www.gaelsceal.ie True Blood Eoghan Séasúr 3 Ó Néill L. 12 L. 22 Machnamh Olltoghchán Tosaíonn do le Manchán na hÍsiltíre shaol ag . . .? L. 22 L. 5 L. 17

€1.65 (£1.50) Ag Cothú Phobal na Gaeilge 04.06.2010 Uimh. 11 •

Torthaí níos IDIRNÁISIÚNTA fearr ag Gael- An chéad bhean riamh le Cosc ar Phrátaí bheith ina hUachtarán ar an nGearmáin? scoileanna De réir suirbhé a eisíodh Dé DE réir figiúirí ón Roinn Céadaoin, meastar gurb í Oideachais ó thuaidh a foilsíodh Aire Lucht Oibre na Gear- ar na mallaibh tá torthaí níos máine, Ursula Von der fearr sa Bhéarla agus sa Mhata ag Leyen, atá mar bunscoileanna lán-Ghaeilge ná Iosraelacha? phríomhiomaitheoir ag scoileanna Béarla. d’Uachtaránacht na tíre. Den cheathrú bliain as a D’éirigh an t-Iar-Uachtarán chéile, léiríonn Aonaid Mheasú- Horst Koehler as a phost Dé naithe Eochairchéim 2 (páistí 8 Le hÁine Seagrave & Treasa Bhreathnach gcomhlacht Meade Potato a dhéanann earraí Iosraelacha áfach. Luain i ndiaidh gur go 11) de chuid na Roinne soláthar ar Lidl, an custaiméir is mó atá Bíonn earraí ó Iosrael ar díol in cáineadh é maidir le ráiteas Oideachais sa Bhéarla agus sa NÍ bheidh Lidl ag díol prátaí ó Iosrael acu. “Chomh luath is atá na hearraí Ios- ollmhargaí ar fud na tíre, a deir Tesco. a rinne sé faoi ról an airm. Mhata gur fearr na marcanna atá amach anseo de bharr an ionsaí Iosraela raela atá acu ins na hollmhargaí díolta “Tá muid meáite ar thacaíocht a thab- Má thoghtar Von der Leyen, bainte amach ag scoileanna lán- a rinneadh ar an loingeas an tseachtain amach ní bheidh siad sna siopaí a thuil- hairt do tháirgí Éireannacha agus, dá beidh sí ar an Uachtarán is Ghaeilge ná scoileanna Béarla. seo caite, sin mar atá ráite ag Philip leadh,” a deir Philip. Agus Gaelscéal ag thoradh sin is as Éirinn an chuid is mó óige riamh sa Ghearmáin Cuireann gach bunscoil ó Meade Jnr an tseachtain seo. Is é Philip dul i gcló ní raibh aon ráiteas oifigiúil dár dtáirgí. agus an chéad bhean i stair thuaidh measúnuithe an bainisteoir ceannacháin phrátaí don déanta ag Lidl maidir lena bpolasaí i leith Ar lean ar leathanach 2 na tíre chun an post a bhaint Eochairchéim 2 isteach gach bli- amach. Beidh an toghchán ain tríd an Chomhairle Chura- ar siúl ar an 30ú Meitheamh. claim, Scrúduithe agus Mheasú- naithe. Gach bliain le ceithre Saoirse Chun Oibre bliana anuas, tá léirithe ag na Cuir stad le hionsaithe measúnuithe ceann GRIANGHRAF: SASKO LAZAROV/PHOTOCALL IRELAND drone - NA Eochairchéime seo go bhfuil ag D’EISIGH saineolaí ó na éirí níos fearr le páistí gaelsco- Náisiúin Aontaithe tuairisc laíochta ná páistí i scoileanna eile Dé Céadaoin ag éileamh ar sa mhatamaitic agus sa Bhéarla na Stáit Aontaithe críoch a chomh maith. chur le cumhacht an CIA Dar leis an Dr Réamaí Mathers ionsaithe á dhéanamh le ó Chomhairle na Gaelsco- heitleáin drone. Maraíodh laíochta, “Sna tuairiscí le déanaí na céadta daoine in ar na meáin, thar gach earnáil iarthuaisceart na cuireadh béim éagothrom ar Pacastáine de bharr na n- scoileanna lán-Ghaeilge. ionsaithe seo ó 2004 i leith. Léiríonn na figiúirí is déanaí seo Deir an tuairisc nach bhfuil gur fearr ná a macasamhla in sé soiléir cathain nó cén áit earnáil an Bhéarla atá ag éirí le a bhfuil cead ag an CIA páistí atá ag freastal ar scoileanna marú a dhéanamh, nó cé na lán-Ghaeilge, ar nós na scoilean- cúiseanna a bhíonn acu leis na siúd a luadh i dtuairiscí ón an marú. phreas ar na mallaibh, sa dá ghné is tábhachtaí den churaclam bunscoile, Béarla agus Mata. RÉIGIÚNACH • 8 Léiríonn na figiúirí gur fearr a TUAIRIMÍ 12 éiríonn le páistí na Gaelsco- • laíochta ná le páistí ó chúlra CÚRSAI SAOIL• 16 socheacnamaíoch den chineál GNÓ• 18 chéanna a fhreastalaíonn ar COMHSHAOL 20 scoileanna Béarla. Tá an treocht • BEATHA 22 seo dearbhaithe gach bliain anois • le ceithre bliana anuas, d’ain- OIDEACHAS• 26 neoin tuairiscí ón phreas ar na Duine den dream a bhí ag léirsiú ag oifig an Aire Fiontar, Trádála & Nuálaíochta, Batt O'Keeffe, mar gheall ar an doicheall atá ann cead MIONFHÓGRAÍ• 28 mallaibh,” ar seisean. a thabhairt d'inimircigh fostóir a athrú faoi na ceadúnais oibre a eisítear dóibh. Tá an MRCI i mbun feachtais ar son oibrithe eachtracha SPÓRT 29 Ar lean ar leathanach 26 a bhfuiltear, dar leo, ag baint mí-úsáide astu agus atá i gcoinníollacha oibre míchothroma de bharr chomh righin is atá an córas. • 2 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 1 NUACHT NÁISIÚNTA Purvis Dianscrúdú ar Dhochtúirí Cosc ar GRIANGHRAF: SASKO LAZAROV/PHOTOCALL IRELAND éirithe as Le Meadhbh Ní Eadhra

