Spis tre ści

1. Wprowadzenie ...... 4

1.1 Projekt CieszLab ...... 4

1.2. Metodologia bada ń ...... 4

1.3 Definicja organizacji pozarz ądowej ...... 6

2. Organizacje pozarz ądowe w powiecie cieszy ńskim – wyniki bada ń ...... 8

2.1 Liczba organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim ...... 8

2.2 Zasi ęg geograficzny działalno ści ...... 10

2.3 Trwało ść organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim ...... 11

2.4 Pola aktywno ści organizacji pozarz ądowych ...... 12

2.5 Wska źniki członkostwa i gotowo ści do zaanga Ŝowania w działalno ść NGO ...... 13

2.6 Rozpoznawalno ść organizacji ...... 16

2.7 Zasoby ludzkie organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim ...... 17

2.8 Zasoby materialne i finansowe ...... 22

2.9 Zarz ądzanie w organizacjach pozarz ądowych ...... 30

2.10 Zaplecze techniczne działalno ści ...... 31

2.11 Z jakimi partnerami najcz ęś ciej współpracuj ą organizacje ...... 32

2.12 Korzy ści z działania organizacji pozarz ądowych ...... 34

2.13 Ocena działalno ści organizacji pozarz ądowych ...... 35

2.14 Bariery, które mo Ŝna przełama ć ...... 35

3. Wspólnie na rzecz lokalnych społeczno ści - organizacje pozarz ądowe i samorz ąd ...... 38

3.1 Czy samorz ąd powinien wspiera ć organizacje pozarz ądowe? ...... 38

3.2 Projekty dofinansowane przez samorz ąd ...... 39

3.3 Pozafinansowe formy współpracy z organizacjami pozarz ądowymi ...... 41

3.4 Ocena działania organizacji pozarz ądowych ...... 43

3.4 Aktywne organizacje pozarz ądowe ...... 44

3.5 Aktywno ść – projekty aktywizuj ące mieszka ńców ...... 46 3.6 Sukcesy organizacji pozarz ądowych ...... 47

3.7 Potencjał organizacji pozarz ądowych ...... 47

3.7 Wady i zalety współpracy organizacjami z samorządami ...... 48

3.8 Działania organizacji – oczekiwania mieszka ńców i wsparcie finansowe samorz ądów 50

3.9 Projekty wzorcowe i najwi ększe osi ągni ęcia NGO ...... 53

4. Charakterystyka III sektora w poszczególnych gminach powiatu cieszy ńskiego ...... 57

4.1 Brenna ...... 57

4.2 Chybie ...... 58

4.3 Cieszyn ...... 59

4.4 D ębowiec ...... 60

4.5 Goleszów ...... 61

4.6 Ha Ŝlach ...... 62

4.7 Istebna ...... 63

4.8 Skoczów ...... 64

4.9 Strumie ń ...... 65

4.10 Zebrzydowice ...... 66

4.11 Wisła ...... 67

4.12 Ustro ń ...... 69

5. Wnioski – zalecane kierunki rozwoju współpracy ...... 71

5.1 Rekomendacje dla organizacji pozarz ądowych ...... 72

5.2 Rekomendacje dla samorz ądów ...... 73

5.3 Rekomendacje dla partnerstwa ...... 74

6. Komentarze ...... 76 Oddajemy w Pa ństwa r ęce raport zawieraj ący syntetyczne wyniki bada ń przeprowadzonych w ramach projektu CieszLab. Mamy nadziej ę, Ŝe jego zawarto ść zainteresuje wszystkich mieszka ńców powiatu cieszy ńskiego, a w szczególno ści osoby aktywne w organizacjach pozarz ądowych, samorz ądowców i przedsi ębiorców. Na Śląsku Cieszy ńskim w 2008 roku mo Ŝna było zaobserwowa ć wzmo Ŝone zainteresowanie promocj ą aktywno ści obywatelskiej. Niniejszy raport prezentuje obraz trzeciego sektora oraz współpracy organizacji pozarz ądowych z samorz ądami w powiecie cieszy ńskim w latach 2008 i 2009. Chcemy by raport stanowił narz ędzie, dzi ęki któremu dalsze działania podejmowane na rzecz rozwoju społecze ństwa obywatelskiego na ziemi cieszy ńskiej były jeszcze bardziej intensywne, skuteczne i widoczne. Projekt CieszLab – Cieszy ńskie Laboratorium Społecze ństwa Obywatelskiego był realizowany przez Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner od pa ździernika 2008 r. do wrze śnia 2009 r. Przedsi ęwzi ęcie obejmowało swoim zasi ęgiem powiat cieszy ński. Głównym celem projektu była kompleksowa promocja aktywno ści organizacji pozarz ądowych na rzecz rozwoju lokalnego. Maj ąc świadomo ść jakie znaczenie dla jako ści Ŝycia w lokalnych wspólnotach ma działalno ść obywatelska i społeczna mieszka ńców, podj ęli śmy wyzwanie uruchomienia skutecznego instrumentu wsparcia dla tzw. trzeciego sektora. Sektor pozarz ądowy na Śląsku Cieszy ńskim był do tej pory „krain ą nieznan ą”. Pewnym było jedynie, Ŝe organizacje działaj ą, i to, je śli chodzi o wiedz ę systematyczn ą, było w zasadzie wszystko. St ąd podstawowym zało Ŝeniem projektu było kompleksowe zbadanie potencjału organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim. W ramach prowadzonych bada ń uzyskali śmy odpowiedzi na takie pytania jak: ile organizacji działa, czym si ę zajmuj ą, sk ąd bior ą środki na swoj ą działalno ść ? Jednocze śnie starali śmy si ę dotrze ć do istoty warto ści dodanej kreowanej przez organizacje pozarz ądowe na ziemi cieszy ńskiej. Wyniki przeprowadzonych bada ń znajd ą Pa ństwo w niniejszym raporcie. Zainteresowanie odbiorców wszystkimi działaniami realizowanymi w ramach CieszLab wskazuje, Ŝe zapotrzebowanie na tego typu usługi w powiecie cieszy ńskim jest bardzo du Ŝe. Mamy te Ŝ świadomo ść , Ŝe roczny projekt nie pozwolił na zaspokojenie wszystkich oczekiwa ń. Liczymy na to, Ŝe uda nam si ę kontynuowa ć działalno ść Cieszy ńskiego Laboratorium Społecze ństwa Obywatelskiego. 1. Wprowadzenie

1.1 Projekt CieszLab

Głównym celem uruchomienia Cieszy ńskiego Laboratorium Społecze ństwa Obywatelskiego była kompleksowa promocja aktywno ści organizacji pozarz ądowych na rzecz rozwoju lokalnego. CieszLab działał w Cieszynie i powiecie cieszy ńskim od pa ździernika 2008 r. do wrze śnia 2009 r. Projekt obejmował działania bezpo średnio skierowane do organizacji pozarz ądowych i samorz ądowych. Zało Ŝenia przedsi ęwzi ęcia obejmowały nast ępuj ące cele szczegółowe: – Wzmocnienie kompetencji sektora pozarz ądowego, – Promocja modelu partnerstwa sektorów pozarz ądowego i samorz ądowego, – Polepszenia współpracy NGO z samorz ądami lokalnymi szczególnie w zakresie współpracy w ramach przyznawanych dotacji gminnych. W ramach Cieszy ńskiego Laboratorium Społecze ństwa Obywatelskiego przeprowadzono pierwsze kompleksowe badania sektora pozarz ądowego w powiecie cieszy ńskim. Pozwoliły one na uzyskanie pełnej diagnozy kondycji tego sektora. Udzielano równie Ŝ wsparcia doradczego dla organizacji pozarz ądowych, zorganizowano spotkania przedstawicieli samorz ądów oraz organizacji pozarz ądowych w ka Ŝdej z gmin powiatu, a wyniki projektu prezentowano i dyskutowano podczas sesji rad gmin i miast powiatu cieszy ńskiego. Poł ączenie elementów badawczych, doradczych i promocyjnych wraz z działaniami stymuluj ącymi partnerstwo mi ędzysektorowe nadały przedsi ęwzi ęciu unikatowy i innowacyjny charakter. Głównymi komponentami projektu CieszLab były: – Laboratorium bada ń - diagnoza sytuacji sektora pozarz ądowego - kompleksowe badania aktywno ści organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim i ich współpracy z jednostkami samorz ądu terytorialnego, – Laboratorium otwarte - udzielnie 120 godzin kompleksowego, bezpłatnego doradztwa dla 30 organizacji pozarz ądowych ze Śląska Cieszy ńskiego, – Laboratorium mobilne - organizacja 12 spotka ń szkoleniowo – warsztatowych dla przedstawicieli NGO w ka Ŝdej z gmin powiatu, których celem była poprawa współpracy organizacji pozarz ądowych z samorz ądem, – Laboratorium partnerstwa - spotkania z przedstawicielami władz samorz ądowych podczas sesji rad gmin/miast powiatu cieszy ńskiego. Celem spotka ń było przedstawienie radnym i władzom samorz ądowym problemów, które napotykaj ą organizacje pozarz ądowe i postulatów mog ących tę współprac ę poprawi ć. Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe w ramach projektu prowadzono równie Ŝ intensywn ą działalno ść promocyjn ą. Skrócona wersja niniejszego raportu została opublikowana w trzech cz ęś ciach jako dodatek do lokalnego tygodnika – Głosu Ziemi Cieszy ńskiej w ł ącznym nakładzie blisko 90 tys. egzemplarzy. Informacje na temat projektu systematycznie publikowano w Internecie na stronie www.deltapartner.org.pl/cieszlab oraz w innych mediach. 1.2. Metodologia bada ń

Projekt zakładał uzyskanie wiedzy nt. sytuacji sektora pozarz ądowego w poszczególnych gminach powiatu cieszy ńskiego oraz mechanizmów współpracy pomi ędzy sektorem publicznym i pozarz ądowym na poziomie gminnym i powiatowym. Jednocze śnie przedmiotem podj ętych działa ń było okre ślenie poziomu aktywno ści organizacji społecznych oraz obecnego i potencjalnego zaanga Ŝowania obywateli w Ŝycie społeczne. Zakres i metody prac badawczych obejmowały: − Badanie aktywno ści obywatelskiej przeprowadzone w marcu 2009 roku. Wykorzystuj ąc kwestionariusz ankiety obj ęto badaniem 900 pełnoletnich mieszka ńców powiatu. Respondentów dobierano stosuj ąc metod ę doboru kwotowego przypadkowego (polega na przypadkowym „na chybił trafił” doborze próby osób dorosłych, które w danej, przypadkowej sytuacji znalazły si ę w dogodnym zasi ęgu ankietera). Badanie ankietowe przeprowadzili przeszkoleni ankieterzy SWIG Delta Partner w centralnych cz ęś ciach ka Ŝdej gminy/miasta powiatu cieszy ńskiego (Brenna, Chybie, Cieszyn, D ębowiec, Goleszów, Ha Ŝlach, Istebna, Ustro ń, Wisła, Skoczów, Strumie ń, Zebrzydowice). Podział procentowy próby 900 respondentów z uwzgl ędnieniem poszczególnych gmin odpowiadał liczbie mieszka ńców danej gminy/miasta w populacji powiatu cieszy ńskiego. Badanie dotyczyło świadomo ści istnienia, postrzegania, oceny i odczuwania korzy ści z działalno ści organizacji III sektora na Śląsku Cieszy ńskim. − Diagnoza sytuacji sektora pozarz ądowego - badanie ankietowe organizacji pozarz ądowych przeprowadzono w 100 podmiotach z terenu powiatu cieszy ńskiego. Zastosowano kwestionariusz ankiety. Prób ę organizacji pozarz ądowych dobrano stosuj ąc metod ę dobru kwotowego celowego (subiektywny wybór jednostek badanych do próby, w nadziei uzyskania najszerszych i najpełniejszych informacji). Dobrana próba jest na tyle liczna, Ŝe na podstawie wyników jej pomiaru mo Ŝliwe jest wyci ąganie wniosków o kondycji III sektora na terenie Śląska Cieszy ńskiego, charakteryzuj ących si ę wysok ą dokładno ści ą i stopniem pewno ści. Badanie ankietowe przeprowadzone zostało w siedzibach organizacji w maju i czerwcu 2009 roku. Kwestionariusz ankiety zawierał pytania dotycz ące mi ędzy innymi: działalno ści organizacji, zasobów ludzkich, struktur zarz ądzania organizacj ą, zasobów materialnych i finansów. − Diagnoza sytuacji sektora pozarz ądowego w kontek ście partnerstwa z samorz ądami - zastosowano metod ę wywiadu pogł ębionego, który przeprowadzono w 13 jednostkach samorz ądu terytorialnego z terenu powiatu cieszy ńskiego (Brenna, Chybie, D ębowiec, Goleszów, Ha Ŝlach, Istebna, Zebrzydowice, Cieszyn, Ustro ń, Wisła, Skoczów, Strumie ń oraz Starostwo Powiatowe w Cieszynie). W Goleszowie, Strumieniu, Brennej, D ębowcu przeprowadzono rozmow ę z wójtem lub burmistrzem. W pozostałych urz ędach z pracownikami samorz ądowymi odpowiedzialnymi za współprac ę z organizacjami pozarz ądowymi. Wywiad przeprowadzono w formie bezpo średniej rozmowy w siedzibie jednostki samorz ądu terytorialnego. Wywiad obejmował 16 pyta ń i dotyczył udzielanego organizacjom pozarz ądowym wsparcia (finansowego i niefinansowego) oraz oceny współpracy z organizacjami pozarz ądowymi i świadomo ści potencjału III sektora.

Zestawi enie 1. Zakres ilo ściowy bada ń prowadzonych w ramach projektu CieszLab z podziałem na gminy Odsetek liczby Liczba mieszka ńców Gmina/Miasto Liczba badanych mieszka ńców bior ących udział powiatu organizacji [w%] w ankiecie cieszy ńskiego pozarz ądowych Razem K* M* Brenna 6,1 57 42 15 6 Chybie 5,4 51 30 21 6 Cieszyn 20,7 185 101 84 20 Dębowiec 3,2 29 18 11 4 Goleszów 7,2 65 40 25 9 Ha źlach 5,8 52 31 21 8 Istebna 6,6 52 34 18 7 Skoczów 15 135 92 43 13 Strumie ń 7,1 64 41 23 8 Ustro ń 9 86 48 38 7 Wisła 6,5 57 39 18 6 Zebrzydowice 7,4 67 38 29 6 Razem 100 900 554 346 100 *K - kobiety, M – męŜ czy źni. Źródło: SWIG Delta Partner, liczba mieszka ńców: dane GUS

Dane zebrane w wyniku przeprowadzonych kwerend poddano analizie statystycznej, a tak Ŝe przeprowadzono zało Ŝone uprzednio korelacje pakietów danych (w szczególno ści pomi ędzy wynikami poszczególnych elementów składowych bada ń). Podczas opracowywania danych zespół badawczy dokonywał bie Ŝą cej analizy adekwatno ści zało Ŝeń i hipotez badawczych, a tak Ŝe kreował nowe korelacje, które pozwalały na uzyskanie interesuj ących wyników. Jednocze śnie, wykorzystuj ąc metod ę desk reserch: zebrano dane statystyczne wykorzystuj ąc bazy Głównego Urz ędu Statystycznego, informacje z Urz ędu Skarbowego w Cieszynie, dane dost ępne na stronach internetowych samorz ądów i inne dane dost ępne w Internecie. Dodatkowo, gdy było to konieczne, informacje uzupełniano w rozmowach telefonicznych i korespondencji elektronicznej. Trzeba podkre śli ć, Ŝe wszystkie instytucje, do których wystąpiono z pro śbą o udost ępnienie informacji, były bardzo przychylne dla zespołu projektu CieszLab.

Nale Ŝy tak Ŝe zaznaczy ć, Ŝe autorzy raportu zamiennie u Ŝywaj ą nast ępuj ących okre śle ń: „powiat cieszy ński”, „ Śląsk Cieszy ński”, „ziemia cieszy ńska”. Maj ąc świadomo ść , Ŝe zarówno poj ęcia „ Śląsk Cieszy ński” jak i „ziemia cieszy ńska” maj ą szerszy i cz ęś ciowo nieostry zakres semantyczny, zdecydowali śmy si ę na ich u Ŝycie przy zaw ęŜ eniu znaczenia do obszaru geograficznego gmin powiatu cieszy ńskiego. Decyzja ta została podyktowana wzgl ędami j ęzykowymi, co mamy nadziej ę nie wpłynie na odbiór i precyzj ę prezentowanych tre ści.

1.3 Definicja organizacji pozarz ądowej

Ogół organizacji pozarz ądowych nazywany jest trzecim sektorem . Okre ślenie to pochodzi z języka angielskiego: the third sector i nawi ązuje do generalnego podziału aktywno ści społeczno-gospodarczej ukształtowanego w pa ństwach wysokorozwini ętych. Pierwszy sektor to administracja publiczna, okre ślana jako sektor pa ństwowy. Drugi to sfera biznesu, którego działalno ść nastawiona jest głównie na osi ągni ęcie zysku i nazywany jest sektorem prywatnym. Trzeci sektor to ogół organizacji, działaj ących społecznie i nie dla zysku, czyli organizacji pozarz ądowych (organizacje non-profit ).

Okre ślenie organizacje pozarz ądowe podkre śla ich niezale Ŝno ść od administracji (rz ądu, samorz ądu). Jednocze śnie angielskie sformułowanie non-profit odró Ŝnia je od organizacji drugiego sektora i akcentuje, Ŝe działalno ść nie jest nastawiona na osi ągniecie zysku. Organizacje pozarz ądowe okre ślane si ę równie Ŝ, jako woluntarystyczne , poniewa Ŝ ich działalno ść w znacznym stopniu oparta jest o zaanga Ŝowanie ochotników (wolontariat). Ustawa o działalno ści po Ŝytku publicznego i wolontariacie z 2003 roku wprowadziła dodatkowo poj ęcie organizacji po Ŝytku publicznego . Jest ono stosowane w odniesieniu do organizacji pozarz ądowych, które prowadz ą działalno ść „społecznie u Ŝyteczn ą”, czyli tak ą, która skierowana jest dla dobra mieszka ńców (np. pomoc społeczna, kultura, edukacja, sport, krajoznawstwo, ochrona zdrowia, itp.). Aktualnie na terenie powiatu cieszy ńskiego funkcjonuj ą 24 organizacje po Ŝytku publicznego. Coraz popularniejsza staje si ę jeszcze inna nazwa okre ślaj ąca organizacje pozarz ądowe. Jest to NGO , b ędąca skrótem angielskiego non- governmental organization .

Zestawienie 2. Okre ślenia charakteryzuj ące organizacje pozarz ądowe Non -profit – nie działaj ą dla zysku

Okre ślania Organizacje wolo ntarystyczne (ochotnicze) - w wi ększo ści opieraj ą organizacji działalno ść na pracy ochotników pozarz ądowych Organi zacje społeczne (obywatelskie) - działaj ą dla dobra publicznego (pomoc społeczna, kultura, sport, ochrona zdrowia, o świata, wychowanie, itp.)

Trzeci sektor - nie s ą to Ŝsame z administracj ą publiczn ą (I sektor), ani biznesem (II sektor)

NGO - od angielskiego “non-governmental organization”

Ustawa o po Ŝytku publicznym i o wolontariacie z 2003 roku podaje definicj ę organizacji pozarz ądowej. Organizacjami pozarz ądowymi s ą nieb ędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałaj ące w celu osi ągni ęcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadaj ące osobowo ści prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw . Najcz ęś ciej spotykan ą form ą organizacji pozarz ądowej jest stowarzyszenie. W najszerszym znaczeniu stowarzyszenie to dobrowolne zrzeszenie ludzi w formie organizacji dla osi ągni ęcia wspólnymi siłami i środkami okre ślonego celu . Ponadto do organizacji pozarz ądowych zaliczamy fundacje, organizacje sportowe, parafie, zwi ązki zawodowe, kółka rolnicze, itp.

2. Organizacje pozarz ądowe w powiecie cieszy ńskim – wyniki bada ń

2.1 Liczba organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim

Liczba organizacji pozarz ądowych na terenie Powiatu Cieszy ńskiego stale ro śnie. Bazuj ąc na danych Głównego Urz ędu Statystycznego liczba organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim w roku 2008 wynosiła 435.

Zestawienie 3. Liczba organizacji pozarz ądowych wg rejestru REGON w powiecie cieszy ńskim 1995-2008

Źródło: GUS Informacje dotycz ące liczby istniej ących organizacji w rejestrze REGON nale Ŝałoby uzupełni ć o 80 Ochotniczych Stra Ŝy Po Ŝarnych (maj ą one form ę prawn ą stowarzysze ń, lecz działaj ą na innych zasadach), 28 tzw. stowarzysze ń zwykłych (uproszczona forma stowarzyszenia, podmioty bez osobowo ści prawnej) oraz 22 uczniowskie kluby sportowe. 42% organizacji z powiatu cieszy ńskiego nale Ŝy do ró Ŝnego rodzaju bran Ŝowych, regionalnych lub ogólnokrajowych federacji, porozumie ń i zwi ązków. W powiecie cieszy ńskim najcz ęś ciej tak ą przynale Ŝno ść deklaruj ą kluby sportowe oraz wszystkie ochotnicze stra Ŝe po Ŝarne, które działaj ą w ramach struktury krajowej - Zwi ązku Ochotniczych Stra Ŝy Po Ŝarnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Zestawienie 4. Liczba organizacji pozarz ądowych w latach 1995 – 2008 w województwie śląskim 1995 2000 2005 2008 Liczba org. poz. 97 287 383 435 Powiat cieszy ński Odsetek, jaki stanowi ą nowe nd 66% 25% 12% organizacje Subregion południowy Liczba org. poz. 327 993 1 346 1 517 Odsetek, jaki stanowi ą nowe woj. śląskiego* nd 67% 26% 11% organizacje Liczba org. poz. 1 992 5 352 7 302 8 542 Województwo śląskie Odsetek, jaki stanowi ą nowe nd 62% 27% 15% organizacje *Obejmuje powiat bielski, cieszy ński i Ŝywiecki województwa śląskiego. Źródło: GUS

W 2000 roku nowo zarejestrowane organizacje stanowiły a Ŝ 66% ogółu NGO w powiecie cieszy ńskim. Wynikało to z przepisów, które wprowadzała Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 o Krajowym Rejestrze S ądowym, która okre śliła, Ŝe stowarzyszenia, inne organizacje społeczne i zawodowe, fundacje podlegaj ą obowi ązkowi wpisu do KRS. Oczywi ście były to w wi ększo ści organizacje, które działały ju Ŝ wcze śniej. W latach 2000 – 2008 dynamika przyrostu liczby organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim była mniejsza w porównania do wojewódzkiej. W 2008 roku nowo powstałe NGO stanowiły 12% ogółu, a w skali województwa 15%. Najwi ęcej organizacji na Śląsku Cieszy ńskim działa oczywi ście w Cieszynie. Na obszarach miejskich powiatu (Cieszyn, Wisła, Ustro ń, miasto Skoczów i miasto Strumie ń), według oficjalnych danych, działalno ść prowadz ą 273 NGO. Wida ć, Ŝe mieszka ńcy miast s ą nieco bardziej aktywni – stanowi ą 47% populacji powiatu i prowadz ą 63% organizacji.

Zestawienie 5. Liczba organizacji pozarz ądowych w poszczególnych gminach powiatu cieszy ńskiego w 2008 roku

Źródło: GUS

Cieszyn, Skoczów i Ustro ń to gminy o najwi ększej liczbie organizacji III sektora pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim. Co trzecia organizacja pozarz ądowa w powiecie ma swoj ą siedzib ę w Cieszynie. W przeliczeniu na jednego mieszka ńca na terenie Ustronia i Cieszyna działa najwi ększa liczba NGO. W powiecie cieszy ńskim na jedn ą organizacj ę przypada średnio 395 mieszka ńców, w województwie śląskim 544, w skali całego kraju 402. Mo Ŝna zatem stwierdzi ć, Ŝe aktywno ść obywatelska, wyra Ŝaj ąca si ę zaanga Ŝowaniem w działalno ść non-profit , jest w Cieszynie i Ustroniu bardzo wysoka, natomiast pozostałe tereny powiatu oscyluj ą w granicach średniej krajowej. Jednocze śnie średnia powiatowa jest zdecydowanie wy Ŝsza ni Ŝ średnia w regionie, co daje podstawy do optymizmu, je śli chodzi o perspektywy rozwoju społecze ństwa obywatelskiego na Śląsku Cieszy ńskim. Zestawienie 6. Liczba mieszka ńców na 1 organizacj ę pozarz ądow ą w gminach powiatu cieszy ńskiego w 2008 r.

Źródło: GUS Wska źnik liczby mieszka ńców przypadaj ących na jedn ą organizacj ę pozarz ądow ą trafniej wskazuje rzeczywist ą aktywno ść obywatelsk ą mieszka ńców. Chybie i Zebrzydowice to gminy, w których oficjalnie działa najmniejsza liczba organizacji pozarz ądowych w powiecie. Mimo, Ŝe w Ustroniu nie funkcjonuje najwi ększa liczba NGO w powiecie, miasto to charakteryzuje si ę najni Ŝsz ą liczb ą mieszka ńców przypadaj ących na jedn ą organizacj ę III sektora. Wskazuje to na najwy Ŝsz ą liczb ę organizacji w stosunku do liczby mieszka ńców. Mieszka ńcy Ustronia s ą zatem najbardziej aktywni spo śród gmin powiatu, co otwiera tak Ŝe szerokie pole dla współpracy samorz ądu z organizacjami III sektora. Ustro ński samorz ąd dysponuje szerokimi mo Ŝliwo ściami zlecania zada ń publicznych organizacjom pozarz ądowym, gdy Ŝ organizacji tych jest stosunkowo du Ŝo. Jak zobaczymy w dalszych cz ęś ciach raportu, mo Ŝliwo ści te s ą wykorzystywane, dodatkowo dzi ęki systematycznej współpracy z samorz ądem, ustro ńskie NGO z roku na rok wzmacniaj ą swój potencjał. Jednocze śnie ro śnie tak Ŝe konkurencja pomi ędzy organizacjami ubiegaj ącymi si ę o środki z miejskiej kasy.

2.2 Zasi ęg geograficzny działalno ści

Organizacje pozarz ądowe na Śląsku Cieszy ńskim działaj ą przede wszystkim na szczeblu lokalnym (gminnym) i powiatowym. 37 na 100 badanych podmiotów prowadzi działalno ść jedynie na terenie gminy/miasta, gdzie znajduje si ę ich siedziba, a 21 na terenie powiatu. Z bada ń ogólnopolskich przeprowadzonych w 2008 roku 1 wynika, Ŝe na terenie kraju odsetek organizacji deklaruj ących, Ŝe zasi ęg działa ń odpowiada obszarowi gminy/powiatu wynosi 49,8 %, natomiast w powiecie cieszy ńskim 58%.

1 Badanie przeprowadzone przez Stowarzyszenie Klon Jawor w 2008 r. i opublikowane na http://civicpedia.ngo.pl („Podstawowe fakty o sektorze pozarz ądowym 2008”). Zestawienie 7. Zasi ęg geograficzny działalno ści organizacji pozarz ądowych z terenu powiatu cieszy ńskiego

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009 r.)

Zaskakuj ącym jest fakt, Ŝe mimo przygranicznego charakteru Śląska Cieszy ńskiego jedynie dla 7% organizacji obszarem działania jest równie Ŝ zagranica. Jednocze śnie z bada ń organizacji wynika, Ŝe 27 % członków zarz ądów organizacji pozarz ądowych deklaruje znajomo ść , co najmniej jednego j ęzyka obcego, a j ęzyk czeski obok niemieckiego i angielskiego wymieniany jest jako znany najlepiej. Powy Ŝsze dane świadcz ą, Ŝe mieszka ńcy powiatu cieszy ńskiego działaj ą w organizacjach w celu rozwi ązywania konkretnych problemów i osi ągania celów na rzecz lokalnej wspólnoty. Tego typu motywy zaanga Ŝowania stanowi ą najtrwalsze podstawy dla rozwoju społecze ństwa obywatelskiego. 2.3 Trwało ść organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim

Ruch pozarz ądowy na terenie Śląska Cieszy ńskiego ma dług ą histori ę i tradycj ę. Badania ankietowe wskazuj ą, Ŝe 53 % organizacji III sektora ma ponad 10 lat, a 31% organizacji to takie, które istniały przed 1989 rokiem. Analogiczne wska źniki dla kraju wynosz ą odpowiednio 37% i 10% (dane ogólnopolskie za 2008 rok 2). Szczególnie wymowny jest fakt, Ŝe 15 % organizacji obj ętych badaniem na Śląsku Cieszy ńskim powstało przed 1945 rokiem i wci ąŜ prowadzi działalno ść . Bogata tradycja zrzeszania si ę na Śląsku Cieszy ńskim jest zwi ązana w głównej mierze z walk ą o polsko ść Śląska Cieszy ńskiego. Przykładem jest powstanie (w 1885 roku) i działalno ść do dnia dzisiejszego Macierzy Ziemi Cieszy ńskiej.

