Između Privatnog I Javnog Između
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
rivatnog i Javnog P između Privatnog i Javnog između Novi Sad, 2015. Novi Sad, 2015. između Privatnog i Javnog Muzej savremene umetnosti Vojvodine, Novi Sad 29. maj–21. jun 2015. Kuća legata, Beograd 6–16. jul 2015. Organizacija izložbe Muzej savremene umetnosti Vojvodine, Novi Sad nKA / iCA - nezavisna Kulturna asocijacija, Beograd Kustos izložbe Dragomir Ugren Koncepcija projekta nKA Biljana Tomić i Dobrila Denegri, kustoskinje Postavka izložbe Dragomir Ugren i umetnici Odnosi sa javnošću Danijela Halda Tehnička realizacija izložbe Đorđe Popić Pajica Dejanović 2 između Privatnog i Javnog RadomiR damnjanović damnjan vesko GaGović DRAGOMIR UGREN veljko vujačić BOJANA ATLIJA MARCO CHIESA maRko maRković BoGoljuB jovanović VASA EuGEN FELLER 3 sleva nadesno Radomir Damnjan i Veljko Vujačić (Posavski muzej, Brežice, 1999) Vesko Gagović, Dragomir Ugren, Ješa Denegri i Veljko Vujačić ispred slika Radomira Damnjana (Posavski muzej, Brežice, 1999) Radomir Damnjan Portret Ješe Denegrija, 1999. fotografija, 50x50 cm (Posavski muzej, Brežice, 1999) (ne)moGućnost AUTONOMIJE UMETNOSTI U tRaumatičnom političkom KONTEKSTU Ješa Denegri Jedna od posledica raspada Jugoslavije je prestanak postojanja dotadašnjeg jugoslovenskog umetničkog prostora kojega su decenijama unatrag na okupu održavale gotovo svakodnevne radne veze niza stručnih institucija, a još više i pre mnogobrojnih pojedinaca među umetnicima i ostalim akterima umetničkog života iz svih kulturnih sredina zajedničke zemlje. Između mnogih od tih pojedinaca bile su s vremenom uspostavljene tesne ljudske relacije, čak i duga i bliska prijateljstva, pa je otuda za sve vreme u tim kobnim zbivanjima neprekidno tinjala nada da sve što se zbivalo na terenu svakodnevne politike ipak neće moći da prethodno postignuto definitivno razori. Slutilo se da će obnova saradnje jednom ponovo morati da nastupi, da će neko prvi ili među prvima trebati da u tom smeru poduzme prve kontakte. U takvoj izmenjenoj situaciji, pored ranijih, javili su se na novonastalim scenama nekadašnjeg jugoslovenskog umetničkog prostora, a sada samostalnih državnih zajednica, novi akteri među pripadnicima mlađih generacija. Sve to je nagoveštavalo radikalne promene dotadašnje ukupne umetničke situacije i unutar nje, te drugačijih načina buduće saradnje. Na srpskoj umetničkoj sceni druge polovine i kraja devedesetih godina prošlog veka i sa prelaskom u tekuće stoleće dolazi do postepenog izlaska iz mučne atmosfere „zatvorenog društva“ i „društva opasnosti“ u stanje relativne normalizacije, a u toj situaciji prelaznog perioda između tih dvaju kulturnih paradigmi brojni su autori na tadašnjoj domaćoj umetničkoj sceni dali svoje zasebne i specifične, danas u nizu primera istorijski vredne i relevantne doprinose. 