TÁ Dawn Purvis, ceannaire an Phrátaí PUP, i ndiaidh éirí as a post i ndiaidh marú an dílseora Bobby Moffett os comhair siopadóirí ar Bhóthar na Sean- chille i mBéal Feirste, Dé Iosraelacha? hAoine. Tá dúnmharú Moffett á chur i leith an UVF agus tá sé le tuiscint gur mar gheall air sin ar lean ó leathanach a haon na prátaí a iompórtáiltear go hÉirinn a d’éirigh Purvis as a post. Ach, cosúil le neart ollmhargaidh teastas orgánach a bhaint amach Fágann an cinneadh seo an dá eile bíonn earraí séasúracha nó díreach cosúil le prátaí na hÉireann, ghrúpa dílseoirí, an UVF agus speisialta againn ó thíortha eile agus mar sin ba cheart go mbeadh siad ar an UDA, gan cheannaire, gan in amanna ó Iosrael. Bíonn lipéadú comh chaighdeán,” a deir Grace Maher stiúradh, agus lena dtograí soiléir ar ár dtáirgí sa gcaoi gur féidir le ón eagraíocht, “mar sin níl aon polaitiúla scriosta. Tá ceistean- custaiméirí a cinneadh féin a bhunús leis an ráiteas gur ar mhaithe na á gcur anois faoi céard a dhéanamh.” Is é an polasaí céanna atá le caighdeán prátaí atá prátaí Ios- chiallaíonn sé seo don UVF ag Superquinn. Níl sé ráite ag ceachtar raelacha á ndíol anseo.” Deir sí chomh agus faoin treo ina rachaidh de na hollmhargaí seo an mbeidh aon maith “Tá an seans ann nach mbeadh siad anois. An bhfuil deireadh athrú ar a bpolasaithe de bharr each- saothróirí na hÉireann in ann cain- lena stádas sos cogaidh, agus traí Iosrael an tseachtain seo. níocht a sholáthar mar a bheadh ag an bhfuil tuilleadh coiriúlachta Deir Philip Meade gurb é an fáth go teastáil ó Lidl mar gheall go bhfuil an i ndán don ghrúpa? Dúirt Dawn raibh siad ag iompórtáil prátaí ó Ios- chuid is mó acu ar scála níos lú ná 10 Purvis inné nach raibh sí in ann rael chun soláthar a dhéanamh ar Lidl n-acra.” Tá prátaí orgánacha in Éirinn a ceannaireacht a thabhairt don ná mar gheall go bhfuil “caighdeán na ródhaor, agus deir Philip Meade Jnr, pháirtí a thuilleadh. Bhí sí mar bprátaí i bhfad níos fearr in Iosrael, ar “Tá prátaí ó Iosrael i bhfad níos saoire cheannaire ar an bpáirtí ó 2007. feadh na bliana uile. Tá costas níos lú ná aon áit eile.” I ráiteas a d’eisigh an PUP, dúirt orthu agus ní bhíonn an dóthain prátaí “Is mar gheall ar an aimsir atá na siad go raibh ceannaire iontach ar fáil dúinn mar atá ag teastáil in prátaí níos daora in Éirinn,” a deir á chailleadh acu agus ghuigh Éirinn mar go ndéantar easpórtáil ar a Grace Maher “bíonn ar shaothróirí na siad gach rath uirthi. Beidh lán prátaí as Éirinn.” hÉireann na prátaí nua a chur in poly- Dawn Purvis anois ina ball Ní aontaíonn an Irish Organic Farm- tunnels, agus b’fhéidir go bhfuil An tAire Sláinte & Leanaí, Mary Harney ag ócáid seolta Cuid 11 d'Acht na tionóil neamhspleách i Stor- ers and Growers Association leis an íocaíocht fostaithe níos lú in Iosrael, nDochtúirí Leighis. Faoin Acht seo beidh ar dhochtúirí bheith páirteach i Scéim mont. ráiteas nach bhfuil caighdeán na bprá- rud a dhéafadh difríocht don Chumais Proifisiúnta. Céim thábhachtach í seo dá ngairm agus maidir le sábháil- taí maith go leor in Éirinn. “Caithfidh phraghas” a deir Grace. teacht othair, meastar. Daonáireamh 1901 Deireadh le baint móna Trevor Ó Clochartaigh Bainisteoir Tionscadail anois ar fáil saor in 00353-91-536201 [email protected] ar bhratphortaigh Patricia Ní Chonghaile aisce don phobal Le Treasa Bhreathnach cúitimh a chur ar fail. Cé nach bhfuil Comhordaitheoir Táirgíochta 00353-91-536201 dindiúirí an phacáiste fógartha go fóill [email protected] D’FHÓGAIR an tAire