2 Tam Ŝe. Zestawienie 8. Rok zało Ŝenia działaj ących organizacji pozarz ądowych obj ętych badaniem w powiecie cieszy ńskim

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009 r.)

Przełom roku 1989 doprowadził do prawdziwego rozkwitu ruchu pozarz ądowego - 69 z po śród badanych 100 funkcjonuj ących organizacji pozarz ądowych na terenie powiatu powstało w ostatnich 20 latach. Jednak Ŝe w ostatnim czasie powstało równie Ŝ wiele organizacji skupiaj ących miło śników lokalnych ojczyzn, szczególnie na terenach wiejskich. Przykładem mo Ŝe by ć gmina Strumie ń, gdzie działalno ść rozpocz ęło Stowarzyszenie Miło śników Drogomy śla „Droga My śl”, Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Baków „B ąkowianie” czy Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Pruchna. Jest to zapewne efekt rosn ącej świadomo ści mieszka ńców, Ŝe jako ść Ŝycia na wsi zale Ŝy głównie od nich. Dodatkowym bod źcem do zakładania organizacji s ą te Ŝ mo Ŝliwo ści pozyskiwania funduszy zewn ętrznych (np. europejskich) na projekty realizowane przez NGO. 2.4 Pola aktywno ści organizacji pozarz ądowych

W powiecie cieszy ńskim dominuj ą organizacje pozarz ądowe działające w obszarze nauki, edukacji, o światy i wychowania (47% organizacji wskazuje ten obszar, jako jeden z najwa Ŝniejszych). Według bada ń ankietowych w samym Cieszynie blisko 80% organizacji prowadzi działalno ść nastawion ą na edukacj ę, nauk ę, o świat ę i wychowanie. Inne wa Ŝne obszary działa ń wskazywane przez organizacje, jako ich główne pola działania to kultura fizyczna i sport (41%) oraz kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji (37%). Dobrze rozbudowany jest równie Ŝ sektor usług socjalnych i pomocy społecznej (19%). Zestawienie 9. Główny profil działalno ści organizacji pozarz ądowych na Śląsku Cieszy ńskim

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009 r.)

Wyniki bada ń wskazały na du Ŝy potencjał III sektora w powiecie cieszy ńskim w zakresie edukacji nieformalnej, która staje si ę coraz wa Ŝniejszym elementem procesu kształcenia. Ten rodzaj edukacji pozwala na zdobycie wielu z kluczowych umiej ętno ści osobom w ró Ŝnym wieku „poza murami szkoły”. Przykładem mo Ŝe by ć powstanie i dynamiczny rozwój Stowarzyszenia Uniwersytet III Wieku z Cieszyna. Doskonałym polem dla realizacji edukacji nieformalnej s ą działania z dziedziny nauki, sportu i kultury. Trzeba jednak wskaza ć, Ŝe na Śląsku Cieszy ńskim zdecydowanie brakuje organizacji działaj ących np. w obszarach wspierania rozwoju działalno ści gospodarczej, czy promocji zatrudnienia.

2.5 Wska źniki członkostwa i gotowo ści do zaanga Ŝowania w działalno ść NGO

Na Śląsku Cieszy ńskim 19 na 100 mieszka ńców deklaruje przynale Ŝno ść do organizacji pozarz ądowej. Stowarzyszenie, klub sportowy i zwi ązek zawodowy to organizacje, w których najch ętniej zrzeszaj ą si ę mieszka ńcy. W działalno ść NGO ch ętniej wł ączaj ą si ę m ęŜ czy źni, wyj ątek stanowi ą Wisła i Chybie, gdzie kobiety s ą bardziej aktywne w organizacjach.

Zestawienie 10. Deklarowana przynale Ŝno ść do organizacji pozarz ądowej mieszka ńców powiatu cieszy ńskiego Gmina Kobiety MęŜ czy źni Ogółem Chybie 43,3% 28,6% 37,3% Istebna 20,6% 27,8% 23,1% Ha Ŝlach 22,6% 23,8% 23,1% Goleszów 17,5% 24,0% 20,0% Cieszyn 14,7% 26,2% 19,9% Zebrzydowice 5,3% 37,9% 19,4% Wisła 23,1% 11,1% 19,3% Brenna 14,3% 20,0% 15,8% Skoczów 14,1% 18,6% 15,6% Dębowiec 11,1% 18,2% 13,8% Ustro ń 10,4% 15,8% 12,8% Strumie ń 4,9% 26,1% 12,5% Ogółem ( średnia) 15,9% 23,7% 18,9% Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (marzec 2009)

Przynale Ŝno ść do organizacji pozarz ądowej jest jedn ą z podstawowych form aktywno ści obywatelskiej. Na poziomie powiatu deklaruje j ą 18,9% mieszka ńców. W porównaniu do średniej krajowej (13,2%) wynik uzyskany na ziemi cieszy ńskiej jest bardzo dobry. Najwi ększym fenomenem w skali powiatu jest gmina Chybie, gdzie blisko ponad 37% ankietowanych zadeklarowało członkostwo w NGO (nawet przyjmuj ąc mo Ŝliwo ść niewielkiego bł ędu statystycznego, wynik ten wskazuje na ogromn ą aktywno ść obywatelsk ą i społeczn ą mieszka ńców tej gminy). Nale Ŝy jednak zauwa Ŝyć, Ŝe członkostwo w organizacji nie oznacza aktywnego działania. Zgodnie z wynikami bada ń 14,3% mieszka ńców ziemi cieszy ńskiej aktywnie działa w organizacjach pozarz ądowych. To wci ąŜ zdecydowanie wi ęcej ni Ŝ średnia w Polsce. Tu znów pozytywny wyj ątek stanowi gmina Chybie, w której a Ŝ 33% mieszka ńców deklaruje, Ŝe aktywnie działa w organizacji III sektora.

Zestawienie 11. Deklarowana przynale Ŝno ść do organizacji pozarz ądowych i aktywno ść w organizacjach pozarz ądowych – porównanie powiatu cieszy ńskiego i Polski.

Źródło: *badanie przeprowadzone w Polsce w 2007 roku ** badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (marzec 2009)

Wi ększa liczba osób zaanga Ŝowanych w działalno ść organizacji III sektora w powiecie cieszy ńskim jest z jednej strony przejawem skuteczno ści procesów budowy społecze ństwa obywatelskiego, z drugiej elementem korzystnie wpływaj ącym na jako ść Ŝycia na poziomie lokalnym. Członkostwo w organizacjach pozarz ądowych to nie tyko działanie, ale i postawa Ŝyciowa. Osoby nale Ŝą ce do NGO lepiej dostrzegaj ą mo Ŝliwo ści efektywnego, wspólnego działania na rzecz lokalnych wspólnot, w których Ŝyj ą. Ponadto osoby te s ą cz ęś ciej przekonane o mo Ŝliwo ściach wywierania realnego wpływu na władze lokalne.3 Wysokie wska źniki przynale Ŝno ści do NGO i rzeczywistej aktywno ści w organizacjach wystawiaj ą bardzo dobre świadectwo ziemi cieszy ńskiej jako miejscu aktywnego społecze ństwa obywatelskiego, oczywi ście na tle danych wojewódzkich i krajowych. Sektor pozarz ądowy, cho ć do ść silny w powiecie cieszy ńskim, jest jednak wci ąŜ zdecydowanie słabszy, ni Ŝ w takich krajach jak np. Stany Zjednoczone, Holandia czy Wielka Brytania, gdzie obywatele bior ą „we własne r ęce” zdecydowanie szerszy wachlarz spraw publicznych.

Gotowo ść do działania w organizacji pozarz ądowej

Z bada ń wynika, Ŝe 13,6% mieszka ńców Śląska Cieszy ńskiego deklaruje gotowo ść do przyst ąpienia i działania w organizacjach pozarz ądowych, a np. w Chybiu oraz Wi śle odsetek ten wynosi ponad 20%. Organizacje pozarz ądowe warunkują rozwój swojego potencjału przede wszystkim od mo Ŝliwo ści zdobywania środków finansowych, ale tak Ŝe wła śnie pozyskiwaniem nowych członków.

Zestawienie 12. Gotowo ść do wst ąpienia do organizacji pozarz ądowej

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (marzec 2009)

Powy Ŝsze dane wskazuj ą, Ŝe warto inwestowa ć w promocj ę korzy ści wynikaj ących z zaanga Ŝowania si ę w działania i projekty realizowane przez organizacje pozarz ądowe. Cho ć wska źniki aktywno ści obywatelskiej w powiecie cieszy ńskim s ą wysokie na tle wyników ogólnopolskich, to jednak wci ąŜ daleko nam do europejskich liderów. W Wielkiej Brytanii liczba osób deklaruj ących członkostwo w organizacjach obywatelskich przekracza 35%, a w Holandii sektor pozarz ądowy tworzy blisko 10% wszystkich miejsc pracy.

3 A. Baczko, A. Ogrocka. Wolontariat, filantropia i 1%. Raport z bada ń. Stowarzyszenie Klon-Jawor. Warszawa 2008 r. s. 78-79. 2.6 Rozpoznawalno ść organizacji

W badaniach ankietowych przeprowadzanych w śród mieszka ńców Śląska Cieszy ńskiego wynika, Ŝe 7 na 10 respondentów zna organizacje pozarz ądowe i potrafi wskaza ć z nazwy przynajmniej jedn ą. Świadczy to o du Ŝej rozpoznawalno ści III sektora przez mieszka ńców.

Zestawienie 13. Znajomo ść przynajmniej jednej organizacji pozarz ądowej przez mieszka ńców powiatu cieszy ńskiego

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (marzec 2009)

Mieszka ńcy Wisły, Chybia, Goleszowa, Skoczowa, Ustronia, D ębowca, Istebnej i Strumienia najcz ęś ciej rozpoznaj ą kluby sportowe, jako organizacje pozarz ądowe. W Brennej i Ha Ŝlachu najlepiej rozpoznawalne są Koła Gospody ń Wiejskich, natomiast w Zebrzydowicach Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna. W Cieszynie jednakow ą liczb ę wskaza ń uzyskało Stowarzyszenie i Fundacja „By ć Razem” oraz Towarzystwo Sportowe „Mieszko Piast”.

Zestawienie 14. Najbardziej rozpoznawalne organizacje z terenu powiatu cieszy ńskiego w poszczególnych gminach Chybie : Cieszyn: RKS Cukrownik, Stowarzyszenie i Fundacja „By ć Razem”, Macierz Ziemi Cieszy ńskiej, Towarzystwo Sportowe „Mieszko Piast” Cieszyn, Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko śycie” w Chybiu; Uniwersytet III Wieku w Cieszynie; Goleszów : Skoczów : Ludowy Klub Sportowy Olimpia Goleszów; Klub Sportowy Beskid Skoczów, PTTK „ Ślimoki”, Towarzystwo Miło śników Skoczowa, Ludowy Klub Sportowy Goleszów, Macierz Ziemi Koło Gospody ń Wiejskich. Cieszy ńskiej Ustro ń: Wisła : Klub Sportowy Ku źnia Ustro ń, Klub Sportowy Wisła Ustronianka, Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna, Integracyjne Stowarzyszenie Sportu i Rehabilitacji Klub Sportowy Beskid Skoczów; "Start" Wisła, Stowarzyszenie Grupa Twórców Wi ślanie Brenna Dębowiec Koło Gospody ń Wiejskich (Brenna i Górki Wielkie), Klub Sportowy „Gryf” w D ębowcu, Ludowy Klub Sportowy "Beskid" – Brenna, Ludowy Klub Sportowy „Stra Ŝak” w D ębowcu, Ludowy Klub Sportowy "Spójnia" Górki Wielkie Koło Gospody ń Wiejskich Ha Ŝlach Istebna Koło Gospody ń Wiejskich, Narciarski Klub Sportowy "Trójwie ś Beskidzka", Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna, Macierz Ziemi Cieszy ńskiej, Ludowy Klub Sportowy Olza Pogwizdów Klub Piłkarski Trójwie ś Istebna Zebrzydowice Strumie ń: Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna (Zebrzydowice, Kaczyce), Ludowy Klub Sportowy Wisła Strumie ń, Koło Gospody ń Wiejskich (Zebrzydowice i Kaczyce), Koło Gospody ń Wiejskich, Zwi ązek Emerytów i Rencistów, Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (marzec 2009)

W powiecie cieszy ńskim, mimo, Ŝe najwi ększa liczba organizacji działa w zakresie edukacji i oświaty to najbardziej rozpoznawalne s ą organizacje sportowe. Oznacza to, Ŝe kluby sportowe swoj ą działalno ści ą potrafi ą przyci ągn ąć wi ększ ą liczb ę mieszka ńców, co wynika z charakteru ich działalno ści.

2.7 Zasoby ludzkie organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim

Zasoby ludzkie - inaczej kapitał ludzki - to zasób wiedzy i umiej ętno ści, okre ślaj ący zdolno ść do pracy, umiej ętno ść adaptacji do zmian w otoczeniu oraz mo Ŝliwo ść kreacji nowych rozwi ąza ń. Organizacje pozarz ądowe z terenu powiatu cieszy ńskiego posiadaj ą bogaty kapitał ludzki, pełni ąc istotn ą rol ę w polityce rynku pracy. Zatrudniaj ą pracowników, anga Ŝuj ą w swoj ą działalno ść wolontariuszy oraz świadcz ą usługi na rynku usług socjalnych, kulturalnych, sportowych i edukacyjnych. Organizacje pozarz ądowe na Śląsku Cieszy ńskim: – Są podmiotami wpływaj ącymi na rozwój kapitału ludzkiego, miejscem, gdzie osoby (głównie młodzie Ŝ, ale nie tylko) poprzez wolontariat nabywają nowych do świadcze ń. W powiecie cieszy ńskim 59 % NGO anga Ŝuje do swoich działa ń wolontariuszy (średnio na 1 organizacje przypada 17 wolontariuszy). – Organizacje pozarz ądowe zatrudniaj ą pracowników - 19 na 100 organizacji z powiatu cieszy ńskiego zatrudnia pracowników etatowych, a 45% NGO pracowników na umow ę o dzieło b ądź zlecenia. W powiecie cieszy ńskim organizacja pozarz ądowa zatrudnia średnio 1,7 pracownika etatowego i 3,7 pracownika na umow ę zlecenie lub o dzieło. – Organizacje pozarz ądowe skupiaj ą osoby posiadaj ące wyj ątkowe kompetencje w zakresie usług rynku pomocy osobom potrzebuj ącym i bezrobotnym czy edukacji (np. Stowarzyszenie i Fundacja „By ć Razem” z Cieszyna, Fundacja św. Antoniego z Ustronia, Macierz Ziemi Cieszy ńskiej, Cieszy ńskie Stowarzyszenie O światowe, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Rudnik). Zestawienie 15. Zatrudnienie w organizacjach pozarządowych w powiecie cieszy ńskim

Źródło: *badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009), ** badanie przeprowadzone przez Stowarzyszenie Klon Jawor na 2008 r.

W porównaniu do danych na poziomie kraju 4, III sektor w powiecie cieszy ńskim w wi ększym stopniu anga Ŝuje w swoj ą działalno ść wolontariuszy (nieb ędących członkami organizacji). AŜ 59% organizacji ze Śląska Cieszy ńskiego korzysta ze wsparcia wolontariuszy. Dowodzi to du Ŝej dynamiki tych Ŝe organizacji, które potrafi ą skutecznie promowa ć własn ą działalno ść i zach ęca ć innych do nieodpłatnego wł ączania si ę w realizowane przedsi ęwzi ęcia. Zatrudnianie płatnego personelu nale Ŝy do rzadszych praktyk w NGO na ziemi cieszy ńskiej. Etatowi pracownicy przyczyniaj ą si ę do wi ększej stabilno ści organizacji III sektora. Etatowi pracownicy przyczyniaj ą si ę do wi ększej stabilno ści organizacji III sektora. W porównaniu do średniej krajowej mo Ŝna zauwa Ŝyć, Ŝe odsetek organizacji zatrudniaj ących płatny personel jest wy Ŝszy o 3%, co pozytywnie wpływa na ich funkcjonowanie.

Liczba członków

Badania w ramach projektu CieszLab wskazuj ą, Ŝe jedna organizacja pozarz ądowa w powiecie cieszy ńskim posiada średnio 61 członków. Dominuj ą jednak organizacje posiadaj ące mniej ni Ŝ 50 członków. Du Ŝe NGO, posiadaj ące wi ęcej ni Ŝ 50 członków, stanowi ą 31% ogółu. Najliczniejsz ą organizacj ą pozarz ądow ą jest Macierz Ziemi Cieszy ńskiej, która w całym kraju zrzesza blisko 1 000 członków, a koła terenowe oprócz powiatowych, funkcjonuj ą równie Ŝ w Warszawie, Wrocławiu, Olsztynie, Katowicach i Krakowie (liczba członków Macierzy ma tak Ŝe zdecydowany wpływ na średni wynik w skali powiatu). Ponadto do organizacji pozarz ądowych z powiatu cieszy ńskiego posiadaj ących wi ęcej ni Ŝ 100 członków nale Ŝą m. in.: − Cieszy ński Uniwersytet III wieku (600 członków), − Towarzystwo Społeczno – Kulturalne Niemców w Województwie Śląskim z siedzib ą w Cieszynie (300 członków), − Polski Zwi ązek Niewidomych Okr ęg Śląski, Koło Cieszyn (252 członków),

4 Tam Ŝe. − Robotniczy Klub Sportowy „Cukrownik” Chybie (158 członków), − Ludowy Klub Sportowy „Pogórze” (132 członków), − Stowarzyszenie Miło śników Cisownicy w Cisownicy (104 członków), − Polskie Towarzystwo Ewangelickie oddział w Cieszynie (100 członków).

Zestawienie 16. Podział organizacji pozarz ądowych z powiatu cieszy ńskiego ze wzgl ędu na liczb ę członków

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Sama liczba członków, cho ć wpływa na wielko ść środków gromadzonych ze składek, nie zawsze przekłada si ę na aktywno ść i skuteczno ść działania organizacji. Wyniki bada ń ankietowych wskazuj ą niekorzystn ą tendencj ę na tym obszarze - średnio tylko 33% członków danej organizacji, to osoby w tej organizacji aktywne.

Zestawienie 17. Odsetek aktywnych członków organizacji pozarz ądowych w stosunku do ogółu

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Zaledwie 10 na 100 organizacji pozarz ądowych z powiatu cieszy ńskiego deklaruje, Ŝe wszyscy jej członkowie s ą aktywni i stale zaanga Ŝowani w jej rozwój. W krajobrazie III sektora ziemi cieszy ńskiej dominuj ą organizacje, w których mniej ni Ŝ połowa członków to osoby, które czynnie wspieraj ą ich aktywno ść . W odczuciu samych organizacji pozarz ądowych ma to niekorzystny wpływ na mo Ŝliwo ści rozwoju NGO w powiecie – w badaniu ankietowym wskazuj ą na to organizacje z Ha Ŝlacha, Brennej, D ębowca, Zebrzydowic, Goleszowa, Wisły, Istebnej, Skoczowa i Cieszyna.

Kompetencje zarz ądów

Według wyników bada ń ankietowych, spo śród członków zarz ądów NGO w powiecie 34,3 % deklaruje wy Ŝsze wykształcenie. W 17% organizacji, w śród członków zarz ądu brak jest osób posiadaj ących wy Ŝsze wykształcenie. 27% deklaruje znajomo ść co najmniej jednego j ęzyka obcego (bez podziału na stopie ń zaawansowania). Najcz ęś ciej są to języki niemiecki, angielski i czeski. W 9 organizacjach na 100 wszyscy członkowie zarz ądu znaj ą co najmniej jeden j ęzyk obcy.

Zestawienie 18. Znajomo ść j ęzyków obcych członków zarz ądów organizacji pozarz ądowych

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Stosunkowo wysoki odsetek osób znaj ących, co najmniej jeden j ęzyk obcy nie ma wi ększego wpływu na podejmowanie działalno ści na polu mi ędzynarodowym. Jedynie 7% NGO podj ęło współprac ę z podmiotami zza granicy.

Unikatowe umiej ętno ści i kompetencje w organizacjach

Organizacje III sektora tworz ą przestrzeń dla aktywno ści osób kreatywnych i ch ętnych do podejmowania wysiłku na rzecz rozwoju lokalnego. 56% NGO podkre śla, Ŝe ich członkowie posiadaj ą unikalne, niepowtarzalne kompetencje. O warto ści zasobów ludzkich organizacji pozarz ądowych Śląska Cieszy ńskiego decyduj ą: wykształcenie, uprawnienia (np. przewodnika lub trenerskie), umiej ętno ści czy zdolno ści (np. organizacyjne). Zestawienie 19. Unikalne/niepowtarzalne kompetencje/umiej ętno ści osób, które s ą wa Ŝne dla działania organizacji pozarz ądowych

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Organizacje pozarz ądowe skupiaj ą cz ęsto osoby maj ące niecodzienne pasje i zainteresowania. Działanie w NGO pozwala prezentowa ć swoje zainteresowania innym i zach ęci ć ich do zaanga Ŝowania się w twórcze, unikatowe, warto ściowe przedsi ęwzi ęcia. Przykładem mo Ŝe by ć aktywno ść Stowarzyszenia Historyczno – Rekonstrukcyjnego Śląsk Cieszy ński z Ha Ŝlacha, którego członkowie - pasjonaci historii i militariów organizuj ą znan ą ju Ŝ w całej Polsce imprez ę pn. „Piknik militarny”.

Zestawienie 20. Wskazane przez organizacje pozarz ądowe przykłady unikalnych/niepowtarzalnych kompetencji/umiej ętno ści wa Ŝnych dla działania organizacji pozarz ądowej Umiej ętno ści/ Przykłady podane przez organizacje pozarz ądowe kompetencje Zdolno ści organizacja festiwali, wycieczek, imprez sportowych organizacyjne Nawi ązywanie z instytucjami publicznymi, przedsi ębiorcami, sponsorami kontaktów Wykształcenie/ budowlaniec, le śnik, ksi ęgowa, grafik, re Ŝyser d źwi ęku, informatyk, pedagog, uprawnienia animator społeczno – kulturalny, s ędzia sportowy klasy mi ędzynarodowej, przewodnik beskidzki, uprawnienia znakarza szlaków górskich, po średnik pracy, doradca zawodowy, logopeda, psycholog, fizjoterapeuta Wiedza znajomo ść historii (np. historii Zarzecza), znajomo ść gwary zarzecko – specjalistyczna cieszy ńskiej, dietetyk, j ęzyki obce, znajomo ść problematyki chorób psychicznych Umiej ętno ści aktorskie, literackie, poetyckie, teatralne, muzyczne, poszukiwania materiałów zdolno ści źródłowych (historycznych), redagowanie wydawnictw popularno naukowych, taniec ludowy i muzyka Beskidu Śląskiego, gra na unikatowych instrumentach ludowych, nauka ta ńca i śpiewu zgodnie z tradycj ą wołosk ą niezmienn ą od 700 lat, tradycyjne rzemiosło - szycie kyrpców, szycie tradycyjnych strojów góralskich, prowadzenie kroniki miejscowo ści, fotografowanie Do świadczenie prowadzenie bada ń historycznych Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Unikatowe umiej ętno ści i kompetencje członków organizacji pozarz ądowych przekładaj ą si ę na mo Ŝliwo ść podejmowania ró Ŝnorodnych działa ń i przedsi ęwzi ęć , które wymagaj ą niejednokrotnie wiedzy specjalistycznej. Posiadaj ąc taki potencjał III sektor mo Ŝe by ć równie Ŝ pełnoprawnym partnerem dla samorz ądów czy instytucji publicznych przy realizacji projektów przede wszystkim sportowych, edukacyjnych, kulturalnych, czy np. w dziedzinie ochrony i promocji zdrowia.

Potrzeby w zakresie wzmocnienia zasobów ludzkich

61% NGO wskazało konkretne potrzeby w zakresie własnych zasobów ludzkich. Wskazuje to jednoznacznie, Ŝe wi ększo ść organizacji w powiecie cieszy ńskim chce si ę rozwija ć, a artykułowanie potrzeb w kierunku zasobów ludzkich jest wyrazem ch ęci rozszerzenia działalno ści, obni Ŝenia jej kosztów b ądź profesjonalizacji aktualnych działa ń. Badania ankietowe wskazały, Ŝe organizacje pozarz ądowe potrzebuj ą osób specjalizuj ących si ę w takich dziedzinach jak: ksi ęgowo ść , prawo, informatyka. Poszukiwanymi s ą równie Ŝ specjali ści od pozyskiwania i rozliczania dotacji europejskich. Organizacje pozarz ądowe wskazuj ą na potrzeb ę zaanga Ŝowania jeszcze wi ększej liczby wolontariuszy, ale oczekuj ą równie Ŝ wł ączenia si ę wszystkich członków w działalno ść organizacji.

Uczestnictwo w szkoleniach

W 2008 roku członkowie 47 % organizacji pozarz ądowych uczestniczyli w szkoleniach. Najcz ęś ciej wybieran ą tematyk ą szkole ń było pozyskiwanie środków finansowych na realizowane projekty, zwłaszcza funduszy europejskich. Nie miało to jednak szerokiego odbicia w sukcesach na tym polu (zaledwie 4 ze 100 badanych organizacji pozyskało środki z Unii Europejskiej). Poza pozyskiwaniem środków członkowie organizacji pozarz ądowych wzi ęli udział w szkoleniach o nast ępuj ącej tematyce: zarz ądzanie projektem finansowanym ze środków Unii Europejskiej, księgowo ść , prawo pracy, opieka nad osob ą niepełnosprawn ą, nawi ązywanie partnerstw, profesjonalne kadry w pomocy społecznej, lider organizacji pozarz ądowej, strategia rozwoju organizacji, zarz ądzanie grup ą. Statystycznie najch ętniej w szkoleniach bior ą udział organizacje pozarz ądowe maj ące siedziby na terenach miejskich. W 2008 roku przedstawiciele 7 na dziesi ęć organizacji z Cieszyna wzi ęli udział w szkoleniach. Ch ętnie szkol ą si ę równie Ŝ członkowie NGO z Wisły i Skoczowa. 2.8 Zasoby materialne i finansowe

Na co s ą potrzebne pieni ądze organizacjom pozarz ądowym?

Organizacje pozarz ądowe w powiecie cieszy ńskim realizuj ą działania w bardzo szerokim zakresie (edukacja, pomoc społeczna, sport, kultura, zdrowie, ekologia, turystyka, działalno ść charytatywna, itp.). W zwi ązku z prowadzon ą działalno ści ą 68% badanych organizacji potrafi wskaza ć aktualne, konkretne potrzeby finansowe. Te najpilniejsze dotycz ą realizacji projektów i przedsi ęwzi ęć (jest pomysł, nie ma środków) oraz wyposa Ŝeniem w sprz ęt, np. sportowy, muzyczny, multimedialny. Zestawienie 21. Potrzeby finansowe organizacji III sektora w powiecie cieszy ńskim

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Mo Ŝna zatem przypuszcza ć, Ŝe zwi ększenie kwot pieni ędzy przeznaczanych przez samorz ądy na współprac ę z sektorem pozarz ądowym w powiecie cieszy ńskim, przeło Ŝy si ę na realizacj ę nowych projektów, a nie na pokrycie bie Ŝą cych kosztów działalno ści. Jednocze śnie na ziemi cieszy ńskiej nie s ą dost ępne Ŝadne strukturalne instrumenty wsparcia potencjału technicznego organizacji pozarz ądowych.

