Entomofauna van Noord-Drenthe Verslag van de 160e zomerbijeenkomst te Schipborg

Tijdens de 160e zomerbijeenkomst van de NEV, samenstelling Bas Drost1 & Jan G.M. Cuppen2 die plaatsvond in Drenthe van 27 tot 29 mei 1Lingedijk 35 2005, zijn 1425 taxa van tien insectenordes 4014 MB Wadenoijen waargenomen. In dit verslag worden 81 soorten [email protected] voor het eerst gemeld voor de provincie Drenthe 2Buurtmeesterweg 16 en bovendien drie soorten als nieuw voor de 6711 HM Ede Nederlandse fauna, te weten Tycherus coriaceus (Hymenoptera: Ichneumonidae), Typhlodromips bryophilus (Acari: Phytoseiidae) and Oligonychus subnudus (Acari: Tetranychidae).

Entomologische Berichten 66(3): 70-90

Trefwoorden: inventarisatie, faunistiek, Thyphlodromips vallen onder de provincie Groningen. De belangrijkste deel- bryophilus, Oligonychus subnudus, Tycherus coriaceus gebieden worden hieronder kort besproken.

Inleiding De gebieden

De 160e zomerbijeenkomst van de NEV werd van 27 tot 29 Ballooër Veld mei 2005 te Schipborg, gemeente Zuid-Laren, provincie Het Ballooër Veld (code: bal), dat eigendom is van het Minis- Drenthe, gehouden. De 40 deelnemers waren gehuisvest in terie van Defensie, bestaat uit een groot heidegebied met de groepsaccommodatie ‘De Borg’. De weersomstandighe- enkele loof- en naaldbosjes. De heide is deels vergrast en den waren buitengewoon gunstig: op vrijdag was het onbe- wordt begraasd door een schaapskudde en enkele pony’s. wolkt en 30 ºC en op zaterdag bijna 28 °C met lichte bewol- Verspreid in het terrein ligt een aantal vennetjes. De kever- king en veertien uur zon, terwijl de nachttemperatuur niet fauna van deze vennetjes is typisch voor zure wateren. Op verder daalde dan 12,3 °C. ‘s Zondags was het halfbewolkt de bodem groeit veenmos (Sphagnum) waartussen allerlei met overdag toch nog 20 °C. Hydroporus- en Agabus-soorten, Rhantus suturellus en Het gebied rond Schipborg en de Drentsche Aa maakt Graphoderus zonatus zwemmen. De loopkevers van het Bal- deel uit van het nationaal beek- en esdorpenlandschap looër Veld zijn enerzijds kenmerkend voor oevers, zoals een Drentsche Aa en staat bekend om zijn hoge natuurwaarden. aantal Pterostichus-soorten en anderzijds voor droge heide- Met name het beekdal van de Drentsche Aa en enkele van terreinen, zoals Carabus nitens, Broscus cephalotes en haar zijbeken, het Anlooër Diepje en de Scheebroekerloop, Cicindela- soorten. In de ponymest troffen we voornamelijk zijn zeer waardevol. De hoge waarde is te danken aan het algemene keversoorten aan van de genera Geotrupes, Apho- ongestoorde profiel van de beken: ze meanderen nog op na- dius, Onthophagus, Philonthus, Sphaeridium en Cercyon. De tuurlijke wijze vrij door het landschap. Slechts vijf procent schors- vlieg Mesembrina meridiana (figuur 1) is hier ook van onze laaglandbeken kende na de grootscheepse norma- gevonden; de larve ervan leeft in mest en verslindt de larven lisatie in de tweede helft van de vorige eeuw nog een min of van andere vliegensoorten. Op de droge heide blijken de meer natuurlijke toestand. Vanaf de jaren negentig worden zeldzame zandspinnendoder Arachnospila hedickei, de her en der in den lande pogingen gedaan om deze rechte be- bloedbij Sphecodes scabricollis en de wespbij Nomada flavo- ken weer een natuurlijk verloop te geven. In het dal van de guttata voor te komen. Deze laatste soort is een nestparasiet Drentsche Aa wordt vooral getracht de waterhuishouding van diverse zandbijen (Andrena sp.). van de aangrenzende, relatief weinig bemeste, bloem- en or- chideeënrijke graslanden weer in de oude toestand te her- Omgeving groepsaccomodatie Schipborg stellen. Daarnaast wordt in sommige gebieden (De Heest, De verzamelactiviteiten rond de groepsaccomodatie ‘De Eexterveld) getracht graslanden en maïsakkers door het af- Borg’ (code: zee2) waren beperkt tot enkele minder gebrui- graven van de zwaar bemeste bovenlagen om te zetten in kelijke vangsttechnieken. Nachtelijke vangsten op het laken armere bodems, waardoor een schralere vegetatie kan ont- bij een vanglamp (figuur 2) trok k en talrijke menselijke staan. De hogere zandgronden aan weerszijden van de beek- nieuws- gierigen aan en daarnaast nog meer insecten. Onder dalen bestaan, voor zover wij ze bezochten, uit gemengd de kevers waren dat enkele zeer bijzondere soorten, zoals de bos, veelal gedomineerd door eik, berk en grove den, afge- lo o p - kevers Porotachys bisulcatus en Philorizus sigma, die wisseld met droge en vochtige heidegebieden, soms ook beide nieuw voor Drenthe zijn, en de oevergraafkever Hete- jeneverbessenstruweel, met daarin een aantal vennen. Twee rocerus intermedius. Meikevers (Melolontha melolontha), die bezochte terreinen, het Noordlaarderbos en Vijftig Bunder, gelokt werden door het licht, snorden in aantal rond het la-

70 Entomologische Berichten 66(3) 2006 Figuur 1. De schorsvlieg (Mesem- brina meridiana) is op het Ballooërveld gevonden. Foto: Theodoor Heijerman The mid-day fly(Mesembrina me- ridiana) was found in the Ballooërveld.

ken. Op diezelfde avond zijn vier soorten kleine vlinders ver- fomentarius) op dode berken werden drie vrij zeldzame ke- zameld die nieuw zijn voor Drenthe: Cydia conicolana, C. vers gevonden: Scaphisoma assimile, Triplax russica en Aspi- cosmophorana, Luquetia lobella en Argyresthia spinosella. diphorus orbiculatus. In vrij droge paardenmest op een Een experi- mentele bierval lokte een aantal Atheta- en Epu- zandpad vonden we de zeldzame kortschildkever Gabrius pi- raea-soorten en de ‘recente’ immigrant Glischrochilus liger en zeer veel exemplaren van de familie Ptiliidae, waar- quadrisignatus. In een composthoop op het erf vonden we van Ptiliolum fuscum, Acrotrichis grandicollis en A. dispar kevers die we niet elders aantroffen, zoals Micropeplus ful- het meest talrijk waren. Nieuw voor Drenthe is de waarne- vus en Calyptomerus dubius. ming van de nachtvlinder Ancylis myrtillan.

De Burgvallen Eexterveld Onder het deelgebied De Burgvallen (code: bur) valt het Het natuurontwikkelingsgebied Eexterveld (code: eex) be- stroomgebied van het Anlooër Diepje met aangrenzende staat uit vrij schraal, meest vochtig grasland beweid door hooi- en graslanden, houtwallen en bosjes. Hier zijn vooral Schotse hooglanders, en uit stukken oud moerasbos. In het water- en oeverkevers verzameld in de beek en in een grep- gebied liggen enkele vergraven sloten en nieuw aangelegde pel met behulp van net en appelmoeszeef en door het spoe- poelen. Hier vonden we de waterroofkevers Laccornis oblon- len van de oevers. Opvallend was de aanwezigheid van rheo- gus en Rhantus grapii. De koeienvlaaien waren rijkelijk be- fiele waterkevers zoals Orectochilus villosus, Nebrioporus deeld met kevers, waaronder de zeer zeldzame Philonthus elegans, Agabus didymus, A. paludosus, Helophorus arverni- puella. Uit een roodporiehoutzwam (Daedaleopsis confrago- cus en Oulimnius tuberculatus, die in Nederland vrijwel tot sa) kwamen de zeldzame glanskever Epuraea distincta en natuurlijke laaglandbeken beperkt zijn. Zeer bijzondere oe- Abdera flexuosa te voorschijn, de laatste met elf exemplaren. verbewoners zijn Sphaerius acaroides, Ochthebius bicolon, Het strooisel uit het moerasbos werd gezeefd (figuur 6) Georissus crenulatus en Heterocerus intermedius. en leverde als bijzonderheden op: Epaphius secalis, Bryaxis puncticollis, de zeer zeldzame kortschildkevers Atheta arcti- De Strubben ca en A. obtusangula en bovendien de netwants Acalypta Het militaire oefenterrein De Strubben (code: des) omvat carinata. voornamelijk grove-dennenbos en eiken-berkenbos op zand met daarin de Boekweitplas, een zuur ven dat sterk aan het Gasterse Duinen verlanden is. Het weinige open water van dit ven is met het De Gasterse Duinen (code: gas) omvatten een heidegebied net bemonsterd en de oevers door het ondertrappen van en aan de westelijke zijde een restant van een oude beek- pollen pitrus (Juncus effusus). Bij de waterkevers domineer- loop. Door vervening is hier het Voorste- en het Achterste de het genus Hydroporus, met onder andere talrijke H. sca- Veen ontstaan. Diep uitgesleten karrensporen in het noorde- lesianus en H. melanarius; bij de oeverkevers veel Cyphon- lijk deel van de heide wijzen nog naar de historische han- en Stenus-soorten (waaronder S. kiesenwetteri). Opvallende delsroute van Coevorden naar Groningen. In deze karren- soorten van dit ven waren verder de bastaardweekschild Ce- sporen bevindt zich een groeiplaats van klokjesgentiaan rapheles terminatus, die op gele lis (Iris pseudacorus) leeft, (Gentiana pneumonanthe). Opmerkelijke waarnemingen wa- de kortschildkever Gymnusa brevicollis en de gevlekte glans- ren de zeer zeldzame schorswants Aradus d. depressus, de libel (Somatochlora flavomaculata). Deze laatste soort heeft roofmijt Typhlodromips bryophilus, nieuw voor de Neder- zich in Noord-Nederland weer gevestigd, met populaties in landse fauna, en de spintmijt Oligonychus subnudus, die de Weerribben (Overijssel) en in de Lindevallei (Friesland) zelfs nieuw is voor de westelijke Palearctis. (Bouwman et al. 2004). Uit een nest van rode bosmieren Uit een boom is ook nog het vrij zeldzame boktorretje (Formica rufa) werden de kevers Monotoma conicicollis en Obrium brunneum geklopt. In de heidevennen kwamen ka- Thiasophilus angulatus gezeefd. In tonderzwammen (Fomes rakteristieke vennensoorten voor, zoals Cymatia bonsdorffi,

Entomologische Berichten 66(3) 2006 71 Ilybius aenescens en Rhantus suturellus. van de Kappersbult is karakteristiek voor laagveengebieden Het Gasterensche Diep (figuur 9), ten zuiden van de Gas- met onder andere Hygrotus decoratus, Ilybius guttiger, Hy- terse Duinen, leverde dezelfde bijzondere beekfauna op als draena palustris, Helophorus nanus en Dryops auriculatus het Anlooër Diepje, met als extra de rheofiele waterroofkever als minder gewone soorten en Hydroporus rufifrons als ech- Platambus maculatus. te zeldzaamheid. Ook bij de loopkevers treffen we veel soorten van moerassen en rietlanden aan zoals Oodes helo- De Heest pioides, Demetrias imperialis en Odacantha melanura. Fyto- Het natuurontwikkelingsgebied De Heest (code: hee) ligt tus- fage kevers, zowel bladkevers als snuitkevers, waren erg sen het Taarlosche en Gasterensche Diep. Landschappelijk soortenrijk in de Kappersbult. Bij de bladkevers betrof dit in bezien valt het voor het grootste deel onder het beekdal- het bijzonder de aardvlooien of springhaantjes. Van de blad- landschap met beek, hooilanden, kwelsloten, houtwallen en kevers vermelden we Phyllotreta op gele waterkers (Rorippa kleine bosjes (figuur 3). Tien jaar geleden zijn de weilanden amphibia), Lythraria op kattenstaart (Lythrum salicaria) en in het gebied vergraven om de bodem van zijn voedselrijke Epitrix op wederik (Lysimachia vulgaris). Van de snuitkevers toplaag te ontdoen. Ook in de afwatering is ingegrepen: er noemen we Mononychus punctumalbum op gele lis (Iris werden vele sloten gedempt. De resultaten zijn al goed te pseudacorus). Uit het veenmos (Sphagnum) werd de zeldza- zien: orchideeën en dotterbloemen (Caltha palustris) keer- me wants Pachybrachius luridus verzameld. den weer terug. Aan de oever van een recent aangelegde Uit de aangrenzende Drentsche Aa zijn drie Micronecta- poel is het snuitkevertje Nanophyes globulus ontdekt, dat op soorten opgediept, met als bijzonderheid M. griseola, een waterpostelein (Peplis portula) leeft. Opvallend in De Heest waterwants die nog niet eerder zo noordelijk in Nederland was het grote aantal soorten riethaantjes (Donacia en Pla- was vastgesteld. teumaris). De meest opmerkelijke kevers kwamen echter van en- kele holle eiken en van in een houtwal staande eiken Scheebroek met diepe scheuren. Hier werden de kniptor Hypoganus in- In en langs de benedenloop van de Scheebroekerloop (code: unc-tus, de spiegelkever Dendrophilus punctatus, de sch) vinden we min of meer dezelfde landschapselementen klopkevers Xestobium rufovillosum en Grynobius planus, als bij De Burgvallen. Langs de beken werd voornamelijk ge- evenals de zwartlijven Pentaphyllus testaceus en Allecula spoeld waarbij dezelfde bijzondere oeverkevers als bij de morio gevonden. Ook de zwartlijf Diaperis boleti (figuur 7), Burgvallen en het Gasterensche Diep werden gevonden, al- in Nederland tegenwoordig een algemene verschijning, ont- leen is hier ook de kortschild Scopaeus laevigatus aangetrof- brak niet in De Heest. Een vermolmde boomstronk werd fen. In een van de kwelsloten vonden we een populatie van bewoond door de drentelmier (Stenamma debile). Tenslotte de waterroofkever Laccornis oblongus en de in holpijp is met behulp van een vanglamp, die op de Heest stond op- (Equisetum fluviatile) levende snuitkever Bagous lutulentus. gesteld, de zeldzame nachtuil Hadena confusa (figuur 4) Het Scheebroekerbosje leverde een nieuwe spinnensoort verzameld. voor Drenthe op: Hypselistes jacksoni.

Omgeving Zeegse Een landschappelijk fraai en afwisselend gebied is de omge- ving van Zeegse (code: zee). Aan de oostelijke kant ligt de Drentsche Aa met haar hooilanden (figuur 8) en aan de wes- telijke kant liggen loof- en dennenbossen, een heide met zandverstuiving en vennen en veentjes. Het Siepelveen heeft een mooie verlandingszone met veenmos (Sphagnum), gagel (Myrica gale) en beenbreek (Narthecium ossifragum). Hier troffen we een aardige waterkeverfauna met onder andere Hydroporus scalesianus, Suphrodytes dorsalis, Agabus affi- nis, Graphoderus zonatus en Acilius canaliculatus. Op de droge heide met de zandverstuiving waren veel soorten zand- en wespbijen te vinden, zoals Andrena angustior, A. haemorrhoa (figuur 5), Nomada alboguttata, N. goodeniana en N. marshamella. In de omgeving van Zeegse is voorts een vrouwtje van de zeldzame bloementrips Aeolothrips fasciatus verzameld. Figuur 2. Een vanglamp stond opgesteld bij onze groepsaccomodatie te Schipborg. Foto: S.G. Sinnema Vijftig Bunder A light trap was placed near our camp at Schipborg. Dit kleine natuurterrein (code: vijf), ligt in de zuidpunt van de provincie Groningen. Het is een oud heideterreintje dat door eikenhakhout omgeven is en waar vier grafheuvels uit De Kappersbult de bronstijd liggen. Het terrein is bekend om de groeiplaat- Aan de noordoostelijke zijde van de Drentsche Aa ligt het sen van klokjesgentiaan (Gentiana pneumonanthe), liggende natuurreservaat De Kappersbult (code: kap). Het terrein be- vleugeltjesbloem (Polygala serpyllacea) en gevlekte orchis staat uit grote stukken moerasbos, gedomineerd door (Dactylorchis maculata). Door middel van schudden aan jon- wilgen, rietlanden, zeggenmoerassen en natte graslanden ge eiken vingen we de kleine poppenrover (Calosoma inqui- die doorsneden zijn met vegetatierijke sloten. Deze sloten sitor) en de viervlekaaskever (Xylodrepa quadrimaculata), die hebben merendeels een venige bodem. De waterkeverfauna beide van harige rupsen leven.