Comhshaoil John tuigtear go mbeidh cúiteamh Le Meadhbh Ní Eadhra daonáireamh iomlán is luaithe a Gormley an tseachtain seo go mbeidh airgeadais i gceist leis. Tá sé ráite ag an Ciarán Dunbar mhaireann agus atá ag an rialtas cosc ar bhaint móna ar bhratphortaigh Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus Eagarthóir 00353-91-536201 SHEOL an tAire Turasóireachta, anois. Príomhfhoinse do stair i limistéir chaomhantais na tíre amach Rialtais Áitiúil go mbeidh ciste €5.4 [email protected] Cultúir agus Spóirt Mary Hanafin shóisialta agus eacnamaíochta na anseo faoi threoir de chuid an AE. Ní milliún acu chun cúiteamh a suíomh idirlín ina bhfuil na taifid ar hÉireann le linn thús an 20ú haois bheidh cead ag daoine móin a bhaint dhéanamh le bainteoirí móna i Treasa Bhreathnach fad ó Dhaonáireamh 1901 anois ar atá sna taifid.. I measc na ndaoine a dá n-úsáid féin a thuilleadh gan cead a mbliana. Soláthróir Ábhair fáil, maidin inné i mBaile Átha ghlac páirt sa suirbhé in 1901 tá fháil ón Aire. Má dhéanann daoine neamhaird ar 00353-91-536201 [email protected] Cliath. Tá os cionn 4.5 milliún James Joyce, Peig Sayers, Pádraig Tá 32 bratphortach ag teacht faoi na an toirmeasc d’fhéadadh siad fíneáil de taifead éagsúil ó 850,000 teaghlach Mac Piarais, Eamonn de Valera, coinníollacha seo agus measann an €1,270 a fháil nó príosúnacht de suas le Gráinne McElwain ar fud na hÉireann ar fáil ar an Michael Davitt agus Terence Mac Roinn Comhshaoil, Oidhreachta agus 6 mhí ach tá sé ráite ag an Turf Cutters Soláthróir Ábhair suíomh. Tá siad ar fáil saor in aisce Suibhne. Ag an am, mac léinn naoi Rialtais Áitiúil go mbeidh 750 duine and Contractors Association nach 00353-91-536201 [email protected] do gach duine ar domhan le taighde mbliana déag d’aois a bhí i James buailte ag an gcosc seo ach deir an Turf mbeidh siad ag cloí leis an gcosc agus a dhéanamh agus leas a bhaint astu. Joyce agus dalta scoile ocht mbliana Cutters and Contractors Association go go bhfuil siad sásta dul go príosún mar Meadhbh Ní Eadhra Deir an tAire Hanafin go bhfuil na déag d’aois a bhí i bPádraig Mac mbeidh 6,000 clann buailte leis. Cuir- gheall air. D’fhógair an tAire an tseach- Soláthróir Ábhair taifid seo ina gcuid luachmhar dár Piarais. Tá sé suimiúil gur i mBéarla fear an cosc i bhfeidhm ar níos lú ná 5% tain seo chomh maith nach mbeidh 00353-91-536201 [email protected] n-oidhreacht náisiúnta, agus gur a líon Pádraig Mac Piarais de thalamh portaigh na tíre. siad ag glacadh le haon iarratas nua acmhainn iontach iad do staraithe, daonáireamh 1901 amach, ach is i Is i nGaillimh, i Ros Comáin agus in faoin scéim ceannacháin portaigh ach do scoláirí agus d’éinne le spéis ina nGaeilge a líon sé daonáireamh 1911 Uíbh Fhailí den chuid is mó atá na brat- go mbeidh an Rialtas ag déanamh n-oidhreacht féin. Tá an amach, deich mbliana níos déanaí. phortaigh seo lonnaithe. Tá sé i gceist measúnú ar iarratais a fuaireadar Baineann Gaelscéal úsáid as Gaelspell agus Ceart, Daonáireamh bunaithe ar oíche an www.census.nationalarchives.ie an ag an Aire John Gormley pacáiste roimhe seo. bogearraí a chabhraíonn le litriú agus gramadach na Gaeilge, www.cruinneog.com 31ú Márta 1901 agus is é seo an suíomh idirlín atá i gceist. GAELSCÉAL NUACHT 3 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 • An MV Rachel Corrie i mbaol

Le Treasa Bhreathnach saighdiúirí Iosraelacha ar bord agus iad ag caitheamh Á an MV Rachel piléir. Bhí Aengus Ó Corrie chun cósta Snodaigh sa Chipir chomh Gaza a shroic- maith le Teachtaí Dála de Theadh maidin chuid Fhianna Fáil, Chris amárach mar an Andrews agus Mark Daly, bád deireanach de chuid agus é ar intinn acu dul ar loingeas áiseanna daonnúla bord báid an loingis chun “Má dhéanann fórsaí Iosrael iarracht teacht na heagraíochta “Free dul chomh fada le Gaza leo. Gaza.” Deir an Teachta Dála Bhí Aengus le bheith ar an de chuid Shinn Féin, Aengus ‘MV Mavi Marmara’ agus ar bord an Rachel Corrie, suífidh muid Ó Snodaigh “Táim cinnte go deir sé “ar shlí amháin is ndéanfaidh