Przeci ętny bud Ŝet organizacji

W powiecie cieszy ńskim dominuj ą małe organizacje, których działanie opiera si ę na społecznym zaanga Ŝowaniu członków. Z badań wynika, Ŝe roczny bud Ŝet 78% NGO nie przekracza 50 tys. zł. Wła śnie te organizacje decyduj ą o ró Ŝnorodno ści III sektora w powiecie cieszy ńskim. S ą to w du Ŝej mierze organizacje hobbystyczne, tematyczne, zrzeszaj ące miło śników małych ojczyzn lub sportowe. W zdecydowanej wi ększo ści korzystaj ą one jedynie ze składek członkowskich i środków finansowych pochodz ących z bud Ŝetu gminy lub powiatu. Organizacje te, mimo Ŝe dysponuj ą mniejszymi bud Ŝetami, działaj ą cz ęsto najbli Ŝej mieszka ńców i podejmuj ą działania, które bezpo średnio wynikaj ą z potrzeb lokalnych wspólnot. Zestawienie 22. Bud Ŝet organizacji pozarz ądowych z powiatu cieszy ńskiego za 2008 rok

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Równie wa Ŝnymi dla rozwoju lokalnego s ą organizacje dysponuj ące bud Ŝetami o warto ści przekraczaj ącej 50 tys. zł., które stanowi ą 22% ogółu. S ą to organizacje, które zatrudniaj ą pracowników, pozyskuj ą fundusze na swoj ą działalno ść ze źródeł zewn ętrznych i świadcz ące profesjonalne usługi na rzecz mieszka ńców. Organizacje te posiadaj ą zdecydowanie wi ększy potencjał, st ąd skala oddziaływania projektów, które realizuj ą jest zdecydowanie wi ększa. Szans ą dla mniejszych organizacji jest partnerska współpraca z organizacjami „bogatszymi”, które dysponuj ą wystarczaj ącymi środkami czy do świadczeniem, pozwalaj ącym na pozyskanie dofinansowanie na ciekawy projekt.

Źródła finansowania działalno ści organizacji pozarz ądowych

Badania ankietowe wskazuj ą, Ŝe najwa Ŝniejszym źródłem finansowania działa ń organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim są dotacje samorz ądowe (z gminy, powiatu lub województwa). Środki są przekazywane organizacjom w drodze konkursów, głównie na podstawie ustaw o po Ŝytku publicznym i o wolontariacie oraz o sporcie kwalifikowanym. Aby uzyska ć dotacj ę organizacja zobowi ązana jest przedstawi ć dobrze przygotowan ą ofert ę, zapewniaj ąc jednocze śnie wkład własny do projektu (finansowy i/lub rzeczowy). Innym wa Ŝnym źródłem finansowania organizacji s ą składki członkowskie, które dla 13% podmiotów stanowi ą jedyne źródło finansowania działalno ści.

Zestawienie 23. Najwa Ŝniejsze źródła finansowania organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Darowizny oraz dotacje niepochodz ące z bud Ŝetu gminy czy miasta nie stanowi ą jedynego źródła finansowania Ŝadnej z badanych organizacji. 17 na 100 organizacji pozarz ądowych na Śląsku Cieszy ńskim prowadzi działalno ść gospodarcz ą i uzyskuje z niej przychody. Zarobione przez organizacj ę pozarz ądow ą pieni ądze są zawsze przekazywane na działalno ść statutow ą. Z bada ń ankietowych wynika, Ŝe NGO bardzo niech ętnie si ę zadłu Ŝaj ą. Zaledwie 3 na 100 organizacji z powiatu cieszy ńskiego korzystały kiedykolwiek z kredytów lub po Ŝyczek. Trzeba stwierdzi ć, Ŝe komercyjne źródła finansowania działalno ści s ą dla organizacji pozarz ądowych trudno dost ępne. Oferta banków dla NGO jest bardzo uboga, natomiast uzyskanie kredytu z jednej strony jest kosztowne, z drugiej strony przedsi ęwzi ęcia niekomercyjne nie stanowi ą dla banków atrakcyjnego przedmiotu kredytowania.

Fundusze dla du Ŝych i silnych

W roku 2008 jedynie 4 ze 100 badanych organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim pozyskało jak do tej pory środki europejskie na realizowane projekty. Po fundusze si ęgały przede wszystkim organizacje z miast. Fundusze europejskie trafiają głównie do organizacji pozarz ądowych, które zatrudniaj ą na stałe pracowników. Organizacje III sektora skutecznie ubiegaj ą si ę równie Ŝ o fundusze skierowane na rozwój współpracy przygranicznej. Warunkiem uzyskania dotacji jest współpraca z partnersk ą organizacj ą z Republiki Czeskiej. W ramach Funduszu Mikroprojektów Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej RCz-RP 2007-2013 na terenie Euroregionu Śląsk Cieszy ński przeprowadzono dotychczas 3 nabory wniosków. Organizacje pozarz ądowe z terenu powiatu realizuj ą b ądź b ędą realizowa ć w 2009 roku 11 projektów, na ł ączn ą kwot ę dofinansowania 309 tys. euro. Fundusze przeznaczone s ą głównie na realizacj ę przedsi ęwzi ęć polsko - czeskich o charakterze sportowym, kulturalno – rozrywkowym oraz edukacyjnym. Projekt, którego tytuł w sposób dobitny okre śla charakter Funduszu Mikroprojektów, jest ten realizowany przez Cieszy ńskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Natura: „Jeste śmy bli Ŝej siebie ni Ŝ nam si ę wydaje - poprzez nasze imprezy zakorzenione w tradycji znosimy bariery mi ędzy naszymi kulturami”.

Zestawienie 24. Pozyskiwanie środków finansowych przez organizacje pozarz ądowe

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Dla zdecydowanej wi ększo ści organizacji na Śląsku Cieszy ńskim (87%) środki pochodz ące ze składek członkowskich nie s ą wystarczaj ące dla prowadzenia zamierzonej działalno ści. Organizacje si ęgaj ą zatem po środki zewn ętrzne. 36% organizacji korzysta z pomocy finansowej sponsora. Z tego źródła przeci ętna organizacja pozarz ądowa uzyskała roczne wsparcie finansowe w wysoko ści 5,5 tys. zł. Wszelkiego rodzaju dotacje s ą najwa Ŝniejszym źródłem funduszy płyn ących do organizacji. 78% badanych NGO si ęgało do tej pory po dotacj ę z bud Ŝetu gminy, miasta czy powiatu.

„1 %” podatku na organizacje po Ŝytku publicznego

Od 2003 roku mo Ŝna przekazywa ć cz ęść (dokładnie 1%) nale Ŝnego podatku na rzecz wskazanych organizacji pozarz ądowych. Wspiera ć mo Ŝna NGO posiadaj ące status organizacji po Ŝytku publicznego (obecnie 24 podmioty na terenie Śląska Cieszy ńskiego). Z danych Urz ędu Skarbowego w Cieszynie wynika, Ŝe mieszka ńcy powiatu cieszy ńskiego przekazuj ą z roku na rok coraz wi ększe kwoty na organizacje pozarz ądowe w ramach tzw. „1%”. W roku 2008 (wypełniaj ąc PIT za rok podatkowy 2007) organizacje po Ŝytku publicznego wsparło niemal 23 tys. mieszka ńców powiatu. Organizacje uzyskały wsparcie w kwocie blisko 1 miliona złotych.

Zestawienie 25. Struktura przekazywania 1% podatku na organizacje po Ŝytku publicznego w latach 2003 – 2007 w powiecie cieszy ńskim i Polsce Liczba osób Odsetek osób w Kwota Średnia warto ść 1% na przekazuj ących wieku przekazanego mieszka ńca w wieku 1% podatku w Rok produkcyjnym* podatku produkcyjnym powiecie podatkowy przekazuj ących 1% [w zł] [w zł] cieszy ńskim Powiat Powiat Powiat Powiat Polska Polska Cieszy ński cieszy ński Cieszy ński cieszy ński 2003 252 0,2 0,3 52 943,63 0,5 0,4 2004 3 218 3,0 2,8 130 028,70 1,2 1,7 2005 5 888 5,4 4,7 226 095,00 2,1 2,6 2006 8 609 7,9 6,6 334 388,00 3,1 4,3 2007 22 867 20,94 20,91 972 178,14 8,9 12,1 * wiek produkcyjny: wiek 18-64 dla m ęŜ czyzn, 18-59 dla kobiet. Źródło: Urz ąd Skarbowy w Cieszynie

W porównaniu do danych ogólnopolskich organizacje pozarz ądowe wspiera wy Ŝszy od średniej krajowej odsetek mieszka ńców powiatu w wieku produkcyjnym. Jednak Ŝe średnia kwota przekazywana na organizacje po Ŝytku publicznego w powiecie cieszy ńskim wynosi 8,9 zł i jest ni Ŝsza w porównaniu do danych na poziomie krajowym.

Środki przekazywane z bud Ŝetów samorz ądowych

Wa Ŝnym źródłem finansowania działalno ści NGO s ą środki z bud Ŝetów samorz ądowych. Pomoc przyznawana jest głównie w ramach konkursów ofert. Samorz ąd przekazuj ąc środki na realizacj ę projektów wie, Ŝe organizacje pozarz ądowe skuteczniej realizuj ą powierzone zadania. Istotny jest równie Ŝ aspekt finansowy - ka Ŝdy projekt realizowany jest z udziałem finansowym i/lub rzeczowym organizacji (praca wolontariuszy, koszty biurowe, itp.).

Zestawienie 26. Środki finansowe przekazane na organizacje pozarz ądowe przez samorz ądy powiatu cieszy ńskiego w 2008 roku Wydatki Wydatki Odsetek Liczba Liczba bud Ŝetu na bud Ŝetu na wydatków Gmina organizacji mieszka ńców organizacje organizacje na bud Ŝetu na pozarz ądowych [zł] mieszka ńca [zł] organizacje Goleszów 12 313 166 400 26 13,51 0,70% Strumie ń 12 178 147 000 20 12,07 0,55% Istebna 11 345 99 000 22 8,73 0,31% Chybie 9 251 200 400 13 21,66 1,16% Brenna 10 475 105 000 17 10,02 0,43% Dębowiec 5 502 86 100 19 15,65 0,55% Zebrzydowice 12 842 127 000 13 9,89 0,42% Ha Ŝlach 10 099 165 500 20 16,39 0,88% Cieszyn 35 308 1 170 833 128 33,16 1,04% Ustro ń 15 469 1 017 500 58 65,78 1,86% Skoczów 25 866 303 800 62 11,75 0,54% Wisła 11 323 60 400 37 5,33 0,20% razem lub średnia 171 971 3 648 933 435 21,22 0,82% dla gmin powiatu Starostwo Powiatowe w 171 971 233 000 435 1,35 0,19% Cieszynie Źródło: Urz ędy gmin i miast powiatu cieszy ńskiego oraz Starostwo Powiatowe w Cieszynie

W 2008 roku gminy i miasta powiatu cieszy ńskiego na realizacj ę projektów przekazały organizacjom pozarz ądowym blisko 3,9 mln zł. W przeliczeniu na 1 mieszka ńca wydatki bud Ŝetów gmin i miast Śląska Cieszy ńskiego na organizacje pozarz ądowe przekraczały średnio 21 zł. Najwi ęcej środków przekazuj ą samorz ądy Ustronia i Cieszyna. Ponadto Powiat Cieszy ński, jako jednostka samorz ądowa, w 2008 roku przekazał organizacjom pozarz ądowym kwot ę 233 tys. złotych. Pieni ądze przekazywane dla III sektora z urz ędów gmin i miast w ramach konkursów nie s ą jedynymi formami wsparcia. NGO organizuj ą np. imprezy kulturalne finansowane przez lokalne o środki kultury (np. w Strumieniu i Chybiu). W Cieszynie miasto uruchomiło specjalny program nieoprocentowanych po Ŝyczek dla organizacji pozarz ądowych, które oczekuj ą na wypłaty europejskich dotacji. W Wi śle natomiast miasto wspiera dodatkowo organizacje pozarz ądowe finansuj ąc u Ŝytkowanie ich siedzib (budynek Galerii u Nied źwiedzia), a Klub Sportowy Wisła Ustronianka czerpie dochody z tytułu opłat targowych oraz prowadzenia parkingów w centrum miasta. Organizacje pozarz ądowe podejmuj ą równie Ŝ odwa Ŝne projekty inwestycyjne. Fundacja im. Zofii Kossak z siedzib ą w Górkach Wielkich pozyskała 1,5 mln zł z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na projekt, pt. „Adaptacja zabytkowych ruin dworu Kossaków wraz z ich otoczeniem w Górkach Wielkich na cele kulturalne”. W ramach przedsi ęwzi ęcia ruiny zabytkowego XVIII-wiecznego dworu znanej polskiej pisarki przystosowane zostan ą do pełnienia funkcji nowoczesnego centrum kultury. Ponadto Cieszy ńskie Stowarzyszenie Oświatowe pozyskało z Unii Europejskiej kwot ę 430 tys. zł na realizacj ę projektu, pt. „Poprawa warunków kształcenia ustawicznego w regionie poprzez przebudow ę, modernizacj ę i kompleksowe wyposa Ŝenie Szkoły Organizacji i Zarz ądzania w Cieszynie”. Innym przykładem s ą działania Stowarzyszenia Pomocy Wzajemnej „By ć Razem” z Cieszyna. W latach 1996 - 2009 organizacja pozyskała środki finansowe (bud Ŝet pa ństwa, Organizacja Narodów Zjednoczonych, rz ąd Królestwa Holandii) na realizacj ę projektów inwestycyjnych. Wyremontowano budynek Centrum Profilaktyki Edukacji i Terapii „Kontakt” na ul. Ks. Janusza 3 oraz budynek Centrum Edukacji Socjalnej dla osób do świadczonych bezdomno ści ą na ul. Błogockiej 30 w Cieszynie. W 1999 roku wyremontowano budynek i uruchomiono w Cieszynie Hostel dla kobiet i dzieci do świadczaj ących przemocy na ul. Mała Ł ąka 17.

Jak finansowane s ą projekty realizowane przez organizacje pozarz ądowe?

Je Ŝeli przez projekt rozumiemy sekwencj ę działa ń przeprowadzonych w okre ślonym czasie, który ma precyzyjnie zdefiniowany cel oraz bud Ŝet, to przeci ętna organizacja pozarz ądowa w powiecie cieszy ńskim realizuje około 6 projektów rocznie. Przedsi ęwzi ęcia te, z jednej strony wynikaj ą ze statutu danej organizacji, z drugiej za ś nie s ą nastawione na zysk, lecz na korzy ść społeczn ą. Głównym źródłem finansowania przedsi ęwzi ęć realizowanych przez organizacje III sektora w powiecie s ą fundusze pozyskane z samorz ądu oraz składki członkowskie.

Zestawienie 27. Źródła finansowania projektów realizowanych przez organizacje pozarz ądowe

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Przepływ informacji o źródłach finansowania działalno ści organizacji pozarz ądowych

Z danych ankietowych pozyskanych z samorz ądów powiatu cieszy ńskiego wynika, Ŝe zdecydowana wi ększo ść urz ędów gmin/miast posiada informacje na temat aktywności NGO w pozyskiwaniu środków, które nie pochodz ą z bud Ŝetu jednostek samorz ądu terytorialnego na realizowane projekty. Najcz ęś ciej samorz ądowcy dowiaduj ą si ę o tej aktywno ści organizacji pozarz ądowych podczas bie Ŝą cej współpracy (niejednokrotnie organizacje same informuj ą o tym urz ąd). Ponadto maj ą wgl ąd do tabel finansowych w ramach składanych ofert o dotacj ę z bud Ŝetu gminy czy miasta. W D ębowcu, Strumieniu i Goleszowie informacje o działaniach dotycz ących pozyskiwania funduszy zewn ętrznych przekazywane s ą podczas organizowanych spotka ń czy szkole ń. Z kolei Urz ąd Miejski w Cieszynie rokrocznie wysyła ankiety do organizacji III sektora, zbieraj ąc informacje o aktywno ści NGO w pozyskiwaniu środków finansowych.

Zestawienie 28. Wiedza o pozyskiwaniu środków finansowych (niepochodz ących z bud Ŝetu) na realizowane projekty przez NGO Gmina/Miasto Deklaracja Sposób/metoda/opis posiadania wiedzy Brenna TAK - poprzez bezpo średni kontakt z urz ędem Chybie TAK - poprzez bezpo średni kontakt z urz ędem - z wniosków składanych w ramach gminnych konkursów (tabela: monta Ŝ finansowy) Cieszyn TAK - informacje zbierane s ą co roku w oparciu o „ankiety” – zapytania pisemne, rozsyłane do organizacji Dębowiec TAK - podczas organizowanych przez Urz ąd spotkaniach (w 2008 było ich 4) Goleszów TAK - przy okazji działa ń promocyjnych na rzecz organizacji, - podczas szkole ń i spotka ń organizowanych dla organizacji pozarz ądowych, - w trakcie bie Ŝą cej współpracy z urz ędem Ha Ŝlach TAK - z wniosków składanych w ramach gminnych konkursów (tabela: monta Ŝ finansowy) Istebna TAK - poprzez bezpo średni kontakt z urz ędem Skoczów TAK - poprzez bezpo średni kontakt z urz ędem - z wniosków składanych w ramach gminnych konkursów (tabela: monta Ŝ finansowy) Strumie ń TAK - organizacje informuj ą Urz ąd (zwłaszcza liderzy) - sołtysi przekazuj ą informacje podczas sesji rady miejskiej - podczas spotka ń z mieszka ńcami (zebrania wiejskie) - podczas spotka ń Rady Sportu działaj ącej przy radzie Miejskiej w Strumieniu Ustro ń TAK - poprzez bezpo średni kontakt z urz ędem Wisła TAK - z wniosków składanych w ramach gminnych konkursów (tabela: monta Ŝ finansowy) - informacje przekazane w bezpo średnich kontaktach organizacji z urz ędem - przy okazji udzielanej pomocy przy wypełnianiu wniosków do innych programów Zebrzydowice TAK - poprzez stały kontakt – urz ąd – NGO Starostwo TAK - z wniosków składanych w ramach powiatowych konkursów (tabela: monta Ŝ finansowy) Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Jednocze śnie dziwi fakt, Ŝe mimo i Ŝ organizacje pozarz ądowe wskazuj ą brak środków finansowych jako istotna przeszkod ę dla skutecznego działania, to jednak nie narzekaj ą na brak informacji o mo Ŝliwych źródłach finansowania projektów. Wynika st ąd, Ŝe przepływ informacji o mo Ŝliwo ściach zdobycia i faktycznym zdobywaniu środków przez NGO pomi ędzy organizacjami a samorz ądem jest dobry. O tym, Ŝe niewiele organizacji pozyskuje fundusze ze źródeł zewn ętrznych, decyduj ą zatem inne czynniki (głównie du Ŝa konkurencja w konkursach dotacyjnych, trudne procedury aplikowania, konieczno ść zagwarantowania wkładu własnego i prefinansowania projektu przed otrzymaniem dotacji).

2.9 Zarz ądzanie w organizacjach pozarz ądowych

Dla efektywnego funkcjonowania ka Ŝdej organizacji pozarz ądowej wa Ŝna jest zarówno umiej ętno ść współpracy mi ędzy osobami zrzeszonymi w NGO, jak i skuteczne przywództwo. Wielokrotnie współpraca ta zale Ŝy od cz ęstotliwo ści kontaktów i dobrego przepływu informacji wewn ątrz danej organizacji. Według bada ń ankietowych cz ęstotliwo ść walnych zebra ń członków organizacji z powiatu cieszy ńskiego (najwy Ŝsza władza w stowarzyszeniach) przedstawia si ę nast ępuj ąco: − 1 walne zgromadzenie rocznie - 73% organizacji, − 2 walne zgromadzenia rocznie - 10 % organizacji, − 3 i wi ęcej zgromadze ń rocznie - 17% organizacji. Podczas zebra ń zarz ądu podejmowane s ą kluczowe decyzje dotycz ące bie Ŝą cej działalno ści organizacji pozarz ądowych. W 33% organizacji spotkania zarz ądu odbywają si ę od 7 do 11 razy w roku.

Zestawienie 29. Liczba zebra ń członków zarz ądów NGO z powiatu cieszy ńskiego w roku

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Zaprezentowana powy Ŝej cz ęstotliwo ść zebra ń zarz ądów dobrze obrazuje nat ęŜ enie aktywno ści poszczególnych organizacji. Jasne jest, Ŝe im cz ęś ciej obraduje zarz ąd, tym wi ęcej spraw jest do omówienia, a zatem działalno ść podmiotu jest bardziej intensywna. 2.10 Zaplecze techniczne działalno ści

W powiecie cieszy ńskim 87% organizacji pozarz ądowych dysponuje pomieszczeniem dla prowadzenia działalno ści, lecz tylko 15% to wła ściciele swoich siedzib. Dominuj ącą form ą korzystania przez organizacje z lokali jest uŜyczenie.

Zestawienie 30. Forma prawna u Ŝytkowanie u Ŝytkowania lokalu organizacji pozarz ądowych

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

44% badanych organizacji deklaruje, Ŝe posiada wystarczaj ący sprz ęt komputerowy słu Ŝą cy bie Ŝą cej działalno ści. Z szerokopasmowego Internetu (w siedzibie) korzysta zaledwie 23% NGO. To niewiele, bior ąc pod uwag ę fakt, Ŝe wi ększo ść organizowanych w Polsce konkursów grantowych wymaga aktywnego korzystania z internetu. Trzeba te Ŝ podkre śli ć, Ŝe w zasadzie nie s ą dost ępne Ŝadne instrumenty, które skutecznie wspierałyby wzmacnianie zasobów technicznych organizacji pozarz ądowych. Je śli jeszcze wi ększe organizacje mog ą rozbudowywa ć swoja baz ę materialn ą przy okazji realizacji projektów (np. współfinansowanych ze środków UE), to mniejsze podmioty maj ą bardzo małe szanse na uzyskanie zewn ętrznej na zakup wyposa Ŝenia, sprz ętu, etc. 2.11 Z jakimi partnerami najcz ęś ciej współpracuj ą organizacje

Ponad połowa organizacji pozarz ądowych z powiatu cieszy ńskiego (53%) realizowało projekty w partnerstwie z inn ą organizacj ą pozarz ądow ą, samorz ądem lub innym podmiotem. W 2008 roku ł ączna liczba projektów zrealizowanych w partnerstwie wyniosła 149. Organizacje pozarz ądowe najcz ęś ciej realizuj ą projekty partnerskie w nast ępuj ących obszarach: − Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji – 25% organizacji, − Nauka, edukacja, o świata, wychowanie – 20% organizacji, − Kultura fizyczna i sport – 20% organizacji.

Zestawienie 31. Odsetek projektów w powiecie realizowanych w partnerstwie z podziałem na obszary działalno ści

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Organizacje pozarz ądowe z terenu powiatu cieszy ńskiego najcz ęś ciej realizowały projekty partnerskie z jednostkami samorz ądu terytorialnego. W 2008 roku 43 % NGO wykonało co najmniej jeden projekt partnerski z samorz ądem. W śród tych partnerów szczególne miejsce zajmuje samorz ąd lokalny na poziomie gminy czy miasta (29 %). Organizacje pozarz ądowe ch ętnie realizuj ą projekty ze szkołami oraz instytucjami kultury (domy kultury, muzea). 23 spo śród 100 organizacji pozarz ądowych realizowały projekt partnerski z innym NGO. Jedynie dla 4% organizacji partnerem jest podmiot komercyjny – firma prywatna. Świadczy to o niskim poziomie zainteresowania sektora biznesu udziałem w przedsi ęwzi ęciach inicjowanych przez III sektor jako partner (nie tylko jako sponsor). Widoczny jest brak ustalonego partnerstwa sektora pozarz ądowego z mediami, szczególnie tymi na poziomie lokalnym, cho ć z pewno ści ą podczas realizacji wi ększo ści przedsi ęwzi ęć przedstawiciele radia czy prasy s ą w kontakcie z NGO.

Zestawienie 32. Odsetek organizacji w powiecie cieszy ńskim realizuj ących projekty partnerskie

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

Mimo, Ŝe 43% organizacji pozarz ądowych zadeklarowało realizacj ę co najmniej jednego projektu partnerskiego z samorz ądem, to jedynie samorz ądy Cieszyna, Goleszowa, Skoczowa Strumienia, Ustronia i Wisły jednoznacznie potwierdziły tak ą form ę współpracy. Do wspólnych projektów partnerskich nie s ą zapraszane przez NGO samorz ądy z Chybia, Dębowca, Istebnej i Starostwo Powiatowe w Cieszynie. Urz ąd Gminy w Brennej nie jest zapraszany do współpracy partnerskiej, ale sam wychodzi z taka inicjatyw ą. Dla pracowników samorz ądowych partnerstwo rozumiane jest bardzo ró Ŝnorodnie. W Wi śle aplikowanie o środki z dotacji gminnych oraz promocja działa ń wi śla ńskich organizacji pozarz ądowych w gazecie lokalnej i miejskiej domenie internetowej rozumiane jest jako partnerstwo. W Skoczowie do działa ń partnerskich zaliczono obj ęcie przez burmistrza honorowym patronatem przedsi ęwzięcia realizowanego przez NGO.

Zestawienie 33. Rozumienie partnerstwa z sektorem pozarz ądowym w samorz ądach Gmina Tak/Nie Jak rozumiane jest partnerstwo? Brenna Nie - to urz ąd zaprasza organizacje do partnerstwa Chybie Nie nd Cieszyn Tak - wspólne opracowywanie (od pomysłu do realizacji) projektów, uzgadnianie strategii działania (np. w pomocy społecznej), współpraca przy tworzeniu ró Ŝnego rodzaju programów rozwoju (np. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych, Lokalny Plan Rewitalizacji…) Dębowiec Nie nd Goleszów Tak - wspólna realizacja projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej Ha Ŝlach Tak - współpraca przy realizacji projektów Istebna Nie nd Skoczów Tak - obj ęcie honorowego patronatu nad imprez ą/przedsi ęwzi ęciem - współorganizacja przedsi ęwzi ęcia/imprezy Strumie ń Tak - podział zada ń podczas realizacji du Ŝych gminnych imprez (O środek Kultury, Urz ąd Miejski, organizacje pozarz ądowe) Ustro ń Tak - wspólna realizacja projektów Wisła Tak - realizacja wspólnych projektów - uczestnictwo przedstawicieli Urz ędu w projektach realizowanych przez organizacji - składanie ofert w ramach ogłaszanych przez Miasto konkursów - promocja organizacji poz. i ich działa ń przez miasto (lokalna prasa, strona www) Zebrzydowi Tak nd ce Starostwo Nie nd Źródło: badanie w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

2.12 Korzy ści z działania organizacji pozarz ądowych

Badanie ankietowe pokazało, Ŝe blisko połowa mieszka ńców powiatu odczuwa korzy ści z działania organizacji pozarz ądowych. Najbardziej świadomi korzy ści płyn ących z działalno ści III sektora s ą mieszka ńcy gminy Chybie, Istebna i Zebrzydowice. W opinii mieszka ńców powiatu najwa Ŝniejszymi korzy ściami, jakie mo Ŝna osi ągn ąć z działania NGO to: – umiej ętno ść po Ŝytecznego zagospodarowania wolnego czasu (dla 48% respondentów), – mo Ŝliwo ść podniesienia kwalifikacji lub umiej ętno ści (dla 14,1% respondentów), – szansa na samorealizacj ę (dla 14% respondentów), – otrzymanie wsparcia doradczego (dla 8% respondentów), – otrzymanie wsparcia materialnego (dla 6% respondentów).

Zestawienie 34. Korzy ści odnoszone w wyniku działania organizacji pozarz ądowych

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (marzec 2009)

Na dostrzeganie niew ątpliwych korzy ści, jakie przynosz ą działania organizacji pozarz ądowych nie ma wpływu liczba działaj ących NGO na danym terenie. Chybie i Zebrzydowice to gminy, w których działa najmniejsza liczba organizacji w powiecie. Mimo, Ŝe najwi ększ ą korzy ści ą, jak ą oferuj ą organizacje III sektora jest zagospodarowanie wolnego czasu, to istnieje spory popyt na profesjonalne usługi świadczone przez NGO - podniesienie kwalifikacji i wsparcie doradcze.

2.13 Ocena działalno ści organizacji pozarz ądowych

22% mieszka ńców powiatu uwa Ŝa, Ŝe organizacje pozarz ądowe s ą w swoim działaniu bardzo skuteczne. Najlepsze noty, je Ŝeli chodzi o skuteczno ść , III sektor uzyskał w gminach Brenna, Ha Ŝlach i Skoczów. Natomiast mieszka ńcy D ębowca s ą najbardziej krytyczni wobec działalno ści organizacji pozarz ądowych. Mo Ŝna zauwa Ŝyć jeszcze spora luk ę w świadomo ści społecznej dotycz ącej efektów projektów realizowanych przez NGO - aŜ 27% ankietowanych ma trudno ści z ocen ą ich skuteczno ści. Wynika st ąd potrzeba szerszej promocji przedsi ęwzi ęć inicjowanych i wdra Ŝanych przez organizacje pozarz ądowe na Śląsku Cieszy ńskim.