72 Entomologische Berichten 66(3) 2006 Lijst van vindplaatsen glim1 Glimmen, slootkant en rietveld, sch5 Anloo, Schipborg, lichtval, AC ann Annen, ruige berm met fluiten- AC 238-572 240-566 kruid (Anthriscus sylvestris), Amers- glim2 Glimmen, op dijk Drentsche Aa, tyn Vries, Tynaarlo, Eischenbroek- foortcoördinaten (AC) 245-563 AC 237-572 veld, geklopt bosrand, AC 237-564 bal1 Rolde, Balloo, rand Ballooërveld, hee1 Vries, Taarlo, Osdijk, De Heest, tyn2 Tynaarlo, langs spoorbaan, AC op fluitenkruid, AC 238-557 kwelsloot, lichtval, hooiland, hout- 238-565 bal2 Rolde, Balloo, rand Ballooërve l d , wallen, oevers Taarlosche Diep, AC tyn3 Tynaarlo, langs spoorbaan, AC ponymest in grasland, ven en oever, 238-561 238-566 st r ooisel, onder hout, potval, eiken- hee2 Gemeenten Anloo en Vries, Gas- vijf Zuidlaren, De Vijftig Bunder, ge- bosje in heideveld, in vermolmde stron k teren en Taarlo, De Heest, gesleept klopt in eikenbos, onder hout, AC onder mos, maaisel, AC 239-560 schraal grasland rondom plasje, holle 239-569 bal3 Rolde, Balloo, Ballooërveld, mili- eik, op egelskop (Sparganium sp.), ge- wijs Beilen, Wijster, omgeving IJs- tair oefenterrein, droge heide, AC zeefd grashoopjes, gesleept, wegberm baan, gesleept moerassige ruigte, 239-558 en bosrand, bos, houtwal, AC 239-561 geklopt bosrand, plas, AC 230-537 bal4 Rolde, Balloo, Ballooërveld, mili- hee3 Vries, Taarlo, Osdijk, De Heest, wijs2 Wijster, ijsbaan, AC 230-535 tair oefenterrein, droge heide, AC veenputje, struikheideveldje, bosje wit Zeegse, Witveen, AC 238-564 239-559 met Amerikaanse eik (Quercus rubra), zee1 Vries, Zeegse, Zeegse Duinen en bor Anloo, Schipborg, omgeving rand broekbos, AC 239-562 Siepelveen, op licht, droge heide, AC groepsaccomodatie ‘De Borg’, op hee4 Taarlo, De Heest, zandweg, AC 239-565 licht, bierval, composthoop, AC 241- 238-560 zee2 Anloo, Vries, Zeegse, Schipborg, 565 kap Vries, De Punt, Kappersbult, hooiland Drentsche Aa, poeltje, Sie- bur1 Anloo, De Burgvallen, Anlooër poel, gesleepte moerassige ruigte, ge- pelveen, omgeving groepsaccomoda- Diepje, noordelijk deel Gasterse Dui- sleept wegberm, geklopt houtwal, tie De Borg, handvangst, in huis, op nen, beek en beekoever, gesleept achter schors, onder strooisel, sloot, licht, gesleept kruidenrijk grasland en schraal grasland, greppel, koeienvlaai, bosrand, AC 237-571 wegberm, op struiken, bosrand, AC geklopt houtwal, rand ven, AC 240- knip Schipborg, Kniphorstbos, AC 240-565 563 243-563 zui Zuidlaren, wegberm, hand- bur2 Anloo, De Burgvallen, Anlooër knip2 Anloo, Schipborgerweg, berm, vangst, AC 242-568 Diepje, beek en beekoever, AC 241- AC 242-563 563 midl Midlaren, Noordlaren, klein bos- Gebruikte symbolen en afkortin- bur3 Anloo, De Burgvallen, Anlooër perceel, wegberm, AC 241-570 gen Diepje, beek en beekoever, AC 242- mol1 Vries, Oudemolen, Molenveld, juv juveniel (geen geslachtsorgaan 562 heide, hoogveen, ven, weiland, oevers zichtbaar) des1 Anloo, Schipborg, De Strubben, Oudemolensche Diep, wegberm, hout- sa subadult (geslachtsorgaan on- paardenvijgen, tonderzwam op berk, wallen, AC 239-563 derhuids zichtbaar, maar laatste AC 241-564 mol2 Vries, Oudemolen, Molenveld, vervelling nog niet gehad) des2 Anloo, Schipborg, De Strubben, geklopt van eik, els en berk, verdroo g - NL nieuw voor de Nederlandse fauna malaiseval, paardenmest, stapel ge- de zwavelkopjes, in koeienvlaai, bot- DR nieuw voor de provincie Drenthe zaagd hout, verland ven met oever, ten van ree, heideterrein met jenever- LI1& larve in het eerste stadium, een bosmierennest, bloeiende brem, AC bessen, wegberm, AC 239-564 vrouwtje (Thysanoptera) 242-564 mol3 Vries, Oudemolen, bij Oudemo- LII1( larve in het tweede stadium, een des3 Anloo, Schipborg, De Strubben, lensche Diep, gesleept schraal gras- mannetje (Thysanoptera) potvallen in bos en heide, eikenhak- land, greppel en slootoever, Schipbor- hout, militair oefenterrein, AC 242-565 gerdiep bij bruggetje, droog zand- Lijst van deelnemers eex Anloo, Anderen, Eext e r veld, hout- duintje, AC 240-564 B. Aukema, L. Blommers, P. Boer, J.G.M. zwam op els (Alnus sp.), bloeiende nui Ruinen, Pesse, Nuilerveld, ge- Cuppen, M.B.P. Drost, M. Drost-Rietberg, gele lis, vlaaien Schotse Hooglanders sleept en geklopt heide en struikge- H.T. Edzes, G. van Ee, J. Fokker, T. Heijer- in bos en in grasland, gezeefd moe- was, handvangst, AC 227-533 man, W.R.B. Heitmans, J. Huijbregts, R.P. rasbos, geklopt bloeiende Amerikaan- orv Orvelte, grafheuvel, AC 239-540 Jansen, R.M.J.C. Kleukers, S. Kofman, J.H. se vogelkers (Prunus serotina), grep- sch1 Anloo, Anderen, Elsbroek, Schee- Kuchlein, C. Kuchlein-Nijsten, P. Kuijken, pel, poel, gesleept berm zandpad, AC broekerloop, beek en beekoever, S.C. Langeveld, A.J. Loonstra, B. van Maan- 243-559 Scheebroekerbosje, AC 240-558 en, J. Muilwijk, H. Nieuwenhuijsen, F.G.J.M. eex2 Anloo, Anderen, Eexterveld, toe- sch2 Anloo, Anderen, Elsbroek, Rolder van Nunen, J.D. Prinsen, C. van de Sande, gangszandweg tot Eexterveld, AC Diep, beek en beekoever, handvangst S.G. Sinnema, J.W. Sinnema-Bloemen, J. 243-558 schraal dotterbloemgrasland, greppel Smit, J.A.H. Smits, M.J. Sommeijer, L. Som- gas1 Anloo, Gasteren, Visvliet, Gaste- met holpijp, AC 240-559 meijer, A. Span, A.J. Threels, S. Tiemersma, J. rensche Diep, beek en beekoever, AC sch3 Anloo, Anderen, Noord Esch van Tol, G. Vierbergen, O. Vorst, J. Wieringa, 240-561 (Scheebroek), gezeefd eikenbos en C.J. Zwakhals. gas2 Anloo, Gasteren, Gasterse Dui- houtwal, zwavelzwam op eik, AC 241- nen, potvallen, ven en venoever, 558 gesleept heide en bosrand, dennen- sch4 Anloo, Anderen, Elsbroek, brede stammen, handvangst, AC 240-562 kwelsloot, gesleept vochtig hooiland, handvangst, AC 241-559

Entomologische Berichten 66(3) 2006 73 Soortenlijst PHLAEOTHRIPIDAE Cymatia bonsdorffii: gas2, hee2 Cephalothrips monilicornis: gas2 (5&) Cymatia coleoptrata: gas2 THYSANOPTERA – tripsen Haplothrips aculeatus: zee2 (2(), gas2 Callicorixa praeusta praeusta: gas2, hee2, G. Vierbergen (2&), glim2 (1&), mol1 (2&), midl (1(, wijs 1&) Corixa punctata: eex, hee1, hee2 AEOLOTHRIPIDAE Haplothrips distinguendus: zee2 (1&), Hesperocorixa castanea: wijs Aeolothrips albicinctus: gas2 (1&) glim1 (1&, 1(), glim2 (1&), mol1 Hesperocorixa linnaei: hee2, wijs Aeolothrips ericae: mol1 (3&), zee2 (23&) (13&, 1(), Hesperocorixa sahlbergi: eex, hee1, sch4, Aeolothrips fasciatus: zee2 (1&) Haplothrips subtilissimus: gas2 (2&) tyn Aeolothrips intermedius: glim2 (1&), Hoplothrips semicaecus: hee1 (1&) Paracorixa concinna concinna: hee2 hee1 (2() Phlaeothrips coriaceus: mol1 (1() Sigara nigrolineata nigrolineata: hee1 THRIPIDAE Xylaplothrips fuliginosus: mol1 (1&) Sigara limitata limitata: hee2 Anaphothrips obscurus: zee2 (1&), hee1 Sigara semistriata: eex, hee1, hee2, tyn (9&), gas2 (1&), mol1 (2&) Dankzij de gemiddeld hoge temperatu- Sigara striata: kap, tyn Aptinothrips rufus: gas2 (1&, 1 LII1&), ren in april was de tripsfauna goed ont- Sigaradistincta: gas2, hee2, kap, tyn hee1 (10&, 1LII1&, 1LI1&), midl (5&), wikkeld: larven en mannetjes konden Sigarafalleni: hee2, kap, tyn mol1 (11&), mol2 (9&, 1LII1&) in grote aantallen verzameld worden. Sigara scotti: hee Aptinothrips stylifer: gas2 (4&, 1LII1&), De Continentaal-Palearctische Aeolo- Sigara lateralis: hee2 mol1 (1&) thrips fasciatus (Linnaeus) komt hier NAUCORIDAE Baliothrips dispar: hee1 (6&, 3() voor aan de westgrens van het versprei- Ilyocoris cimicoides: des2, eex, hee2, wijs Ceratothrips ericae: gas2 (9&), glim1 dingsareaal: vanaf de eerste vondst in NOTONECTIDAE (1&), hee1 (2&), midl (1&) 1936 betreft het telkens één individu, Notonecta glauca: (des2), eex, gas1, Chirothrips hamatus: glim2 (1&), hee1 behalve een tweetal mannetjes verza- (h e e 1 ) , hee2, kap, (sch4) (1&), midl (8&, 2(), mol1 (4&, 1() meld door J. Doeksen in 1936 te Wage- PLEIDAE Chirothrips manicatus: gas2 (1&), hee1 ningen (Vierbergen 2004). Oostelijker Plea minutissima: eex, gas1, gas2, hee2, (4&), mol1 (7&) in Europa komt deze bloementrips zeer wijs Dendrothrips saltatrix: gas2 (4&, 1LII1&) talrijk voor. Van Dictyothrips betae Uzel HEBRIDAE Dictyothrips betae: mol1 (1&) betreft het hier bij Oudemolen de derde Hebrus pusillus pusillus: gas2, hee2, wijs Euchaetothrips kroli: mol1 (1LII1&), glim1 vondst in Nederland (eveneens: Vee- He b r us ruf i c e p s : des2, gas1, gas2, sch2, wijs (6&, 4(, 7LII4&,3(, 17LI15&,2() nendaal 1937 en Wellerlooi 1997). Van HYDROMETRIDAE Frankliniella intonsa: zee2 (2&), hee1 deze verspreid en telkens in kleine aan- Hydrometra gracilenta: gas2, hee2 (1&, 1(, 1LII1&) tallen verzamelde West-Palearctische Hydrometra stagnorum: eex, gas1, hee1, Limothrips cerealium: midl (4&), mol1 soort is de waardplant nog steeds niet kap, nui (3&), bekend (Zur Strassen 2003). VELIIDAE Odontothrips cytisi: zee2 (28&, 22LII9&, 13(, Microvelia ret i c u l a t a : eex, gas2, hee2, kap 1LI1&), mol2 (1&, 2LII1&, 1(), mol4 (25&, ODONATA – libellen GERRIDAE 3LII1&, 2() J.A.H. Smits Aquarius p. paludum: kap. In aantal op Oxythrips ajugae: gas2 (1&, 55LII46&, 9(), de Drentsche Aa. mol1 (3&), sieb (4LII3&, 1() COENAGRIONIDAE Ge r ris lacustris: des2, gas1, gas2, hee1, kap Oxythrips bicolor: gas2 (1&, 10LII8&, 2(), Pyrrhosoma nymphula: zee1 Gerris odontogaster: eex mol1 (2&), sieb (3LII3&) CORDULIIDAE Gerris lateralis: kap Platythrips tunicatus: gas2 (3&) Somatochlora flavomaculata: des3 SALDIDAE Taeniothrips picipes: gas2 (3LII3&) Chartoscirta cincta: sch4, wijs, zee2 Thrips albopilosus: mol1 (3&) HETEROPTERA – wantsen Saldulasaltatoria: wijs Thrips fuscipennis: zee2 (1&), gas2 (1&, B. Aukema & J.G.M. Cuppen TINGIDAE 4LII3&, 1(), glim1 (1&), hee1 (3&), midl Acalypta carinata: eex. Een ( is gezeefd (1&), mol1 (4& 7LII6&, 1(), mol2 (1LII1&) Het overzicht omvat naast waarnemingen uit het strooisel van een moerasbos Thrips latiareus: mol1 (2LII1&, 1() van de auteurs ook gegevens van materi- met wilg, eik en berk met een onder- Thrips major: zee2 (20&, 3(), gas2 aal verzameld door M.B.P. Drost, T. Heijer- groei van pijpenstrootje en stekelvaren. (19&, 3(), glim2 (8&, 1(), hee1 man, J.D. Prinsen, A.J. Threels, S. Tie m e r s - De derde vondst in Drenthe. (15&), midl (3&), mol1 (40&, 16(), ma en G. Vierbergen. Nomenclatuur en Acalypta platycheila: wijs. In aantal uit mol2 (2&), mol4 (8&, 3() volgorde zijn conform Auk ema et al. (2 0 0 5 ) . vochtig mos op de IJsbaan. De vierde Thrips minutissimus: zee2 (7&, 6LII4&, 2(), vondst in Drenthe. gas2 (22&, 28LII23&, 5(), midl (2&, NEPIDAE Dictyla convergens: zee2, bor, hee2, kap 5LII5&), mol1 (1&) Nepa cinerea: des2, gas1, gas2, hee1, Physatocheila smreczynskii: gas2 Thrips nigropilosus: mol1 (1&) hee2, sch4 Tingis ampliata: hee2, wijs Thrips physapus: zee2 (1&), gas2 (4&), CORIXIDAE Tingis cardui: nui glim1 (1&), hee1 (3&) Micronecta scholtzi: kap. In aantal in de MICROPHYSIDAE Thrips treh e rn e i : glim1 (2&), hee1 (8&, 1() Drentsche Aa. Loricula pselaphiformis: nui, wijs Thrips validus: glim1 (9&, 4(), hee1 Micronecta griseola: kap. In aantal in de Myrmedobia sp.: eex (2&, 1(), mol2 (1&) Drentsche Aa. MIRIDAE Thrips vulgatissimus: gas2 (1LII1&), glim2 Micronecta minutissima: kap. In aantal Monalocoris filicis: wijs (6&), mol1 (11&, 1LII1&) in de Drentsche Aa. Deraeocoris lutescens: kap, wijs

74 Entomologische Berichten 66(3) 2006 Aelia klugii: nui Dolycoris baccarum: kap, zee2 Palomena prasina: des3, wijs Pentatoma rufipes: gas2 Eurydema oleracea: bor, gas2, wijs DRGraphosoma lineatum: des3, hee2. Op beide vindplaatsen zijn een ( en een & verzameld op bloeiende schermbloe- men. De eerste Drentse vondsten van deze zich invasief verspreidende zuide- lijke soort.

Met 370 waargenomen soorten is de Drentse wantsenfauna relatief goed be- kend (databank Wer k g r oep Heterop t e r a , EIS-Nederland). Tijdens deze bijeen- komst zijn 107 soorten waargenomen, waarvan Graphosoma lineatum nieuw is voor Drenthe. Andere opmerkelijke Figuur 3. Natuurreservaat De Heest. Berend Aukema op zoek naar wantsen onder de schors van vondsten waren de weinig verzamelde een eik. Foto: Theodoor Heijerman mosbewonende netwantsen Acalypta Nature Reserve De Heest. Berend Aukema is looking for bugs under the bark of an oak tree. carinata en A. platycheila, de onder schors levende aradide An e u r us avenius en de in veenmos levende lygaeide Pa- Capsus ater: des3, hee2, wijs Aradus depressus depressus: gas2 chybrachius luridus. De Drentsche Aa Capsus wagneri: kap LYGAEIDAE huisvest drie soorten Micronecta, waar- Closterotomus fulvomaculatus: wijs Kleidocerys resedae: des3, eex, gas2, onder de nog niet zo lang uit ons land Liocoris tripustulatus: bor hee2, hee3, kap, nui, sch4, wijs bekende M. griseola en een populatie Lygocoris rugicollis: hee2, kap Cymus glandicolor: kap, zee2 van de schaatsenrijder Aquarius palu- Lygus pratensis: kap Cymus melanocephalus: bor, gas2, hee2, dum, die steeds vaker in het noorden Rhabdomiris striatellus: zee2, bor, bur1, nui, wijs van ons land wordt waargenomen. des3, knip, eex, gas2, hee2 Ischnodemus sabuleti: bor, hee2, kap, Leptopterna ferrugata: eex sch2, sch4, wijs NEUROPTERA – netvleugeligen Miris striatus: gas2, hee2, wijs Drymus brunneus: eex P. Boer Stenodema calcarata: zee2, bor, bur1, Drymus ryeii: des3, nui, sch4, wijs eex, hee2, kap, sch4, wijs Eremocoris plebejus: wijs MYRMELEONTIDAE - mierenleeuwen Stenodema laevigata: bor, hee2, kap, wijs Gastrodes grossipes grossipes: gas2 Euroleon nostras: gas2, zee2 Pachytomella parallela: bor Scolopostethus decoratus: gas2, hee2 Cyllecoris histrionius: zee2, des3, knip, Scolopostethus thomsoni: sch4, wijs MA CROLEPIDOPTERA – grote vlinders gas2, hee2 Aphanus rolandri: nui S.G Sinnema & J.W. Sinnema-Bloemen Dryophilocoris flavoquadrimaculatus: Trapezonotus desertus: des3 met bijdragen van J.H. Kuchlein en J.A.H. bor, bur1, eex, gas2, hee2 Pachybrachius fracticollis: kap, wijs, zee2 Smits. Volgorde en nomenclatuur van de Heterocordylus tibialis: bor, gas2 Pachybrachius luridus: kap. De vijfde soorten zijn volgens de naamlijst van Orthotylus tenellus: gas2 vindplaats in Drenthe van deze in veen- Kuchlein & De Vos (1999) Harpocera thoracica: knip, kap mos levende soort. Psallus betuleti betuleti: gas2 Plinthisus brevipennis: nui, wijs PIERIDAE (witjes) Psallus perrisi: eex Peritrechus geniculatus: bur1 Gonepteryx rhamni: bal4, hee1 Psallus varians: hee2, zee2 Acompus rufipes: hee2, zee2 Anthocharis cardamines: hee1 NABIDAE Stygnocoris fuligineus: hee2 Pieris napi: hee1, des1 Himacerus mirmicoides: bor RHOPALIDAE LYCAENIDAE (blauwtjes) Nabisericetorum: gas2, nui Rhopalus maculatus: wijs Lycaena phlaeas: bal4, des1 Nabis ferus: hee2 COREIDAE Lycaena tityrus: des1 ANTHOCORIDAE Coreus marginatus: bor, des3, gas2, kap, Callophrys rubi: bal4 Anthocoris confusus: kap sch4, wijs Celastrina argiolus: des1 Anthocoris nemorum: hee2, kap, wijs Spathocera dalmanii: gas2 Polyommatua icarus: hee1 Dufouriellus ater: wijs CYDNIDAE NYMPHALIDAE (aurelia’s) Orius majusculus: bor, hee2, wijs Legnotus limbosus: bur1 Pararge aegeria: des1 Orius cf minutus: sch4 Legnotus picipes: zee2, gas2, nui Coenonympha pamphilus: bal4, des1, Xylocoris cursitans: hee2 Tritomegas bicolor: bor gas2 ARADIDAE ACANTHOSOMATIDAE LIMACODIDAE (slakrupsen) Aneurus avenius avenius: wijs. De twee- Elasmostethus interstinctus: wijs Apoda limacodes: des1 de vondst in Drenthe van deze in Ne- PENTATOMIDAE ZYGAENIDAE (bloeddrupjes) derland zeer zeldzame schorswants. Arma custos: gas2 Rhagades pruni: bal4. Rups.