5 U političkoj atmosferi odmaklih devedesetih i posle dvehiljadite na međunarodnoj umetničkoj sceni priređene su brojne izložbe u kojima su se na okupu našli i pojedini akteri umetničkog života sada već bivše Jugoslavije. Među najmarkantnijim izložbama koje su obeležile te procese, hronološkim redom njihovog održavanja, izdvajaju se: After the Wall – Art and Culture in postcommunist Europe u Stokholmu 1999, In search of Balkania u Gracu 2002, Blut und Honig. Die Zukunft ist am Balkan u Beču i In der Sch1uchten des Balkans u Kaselu, obe 2003. Primetno je da se za obeležavanje geopolitičkog konteksta novonastale umetničke situacije u nazivima triju navedenih izložbi očito planski koristi pojam Balkan. To sasvim izvesno nije slučajno i zavredilo bi napor daljeg razmatranja. Na domaćem pak terenu valja pomenuti izložbu Konverzacije u Muzeju savremene umetnosti 2001. i pojavu reformisanog Oktobarskog salona sa međunarodnim sastavom učesnika u Beogradu od 2004. i dalje. Organizovane od strane raz1ičitih stručnih krugova, uz prisustvo niza pojedinaca među umetnicima, teoretičarima i organizatorima umetničkog života, sve te priredbe ukazuju na intenzivne procese obnove institucionalnog umetničkog sistema koji se zasniva na konkretnim javnim i privatnim ekonomskim temeljima, te, shodno tome, u polaznim namerama organizacije tih poduhvata – naprosto zato jer drugačije u svetu umetnosti danas ne može da bude – stoje neke realne društveno-političke strategije, čiji su nosioci u polju promocije savremene umetničke produkcije videli i tražili načine realizacije nekih sopstvenih, sasvim određenih ciljeva i interesa. Svim pomenutim međunarodnim manifestacijama na kojima su se u različitim selekcijama i na poziv raznih selektora nalazili umetnici sa donedavnog jugoslovenskog umetničkog prostora prethodila je jedna, priređena unutar nekadašnjeg „domaćeg terena“, u Sloveniji, pod nazivom Likovna kolonija Brežice 1999, održana između 9. i 16. septembra. Prema podacima navedenim u katalogu te priredbe, kao njeni pokrovitelji imenovani su DZL d. d. Ljubljana, Radio Brežice i Posavski muzej Brežice, nosilac projekta bio je Peter Špiler, a stručni voditelj Milan Zinaić. Na njihov predlog formiran je selektorski tim u koji su ušli: Ješa Denegri 6 (za tadašnju državnu zajednicu Srbiju i Crnu Goru), Edi Muka (Kosovo), Nebojša Vilić (Makedonija), Ivica Župan (Hrvatska), dok je izbor učesnika iz Bosne i Hercegovine obavio Peter Špiler, a iz Slovenije Milan Zinaić. Listu učesnika Kolonije sačinjavali su sledeći umetnici, u katalogu navedeni abecednim redom i prema mestu boravka: Mirko Bratuša (Ljubljana), Jakov Brdar (Ljubljana), Radomir Damnjan (Beograd), Boris Demur (Zagreb), Iskra Dimitrova (Skoplje), Vesko Gagović (Podgorica), grupa IRWIN (Ljubljana), Duje Jurić (Zagreb), Ivan Kožarić (Zagreb), Živko Marušić (Koper), Afan Ramić (Sarajevo), Dragomir Ugren (Novi Sad), Veljko Vujačić (Beograd), Mehmed Zaimović (Sarajevo) i Sislej Xhafa (Priština). Nikada nisu bili do kraja javno saopšteni glavni inicijatori i temeljni motivi projekta kolonije Brežice ’99, no po svoj prilici nastala je po zamisli Milana Zinaića. S obzirom na to da se u osnovnoj ideji Kolonije nalazila težnja za okupljanjem umetnika sa područja bivše zajedničke države, nezaobilazno se postavilo pitanje političkih intencija te inicijative. Nije isključeno, čak je sasvim verovatno, da je takva intencija u namerama organizatora zaista postojala, ali ona ne samo da se nije osetila u svakodnevnom radu nego ni u međusobnim kontaktima svih učesnika. Štaviše, ono ljudski najdragocenije u njihovim uspomenama bilo je