Iosrael iarracht faoiseamh dom é nach raibh lenár lámha san aer” – Derek Graham iad a stopadh ó dhul go mé ann agus ar shlí eile ní Gaza, in ainneoin ráiteas na hea, bhí sé i gceist againn go Dála agus Rialtas na hÉire- mbeadh Teachta Dála tofa ar ann. Is cuma sa tsoic le rial- gach ceann de na báid agus Meadhbh Ní Eadhra an Challenger 1, an bád is lú sa éireoidh leis an MV Rachel Cor- (blockade) Iosrael ar Gaza agus tas Iosrael, déanfaidh siad- shíl muid go raibh an seans flotilla, agus maíonn sé go rab- rie leanacht ar aghaidh agus an cinneadh a rinneadar chun san a rogha rud.” Thug an ann go laghdódh sé sin an TÁ cúigear Éireannach, hadar in uiscí idirnáisiúnta Gaza a bhaint amach.” tascar (intercepting) a Taoiseach Brian Cowan rab- baol ionsaithe. Bhí a fhios Mairead Maguire, Denis Halli- nuair a rinneadh ionsaí orthu. Níl ainmneacha na ndaoine dhéanamh ar an flotilla a bhí ag hadh do rialtas Iosrael go againn i gcónaí go mbeadh day, Derek Graham, Jenny Gra- “Arís, agus arís, agus arís,” a a maraíodh ar bord an MV tabhairt cúnamh daonnúil mbeidh “iarmhairt throm- ionsaí i gceist ach ní raibh a ham agus Fiona Thompson, ar dúirt sé nuair a fiafraíodh de an Mavi Marmara fógartha go chuig Gaza. Ní dhearna sé chúiseach i gceist má dhéan- fhios againn gur ionsaí bord an MC Rachel Corrie, long ndéanfadh sé arís é. fóill. Tá éiginnteacht ann maid- cosaint ar an marú a rinne tar díobháil d’aon saoránach chomh marfach sin a atá ag déanamh iarrachta Gaza Dúirt sé freisin gur thóg na ir le líon na ndaoine a Cabhlach Iosrael ach dúirt sé de chuid na hÉireann,” ach bheadh ann.” a bhaint amach agus 1000 hIosraelaigh gach gléas maraíodh – creidtear gur idir gur thug Iosrael rogha do na tá sé ráite ag rialtas Iosrael Bhí sé i gceist go mbeadh tonna de chúnamh a dháileadh taifeadta nó leictreonach naonúr agus naonúr déag a gníomhaithe ar an flotilla an go ndéanfaidh siad tascar ar cruinniú ag an Aire Gnóthaí ar na Pailistínigh. Dé Céadaoin, uathu agus go ndearna said iar- maraíodh. cúnamh a bhí acu a thabhairt an MV Rachel Corrie. Eachtracha, Micheál Martin, dúirt Derek Graham, as Contae racht na hiriseoirí ar bord a Ag labhairt faoi na go calafort Ashdod, ionas go Deir Aengus Ó Snodaigh le hambasadóir Iosrael in Mhaigh Eo, atá ar bord na chur faoi chois láithreach. gníomhaithe a bhí ar bord an mbeadh Iosrael in ann é a thab- “Bhí a fhios againn go raibh Éirinn, an Dr Zion Evrony, loinge, go raibh áthas air gur “Ní rabhadar ag iarraidh go flotilla a ionsaíodh Dé Luain, hairt go Gaza uaidh sin. stroighin ar an liosta coisc inné chun freagraí a fháil ar iarr Rialtas na hÉireann ar Ios- bhfeicfeadh an domhan céard dúirt Tom Carew, Cathaoir- Is cinnte go mbeidh tionchar ach shíl muid gur chóir go cheisteanna mar gheall ar an rael ligint don bhád dul ar a a tharla ar na báid,” ar sé. “Aon leach ar an Ireland Israel mór ag an méid a tharla ar an mbeadh stroighin ar fáil do ruathar cabhlacháin ach níor bealach go síochánta. stuif a ligeadh amach, sin stuif Friendship League, atá 31ú Bealtaine ar chaidreamh mhuintir Gaza chun tithe, fhreastail sé ar an gcruinniú. “Mura sroicheann an a lig Fórsaí Cosanta Iosrael bunaithe i mBaile Átha Cliath: Iosraela le tíortha an Aontais ospidéal agus a leithéid a Tá rialtas na hÉireann chun cúnamh daonnúil seo Gaza, amach.” “Dá mbeadh siad i ndáiríre Eorpaigh agus tíortha eile ar thógáil.” cinneadh a dhéanamh mar ciallóidh sé sin go bhfuair Ag labhairt faoina mac, ag iarraidh cúnamh a thabhairt fud an domhain. Dé Luain seo caite bhí gheall ar sheasamh daoine bás Dé Luain gan Fiachra Ó Luain, a bhí in do Gaza, rachadh siad go In Éirinn, ghlac os cionn loingeas sé bhád faoi bhrat ambasadóir Iosrael in Éirinn chúis,” ar sé. “Má dhéanann éineacht le Shane Dillon agus calafort san Éigipt. Tá sé 3,000 duine páirt i léirsiú i na heagraíochta ‘Free Gaza’ tar éis don MV Rachel Corrie fórsaí Iosrael iarracht teacht ar Fintan Lane ar bord an Chal- tragóideach gur maraíodh mBaile Átha Cliath Dé Luain in ar a mbealach go Gaza chun cósta