Entomologische Berichten 66(3) 2006 75 LASIOCAMPIDAE (spinners) Electrophaes corylata: des1, hee1, sch5 waargenomen. Lasiocampa trifolii: bal4. Rups. Colostygia pectinataria: des1, hee1, mol2, Apamea crenata: des1, hee1, sch5 Macrothylacia rubi: hee1 sch5 Apamea sordens: sch5 SPHINGIDAE (pijlstaarten) Hydriomena impluviata: hee1, sch5 Oligia latruncula: sch5 Mimas tiliae: des1 Euphyia unangulata: sch5 Anarta myrtilli: bal4 Smerinthus ocellata: sch5 Perizoma alchemillata: sch5 Lacanobia thalassina: des1, hee1, mol2, Sphinx pinastri: des1 Perizoma albulata: bor, des1, hee1, sch5 sch5 Deilephila elpenor: des1, hee1 Eupithecia linariata: mol2 Hada plebeja: des1, mol2, sch5 Deilephila porcellus: des1, hee1 Eupithecia valerianata: hee1 Hadena bicruris: hee1 DREPANIDAE (eenstaartjes) Eupithecia centaureata: des1 Hadena confusa: hee1 Thyatira batis: des1, hee1, sch5 Eupithecia intricata: bor, des1 Hadena rivularis: hee1 Tethea or: sch5, bor Eupithecia nanata: sch5, bal4 Mythimna comma: des1, sch5 Watsonalla binaria: sch5, bor, des1, hee1, Eupithecia abbreviata: des1, hee1, mol2, Orthosia gothica: des1. Van deze soort mol2 sch5 werd een rups waargenomen. Watsonalla cultraria: des1 Eupithecia tantillaria: des1, mol2, sch5 Orthosia cruda: des1, hee1. Meerdere Drepana curvatula: bor, des1, hee1, mol2 Euchoeca nebulata: hee1, sch5 rupsen. Drepana falcataria: bor, des1, hee1, sch5 Hydrelia flammeolaria: hee1, sch5 Orthosia munda: hee1. Rups. GEOMETRIDAE (spanners) Lobophora halterata: sch5 Pachetra sagittigera: des1, mol2, sch5 Lomaspilis marginata: hee1, sch5 NOTODONTIDAE (tandvlinders) Ochropleura plecta: bor, des1, hee1 Ligdia adustata: bor, mol2 Notodonta dromedarius: hee1 Diarsia rubi: hee1, sch5 Macaria notata: des1, hee1, sch5 Notodonta ziczac: des1 Xestia c-nigrum: hee1, sch5 Macaria alternata: hee1, sch5 Drymonia dodonaea: des1, hee1, mol2 Agrotis puta: bor, des1, hee1, sch5 Macaria liturata: des1, mol2, sch5 Pheosia gnoma: des1 Agrotis exclamationis: bor Cepphis advenaria: des1, sch5 Pterostoma palpina: bor PANTHEIDAE (donsuilen) Petrophora chlorosata: des1 Ptilodon capucina: bor, des1, hee1 Panthea coenobita: des1 Plagodis dolabraria: des1, hee1, mol2 Gluphisia crenata: des1, hee1 Colocasia coryli: des1 Opisthograptis luteolata: des1, hee1, sch5 Phalera bucephala: sch5 LYMANTRIIDAE (donsvlinders) Odontopera bidentata: des1, hee1 Peridea anceps: bor, des1, hee1, mol2, sch5 Calliteara pudibunda: bor, des1, hee1, Colotois pennaria: des1. Rups. Harpyia milhauseri: hee1 mol2, sch5 Erannis defoliaria: des1, hee1. Meerdere NOCTUIDAE (uilen) NOLIDAE (visstaartjes) rupsen. Moma alpium: des1 Nola confusalis: des1, hee1, mol2, sch5 Hypomecis punctinalis: des1, hee1, mol2, Acronicta alni: des1, mol2, sch5 Bena bicolorana: sch5 sch5 Acronicta leporina: hee1 Pseudoips prasinana: des1, hee1 Ectropis crepuscularia: hee1, sch5. Rups. Simyra albovenosa: des1 ARCTIIDAE (beervlinders) Parectropis similaria: des1, hee1, mol2 Callistege mi: des1, bal4 Atolmis rubricollis: sch5 Aethalura punctulata: hee1 Euclidia glyphica: hee1 Eilema sororcula: bor, des1, hee1, mol2, Ematurga atomaria: bal4 Scoliopteryx libatrix: mol2 sch5 Cabera pusaria: des1, hee1, sch5 Hypena proboscidalis: sch5, hee1 Phragmatobia fuliginosa: des1, hee1 Cabera exanthemata: des1, sch5 Hypena rostralis: des1 Spilosoma lubricipeda: bor, des1, hee1, Lomographa temerata: des1, hee1, mol2, Rivula sericealis: sch5, hee1 mol2, sch5 sch5 Diachrysia chrysitis: des1, hee1 Diaphora mendica: des1, sch5 Campaea margaritata: des1, hee1, mol2, Plusia festucae: des1, hee1, sch5 Tyria jacobaeae: bor, des1, mol2, sch5 sch5 Protodeltote pygarga: des1, hee1 Perconia strigillaria: des1, hee1 Deltote deceptoria: Chlorissa viridata: bal4 bal4, des1, hee1 Cyclophora albipunctata: mol2, sch5 Deltote uncula: hee1, Cyclophora punctaria: des1, mol2 mol2 Timandra comae: des1, sch5 Deltote bankiana: Scopula floslactata: mol2 bal4, hee1, hee1 Orthonama vittata: hee1 Panemeria tenebrata: Xanthorhoe designata: hee1, sch5 tyn Xanthorhoe spadicearia: bor, des1, hee1, Charanyca trigram- sch5 mica: bor, des1, Xanthorhoe ferrugata: sch5 hee1, mol2, sch5 Xanthorhoe montanata: hee1, sch5 Athetis pallustris: Figuur 4. De nachtvlin- Xanthorhoe fluctuata: sch5 sch5 der Hadena confusa is in Epirrhoe alternata: hee1 Dypterygia scabrius- De Heest op licht gevan- Cosmorhoe ocellata: bal4, hee1, mol2, cula: mol2, sch5 gen. Foto: S.G. Sinnema sch5 Rusina ferruginea: The night moth Hadena Ecliptopera silaceata: sch5 hee1 confusa was trapped at Chloroclysta truncata: bor, hee1, sch5 Eupsilia transversa: light in The Heest. Thera obeliscata: bor, des1, mol2, sch5 des1. Van deze Thera brittanica: des1 soort is een rups

76 Entomologische Berichten 66(3) 2006 In het terrein De Heest zijn drie soorten GRACILLARIIDAE Cochylis nana: hee1, sch5, wit nachtuilen waargenomen die gebonden Caloptilia alchimiella: des2, mol2, sch5, Pseudargyrotoza conwagana: sch5 zijn aan het voorkomen van anjerach- vijf Epagoge grotiana: sch5 tigen, zoals koekoeksbloem en silenes; Parornix scoticella: sch5 Capua vulgana: bal4, des2, sch5, vijf, zee2 het zijn Hadena rivularis, H. bicruris en Parornix betulae: sch5 Ptycholoma lecheana: des2, sch5 H. confusa. De soorten H. rivularis en Parornix devoniella: sch5 Pandemis cerasana: sch5 H. bicruris zijn algemeen op groeiplaat- Phyllonorycter harrisella: vijf, sch5 Syndemis musculana: des2, mol2, sch5 sen van anjerachtigen en soms gewoon Phyllonorycter muelleriella: des2, sch5, Bactra lancealana: zee2 in de tuin. Beide hebben twee genera- tyn2, tyn3, vijf, zee2 Hedya nubiferana: sch5 ties per jaar. Hadena confusa is een Phyllonorycter sorbi: sch5 Orthotaenia undulana: des2 zeldzame soort en heeft een generatie Phyllonorycter maestingella: tyn2 Argyroploce lacunana: sch5 per jaar. Op de avond van 28 mei kwam Phyllonorycter lautella: des2, vijf Lobesia reliquana: des1, des2, sch5 een tiental exemplaren van H. confusa YPONOMEUTIDAE Ancylis laetana: sch5 op het licht af. Uit Drenthe zijn slechts Swammerdamia caesiella: sch5 Ancylis unguicella: des2 twee eerdere waarnemingen bekend: Cedestis subfasciella: des2, sch5 Ancylis mitterbacheriana: des2, sch5 Sleen, 15 juni 1969 (J.W. Sinnema-Bloe- Ocnerostoma friesei: des2, sch5 Ancylis upupana: hee1 men) en Hoogeveen, 12 juni 1984 (M. Argyresthia glabratella: sch5 Ancylis obtusana: hee1 Jansen). Argyresthia trifasciata: sch5 DRAncylis myrtillana: des2 Argyresthia brockeella: sch5 Ancylis unculana: sch5 MICROLEPIDOPTERA – kleine vlinders DRArgyresthia spinosella: sch5 Ancylis apicella: sch5 J.H. Kuchlein, C. Kuchlein-Nijsten, S.G Argyresthia conjugella: sch5 Epinotia subocellana: sch5 Sinnema & J.W. Sinnema-Bloemen PLUTELLIDAE Epinotia demarniana: sch5 Plutella xylostella: sch5 Epinotia immundana: hee1 De gegevens hebben, tenzij anders ver- Digitivalva arnicella: tyn2. Twee bezette Epinotia tetraquetrana: sch5 meld, betrekking op adulten. Volgorde en mijnen op valkruid (Arnica montana). Epinotia tedella: des1, sch5, vijf nomenclatuur van de soorten zijn volgens GLYPHIPTERIGIDAE Epinotia granitana: sch5 de naamlijst van Kuchlein & De Vos (1999). Glyphipterix thrasonella: vijf, wit Epinotia rubiginosana: sch5 Glyphipterix simpliciella: tyn3, vijf Epinotia nana: sch5 MICROPTERIGIDAE OECOPHORIDAE Rhyacionia pinivorana: mol2, sch5 Micropterix aureatella: zee2 DRLuquetia lobella: sch5 Eucosmomorpha albersana: des2, sch5 Micropterix aruncella: tyn2, tyn3, zee2 Agonopterix heracliana: hee1 Strophedra weirana: des2, sch5 NEPTICULIDAE Agonopterix propinquella: sch5 Pammene germmana: sch5 Stigmella betulicola: sch5 Pleurota bicostella: sch5 DRCydia conicolana: sch5 Stigmella microtheriella: sch5 Hofmannophila pseudospretella: sch5 DRCydia cosmophorana: sch5 Stigmella samiatella: sch5 Denisia stipella: mol2, sch5 Cydia strobilella: des2, sch5 Stigmella roborella: sch5 ELACHISTIDAE Dichrorampha plumbana: tyn3 Ectoedemia albifasciella: des2, sch5 Elachista bifasciella: des2, sch5, zee2 Dichrorampha sedatana: tyn2, tyn3 ADELIDAE Elachista nobilella: des2 CHOREUTIDAE Nematopogon adansoniella: sch5 Elachista canapennella: sch5 Anthophila fabriciana: sch5 Nematopogon swammerdamella: Elachista argentella: sch5, tyn3 SCHRECKENSTEINIIDAE des2,sch5 Cosmiotes exactella: des2 Schreckensteinia festaliella: sch5 Nematopogon robertella: sch5 COLEOPHORIDAE PTEROPHORIDAE Nemophora degeerella: des2, sch5, tyn3, Coleophora serratella: wit, zee2. Bij het Adaina microdactyla: sch5 vijf, wit, zee2 Witveen tien zakken op ruwe berk en PYRALIDAE Adela reaumurella: des2, vijf eveneens tien zakken op zachte berk. Aphomia sociella: sch5 Cauchas fibulella: tyn3 Coleophora spinella: sch5, wit. Respec- Cryptoblabes bistriga: sch5 Cauchas rufimitrella: sch5 tievelijk acht en zeven zakken op wilde Pempelia formosa: mol2 INCURVARIIDAE lijsterbes. Dioryctria simplicella: sch5 Incurvaria masculella: sch5, vijf Coleophora pyrrhulipennella: sch5 Phycitodes binaevella: hee1 Phylloporia bistrigella: des2 Coleophora laricella: sch5 Scoparia ambigualis: des2, hee1, mol2, TISCHERIIDAE Coleophora caespititiella: sch5 sch5 Tekebladella: hee1, sch5, vijf, zee2 Coleophora alticolella: sch5 Chrysoteuchia culmella: sch5 Tischeria dodonaea: sch5 Coleophora striatipennella: sch5 Crambus pratella: des2 Emmetia marginea: des2 MOMPHIDAE Crambus lathoniellus: des2, sch5, tyn2 TINEIDAE Mompha subbistrigella: sch5 Pediasia fascelinella: sch5 Triaxomera fulvimitrella: mol2 GELECHIIDAE Elophila nymphaeata: sch5 Nemaxera betulinella: sch5 Monochroa tenebrella: des2 Cataclysta lemnata: sch5 Nemapogon cloacella: sch5 Teleiodes luculella: sch5 Phlyctaenodes coronata: sch5 Tinea semifulvella: sch5 Teleiodes proximella: hee1, sch5 Tinea trinotella: sch5 Pseudotelphusa scalella: mol2, sch5 In 2005 is een lange reeks zomerbijeen- Monopis laevigella: sch5 Aroga velocella: sch5 komsten met slecht tot uitzonderlijk BUCCULATRICIDAE TORTRICIDAE slecht weer onderbroken door een bij- Bucculatrix ulmella: sch5 Aethes smeathmanniana: sch5, tyn2 eenkomst waarbij de weersomstandig-