upravo sećanje na prisnu atmosferu, posebno u slobodnom vremenu, proteklu u srdačnim susretima ne samo nekadašnjih poznanika (poput veterana Kožarića i Damnjana) nego i onih koji su se upravo tom prilikom prvi put sreli i upoznali. Umetnici i selektori nipošto se nisu osećali kao službeni predstavnici, niti su to bili, zemalja iz kojih su pristigli, nego su svoje učešće u brežičkoj Koloniji doživeli kao autonomni pojedinci i stoga im je odgovaralo da iza njihovih imena i prezimena u dokumentima Kolonije budu navedeni gradovi umesto država iz kojih dolaze. U takvoj, dakle, atmosferi nastali su radovi – naravno kod svakog umetnika ponaosob prema njihovim individualnim opredeljenjima i sposobnostima – sve samo ne prigodnog karaktera, nego upravo po meri onog najboljeg po njihovim kreativnim mogućnostima. A sve to je potom, po završetku rada Kolonije, bilo prikazano na završnoj izložbi i u znatnom broju ostalo u kolekciji Muzeja u Brežicama. Danas je prisutno zadovoljstvo što je uspomena na brežičku Koloniju iz 7 septembra 1999. ostala živa i vrlo pozitivna u iskustvu njenih pojedinih učesnika, a ceo taj događaj trebalo bi da ostane zabeležen kao jedan svetao primer obnovljenih kontakata među umetnicima sa nekadašnjeg zajedničkog jugoslovenskog umetničkog prostora u novonastalim političkim prilikama na samom kraju devedesetih godina prošloga veka. Četvorica umetnika u selekciji sredine njihovog delovanja pripadnici su različitih generacija – Damnjan (1936), Ugren (1951), Gagović (1963), Vujačić (1967) – sva četvorica su predloženi, podrazumeva se, kao samostalne umetničke ličnosti, nipošto kao zastupnici nekog zajedničkog poimanja. U brežičkoj Koloniji ostvarili su dela vrhunskog kvaliteta unutar sopstvenih slikarskih shvatanja: Damnjan dve slike akrilom na platnu velikog formata (230x120 cm), Ugren seriju objekata (16x210 cm) u postupku obrade drvenih podloga akrilom na gazi, Gagović triptih u kombinovanoj tehnici olovkom i akrilom na platnu (3x40x200 cm), Vujačić seriju slika akrilom na platnu kvadratnog formata 200x200 cm. Svojim individualnim pristupima uklopili su se u celinu selekcije kao skladna ekipa koja se primetno razlikovala od ostalih učesnika 8 Kolonije. No što je još bitnije, boravkom u Brežicama uspostavili sleva nadesno Radomir Damnjan, Ivan Kožarić, su međusobne odnose umetničkog i ljudskog uvažavanja, što će Ješa Denegri i Ivica Župan (Posavski muzej, Brežice, 1999) ih u nadolazećem vremenu održati na okupu u dva navrata: prvo na izložbi četvorice u Galeriji „Peter Lindner“ u Beču (oktobra– Ivica Župan, Radomir Damnjan, Dragomir Ugren, Veljko Vujačić, novembra 1999) i potom u Centru za vizuelnu kulturu „Zlatno Boris Demur i Ješa Denegri oko“ u Novom Sadu (decembra 2000), nakon što je prethodno u ispred slike Živka Marušića (Posavski muzej, Brežice, 1999) izdanju pomenute institucije juna 2000. bila objavljena publikacija Jakov Brdar i Dragomir Ugren koja se odnosila na nastupe četvorice umetnika u brežičkoj Koloniji (Posavski muzej, Brežice, 1999) i u bečkoj Galeriji. Kao uvodnik te publikacije objavljen je sledeći Ivan Picelj, Ješa Denegri, (nepotpisani) tekst: Ivan Kožarić i Ivica Župan (Posavski muzej, Brežice, 1999) “Nastupi četvorice umetnika u Brežicama,