Zestawienie 35. Ocena mieszka ńców powiatu dotycz ąca działalno ści organizacji pozarz ądowych w powiecie

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (marzec 2009) 2.14 Bariery, które mo Ŝna przełama ć

83 na 100 organizacji pozarz ądowych ze Śląska Cieszy ńskiego wskazuje bariery w rozwoju organizacji. Do najcz ęś ciej wymienianych nale Ŝą : – bariera finansowa - głównie trudno ści z pozyskiwaniem pieni ędzy na działalno ść , brak mo Ŝliwo ści finansowania wszystkich ciekawych pomysłów i przedsi ęwzi ęć organizacji (wiele organizacji wskazuje na trudności z pozyskaniem sponsora), – nadmierna biurokracja - zwłaszcza w ramach organizowanych gminnych i powiatowych konkursów dotacyjnych (niewiele organizacji w powiecie jest zdolnych ud źwign ąć ci ęŜ ar formalno ści i środków finansowych koniecznych do uzyskania dotacji unijnej), – rosn ąca niech ęć mieszka ńców do pracy społecznej , nieodpłatnej (brak tzw. „społeczników”), – niska aktywno ść młodzie Ŝy rzutuj ąca na brak zainteresowania działaniami w NGO, – brak zrozumienia społecznego dla zasad działalno ści III sektora (przedstawiciele organizacji czuj ą si ę podejrzewani o nieuczciw ą i interesown ą działalno ść ). Dla organizacji pozarz ądowych z Ha Ŝlacha, Brennej, D ębowca, Zebrzydowic, Goleszowa, Wisły i Istebnej zła sytuacja finansowa i trudno ści w zdobywaniu funduszy s ą głównym problemem, który odczuwaj ą w codziennym funkcjonowaniu. Dla NGO z Chybia, Strumienia i Cieszyna obok finansów głównym problemem jest nadmierna biurokracja, z Ustronia brak zrozumienia dla działalno ści organizacji pozarz ądowych w śród społeczno ści lokalnej, a Skoczowa brak ch ętnych do pracy społecznej. Zaskakuj ące jest to, Ŝe Ŝadna badana organizacja pozarz ądowa w powiecie cieszy ńskim za problem nie wykazała znu Ŝenia liderów, „wypalenia” osób zaanga Ŝowanych w działania organizacji. Według danych ogólnopolskich za 2008 rok 5 dla 27 % NGO jest to jeden z najwa Ŝniejszych problemów w działalno ści.

Zestawienie 36. Bariery w rozwoju organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim Bariery w rozwoju organizacji pozarz ądowych Ha Ŝlach Bariera główna : finanse Pozostałe bariery : brak wolontariuszy, mała liczba ch ętnych do uprawiania sportu, brak nowych członków, nadmierna biurokracja, niespójno ść przepisów prawa, szkolenia dla organizacji pozarz ądowych robione s ą niedogodnym czasie (do południa), a członkowie organizacji to osoby z reguły zatrudnione Chybie Bariera główna : finanse, nadmierna biurokracja Pozostałe bariery : brak własnego lokalu, brak wolontariuszy Strumie ń Bariera główna : finanse i nadmierna biurokracja Pozostałe bariery : konieczno ść prowadzenia ksi ęgowo ści, kłopoty z rozliczaniem z urz ędem skarbowym, brak do świadczenia, traktowanie organizacji pozarz ądowych przez urz ąd skarbowy jak podmiotów gospodarczych, niska aktywno ść mieszka ńców, brak sprz ętu i wyposa Ŝenia Brenna Bariera główna : finanse Pozostałe bariery : brak lobby organizacji pozarz ądowych, niska aktywno ść mieszka ńców, brak nowych członków, niewielkie zaanga Ŝowanie młodzie Ŝy w działalno ść organizacji pozarz ądowych Dębowiec Bariera główna : finanse Pozostałe bariery : brak ludzi do pracy społecznej, wolontariackiej Zebrzydowice Bariera główna : finanse Pozostałe bariery : ograniczona liczba wolontariuszy, nadmierna biurokracja, niska liczba aktywnych członków Goleszów Bariera główna : finanse Pozostałe bariery: brak bazy szkoleniowej, niskie zaanga Ŝowanie mieszka ńców, niska liczba aktywnych członków, nadmierna biurokracja, brak wolontariuszy, brak lokalu na siedzib ę organizacji Ustro ń Bariera główna : finanse, brak zrozumienia dla działalno ści organizacji pozarz ądowych wśród społeczno ści lokalnej Pozostałe bariery : brak lokalu, trudno ści we współpracy z instytucjami publicznymi, niech ęć ludzi do pracy społecznej, konkurencja w śród organizacji, małe zainteresowanie mediów działalno ści ą organizacji Wisła Bariera główna : finanse Pozostałe bariery : nadmierna biurokracja, brak ch ętnych do pracy społecznej, niska liczba aktywnych członków, niskie zainteresowanie młodzie Ŝy działalno ści ą organizacji, brak zaanga Ŝowania mieszka ńców, niska liczba członków organizacji, brak wykwalifikowanej kadry trenerskiej Istebna Bariera główna : finanse Pozostałe bariery : brak czasu na działalno ść w organizacji, brak do świadczenia w prowadzeniu organizacji, brak wolontariuszy, brak nowych członków Skoczów Bariery główne : finanse, brak ch ętnych do pracy społecznej Pozostałe bariery : nadmierna biurokracja, niska liczba aktywnych członków, niskie zainteresowanie społecze ństwa działalno ści ą organizacji pozarz ądowych, brak ch ętnych do przyst ąpienia do organizacji

5 Tam Ŝe. Cieszyn Bariery główne : finanse, nadmierna biurokracja Pozostałe bariery : brak wystarczaj ącego wsparcia od samorz ądów, brak zaanga Ŝowania wszystkich członków w działalno ść organizacji, zły stan techniczny siedziby organizacji, brak wiedzy dotycz ącej zarz ądzania organizacj ą, niska liczba aktywnych członków, brak pomocy finansowej i doradczej, złe warunki lokalowe, brak siedziby, brak zrozumienia da działalno ści organizacji płyn ące ze społeczno ści lokalnej, trudno ści w nawi ązywaniu partnerstw, brak nowych członków, brak zaufania mi ędzy lud źmi, brak wolontariuszy Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009)

3. Wspólnie na rzecz lokalnych społeczno ści - organizacje pozarz ądowe i samorz ąd

Ustawa o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie (dalej UDPP) z 2003 roku to jeden z wa Ŝniejszych aktów prawnych z punktu widzenia rozwoju społecze ństwa obywatelskiego w Polsce. Dla organizacji pozarz ądowych oznaczała gł ębok ą zmian ę, zwłaszcza w kontek ście relacji z administracj ą samorz ądow ą. Ustawa tworzy bowiem mechanizmy wzajemnej współpracy i okre śla formy, jakie powinny przyjmowa ć. Odnosz ą si ę one do kwestii zwi ązanych z finansowaniem działalno ści organizacji, ale s ą to tak Ŝe formy pozafinansowe: − zlecanie w drodze konkursów realizacji zada ń publicznych (powierzenie lub wspieranie) poprzez udzielenie dotacji na dofinansowanie ich realizacji, − wzajemne informowanie si ę o planowanych kierunkach działalno ści i współdziałania w celu zharmonizowania tych kierunków, − konsultowanie projektów aktów normatywnych w dziedzinach dotycz ących działalno ści statutowej organizacji, − tworzenie wspólnych zespołów o charakterze doradczym i inicjatywnym (rady po Ŝytku publicznego). 3.1 Czy samorz ąd powinien wspiera ć organizacje pozarz ądowe?

W Gminie Brenna 98% respondentów odpowiedziała twierdz ąco na pytanie czy gmina powinna wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Średnia dla powiatu to 91%. W opinii mieszka ńców organizacje pozarz ądowe powinny by ć wspierane przez samorz ąd terytorialny z nast ępuj ących przyczyn: − jest to potrzebne dla funkcjonowania III sektora (25% respondentów), − organizacje pozarz ądowe działaj ą na rzecz społeczno ści lokalnej (21% respondentów), − jest to korzystne dla gminy/miasta (16% respondentów), − jest to obowi ązkiem samorz ądu (5 % respondentów), − organizacje pozarz ądowe s ą skuteczniejsze w działaniu od gminy/miasta (1% respondentów). Inaczej ni Ŝ w opinii ankietowanych mieszka ńców, zdaniem wielu samorz ądowców, wy Ŝsza skuteczno ść działania organizacji III sektora, jest wa Ŝnym czynnikiem decyduj ącym o warto ści współpracy sektora publicznego z pozarz ądowym. Zestawienie 37. Czy miasto/gmina powinna wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych?

Źródło: badanie ankietowe w ramach projektu CieszLab (marzec 2009)

Przyzwolenie społecze ństwa na wsparcie organizacji pozarz ądowych przez jednostki samorz ądu terytorialnego jest powszechne i zdecydowane. Mieszka ńcy widz ą wła śnie w samorz ądach głównego sponsora NGO. Jednak finansowe wsparcie projektów realizowanych przez organizacje nie wyczerpuje katalogu oczekiwa ń NGO, które wskazuj ą tak Ŝe na potrzeby w zakresie pozafinansowej pomocy materialnej (np. przekazywanie mebli, uŜyczanie lokalu), współpracy w zakresie promocji realizowanych projektów i zach ęcania mieszka ńców do aktywnego wł ączania si ę w działalno ść na rzecz III sektora, a tak Ŝe ułatwie ń administracyjnych. 3.2 Projekty dofinansowane przez samorz ąd

W latach 2005 – 2008 samorz ądy z terenu powiatu cieszy ńskiego udzieliły organizacjom pozarz ądowym blisko 2 tys. dotacji. Najwi ększ ą liczb ę dotacji udzielił Urz ąd Miejski w Cieszynie oraz Starostwo Powiatowe.

Zestawienie 38. Liczba udzielanych dotacji przez samorz ądy dla organizacji pozarz ądowych w latach 2005 - 2008 JST 2005 2006 2007 2008 Starostwo Powiatowe 151 154 144 168 Skoczów 43 44 43 47 Cieszyn 151 163 160 159 Ustro ń 28 46 46 45 Dębowiec 6 8 9 14 Brenna 12 10 14 18 Istebna 6 11 14 8 Strumie ń 5 5 6 6 Goleszów 6 6 10 11 Zebrzydowice 11 15 15 15 Chybie 1 1 5 6 Wisła 13 11 16 19 Ha Ŝlach 6 7 10 14 Razem 439 481 492 530 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

Jak pokazuje powy Ŝsza tabela, w roku 2008 organizacje pozarz ądowe uzyskały 530 samorz ądowych dotacji na realizacj ę projektów. NGO z Chybia, Strumienia oraz Ustronia otrzymuj ą najwi ększ ą średni ą kwot ę dotacji. W Gminie Chybie w 2008 roku na dotacje przeznaczono najwy Ŝsz ą kwot ę ze wszystkich gmin wiejskich powiatu cieszy ńskiego (200,4 tys. zł). Jednocze śnie jest to gmina, w której oficjalnie działa zaledwie 13 NGO, natomiast mieszka ńcy deklaruj ą najwy Ŝsz ą w skali powiatu aktywno ść społeczn ą. O dotacje w 2008 roku ubiegał si ę Robotniczy Klub Sportowy „Cukrownik” Chybie oraz Stowarzyszenie Lokalne Salezja ńskiej Organizacji Sportowej „Rado ść ”.

Zestawienie 39. Średnia wysoko ść dotacji z bud Ŝetu gminy/miasta na jedn ą org. poz. w 2008 roku [w zł.]

Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

Mo Ŝna przyj ąć , Ŝe w powiecie cieszy ńskim w 2008 roku średnia kwota dofinansowania pojedynczego projektu organizacji pozarz ądowej z samorz ądowego bud Ŝetu wyniosła około 10 tys. zł. W gminach, gdzie działa mniej organizacji pozarz ądowych, samorz ąd dofinansowuje mniejsz ą liczb ą projektów, ale za wy Ŝsz ą kwot ę (Chybie, Strumie ń, Istebna). Wyj ątkiem jest miasto Ustro ń, w którym organizacje pozarz ądowe zrealizowały a Ŝ 45 projektów, a średnie dofinansowanie samorz ądu wyniosło 22,6 tys.

3.3 Pozafinansowe formy współpracy z organizacjami pozarz ądowymi

Oprócz znacz ącego wsparcia finansowego, jednostki samorz ądu terytorialnego udzielaj ą III sektorowi tak Ŝe pomocy niefinansowej. Pozafinansow ą pomoc sektora publicznego mo Ŝna podzieli ć na: − Wsparcie merytoryczne – dotyczy przede wszystkim pomocy w sporz ądzaniu ofert konkursowych, wniosków, sprawozda ń; prowadzenie szkole ń i konsultacji; pomocy w redagowaniu pism, pró śb i poda ń, − Wsparcie informacyjne i promocyjne – dotyczy przede wszystkim umieszczania na stronach internetowych samorz ądów i prasie lokalnej informacji o działalno ści NGO, promocj ę za granic ą (głównie w gminie/mie ście partnerskim), informowanie o przedsi ęwzi ęciach kierowanych do organizacji pozarz ądowych przez inne instytucje, − Wsparcie techniczne – organizacja szkole ń, udost ępnianie sal konferencyjnych, pomieszcze ń biurowych oraz mo Ŝliwo ść korzystania z urz ądze ń i materiałów biurowych. W powiecie cieszy ńskim wszystkie samorz ądy umieszczaj ą na stronach internetowych oraz w prasie lokalnej informacje o działalno ści III sektora. Ta forma wsparcia jest tak rozpowszechniona, poniewa Ŝ działalno ść NGO jest równie Ŝ form ą promocji dla gminy czy miasta. Samorz ądy udost ępniaj ą równie Ŝ sale konferencyjne, biura i pomieszczenia na działalno ść organizacji. Ta forma wsparcia praktykowana jest we wszystkich samorz ądach w powiecie. Pracownicy samorz ądowi udzielaj ą równie Ŝ stałego wsparcia, aby organizacje zdobywały fundusze na realizacj ę zada ń: − w 7 na 13 urz ędów pracownicy wspieraj ą organizacje w wypełnianiu formularzy ofertowych oraz sprawozda ń w ramach konkursów dotacji na realizacj ę zada ń publicznych, − w Goleszowie, Cieszynie, Zebrzydowicach, D ębowcu i Strumieniu pracownicy urzędów pomagaj ą w wypełnianiu wniosków do innych programów i grantodawców, − w 10 na 13 urz ędów organizacje s ą informowane o dost ępno ści pozabud Ŝetowych środków finansowych. Wsparcie (pozafinansowe) udzielane przez samorz ąd terytorialny na rzecz NGO jest w odczuciu pracowników samorz ądowych czym ś oczywistym. We wszystkich gminach pracownicy staraj ą si ę zachowa ć dobre relacje z przedstawicielami organizacji trzeciego sektora. Współpraca ta jednak nie ma charakteru systemowego i nie jest ujmowana w ramach Ŝadnych struktur. W Ŝadnej gminie powiatu cieszy ńskiego nie funkcjonuje instytucja na kształt „centrum wspierania organizacji pozarz ądowych”, która świadczyłaby pełny zakres profesjonalnego wsparcia dla NGO (porady prawne, ksi ęgowo ść , pozyskiwanie środków finansowych, itp.). Struktura taka nie działa równie Ŝ na poziomie powiatu, co mo Ŝe dziwi ć, bior ąc pod uwag ę, Ŝe na ziemi cieszy ńskiej zarejestrowanych jest 435 organizacji pozarz ądowych.

Zestawienie 40. Pozafinansowe formy wsparcia organizacji pozarz ądowych przez jednostki samorz ądu terytorialnego Zebrzy- Starostwo Pozafinansowe formy wsparcia dla NGO Cieszyn Ha Ŝlach Chybie Ustro ń Skoczów Dębowiec Brenna Istebna Wisła Strumie ń Goleszów dowice powiatowe Promocja działa ń NGO (głównie: gazeta lokalna, www)

Promocja działa ń NGO za granic ą ------

Wypełnianie wniosków konkursowych i sprawozda ń ------Wypełnianie wniosków o pozyskanie środków spoza ------bud Ŝetu gminy /miasta/powiatu Udost ępnianie lokali, sal konferencyjnych, szkoleniowych Informowanie o działaniach podejmowanych przez inne ------instytucje (gł. szkolenia, informacja o grantach) Udost ępnianie sprz ętu, w tym komputerowego i innych ------urz ądze ń biurowych Organizacja konsultacji i szkole ń dla NGO ------Współorganizacja/uczestnictwo w przedsi ęwzi ęciach ------organizowanych przez NGO Wsparcie w tworzeniu partnerstw ------

Działalno ść zespołu ds. po Ŝytku publicznego ------Wsparcie w redagowaniu pism, poda ń, pró śb organizacji ------potrzebnych w bie Ŝą cej działalno ści Wzajemna informacja o kierunkach działalno ści i ------współdziałania Podejmowanie wspólnych działa ń na rzecz ------diagnozowania problemów i potrzeb mieszka ńców Źródło: Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

Legenda główne uzupełniaj ące --- brak

3.4 Ocena działania organizacji pozarz ądowych

Przełomowe dla współpracy organizacji pozarz ądowych z sektorem publicznym okazało si ę nało Ŝenie na samorz ądy obowi ązku sporz ądzania i realizacji tzw. rocznych programów współpracy. Programy s ą uchwalane na podstawie zapisów ustaw o samorz ądzie gminnym, samorz ądzie powiatowym oraz art. 5 ust. 3 ustawy o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie. Jest to podstawowe (obok przepisów dotycz ących organizacji konkursów) narz ędzie, które przyczynia si ę do usystematyzowania relacji i współpracy mi ędzy sektorem pozarz ądowym i samorz ądowym. Według ustawy o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie współpraca organizacji pozarz ądowych i sektora publicznego powinna si ę opiera ć na nast ępuj ących zasadach: − pomocniczo ść (subsydiarno ść ) – władza publiczna powinna pozostawia ć organizacjom pozarz ądowym do wykonania wszystko to, co s ą w stanie zrobi ć samodzielnie, a wł ącza ć si ę jedynie w przypadkach, kiedy w śród III sektora zostan ą wyczerpane wszystkie mo Ŝliwo ści, − suwerenno ść stron – odr ębno ść i suwerenno ść NGO, uznania ich prawa do samodzielnego definiowania i rozwi ązywania problemów, − partnerstwo – polega na wspólnym uczestnictwie administracji i organizacji pozarz ądowych w identyfikowaniu i definiowaniu problemów, których rozwi ązywanie stanowi przedmiot zada ń publicznych, a tak Ŝe na wspólnym wypracowaniu sposobów wykonania tych Ŝe zada ń, − efektywno ść – polega na wyborze najefektowniejszego sposobu wykorzystania środków publicznych przez organizacje pozarz ądowe, − uczciwa konkurencja – równo ść w dost ępie do informacji, dost ępie do środków finansowych, jawno ść oraz wysoka jako ść wykonywanych zada ń, − jawność – udost ępnienie przez organy administracji publicznej współpracuj ącym z nimi organizacjom pozarz ądowym informacji o zamiarach, celach i środkach przeznaczonych na realizacj ę zada ń publicznych.

Zestawienie 41. Ocena jednostek samorz ądu terytorialnego dotycz ąca współpracy z NGO Ocena współpracy Rekomendacje/komentarz

Brenna Dobra Współpraca ma szanse by ć lepsza

Chybie Dobra Wzajemny szacunek, dobre traktowanie si ę Poszanowanie zasady subsydiarno ści, niezale Ŝno ść Cieszyn Bardzo dobra urz ędu i organizacji

Dębowiec Dobra Realizacja powierzonych zada ń jest prawidłowa Organizacje pozarz ądowe bardzo dobrze wykonuj ą Goleszów Bardzo dobra zadania własne gminy z dziedziny kultury, sportu, turystyki, organizacji imprez Formalna na tyle ile wynika z przepisów, cz ęść Ha Ŝlach Dobra pozaformalna jest ograniczona Jest porozumienie mi ędzy urz ędem a organizacjami Istebna Dobra pozarz ądowymi Skoczów Bardzo dobra NGO to powa Ŝny i cenny partner, współpraca ma wieloletni ą tradycj ę Jest jeszcze wiele do zrobienia Strumie ń Dobra (pozyskiwanie funduszy przez organizacje, umiej ętno ść rozliczania projektów) Organizacje bardzo dobrze wywi ązuj ą si ę z zada ń z Ustro ń Bardzo dobra zakresu kultury, o światy, sporu i turystyki Wi ększa otwarto ść , b ędzie rozwija ć si ę przy Wisła Dobra zachowaniu obopólnej woli współpracy Na zasadach partnerstwa, wzajemne informowanie Zebrzydowice Dobra si ę i pomoc w realizacji zada ń Organizacje współpracuj ą ze Starostwem Starostwo Dobra Powiatowym głównie poprzez uczestnictwo w otwartych konkursach ofert Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

Pracownicy samorz ądowi gmin i miast powiatu cieszy ńskiego współprac ę z organizacjami III sektora oceniaj ą dobrze. W dyskusji dotycz ącej współpracy samorz ądu z NGO wa Ŝne jest zapami ętanie dwóch komentarzy, a w zasadzie pyta ń, które postawili urz ędnicy ze Starostwa Powiatowego oraz Urz ędu Miejskiego w Cieszynie: 1. Czy organizacje pozarz ądowe współpracowałyby z samorz ądem, gdyby nie jego pomoc finansowa? 2. Czy silne, niezale Ŝne organizacje III sektora, mog ące realizowa ć swoje działania bez wsparcia finansowego i materialnego samorz ądu, decydowałyby si ę na współprac ę partnersk ą z samorz ądem (gdyby partnerstwo było pewn ą opcj ą a nie konieczno ści ą)? Są to pytania o rzeczywiste podstawy współpracy sektorów publicznego i pozarz ądowego. Czy współpraca ta jest tylko operacyjna, której najwa Ŝniejszym elementem jest transfer środków finansowych, czy te Ŝ partnerstwo jest zorientowane na cele publiczne, na warto ści urzeczywistniane w wyniku wspólnego działania? Nie ma oczywi ście prostej odpowiedzi na te pytania. Mo Ŝna jednak odgadn ąć intencje samorz ądowców, którzy licz ą na trwał ą współprac ę, w ramach której system dotacji byłby niejako mechanizmem dodatkowym. Z drugiej strony strategiczne partnerstwo, opieraj ące si ę na wspólnych celach i warto ściach, mo Ŝe powstawa ć tylko w wyniku debaty, w któr ą zaanga Ŝowane s ą wszystkie zainteresowane strony. Niestety w powiecie cieszy ńskim, ani na poziomie gminnym, ani powiatowym, nie ma przestrzeni dla dyskusji, która mogłaby w przyszło ści owocowa ć trwałym partnerstwem mi ędzysektorowym. 3.4 Aktywne organizacje pozarz ądowe

W opinii pracowników samorz ądowych gmin powiatu cieszy ńskiego średnio 47% organizacji to te, które s ą aktywne. W Skoczowie, Ustroniu, Cieszynie i Zebrzydowicach ponad połowa NGO uzyskało opini ę aktywnych, natomiast co czwarta w Strumieniu i Ha Ŝlachu.

Zestawienie 42. Odsetek aktywnych organizacji pozarz ądowych według opinii samorz ądowców

Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

Do najaktywniejszych organizacji III sektora w poszczególnych gminach i miastach w opinii samorz ądowców nale Ŝą : − w Cieszynie: Stowarzyszenie oraz Fundacja „By ć Razem”; − w Chybiu: Robotniczy Klub Sportowy „Cukrownik” Chybie, Stowarzyszenie Lokalne Salezja ńskiej Organizacji Sportowej „Rado ść ”, Towarzystwo Miło śników Zarzecza oraz Stowarzyszenie Ekologiczne „EKO-śycie”; − w Ha Ŝlachu: Stowarzyszenie Historyczno - Rekonstrukcyjne Śląsk Cieszy ński; − w Zebrzydowicach: kluby sportowe: Ludowy Klub Sportowy w Ko ńczycach Małych, Kolejowy Klub Sportowy "Spójnia" Zebrzydowice, Górniczy Klub Sportowy "Morcinek" Kaczyce, Uczniowski Klub Sportowy "Sokół", Towarzystwo Rekreacyjno-Sportowe "La Mirage"; − w Ustroniu: Stowarzyszenia realizuj ące zadania z zakresu kultury, o światy, sportu i turystyki; − w Skoczowie: ochotnicze stra Ŝe po Ŝarne, stowarzyszenia sportowe, stowarzyszenia i fundacje zajmuj ące si ę sztuk ą, religi ą i promocj ą kulturaln ą Skoczowa; − w Dębowcu: stowarzyszenia sportowe, a zwłaszcza Ludowy Klub Sportowy „Wyzwolenie” w Simoradzu; − w Brennej : koła gospody ń wiejskich, Koło Emerytów i Rencistów, Fundacja im. Zofii Kossak, kluby sportowe oraz Stowarzyszenie Rozwoju Integracja; − w Istebnej : Stowarzyszenie Miło śników Beskidzkiego Folkloru, Muzyki, Ta ńca i Śpiewu „Pod Ochodzit ą”, Stowarzyszenie Społeczno-Kulturalne "Istebna", Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Regionalnego „Na Grapie” w Jaworzynce, ochotnicze stra Ŝe po Ŝarne (Istebna Centrum, Koniaków i Jaworzynka) oraz kluby sportowe: Klub Piłkarski "Trójwie ś" Istebna, Mi ędzyszkolny Klub Sportowy Istebna; − w Strumieniu : Macierz Ziemi Cieszy ńskiej (Strumie ń, Drogomy śl), Towarzystwo Śpiewacze "LUTNIA" im. Jana Orszulika w Strumieniu, Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Pruchna, Klub Ekologiczny "Eko" Drogomy śl; − w Goleszowie : Stowarzyszenie Miło śników Dzi ęgielowa, koła gospody ń wiejskich, Towarzystwo W ędkarskie TON, Towarzystwo Miło śników Ziemi Goleszowskiej (zwłaszcza sekcja ogrodnicza), ochotnicze stra Ŝe po Ŝarne, kluby sportowe; − w Wi śle : organizacje turystyczne (m. in. PTTK w Wi śle, Wi śla ńska Organizacja Turystyczna), organizacje sportowe (m. in. UKS Wisła Centrum), Chrze ścija ńska Fundacja ELIM. 3.5 Aktywno ść – projekty aktywizuj ące mieszka ńców

Z punktu widzenia samorz ądu najwa Ŝniejszym wska źnikiem aktywno ści organizacji pozarz ądowych jest wpływ na rozwój lokalny. Umiej ętno ść przyci ągni ęcia i zaanga Ŝowania mieszka ńców w realizowane projekty to drugi najwa Ŝniejszy wska źnik aktywno ści organizacji III sektora. W Chybiu, Ustroniu i Brennej działania organizacji III sektora s ą jednocze śnie wa Ŝnym elementem skutecznej promocji gminy. Pracownicy samorz ądowi w Ustroniu, Goleszowie i Ha Ŝlachu uwa Ŝaj ą, Ŝe jednym z wa Ŝnych kryteriów aktywno ści NGO jest anga Ŝowanie osób maj ących cechy przywódcze; liderów społeczno ści lokalnej. WaŜnym aspektem aktywno ści organizacji jest równie Ŝ umiej ętno ść pozyskania środków na działalno ść , a zwłaszcza tych niepochodz ących z bud Ŝetu gminy. Samorz ądowcy z Cieszyna, Goleszowa, Wisły i D ębowca uwa Ŝaj ą, Ŝe umiej ętno ść pozyskiwania funduszy na bie Ŝą cą działalno ści i realizacj ę projektów jest przejawem aktywno ści organizacji. Na innowacyjno ść , wszechstronno ść i pomysłowo ść NGO zwrócono szczególn ą uwag ę w Skoczowie oraz Wi śle.