Entomologische Berichten 66(3) 2006 77 heden weinig te wensen overlieten: Phaonia subventa: des2 in Peeters et al. (2004). overdag goed weer en ‘s nachts aange- CALLIPHORIDAE (bromvliegen) name temperaturen. Vooral lichtvangst, Bellardia viarum: bal1, des2 CHRYSIDIDAE (goudwespen) maar ook de malaiseval van C. Zwak- Calliphora vicina: zee2 Tricrysis cyanea: eex2 hals leverden daardoor goede resul- Cynomya mortuorum: ann Chrysis ignita: bal3 taten op. In totaal konden 126 soorten Lucilia ampullacea: bal1, zee2 SAPYGIDAE micro’s worden genoteerd en daarmee Lucilia caesar: bal1, zee2, zui Sapyga clavicornis: eex2 behoort deze bijeenkomst bij de uit in- Lucilia illustris: ann POMPILIDAE (spinnendoders) ventarisatieoogpunt meest succesvolle Lucilia sericata: bal1, zee2, zui Auplopus carbonarius: des2 van de afgelopen 25 jaar. Daarbij zijn Lucilia silvarum: ann Caliadurgus fasciatellus: bal3, des2, zee1 vijf soorten nieuw voor de provincie SARCOPHAGIDAE (dambordvliegen) Priocnemis coriacea: des2, des3 Drenthe gevonden, namelijk Argyres- Metopia argyrocephala: des2 Priocnemis parvula: des3, zee1 thia spinosella, Luquetia lobella, Ancylis Brachicoma devia: des2 Priocnemis perturbator: des2, des3 myrtillana, Cydia conicolana en Cydia Sarcophaga variegata: ann, des2 Anoplius nigerrimus: des2, des3 cosmophorana. Voor faunistische infor- Sarcophaga lasiostyla: ann, bal1, des2, zui Anoplius viaticus: bal3, gas2, zee1 matie over de soorten is het Tinea- Sarcophaga carna r i a : ann, bal1, des2, zee2 Arachnospila anceps: des2, des3, gas2 bestand geraadpleegd. Arachnospila hedickei: bal3. Zeldzame Bijzondere zweefvliegen uit Noord- soort DIPTERA – muggen en vliegen Ne d e r land (Diptera: Syrphidae) Arachnospila spissa: des2, des3, gas2 J. Huijbregts, A.J. Loonstra, L. Blommers, A.J. Loonstra Arachnospila wesmaeli: bal3 J.A.H. Smits & S. Langeveld Evagetes crassicornis: des2, gas2, zee1 In de voorlopige atlas van de Neder- VESPIDAE (plooivleugelwespen) TIPULIDAE (langpootmuggen) landse zweefvliegen (NJN 1998) wordt Ancistrocerus nigricornis: des3, zee2 Dictenidia bimaculata: des2 de zweefvliegensoort Leucozona luco- Ancistrocerus parietum: bal3 Tanyptera atrata: des2 rum niet gemeld uit de noordelijke Ancistrocerus trifasciatus: des2, zee2 TABANIDAE (dazen) provincies. Van deze soort zijn echter Eumenes coarctatus: bal3, gas2 Hybomitra bimaculata: zee1 de afgelopen jaren zeker zes vindplaat- Eumenes pedunculatus: bal2, bal3, des2, Heptatoma pellucens: mol3 sen uit Noord-Nederland bekend ge- gas2 THEREVIDAE (viltvliegen) worden, waaronder Tripscompagnie en Vespula rufa: des2 Acrosathe annulata: zee1 Beerta, meerdere mannetjes en vrouw- SPHECIDAE (langsteelgraafwespen) ASILIDAE (roofvliegen) tjes (J. Prijs) en Slochteren, een vrouw- Ammophila sabulosa: bal3, gas2, zee1 Dioctria rufipes: eex2, gas2 tje (A.J. Loonstra) en Paterswolde (L. CRABRONIDAE Dioctria oelandica: des2, kap Tervelde). Crabro peltarius: bal2, bur3, des3, eex2, Dioctria hyalipennis: gas2 In deze atlas wordt voor L. lucorum gas2, zee1, zee2 Dysmachus trigonus: bal3, zee1 een binding met beken en hoogveen Crossocerus nigritus: zee2 Neoitamus cyanurus: gas2 gemeld, met de vraag of de soort af- Crossocerus ovalis: des3, zee1 MICROPEZIDAE (spillebeenvliegen) hankelijk is van specifieke bladluizen Crossocerus tarsatus: bal2, bal3 Calobata petronella: des2 die op bepaalde planten voorkomen. Crossocerus wesmaeli: eex, eex2, zee1 Compsobata cibaria: des2, zee2 Het stroomdal van de Drentsche Aa be- Ectemnius borealis: gas2 SYRPHIDAE (zweefvliegen) staat uit vele stroompjes en beken en is Ectemnius continuus: bal2, bal3, des2, Eristalis lineata: zee1 daarmee een zeer geschikte biotoop eex2, zee1 Eristalis tenax: zee1 voor deze soort. Ectemnius guttatus: eex2 Sphaerophoria philantus: bal3, mol2 Sphaerophoria philantus is een typi- Ectemnius lapidarius: eex Pipizella varipes: eex2, mol2 sche soort van heidevelden. Hoewel Lestica subterranea: bal3, zee1 Pipiza bimaculata: eex2 Drenthe rijk is aan heidevelden staat er Oxybelus bipunctatus: zee2 Leucozona lucorum: mol3 in de voorlopige atlas van de Neder- DRRhopalum gracile: des2 Melanostoma mellinum: mol3 landse zweefvliegen slechts een uurhok Tachysphex nitidus: zee1 Parhelophilus versicolor: mol3 waar de soort gezien is. Op beide bo- Tachysphex pompiliformi s : des3, gas2, zee1 SEPSIDAE (wenkvliegen) venstaande vindplaatsen zijn meerdere Trypoxylon figulus: eex2 Nemopoda nitidula: des2 mannetjes verzameld. Het heeft alleen Argogorytes mystaceus: bal2, des3, gas2 SCATHOPHAGIDAE zin om mannetjes te vangen, omdat be- Nysson spinosus: des2, des3, eex2, gas2, Scathophaga lutaria: des2 trouwbare determinatie plaats vindt op zee1 Scathophaga stercoraria: bal1, zee2 basis van mannelijke genitaliën. Vrou w- Nysson trimaculatus: des3 FANNIIDAE tjes zijn vaak niet te determineren. Ik Diodontus minutus: zee1 Fannia fuscula: des2 heb deze soort eens eerder bij Schip- Pemphredon inornata: eex, eex2 Fannia lustrator: des2 borg gevangen. Pemphredon lugubris: bal2, des2, des3, MUSCIDAE (echte vliegen) eex2, gas2 Hydrotaea albipuncta: bal1 HYMENOPTERA – bijen en wespen Psenulus pallipes: des2, zee2 Mesembrina meridiana: bal1 L. Blommers, J. Smit, A.J. Loonstra, H. Cerceris arenaria: zee1 Musca domestica: zee2 Nieuwenhuisen, W. Kuijken & J.A.H. Smits Cerceris quadrifasciata: zee1 Polietes domitor: zee2 APIDAE s.l. (bijen) Polietes lardaria: des2, zee2 De volgorde van de families en de Andrena angustior: eex, eex2, gas2, zee1 Polietes meridionalis: bal1 soorten volgt zo veel mogelijk de indeling Andrena barbilabris: des3, gas2, zee1

78 Entomologische Berichten 66(3) 2006 Andrena carantonica: bal2, bal3, des2, Lasioglossum leucopus: bal3, mol2 Phymatocera aterrima: des2 des3, gas2, mol2 Lasioglossum leucozonium: bal3, gas2, Caliroa cinxia: des2 Andrena fucata: eex2, des2, eex2, gas2 zee1 Trichiocampus grandis: des2 Andrena fulva: eex2, zee1 Lasioglossum lucidulum: zee1 Craesus septentrionalis: des2 Andrena fulvida: des2. Sinds 1980 niet Lasioglossum morio: bal3 Nematus lucidus: des2 meer in Drenthe gevangen. In de rest Lasioglossum prasinum: bal2 SIRICIDAE (houtwespen) van Nederland vrij zeldzaam. Lasioglossum punctatissimum: bal2, bal3 Xeris spectrum: knip2 Andrena haemorrhoa: bal3, gas2, zee1 Lasioglossum semilucens: bal3 CEPHIDAE (halmwespen) Andrena nitida: des3, gas2 Lasioglossum sexstrigatum: gas2, mol2, Hartigia nigra: des2 Andrena praecox: eex mol3, zee1 Janus femoratus: des2 Andrena subopaca: bal3, des2, eex, eex2, Lasioglossum villosulum: zee1 Calameuta pallipes: des2, zee1 mol2 Lasioglossum zonulum: eex, eex2, zee1 Cephus nigrinus: des2 Andrena varians: eex2 Sphecodes albilabris: gas2 Cephus spinipes: des2 Andrena wilkella: bal3, gas2, eex2 Sphecodes crassus: bal2, des3, zee1 Nomada alboguttata: bal3, des3, eex2, Sphecodes ephippius: bal3, des3, eex2, Rhopalum gracile is nieuw voor Drent- gas2, zee1 gas2, mol2, zee1 he. Zie kaartje in Klein & Lefeber Nomada fabriciana: bal2, eex2, gas2 Sphecodes geoffrellus: gas2 (2004). Arge dimidiata en Janus femo- Nomada flava: bal3, des3, eex2, gas2, Sphecodes miniatus: bal2, bal3, gas2, zee1 ratus waren vijftien jaar geleden (vrij) zee1 Sphecodes monilicornis: bal2, gas2 zeldzame soorten (Burggraaf-van Nier- Nomada flavoguttata: bal3 Sphecodes pellucidus: bal2, bal3, des3, op & Van Achterberg 1990), terwijl Nomada fulvicornis: des2 gas2, zee1 Cephus nigrinus toen nog nooit noor- Nomada goodeniana: des3, gas2, zee1 Sphecodes reticulatus: bal3, des3, gas2, delijk van de lijn Winterswijk - Den Nomada lathburiana: bal3, gas2 mol2 Haag gezien was. Nomada marshamella: des3, gas2, zee1 Sphecodes scabricollis: bal3, eex Nomada panzeri: des3, gas2 Chelostoma florisomne: zee1 ICHNEUMONIDAE - sluipwespen Nomada ruf i c o rn i s : bal3, des2, gas2, zee1 Osmia claviventris: mol2 C. Zwakhals, met een bijdrage van J.D. Nomada sheppardana: des3, gas2, mol2, ARGIDAE Prinsen zee1, zee2 Arge dimidiata: des2 Nomada signata: des3 Arge fuscipes: gas2 ACAENITINAE Nomada striata: gas2 Arge ustulata: des2 Coleocentrus excitator: des2 Nomada succincta: eex2, gas2 TENTHREDINIDAE ALOMYINAE Bombus lapidarius: bal2 Dolerus aericeps: gas2 Alomya debellator: des3 Bombus pratorum: gas2, zee1 Dolerus fumosus: gas2 DIPLAZONTINAE Bombus terrestris: bal2, des3, eex2, gas2 Dolerus madidus: gas2 Syrphoctonus pallipes: des2 Bombus bohemicus: gas2, zee1 Loderus vestigialis: des2 ICHNEUMONINAE Bombus campestris: eex Rhogogaster viridis: zee1 Cyclolabus nigricollis: des2 Bombus norvegicus: gas2 Tenthredo atra: des2 Eurylabus torvus: des2 Halictus rubicundus: bal3 Tenthredo campestris: zee1 Listrodromus nycthemerus: des2 Halictus tumulorum: des3, eex, eex2 Tenthredo temula: des2 Cratichneumon flavifrons: des2 Lasioglossum albipes: bal3, des3 Ametastegia glabrata: des2, knip2 Cratichneumon culex: des2 Lasioglossum calceatum: des3 Taxonus agrorum: des2 Cratichneumon rufifrons: des2, bor Homotherus varipes: des2 Crypteffigies lanius: des2 Virgichneumon dumeticola: des2 Virgichneumon albosignatus: des2 Vulgichneumon bimaculatus: des2 Coelichneumon castaniventris: des2 Coelichneumon nigerrimus: des2 Misetus oculatus: des2 Dicaelotus pictus: des2 NLTycherus coriaceus: des2 Dirophanes regenerator: des2 OPHIONINAE Ophion ventricosus: des2 Ophion minutus: des2, bor Platophion ocellaris: des2 PIMPLINAE Scambus nigricans: des2 Tromatobia ornata: des2 Figuur 5. Het roodgatje (Andrena haemorrhoa). Deze algemene soort is op veel plaatsen in Tromatobia ovivora: des2 Noord-Drenthe verzameld. Foto: Theodoor Heijerman Zaglyptus varipes: des2 The early mining bee (Andrena haemorrhoa). This common species was collected at many places in Itoplectis maculator: des2 northern Drenthe. Pimpla rufipes: des2

Entomologische Berichten 66(3) 2006 79 Pimpla turionellae: des2 Stenamma debile: hee3 M.B.P. Drost, F.G.J.M. van Nunen, R.P. Jan- Pimpla insignatoria: des2 Tetramorium caespitum: bal2, bal3, gas2, sen, G. van Ee, B. van Maanen, J. Pimpla contemplator: des2 zee1, zee2 Muilwijk, J. Huijbregts, S.C. Langeveld & Rhyssa persuasoria: knip2 A. Threels Zatypota albicoxa: hee2 De mieren van de Drentsche Aa (Hymenoptera: Formicidae) Het overzicht bevat naast waarnemingen Tycherus coriaceus (Perkins) is nieuw Peter Boer van de auteurs ook gegevens van materi- voor de Nederlandse fauna. De soort aal verzameld met de malaiseval van Kees behoort tot een groep van kleine Ich- Het Drentsche-Aagebied is duidelijk Zwakhals en de mierenvallen van Peter neumoninae die vooral bij Microlepi- een natuurgebied in ontwikkeling. Dit Boer. De volgorde van de families en de doptera parasiteren. Volgens het over- is aan de mierenfauna goed te merken. soorten volgt zo veel mogelijk de binnen zicht in Fauna Europaea (www.f a u n a e u r. Het zuinige voorkomen van de moeras- afzienbare tijd te verschijnen nieuwe ke- org) is de soort bekend uit Groot-Brit- steekmier Myrmica scabrinodis in de vercatalogus. De naamgeving is zo veel tannië, Finland, Noorwegen, Duitsland, nattere delen wijst daar bijvoorbeeld mogelijk gebaseerd op recente overzich- Frankrijk, Polen en Rusland. Het voor- op. In oude, vochtige hooilanden en ten, waarvan Lucht (1987), Hansen (1996) komen in Nederland is dus eigenlijk vennetjes behoort deze soort in grote en Köhler & Klausnitzer (1998) de belang- geen verrassing. Met dank aan E. Diller, dichtheden voor te komen. Dat was rijkste zijn. Zoologische Staatssammlung München, hier bepaald niet het geval, zelfs niet in Op sommige plaatsen zijn van enige voor de determinatie van Dicaelotus het noordoostelijk deel van het Balloo- soorten uitsluitend niet betrouwbaar te pictus, Tycherus coriaceus en Diropha- erveld, waar een voor het oog aantrek- determineren vrouwtjes of larven gevon- nes regenerator. kelijke moerasvegetatie is ontstaan. In den. In die gevallen staan de betreffende dit gebied werden 50 buisvallen ge- vindplaatsen tussen haakjes. FORMICIDAE – mieren plaatst in de hoop meer te weten te In het laatste gepubliceerde overzicht P. Boer, J.A.H. Smits & G. Vierbergen komen over het voorkomen van de kal- van de Nederlandse keverfauna telde de me steekmier M. lobicornis. Het Bal- Nederlandse soortenlijst 3830 soorten Formica fusca: bal2, bal3, des1, des2, looërveld is namelijk de plek waar deze (Brakman 1966); inmiddels is dit aantal eex2, gas2, hee3, mol2, mol3, zee1 soort voor het eerst in Nederland werd opgelopen tot 4044 (Vorst & Huijbregts Formica polyctena: bal2, des1, des2, aangetroffen (Boer 2003). Maar helaas. 2001). Uit de provincie Drenthe zijn door des3, mol2 Wel veel andere soorten. De humus- Brakman 1128 keversoorten gemeld, Formica pratensis: bal2, des1, des2, mier Lasius platythorax bleek hier de waarmee deze provincie na Groningen gas2, zee1, zee2 meest dominante soort, zowel in als het minste aantal soorten kende. In het Formica rufa: bal2, zee1 om de vennetjes als ook in de droge, weekend van deze zomerbijeenkomst te Formica rufa x polyctena: des2 oude struikheidevegetaties daar om- Schipborg werden in totaal 782 kever- Formica sanguinea: bal2, bur1, des1, heen. Overigens was de humusmier in soorten verzameld en op naam gebracht. des2, des3, gas2, hee3, mol2, zee1, het hele Drentsche-Aagebied promi- Hiervan zijn maar liefst 307 soorten niet zee2 nent aanwezig. In de drogere en hoger opgenomen in de lijst van Brakman Lasius brunneus: bal3, eex2, mol1, mol3, gelegen delen van het Ballooërveld, in (1966) voor de provincie Drenthe. Meer zee2 de heide en in eiken-berkenbosjes, zijn dan de helft van de ‘nieuwe’ soorten (172) Lasius flavus: bal2, bal3, bur1, des2, nog acht andere soorten mieren waar- blijkt intussen toch al voor de provincie des3, eex2, gas2, hee3, mol2, mol3, genomen. gepubliceerd te zijn. Deze publicaties zee1, zee2 Op diverse plaatsen zijn boommie- worden hieronder genoemd. In de hier Lasius fuliginosus: bal2, bal3, des1, des2, ren Lasius brunneus in oude eiken gepresenteerde lijst worden deze soorten eex2, gas2, hee1, hee3, midl, zee1, zee2 aangetroffen. Tot nu toe is dit gebied voorafgegaan door een cijfer. Vooral uit Lasius meridionalis: bal2 daarmee de meest noordelijke vind- de eerste vijf publicaties (verslagen van Lasius niger: bur1, bal2, bal3, des1, des2, plaats van ons land. De waarneming eerdere zomerbijeenkomsten en excursies eex2, gas2, hee1, mol2, mol3, zee1, van een nestje drentelmieren Stenam- van de Sektie Everts) komen veel van de- zee2 ma debile in een vermolde stronk is de ze waarnemingen: 1 Van Vondel et al. Lasius platythorax: bal2, bur1, eex2, tweede Drentse waarneming sinds 1989, 2 Cuppen et al. 1993, 3 Van Nunen et gas2, hee3, zee1, zee2 1980 (zie Van Loon 2004). Naar de in al. 2005 4 Vorst et al. 1998, 5 Vorst et al. Lasius psammophilus: zee1, zee2 Oost-Nederland steeds zeldzamer wor- 2002, 6 Van Nieukerken 1981, 7 De Groot Lasius umbratus: bal2 dende buntgrasmier L. psammophilus 1981, 8 Cuppen & De Oude 1996, 9 Vorst Leptothorax acervorum: bal2, hee3 is gericht gezocht. Deze kon slechts op 1995, 10 Turin 2000, 11 Sterrenburg & Myrmica lonae: bal2, hee3 twee locaties in de Zeegse Duinen wor- Schülke 1997. Bij de voorbereidingen Myrmica rubra: bal2, bur1, des1, des2, den vastgesteld. voor de nieuwe kevercatalogus is geble- gas2, hee1, hee3, mol3, zee1 Totaal leverde dit weekend 25 mie- ken dat voor nog eens 60 soorten onge- Myrmica ruginodis: bal2, bal3, bur1, rensoorten op, 36 % van het aantal publiceerde waarnemingen bestaan, deels eex2, mol3, zee1 Nederlandse soorten (n=64) en 63% zelfs van vóór 1966. De betreffende soor- Myrmica sabuleti: bal2, des1, des3, eex2, van de soorten die van de drie noord- ten worden in onderstaande lijst vooraf- gas2, hee3, mol3, zee1, zee2 oostelijke provincies bekend zijn gegaan door het getal 99. Daadwerkelijk Myrmica ruginodis: bal2, eex2, zee1 (n=37). nieuw voor de provincie Drenthe zijn 75 Myrmica scabrinodis: bal2, bur1, mol3 soorten, een opmerkelijk groot aantal. Myrmica schencki: bal2 COLEOPTERA – kevers Ongetwijfeld zullen van enkele van deze Myrmica specioides: bal2, zee1 J.G.M. Cuppen, O. Vorst, T. Heijerman, soorten oude waarnemingen bekend zijn