Iosrael a shroicheadh. bord na loinge, suífidh muid, lenger 1, dúirt Eleanor Lamb go daoine a bhí ar bord an flotilla, aghaidh ionsaithe Iosrael agus seachadadh a dhéanamh ar Tá ceisteanna le freagairt ag na cúig phaisinéir déag, lenár raibh “an-fhaoiseamh” uirthi ach rinneadar an cinneadh a bhí léirsithe eile ar siúl i gcon- áiseanna daonnúla do oifig an ambasadóra chomh lámha san aer ionas nach n- go raibh Fiachra ag teacht saol a chur i mbaol agus iad ag taetha ar fud na tíre. mhuintir na tíre sin. Is cabh- maith mar gheall gur tháinig ionsófar muid.” abhaile arís. Dúirt sí, áfach, taisteal go Gaza. Tá mise ar son Tá sé fógartha ag Freda lachán idirnáisiúnta de 42 a sé chun solais le déanaí go D’fhill Shane Dillon, duine nach féidir comparáid a dul chun cinn sóisialta. Ní Hughes, urlabhraí ar an bhí i gceist le 682 gníomhaí raibh baint ag oifigeach in de sheachtar Éireannach a dhéanamh idir an méid a raibh na gníomhaithe ar bord eagraíocht IPSC, go mbeidh uirthi, seachtar Éireannach oifig an ambasadóra leis na ghabh muirshaighdiúirí Iosrael d’fhulaing sise agus an méid an flotilla ag dul go síochánta ó léirsiú ollmhór ar siúl i mBÁC ina measc. Tháinig pasanna bréagacha Éirean- le linn na n-ionsaithe ar bháid atá á fhulaingt anois ag teagh- A go B, níl aon amhras faoi sin. amárach ag a dó a chlog. Tá saighdiúirí Iosrael ar bord an nacha a úsáideadh i amach ó chósta Gaza, ar Bhaile laigh agus cairde na ndaoine a Ní raibh a dturas bainteach le IPTU, SIPTU agus Amnesty bháid is mó, an ‘MV Mavi bhfeallmharú bhunaitheoir Átha Cliath oíche Dé Máirt i maraíodh ar na báid agus, ar cúnamh ar chor ar bith. Bhío- International ag tacú leis an Marmara’, a bhí i bhfarraigí na heite míleata Hamas. ndiaidh do na hIosraelaigh é a ndóigh, an méid a fhu- dar ag lorg achrainn. Níl an léirsiú. Táthar ag súil go mbei- idirnáisiúnta, agus Deir Aengus Ó Snodaigh ligean saor. Rinne sé cur síos ar laingíonn muintir Gaza gach ceart ag na hIosraelaigh stop a dh na hÉireannaigh a bhí ar maraíodh naonúr, ar a “Cé go bhfuil súile an ghníomhaíochtaí Iosrael mar uile lá. chur le cúnamh ag dul go Gaza, bord an flotilla ag labhairt ag an laghad. Deir saighdiúirí Ios- domhain ar an MV Rachel “sceimhlitheoireacht” agus “Níor cheart dúinn fócas a ach tá an ceart acu seiceáil a ócáid. Deir an Dr David Landy, rael go raibh piléir á Corrie anois, níl freagra na dúirt go raibh an flotilla ag chailleadh. Is ar mhaithe le dhéanamh ar céard atá sna Cathaoirleach ar an IPSC, go gcaitheamh leo agus gur ceiste móire freagartha déanamh iarrachta an léigear cúnamh a thabhairt do mhuin- báid agus céard atá ag dul bhfuiltear ag iarraidh ar phobal ionsaigh na gníomhaithe iad againn faoi Gaza go fóill.” ar Gaza a bhriseadh agus tir Gaza a chuaigh an flotilla isteach go dtí an crios cogaidh.” na hÉireann agus ar pháirtithe le sceana agus casúir. Deir Tá an Éigipt agus Iosrael i cúnamh a thabhairt do na amach ar an bhfarraige sa Rinne Leas-Uachtaránna polaitiúla tacú leis an léirsiú gníomhaithe a bhí ar an mbun imshuí a chur i bhfei- Pailistínigh. chéad áit. Tá an cúnamh sin fós Stát Aontaithe, Joe Biden, agus fáilte abhaile a chur mbád gur tháinig na dhm in aghaidh Gaza ó 2007. Bhí an tUasal Dillon ar bord ag teastáil. Tá súil againn go n- cosaint Dé Céadaoin ar imshuí rompu siúd a bhí ar an flotilla. 4 NUACHT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 An bhfuil tú sábháilte sa bhaile? Tacaíocht ag O’Loan ach 43% níos mó ban ag fágáil an bhaile tá sé curtha agus ag lorg ina thost tearmainn le dhá le hAnton Mac Cába bhliain anuas BHAIN an SDLP an ceangal aoireachta Le Meadhbh Ní Eadhra den Bhall Tionóil Reachtach Declan O’Loan mar gur mhol sé go mbeadh aon Á méadú 43% tagtha ar pháirtí náisiúnach amháin ann. Ba i an líon ban ag lorg tear- ráiteas a d’eisigh sé go pearsanta a rinne: mainn in Éirinn de bharr “Creidim go bhfuil gá le páirtíocht nua i foréigean teaghlaigh le measc náisiúnaigh an Tuaiscirt, agus tá dhá bhliain anuas, dar le mé den bharúil go gciallaíonn sin go figiúiríT