Zestawienie 43. Wska źniki aktywno ści organizacji pozarz ądowych Chybie : Cieszyn: - umiejętno ść anga Ŝowania mieszka ńców - realizacja zada ń własnych gminy - udział mieszka ńców/członków organizacji - liczba i wysoka jako ść realizowanych projektów w przedsi ęwzi ęciach w skali krajowej i mi ędzynarodowej - liczba mieszka ńców korzystaj ących z oferty org. poz. - wpływ na promocj ę gminy - niezale Ŝno ść finansowa i organizacyjna od samorz ądu - działania na rzecz integracji społeczno ści lokalnej Goleszów : Skoczów : - zabieganie o fundusze na działalno ść - realizacja projektów - realizacja projektów - wszechstronno ść w działaniu - niezale Ŝno ść finansowa i organizacyjna od samorz ądu - umiej ętno ść przyci ągni ęcia dzieci i młodzie Ŝy gminnego, - liderzy działaj ący w organizacji Ustro ń: Wisła : - realizacja zada ń własnych gminy poprzez realizację - działania na rzecz rozwoju miasta (turystyka, sport) projektów - pozyskiwanie środków zewn ętrznych na działalno ść - otrzymywanie dotacji z urz ędu - pomysłowo ść w organizowanych imprezach (zwłaszcza - wpływ na promocj ę miasta turystycznych) - działanie zgodnie z potrzebami społeczno ści lokalnej - działania na rzecz przeciwdziałaniu alkoholizmowi - liderzy działaj ący w organizacji - zaanga Ŝowanie członków w działalno ść organizacji - wykorzystanie potencjału ludzkiego (wolontariusze, - anga Ŝowanie si ę w działania inicjowane przez Urz ąd działacze społeczni) Miejski Brenna Dębowiec - realizacja projektów - realizacja projektów - umiej ętno ść przyci ągni ęcia mieszka ńców - uczestnictwo w Ŝyciu społecznym gminy - działalno ść na rzecz rozwoju i promocji gminy - ubieganie si ę o środki zewn ętrzne na działalno ść - systematyczne poszerzanie zakresu działa ń Ha Ŝlach Istebna - członkowie potrafi ący działa ć społecznie, hobby ści - realizacja projektów (imprez, przedsi ęwzi ęć ) - realizacja projektów - liderzy, osoby ch ętne do działania - nastawienie na rozwój lokalny Zebrzydowice Strumie ń: - organizacja imprez i zawodów sportowych - umiej ętno ść aktywizacji mieszka ńców - realizacja projektów

Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszyńskiego

Jak wida ć pracownicy samorz ądowi dostrzegaj ą ró Ŝnorodne korzy ści wynikaj ące z aktywno ści organizacji trzeciego sektora. Mo Ŝna powiedzie ć, Ŝe je śli organizacje pozarz ądowe s ą aktywne, to samorz ądowcy „maj ą łatwiej” – projekty realizowane społecznie i oddolne inicjatywy wpływaj ą pozytywnie na jako ść Ŝycia mieszka ńców. Mobilizacja lokalnej społeczno ści do działania w ramach struktur III sektora przynosi wymierne efekty w postaci skuteczniejszego rozwi ązywania konkretnych problemów na poziomie lokalnym, a tak Ŝe poprawy efektywno ści komunikacji pomi ędzy samorz ądem i mieszka ńcami. 3.6 Sukcesy organizacji pozarz ądowych

Zdecydowana wi ększo ść (około 90%) NGO w powiecie cieszy ńskim potrafi jednoznacznie wskaza ć najwi ększy sukces w swojej działalno ści. Dla organizacji pocz ątkuj ących najwi ększym osi ągni ęciem jest rozpocz ęcie działalno ści i pierwsze realizowane przedsi ęwzi ęcia. Dla 59 % organizacji z powiatu cieszy ńskiego sukcesem jest sama realizacja projektów, ich wyj ątkowo ść oraz zaanga Ŝowanie uczestników. Kluby sportowe wskazuj ą awans (lub utrzymanie si ę) w lidze, jako wymierny sukces działalno ści.

Zestawienie 44. Najwi ększy sukcesy organizacji pozarz ądowych z terenu powiatu w ostatnich 3 latach

Źródło: badanie ankietowe projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009 r.)

Organizacje pozarz ądowe za najwi ększe sukcesy w swojej działalno ści uznaj ą realizacj ę projektów, przedsi ęwzi ęć i imprez. Jednocze śnie wszystkie gminy powiatu cieszy ńskiego uznały, Ŝe wła śnie „projektowa” formuła działalno ści jest najwa Ŝniejszym wyznacznikiem aktywno ści organizacji pozarz ądowych. W odniesieniu do całego powiatu mo Ŝna sformułowa ć wniosek, Ŝe szczególnie po Ŝą dane jest intensyfikacja wsparcia organizacji pozarz ądowych na poziomie projektów przez nie proponowanych, w szczególno ści tych, które przyci ągaj ą mieszka ńców i integruj ą społeczno ść lokaln ą. 3.7 Potencjał organizacji pozarz ądowych

W odbiorze pracowników samorz ądowych potencjał organizacji pozarz ądowych na Śląsku Cieszy ńskim jest bardzo du Ŝy. Ka Ŝda gmina czy miasto potrafi wskaza ć cechy organizacji stanowi ące o ich potencjale. Jednocze śnie w zgodnej opinii organizacje wykorzystuj ą swój potencjał na rzecz rozwoju lokalnego. O potencjale NGO z terenu Śląska Cieszy ńskiego świadczy przede wszystkim: − umiej ętno ść inicjowania, realizowania przedsi ęwzi ęć (równie Ŝ wspólnie z samorz ądem), − zasoby ludzkie: liderzy, aktywni członkowie, − umiej ętno ść wykonywania zada ń w oparciu o prac ę wolontariack ą i o własne zasoby materialne i finansowe, − umiej ętno ść przyci ągni ęcia uczestników projektów, zaanga Ŝowania mieszka ńców w podejmowane działania, integracji mieszka ńców; − kreatywno ść i innowacyjno ść podejmowanych działa ń, tworzenie przestrzeni dla realizacji pasji i zainteresowa ń, − umiej ętno ść wykorzystania ró Ŝnych źródeł finansowania bie Ŝą cej działalno ści i realizacji projektów, − przyczynianie si ę do rozwoju i promocji gminy/miasta.

Zestawienie 45. Potencjał organizacji pozarz ądowych w opinii pracowników samorz ądowych Chybie : Cieszyn: - przyczynianie si ę do rozwoju gminy - zasoby materialne (siedziby, sprz ęt) - przyczynianie si ę do promocji gminy - umiej ętno ści, tradycja, do świadczenie - liderzy - realizacja projektów, imprez Goleszów : Skoczów : - zasoby ludzkie (liczba członków, liderzy) - uzupełniaj ą działania gminy - dbało ść o obiekty gminne, utrzymanie obiektów - zaanga Ŝowanie w działalno ść - zaanga Ŝowanie w realizacj ę projektów - umiej ętno ść realizacji zada ń wspólnie z gmin ą - profesjonalizm w realizacji projektów Ustro ń: Wisła : - innowacyjno ść w działaniu (innowacyjne projekty) - du Ŝa liczba organizacji prowadzi aktywn ą działalno ść - liderzy, osoby aktywne w organizacjach, zasoby ludzkie - pozyskiwanie środków finansowych z Unii Europejskiej - pasja i ch ęć do działania członków - współdziałanie z Urzędem Miejskim - docieranie do mieszka ńców, aktywizacja mieszka ńców - kreatywno ść w działaniu – organizacja imprez turystyczno – sportowych Brenna Dębowiec - umiej ętno ść realizacji projektów - ambicje i ch ęć działania NGO - umiej ętno ść pozyskiwania i rozliczania środków - działania na rzecz sportu gminnych - umiej ętno ść trafienia z ofert ą do mieszka ńców - młode kadry Ha Ŝlach Istebna - zdolno ść do pracy społecznej, nieodpłatnej - realizacja projektów - ró Ŝnorodno ść podejmowanych projektów, zada ń

Zebrzydowice Strumie ń: - działania na rzecz rozwoju sportu - posiadanie osobowo ści, liderów - samodzielno ść (organizacyjna i finansowa) - kreatywno ść - ch ęć działania i innowacyjno ść w działaniach Starostwo Powiatowe - umiej ętno ść aktywizacji mieszka ńców - du Ŝe zaanga Ŝowanie organizacji przede wszystkim w - umiej ętno ść podejmowania działa ń na rzecz integracji dziedzinie sportu, kultury i pomocy społecznej, daleko społeczno ści lokalnej wykraczaj ące poza ich potencjał organizacyjny, opieraj ąc - świadomo ść swojej wyj ątkowo ści si ę przy tym o sprz ęt i usługi osób prywatnych - umiej ętno ść wykonywania zada ń w oparciu o prac ę wolontariack ą i o własne zasoby materialne i finansowe Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego 3.7 Wady i zalety współpracy organizacjami z samorządami

Największym problemem we współpracy samorz ądów z NGO w opinii pracowników samorz ądowych jest zbyt du Ŝe obci ąŜ enie administracyjne procesów zwi ązanych z przyznawaniem i rozliczaniem dotacji dla NGO. Wskazuj ą na to samorz ądowcy z Brennej, Dębowca, Goleszowa, Ha Ŝlacha, Istebnej, Skoczowa, Wisły i Starostwa Powiatowego w Cieszynie. Problem ten mo Ŝna by było zniwelowa ć, gdyby organizacje III sektora korzystały z usług wykwalifikowanych ksi ęgowych, a koszty te stanowiłby wydatki kwalifikowane w ramach przyznawanych dotacji. W Cieszynie, gdzie funkcjonuje najwi ększa liczba organizacji pozarz ądowych, najpowa Ŝniejszym mankamentem z punktu widzenia samorz ądowców jest nieprzygotowanie organizacji i samorz ądu do dojrzałej współpracy, opartej o przekonanie o wspólnych celach i o braku konkurencji z obu stron. Zdarza si ę, Ŝe działania organizacji s ą postrzegane, jako zagro Ŝenie dla samorz ądu - jako konkurencj ę w realizacji zada ń własnych.

Zestawienie 46. Współpraca NGO - samorz ąd: problemy i czynniki pozytywne Gmina Problemy we współpracy samorz ąd – NGO Czynniki pozytywne we współpracy samorz ąd - NGO Brenna - rozliczanie przyznanych dotacji z gminy - wysokie umiej ętno ści/wiedza osób - realizacja projektów działaj ących w NGO - du Ŝa wola działania - funkcjonowanie pr ęŜ nych organizacji na terenie gminy Chybie - brak - współpraca układa si ę bezproblemowo Cieszyn - nieprzygotowanie do dojrzałej współpracy opartej - wola i ch ęć porozumienia ze strony NGO o przekonanie o wspólnym celu i o braku konkurencji (NGO-samorz ąd) - NGO postrzegane s ą jako zagro Ŝenie dla samorz ądu (jako konkurencj ę) Dębowiec - niska świadomo ść organizacji o mo Ŝliwo ściach - du Ŝa ch ęć do działania organizacji pozyskiwania środków na działalno ść - wywi ązywanie si ę z obowi ązków wobec - rozliczanie dotacji gminnych gminy - problemy kadrowe w organizacjach - trafianie w potrzeby społeczno ści lokalnej Goleszów - ograniczone środki gminne na organizacje - wspólna realizacja zada ń (projektów) - bariery prawne - przyci ąganie do Goleszowa odwiedzaj ących - organizacji nie sta ć na profesjonaln ą ksi ęgowo ść i turystów - słaba jako ść składanych sprawozda ń finansowych - aktywizacja mieszka ńców - niezdrowe ambicje liderów organizacji pozarz ądowych Ha Ŝlach - nadmierna biurokracja - sukcesy odnoszone przez organizacje Istebna - ograniczone mo Ŝliwo ści finansowego wsparcia - umiej ętno ść realizacji najró Ŝniejszych organizacji z bud Ŝetu gminy projektów - problemy z przygotowaniem ofert na konkursy gminne - problemy z rozliczaniem dotacji Skoczów - rozliczanie projektów - ro śnie liczba organizacji pozarz ądowych, a - brak aktywno ści w pozyskiwaniu środków na tym samym liczba osób aktywnie działaj ących działalno ść poza bud Ŝetem gminy na rzecz rozwoju miasta Strumie ń - ograniczone mo Ŝliwo ści finansowego wsparcia - ch ęć działania organizacji organizacji z bud Ŝetu gminy - liderzy maj ący zdolno ści organizacyjne - niedostateczne warunki techniczne (brak siedzib) dla organizacji poz. Ustro ń - ambitne plany organizacji, co do realizacji - potencjał i ogromne zaanga Ŝowanie projektów muszą by ć mocno ograniczane ze organizacji w realizacj ę projektów, wzgl ędu na ograniczone środki finansowe - du Ŝa ró Ŝnorodno ść w działaniu organizacji - rutyna w działaniu (projekty w wielu tematach) - problemy realizacji harmonogramu zgodnie ze - umiej ętno ść aktywizacji mieszka ńców zło Ŝonym we wniosku oferty Wisła - wymagania administracyjne ró Ŝnych urz ędów i - lepsza komunikacja mi ędzy urz ędnikami a organizacji zarz ądzaj ących funduszami oraz NGO – wi ększe zaufanie, zwi ązana z tym du Ŝa biurokracja, przyczyniaj ą si ę do zniech ęcania członków organizacji do pozyskiwania dotacji i tym samym do ograniczania działa ń ze strony NGO (wypełnianie wniosków, rozliczenia, sprawozdania z realizacji). Zebrzydowice - brak ch ętnych do prowadzenia działalno ści - du Ŝe zaanga Ŝowanie członków NGO w społecznej działanie - umiej ętno ść integracji społeczno ści lokalnej - funkcjonowanie du Ŝej liczby obiektów sportowych (mo Ŝliwo ść działania org. sportowych) Starostwo - niska profesjonalizacja pisania wniosków - NGO szybciej rozpoznaj ą problemy i - organizacje nie czytaj ą ogłosze ń oczekiwania społeczno ści lokalnej - mało aktywnych członków Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

Okoliczno ści sprzyjaj ące wzajemnej współpracy NGO - samorz ąd to entuzjazm, zaanga Ŝowanie, wola do działania dla dobra społeczno ści lokalnej. Samorz ądowcy ceni ą równie Ŝ osoby działaj ące w NGO za wysokie kompetencje, umiej ętno ść aktywizacji mieszka ńców oraz to, Ŝe szybciej ni Ŝ samorz ąd rozpoznaj ą problemy i oczekiwania mieszka ńców. Remedium na problemy we współpracy samorz ądu terytorialnego z NGO mo Ŝe by ć poprawa komunikacji - cz ęste spotkania i wymiana informacji o wzajemnych oczekiwaniach i postulatach dotycz ących tego, co mo Ŝna zrobić, Ŝeby kooperacja była maksymalnie skuteczna i efektywna. 3.8 Działania organizacji – oczekiwania mieszka ńców i wsparcie finansowe samorz ądów

Współpraca jednostek samorz ądu terytorialnego z organizacjami pozarz ądowymi jest obligatoryjna na mocy Ustawy o po Ŝytku publicznym i o wolontariacie. Na potrzeby tej współpracy samorz ądy deleguj ą w ramach swoich struktur pracowników, którzy maj ą j ą realizowa ć w ramach swoich obowi ązków słu Ŝbowych. Do zakresu czynno ści pracowników samorz ądowych „zajmuj ących si ę” organizacjami pozarz ądowymi nale Ŝy przede wszystkim: − Przygotowanie i konsultacje rocznych programów współpracy z III sektorem uchwalanych przez rady gmin/miast, rad ę powiatu, − Ogłaszanie, rozstrzyganie i rozliczanie konkursów dla organizacji pozarz ądowych w ramach ustawy o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie oraz ustawy o sporcie kwalifikowanym, − Kontrolowanie zada ń realizowanych przez III sektor, − Wsparcie w pozyskiwaniu środków finansowych dla organizacji. Ponadto Starostwo Powiatowe w Cieszynie jest zobowiązane do prowadzenie konsultacji, doradztwa i informacji zwi ązanych z funkcjonowaniem NGO. Na podstawie Ustawy o samorz ądzie terytorialnym do zada ń własnych jednostek samorz ądu terytorialnego nale Ŝy współpraca z organizacjami pozarz ądowymi. Oprócz współpracy pozafinansowej samorz ądy udzielaj ą znacz ącego wsparcia finansowego dla NGO. W latach 2005 – 2008 jednostki samorz ądu terytorialnego przekazały organizacjom pozarz ądowym ponad 14 mln złotych. Najwi ększe środki finansowe przekazywane s ą na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu. W powiecie cieszy ńskim realizacja zada ń własnych gminy z dziedziny kultury fizycznej i sportu w najwi ększym stopniu zostało przekazane do realizacji organizacjom III sektora. W 2005 roku na sport gminy przekazały kwot ę 1,5 mln zł, natomiast w roku 2008 było to ju Ŝ 2 mln zł. Znaczne wsparcie finansowe w latach 2005 - 2008 otrzymywały organizacje pozarz ądowe działaj ące w obszarze ochrony i promocji zdrowia (ponad 3,3 mln zł), a tak Ŝe kultury i sztuki (blisko 2 mln zł).

Zestawienie 47. Kwoty przekazywane przez samorz ądy na organizacje pozarz ądowe 2005-2008 Kwota przekazana przez Odsetek wydanych kwot samorz ądy na działalno ść Zakres działania w latach 2005-2008 NGO w latach 2005 – 2008 [%] [w tys.] upowszechnianie kultury fizycznej i sportu 7 128,7 49,7 %

ochrona i promocja zdrowia 3 366,3 23,5 %

kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury 1 961,5 13,7 % i tradycji

nauka, edukacja, o świata, wychowanie 609,5 4,2 %

pomoc społeczna 600,4 4,2 %

krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci 364,5 2,5 % i młodzie Ŝy porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, 180,8 1,3 % przeciwdziałanie patologiom społecznym promocja zatrudnienia i aktywizacji 61 0,4 % zawodowej ekologia, ochrona zwierz ąt i ochrona 54,1 0,4 % dziedzictwa przyrodniczego działalno ść wspomagaj ąca rozwój 11,8 0,1 % gospodarczy Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

Mimo, Ŝe na Śląsku Cieszy ńskim najwi ększy odsetek organizacji pozarz ądowych (47%) operuje w dziedzinie nauki edukacji, o światy i wychowania, to wydatki na t ę sfer ę zada ń publicznych stanowi ą zaledwie 4,2% ogółu funduszy przekazywanych na NGO w latach 2005 -2008. Organizacje sportowe, stanowi ące 41% NGO w powiecie otrzymuj ą blisko połow ę finansowego wsparcia przekazywanego przez samorz ądy. Widoczny jest bardzo wysoki udział środków finansowych wspieraj ących projekty z dziedziny ochrony zdrowia. Ma to zwi ązek z podejmowanymi przez gminy działaniami na rzecz przeciwdziałania alkoholizmowi. Na uwag ę zasługuje fakt, Ŝe co 10 organizacja III sektora w powiecie działa w zakresie ekologii, a wsparcie finansowe na projekty ekologiczne stanowiło jedynie 0,4% ogólnej alokacji. Zestawienie 48. Odsetek organizacji działaj ących w powiecie cieszy ńskim do wydatków samorz ądów na NGO w latach 2005 – 2008

Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

Dla 22% mieszka ńców powiatu cieszy ńskiego najwa Ŝniejszym obszarem działania organizacji pozarz ądowych jest kultura fizyczna i sport, jest to równie Ŝ dziedzina najhojniej wspierana ze środków publicznych. Działania w zakresie edukacji, wa Ŝne dla 18,4% mieszka ńców, nie znajduj ą natomiast adekwatnego wsparcia finansowego w ramach realizowanych rocznych programów współpracy. Widoczn ą dysproporcj ę pomi ędzy liczb ą aktywnych organizacji, a warto ści ą transferowanych środków, mo Ŝna znale źć równie Ŝ w szeroko rozumianym obszarze kultury (tutaj jednak współpraca odbywa si ę cz ęsto przy wykorzystaniu po średnika jakim s ą gminne lub miejskie o środki kultury). Wyniki zaprezentowane w powy Ŝszej tabeli powinny jednak stanowi ć dla samorz ądów wskazówk ę, w jakich dziedzinach mo Ŝna efektywniej wykorzystywa ć potencjał organizacji pozarz ądowych dla realizacji zada ń publicznych. Działalno ść charytatywna - najwa Ŝniejsze działanie dla 7,7% mieszka ńców - nie jest w ogóle finansowana z bud Ŝetów samorz ądowych. Mo Ŝna to tłumaczy ć tym, Ŝe środki na finansowanie działa ń w tym zakresie organizacje pozyskuj ą innymi metodami - np. w ramach zbiórek publicznych, kwest czy od sponsorów prywatnych). Zestawienie 49. Obszary działania NGO, najwa Ŝniejsze dla mieszka ńców powiatu cieszy ńskiego

Źródło: badanie ankietowe projektu CieszLab (maj/czerwiec 2009 r.)

W wyniku bada ń przeprowadzonych we rama CieszLab uzyskali śmy dane z jednej strony o oczekiwaniach mieszka ńców w kontek ście działa ń podejmowanych przez organizacje pozarz ądowe, z drugiej strony mo Ŝemy odpowiedzie ć na pytanie, w jakich dziedzinach organizacje s ą najbardziej aktywne. Generalnie obszary działania NGO i oczekiwania mieszka ńców s ą bardzo zbli Ŝone. Je śli spojrzymy natomiast na dziedziny, które dominuj ą, je śli chodzi o strumie ń środków samorz ądowych, zauwa Ŝymy zasadnicze dysproporcje. Do obszarów aktywno ści organizacji pozarz ądowych, które s ą finansowane w niewystarczaj ącym zakresie w stosunku do postulatów mieszka ńców i liczby aktywnych organizacji, nale Ŝy z pewno ści ą edukacja. Świadczy to o bardzo prorozwojowej postawie zarówno mieszka ńców jak i organizacji oraz świadomo ści wielkiej wagi inwestycji w lokalny kapitał ludzki. Sport i kultura fizyczna musz ą by ć w dalszym ci ągu intensywnie wspierane finansowo przez samorz ądy, poniewa Ŝ s ą to obszary identyfikowane przez mieszka ńców jako najwa Ŝniejsze. Działalno ść organizacji pozarz ądowych w dziedzinie sportu jest przez mieszka ńców i samorz ądy obierana, jako działalno ść kierowana głównie do dzieci i młodzie Ŝy, nastawiona na przeciwdziałanie patologiom społecznym (szczególnie alkoholizmowi i narkomani). 3.9 Projekty wzorcowe i najwi ększe osi ągni ęcia NGO

Organizacje pozarz ądowe bardzo mocno anga Ŝuj ą si ę w kreowanie lokalnej oferty kulturalnej, sportowej i edukacyjnej w powiecie cieszy ńskim. Samorz ądowcy ze Skoczowa, Zebrzydowic, Dębowca, Goleszowa i Chybia jako wzorcowe wskazuj ą działania podmiotów III sektora w obszarze sportu i kultury fizycznej. Jednocze śnie w tych gminach to kluby sportowe s ą autorami najlepszych projektów i propozycji. Organizacje III sektora działaj ące w dziedzinie kultury (na co samorz ądy przeznaczaj ą blisko 14% środków przeznaczonych na dotacje) realizuj ą projekty wzorcowe w Brennej, Istebnej, Skoczowie, Strumieniu i Ustroniu. Na uznanie zasłu Ŝyły projekty realizowane przez Fundacj ę im. Zofii Kossak, Stowarzyszenie Społeczno – Kulturalne „Istebna”, Stowarzyszenie Panorama Sztuki Chrze ścija ńskiej “MUSICA SACRA”, Macierz Ziemi Cieszy ńskiej, Stowarzyszenie Silesia Folk & Country oraz Stowarzyszenie „Ustro ńskie Do Ŝynki" w Ustroniu. Za projekt wzorcowy w Cieszynie uznano utworzenie Centrum Edukacji Socjalnej, zrealizowany przez Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej „By ć Razem” w partnerstwie z cieszy ńskim samorz ądem.

Zestawienie 50. Projekty wzorcowe organizacji III sektora według samorz ądowców Gmina Projekty wzorcowe Autor (NGO) Najwi ększe osi ągni ęcie samorz ądów we współ. z org. Brenna Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury Fundacja im. Zofii Kossak - Powstanie pr ęŜ nych organizacji pozarz ądowych i tradycji („Lato u Kossaków”) - Przekonanie NGO przez samorz ąd, Ŝe mog ą liczy ć i współpracowa ć z Urz ędem - Wyznaczenie pracownika ds. współpracy z NGO Chybie Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu RKS „Cukrownik” Chybie nd (Igrzyska Młodzie Ŝy Szkolnej) Cieszyn Pomoc społeczna (Utworzenie Centrum Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej „By ć Funkcjonowanie Cieszy ńskiego Zespołu Po Ŝytku Edukacji Socjalnej) Razem” oraz Urz ąd Miejski Cieszyn Publicznego – platforma współpracy pomi ędzy samorz ądem i III sektorem Dębowiec Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu LKS Simoradz - Zakup pojazdu po Ŝarniczego przez OSP D ębowiec Goleszów Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu - Klub Sportowy Lesznianka Organizacja Dni Gminy Goleszów - Stowarzyszenie Miło śników Dzi ęgielowa Ha Ŝlach - Działania na rzecz osób niepełnosprawnych - Stowarzyszenie Rehabilitacji, Kultury nd („Spartakiada dla osób niepełnosprawnych”) Fizycznej, Turystyki i Integracji Osób - Nauka, edukacja, o świata, wychowanie Niepełnosprawnych (Piknik militarny) - Stowarzyszenie Historyczno- Rekonstrukcyjne Śląsk Cieszy ński Istebna Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury Stowarzyszenie Społeczno – Kulturalne nd i tradycji „Istebna” Skoczów Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury - Stowarzyszenie Panorama Sztuki nd i tradycji (Festiwal „Musica Sacra”) Chrze ścija ńskiej “MUSICA SACRA” Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu - LKS w Pogórzu (Cross Świ ętoja ński) Strumie ń Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury Macierz Ziemi Cieszy ńskiej, Koła Gospody ń - Fakt, Ŝe organizacje działaj ą pr ęŜ nie i powstaj ą nowe. i tradycji (do Ŝynki, przegl ąd jasełek, Wiejskich - Szkolenia dla NGO Breweryje na Granicy, biesiady, Staromiejska Wiosna) Ustro ń - Nauka, edukacja, o świata, wychowanie - Towarzystwo Opieki Nad nd Niepełnosprawnymi, Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Rodzinie „Mo Ŝna Inaczej” - Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i - Stowarzyszenie Miło śników Kultury tradycji; Ludowej „Czantoria”, Stowarzyszenie Kulturalne Równica, Stowarzyszenie „Ustro ńskie Do Ŝynki” - Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu - Stowarzyszenie rekreacyjno- Sportowe „Czantoria”, Klub Sportowy „Ku źnia” Wisła - Krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci PTTK oddział Wisła - Tworzenie partnerstw i młodzie Ŝy - Zainteresowanie NGO pozyskiwaniem środków z UE - Sport: szkolenie dzieci i młodzieŜy w judo i - Informowanie NGO o szkoleniach, konkursach, itp. ju-jitsu (UKS Centrum) zwi ększaj ące „przedsi ębiorczo ść ” organizacji i ich - Promocja i Ochrona Zdrowia (Fundacja rozwój ELIM przeciwdziałanie alkoholizmowi) - Powstanie Wi śla ńskiej Organizacji Turystycznej (organizacja skupiaj ąca sektor prywatny i samorz ąd), - powstanie Integracyjnego Stowarzyszenia Sportu i Rehabilitacji START w Wi śle Zebrzydowice Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu - Uczniowski Gminny Klub Sportowy „Sokół” Coraz wi ększa integracja mieszka ńców poszczególnych („Sportowa Majówka Marklowice”) sołectw poprzez udział we wspólnych imprezach, zabawach sportowych Powiat Ekologia, ochrona zwierz ąt i ochrona Stowarzyszenie Serfenta --- Cieszy ński dziedzictwa przyrodniczego Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego powiatu cieszy ńskiego

4. Charakterystyka III sektora w poszczególnych gminach powiatu cieszy ńskiego

4.1 Brenna

W gminie Brenna działa 17 organizacji pozarz ądowych. Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą kluby sportowe i koła gospody ń wiejskich. Badania ankietowe wskazały, Ŝe 98 % mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jest to najwy Ŝszy wska źnik w skali powiatu. Jednocze śnie 28% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Brennej s ą bardzo skuteczne w działaniu. Gmina Brenna z roku na rok przekazuje coraz wi ększe środki finansowe dla organizacji pozarz ądowych. W 2008 roku z bud Ŝetu gminy sfinansowano 18 dotacji na ł ączn ą kwot ę 105 tys. zł. Środki te przekazane zostały na upowszechnianie kultury i sztuki, kultur ę fizyczn ą i sport oraz na działania dotycz ące przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W 2008 roku wydatki bud Ŝetu gminy na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca, wysoko ść dotacji oraz odsetek wydatków bud Ŝetowych na organizacje pozarz ądowe był ni Ŝszy ni Ŝ średnia powiatowa (równie Ŝ dla gmin wiejskich).