80 Entomologische Berichten 66(3) 2006 die wij nu over het hoofd hebben gezien. 1Hydroglyphus pusillus: bal2, bor, bur2, eex, hee1, kap, sch2, zee1 SPHAERIUSIDAE eex, gas1, gas2, hee1, hee2 Hydroporus melanarius: des2, hee1, 5Sphaerius acaroides: bur2, gas1, sch1. 1Hygrotus impressopunctatus: bor, eex, hee2, zee1 De enige Nederlandse vertegenwoordi- gas1, gas2, hee1, hee2, kap, sch4 1Hydroporus neglectus: des2, eex, gas2, ger van de suborde der Myxophaga Hygrotus versicolor: sch1 kap, sch2, zee1 werd in aantal gespoeld van de oevers 1Hygrotus inaequalis: eex, gas1, gas2, Suphrodytes dorsalis: zee1 van het Gasterensche Diep, het Anlooër hee1, hee2, sch1 Graptodytes pictus: bur1, bur2, gas1, Diepje en de Scheebroekerloop. De 1Hygrotus decoratus: bur1, bur2, des2, gas2, hee2, sch4 soort is zeer zeldzaam in Nederland en ee x, gas1, gas2, hee1, hee2, kap, sch4, zee1 1Laccornis oblongus: eex, sch2. In een buiten het stroomgebied van de Drent- 1Hydroporus scalesianus: des2, gas2, kwelsloot met veel holpijp (Equisetum sche Aa recent slechts van een andere zee1. De kleinste vertegenwoordiger fluviatile) in een hooiland ten noorden plek bekend, mosrijke trilvenen in de van het genus Hydroporus, die als vrij van de Scheebroekerloop was deze Weerribben (Van Maanen et al. 2003). zeldzaam te boek staat, wordt regelma- zeldzame soort vrij talrijk. Een exem- Het zeer kleine kevertje (0,7 mm) wordt tig aangetroffen tijdens plaar is in het natuurontwikkelings- overigens gemakkelijk over het hoofd zomerbijeenkomsten. project Eexterveld aangetroffen in een recent vergraven sloot. Figuur 6. Vier ogen Porhydrus lineatus: sch4 zien meer dan twee: Nebrioporus elegans: bur2, bur3, gas1, Oscar Vorst en Jan Cup- hee2 pen zoeken de vangst Laccophilus minutus: eex, hee1 uit. Foto: Jeroen Fokker Laccophilus hyalinus: bur2, bur3, gas1, Four eyes see more than hee1, hee2, hee3 two: Oscar Vorst and Jan 1Copelatus haemorrhoidalis: des2, eex, Cuppen look for tiny hee2, kap, zee1 beetles. 3Platambus maculatus: gas1. De gevlekte beekkever bewoont vooral natuurlijke laaglandbeken zoals hier in het Gaste- rensche Diep. Soms wordt de soort aangetroffen in de brandingszone van grote meren. Agabus bipustulatus: bal2, bur1, bur2, bur3, des2, eex, gas2, hee1, hee2, kap, gezien. 1Hydroporus angustatus: des2, eex, gas1, mol3, sch4 GYRINIDAE (schrijvertjes) hee1, hee2, kap, sch2, sch4, zee1 Agabus sturmii: gas2, hee1, sch4, zee1 Gyrinus marinus: gas2 Hydroporus umbrosus: bur1, des2, gas2, 5Agabus uliginosus: kap Gyrinus substriatus: bur1, bur2, bur3, hee1, hee2, kap, sch2, sch4, zee1, zee2 6Agabus paludosus: gas1 gas1, gas2, hee1, mol3, sch1 Hydroporus tristis: bal2, bur1, des2, 2Agabus affinis: zee1 5Orectochilus villosus: bur2, gas1. Dit gas2, sch2, zee1 1Agabus unguicularis: sch2, sch4 nachtactieve schrijvertje is gebonden 2Hydroporus gyllenhalii: des2, zee1 6Agabus didymus: bur2, bur3, gas1, hee1. aan beken met een natuurlijk profiel. Hydroporus palustris: bur2, bur3, eex, Verspreidingskaarten van rheofiele Overdag verschuilt de soort zich onder gas1, hee1, hee2, mol3, sch4 Agabus-soorten (onder andere A. didy- overhangende oevers en holten van Hydroporus incognitus: zee1 mus en A. paludosus) werden door Van boomwortels. Door watervervuiling en 1Hydroporus striola: bur1, bur2, des2, Nieukerken (1981) gepubliceerd. Beide normalisatie is de soort zeldzaam ge- eex, hee1, hee2, kap, sch2, zee1 soorten waren toen al bekend van het worden in Nederland. Hydroporus erythrocephalus: bal2, bur1, stroomgebied van de Drentsche Aa. HALIPLIDAE (watertreders) des2, eex, gas1, gas2, hee1, hee2, kap, 2Agabus undulatus: gas1 Haliplus lineatocollis: bur1, bur2, bur3, sch4, zee1 Agabus labiatus: bal2. Een vrij zeldzame eex, gas1, hee1 Hydroporus obscurus: bal2. Een vrij zeld- soort van vennen met een (vrijwel kale) Haliplus ruficollis: eex, gas1, hee1, sch1, zame soort die voornamelijk voorkomt zandbodem, vaak wel met veel Sphag- sch4 in zure vennen met veel Sphagnum. num. 1Haliplus heydeni: gas1, hee1 1Hydroporus rufifrons: kap. Deze zeer Ilybius cf chalconatus: mol3 Haliplus fluviatilis: gas1, hee2 zeldzame soort van laagveenmoerassen Ilybius cf montanus: bal2 99Haliplus wehnckei: gas1, hee2. Een en -sloten in kwelgebieden was al be- Ilybius fenestratus: gas2 minder gewone watertreder die voor- kend van de Kappersbult (Vorst et al. 1Ilybius ater: bal2, bor, bur1, hee1, hee2, namelijk in langzaamstromende laag- 2002). kap, sch4, zee1 landbeken en riviertjes wordt aange- Hydroporus planus: bur3, des2, eex, Ilybius fuliginosus: bur2, gas2 troffen. mol3, sch4, zee1 Ilybius quadriguttatus: bur2, gas1, hee1 NOTERIDAE Hydroporus pubescens: bal2, bur1, bur2, Ilybius guttiger: gas2, hee2, kap, zee1 Noterus clavicornis: eex, sch1 bur3, eex, gas1, gas2, hee1, hee2, kap, Ilybius aenescens: bal2, gas2 Noterus crassicornis: des2, eex, gas1, mol3, sch4, zee1 3Rhantus grapii: bur1, eex, gas1, hee1, gas2, hee1, hee2, kap, sch4, zee1 1Hydroporus nigrita: bur2, eex, hee1, sch2, sch4 DYTISCIDAE (waterroofkevers) hee3, sch2, sch4 1Rhantus suturalis: bor, bur1, eex, gas2, Hyphydrus ovatus: eex, gas1, zee1 1Hydroporus memnonius: bur2, des2, hee1, hee2, kap, sch2, sch4, zee1

Entomologische Berichten 66(3) 2006 81 Rhantus suturellus: bal2 wijs oevers van moerassen, poelen en rivie- Rhantus exsoletus: eex, gas1, gas2 Bembidion obliquum: bur2, gas2 ren, die slechts weinig waargenomen Colymbetes fuscus: hee2, kap Bembidion tetracolum: des1, gas1, sch1 wordt in Noord-Nederland (Turin 2000). Hydaticus seminiger: des2, eex, hee2, Bembidion tetragrammum illigeri: sch1 2Agonum piceum: hee2 sch4, zee1 Bembidion doris: kap Agonum gracile: des2, hee2 2Graphoderus zonatus: bal2, zee1. Een Bembidion mannerheimii: eex, gas1, Agonum fuliginosum: bal2, des2, eex, typische bewoner van grote wateren sch1 kap, mol3, sch2, zee1 met een goede waterkwaliteit op de Bembidion guttula: bur2 Agonum thoreyi: bor, des2, hee2, kap, zandgronden, vaak in vennen, zeld- Asaphidion flavipes: gas2 zee1 zaam in duinwateren. 10Asaphidion curtum: wijs. Muilwijk & Anchomenus dorsalis: vijf Acilius canaliculatus: zee1 Heijerman (1991) melden A. curtum Limodromus assimilis: bal2, nui, vijf Dytiscus marginalis: eex, (hee1), (sch4), voor het eerst uit Nederland; A. curtum Paranchus albipes: hee3 (zee1) lijkt net iets algemener te zijn dan A. Oxypselaphus obscurus: bal2, eex, kap, CARABIDAE (loopkevers) flavipes, waarvan hij vroeger niet werd mol1, vijf, wijs Cicindela hybrida: bal2, gas2, nui, zee1 onderscheiden. Amara plebeja: gas2, kap, wijs Cicindela campestris: bal2, gas2, hee3 Anisodactylus binotatus: bal2, gas2, Amara similata: wijs Calosoma inquisitor: vijf. De kleine pop- hee2, kap, wijs Amara communis: bal2, kap penrover, die leeft van (harige) rupsen, Harpalus affinis: des3 Amara aenea: hee2, kap, wijs is verzameld door het schudden van Harpalus latus: gas2, mol1 Amara spreta: bur1 (jonge) eiken. De soort wordt de laatste Harpalus laevipes: mol1 Amara familiaris: bur1, des3, kap, wijs jaren weer vaker gezien, vooral op de Harpalus anxius: zee1 Amara apricaria: bor Veluwe (Turin 2000). Pseudoophonus rufipes: bal2, vijf Amara aulica: kap Carabus problematicus: bal2, bur1, gas2, Stenolophus teutonus: bur2, hee2, sch1, Chlaenius nigricornis: hee2 vijf sch4, wijs Oodes helopioides: bur1, eex, hee2, kap, Carabus granulatus: vijf Stenolophus mixtus: hee2 sch2 Carabus nitens: bal2. Een bewoner van Trichocellus placidus: kap Badister dilatatus: kap open heideterreinen die mogelijk ge- Bradycellus harpalinus: bal2, des2 Odacantha melanura: hee1, hee2, kap, baat is bij het afplaggen van oude Acupalpus flavicollis: bal2, bor, gas2, sch2, vijf, zee2 heideterreinen (Turin 2000). sch1, wijs 10Demetrias imperialis: des2, kap Carabus nemoralis: eex, gas2, kap, vijf Acupalpus parvulus: bor, bur2, des2, Dromius quadrimaculatus: gas2, hee2, Leistus rufomarginatus: bal2, vijf gas2, kap, sch1, sch4 nui 99Leistus fulvibarbis: kap Acupalpus exiguus: bor, des2, wijs Paradromius linearis: nui Leistus terminatus: kap, sch3 Poecilus lepidus: bal2, des3, gas2, vijf DRPhilorizus sigma: bor. Een soort die be- Nebria brevicollis: bal2, vijf, zee1 10Poecilus cupreus: bal2 kend is van kleigebieden en laagveen- Nebria salina: bal2, gas2 Poecilus versicolor: bal2, des3, eex, gas2, moerassen in het westen en noorden Notiophilus aquaticus: bal2, gas2 kap, sch2, sch4, zee1 van Nederland, vooral echter uit het Notiophilus palustris: bal2, eex, gas2, vijf, Pterostichus strenuus: bal2, kap, vijf centrale deel van het rivierengebied wijs, zee1 Pterostichus diligens: bal2, bor, des2, (Turin 2000). Er zijn geen vliegwaarne- Notiophilus rufipes: bal2, kap, vijf eex, gas2, kap, sch2, zee2 mingen bekend van deze soort; P. Notiophilus biguttatus: bal2, eex, gas2, Pterostichus vernalis: bal2, kap sigma is verzameld op het laken bij de vijf, zee1 Pterostichus nigrita: bur1, bur2, gas1, vanglamp bij de groepsaccomodatie. El a p h r us cupreu s : bor, bur2, gas1, mol3, sch1 gas2, kap, mol1, sch4 Syntomus foveatus: bal2 Elaphrus riparius: bur3, gas1, gas2, sch4 2Pterostichus rhaeticus: bal2, des2, eex Syntomus truncatellus: mol3 Loricera pilicornis: bur3 Pterostichus minor: des2, eex, gas2, zee2 LEIODIDAE Clivina fossor: gas1, hee2 Pterostichus oblongopunctatus: bal2, Anisotoma humeralis: bor, wijs, zee1 10Dyschirius politus: bor des3, kap, vijf, zee1 Agathidium laevigatum: bor Dyschirius globosus: bal2, bur3, gas1, Pterostichus niger: bal2 99Nargus anisotomoides: sch3 sch1, wijs, zee1 Calathus erratus: bal2 Catops picipes: hee2 Broscus cephalotes: bal2 Calathus melanocephalus: bal2 HYDRAENIDAE 10Epaphius secalis: eex. Epaphius secalis Agonum sexpunctatum: gas2 3Hydraena palustris: kap wordt door de verborgen levenswijze DRAgonum viridicupreum: nui. Een weinig 1Hydraena britteni: kap niet vaak waargenomen. In het Eexter- waargenomen soort van beekoevers en 3Hydraena testacea: bur1, bur2, gas1, veld zijn enkele exemplaren gezeefd uit vochtige graslanden uit het zuiden en kap, sch4 een oud moerasbos. oosten van Nederland (Turin 2000), die 5Ochthebius bicolon: bur2, gas1, hee2, Trechus obtusus: bal2, (eex), gas1 in het Nuilerveld verzameld werd in een sch2. Deze kleine Ochthebius leeft op DRPorotachys bisulcatus: bor. Deze zeer heideterrein. de oevers van natuurlijke laaglandbe- zeldzame loopkever die slechts bekend Agonum marginatum: sch4 ken en kan door het spoelen hiervan is van Zuid-Limburg en het rivierenge- Agonum muelleri: sch1 verzameld worden. bied (Turin 2000), is verzameld op het Agonum viduum: bor, bur1, bur2, bur3, 5Limnebius nitidus: bur2, gas1, sch1 laken bij de vanglamp bij de groepsac- des2, gas1, sch1, sch4 PTILIIDAE comodatie. Agonum afrum: bur2, gas1, kap, sch1, 2Ptenidium fuscicorne: sch2 Bembidion lampros: gas2, zee1 sch2, sch4 Ptenidium pusillum: bor, zee2 Bembidion properans: gas2, hee2, sch4, 10Agonum micans: kap. Een bewoner van Ptenidium nitidum: des1, eex, hee2