a d’fhoilsigh Safe Ireland an mbunófaí páirtí nua aontaithe náisiú- tseachtain seo. nach.” Is eagraíocht é seo a chuireann Tharraing sé an ráiteas siar, agus dúirt seirbhís ar fáil dóibh siúd a fhu- sé le Gaelscéal nach raibh rud ar bith le rá laingíonn de bharr foréigean teagh- aige. Tá O’Loan ar an aon Ball Tionóil laigh. I rith lá amháin an bhliain seo Reachtach atá ag an SDLP in Aontroim caite, tugadh tacaíocht nó lóistín Thuaidh. Is comhairleoir ar Chomhairle d’os cionn 360 bean in áiteanna ar Obair fheasachta phoiblí á dhéanamh ag Women's Aid, brateagraíocht de Safe Ireland, lasmuigh den Dáil. an Bhaile Mhéanaigh chomh maith é fud na hÉireann agus bhí beirt bhan Fulaingíonn bean as gach cúigear in Éirinn le foréigean teaghlaigh in Éirinn. agus tá cónaí air ar an bhaile sin. déag ag lorg tacaíochta nó tear- Dúirt urlabhraí thar ceann an SDLP mainn gach uair an chloig. Cé go garet Martin, Stiúrthóir Women's agus ar ghairmithe cúram sláinte, gann an bhean an baile an-dain- nach bhfuil aon téarma ama le díbirt bhfuil an t-éileamh ar sheirbhísí na Aid, roimh an bhfoilseachán. maidir le foréigean in aghaidh ban. séarach ar fad di féin, agus dá páistí O’Loan ó ghrúpa Comhthionóil an heagraíochta seo ag méadú, deir “Tugann an tuarascáil seo eolas De réir na dtreoirlínte seo, dar teide- dá réir. Má chuirtear brú ar an pháirtí. “Bhí an rud a dúirt sé glan in siad go bhfuil ciorruithe ag tarlú. breise agus staitisticí maidir le mná al Practice Document ón domestic mbean an baile a fhágáil, d’fhéad- éadan pholasaithe an pháirtí,” arsa an t- Deir siad go bhfuil níos mó ban ar an agus páistí atá ag maireachtáil le violence – a guide for working with fadh sé sin rudaí a dhéanamh níos urlabhraí.Tá tacaíocht ag O’Loan ina eolas faoin tacaíocht atá ar fáil agus foréigean teaghlaigh in Éirinn. children and families, níor cheart measa,” a deirtear sna treoirlínte. thoghcheantar féin áfach. Dúirt beirt go bhfuil tionchar ag an gcúlú eac- Tacaím le héileamh Safe Ireland d’oibrithe sóisialta comhairle a chur Tá sé ráite ag Kevin Webster, chomhairleoir i gceantar na Maoile, namaíochta ar an ardú san éileamh nuair a deir siad nár cheart tuilleadh ar mhná caidreamh foréigneach a comh-údar ar na treorlínte nua agus Catherine McCambridge agus Orla Black, freisin. ciorruithe a chur i bhfeidhm ar fhágáil, ar eagla go dtarlódh “each- ceannaire ar fhoireann phobail an gur aontaigh siad leis. Dar le Sharon O’Halloran, sheirbhísí d’fhoréigean teaghlaigh, tra thubaisteach” dá bharr. Táthar HSE, go bhfuil na treoirlínte seo á Dúirt Eddie Espie, iar-Leas-Cathaoir- Stiúrthóir Safe Ireland, caithfidh Women’s Aid san áireamh,” ar sí. ag iarraidh ar oibrithe sóisialta leanúint ag roinnt oibrithe sóisialta leach an SDLP, go raibh cuid mhór daoine straitéis an Rialtais maidir le Creideann Safe Ireland go bhfuil achomharc a dhéanamh ar an cheana féin ach go gcuirfidh an ar aon intinn le O’Loan: “Dúirt sé an rud foréigean teaghlaigh maoiniú ceart a gá le níos mó smaoinimh a mbealach ar déileáladh le cásanna foilseachán úr níos mó daoine ar an atá ar intinn ag cuid mhór daoine. Is idir fháil. Táthar ag impí ar an Rialtas dhéanamh faoi lóistín buan nó faoi fhoréigean teaghlaigh roimhe eolas fúthu. Deir sé gurb é an dhaoine a thugann tacaíocht do Shinn gan tuilleadh ciorruithe a lánaimseartha a aimsiú do mhná, a seo, agus éisteacht leis an rud atá de bealach is fearr agus is éifeachtaí le Féin agus daoine a thugann tacaíocht dhéanamh ar na grúpaí tacaíochta. bhíonn gan teach go minic nuair a dhíth ó na mná féin in ionad a bhei- páistí a chosaint ná tacaíocht a thab- don SDLP atá i gceist.” Is é an tAire Comhshaoil John imíonn siad ón bhforéigean sa th ag déanamh cinntí gasta a chuir- hairt do mhná. Taobh istigh den SDLP aithnítear Gormley a sheol an tuarascáil darb bhaile. Léiríonn an tuarascáil go feadh an bhean nó a cuid páistí i Maíonn an FSS go bhfuil gné éigin O’Loan mar fhear a bhíonn cúramach ainm In Just One Day. Dúirt sé gur raibh 182 bean agus 247 páiste i mbaol. d’fhoréigean