Zestawienie 511. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Brenna w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % wydatków Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na bud Ŝetu na udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na org. poz. dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 80 000 13 7,82 0,40% 12 6 667 2006 81 000 15 7,89 0,46% 10 8 100 2007 83 000 15 7,99 0,42% 14 5 929 2008 105 000 17 10,02 0,43% 18 5 833 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin wiejskich w 2008 r. 13,22 0,59% --- 11 040 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego *dane GUS

Dla mieszka ńców gminy Brenna edukacja jest najwa Ŝniejszym zakresem działania organizacji III sektora. Tymczasem nie jest on finansowany przez samorz ąd Brennej, mimo aktywno ści NGO na tym polu. Dlatego samorz ąd Brennej powinien dofinansowa ć działania III sektora z dziedziny edukacji. Jednocze śnie sport, kultura i pomoc społeczna to działania, które s ą wa Ŝne dla mieszka ńców, s ą realizowane przez organizacje z terenu gminy i uzyskuj ą finansowe wsparcie z bud Ŝetu gminy. Mieszka ńcy oczekuj ą od NGO działa ń z dziedziny krajoznawstwa i wypoczynku dzieci i młodzie Ŝy oraz działalno ści charytatywnej, ale na terenie gminy brak jest organizacji działaj ących w tych dziedzinach, a gmina nie współpracuje w tym zakresie z III sektorem.

Zestawienie 52. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x Działalno ść charytatywna x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x Pomoc społeczna x x x x Upowszechnianie i ochrona wolno ści i prawa człowieka oraz swobód obywatelskich x Ratownictwo i ochrona ludno ści x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x x x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.2 Chybie

W gminie Chybie działa 15 organizacji pozarz ądowych. Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców jest Robotniczy Klub Sportowy „Cukrownik”, Macierz Ziemi Cieszy ńskiej oraz Stowarzyszenie Ekologiczne „Eko śycie” w Chybiu. Badania ankietowa wskazały, Ŝe 92 % mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie 17,6% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Chybiu s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu gminy w ramach konkursów sfinansowano 6 dotacji na ł ączn ą kwot ę 200,4 tys. zł. Środki te przekazane zostały na upowszechnianie kultury i sportu oraz na działania dotycz ące przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W 2008 roku wydatki bud Ŝetu gminy na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca, średnia wysoko ść dotacji oraz odsetek wydatków bud Ŝetowych na NGO był wy Ŝszy od średniej powiatowej.

Zestawienie 53. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Chybie w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % wydatków Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na bud Ŝetu na udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na org. poz. dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 239 800 15 26,54 1,77% 1 239 800 2006 135 500 15 14,89 0,97% 1 135 500 2007 180 300 15 19,67 1,15% 5 36 060 2008 200 400 15 21,66 1,16% 6 33 400 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin wiejskich w 2008 r. 13,22 0,59% --- 11 040 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego *dane GUS

Najwi ększy odsetek mieszka ńców gminy Chybie wskazuje upowszechnianie kultury fizycznej i sportu za najwa Ŝniejszy obszar aktywno ści III sektora. Działalno ść na rzecz upowszechniania sportu jest finansowana z bud Ŝetu gminy, która w 2008 roku zaanga Ŝowała w tym zakresie środki w wysoko ści 152,4 tys. zł. Ekologia (jako jeden z najwa Ŝniejszych działa ń NGO dla mieszka ńców), jest równie Ŝ realizowana przez organizacje z terenu gminy i uzyskuje finansowe wsparcie z bud Ŝetu gminy. Mieszka ńcy oczekuj ą równie Ŝ od NGO działa ń na rzecz o światy, pomocy społecznej kultury i pomocy charytatywnej.

Zestawienie 54. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Najwa Ŝniejsze Obszar Finansowanie Obszar Działania organizacji pozarz ądowych dla współpracy z bud Ŝetu gminy działalno ści mieszka ńców w RPW* z NGO w latach 2005 – organizacji działania NGO na 2009 2008 Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x Pomoc społeczna x x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x Ekologia, ochrona środowiska x x x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x Działania na rzecz osób niepełnosprawnych x Ochrona i promocja zdrowia x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x x x x Działalno ść charytatywna x x Ratownictwo i ochrona ludno ści x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.3 Cieszyn

W Cieszynie działa 128 organizacji pozarz ądowych, najwi ęcej w powiecie. Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą Stowarzyszenie i Fundacja „By ć Razem”, Towarzystwo Sportowe „Mieszko Piast” oraz Uniwersytet III Wieku. Badanie ankietowe wskazały, Ŝe 91% mieszka ńców miasta uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie ponad 20% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Cieszynie s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu miasta sfinansowano 159 dotacji dla NGO na ł ączn ą kwot ę 1,17 mln zł.Miasto finansuje projekty organizacji III sektora z dziedziny ochrony i promocji zdrowia, sportu, kultury, pomocy społecznej, nauki i edukacji, krajoznawstwa i ekologii. W 2008 roku najwi ększe środki przekazane zostały na ochron ę i promocj ę zdrowia (46% wydatków) upowszechnianie kultury fizycznej i sportu (około 26% wydatków), kultur ę i pomoc społeczn ą. Miasto Cieszyn jest liderem spo śród gmin powiatu cieszy ńskiego, je Ŝeli chodzi o finansowe wsparcie III sektora. W 2008 roku wydatki bud Ŝetu (w ramach konkursów) na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca były zdecydowanie wy Ŝsze ni Ŝ średnia dla wszystkich gmin powiatu.

Zestawienie 552. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w Cieszynie w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na wydatków udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na bud Ŝetu na dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca org. poz. bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2* 3 4 5 6 2005 1 170 850 109 32,45 1,71% 151 7 754 2006 1 162 043 118 32,60 1,58% 163 7 129 2007 1 172 361 123 33,12 1,33% 160 7 327 2008 1 170 833 128 33,16 1,04% 159 7 364 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin miejskich w 2008 r.** 26,94 0,96% --- 9 774 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego, *dane GUS, **w tym miejsko-wiejskich

Mieszka ńcy Cieszyna wskazuj ą sport, nauk ę i edukacj ę, pomoc społeczn ą oraz kultur ę, jako najwa Ŝniejsze działania organizacji III sektora. Du Ŝa liczba działaj ących organizacji III sektora oraz najwy Ŝszy w powiecie poziom wydatków bud Ŝetu na NGO na mieszka ńca powoduje, Ŝe w zdecydowanej wi ększo ści najbardziej oczekiwane przez mieszka ńców działania organizacji pozarz ądowych s ą realizowane przez cieszy ńskie NGO i finansowane z bud Ŝetu miasta.

Zestawienie 56. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x x x Pomoc społeczna x x x x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x x Działalno ść charytatywna x x Działalno ść na rzecz osób niepełnosprawnych x x x x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x x x x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x Ochrona i promocja zdrowia x x x x Ekologia, ochrona środowiska x x x x Upowszechnianie i ochrona wolno ści i prawa człowieka oraz swobód obywatelskich, rozwój x x demokracji Promocja zatrudnienia i aktywizacji zawodowej x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój gospodarczy x x Pomoc ofiarom kl ęsk Ŝywiołowych x x Działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy mi ędzy x x społecze ństwami Ratownictwo i ochrona ludno ści x Upowszechnianie praw konsumentów x Promocja miasta x x x Upowszechnianie i ochrona praw kobiet x Działalno ść na rzecz mniejszo ści narodowych x Podtrzymywanie tradycji narodowej, piel ęgnowanie polsko ści oraz rozwój świadomości x narodowej Działalno ść wspomagaj ąca organizacje pozarz ądowe (technicznie, szkoleniowo, x informacyjnie i finansowo) * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.4 D ębowiec

W gminie D ębowiec działa 19 organizacji pozarz ądowych. Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą kluby sportowe i koła gospody ń wiejskich. Badanie ankietowe wskazały, Ŝe 90% mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie 20,7% badanych wskazuje, Ŝe NGO w D ębowcu s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu gminy sfinansowano 14 dotacji dla NGO na łączn ą kwot ę zaledwie 86 tys. zł. Środki te przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu oraz na działania dotycz ące przeciwdziałaniu alkoholizmowi (ochrona i promocja zdrowia). W 2008 roku wydatki bud Ŝetu gminy na organizacje pozarz ądowe w przeliczeniu na 1 mieszka ńca były wy Ŝsze ni Ŝ średnia dla gmin wiejskich powiatu. Jednocze śnie średnia wysoko ść dotacji oraz odsetek wydatków bud Ŝetowych na organizacje pozarz ądowe w 2008 roku były ni Ŝsze od średniej powiatowej (równie Ŝ dla gmin wiejskich).

Zestawienie 57. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie D ębowiec w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % wydatków Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na bud Ŝetu na udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na org. poz. dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 77 800 16 14,14 0,80% 6 12 967 2006 88 900 17 16,15 0,78% 8 11 113 2007 88 200 18 15,98 0,76% 9 9 800 2008 86 100 19 15,65 0,55% 14 6 150 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin wiejskich w 2008 r. 13,22 0,59% --- 11 040 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego, *dane GUS

Najwi ększa liczba mieszka ńców D ębowca wskazuje o świat ę i edukacj ę oraz kultur ę za najwa Ŝniejsze działanie organizacji III sektora. Tymczasem ten obszar nie jest finansowany przez samorz ąd D ębowca, mimo tego, Ŝe w gminie działaj ą NGO w tym zakresie. Dlatego samorz ąd Dębowca powinien dofinansowa ć działania III sektora z dziedziny edukacji i kultury. Sport jest działaniem oczekiwanym przez mieszka ńców, realizowanym przez organizacje z terenu gminy i uzyskuj ącym najwi ększe finansowe wsparcie z bud Ŝetu gminy. Finansowana z bud Ŝetu gminy jest równie Ŝ ochrona zdrowia (działania na rzecz przeciwdziałania alkoholizmowi). Mieszka ńcy oczekuj ą od NGO działa ń z dziedziny pomocy społecznej, działalno ści charytatywnej oraz dla osób niepełnosprawnych. Jednak na terenie gminy brak jest organizacji działaj ących w tych dziedzinach.

Zestawienie 58. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Działalno ść charytatywna x Pomoc społeczna x Działania na rzecz osób niepełnosprawnych x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x Ratownictwo i ochrona ludno ści x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x Ekologia, ochrona środowiska x Ochrona i promocja zdrowia x x Promocja zatrudnienia i aktywizacji zawodowej x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.5 Goleszów

W gminie Goleszów działa 25 organizacji pozarz ądowych. Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą kluby sportowe, PTTK „ Ślimoki” i Macierz Ziemi Cieszy ńskiej. Badanie ankietowe wskazały, Ŝe 88 % mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie 21,5% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Goleszowie s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu gminy sfinansowano 11 dotacji dla NGO na ł ączn ą kwot ę 166,4 tys. zł. Środki te przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu oraz pomoc społeczn ą. W 2008 roku wydatki bud Ŝetu gminy na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca były wy Ŝsze ni Ŝ średnia dla gmin wiejskich powiatu. Jednocze śnie średnia wysoko ść dotacji oraz odsetek wydatków bud Ŝetowych na organizacje pozarz ądowe w 2008 roku były wy Ŝsze od średniej powiatowej (równie Ŝ dla gmin wiejskich).

Zestawienie 59. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Goleszów w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % wydatków Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na bud Ŝetu na udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na org. poz. dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 109 200 23 9,07 0,62% 6 18 200 2006 120 000 24 9,89 0,59% 6 20 000 2007 124 500 25 10,18 0,52% 10 12 450 2008 166 400 25 13,51 0,70% 11 15 127 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin wiejskich w 2008 r. 13,22 0,59% --- 11 040 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego, *dane GUS

Mieszka ńcy Goleszowa wskazuj ą sport za najwa Ŝniejszy obszar aktywno ści organizacji pozarz ądowych. Działanie to podobnie jak pomoc społeczna jest finansowane z bud Ŝetu gminy, przy czym sport uzyskuje najwy Ŝsze wsparcie finansowe. Mieszka ńcy wskazali tak Ŝe kultur ę i sztuk ę, krajoznawstwo, o światę i ekologi ę za wa Ŝne dziedziny działania organizacji trzeciego sektora. Tymczasem obszary te nie s ą finansowane przez samorz ąd Goleszowa, mimo tego, Ŝe w gminie s ą organizacje aktywne w tych obszarach. Wydaje si ę, Ŝe samorz ąd powinien rozwa Ŝyć finansowanie w przyszło ści tego typu przedsi ęwzi ęć . Finansowana z bud Ŝetu gminy jest równie Ŝ ochrona zdrowia (działania na rzecz przeciwdziałania alkoholizmowi). Mieszka ńcy oczekuj ą od NGO działa ń z dziedziny promocji zatrudnienia i aktywizacji zawodowej oraz działalno ści na rzecz osób niepełnosprawnych. Jednak Ŝe na terenie gminy brakuje organizacji działaj ących w tych dziedzinach, przez co gmina nie ma mo Ŝliwo ści współpracy w tym zakresie z III sektorem.

Zestawienie 60. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x Pomoc społeczna x x x x Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x Ekologia, ochrona środowiska x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x Działania na rzecz osób niepełnosprawnych x Promocja zatrudnienia i aktywizacji zawodowej x Ratownictwo i ochrona ludno ści x x Pomoc ofiarom katastrof, kl ęsk Ŝywiołowych, x x konfliktów zbrojnych i wojen Działalno ść wspomagaj ąca organizacje x pozarz ądowe Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, x przeciwdziałanie patologiom społecznym Ochrona i promocja zdrowia x Działalno ść charytatywna * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.6 Ha Ŝlach

W Ha Ŝlachu działa 20 organizacji pozarz ądowych. Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą kluby sportowe, koła gospody ń wiejskich i ochotnicze stra Ŝe po Ŝarne. Badanie ankietowe wskazały, Ŝe 92 % mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie 27% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Ha Ŝlachu s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu gminy sfinansowano 14 dotacji dla NGO na ł ączn ą kwot ę 165,5 tys. zł. Środki te przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, ochron ę i promocj ę zdrowia (zapewnienie schronienia i pomocy ofiarom przemocy domowej) oraz o świat ę (dowóz niepełnosprawnych uczniów na zaj ęcia do Cieszyna). W 2008 roku wydatki bud Ŝetu gminy na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca były wy Ŝsze ni Ŝ średnia dla gmin wiejskich powiatu. Jednocze śnie średnia wysoko ść dotacji oraz odsetek wydatków bud Ŝetowych na III sektor w 2008 roku były wy Ŝsze od średniej powiatowej (równie Ŝ dla gmin wiejskich). Zestawienie 61. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Ha Ŝlach w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % wydatków Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na bud Ŝetu na udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na org. poz. dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 100 000 17 10,19 0,70% 6 16 667 2006 135 500 18 13,82 0,81% 7 19 357 2007 140 700 18 14,11 0,81% 10 14 070 2008 165 500 20 16,39 0,88% 14 11 821 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin wiejskich w 2008 r. 13,22 0,59% --- 11 040 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego, *dane GUS

Ankietowani mieszka ńcy Ha Ŝlacha wskazuj ą upowszechnianie kultury za najwa Ŝniejsze zakres działa ń podejmowanych przez organizacje sektora pozarz ądowego. Działanie to nie jest jak do tej pory finansowane przez bud Ŝet gminy w drodze dotacji konkursowych. Inne wa Ŝne dziedziny w opiniach mieszka ńców to upowszechnianie kultury fizycznej i sportu oraz oświata. Obszary te s ą finansowane przez samorz ąd Ha Ŝlacha. Warto wspomnie ć, Ŝe Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Rudnik jest organem prowadz ącym szkoł ę i przedszkole. Na prowadzenie placówki o światowej przez organizacj ę pozarz ądow ą w latach 2005 -2009 przeznaczono kwot ę 507 tys. zł. w ramach subwencji o światowej. Mieszka ńcy oczekuj ą równie Ŝ od NGO działa ń z dziedziny ekologii, charytatywnych, krajoznawstwa i wypoczynku dzieci i młodzie Ŝy. Jednak Ŝe na terenie gminy brak jest organizacji działaj ących w tych dziedzinach, a gmina nie współpracuje w tym zakresie z III sektorem.

Zestawienie 62. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x x x Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Ratownictwo i ochrona ludno ści x x Pomoc społeczna x x Działalność wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x Ekologia, ochrona środowiska x Działania na rzecz osób niepełnosprawnych x x x Ochrona i promocja zdrowia x x x Działalno ść charytatywna x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x x x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.7 Istebna

W gminie Istebna działa 20 organizacji pozarz ądowych. Najlepiej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą kluby sportowe oraz Macierz Ziemi Cieszy ńskiej. 92% mieszka ńców deklaruje poparcie dla wsparcie organizacji pozarz ądowych z kasy samorz ądowej. Jednocze śnie 17% badanych wskazało, Ŝe NGO w Istebnej s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu gminy sfinansowano jedynie 8 projektów realizowanych przez NGO (wsparcie w ł ącznej kwocie 99 tys. zł). Środki te przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, ochron ę i promocj ę zdrowia (przeciwdziałanie alkoholizmowi) oraz kultur ę. W 2008 roku wydatki bud Ŝetu gminy na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca były ni Ŝsze ni Ŝ średnia dla gmin wiejskich powiatu. Jednocze śnie średnia wysoko ść dotacji na NGO w 2008 roku była wy Ŝsza od średniej powiatowej (równie Ŝ dla gmin wiejskich).

Zestawienie 63. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Istebna w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % wydatków Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na bud Ŝetu na udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na org. poz. dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 65 000 20 5,76 0,30% 6 10 833 2006 63 500 20 5,63 0,21% 11 5 773 2007 70 000 20 6,20 0,26% 14 5 000 2008 99 000 22 8,73 0,31% 8 12 375 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin wiejskich w 2008 r. 13,22 0,59% --- 11 040 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego, * dane GUS

Mieszka ńcy Istebnej wskazuj ą sport i kultur ę za najwa Ŝniejsze działania organizacji III sektora. Działania te s ą finansowane przez bud Ŝet gminy w drodze dotacji konkursowych. Mieszka ńcy uznali równie Ŝ nauk ę i o świat ę, krajoznawstwo za najwa Ŝniejsze dla nich działanie NGO. Obszary te nie s ą finansowane przez samorz ąd Istebnej, mimo Ŝe zajmuj ą si ę tymi działaniami organizacje pozarz ądowe. Mieszka ńcy oczekuj ą równie Ŝ od NGO działa ń z dziedziny pomocy społecznej i ekologii. Na terenie gminy nie działaj ą jednak organizacje operuj ące w tych obszarach.

Zestawienie 64. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x Pomoc społeczna x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój gospodarczy x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x Ekologia, ochrona środowiska x Działalno ść charytatywna x x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x Ochrona i promocja zdrowia x x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.8 Skoczów

W Skoczowie działaj ą 62 organizacje pozarz ądowe. Najbardziej popularne s ą kluby sportowe, koła gospody ń wiejskich oraz Towarzystwo Miło śników Skoczowa. Badanie ankietowe wskazały, Ŝe 93% mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie a Ŝ ¼ respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Skoczowie s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu miasta i gminy sfinansowano 47 dotacji dla NGO na ł ączn ą kwot ę 303,8 tys. zł. Najwi ększe środki przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu (około 65%) oraz kultur ę i sztuk ę (17%). Z bud Ŝetu sfinansowano równie Ŝ działania organizacji pozarz ądowych z dziedziny pomocy społecznej, ochrony zdrowia, edukacji, turystyki i przeciwdziałania patologiom społecznym. W 2008 roku wydatki bud Ŝetu na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca oraz średnia wysoko ść dotacji były ni Ŝsze ni Ŝ średnia dla wszystkich gmin powiatu.

Zestawienie 65. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w Skoczowie w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % Liczba Średnia bud Ŝetu jst. na org. bud Ŝetu na wydatków udzielonych wysoko ść org. poz. w zł. poz.* NGO na bud Ŝetu na dotacji z przydzielonej mieszka ńca org. poz. bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 240 300 58 9,40 0,58% 43 5 588 2006 262 700 59 10,26 0,57% 44 5 970 2007 268 900 62 10,45 0,59% 43 6 253 2008 303 800 62 11,75 0,54% 47 6 464 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin miejskich w 2008 r.** 26,96 0,96% --- 9 774 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego, *dane GUS, **w tym miejsko-wiejskich

Mieszka ńcy Skoczowa wskazuj ą nauk ę, edukacj ę, o świat ę i wychowanie, jako najwa Ŝniejsze działania organizacji III sektora. W Skoczowie finansowane przez Urz ąd Miejski w Skoczowie s ą te działania realizowane przez organizacje pozarz ądowe, które w znakomitej wi ększo ści odpowiadaj ą oczekiwaniom mieszka ńców. jednak zowie organizacji pozarz ądowych, które działały by , co sygnalizuje pewn ą luk ę „na rynku”.wi ęc

Zestawienie 66. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x x x Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x x Pomoc społeczna x x x x Działalno ść charytatywna x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x x x Ochrona i promocja zdrowia x x x x Działalno ść na rzecz osób niepełnosprawnych x x x x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój gospodarczy x x x x Ratownictwo i ochrona ludno ści x x Ekologia, ochrona środowiska x x x x Porz ądek i bezpieczeństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x x x x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.9 Strumie ń

W gminie Strumie ń działaj ą 23 organizacje pozarz ądowe. Ankietowani mieszka ńcy najlepiej rozpoznawali kluby sportowe, koła gospody ń wiejskich oraz ochotnicz ą stra Ŝ po Ŝarn ą i koło emerytów i rencistów. Badanie wskazały, Ŝe 86% mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie 17% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Strumieniu s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu gminy sfinansowano tylko 6 dotacji dla NGO na ł ączn ą kwot ę 145 tys. zł. Środki te przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu oraz nauk ę, edukacj ę, oświat ę i wychowanie (dowóz uczniów niepełnosprawnych ze Strumienia na zaj ęcia do Cieszyna). W 2008 roku wydatki bud Ŝetu gminy Strumie ń na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca były ni Ŝsze ni Ŝ średnia dla wszystkich gmin powiatu. Jednocze śnie średnia wysoko ść dotacji na organizacje pozarz ądowe w 2008 roku była zdecydowanie wy Ŝsza od średniej powiatowej.

Zestawienie 67. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Strumie ń w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na wydatków udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na budŜetu na dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca org. poz. bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 95 000 20 7,96 0,54% 5 19 000 2006 100 000 20 8,30 0,51% 5 20 000 2007 145 000 20 11,97 0,67% 6 24 167 2008 147 000 23 12,07 0,55% 6 24 500 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin miejskich w 2008r.** 26,96 0,96% --- 9 774 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego *dane GUS, **w tym miejsko-wiejskich

Mieszka ńcy Strumienia wskazuj ą sport oraz nauk ę i o świat ę za najwa Ŝniejsze kierunki działa ń podejmowanych przez organizacje pozarz ądowe. Działania te s ą finansowane przez bud Ŝet gminy w drodze grantów konkursowych. Mieszka ńcy uznali równie Ŝ kultur ę za najwa Ŝniejsze dla nich działanie NGO. Mimo, Ŝe strumie ńskie organizacje działaj ą na polu kultury to gmina nie przekazuje tym organizacjom pomocy finansowej w ramach dotacji na realizacj ę projektów. Oczekiwanym przez mieszka ńców polem aktywno ści organizacji III sektora jest tak Ŝe pomoc społeczna, działalno ść na rzecz rozwoju gospodarczego oraz działalno ść charytatywna. Jednak Ŝe w Strumieniu nie funkcjonuj ą organizacje pozarz ądowe działaj ące w tych dziedzinach, a zatem, co oczywiste, nie są one wspierane z samorz ądowej kasy.

Zestawienie 68. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x x x Pomoc społeczna x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój gospodarczy x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x Działalno ść charytatywna x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x Ekologia, ochrona środowiska x x Ochrona i promocja zdrowia x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO

4.10 Zebrzydowice

W gminie Zebrzydowice działa 13 organizacji pozarz ądowych. Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą koła gospody ń wiejskich i ochotnicze stra Ŝe po Ŝarne z Zebrzydowic i Kaczyc oraz kluby sportowe. Badanie ankietowe wskazały, Ŝe 88 % mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie 19,4% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Zebrzydowicach s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu gminy sfinansowano 15 dotacji dla NGO na ł ączn ą kwot ę 127 tys. zł. Środki te przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu oraz ochron ę i promocj ę zdrowia. W 2008 roku wydatki samorz ądu na organizacje pozarz ądowe w przeliczeniu na jednego mieszka ńca były ni Ŝsze ni Ŝ średnia dla gmin wiejskich powiatu cieszy ńskiego. Średnia wysoko ść dotacji na organizacje pozarz ądowe w 2008 roku była tak Ŝe ni Ŝsza od średniej powiatowej.

Zestawienie 69. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Zebrzydowice w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % wydatków Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na bud Ŝetu na udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na org. poz. dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2 3 4 5 6 2005 100 000 13 8,02 0,46% 11 9 091 2006 124 000 13 9,87 0,49% 15 8 267 2007 127 000 13 10,04 0,49% 15 8 467 2008 127 000 13 9,89 0,42% 15 8 467 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin wiejskich w 2008 r. 13,22 0,59% --- 11 040 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego, *dane GUS

Sport i kultura fizyczna stanowi ą najwa Ŝniejsze dla mieszka ńców Zebrzydowic pole aktywno ści organizacji pozarz ądowych. Działania te s ą finansowane przez bud Ŝet gminy w drodze dotacji konkursowych. Dotacje otrzymuj ą kluby sportowe z terenu gminy. Mieszka ńcy uznali równie Ŝ za bardzo wa Ŝne działania podejmowane przez stra Ŝ po Ŝarn ą. Nauka i o świata oraz kultura to jedne z najistotniejszych dla społeczno ści lokalnej i mimo faktu, Ŝe na terenie gminy działaj ą organizacje kulturalne i edukacyjne, to ich działania nie s ą finansowane z bud Ŝetu gminy w drodze dotacji. Oczekiwanym przez mieszka ńców działaniem organizacji III sektora jest pomoc społeczna, działalno ść charytatywna oraz krajoznawstwo. W gminie Zebrzydowice nie ma organizacji deklaruj ących aktywno ść w tych dziedzinach.

Zestawienie 70. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Ratownictwo i ochrona ludno ści x x Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x Działalno ść charytatywna x Pomoc społeczna x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x Ochrona i promocja zdrowia x x x x Działania na rzecz osób niepełnosprawnych x x x Działalność wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.11 Wisła

W Wi śle działa 37 organizacji pozarz ądowych. Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą kluby sportowe. Badanie ankietowe wskazały, Ŝe 95% mieszka ńców gminy uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych. Jednocze śnie 23% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Wi śle s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu miasta sfinansowano 19 dotacji dla organizacji na ł ączn ą kwot ę 60,4 tys. zł. Miasto finansuje projekty organizacji III sektora z dziedziny sportu, kultury, krajoznawstwa i ochrony zdrowia. Najwi ększe środki przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu (około 38%). Nale Ŝy zaznaczy ć, Ŝe miasto udziela znacznego wsparcia finansowego poza konkursami w ramach ustawy o działalno ści po Ŝytku publicznego. Klub Sportowy Wisła Ustronianka z tytułu u Ŝytkowania parkingów w centrum miasta oraz pobierania opłat targowych czepie przychód w wysokości ponad 300 tys. zł rocznie. W 2008 roku wydatki bud Ŝetu (w ramach konkursów) na organizacje pozarz ądowe na mieszka ńca oraz średnia wysoko ść dotacji były zdecydowanie ni Ŝsze ni Ŝ średnia dla wszystkich gmin powiatu.

Zestawienie 71. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w Wi śle w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. bud Ŝetu na wydatków udzielonych wysoko ść na org. poz. poz.* NGO na bud Ŝetu na dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca org. poz. bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2* 3 4 5 6 2005 42 900 32 3,74 0,20% 13 3 300 2006 46 000 33 4,03 0,18% 11 4 182 2007 49 000 34 4,33 0,17% 16 3 063 2008 60 400 37 5,33 0,20% 19 3 179 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin miejskich w 2008 r.** 26,96 0,96% --- 9 774 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego *dane GUS, **w tym miejsko-wiejskich

Mieszka ńcy Wisły wskazuj ą nauk ę, edukacj ę, o świat ę i wychowanie oraz upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, jako najwa Ŝniejsze działania organizacji III sektora. Jednak Ŝe tylko sport jest finansowany z bud Ŝetu miasta. Miasto finansuje równie Ŝ projekty z dziedziny kultury, krajoznawstwa i ochrony zdrowia. Po Ŝą dane przez mieszkańców Wisły obszary działania NGO - pomoc charytatywna i społeczna, a tak Ŝe pomoc osobom niepełnosprawnym oraz projekty ekologiczne nie s ą finansowane z bud Ŝetu miasta.