82 Entomologische Berichten 66(3) 2006 3Ptiliola kunzei: eex Stenus boops: bur2, (eex), gas1, kap, sch1 teert van 1961. Hier in aantal uit koe- 3Ptiliolum fuscum: des1, eex Stenus melanarius: des2 mest in bos. Acrotrichis grandicollis: des1, eex Stenus canaliculatus: gas1, zee2 Philonthus quisquilarius: bor 3Acrotrichis dispar: des1, eex, hee2 4Stenus nitens: sch2 Philonthus sanguinolentus: bal2, eex DRAcrotrichis cognata: eex 99Stenus argus: kap Philonthus parvicornis: bal2, eex DRAcrotrichis insularis: bor 5Stenus europaeus: eex 5Philonthus rubripennis: sch1 Acrotrichis intermedia: eex Stenus pusillus: bur2, eex, gas1, (sch1) Philonthus marginatus: bor, eex Acrotrichis atomaria: des2, eex, zee2 3Stenus formicetorum: gas1, sch1 3Gabrius trossulus: eex 5Acrotrichis sitkaensis: eex, hee1, zee2 Stenus latifrons: bur1, des2, eex, gas1, DRGabrius piliger: des1 3Acrotrichis henrici: des2 hee1, hee2, sch1, sch2, sch4, zee2 Gabrius breviventer: bor Acrotrichis fascicularis: bor, des1, eex, Stenus fulvicornis: bur1, hee1, sch1, sch4 Quedius mesomelinus: sch3 hee2 Stenus similis: hee2 4Quedius maurorufus: sch1, (sch2), zee2 SCYDMAENIDAE Stenus cicindeloides: des2, eex, gas1, Quedius lucidulus: bor Stenichnus scutellaris: eex, zee1 hee2, kap, sch1, sch2, sch4, zee2 Quedius nitipennis: sch1 Stenichnus collaris: eex 3Stenus kiesenwetteri: des2 99Gyrohypnus liebei: eex DRStenichnus bicolor: bur1. Deze soort is Stenus binotatus: eex, hee2, sch4 Gyrohypnus angustatus: eex gebonden aan vermolmd hout, maar is 3Stenus nitidiusculus: bur1, bur2, eex, Xantholinus cf rhenanus: bal2 hier gesleept langs de vochtige, krui- gas1, hee1, hee2, sch2, zee2 Lordithon lunulatus: mol2 denrijke oever van het Anlooër Diepje. 99Stenus picipennis: hee1 99Tachinus lignorum: bal2, eex 2Euconnus rutilipennis: zee1 2Stenus bifoveolatus: des2, eex, gas1, Tachinus humeralis: eex Euconnus hirticollis: bur2, sch1 sch2, zee2 2Tachinus proximus: eex SILPHIDAE (aaskevers) Stenus impressus: des2 Tachinus signatus: hee2 Nicrophorus vespillo: bor 2Stenus palustris: des2, zee2 Tachinus laticollis: eex 99 Xy l o d r epa quadrimaculata: vijf. De boom- 99Euaesthetus bipunctatus: gas1 Tachinus marginellus: des2, eex bewonende rupsenjagende viervlekaas- 2Euaesthetus ruficapillus: des2, gas1 Tachyporus obtusus: eex, hee2, hee3 kever is geschud uit (jonge) eiken. 3Paederus riparius: des2, eex, gas1, kap, Tachyporus hypnorum: eex Silpha tristis: bal2, mol1, vijf, wijs sch2, sch4, zee2 2Tachyporus dispar: sch1 Phosphuga atrata: sch4, vijf Rugilus rufipes: bor, eex Sepedophilus testaceus: kap STAPHYLINIDAE (kortschildkevers) Rugilus erichsoni: zee1 99Habrocerus capillaricornis: bor, eex Eusphalerum minutum: mol3, zee2 DRMedon piceus: bor Gymnusa brevicollis: des2 Eusphalerum torquatum: bur1, des2, eex, DRScopaeus laevigatus: sch1. Het ver- 2Myllaena dubia: des2, zee2 gas1, hee2, sch4 spreidingsgebied van deze warmtemin- Myllaena intermedia: des2, sch1 Anthobium unicolor: hee2 nende kortschild, die vaak verzameld 2Myllaena minuta: zee2 2Lesteva sicula heeri: des2, eex, hee2, wordt aan kale oevers, breidt zich de Oligota sp.: bor sch1, sch2, zee2 laatste jaren uit van Zuid-Nederland Gyrophaena sp.: sch3 Megarthrus posseni: des1, eex naar het westen en noorden. DRLeptusa fumida: sch3 Megarthrus depressus: bor Lathrobium terminatum: des2, (eex), Autalia rivularis: eex Megarthrus denticollis: des1 hee3, kap 3Thinonoma atra: bur1, kap 2Proteinus laevigatus: des2, (eex) Lathrobium fulvipenne: eex Amischa analis: hee2 DRMicropeplus fulvus: bor Lathrobium brunnipes: eex Amischa bifoveolata: hee2 9Bryaxis puncticollis: eex Lathrobium fovulum: des2, eex Geostiba circellaris: sch3 5Bryaxis bulbifer: eex 99Lathrobium impressum: eex 4Atheta arctica: eex. Zeldzame bewoner Tychus niger: bor, eex DRLathrobium pallidum: sch3. Van deze van voedselarme moerassen. 3Rybaxis longicornis: sch2 zeldzame soort is een exemplaar verza- DRAtheta volans: gas1 Brachygluta fossulata: eex, zee1, zee2 meld aan de voet van een door Lasius DRAtheta obtusangula: eex. Zeer zeldzame 5Reichenbachia juncorum: hee2 fuliginosus bewoonde eik. soort. Tot nu toe slechts bekend van 3Trissemus impressus: des2, zee2 5Erichsonius signaticornis: gas1 twee vondsten uit de omgeving van 2Pselaphus heisei: gas2, zee1 2Erichsonius cinerascens: des2, gas1, Beetsterzwaag in de eerste helft van de Carpelimus rivularis: (bor), gas1 zee2 twintigste eeuw. Carpelimus cf gracilis: gas1 2Philonthus nigrita: bur1, des2, hee3, Atheta palustris: eex DRCarpelimus subtilis: hee2 kap, sch2 Atheta cf nigricornis: bor Carpelimus elongatulus: gas1, sch1 Philonthus albipes: bal2, eex, (hee2) Atheta amicula: bor Oxytelus laqueatus: bal2, bor, des2, eex DRPhilonthus alpinus: eex Atheta sodalis: bor Anotylus rugosus: bor, gas1, hee2 99Philonthus tenuicornis: eex Atheta gagatina: bor Anotylus sculpturatus: bal2, eex Philonthus cruentatus: eex, mol2 Atheta trinotata: bor Anotylus tetracarinatus: des1, eex Philonthus varians: bal2, eex, hee2 Atheta fungi: bal2, bor, des2, eex, hee2, sch2 Platystethus arenarius: mol2 Philonthus splendens: eex 99Atheta amplicollis: hee2 Bledius pallipes: bor, gas1 Philonthus fimetarius: bor, des1, des2, 99Atheta dadopora: eex 3Bledius terebrans: gas1, sch1 eex 3Atheta sordidula: des1, eex Bledius gallicus: bor 11Philonthus puella: eex. Zeldzame soort Atheta celata: hee2 Stenus juno: bur1, bur2, des2, eex, gas1, die slechts van een handvol waarne- 4Atheta laticollis: hee2 hee1, sch1, zee2 mingen uit Noordoost-Nederland be- Atheta crassicornis: mol2 2Stenus bimaculatus: des2, eex kend was. De laatste waarneming da- 3Atheta ischnocera: des1

Entomologische Berichten 66(3) 2006 83 Atheta nigripes: eex, mol2 van de Drentsche Aa kennelijk niet bur3, des2, eex, gas1, hee1, hee2, kap, Atheta atramentaria: eex, mol2 zeldzaam is. mol3, sch1, sch2, sch4, zee1, zee2 DRAlianta incana: hee1 Helophorus brevipalpis: bor, bur1, bur2, Laccobius bipunctatus: bur2, bur3, gas1, 5Pachnida nigella: zee2 bur3, des2, gas1, eex, hee1, hee2, kap, hee1, sch1, sch4 Drusilla canaliculata: bal2, bur2, zee1 sch1, sch2, sch4 1Laccobius minutus: bur2, gas1, gas2, 99Zyras humeralis: sch3 DRHelophorus nanus: kap. Mogelijk ge- sch1 99Zyras cognatus: bal2 meld uit Drenthe door De Groot (1981); 1Helochares punctatus: bal2, des2, eex, 2Ocalea picata: gas1 de stip in zijn verspreidingskaartje is gas2, hee1, hee2, sch4, zee1 4Deubelia picina: sch4, zee2 niet echt duidelijk. 2Enochrus ochropterus: bal2, des2, gas2, 2Ocyusa maura: des2, zee2 1Helophorus strigifrons: kap hee1 Oxypoda opaca: des1, eex 1Helophorus obscurus: bur2, bur3, des2, 1Enochrus quadripunctatus: bor, eex, DROxypoda vittata: sch3 eex, gas1, hee2, sch1, sch2, sch4, zee1, hee1 99Thiasophila angulata: des2 zee2 Enochrus testaceus: gas2, hee1, hee2, 3Tinotus morion: des1, eex 7Helophorus granularis: eex, gas1 sch4 Aleochara lanuginosa: bal2, des1 2Helophorus minutus: bor, eex, gas1, Enochrus affinis: bur1, des2, eex, gas1, 2Scaphidium quadrimaculatum: bal2, sch1 gas2, hee1, kap, sch4 mol2, vijf GEORISSIDAE 1Enochrus coarctatus: bor, des2, gas2, Scaphisoma agaricinum: des1, kap, mol2 5Georissus crenulatus: bur2, gas1, sch1. hee1, hee2, kap, sch4, zee1 Scaphisoma assimile: des1. Een minder Deze ‘zandkorrel op pootjes’ komt voor Cymbiodyta marginella: bur2, eex, kap gewone kortschild die in De Strubben op spaarzaam begroeide, zandige oe- Chaetarthria seminulum: bur1, bur2, in aantal is gevonden in enkele tonder- vers van allerlei wateren, vooral in de (bur3), gas1, sch1, sch2 zwammen (Fomes fomentarius). duinen. Binnenlandse waarnemingen Hydrochara caraboides: eex, hee2, kap. GEOTRUPIDAE zijn tegenwoordig schaars; in het De kleine spinnende watertor is aange- Typhaeus typhoeus: bal2, gas2 stroomgebied van de Drentsche Aa troffen in sloten met een goed ontwik- Geotrupes stercorarius: zee1 echter niet zeldzaam, soms zelfs talrijk. kelde vegetatie. 3Geotrupes stercorosus: des1, des2, des3 HYDROCHIDAE 2Berosus signaticollis: bal2 Geotrupes vernalis: bal2, bur1, gas2 Hydrochus carinatus: des2, eex, kap, HISTERIDAE (spiegelkevers) SCARABAEIDAE (bladsprietkevers) zee1 DRDendrophilus punctatus: hee2 2Onthophagus similis: bal2, bur1, des1, Hydrochus brevis: kap 2Carcinops pumilio: sch4 des2, eex, gas2 2Hydrochus angustatus: bur2, eex, sch1, DRParomalus flavicornis: hee2 Oxyomus sylvestris: bal2, eex zee1 Margarinotus neglectus: bur1, wijs 5Aphodius erraticus: eex HY D R O P H I L I D AE (spinnende watertorren) 2Margarinotus ventralis: eex, mol2, vijf Aphodius fossor: bur1, eex, mol1, mol2 Coelostoma orbiculare: des2, gas1, hee1, Margarinotus carbonarius: bal2, mol1 Aphodius pusillus: eex, mol2 hee2, sch1, sch2, zee2 2Margarinotus striola: vijf DRAphodius coenosus: bal2 Sphaeridium bipustulatum: bal2, eex, Hister unicolor: bur1, eex, mol1, vijf, zee1 DRAphodius sticticus: bor, des2, eex, zee1, hee2 CLAMBIDAE zee2 Sphaeridium scarabaeoides: eex, hee2, DRCalyptomerus dubius: bor Aphodius distinctus: bal2, bor, eex mol2 Clambus armadillo: sch1 DRAphodius sphacelatus: bal2, (bor), des2, 5Sphaeridium lunulatum: bal2, bur1, eex, SCIRTIDAE eex, hee2 hee2, mol1 Microcara testacea: bur2, eex, hee2, kap, Aphodius prodromus: des1, eex, sch4 1Cercyon ustulatus: bur3, gas1, sch1 mol3, wijs, zee1 Aphodius merdarius: bor Cercyon obsoletus: bal2, eex, hee2 Cyphon coarctatus: des2, gas1, gas2, Aphodius fimetarius: bur1, eex, mol2 Cercyon impressus: bal2, eex hee2, hee3 2Aphodius ater: eex, mol1, mol2 Cercyon melanocephalus: bal2, bor, des1, DRCyphon palustris: gas1. Een van onze Aphodius granarius: bal2, mol1 des2, eex zeldzaamste Cyphon-soorten, die voor- Amphimallon solstitiale: gas2. De junike- Cercyon marinus: bor namelijk langs beekoevers is te vinden. ver wordt slechts zelden waargenomen Cercyon lateralis: bor, des1, des2, eex, Cyphon variabilis: bal2, bor, des2, hee3 tijdens de zomerbijeenkomst, aange- mol2 Cyphon pubescens: des2, eex, gas2, zee1, zien de vliegtijd dan meestal nog niet Cercyon pygmaeus: bal2, des1, eex zee2 begonnen is. Cercyon convexiusculus: bur1, des2, eex, Cyphon padi: bal2, bor, bur1, des2, kap, Melolontha melolontha: bor, des2, nui, gas1, kap, sch1, sch2, zee1, zee2 mol3, zee2 wijs, zee2 Cercyon analis: bor, zee2 Cyphon hilaris: des2, gas2, zee1 Phyllopertha horticola: bal1, bur2, des2, Megasternum concinnum: bor, bur2, Scirtes sp.: sch4 des3, eex, gas2, mol1, mol2, wijs des1, eex, hee2 BUPRESTIDAE (prachtkevers) HELOPHORIDAE Cryptopleurum minutum: bal2, des1, Agrilus angustulus: bal2 Helophorus grandis: bur2, gas1, hee2 des2, eex BYRRHIDAE Helophorus aequalis: bor, bur2, bur3, Hydrobius fuscipes: bor, bur1, des2, eex, Simplocaria semistriata: sch1 des2, eex, gas1, hee1, hee2, kap, sch1, hee1, kap, sch2, sch4, zee1 4Cytilus sericeus: eex, wijs sch2, sch4, zee1 Anacaena globulus: bur1, bur2, eex, Byrrhus pilula: gas2 5Helophorus arvernicus: bur1, bur2, bur3, gas1, sch2, zee1 ELMIDAE gas1, hee2. Een weinig waargenomen Anacaena limbata: bur2, bur3, gas1, 5Oulimnius tuberculatus: bur1, bur2, soort van beekoevers van natuurlijke gas2, kap, sch2, sch4 bur3, gas1, hee2, hee3. De algemeenste laaglandbeken die in het stroomgebied 1Anacaena lutescens: bor, bur1, bur2, van de Nederlandse Elmidae wordt niet

84 Entomologische Berichten 66(3) 2006 vaak waargenomen; hier echter talrijk Rhagonycha testacea: gas1, zee2 Naardermeer. De soort wordt tegen- in de grotere beken van het gebied. Rhagonycha limbata: kap, sch4 woordig regelmatig gevonden in het DRYOPIDAE Rhagonycha lignosa: bur2, hee3 (vroege) voorjaar in houtzwammen 5Dryops ernesti: bal2, bur2, eex, gas1, DRSilis ruficollis: kap (Daedaleopsis sp.) op elzen, zoals hier sch1 Malthodes sp.: eex in het Eexterveld. Dryops luridus: (bor), bur1, bur2, bur3, ANOBIIDAE Epuraea unicolor: bor eex, gas1, hee2, sch1 DRHedobia imperialis: bor, hee2, nui, zee2 Meligethes coeruleovirens: hee2, sch3, Dryops auriculatus: kap Grynobius planus: hee2. Een bijzondere sch4. Een schaarse soort. LIMNICHIDAE soort van dood hout. Meligethes aeneus: bor, des2, eex, gas1, 5Limnichus pygmaeus: sch1 DRXestobium rufovillosum: bur1, hee2 kap, sch1, sch3, zee2 HETEROCERIDAE (oevergraafkevers) DRErnobius nigrinus: zee1 99Meligethes pedicularius: hee2 5He t e r o c e r us margi n a t u s : bur2, gas1, sch1 DRDorcatoma chrysomelina: hee2. Een Meligethes viridescens: eex Heterocerus fenestratus: bur3, gas1, sch1 zeldzame bewoner van holle bomen; DRMeligethes carinulatus: eex, hee2 DRHeterocerus intermedius: bor. Deze hier in een holle eik in een oude hout- 2Omosita depressa: mol2 zeldzame oevergraafkever werd gevan- wal in het natuurontwikkelingsgebied Omosita discoidea: mol2 gen op licht bij de groepsaccomodatie. De Heest. 99Pocadius ferrugineus: mol2 THROSCIDAE CLERIDAE 8Glischrochilus quadrisignatus: bor, wijs, Trixagus dermestoides: eex, wijs 2Thanasimus formicarius: des2 zee2. In Noord-Nederland is deze door ELATERIDAE (kniptorren) MELYRIDAE (bastaardweekschilden) Cuppen & De Oude (1996) voor het Ampedus pomorum: gas2 DRDasytes niger: hee2 eerst uit Nederland gemelde Gli- Dalopius marginatus: bal2, bor, bur1, Dasytes plumbeus: eex, hee3 schrochilus-soort tegenwoordig gas2, nui, zee2 Malachius aeneus: bal1, bor1 algemener dan G. hortensis. De meeste Agriotes obscurus: bur1, hee2, hee3, kap Malachius bipustulatus: bur1, eex, hee2, exemplaren zijn verzameld in een bier- Ectinus aterrimus: bal2, bor, nui, sch4, kap val bij de groepsaccomodatie. vijf Anthocomus fasciatus: bur1 MONOTOMIDAE 2Melanotus villosus: bal2, bor, gas2, DRCerapheles terminatus: des2, kap, wijs DRMonotoma conicicollis: des2. Monoto- hee1, hee2, nui, vijf, zee1, zee2 ASPIDIPHORIDAE ma-soorten worden vaak in grote aan- Pr o s t e r non tessellatum: bur1, gas2, mol2, Aspidiphorus orbiculatus: des1 tallen aangetroffen in grashopen, M. nui, vijf, zee1 KATERETIDAE conicicollis echter uitsluitend in de DRHypoganus inunctus: hee2, kap. Enkele DRKateretes rufilabris: bor, bur1, eex, koepelnesten van bosmieren (Formica). exemplaren van deze vrij zeldzame hee2, zee2 Rhizophagus bipustulatus: bor, des1 soort zijn verzameld in een holle eik, Brachypterus urticae: gas1, hee2, mol3, SILVANIDAE respectievelijk achter schors. sch3 5Psammoecus bipunctatus: hee2 Denticollis linearis: bor, des3, gas2, hee2, Brachypterus glaber: eex, sch4 2Uleiota planata: hee2 wijs, zee1, zee2 NITIDULIDAE PHALACRIDAE 99Cidnopus aeruginosus: bur1 Epuraea marseuli: des2 99Olibrus aeneus: bor 99Kibunea minuta: bor1 DREpuraea pygmaea: bor 99Olibrus affinis: eex Hemicrepidius niger: bor, gas1, hee2 DREpuraea distincta: eex. Deze soort is Stilbus testaceus: hee2 Athous haemorrhoidalis: bal2, bor, eex, door Vorst & Cuppen (1996) voor het DRStilbus oblongus: kap gas2, hee3, kap, mol1, sch4, vijf, wijs eerst uit Nederland gemeld uit het CRYPTOPHAGIDAE Athous subfuscus: bal2, bor, bur1, des2, gas2, hee2, hee3, kap, mol2, nui, sch3, tyn, vijf, wijs, zee2 Cardiophorus ruficollis: mol2. Dit fraai gekleurde kniptorretje (grotendeels oranje halsschild met zwartblauwe dekschilden) is geklopt van lage boom- pjes in een heideterrein; de soort wordt nooit in grote aantallen gezien. 2Dicronychus cinereus: bor, kap, sch3, sch4 CANTHARIDAE (soldaatjes) Cantharis fusca: bor, eex, hee2, hee3, kap, sch4, vijf 2Cantharis pellucida: hee1, hee2, hee3 Cantharis fulvicollis: eex Cantharis obscura: bor, hee1, zee1 Cantharis nigricans: bor, des3, hee2, hee3, mol1, sch3, vijf Cantharis decipiens: bal2, bor, zee1 Figuur 7. De zwartlijf Diaperis boleti bleek een algemene verschijning op boomzwammen. Foto: Cantharis livida: bor, mol2 Theodoor Heijerman Cantharis rufa: eex The darkling beetle Diaperis boleti appeared to be common on bracket fungi. Cantharis pallida: mol3, sch4