teaghlaigh i gceist le nuair a labhraíonn sé. Ní aithnítear ar eite tuarascáil chumhachtach atá ann dtearmann nó lóistín sealadach ar “Go stairiúil chuir obair shóisialta dhá chúigiú de na cásanna go léir a náisiúnach an pháirtí é. Ba mhúinteoir agus go bhfuil sé ag iarraidh a chin- an 4ú Samhain 2009. Ar an 25ú béim ar a rá le mná an baile a fhágáil bhaineann leis an obair shóisialta. matamaitice i scoil ghramadaí é, is tá sé ntiú nach ndéanfar ciorruithe ar an Bealtaine, dáileadh treoirlínte nua láithreach chun a cuid páistí a cho- Measann siad go bhfuil foréigean pósta ar Nuala O’Loan, iar-Ombudsman mhaoiniú a thugann a Roinn do de chuid Fheidhmeannacht na saint. Anois, léiríonn taighde go teaghlaigh ag tarlú i 20% de theagh- na bPéas. Tuigtear go bhfuil cúiseanna ar sheirbhísí dídine. D’fháiltigh Mar- Seirbhíse Sláinte ar oibrithe sóisialta bhfuil an tréimhse sin nuair a fhá- laigh Éireannacha. bhonn áitiúil agus Tuaisceartach lenar dhúirt sé. Tá suíochán Comhthionóil s’aige i mbaol tar éis go ndearnadh atar- raingt ar thoghcheantar Aontroma Thuaidh, a laghdaigh líon na náisiúnach. Níl anois ach cuóta náisiúnach amháin Ba cheart saighdiúirí a chúiseamh ann, agus Sinn Féin chun tosaigh ar an SDLP. Is ar bhonn an Tuaiscirt is tábhachtaí ráiteas O’Loan. Tá fadhb ag an SDLP óir as dúnmharú: Dlíodóir tá vóta an pháirtí ag titim. Ó thaobh pola- saithe, níl bearna mhór níos mó idir é agus Sinn Féin. Baineann an difear le Le Danny Brown fhiosrúcháin gur scaoileadh an 50 bliain i ndiaidh a gcoir a tuarascáil cúpla uair an chloig sula stair agus le pearsantachtaí. dara huair é nuair a bhí sé ina luí dhéanamh agus go dtugtar coir- bhfoilsítear í ar 3.30i.n. an 15 Dá bharr, tá scoilt san SDLP. Tá eite TÁ duine de na dlíodóirí a bhí ag gortaithe agus gur sin an t-urchar a pigh chogaidh Nazi os comhair na Meitheamh. amháin i bhfabhar ceangail níos láidre le feidhmiú ar son teaghlaigh ag Fios- mharaigh é. gcúirteanna go fóill. Ach tá cuid de na teaghlaigh Fianna Fáil. Tá an eite eile i bhfabhar rúchán an Tiarna Saville ag rá gur Dúirt McCartney go raibh an “Ní fheicim idirdhealú ar bith buartha go bhfuil an tuarascáil leanúint leis an SDLP mar atá. Baineann chóir saighdiúirí a chúiseamh as chlann den bharúil gur chóir na idir na rudaí seo,” a dúirt McCart- uilig i seilbh dlíodóirí a bhí ag fei- an ceannaire, Margaret Ritchie, leis an dúnmharú má deir tuarascáil an saighdiúirí a mharaigh Liam a ney, “ach amháin má deir muid go dhmiú ar son an Stáit le linn an dara heite. An seachtain seo caite, cheap fhiosrúcháin go ndearna siad chúiseamh mar ba chóir go bhfuil díolúine ó ionchúiseamh ag fhiosrúcháin agus go raibh deis acu sí Alex Attwood mar Aire Forbartha éagóir. mbeadh ionannas idir an gnáthd- Arm Shasana.” atheagar a dhéanamh ar phíosaí Sóisialta. Ba éAttwood a d’eagraigh Is é sin a bhí le rá ag Greg huine agus saighdiúirí as Arm Bhí an Rúnaí Stáit úr do na Sé conspóideacha den tuarascáil. feachtas s’aici don cheannaireacht. Ach is McCartney, a bhí ag feidhmiú ar Shasana. Chontae, Owen Paterson, ag cruin- Níl amhras ar bith faoi ach go duine conspóideach taobh istigh den son mhuintir Liam Wray, a Níl sé cinntithe go fóill an niú le cuid de na teaghlaigh an bhfuil deis ag lucht bolscaireachta SDLP é. Cuireadh iontas ar dhaoine san scaoileadh faoi dhó i bPáirc gcúiseofar duine ar bith as coir ar tseachtain seo a chuaigh thart agus an Stáit a gcás a ullmhú go maith SDLP, agus i bpáirtithe eile, nárbh é Pat- Ghleann Fada i gceantar Thaobh bith nuair a fhoilseofar an dúirt gur léirigh siad a gcuid buar- do na meáin chumarsáide nuair saí McGlone, leas-cheannaire an pháirtí, an Bhogaigh i nDoire i mí Eanáir 38 tuarascáil an 15 Meitheamh ach tha dó. nach mbeidh ach uaireanta an a ceapadh. Luaitear McGlone le heite bliain ó shin. deir McCartney go bhfeicimid Tuigtear go bhfeicfidh na teagh- chloig ag na teaghlaigh a gcás féin náisiúnach an pháirtí. Meastar gur chaill Tháinig sé chun solais le linn an sagairt Chaitliceacha á gcúiseamh laigh agus na saighdiúirí an a ullmhú. Ritchie an-seans an dá eite a thabhairt le chéile. GAELSCÉAL NUACHT IDIRNÁISIÚNTA 5 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 • Olltoghchán na hÍsiltíre