Zestawienie 72. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Nauka, edukacja, oświata, wychowanie x x Działalno ść charytatywna x Pomoc społeczna x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój gospodarczy x x Działalno ść na rzecz osób niepełnosprawnych x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x x x Ochrona i promocja zdrowia x x x x Ekologia, ochrona środowiska x x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, przeciwdziałanie patologiom społecznym x x x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 4.12 Ustro ń

W Ustroniu oficjalnie zarejestrowanych jest 58 organizacji pozarz ądowych (w tym około 40 aktywnie działaj ących). Najbardziej rozpoznawalne przez mieszka ńców s ą kluby sportowe i ochotnicze stra Ŝe po Ŝarne. Badanie ankietowe wskazały, Ŝe 88% mieszka ńców miasta uwa Ŝa, Ŝe samorz ąd powinien wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych, co nie jest wynikiem wysokim na tle innych gmin. Jednocze śnie 21% respondentów wskazuje, Ŝe NGO w Ustroniu s ą bardzo skuteczne w działaniu. W 2008 roku z bud Ŝetu miasta sfinansowano 45 dotacji dla NGO na ł ączn ą kwot ę a Ŝ 1,02 mln zł. Miasto finansuje projekty organizacji III sektora głównie z dziedziny sportu, kultury, krajoznawstwa i ochrony zdrowia. W 2008 roku najwi ększe środki przekazane zostały na upowszechnianie kultury fizycznej i sportu (38%), a tak Ŝe na kultur ę i ochron ę zdrowia. Miasto Ustro ń jest jednym z liderów spo śród gmin powiatu cieszy ńskiego, je Ŝeli chodzi o finansowe wsparcie III sektora. W 2008 roku wydatki bud Ŝetu (w ramach konkursów) na organizacje pozarz ądowe na jednego mieszka ńca oraz średnia wysoko ść grantu były zdecydowanie wy Ŝsze, ni Ŝ średnia dla wszystkich gmin powiatu.

Zestawienie 73. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w Ustroniu w latach 2005 - 2008 Rok Wydatki Liczba Wydatki % Liczba Średnia bud Ŝetu jst. org. poz. bud Ŝetu na wydatków udzielonych wysoko ść na org. poz. NGO na bud Ŝetu na dotacji z przydzielonej w zł. mieszka ńca org. poz. bud Ŝetu dotacji [w zł.] gminy 1 2* 3 4 5 6 2005 707 500 53 45,83 2,10% 28 25 268 2006 873 700 55 56,63 2,40% 46 18 993 2007 966 100 57 62,66 2,22% 46 21 002 2008 1 017 500 58 65,78 1,86% 45 22 611 Średnia dla gmin powiatu w 2008 r. 21,22 0,82% --- 10 074 Średnia dla gmin miejskich w 2008 r.** 26,96 0,96% --- 9 774 Źródło: dane z jednostek samorz ądu terytorialnego *dane GUS, **w tym miejsko-wiejskich

Mieszka ńcy Ustronia wskazuj ą nauk ę, edukacj ę, o świat ę i wychowanie oraz upowszechnianie kultury fizycznej i sportu, jako najwa Ŝniejsze obszary aktywno ści organizacji III sektora. Du Ŝa liczba działaj ących organizacji III sektora oraz drugi co do wielko ści w powiecie (po Cieszynie) poziom wydatków bud Ŝetu na NGO w przeliczeniu na jednego mieszka ńca powoduje, Ŝe wszystkie oczekiwane przez mieszka ńców działania organizacji pozarz ądowych są realizowane przez ustro ńskie NGO i finansowane z bud Ŝetu miasta.

Zestawienie 74. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców Działania organizacji pozarz ądowych Najwa Ŝniejsze Obszar Obszar Finansowanie dla działalno ści współpracy z bud Ŝetu gminy mieszka ńców organizacji w RPW* z NGO w latach 2005 – działania NGO na 2009 2008 Nauka, edukacja, o świata, wychowanie x x x x Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu x x x x Działalno ść charytatywna x x x x Pomoc społeczna x x x x Kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji x x x x Krajoznawstwo i wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy x x x x Działalno ść na rzecz osób niepełnosprawnych x x x x Działalno ść wspomagaj ąca rozwój społ. lokalnych x x x x Ekologia, ochrona środowiska x x x x Ochrona i promocja zdrowia x x x Ratownictwo i ochrona ludno ści x x Porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, x x x przeciwdziałanie patologiom społecznym Działania na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy mi ędzy x x x społecze ństwami Promocja miasta x x x * RPW – Roczny Program Współpracy z NGO 5. Wnioski – zalecane kierunki rozwoju współpracy

W dzisiejszym uj ęciu termin społecze ństwo obywatelskie obejmuje indywidualn ą aktywno ść obywatelsk ą (aktywno ść mieszka ńców) oraz obywatelsk ą aktywno ść grupow ą - przejawiaj ącą si ę w aktywnej działalno ści organizacji pozarz ądowych. Trzeci sektor w powiecie cieszy ńskim stoi przed wyzwaniem ci ągłego rozwoju swojej aktywno ści dla wzmacniania społecze ństwa obywatelskiego. Dla efektywnego działania konieczna jest równie Ŝ systematyczna rozbudowa zaplecza materialnego organizacji. Szczególn ą rol ę w tych procesach odgrywa samorz ąd terytorialny, jako główny organizatora lokalnego Ŝycia społecznego. W Polsce wyznacznikiem bycia dobrym obywatelem jest jak do tej pory płacenie podatków, przestrzeganie przepisów prawa i uczestnictwo w wyborach. Tylko nieco wi ęcej ni Ŝ połowa Polaków uwa Ŝa, Ŝe postawa obywatelska oznacza aktywno ść w organizacjach, stowarzyszeniach. Tymczasem wsparcie organizacji pozarz ądowych przekłada si ę bezpo średnio na rozwój społecze ństwa obywatelskiego – wzmacnianie lokalnych wi ęzi społecznych oraz witalno ść wspólnoty. W poni Ŝszej tabeli porównano, jak oczekiwania mieszka ńców, co do działa ń podejmowanych przez NGO znajduj ą odzwierciedlenie w obszarach ich aktywno ści, a dodatkowo tak Ŝe jak kierowany jest strumie ń środków publicznych pozostaj ących w dyspozycji samorz ądów.

Zestawienie 75. Obszary działania NGO w kontek ście oczekiwa ń mieszka ńców i finansowania samorz ądowego Odsetek Odsetek wydanych Najwa Ŝniejsze dla organizacji kwot z bud Ŝetów mieszka ńców działaj ących Zakres działania samorz ądów działania w danej w latach 2005-2008 organizacji dziedzinie [%] pozarz ądowych [%] [%] upowszechnianie kultury fizycznej i sportu 49,7 41 22,1

ochrona i promocja zdrowia 23,5 9 2 kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury 13,7 37 14,8 i tradycji nauka, edukacja, o świata, wychowanie 4,2 47 18,4

pomoc społeczna 4,2 4,2 11,9 krajoznawstwo oraz wypoczynek dzieci 2,5 7 5,3 i młodzie Ŝy porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne, 1,3 5 2 przeciwdziałanie patologiom społecznym promocja zatrudnienia i aktywizacji 0,4 3 0,5 zawodowej ekologia, ochrona zwierz ąt i ochrona 0,4 10 2,5 dziedzictwa przyrodniczego działalno ść wspomagaj ąca rozwój 0,1 1 1,3 gospodarczy działalno ść charytatywna 0 2 7,7 Źródło: Badania CieszLab 2009

Powy Ŝsza tabela wskazuje jednoznacznie, Ŝe obszary działalno ści organizacji pozarz ądowych wynikaj ą wprost z potrzeb lokalnych społeczno ści (mieszka ńcy postuluj ą potrzeb ę działalno ści organizacji w zakresach, w których te organizacje faktycznie działaj ą). Jednocze śnie finansowanie ze środków samorz ądowych nie zawsze w pełni zaspokaja potrzeby organizacji działaj ących w danym obszarze (np. edukacja, pomoc społeczna i kultura). Te dziedziny s ą tak Ŝe wskazywane przez mieszka ńców, jako istotne obszary zaanga Ŝowania trzeciego sektora. Wydaje si ę wskazane, Ŝeby organizacje pozarz ądowe jeszcze bardziej intensywnie manifestowały potrzeby i mo Ŝliwo ści zwi ązane z realizacj ą projektów w tych obszarach. Wnioski płyn ące z realizacji projektu CieszLab dotycz ą w głównej mierze wzajemnych relacji organizacji pozarz ądowych z sektorem publicznym. W kontek ście przyszłych działa ń nakierowanych na rozwój społecze ństwa obywatelskiego mo Ŝna zdefiniowa ć nast ępuj ące cele: − wzmocnienie potencjału organizacji pozarz ądowych, w tym zwi ększenie obszarów finansowania projektów, a tak Ŝe wzrost umiej ętno ści i skuteczno ści NGO w pozyskiwaniu środków na bie Ŝą cą działalno ść oraz realizacj ę przedsi ęwzi ęć , − systematyczne niwelowanie obci ąŜ eń biurokratycznych dla organizacji pozarz ądowych, zwłaszcza w zakresie ubiegania si ę o dotacje samorz ądowe, − popularyzacja zaanga Ŝowania w działalno ść społeczn ą – promocja postawy obywatelskiej, w szczególno ści poprzez szerokie prezentowanie korzy ści, które płyn ą z działania w organizacjach pozarz ądowych, − wzrost znaczenia organizacji pozarz ądowych, jako podmiotów aktywizuj ących dzieci i młodzie Ŝ; promuj ących zdrowy styl Ŝycia i przeciwdziałaj ących patologii społecznej; − wzrost zrozumienia społecznego dla zasad działalno ści III sektora i poprawa wizerunku organizacji pozarz ądowych. Powy Ŝsze cele zakładaj ą konieczno ść podejmowania szerokich działa ń promocyjnych i informacyjnych. Wobec tego niezb ędna b ędzie intensyfikacja współpracy organizacji sektora pozarz ądowego z mediami. Podczas spotka ń z w ramach projektu CieszLab organizacje cz ęsto sygnalizowały trudno ści jakie napotykaj ą chc ąc zainteresowa ć media swoj ą aktywno ści ą. 5.1 Rekomendacje dla organizacji pozarz ądowych

Wiedza uzyskana w wyniku przeprowadzonych bada ń w ramach projektu CieszLab pozwala to na sformułowanie nast ępuj ących zalece ń dla organizacji pozarz ądowych, samorz ądów, a tak Ŝe wskazówki w zakresie budowania trwałego partnerstwa mi ędzysektorowego. Ich zastosowanie mo Ŝe przyczyni ć si ę do poprawy dynamiki rozwoju III sektora w powiecie cieszy ńskim: − Organizacje pozarz ądowe powinny podejmowa ć działania promuj ące swoj ą działalno ść (logo, sukcesy, informacje o planowanych przedsi ęwzi ęciach). Działania te s ą szczególnie potrzebne w Strumieniu, D ębowcu, Wi śle, Cieszynie, Ustroniu, Istebnej, gdzie znajomo ść sektora pozarz ądowego w śród mieszka ńców jest ni Ŝsza od średniej dla powiatu. − W sprawozdaniach organizacji pozarz ądowych z realizacji projektów współfinansowanych przez samorz ądy wskazane jest prezentowanie wszystkich kosztów poniesionych w zwi ązku z przedsi ęwzi ęciem (np. koszty paliwa, rozmów telefonicznych, materiałów, nieodpłatnej pracy, itp.), a tak Ŝe szczegółowy opis wysiłku wło Ŝonego w projekt. W ten sposób samorz ądowcy b ędą informowani o rzeczywistych kosztach i nakładach organizacji, a tak Ŝe otrzymaj ą jasny komunikat, Ŝe wykonanie powierzonego zadania, to nie tylko pieni ądze z samorz ądu. − Organizacje powinny czyni ć starania, by artykułowa ć swoje oczekiwania i postulaty oraz wspólnie kierowa ć je do samorz ądu. Taka informacja b ędzie na pewno bardziej skuteczna. W tym celu mo Ŝna skorzysta ć z mo Ŝliwo ści, jak ą daje art. 5 Ustawy o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie. Na jego podstawie w ka Ŝdej gminie mo Ŝna powoła ć wspólny zespół o charakterze doradczym i inicjatywnym zło Ŝonym z przedstawicieli organizacji pozarz ądowych oraz administracji publicznej. Obecnie taki zespół działa jedynie w Cieszynie. − Konieczne jest zwi ększenie aktywno ści organizacji pozarz ądowych działaj ących w dziedzinie kultury w pozyskiwaniu samorz ądowych środków bud Ŝetowych. W wielu gminach współpraca finansowa i niefinansowa samorz ądu z organizacjami pozarz ądowymi odbywa si ę w drodze pozakonkursowej, zazwyczaj za po średnictwem ośrodka kultury. Formuła otwartych konkursów mo Ŝe korzystnie wpłyn ąć na jako ść i ró Ŝnorodno ść realizowanych projektów, a tak Ŝe pozwoli organizacjom pozarz ądowym na oficjalne firmowanie imprez i przedsi ęwzi ęć własnym szyldem. − Po Ŝą dana jest wi ększa aktywno ść organizacji pozarz ądowych działaj ących w dziedzinie nauki, edukacji, o światy i wychowania w zakresie realizacji projektów przy wsparciu środków bud Ŝetowych samorz ądów. Organizacji tych jest najwi ęcej w powiecie, jednak warto ść realizowanych przez nie przedsi ęwzi ęć jest stosunkowo niska. Oczywi ście wymaga ć to b ędzie równie Ŝ współpracy ze strony samorz ądowej. − Zach ęcenie nieaktywnych członków poszczególnych organizacji pozarz ądowych do aktywno ści jest du Ŝym wyzwaniem. Skuteczne metody aktywizacji to na przykład realizacja projektów (tworzenie otwartej przestrzeni dla działania), rozwój oferty - mi ędzy innymi szkoleniowej. Mo Ŝliwo ść podniesienia swoich kompetencji mo Ŝe stanowi ć dobry bodziec dla zaanga Ŝowania si ę w Ŝycie organizacji. − Organizacje mog ą bardziej aktywnie działa ć na rzecz wł ączania kobiet to działalno ści w organizacjach III sektora. Działania te s ą szczególnie potrzebne w Zebrzydowicach i Strumieniu, gdzie zanotowano najni Ŝszy odsetek kobiet działaj ących w organizacjach pozarz ądowych. − Wskazane jest Ŝeby NGO bardziej aktywnie promowały swoje sukcesy (musz ą by ć bardziej widoczne). Wtedy łatwiej b ędzie wywiera ć wpływ na samorz ądy, Ŝeby wi ęcej zada ń publicznych zlecały w konkursach lub upraszczały procedury konkursów. Organizacje pozarz ądowe s ą bardzo wa Ŝnym aktorem w lokalnych wspólnotach, lecz nie zawsze ich rola jest wystarczaj ąco eksponowana. Promocja w śród mieszka ńców korzy ści z działania organizacji pozarz ądowych jest szczególnie potrzebna w Brennej, Ha Ŝlachu, Wi śle, D ębowcu, Strumieniu i Goleszowie. − Organizacje pozarz ądowe powinny realizowa ć wi ększ ą liczb ę projektów w partnerstwie z inn ą organizacj ą pozarz ądow ą. Zasadne jest równie Ŝ pogł ębianie współpracy z lokalnymi mediami i traktowanie ich jako partnera w realizacji projektów. − Członkowie organizacji pozarz ądowych musz ą systematycznie podnosi ć swoje kompetencje, np. poprzez cz ęsty udział w szkoleniach, zwłaszcza w dziedzinach specjalistycznych, takich jak ksi ęgowo ść , prawo, informatyka i pozyskiwanie środków zewn ętrznych. − Jednym z elementów budowania potencjału organizacji mo Ŝe by ć zdobywanie pozytywnych referencji donatorów po ka Ŝdym zrealizowanym projekcie. Formuła ta z jednej strony podnosi presti Ŝ organizacji, z drugiej za ś buduje wizerunek NGO jako wa Ŝnego partnera, nie za ś petenta, który otrzymuje pomoc. 5.2 Rekomendacje dla samorz ądów

– Wa Ŝne jest, by bardziej wnikliwie analizowa ć postulaty organizacji i mieszka ńców w kontek ście gospodarowania środkami przeznaczonymi na konkursy organizowane na podstawie Ustawy o po Ŝytku publicznym i wolontariacie. Trzeba pami ęta ć, Ŝe środki id ące za realizacj ą programów współpracy z NGO stymuluj ą aktywno ść organizacji w poszczególnych obszarach. W powiecie cieszy ńskim 7,7% mieszka ńców oczekuje od organizacji pozarz ądowych działalno ści charytatywnej, a aktywno ść ta nie jest dotowana z bud Ŝetów samorz ądów. − Organizacje pozarz ądowe maj ą cz ęsto problemy z zabezpieczeniem pieni ęŜ nego wkładu własnego na potrzeby realizacji projektów współfinansowanych przez samorz ądy. Nale Ŝy podj ąć aktywne działania na rzecz budowania partnerstw w realizacji projektów, w tym na przykład stymulowaniu pozyskiwania dodatkowych środków finansowych pochodz ących od prywatnych sponsorów. − W ramach konkursów o dotacje (Ustawa o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie) pod poj ęciem „aktualny odpis z Krajowego Rejestru S ądowego” (zał ącznik do oferty) mo Ŝna rozumie ć odpis zawieraj ący aktualne (rzeczywiste) dane. „Aktualno ść ” nie musi wyczerpywa ć si ę po upływie 3 miesi ęcy. Samorz ądy wymagaj ąc dostarczania odpisu z KRS nie starszego ni Ŝ 3 miesi ące, nara Ŝaj ą NGO na niepotrzebny wydatek finansowy i konieczno ść wyjazdu do siedziby s ądu rejestrowego w Bielsku – Białej. − Zaleca si ę dopuszczenie kwalifikowalno ści kosztów obsługi ksi ęgowej projektów. Z drugiej strony nale Ŝy zach ęca ć organizacje, by uwzgl ędniały ten koszt, przygotowuj ąc swoje oferty. Przyczyni si ę to do składania lepszych jako ściowo sprawozda ń i sprawniejszego rozliczania przyznanych dotacji, co cz ęsto nastr ęcza powa Ŝnych problemów urz ędnikom. − Stosunkowo mało - zbyt mało - organizacji si ęga po fundusze europejskie (mimo, Ŝe członkowie deklaruj ą udział w wielu szkoleniach o tej tematyce). Jest to spowodowane trudno ściami administracyjnymi, małymi mo Ŝliwo ściami prefinansowania przedsi ęwzi ęć , czy te Ŝ nieumiej ętno ści ą napisania dobrego projektu. Członkowie organizacji pozarz ądowych oczekuj ą równie Ŝ szkole ń w dziedzinie ksi ęgowo ści, prawa, informatyki. Samorz ądy dysponuj ą zapleczem, które mo Ŝna skutecznie wykorzysta ć dla wzmocnienia kompetencji osób zaanga Ŝowanych w działalno ść społeczn ą - głównie chodzi o systematyczn ą organizacj ę szkole ń i warsztatów. Nale Ŝy jednak zało Ŝyć, Ŝe takie szkolenia b ędą odbywa ć si ę w godzinach popołudniowych, w czasie gdy osoby aktywne zawodowo i działaj ące społecznie mog ą w nich uczestniczy ć. − Samorz ądy powinny prowadzi ć wobec organizacji pozarz ądowych tzw. „polityk ę otwartych drzwi”, tzn. informowa ć, udziela ć wparcia merytorycznego, zaprasza ć na spotkania, szkolenia; budowa ć system przejrzystej i efektywnej komunikacji z sektorem pozarz ądowym. Organizacje oczekuj ą równie Ŝ, Ŝe b ędą oficjalnie zapraszane do aktywnego redagowania rocznych programów współpracy z sekt orem pozarz ądowym. 5.3 Rekomendacje dla partnerstwa

− Zdecydowanie potrzebne s ą dalsze, intensywne działania na rzecz promocji partnerstwa sektorów pozarz ądowego i publicznego. Jak do tej pory współpraca partnerska jest najlepsza w obszarach kultury, sportu oraz w edukacji. 67% organizacji uznaje środki samorz ądu za najwa Ŝniejsze źródło finansowania projektów, ale ju Ŝ tylko dla 28% samorz ąd jest partnerem w projekcie. Wa Ŝne jest, by szeroko prezentowa ć przykłady udanej współpracy mi ędzysektorowej (tzw. promocja „dobrych praktyk”). − Potrzebne s ą instrumenty wsparcia organizacji w zakresie zasobów technicznych i materialnych, słu Ŝą cych bie Ŝą cej działalno ści. Mo Ŝna np. zainicjowa ć powstanie powiatowej bazy informacji o mo Ŝliwo ściach otrzymania mebli, komputerów, itp. (gdy firma lub instytucja wymienia na nowe). Podobny system sprawdza si ę ju Ŝ np. w Dąbrowie Górniczej. − Wci ąŜ potrzebna jest aktywno ść w zakresie promocji zaanga Ŝowania w działalno ść organizacji pozarz ądowych, zapraszania do członkostwa, popularyzacji postawy obywatelskiej. Mo Ŝna rozwa Ŝyć prowadzenie systematycznych prelekcji w szkołach na temat korzy ści płyn ących z działania w NGO w śród młodzie Ŝy. Najbardziej działania te s ą potrzebne w Brennej, Skoczowie, D ębowcu i Strumieniu – deklarowana przynale Ŝno ść do organizacji III sektora jest mniejsza od średniej dla powiatu. Warto zaznaczy ć, Ŝe du Ŝa grupa badanych deklarowała gotowo ść do zaanga Ŝowania si ę w działania organizacji pozarz ądowej. 6. Komentarze

Tadeusz Kiecka-Niechajowicz - socjolog, doktor nauk społecznych

Kilka uwag metodologicznych

Badania realizowane w ramach projektu CieszLab – Cieszy ńskie Laboratorium Społecze ństwa Obywatelskiego miały na celu szczegółowe zdiagnozowanie potencjału i kondycji trzeciego sektora w dwunastu gminach powiatu cieszy ńskiego oraz okre ślenie szans i barier jego rozwoju. W badaniach wykorzystano bardzo szeroki zestaw źródeł danych, w oparciu o które prowadzone były analizy oraz wyprowadzane były wnioski i rekomendacje. Podstawowy materiał badawczy to: 1. wyniki bada ń ankietowych przeprowadzonych na 900-osobowej próbie mieszka ńców gmin powiatu cieszy ńskiego, 2. wyniki bada ń ankietowych przeprowadzonych na próbie 100 organizacji pozarz ądowych działaj ących na terenie powiatu cieszy ńskiego, 3. wyniki wywiadów pogł ębionych przeprowadzonych z przedstawicielami wszystkich urz ędów gmin powiatu cieszy ńskiego, 4. analiza danych zastanych obejmuj ących źródła danych: • administracyjnych (generowanych przede wszystkim przez urz ędy gminy), • statystycznych (przede wszystkim dane urz ędu statystycznego), • innych źródeł danych (projekty badawcze, analizy regionalne, itp.). Wszechstronny i obszerny zestaw danych oraz analiza, która mi ędzy innymi polegała na konfrontacji danych pochodz ących z ró Ŝnych źródeł a odnosz ących si ę do tych samych pól tematycznych pozwoliła – jak s ądzimy – na opracowanie materiału, który mo Ŝe by ć pomocny ró Ŝnym podmiotom (szczególnie w warstwie wnioskowej) w ich działaniach zmierzaj ących do intensyfikacji aktywno ści społecznej, podniesienia jako ści Ŝycia i budowania społecze ństwa obywatelskiego.

Tadeusz Stoszek - socjolog, doktorant Wydziału Nauk Społecznych, Uniwersytetu Śląskiego

Koło zamachowe społecze ństwa obywatelskiego

Jest to według mnie pierwsza, tak szeroka, jako ściowa analiza organizacji pozarz ądowych terenu Powiatu Cieszy ńskiego. Wcze śniejsze próby rozbijały si ę, b ądź to o brak spójnych wiadomo ści o organizacjach pozarz ądowych, b ądź to o brak zainteresowania organizacji pozarz ądowych wiedz ą o sobie samych. W tym wypadku udało si ę poł ączy ć oba te elementy: to organizacja pozarz ądowa zaj ęła si ę „własnymi” sprawami. Wyniki niniejszych bada ń s ą cenne dla wszystkich, zarówno dla organizacji, jak i władz samorz ądowych realizuj ących polityk ę regionaln ą. Stan wiedzy o organizacjach pozarz ądowych to pierwszy krok do ich doskonalenia. Ju Ŝ od czasów Alexis’a Tocqueville’a badaj ącego organizacje pozarz ądowe w Ameryce, wiadomo, Ŝe te wła śnie struktury, to koło zamachowe społecze ństwa obywatelskiego. Śląsk Cieszy ński w tej materii ma bogate do świadczenia historyczne. Analizuj ąc okres długiego trwania tego terenu, nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na fakt, i Ŝ jego mieszka ńcy łami ąc bariery kulturowe i religijne samoorganizuj ąc si ę działali na rzecz polsko ści ju Ŝ od XVIII w. Pomimo tych wewn ętrznych ró Ŝnic narodowo ściowych, kulturowych i językowych, mieszka ńcy Śląska Cieszy ńskiego stanowili cało ść , dzi ęki której postrzegali siebie jako wspólnot ę. Ten dynamizm pozostał – świadczy o tym liczba organizacji pozarz ądowych, przekraczaj ąca wszelkie średnie krajowe i regionalne. Na liczb ę i aktywno ść organizacji pozarz ądowych ma równie Ŝ wpływ inny element. Śląsk Cieszy ński to teren pogranicza, od wieków średnich rzucany w granice ró Ŝnych pa ństw i podlegaj ący, co rusz to innym władcom. To równie Ŝ marker wskazuj ący fakt, i Ŝ mieszka ńcy Śląska Cieszy ńskiego s ą bardziej otwarci na nowo ści, których nie boj ą si ę i staraj ą si ę je przeku ć na własny u Ŝytek. Te zdolno ści pozwoliły po roku 1989 mieszka ńcom Śląska Cieszy ńskiego nie popa ść w traum ę Wielkiej Zmiany, lecz rozpocz ąć budow ę nowoczesnego lokalnego społecze ństwa obywatelskiego. Na uwag ę zasługuje fakt zakorzenienia si ę organizacji pozarz ądowych w świadomo ści mieszka ńców regionu. Najlepiej prezentuje to cz ęść bada ń dotycz ących rozpoznawalno ści tych organizacji. Społeczno ści lokalne maj ą równie Ŝ coraz wy Ŝsze oczekiwania wzgl ędem NGO. To pozwala na weryfikacj ę ich pod wzgl ędem jako ściowym i ilo ściowym. Pami ętajmy, aby kultywowa ć tradycje społecznikowskie tego terenu, zarówno poprzez projekty skierowane do wielu odbiorców, jaki i małe organizacje skupiaj ące niewielkie grono zapale ńców. Niech Śląsk Cieszy ński korzysta ze swojej ró Ŝnorodno ści i graniczno ści, bo jak pisał ks. Józef Tischner: „ śyj ąc na granicy mo Ŝna sta ć si ę człowiekiem ciasnym, zapatrzonym tylko w siebie samego. Ale b ędąc człowiekiem pogranicza mo Ŝna si ę tak Ŝe poszerzy ć, mo Ŝna mie ć szerokie horyzonty, mo Ŝna powiedzie ć tak:, kto głupi, a postawi si ę go blisko granicy, to zostanie głupszy, a kto m ądry i stanie blisko granicy, ten zobaczy wielkie horyzonty i wielki świat”. Dawid Topol - dyrektor śorskiego Centrum Organizacji Pozarz ądowych