Entomologische Berichten 66(3) 2006 85 DRTelmatophilus caricis: mol3 Coccinella septempunctata: eex, hee2, wijs, zee2 (figuur 7) DRTelmatophilus typhae: zee2 hee3, kap, sch4, vijf DRPentaphyllus testaceus: hee2 Cryptophagus dentatus: eex 99 Calvia decemguttata: bor, gas2, nui, wijs, Nalassus laevioctostriatus: bor, gas2, nui, vijf DRCryptophagus pallidus: hee2 zee1. Een tegenwoordig algemeen lie- DRAllecula morio: hee2. Deze zeer zeldza- Cryptophagus pilosus: hee2 veheersbeestje in grote delen van het me zwartlijf werd in aantal gekweekt Atomaria fuscata: bor, hee2 land, voorheen alleen in Zuid-Limburg uit de molm van een opengescheurde 4Atomaria basalis: gas1, hee2, zee2 (De Gunst 1978). eik in een houtwal. Eerste waarneming Atomaria rubella: sch3 Calvia quatuordecimguttata: bor, bur2, sinds 40 jaar. Atomaria apicalis: bor hee2, kap, tyn, wijs OEDEMERIDAE (schijnboktorren) Atomaria testacea: des1, eex, hee2 Propylea quatuordecimpunctata: bor, Oedemera virescens: bor DROotypus globosus: des1, eex bur2, des3, hee2, hee3, kap, sch4, zee1 Oedemera lurida: eex, hee2, kap, wijs Ephistemus globulus: hee2 Anatis ocellata: zee1 PYROCHROIDAE (vuurkevers) EROTYLIDAE Halyzia sedecimguttata: gas2, wijs, zee1 2Pyrochroa coccinea: bor, zee2, zui DRTritoma bipustulata: des1, wijs Psyllobora vigintiduopunctata: hee2, wijs SCRAPTIIDAE 2Triplax russica: bal2, des1, wijs CORYLOPHIDAE Anaspis humeralis: eex, sch3, sch4 3Dacne bipustulata: eex, hee2, sch3 3Corylophus cassidoides: sch3, zee2 Anaspis frontalis: bur2, eex, hee2, hee3, ENDOMYCHIDAE CORTICARIIDAE sch3, sch4 Mycetaea subterranea: bor Enicmus transversus: hee2 Anaspis maculata: des1, eex, hee2, hee3, 99Endomychus coccineus: bor. Dit mooie 2Enicmus histrio: hee2 sch3 kevertje verscheen op het laken bij de Stephostethus lardarius: bor, hee2 Anaspis thoracica: eex lamp bij de groepsaccomodatie. Corticarina fuscula: hee2 Anaspis regimbarti: eex, sch3 COCCINELLIDAE (lieveheersbeestjes) Cortinicara gibbosa: bor, des2, hee2, Anaspis rufilabris: eex, hee2, sch3 Subcoccinella vigintiquatuorpunctata: hee3, zee2 2Anaspis flava: eex, sch3 hee2, kap MYCETOPHAGIDAE CERAMBYCIDAE (boktorren) 3Coccidula scutellata: bor Litargus connexus: eex Rhagium mordax: sch3 2Coccidula rufa: des2, gas1, hee2, sch1, CIIDAE 2Rhagium inquisitor: des2 sch4 99Cis nitidus: des1, eex Grammoptera ruficornis: bor, hee1, hee3, Rhyzobius litura: sch1 Ennearthron cornutum: eex kap, mol3, tyn, vijf, wijs, zee1, zee2 Rhyzobius chrysomeloides: des2, nui MELANDRYIDAE Stenurella nigra: des3 5Scymnus haemorrhoidalis: gas1, hee2 Orchesia undulata: wijs Obrium brunneum: gas2 2Exochomus quadripustulatus: gas2, nui, DRAbdera flexuosa: eex. Een zeer zeldza- DRCallidium aeneum: bal2. Een tweede re- vijf, wijs me soort waarvan de larven in hout- cente waarneming van deze metaal- Aphidecta obliterata: bor1 zwammen leven. Tot nu toe slechts uit groen gekleurde boktor in een natuur- Hippodamia tredecimpunctata: bur1, Limburg bekend. Hier in aantal van een lijke omgeving. De eerste vondst is hee2. Een tegenwoordig zeldzaam lie- zwam op els. afkomstig uit het Mastbos bij Breda veheersbeestje van rietlanden. Melandrya caraboides: bal2, bur1 (Cuppen 1999). 2Anisosticta novemdecimpunctata: eex, COLYDIIDAE Pyrrhidium sanguineum: zee2 hee2, wijs Synchita humeralis: eex Phymatodes testaceus: bor Tytthaspis sedecimpunctata: bur2, kap 4Bitoma crenata: bor, hee2 Phymatodes alni: wijs Adalia decempunctata: gas2, hee2, kap, TENEBRIONIDAE (zwartlijven) Clytus arietis: bor, hee3, kap, vijf, zee2 mol3, nui 99Lagria atripes: kap DRAnaglyptus mysticus: hee3. Een minder Adalia bipunctata: bor, hee2, kap 2Diaperis boleti: bor, eex, gas2, hee3, kap, gewone boktor die meest op bloeiende schermbloemen wordt gezien. Pogonocherus hispidus: hee1, hee2, hee3 Leiopus nebulosus: gas2, hee3, kap, nui, vijf, wijs 2Agapanthia villosoviridescens: hee2, kap Tetrops praeusta: bur1, gas2, hee3, kap, wijs MEGALOPODIDAE Zeugophora subspinosa: bur1, tyn CHRYSOMELIDAE (bladkevers) Bruchidius villosus: des2, gas2, nui, zee2 Bruchidius sp.: kap DRDonacia clavipes: bal2 Donacia semicuprea: bor, gas1, hee1, hee2, kap, mol3, sch4, zee2 Donacia marginata: hee2, mol3 DRDonacia vulgaris: gas2, hee1, hee2 DRDonacia simplex: hee1, hee2, mol3, Figuur 8. Uitgestrekte vochtige hooilanden langs de Drentsche Aa. Foto: S.G. Sinnema sch1 Extensive hay fields along the Drentsche Aa. Plateumaris discolor: hee2 DRPlateumaris consimilis: hee2, hee3,

86 Entomologische Berichten 66(3) 2006 zee2 Anthribus nebulosus: kap, nui wijs, zee2 Oulema gallaeciana: eex, gas1, hee2, RHYNCHITIDAE Otiorhynchus ovatus: bor1 wijs, zee1 Temnocerus tomentosus: tyn Phyllobius viridearis: hee2, kap, tyn Oulema melanopus: wijs Temnocerus longiceps: wijs Phyllobius pomaceus: bor, eex, hee2, kap, 99Clytra quadripunctata: nui, zee1 2Lasiorhynchites cavifrons: nui wijs, zee2 Cryptocephalus bipunctatus: zee1 Neocoenorrhinus germanicus: gas2, hee2 Phyllobius calcaratus: bur1, hee2, kap, DRCryptocephalus moraei: gas2 Neocoenorrhinus aequatus: gas2, tyn, zee2 Bromius obscurus: kap, mol1, mol3, zee2 wijs Phyllobius maculicornis: bur1, gas2, Chrysolina fastuosa: bur2, zee2 Byctiscus betulae: bur1, tyn hee2, kap, mol1, nui, tyn, wijs Chrysolina polita: wijs Deporaus betulae: des2, gas2, hee2, Phyllobius argentatus: bur1, gas2, hee2, Gastrophysa polygoni: wijs hee3, kap, nui, tyn, wijs hee3, kap, nui, tyn, wijs, zee2 Gastrophysa viridula: gas1, hee2, hee3, APIONIDAE Phyllobius pyri: bal2, bur1, gas2, hee2, kap, wijs 4Ceratapion onopordi: eex kap, mol1, mol2, nui, sch4, tyn, wijs, Phaedon cochleariae: gas1, kap 99Ceratapion gibbirostre: hee2 zee2 Phaedon armoraciae: hee1 DRTaeniapion urticarium: hee2 99Phyllobius vespertinus: hee2, kap, wijs DRPrasocuris glabra: bur1, hee2 4Exapion fuscirostre: des2, nui 99Polydrusus pterygomalis: wijs DRPrasocuris marginella: bur2, hee2, Protapion fulvipes: bur1, hee2, kap, Polydrusus cervinus: bor, bur1, gas2, sch1, wijs mol1, wijs hee2, kap, nui, tyn, wijs, zee2 Plagiodera versicolora: gas1 Protapion nigritarse: hee2, kap Polydrusus formosus: bur1, wijs, zee2 Chrysomela populi: wijs Protapion assimile: bur1, nui Strophosoma melanogrammum: bur1, 99Gonioctena viminalis: bal2, nui, wijs Perapion violaceum: bur1, gas1, hee2, bur2, gas2, hee2, kap, mol1, nui, sch3, Gonioctena olivacea: nui kap, mol1, sch1, sch4, wijs tyn, wijs, zee1 Gonioctena quinquepunctata: bur1, bur2, DRPerapion hydrolapathi: kap, zee2 Strophosoma capitatum: gas2, zee2 eex, gas2, hee2, hee3, kap, nui, sch4, 4Perapion marchicum: hee2, mol1 Philopedon plagiatum: nui tyn, wijs. Vooral in Noord-Nederland Perapion curtirostre: bur1, eex, hee2, 99Barynotus obscurus: bur2 een gewone soort op wilde lijsterbes kap, mol1, mol3, sch2, sch4, zee2 99Sitona cambricus: kap, wijs (Sorbus aucuparia). 2Apion frumentarium: hee2, tyn, wijs Sitona regensteinensis: des2, nui Phratora vulgatissima: tyn, wijs Apion haematodes: gas2, nui Sitona lineatus: hee2, wijs Phratora vitellinae: wijs, zee1 Betulapion simile: gas2, hee2, kap Chlorophanus viridis: hee2, kap DRGalerucella grisescens: kap, wijs 99Ischnopterapion loti: hee2, wijs, zee2 99Larinus planus: wijs DRGalerucella pusilla: gas1, hee2 Oxystoma craccae: hee2 DRBagous limosus: gas1, hee2, wijs 99Galerucella tenella: hee2, kap, mol3, Eutrichapion viciae: bur1 99Bagous lutulentus: hee2, mol1, sch2 zee2 NANOPHYIDAE 3Bagous glabrirostris: hee2 2Lochmaea caprea: des2, gas2, nui, wijs Nanophyes marmoratus: bur1, gas1, 99Dorytomus tortrix: bur1, tyn Lochmaea suturalis: gas2, mol1, zee1 mol3 99Dorytomus dejeani: bur1, sch3, tyn Luperus longicornis: mol2 DRNanophyes globulus: hee2. Een vrij Dorytomus taeniatus: kap, sch3 Agelastica alni: hee2, kap, wijs, zee1 zeldzame kever die monofaag leeft op Dorytomus rufatus: bur1 DRPhyllotreta vittula: kap de waterpostelein (Peplis portula). Deze Acalyptus carpini: sch3 Phyllotreta undulata: kap laagblijvende plant groeit in zeer on- Tychius picirostris: bur1, hee2, hee3, kap, DRPhyllotreta tetrastigma: hee2 diep water en op droogvallende oevers wijs 5Phyllotreta dilatata: kap van vennen en voedselarme poelen De Anthonomus pedicularius: wijs DRPhyllotreta striolata: gas1, kap plant heeft een geringe concurrentie- Anthonomus rubi: bal2, hee2, kap, tyn, Phyllotreta ochripes: gas1, kap kracht en verdwijnt in latere successie- wijs, zee2 Phyllotreta exclamationis: sch1 stadia. Door de groeiwijze van de plant 99Anthonomus rectirostris: gas2, kap, wijs DRAphtona lutescens: wijs kan de kever niet gesleept worden, wel 99Curculio venosus: gas2, kap, tyn Aphtona euphorbiae: bor door het afkloppen van de planten bo- 99Curculio villosus: kap Aphtona nonstriata: kap ven een fotobak. 99Curculio glandium: kap, tyn, wijs Altica aenescens: gas2, mol2 DRYOPHTHORIDAE Archarius crux: kap, tyn Altica cf lythri: zee2 Sitophilus granarius: bor1. Een voor- Archarius salicivorus: kap Altica oleracea: kap raadinsect dat in de groepsaccomo- 2Archarius pyrrhoceras: gas2, nui 99Lythraria salicariae: kap, wijs datie werd betrapt. Magdalis ruficornis: mol1, nui, wijs 3Hippuriphila modeeri: bur1 ERIRHINIDAE 99Magdalis barbicornis: nui Crepidodera fulvicornis: bur1, wijs 5Stenopelmus rufinasus: hee2 Magdalis flavicornis: bur1, gas2, hee2, Crepidodera aurata: hee2, tyn, zee1 Tanysphyrus lemnae: gas1, hee2, kap, kap 3Epitrix pubescens: kap sch1, zee2 Magdalis armigera: kap, tyn Psylliodes affinis: kap 99Tournotaris bimaculatus: gas1 Trachodes hispidus: des2. Dit zeldzame Psylliodes napi: bur1, kap 99Notaris scirpi: kap en door zijn rechtopstaande beborste- Cassida viridis: bur1, hee2, zee2 Notaris acridula: bor, bur2, eex, hee2, ling opvallende snuitkevertje werd ge- DRCassida flaveola: bur3, gas1, hee2 kap, sch1, wijs, zee2 klopt uit dode dennentakken. 2Cassida rubiginosa: wijs 99Thryogenes nereis: hee1 Hylobius abietis: mol2 DRCassida sanguinosa: eex 5Grypus brunnirostris: kap 99Hypera adspersa: kap 4Cassida vittata: hee2, wijs CURCULIONIDAE (snuitkevers) Hypera rumicis: bor ANTHRIBIDAE Otiorhynchus singularis: bur1, mol2, tyn, 4Hypera arator: hee2

