun “Oude Heer van het Allerhoogste”, de vergoddelijkte Laozi.

DE SANGUAN

De Sanguan zijn bekend als de “Drie Hemelse Officieren” of de “Drie Hemelse Bewakers”: Tianguan bewaakt de hemel, Diguan bewaakt de aarde en Shuiguan bewaakt het water. Soms worden ze ook de “Drie oorsprongen” genoemd. Zij staan de “Drie Reinen” Sanqing (zie nr.173). De Drie Hemelse Officieren” waken er over dat alles op de wereld in evenwicht en harmonie blijft en ze zijn nauw betrokken bij het oordeel over de doden. De Sanguan hebben ook de opdracht de mensen tijdens hun leven in de gaten te houden en alle fouten en schulden die ze maken te noteren en ze dit doen betalen in minder levensjaren. 179. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Tianguan de “Bewaker van de Hemel” wordt steeds centraal geplaatst.

180. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Aan de rechterzijde van Tianguan zit Diguan de “Bewaker van de Aarde”.

181. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Aan de linkerzijde van Tianguan zit Shuiguan de “Bewaker van het Water”.

DE HELLEN

De Chinese hellen zijn eigenlijk vagevuren want de uitgesproken straffen duren niet eeuwig. Zij zijn tevens het product van interacties en culturele aanpassingen. In de periode vòòr de 1ste eeuw v.C. was het hiernamaals bij de huangyuan de “Gele Bronnen”. Samen met de ontwikkeling van het religieuze taoïsme ontstond in de 2de eeuw de beweging van Tianshitao de “Taoïstische Meesters van de Hemel”. Zij zetten een uitgebreide bureaucratie op poten om de hemel en het hiernamaals te beheren.

Niet lang nadien zou de bestaande bureaucratie nog omvangrijker zou worden onder invloed van het boeddhisme met zijn ideeën over de werking van het karma en zijn hellen. Dit resulteerde in een amalgaam van de populaire Chinese visie over het hiernamaals met een bijkomende uitgebreide bureaucratie rond de tien hellen die elk worden voorgezeten door een koning.

Na bijna oneindige periodes van lijden wordt de ziel uiteindelijk herboren in een mens, een dier of zelfs een insect en begint het hele proces opnieuw. 177. SCULPTUUR

Hout met resten van polychromie H.: 152,5 cm Late 15de tot vroege 16de eeuw Privéverzameling

Beeld van een hellekoning terwijl hij zijn vonnis uitspreek. Vermoedelijk hield de koning in zijn linkerhand een schriftrol met de levensbeschrijving van de overledene waarover hij zal oordelen. De weergave is bijzonder levendig en krachtdadig.

182. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Tafereel uit de “Westelijke hel”:

diegenen die tijdens hun leven dieren hebben misbruikt, gepest of mishandeld krijgen een zelfde behandeling

183. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Tafereel uit de “Westelijke Hel”:

zij die hun baby hebben gedood of in de steek hebben gelaten worden door zware rotsblokken verpletterd. 184. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Tafereel uit de “Westelijke Hel”:

Zij die gebruik hebben gemaakt van achterpoortjes of van de mazen in de wet en/of betrokken zijn geweest bij onfrisse zakelijke praktijken zullen door demonen in twee stukken worden gezaagd.

185. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Tafereel uit de “Westelijke Hel”:

Zij die tijdens hun leven hun zakenpartners hebben opgelicht, die mensen woekerwinsten oplegden en/of belastingontduikers waren zullen worden doodgehakt.

186. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Tafereel uit de “Oostelijke Hel”:

Verkrachters, dieven en zij die mensen vals hebben beschuldigd zullen worden gekookt in een ketel met hete olie. 187. SCHILDERIJTJE

Inkt en kleuren op papier 53 x 33 cm 19de eeuw Privéverzameling

Tafereel uit de “Oostelijke Hel”:

Diegenen die zonder rede of voor het plezier mensen of dieren hebben gedood met een mes zullen op rotsen moeten die vol staan met rechtopstaande messen.

Einde tentoonstelling.

Gelieve dit exemplaar terug te brengen naar het onthaal, alvast bedankt!