Decyduje nie ilo ść , lecz jako ść projektów

Projekt CieszLab, realizowany przez SWIG DELTA PARTNER, pokazał do ść wyra źny obraz III sektora na tle warunków społecznych w powiecie cieszy ńskim. Z tego obrazu wyłania si ę wizerunek dojrzałego, jak na polskie realia, społecze ństwa obywatelskiego. Nie jest to oczywi ście obraz na którym nie ma rys, z bada ń wynika, i Ŝ dla mieszka ńców wa Ŝniejsze jest przestrzeganie przepisów i udział w wyborach, ni Ŝ zaanga Ŝowanie i aktywno ść społeczna. Bycie dobrym obywatelem nie równa si ę byciu aktywnym obywatelem. I tak okazuje si ę, Ŝe pomimo faktu, i Ŝ poparcie społeczne dla wspierania NGO przez samorządy waha si ę w okolicach 90%, to ledwie 1/5 mieszka ńców nale Ŝy do organizacji. Trudno dzisiaj wi ąza ć swoj ą przyszło ść zawodow ą ze stowarzyszeniami, gdy Ŝ cz ęsto one do ść niestabilne. Około 2/3 organizacji uzale Ŝnia sw ą działalno ść od finansowania przez samorz ąd. Środki te w najlepszym przypadku kontraktowane s ą na rok, rzadko ści ą s ą inne rozwi ązania, wykraczaj ące poza przepisy wynikaj ące z Ustawy o po Ŝytku publicznym. Oznacza to ni mniej ni wi ęcej tylko siln ą zale Ŝno ść III sektora od samorz ądu. Mam nadziej ę, Ŝe w najbli Ŝszych latach organizacje pozarz ądowe zyskaj ą wi ększ ą niezale Ŝno ść i stabilno ść , a ich źródła finansowania będą bardziej zró Ŝnicowane. Wyra źnie wida ć, i Ŝ o wiele lepiej radz ą sobie organizacje zatrudniaj ące pracowników, ale mimo to zaledwie 4 NGO realizowały projekty współfinansowane z funduszy unijnych. Obecnie jest szansa, iŜ dzi ęki inicjatywom lokalnym statystka ta ulegnie polepszeniu. Wa Ŝnym elementem rozwoju sektora non-profit wydaje si ę te Ŝ docelowo budowa silnej i trwałej reprezentacji NGO. Taka reprezentatywna grupa b ędzie mogła z skutecznie lobbowa ć na rzecz III sektora, a tak Ŝe inicjowa ć nowe programy i działania. Zarówno organizacje jak i mieszka ńcy widz ą potrzeb ę przeznaczania wi ększych środków finansowych z bud Ŝetu samorz ądów dla NGO. W tym kontek ście wa Ŝna jest jednak nie tylko ilo ść pieni ędzy i udzielonych dotacji, lecz sposób, w jaki s ą rozdzielane i jako ść projektów, które s ą dzi ęki tym środkom realizowane. Samorz ąd mo Ŝe dzi ęki współpracy z z III sektorem realizowa ć swoj ą polityk ę w sposób zaproponowany przez organizacje pozarz ądowe, cz ęsto bardziej efektywnie, nowatorsko, lepiej. Wida ć, Ŝe cieszy ńskie społecze ństwo jest coraz bardziej obywatelskie. Rozwija si ę równo i systematycznie i wydaje si ę by ć jednym z liderów w kraju. Jego siła tkwi w bogatej tradycji, poło Ŝeniu, ale przede wszystkim w ludziach. Henryk Pieszka - Naczelnik Wydziału Kultury, Sportu, Turystyki i Informacji Starostwa Powiatowego w Cieszynie

Wa Ŝny filar

Organizacje pozarz ądowe na terenie powiatu cieszy ńskiego stanowi ą ogromny potencjał społeczny. Z ich działaniami spotykamy si ę w Ŝyciu codziennym nawet bezwiednie, czy to jako uczestnicy wydarze ń kulturalnych, czy jako kibice ró Ŝnych zawodów sportowych, czy te Ŝ korzystaj ąc z pomocy oferowanej przez stowarzyszenia w trudnych sytuacjach Ŝyciowych. Przygl ądaj ąc si ę organizacji Ŝycia sportowego, a w tym szkoleniu dzieci i młodzieŜy w ró Ŝnych dyscyplinach sportu zauwa Ŝyć mo Ŝna, Ŝe główny ci ęŜ ar sprawnie działaj ącego systemu oparty jest na organizacjach pozarz ądowych. Kilkadziesi ąt klubów sportowych na terenie powiatu cieszy ńskiego z powodzeniem szkoli młodzie Ŝ, która bierze udział we współzawodnictwie sportowym i osi ągaj ąc znacz ące sukcesy sportowe. Wyniki ich pracy maj ą bezpo średnie przeło Ŝenie na ilo ść zdobytych medali i wyró Ŝnie ń. Osoby mniej zwi ązane ze sportem o sukcesach naszych sportowców mog ą usłysze ń przy okazji plebiscytu na najlepszego sportowca powiatu cieszy ńskiego corocznie organizowanego przez tygodnik Głos Ziemi Cieszy ńskiej, czy te Ŝ przy okazji wr ęczania nagród i wyró Ŝnie ń za wybitne osi ągni ęcia sportowe przyznawane przez samorz ąd powiatowy oraz samorz ądy gminne. W Ŝyciu kulturalnym działalno ść stowarzysze ń te Ŝ jest bardzo znamienna. Szereg znacz ących imprez kulturalnych, organizowanych na wysokim poziomie artystycznym, o szerokim zasi ęgu oddziaływania – cz ęsto mi ędzynarodowym, realizowana jest przez organizacje społeczne. Aktywnie działaj ą tak Ŝe organizacje w dziedzinie pomocy społecznej nios ąc wsparcie osobom niepełnosprawnym oraz innym potrzebuj ącym. Niektóre organizacje prowadz ą placówki o światowe edukuj ące młodzie Ŝ na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i ponadgimnazjalnym. Przeprowadzenie badania sektora organizacji pozarz ądowych, które zostało dokonane w ramach Cieszy ńskiego Laboratorium Społecze ństwa Obywatelskiego było bardzo potrzebn ą inicjatyw ą i stanowi krok naprzód w poznaniu mo Ŝliwo ści tego sektora. W moim przekonaniu podj ęcie si ę tego zadania było niezwykle trudne ze wzgl ędu na du Ŝą liczb ę podmiotów, które mo Ŝna zaliczy ć do sektora organizacji pozarz ądowych. Podstawowymi formami organizacyjnymi tego sektora jest forma stowarzyszenia oraz fundacji. Krajowy Rejestr S ądowy rozró Ŝnia jednak 26 form organizacyjnych, które mieszcz ą si ę w definicji organizacji pozarz ądowych funkcjonuj ącej w polskim ustawodawstwie od 2003 roku. Zatem spektrum całego zagadnienia jest bardzo szerokie i trudne do zbadania nie tylko ze wzgl ędu na du Ŝą liczb ę organizacji, ale tak Ŝe ze wzgl ędu na ró Ŝnorodno ść form i zakres ich działania. Trudno ść stanowi cho ćby dokładne okre ślenie ilo ści organizacji pozarz ądowych w ich podstawowych formach organizacyjnych. Według danych Głównego Urz ędu Statystycznego w powiecie cieszy ńskim w roku 2008 było zarejestrowanych 483 organizacji pozarz ądowych, według Krajowego Rejestru S ądowego 530. Je Ŝeli nale Ŝałoby okre śli ć liczb ę działaj ących a nie tylko istniej ących organizacji to tych pierwszych jest stosunkowo mniej. Jest pewna liczba organizacji, która po zarejestrowaniu zaprzestała działalno ści bez dopełnienia obowi ązku wyrejestrowania i nadal figuruje w rejestrze stowarzysze ń zaciemniaj ąc obraz sektora pozarz ądowego. Bardzo cieszy fakt, Ŝe działalno ść organizacji pozarz ądowych jest dostrzegana przez społecze ństwo powiatu cieszy ńskiego i pozytywnie oceniana, a blisko połowa mieszka ńców powiatu uwa Ŝa działalno ść organizacji za potrzebn ą. W istocie organizacje pozarz ądowe załatwiaj ą wiele wa Ŝnych społecznie spraw. Najcz ęś ciej z zakresu kultury, sportu i pomocy społecznej. W niektórych gminach powiatu cieszy ńskiego widoczna i ceniona jest działalno ść tak Ŝe organizacji ekologicznych lub działaj ących w zakresie turystyki. Okre ślenie „organizacje pozarz ądowe” podkre śla odr ębno ść stowarzysze ń i fundacji, ich niezale Ŝno ść i suwerenno ść , a w szczególno ści funkcjonowanie poza stref ą administracji publicznej i niezale Ŝnie od niej. Jednak Ŝe z bada ń wynika stosunkowo silne uzale Ŝnienie finansowe od dotacji samorz ądowych. Forma stowarzysze ń i fundacji daje najszersze mo Ŝliwo ści pozyskiwania środków finansowych, mi ędzy innymi poprzez płacenie składek członkowskich przez swoich członków, mo Ŝliwo ść otrzymywania dotacji, darowizn, spadków, przeprowadzanie zbiórek publicznych, jak równie Ŝ prowadzenie działalno ści gospodarczej. Jednak dotacje z administracji publicznej stanowi ą najwy Ŝszy procent środków finansowych w bud Ŝetach organizacji powiatu cieszy ńskiego. Z drugiej strony jednak świadczy ć to mo Ŝe o wa Ŝko ści podejmowanych zada ń publicznych, które ch ętnie wspierane s ą przez samorz ądy lokalne i administracj ę rz ądow ą. Inn ą kwesti ą, na któr ą warto zwróci ć uwag ę jest fakt, Ŝe w dobie kryzysu tak zwanej ekonomii społecznej, wska źniki aktywno ści obywatelskiej w powiecie cieszy ńskim nadal s ą wysokie na tle wyników ogólnopolskich. By ć mo Ŝe u podstaw tego stanu rzeczy le Ŝy dostrzeganie równie Ŝ innej roli organizacji pozarz ądowych, mianowicie jako miejsca samorealizacji, rozwoju, zdobywania nowych umiej ętno ści i do świadczenia, które pomagaj ą w znalezieniu si ę na rynku pracy, w awansie zawodowym, czy w prowadzeniu własnej firmy. Przygl ądaj ąc si ę ró Ŝnym dziedzinom Ŝycia w powiecie cieszy ńskim mo Ŝna bez trudu zauwa Ŝyć, Ŝe wielu istotnych spraw nie udałoby si ę załatwi ć bez udziału organizacji pozarz ądowych opieraj ąc si ę tylko na działalno ści administracji publicznej, czy te Ŝ skomercjalizowanym sektorze biznesu. Tak wi ęc III sektor jest wa Ŝnym filarem rozwoju naszego regionu, który nie tylko winien znajdowa ć uznanie i pozytywne przyj ęcie w śród odbiorców jego działa ń, ale równie Ŝ szerokie wsparcie ró Ŝnych środowisk świadomych liczby rzeczy, które jeszcze s ą do zrobienia. Mariusz Andrukiewicz - Prezes Fundacji Rozwoju Przedsi ębiorczo ści Społecznej „By ć Razem”

Trzeci sektor – partner czy petent? Kilka refleksji…

W ró Ŝny sposób samorz ądy w Polsce traktowały i traktuj ą działalno ść organizacji pozarz ądowych. Cz ęsto zdarza si ę, Ŝe wci ąŜ obowi ązuje podział na „my” (samorz ąd) i „oni” (organizacje pozarz ądowe – inicjatywy obywatelskie, przedsi ębiorcy); kolejnym przeniesieniem takiego stanu rzeczy jest w konsekwencji nierówne traktowanie mieszka ńców wspólnoty samorz ądowej i „spychanie” okre ślonych grup społecznych (np. bezrobotnych, bezdomnych, uzale Ŝnionych, ofiar przemocy i innych przest ępstw, niepełnosprawnych, chorych psychicznie, ubogich – kategorie mo Ŝna poszerza ć i mno Ŝyć) w margines klientyzmu, który utrzymuje i „konserwuje” indywidualne i zbiorowe dramaty oraz parali Ŝuje aktywno ść poszczególnych jednostek i grup. Brak wzajemnego zaufania wszystkich partnerów Ŝycia społecznego - przedstawicieli trzech sektorów (publicznego, obywatelskiego i prywatnego) generuje konflikty, podejrzliwo ść , brak wspólnych, konstruktywnych rozwi ąza ń, alienacj ę i zamykanie si ę całych środowisk, brak zaanga Ŝowania w polityk ę lokaln ą rozumian ą jako rzeczywist ą słu Ŝbę publiczn ą najbardziej warto ściowych osób. Pami ętam, Ŝe na jednym z warsztatów po świ ęconych ustawie o przedsi ębiorczo ści społecznej podczas Gda ńskiej Konferencji Ekonomii Społecznej to wła śnie polskie organizacje pozarz ądowe domagały si ę jak najbardziej restrykcyjnych zapisów uniemo Ŝliwiaj ących nadu Ŝycia w podmiotach, które tworzy ć b ędą w przyszło ści przedsi ębiorstwa społeczne. Go ście z Finlandii byli zaskoczeni – nasze przedsi ębiorstwa społeczne nie maj ą tak du Ŝych ogranicze ń jakich si ę domagacie - mówił jeden z nich. Albo sobie ufacie i budujecie rzeczywist ą wzajemn ą współprac ę albo si ę udusicie od przeregulowanego prawa – dodał. No wła śnie, co ś z tym naszym wzajemnym społecznym zaufaniem jest nie tak. Obserwujemy swoisty paradoks – z jednej strony coraz cz ęś ciej mówi si ę o budowaniu lokalnych partnerstw dwu i trójsektorowych jako warunku dobrego zarz ądzania wspólnot ą lokaln ą a z drugiej słyszymy sporo w mediach o ró Ŝnych nieprawidłowo ściach dziej ących si ę na styku polityki i biznesu, polityki i organizacji pozarz ądowych i w ró Ŝnych trójsektorowych konfiguracjach. Na jednym ze spotka ń Cieszy ńskiego Interklubu Społecznego prowadzonego przez Fundacj ę Rozwoju Przedsi ębiorczo ści Społecznej „By ć Razem” dr Jan Olbrycht – były burmistrz Cieszyna, obecnie poseł do Europarlamentu mówił o ogromnych trudno ściach jakie mog ą pojawi ć si ę w budowaniu skutecznych partnerstw. Trudno ści te wynikaj ą mi ędzy innymi z wspomnianego ju Ŝ braku zaufania, a tak Ŝe od wci ąŜ źle rozumianej istoty partnerstwa. Partnerzy bowiem traktuj ą si ę równo na ka Ŝdym etapie realizacji wspólnego przedsi ęwzi ęcia, od planowania po ewaluacj ę. Ka Ŝdy z nich wnosi w to przedsi ęwzi ęcie co ś innego – swój wyj ątkowy i niepowtarzalny potencjał wła ściwy ze wzgl ędu na charakter partnera. Samorz ąd – do świadczenie, mo Ŝliwo ści kadrowe i logistyczne, środki publiczne; organizacje obywatelskie swoje know – how, wra Ŝliwo ść , wyj ątkowe kompetencje społeczne, umiej ętno ści realnego rozwi ązywania konkretnych problemów i coraz cz ęś ciej środki finansowe pochodz ące ze zbiórek, działalno ści odpłatnej po Ŝytku publicznego, działalno ści gospodarczej; prywatni przedsi ębiorcy – zdolno ść ekonomicznej analizy, do świadczenie w budowaniu rynku, planowaniu rozwoju firmy, realizacji celów krótko i długoterminowych, prywatne środki finansowe. To tylko kilka niepowtarzalnych, unikalnych warto ści jakie mog ą zaoferowa ć sobie partnerzy – pytanie czy chc ą i potrafi ą z nich umiej ętnie skorzysta ć. W badaniach Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner kilkakrotnie pojawiła si ę nazwa organizacji, które reprezentuj ę, z którymi zwi ązałem swoje Ŝycie zawodowe. Stowarzyszenie Pomocy Wzajemnej „By ć Razem” i Fundacja Rozwoju Przedsi ębiorczo ści Społecznej „By ć Razem” s ą stale rozwijaj ącymi si ę organizmami. Realizuj ą ró Ŝnego rodzaju przedsi ęwzi ęcia i podejmuj ą coraz szersz ą współprac ę z ró Ŝnymi organizacjami w Polsce i poza jej granicami (organizacje z Czech, Ukrainy, Danii, Finlandii, Szwajcarii, Włoch), kolejnymi samorz ądami (przygotowywany jest w partnerstwie z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i samorz ądami powiatu cieszy ńskiego projekt wspólnego przedsi ęwzi ęcia – Powiatowego O środka Interwencji Kryzysowej) a tak Ŝe przedsi ębiorcami, którzy korzystaj ą jako kontrahenci z usług prowadzonych przez FRPS „By ć Razem” warsztatów. Przygotowywany został równie Ŝ projekt utworzenia szczególnego partnerstwa w formie klastra na terenie FRPS „By ć Razem”, który utworz ą organizacje pozarz ądowe i przedsi ębiorcy. Ponadto Powiatowy Urz ąd Pracy w Cieszynie w partnerstwie z FRPS „By ć Razem” wygrał projekt na utworzenie Centrum Partnerstwa Lokalnego, które będzie miało siedzib ę w prowadzonym przez FRPS „By ć Razem” przedsi ębiorstwie społecznym. Centrum Partnerstwa Lokalnego słu Ŝyło b ędzie ł ączeniu przedstawicieli trzech sektorów w celu realizacji wspólnych przedsi ęwzi ęć . Gdyby pokusi ć si ę o refleksj ę dotycz ącą przyczyn naszego rozwoju i wskaza ć drog ę innym organizacjom to niew ątpliwie nale Ŝałoby zwróci ć uwag ę na kilka czynników, które były i s ą niezb ędne. Po pierwsze cieszy ńska tradycja oddolnego organizowania si ę ludzi w celu realizacji ró Ŝnych społecznych potrzeb. Po drugie wielokulturowo ść i wielonarodowo ść Śląska Cieszy ńskiego. Po trzecie przychylny i otwarty na propozycje sektora organizacji pozarz ądowych samorz ąd. Po czwarte gotowo ść z naszej strony do podj ęcia ryzyka w realizacji zada ń publicznych w autentycznym partnerstwie z samorz ądem. Wi ąŜ e si ę z tym nieustannie budowane zaufanie, uczciwo ść w wykonywaniu zada ń i powa Ŝne wzajemne traktowanie. Mo Ŝna tych przyczyn poda ć wi ęcej ale my ślę, Ŝe najwa Ŝniejsze jest to, Ŝe obu stronom rzeczywi ście chciało si ę co ś dobrego i niestandardowego zrobi ć dla innych. Problemów w ci ągu tych trzynastu lat było i jest nadal mnóstwo. Z jednej strony jeste śmy postrzegani jako organizacja wyj ątkowa a nasze partnerstwo z instytucjami samorz ądowymi jako modelowe. W ramach projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej” Stowarzyszenie „By ć Razem” znalazło si ę w grupie pi ęć dziesi ęciu wybranych i badanych organizacji z terenu całego kraju, których rozwi ązania mog ą by ć replikowane w innych miejscach w Polsce. Z drugiej jednak strony coraz cz ęś ciej zarówno Stowarzyszenie jak i FRPS „By ć Razem” nara Ŝone s ą na problemy, których nie maj ą organizacje o mniejszym potencjale. Nieustannie w okresie naszego rozwoju borykali śmy si ę i borykamy z kłopotami finansowymi, ze stereotypami dotycz ącymi nie tylko osób, z którymi pracujemy (bezdomni, uzale Ŝnieni, samotne matki, bezrobotni, opuszczaj ący zakłady karne) ale przede wszystkim z rol ą trzeciego sektora w realizacji ró Ŝnych społecznych wyzwa ń. Projekt badawczy Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner pokazuje sektor pozarz ądowy na Śląsku Cieszy ńskim jako stosunkowo dynamiczny aczkolwiek słabo radz ący sobie z pozyskiwaniem środków finansowych na swoj ą działalno ść poza środkami publicznymi. Nie odbiega to jednak znacz ąco od sytuacji w całym kraju. Dlatego te Ŝ niezwykle wa Ŝna jest stała debata nad miejscem trzeciego sektora w Ŝyciu publicznym, dobre i proste rozwi ązania legislacyjne umo Ŝliwiaj ące organizacjom rozwijanie potencjału finansowo - administracyjnego w celu skuteczniejszego realizowania swojej misji, stwarzanie atmosfery zaufania do działa ń prowadzonych przez organizacje, promocja tzw. dobrych praktyk i budowanie realnych partnerstw dwu i trójsektorowych. Spis zestawie ń

Zestawienie 1. Zakres ilo ściowy bada ń prowadzonych w ramach projektu CieszLab z podziałem na gminy ...... 5 Zestawienie 2. Okre ślenia charakteryzuj ące organizacje pozarz ądowe ...... 7 Zestawienie 3. Liczba organizacji pozarz ądowych wg rejestru REGON w powiecie cieszy ńskim 1995-2008 ...... 8 Zestawienie 4. Liczba organizacji pozarz ądowych w latach 1995 – 2008 w województwie śląskim ...... 8 Zestawienie 5. Liczba organizacji pozarz ądowych w poszczególnych gminach powiatu cieszy ńskiego w 2008 roku ...... 9 Zestawienie 6. Liczba mieszka ńców na 1 organizacj ę pozarz ądow ą w gminach powiatu cieszy ńskiego w 2008 r...... 10 Zestawienie 7. Zasi ęg geograficzny działalno ści organizacji pozarz ądowych z terenu powiatu cieszy ńskiego ... 11 Zestawienie 8. Rok zało Ŝenia działaj ących organizacji pozarz ądowych obj ętych badaniem w powiecie cieszy ńskim ...... 12 Zestawienie 9. Główny profil działalno ści organizacji pozarz ądowych na Śląsku Cieszy ńskim...... 13 Zestawienie 10. Deklarowana przynale Ŝno ść do organizacji pozarz ądowej mieszka ńców powiatu cieszy ńskiego ...... 13 Zestawienie 11. Deklarowana przynale Ŝno ść do organizacji pozarz ądowych i aktywno ść w organizacjach pozarz ądowych – porównanie powiatu cieszy ńskiego i Polski...... 14 Zestawienie 12. Gotowo ść do wst ąpienia do organizacji pozarz ądowej ...... 15 Zestawienie 13. Znajomo ść przynajmniej jednej organizacji pozarz ądowej przez mieszka ńców powiatu cieszy ńskiego ...... 16 Zestawienie 14. Najbardziej rozpoznawalne organizacje z terenu powiatu cieszy ńskiego w poszczególnych gminach ...... 16 Zestawienie 15. Zatrudnienie w organizacjach pozarządowych w powiecie cieszy ńskim ...... 18 Zestawienie 16. Podział organizacji pozarz ądowych z powiatu cieszy ńskiego ze wzgl ędu na liczb ę członków ... 19 Zestawienie 17. Odsetek aktywnych członków organizacji pozarz ądowych w stosunku do ogółu ...... 19 Zestawienie 18. Znajomo ść j ęzyków obcych członków zarz ądów organizacji pozarz ądowych ...... 20 Zestawienie 19. Unikalne/niepowtarzalne kompetencje/umiej ętno ści osób, które s ą wa Ŝne dla działania organizacji pozarz ądowych ...... 21 Zestawienie 20. Wskazane przez organizacje pozarz ądowe przykłady unikalnych/niepowtarzalnych kompetencji/umiej ętno ści wa Ŝnych dla działania organizacji pozarz ądowej ...... 21 Zestawienie 21. Potrzeby finansowe organizacji III sektora w powiecie cieszy ńskim ...... 23 Zestawienie 22. Bud Ŝet organizacji pozarz ądowych z powiatu cieszy ńskiego za 2008 rok ...... 24 Zestawienie 23. Najwa Ŝniejsze źródła finansowania organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim ...... 25 Zestawienie 24. Pozyskiwanie środków finansowych przez organizacje pozarz ądowe ...... 26 Zestawienie 25. Struktura przekazywania 1% podatku na organizacje po Ŝytku publicznego w latach 2003 – 2007 w powiecie cieszy ńskim i Polsce ...... 26 Zestawienie 26. Środki finansowe przekazane na organizacje pozarz ądowe przez samorz ądy powiatu cieszy ńskiego w 2008 roku ...... 27 Zestawienie 27. Źródła finansowania projektów realizowanych przez organizacje pozarz ądowe ...... 29 Zestawienie 28. Wiedza o pozyskiwaniu środków finansowych (niepochodz ących z bud Ŝetu) na realizowane projekty przez NGO ...... 29 Zestawienie 29. Liczba zebra ń członków zarz ądów NGO z powiatu cieszy ńskiego w roku ...... 31 Zestawienie 30. Forma prawna u Ŝytkowanie uŜytkowania lokalu organizacji pozarz ądowych ...... 31 Zestawienie 31. Odsetek projektów w powiecie realizowanych w partnerstwie z podziałem na obszary działalno ści ...... 32 Zestawienie 32. Odsetek organizacji w powiecie cieszy ńskim realizuj ących projekty partnerskie ...... 33 Zestawienie 33. Rozumienie partnerstwa z sektorem pozarz ądowym w samorz ądach ...... 33 Zestawienie 34. Korzy ści odnoszone w wyniku działania organizacji pozarz ądowych...... 34 Zestawienie 35. Ocena mieszka ńców powiatu dotycz ąca działalno ści organizacji pozarz ądowych w powiecie .. 35 Zestawienie 36. Bariery w rozwoju organizacji pozarz ądowych w powiecie cieszy ńskim ...... 36 Zestawienie 37. Czy miasto/gmina powinna wspiera ć działalno ść organizacji pozarz ądowych? ...... 39 Zestawienie 38. Liczba udzielanych dotacji przez samorz ądy dla organizacji pozarz ądowych w latach 2005 - 2008 ...... 39 Zestawienie 39. Średnia wysoko ść dotacji z bud Ŝetu gminy/miasta na jedn ą org. poz. w 2008 roku [w zł.] ...... 40 Zestawienie 40. Pozafinansowe formy wsparcia organizacji pozarz ądowych przez jednostki samorz ądu terytorialnego ...... 42 Zestawienie 41. Ocena jednostek samorz ądu terytorialnego dotycz ąca współpracy z NGO ...... 43 Zestawienie 42. Odsetek aktywnych organizacji pozarz ądowych według opinii samorz ądowców ...... 45 Zestawienie 43. Wska źniki aktywno ści organizacji pozarz ądowych ...... 46 Zestawienie 44. Najwi ększy sukcesy organizacji pozarz ądowych z terenu powiatu w ostatnich 3 latach ...... 47 Zestawienie 45. Potencjał organizacji pozarz ądowych w opinii pracowników samorz ądowych ...... 48 Zestawienie 46. Współpraca NGO - samorz ąd: problemy i czynniki pozytywne ...... 49 Zestawienie 47. Kwoty przekazywane przez samorz ądy na organizacje pozarz ądowe 2005-2008 ...... 50 Zestawienie 48. Odsetek organizacji działaj ących w powiecie cieszy ńskim do wydatków samorz ądów na NGO w latach 2005 – 2008 ...... 52 Zestawienie 49. Obszary działania NGO, najwa Ŝniejsze dla mieszka ńców powiatu cieszy ńskiego ...... 53 Zestawienie 50. Projekty wzorcowe organizacji III sektora według samorz ądowców ...... 55 Zestawienie 51. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Brenna w latach 2005 - 2008 ...... 57 Zestawienie 52. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 57 Zestawienie 53. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Chybie w latach 2005 - 2008...... 58 Zestawienie 54. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 58 Zestawienie 55. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w Cieszynie w latach 2005 - 2008 ...... 59 Zestawienie 56. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 59 Zestawienie 57. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie D ębowiec w latach 2005 - 2008 ...... 60 Zestawienie 58. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 61 Zestawienie 59. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Goleszów w latach 2005 - 2008 ...... 61 Zestawienie 60. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 62 Zestawienie 61. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Ha Ŝlach w latach 2005 - 2008...... 63 Zestawienie 62. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 63 Zestawienie 63. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Istebna w latach 2005 - 2008 ...... 64 Zestawienie 64. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 64 Zestawienie 65. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w Skoczowie w latach 2005 - 2008 ...... 65 Zestawienie 66. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 65 Zestawienie 67. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Strumie ń w latach 2005 - 2008 ...... 66 Zestawienie 68. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 66 Zestawienie 69. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w gminie Zebrzydowice w latach 2005 - 2008 ...... 67 Zestawienie 70. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 67 Zestawienie 71. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w Wi śle w latach 2005 - 2008 ...... 68 Zestawienie 72. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 68 Zestawienie 73. Wydatki na organizacje pozarz ądowe w Ustroniu w latach 2005 - 2008 ...... 69 Zestawienie 74. Obszary oczekiwanej działalno ści NGO przez mieszka ńców ...... 69 Zestawienie 75. Obszary działania NGO w kontek ście oczekiwa ń mieszka ńców i finansowania samorz ądowego ...... 71