Entomologische Berichten 66(3) 2006 87 Hypera suspiciosa: bur1, hee2 DRXyleborus monographus: hee2 Evarcha arcuata: des3 (1sa &) 99Hypera plantaginis: hee2 Bij het beschouwen van de lijst valt op Evarcha falcata: des3 (1&), knip (2&) Cryptorhynchus lapathi: kap dat de lijst van Brakman (1966) voor Heliophanus flavipes: des3 (1() 5Limnobaris t-album: kap Drenthe voor de Carabidae al vrij volle- Salticus cingulatus: gas2 (4&) 2Limnobaris dolorosa: kap dig was, aangezien er nauwelijks cijfers Sitticus littoralis: wijs2 (2(, 3&) 99Mononychus punctumalbum: eex, hee2, voor de kantlijn staan. Toch zijn hier LYCOSIDAE kap nog drie nieuwe soorten voor de pro- Arctosa leopardus: wijs2 (1&), sch1 (2(, 99Pelenomus comari: sch1 vincie gevonden, waarvan twee op licht 2&) 4Pelenomus quadrituberculatus: wijs bij de groepsaccomodatie. Bij de water- Pardosa amentata: bur1 (1&), hee2 (2(, 5Pelenomus quadricorniger: des2, kap kevers (met name Dytiscidae) valt het 2&), sch1 (2&) 4Rhinoncus perpendicularis: kap, wijs, cijfer 1 op, wat aangeeft dat tijdens de Pardosa palustris: bur1 (1(, 1&), hee4 zee2 eerste zomerbijeenkomst nieuwe stijl te (2() 5Rhinoncus inconspectus: gas1, kap, Zuidwolde in 1988 (Van Vondel et al. Pardosa prativaga: zee2 (1() sch2, wijs 1989) voor deze groep van kevers reeds Pardosa pullata: bur1 (2(, 2&), gas2 Rhinoncus pericarpius: bur1, hee2, kap, veel nieuwe soorten voor de provincie (1&) mol3, sch1, sch4, tyn, wijs, zee2 werden geregistreerd. Er werd slechts Pardosa saltans: des3 (1&) Rhinoncus bruchoides: gas1, nui een nieuwe waterkever gevonden voor Pirata hygrophilus: hee1 (3(, 8&), kap Rhinoncus castor: eex, gas2, nui de provincie. Bij de Curculionidae valt (1&) 2Amalus scortillum: kap vooral het getal 99 op, wat aangeeft dat Pirata piraticus: hee2 (1 ex, 1 sa &, 1&), 3Poophagus sisymbrii: gas1, hee2, kap, van deze groep wel veel (recente) waar- sch1 (1(, 2&) zee2 nemingen zijn, maar dat deze nog niet Pirata piscatorius: kap (1&) 99Tapinotus sellatus: wijs gepubliceerd waren. De nieuwesoorten PISAURIDAE 2Coeliodes nana: tyn zijn te vinden binnen de families van de Pisaura mirabilis: des3 (1 ex) Coeliodes transversealbofasciatus: nui Staphylinidae (de ‘grootste’ familie van THERIDIIDAE Micrelus ericae: gas2 Nederland), de Chrysomelidae en de Achaearanea lunata: gas2 (1&), hee2 DRCeutorhynchus scapularis: gas1 weinig onderzochte en lastige families (1(, 1 sa &, 2&) Ceutorhynchus contractus: bur1, kap der Nitidulidae, Cryptophagidae en Achaearanea simulans: hee2 (1 sa (, 1 99Ceutorhynchus pectoralis: gas1 Phalacridae). Daarnaast zijn ook veel sa &) 4Ceutorhynchus atomus: bor1 soorten van dood hout en daarmee ge- Anelosimus vittatus: des3 (1(), hee2 99Ceutorhynchus cochleariae: bur1, hee2, associeerde boomzwammen binnen (2(), knip (1 ex) kap, sch4, zee2 diverse kleinere families nieuw, een bi- Enoplognatha ovata: hee2 (1 juv &) Ceutorhynchus rapae: kap, nui otoop dat kennelijk in het verleden Keijia tincta: des3 (2&) Ceutorhynchus obstrictus: kap minder onderzocht is. Neottiura bimaculata: des3 (1(, 1 sa () 4Ceutorhynchus querceti: hee2, sch4 Paidiscura pallens: des3 (1&), zee2 (1 ex) Ceutorhynchus typhae: hee1, hee2, kap, ARANEIDA – spinnen Robertus arundineti: zee2 (1&) tyn, wijs J.D. Prinsen & S. Tiemersma Simitidion simile: bur1 (1(), gas2 (1() Ceutorhynchus pumilio: gas2 Steatoda phalerata: bur1 (1(, 1 sa &), 99Datonychus arquatus: wijs DICTYNIDAE des3 (1() 4Sirocalodes mixtus: gas2, kap, nui, wijs Dictyna arundinacea: gas2 (1(, 1&), Theridion mystaceum: hee2 (1&) 4Trichosirocalus troglodytes: bur1, eex, des3 (3&) Theridion pictum: bur1 (1 sa &) hee2, kap, sch4 Lathys humilis: des3 (1&) Theridion sisyphium: des3 (1(, 2&) Nedyus quadrimaculatus: gas1, hee2, SEGESTRIIDAE Theridion varians: des3 (1(), hee2 (1&) tyn, wijs, zee2 Segestria senoculata: gas2 (1 juv) TETRAGNATHIDAE DRMecinus janthinus: kap. Een tamelijk GNAPHOSIDAE Metellina mengei: bur1 (2(), wijs2 (1(), zeldzame soort die veel lijkt op de veel Gnaphosa leporina: bur1 (1 sa () zee2 (1() algemenere M. pyraster. De soort leeft Micaria subopaca: gas2 (1 juv) Metellina segmentata: hee1 (1&) op Linaria-soorten en wordt in ons Zelotes latreillei: zee2 (1&) Pachygnatha clercki: bur1 (2&), hee2 land meestal aangetroffen op het vlas- CLUBIONIDAE (1&), sch1 (1(), zee2 (1&) bekje (Linaria vulgaris). Clubiona comta: hee2 (1&) Tetragnatha extensa: bur1 (1(), hee1 Mecinus pyraster: kap, zee2 Clubiona reclusa: hee1 (2(), hee2 (1(), (1&), hee2 (2(, 6&), wijs2 (2&), zee2 99Gymnetron pascuorum: bur1, bur2, eex, kap (1&), zee2 (1() (1(, 1&) gas2, hee2, kap, mol1, sch2, sch4, zee2 Clubiona stagnatilis: hee1 Tetragnatha montana: wijs2 (1(, 2&) 99Gymnetron beccabungae: kap, zee2 THOMISIDAE ARANEIDAE DRGymnetron veronicae: gas1, hee2 Xysticus cristatus: bur1 (2(, 1 sa (, 1&), Araneus quadratus: des3 (1 juv) 99Orchestes betuleti: kap zee2 (3(, 3&) Araneus sturmi: des3 (1() Orchestes pilosus: gas2 Xysticus ulmi: wijs2 (2(, 1&), zee2 (1(, Araneus triguttatus: bur1 (1(), des2 (1() Orchestes quercus: gas2, kap 1&) Araniella opistographa: hee2 (2(), orv Orchestes rusci: bur1 PHILODROMIDAE (2&), zee2 (1&) Tachyerges stigma: wijs Philodromus cespitum: des3 (1&) Cyclosa conica: des3 (1() 2Tachyerges salicis: hee2, kap Philodromus histrio: gas2 (1(, 1&) Gibbaranea gibbosa: orv (2&) Rhampus pulicarius: bal2, kap SALTICIDAE Larinioides cornutus: bur1 (1&), hee2 (1 DRRhampus oxyacanthae: hee2 Sibianor aurocinctus: des2 (1&), des3 (1() juv), gas2 (1&), kap (2(, 1&), sch1 4Xyleborus saxeseni: bor, des1 Euophrys frontalis: des3 (2&) (2(), wijs2 (2 sa (, 2 juv), zee2 (1juv)

88 Entomologische Berichten 66(3) 2006 Mangora acalypha: des3 (5&) Walckenaeria atrotibialis: hee1 (1() NLTyphlodromips bryophilus: gas2 (2&) Nuctenea umbratica: kap (1&) Typhlodromips masseei: gas2 (1&), mol1 LINYPHIIDAE Het totale aantal van 87 soorten spin- (1&) Bathyphantes gracilis: des3 (1(, 1&), nen is ongeveer gelijk aan dat van de ANYSTIDAE hee1 (1(, 3&), hee2 (3(, 3&, 2 sa &) vorige zomerbijeenkomst. De meeste Anystis baccarum: gas2 (1&), mol4 (1&), Dicymbium nigrum: bur1 (1&) soorten zijn (zeer) algemeen. Verras- mol2 (1&) Diplocephalus permixtus: hee1 (1&) send is de vondst van de zeer zeldzame TENUIPALPIDAE Diplocephalus picinus: hee2 (1() Hypselistes jacksoni, een soort van Brevipalpus sp.: gas2 (2&) Drapetisca socialis: hee2 (3 juv) vochtige terreinen. Cenopalpus sp.: mol1 (vele &) Entelecara acuminata: zee2 (1&) Veel onvolwassen spinnen zijn tot Pentamerismus juniperi: zee2 (2&) Erigone atra: bur1 (1(), des3 (2&), hee1 adult opgekweekt om een zekere deter- TETRANYCHIDAE (1&), hee2 (1 juv, 3&), gas2 (1&) minatie mogelijk te maken. Het vermel- Bryobia lachodechiana: gas2 (1&, 4 deu- Erigone dentipalpis: hee2 (1 juv, 1 sa &) de stadium is de leeftijd tijdens de zo- tonimfen) Erigone longipalpis: bur1 (1() mervergadering. NLOligonychus subnudus: gas2 (2&) Gongylidium rufipes: zee2 (1(,2&) M.B.P. Drost, H.T. Edzes, W.R.B. Oligonychus ununguis: zee2 (2&) Hypomma bituberculatum: kap (1&) Heitmans, J. Smit, O. Vorst, J. Wieringa Panonychus ulmi: gas2 (2&), mol1 (22&, Hypomma cornutum: bur1 (2(), des2 en C.J. Zwakhals stelden hun bijvang- 1 deutonimf) (1(), des3 (1&), zee2 (1() sten ter beschikking, waarvoor dank. DRHypselistes jacksoni: sch1 (1&) De Gasterse Duinen leverden twee voor Kaestneria dorsalis: zee2 (2&) OPILIONIDA – hooiwagens Nederland nieuwe mijtensoorten op. Lepthyphantes minutus: hee2 (1 juv) J.D. Prinsen De Midden- en Oost-Europese roofmijt Linyphia hortensis: bur1 (1&), wijs2 (1&) Typhlodromips bryophilus (Karg) is ver- Linyphia triangularis: des3 (2 juv) PHALANGIIDAE zameld uit een mosvegetatie onder Microlinyphia pusilla: des3 (3&, 1 sa () Rilaena triangularis: des2 (1(), hee1 dopheide met liggend walstro. Oligony- Neriene clathrata: hee1 (1() (1() chus subnudus (McGregor) is een scha- Neriene montana: hee2 (1&), kap (1&) delijke spintmijt in jonge dennenaan- Neriene peltata: hee2 (1&) ACARI – mijten plant in Californië (Koehler & Frankie Oedothorax apicatus: des3 (1(, 2&) G. Vierbergen 1968). De soort is gemeld van Abies en Oedothorax fuscus: hee2 (1 sa () Pinus van de westelijke Verenigde Sta- Oedothorax retusus: hee1 (1&) IXODIDAE ten, Mexico, El Salvador, Trinidad en Tenuiphantes flavipes: des2 (1() Ixodes ricinus (gewone teek): gas2 (3 Taiwan. Dit is de eerste vondst in de Tenuiphantes mengei: des3 (1&) deutonimfen, 8 larven) westelijke Palearctis. De spintmijt is ge- Tenuiphantes tenuis: hee1 (1&, 3 sa &) PHYTOSEIIDAE vonden op een ongeveer een meter DRTrematocephalus cristatus: wijs2 (1&) Anthoseius rhenanus: gas2 (2&) hoge Pinus, vermoedelijk P. sylvestris.

Figuur 9. Het Gasterensche Diep. Op deze plaats werd het harig schrijvertje (Orectochilus villosus) in aantal gevonden. Foto: Bas Drost The Gasterensche Diep. At this spot the hairy whirligig (Orectochilus villosus) was collected in numbers.

Entomologische Berichten 66(3) 2006 89 Dankwoord T, Huijbregts J, Lutjeboer A, Muilwijk J, Tiemersma, S & Veld- kamp W 2003. Excursieverslag Weerribben – 26-27 mei en 31 augustus-2 september 2001. Sektie Everts Info 59: 4-12. Onze dank gaat uit naar de vier terreinbeherende instanties die toe- Muilwijk J & Heijerman T 1991. Asaphidion curtum, een tweede stemming verleenden tot het verrichten van entomologisch onder- soort uit het A. flavipes-complex in Nederland (Coleoptera: zoek: Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Het Drentse Landschap Carabidae). Entomologische Berichten 51: 145-152. en het Ministerie van Defensie Dienst Gebouwen, Werken en Terrei- Nieukerken EJ van 1981. Distribution and ecology of stream dwel- nen. ling Agabus species (Coleoptera, Dytiscidae) in The Netherlands. Nieuwsbrief European Invertebrate Survey – Nederland 10: 17- 21. Literatuur NJN 1998. Voorlopige atlas van de Nederlandse zweefvliegen (Syrp- Aukema B, Bos F, Hermes D & Zeinstra P 2005. Nieuwe en interes- hidae). EIS-Nederland & NJN. sante Nederlandse wantsen II, met een geactualiseerde naam- Nunen F van, Vorst O, Cuppen J, Maanen B van, Ee G van & Muilwijk lijst (Hemiptera: Heteroptera). Nederlandse Faunistische Mede- J 2005. Excursieverslag Zuidwest Drenthe, 7-9 september 2003. delingen 23: 37-76. Sektie Everts Info 67: 4-10. Boer P 2003. De kalme steekmier Myrmica lobicornis nieuw voor Sterrenburg FCF & Schülke M 1997. Ergänzungen zur Staphyliniden- Nederland (Hymenoptera: Formicidae). Nederlandse Faunisti- fauna der Niederlande 1 (Coleoptera: Staphylinidae). Nederland- sche Mededelingen 19: 69-72. se Faunistische Mededelingen 7: 15-26. Bouwman J, Hospers J & Kalkman V 2004. Libellen (Odonata) in de Strassen R zur 2003. Die terebranten Thysanopteren Europas und periode 1999-2003. In: Anonymus. Waarnemingsverslag onge- des Mittelmeer-Gebietes. Die Tierwelt Deutschlands 74. wervelden 2004. EIS-Nederland, De Vlinderstichting en de Turin H 2000. De Nederlandse loopkevers, verspreiding en oecologie Nederlandse Vereniging voor Libellenstudie:14. (Coleoptera: Carabidae). Nederlandse Fauna 3. Nationaal Na- Brakman PJ 1966. Lijst van Coleoptera uit Nederland en het omlig- tuurhistorisch Museum & KNNV Uitgeverij. gend gebied. Monographieën van de Nederlandsche Entomolo- Vierbergen G 2004. Eight species of thrips new for The Netherlands gische Vereeniging 2: ix, 1-219. and some taxonomical changes in Stenchaetothrips, Thrips and Burggraaf-van Nierop YD & Achterberg C van 1990. De Cephidae en Hoplothrips (Thysanoptera). Acta Phytopathologica et Entomo- Argidae van Nederland (Hymenoptera). Zoölogische Bijdragen logica Hungarica 39:199-209. e 39: 1-66 Vondel BJ van, Huijbregts J & Cuppen JGM 1989. Verslag van de 143 Cuppen JGM 1999. Callidium aeneum, een nieuwe boktor (Coleopte- zomervergadering van de Nederlandse Entomologische Vereni- ra: Cerambycidae) voor Nederland. Entomologische Berichten ging te Zuidwolde. Waterinsekten. Entomologische Berichten 59: 145-147. 49: xv-xix. Cuppen JGM, Edzes HT, Huijbregts J, Krikken J, Langeveld SC, Teu- Vorst O 1995. An annotated list of the Dutch Pselaphidae (Coleopte- nissen APJA, Vondel BJ van & Vorst O 1993. Verslag van de 147e ra). Entomologische Berichten 55: 85-101. zomervergadering van de Nederlandse Entomologische Vereni- Vorst O & Cuppen JGM 1996. Vijf kevers nieuw voor de Nederlandse ging, 12-14 juni 1992, te Ansen (Dr.). Coleoptera – kevers. Ento- fauna uit het Naardermeer (Coleoptera: Ptiliidae, Staphylinidae, mologische Berichten 53: xxvi-xxxii. Nitidulidae). Entomologische Berichten 56: 61-71. Cuppen JGM & Oude J de 1996. The genus Glischrochilus in The Vorst O, Cuppen J, Heijerman T, Nunen F van, Renner K & Berg K van Netherlands (Coleoptera: Nitidulidae). Entomologische Berich- den 1998. Excursieverslag Bargerveen. Sektie Everts Info 39: 3- ten 56: 1-6. 8. Groot JMB de 1981. The distribution of Helophorus species in The Vorst O & Huijbregts J 2001. Overzicht van de wijzigingen in de lijst Netherlands (Coleoptera: Hydrophilidae). Nieuwsbrief European van Nederlandse kevers (1987-1999) (Coleoptera). Entomologi- Invertebrate Survey – Nederland 10: 59-61. sche Berichten 61: 80-88. Gunst JH de 1978. De Nederlandse Lieveheersbeestjes (Coleoptera – Vorst O, Maanen B van, Heijerman T, Huijbregts H & Oude J de 2002. Coccinellidae). Wetenschappelijke Mededeling van de KNNV 125: Excursieverslag Noordlaren – 1-3 september 2000. Sektie Everts 1-119. Info 55: 3-8. Hansen M 1996. Katalog over Danmarks biller. Entomologiske Med- delelser 64: 1-231. Ingekomen 13 maart 2006, geaccepteerd 28 maart 2006. Klein WF & Lefeber V 2004. Crabonidae – graafwespen. In: Peeters TMJ, Achterberg C van, Heitmans WRB, Klein WF, Lefeber V, Loon AJ van, Mabelis AA, Nieuwenhuijsen H, Reemer M, Rond J de, Smit J, Velthuis HHW. De wespen en mieren van Nederland (Hymenoptera: Aculeata). Nederlandse Fauna deel 6. Nationaal Summary Natuurhistorisch Museum Naturalis, Leiden, KNNV Uitgeverij, Entomological fauna of the northern part of Drenthe, The Utrecht & European Invertebrate Survey – Nederland, Leiden: Netherlands – report of the 160th summer meeting at 356-430. Schipborg. Koehler CS & Frankie GW 1968. Distribution and seasonal abundan- ce of Oligonychus subnudus (Acarina: Tetranychidae) on Monte- rey Pine. Annals of the Entomological Society of America 61: The 160 th meeting of the Netherlands Entomological Society took 1500-1506. place from 27-29 May 2005. A total of 1425 taxa of ten arthropod Köhler F & Klausnitzer B 1998. Verzeichnis der Käfer Deutschlands. orders were recorded. Three of them are here reported for the first Entomologische Nachrichten und Berichte (Dresden), Beiheft 4: time in The Netherlands: Tycherus coriaceus (Hymenoptera: Ich- 1-185. neumonidae), Typhlodromips bryophilus (Acari: Phytoseiidae) and Kuchlein JH & Vos R de 1999. Geannoteerde naamlijst van de Neder- landse Vlinders. Backhuys Publishers. Oligonychus subnudus (Acari: Tetranychidae). Loon AJ van 2004. Formicidae – mieren. in: Peeters TMJ, Achterberg C van, Heitmans WRB, Klein WF, Lefeber V, Loon AJ van, Mabelis AA, Nieuwenhuijsen H, Reemer M, Rond J de, Smit J, Velthuis HHW. De wespen en mieren van Nederland (Hymenoptera: Acu- leata). - Nederlandse Fauna 6. Nationaal Natuurhistorisch Mu- seum Naturalis, Leiden, KNNV Uitgeverij, Utrecht & European Invertebrate Survey – Nederland, Leiden: 259-260. Lucht WH 1987. Die Käfer Mitteleuropas. Katalog. Goecke & Evers. Maanen B van, Vorst O, Drost B, Ee G van, Nunen F van, Heijerman

90 Entomologische Berichten 66(3) 2006