Geert Wilders

Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 AIGHNEACHTAÍ Á LORG Dréacht-Scéim á hullmhú ag Oifig an Ard- Aighne agus Oifig an Phríomh-Aturnae Stáit Tá sé i gceist ag Oifig an Ard-Aighne (agus Oifig na nDréachtóirí Parlaiminte don Rialtas) agus Oifig an Phríomh-Aturnae Stáit scéim a dhréachtadh de réir Ailt 11 d’Acht na dTeangacha Oifigúla 2003. Is é bun-chuspóir an Achta ná a chinntiú go mbeadh fáil níos mó ar sheirbhísí poiblí trí Ghaeilge agus go mbeadh said ar chaighdéan níos airde. Tá aighneachtaí maidir le hullmhú na dréacht-scéime á lorg ag Oifig an Ard-Aighne agus Oifig an Phríomh-Aturnae Stáit anois ó aon pháirtithe leasmhara. Is féidir aigneachtaí a sheoladh Le Alex Hijmans méadú, tá dul chun cinn Eoraip sa riocht ina bhfuil sí, Amstardam, Job Cohen, ag isteach trí ríomhphost chuig ChangeManagementUnit@ seasmhach déanta ag Geert seans go mbeidh drogall áirithe déanamh níos fearr san fheach- ag.irlgov.ie nó chuig: Oifig an Ard-Aighne, Acht na dTeangacha Á rogha chinniú- Wilders agus a Pháirtí don ar vótóirí an roth a thabhairt do tas ná mar a bhíothas ag súil leis Oifigiúla, Tithe an Rialtais, Sráid Mhuirfean Uachtarach, Baile nach le déanamh ag tSaoirse (PVV) sna pobalbhre- pháirtí óg, radacach nach raibh agus bheadh tacaíocht ag Átha Cliath 2. muintir na hÍsiltíre itheanna. San fheachtas, tá i gcumhacht riamh. Sa chás sin, Cohen ó pháirtithe eile na heite in olltoghchán na páirtí seanbhunaithe de chuid rachadh sciar maith den vóta clé agus an láir chun comhrial- Is é an dáta deireanach d’aighneachtaí a bheith faighte ná an seachtaine seo na heite deise, an VVD, ag chuig páirtí seanbhunaithe na tas a chur le chéile. 2 Iúil 2010. chugainn.T Ag brath ar an vóta, déanamh go maith freisin agus heite deise, an VVD. D’fhéad- I gcás ar bith mothaítear go Tá tuilleadh eolais faoin Acht ar fail ar láithreán gréasáin na d’fhéadfadh comhrialtas de tá comhrialtas idir PVV, VVD fadh an comhrialtas céanna a bhfuil polaitíocht na hÍsiltíre Roinne Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltacha www.pobail.ie chuid na heite fíor-dheise a agus, seans, daonlathaigh bheith mar thoradh air, ach le tagtha chuig casphointe, tar éis nó ar iarratas trí ríomhphost chuig [email protected]. bheith i gcumhacht agus Chríostaí an CDA ar cheann de ceannaire an VVD, Mark Rutte – deich mbliana de chomhrialtais d’fhéadfadh fear nach bhfuil na féidearthachtaí rialtais atá á nach bhfuil dearcadh radacach ar theip orthu aghaidh a thab- Tá eolas ar Oifig an Ard-Aighne agus Oifig an Phríomh-Aturnae drogall air roimh ráitis ar nós dtuar ag na tráchtairí. frithMhoslamach aige – mar hairt ar na fadhbanna dáiríre i Stáit ar fáil ag www.attorneygeneral.ie ‘íosfaidh mé na Moslamaigh Táthar in amhras, áfach, an phríomh-aire. sochaí ilchultúrtha na tíre. Dé ámh’ a bheith i gceannas ar thír éireoidh le Geert Wilders oiread D’fhéadfadh an vóta dul sa Céadaoin seo chugainn beidh a Official Languages Act 2003 a mbíodh cáil uirthi, fadó, mar vótaí fírinneacha a mhealladh is treo eile ar fad freisin. Sna fhios an dtabharfaidh an gheall ar liobrálachas agus atá á ngealladh dó ag lucht pobalbhreitheanna, níl mórán Ollainn aghaidh ar na fadhban- REQUEST FOR SUBMISSIONS caoinfhulaingt. vótála sna pobalbhreitheanna. ar chor ar bith idir comhrialtas na seo faoi stiúir comhrialtais Le deich mbliana anuas, agus Seachas Wilders féin, is beag de chuid na heite deise agus de chuid na líne crua, frith- Preparation of a draft scheme by the Office of the an teannas idir an milliún taithí pholaitiúil atá ag formhór comhrialtas de chuid na heite Mhoslamaí, nó faoi stiúir Attorney General and the Chief State Solicitor’s Moslamach san Ollainn agus an na n-iarrthóirí atá ar liosta an clé. Tá Páirtí an Lucht Oibre comhrialtais atá tugtha don chuid eile den daonra ag PVV. Agus an eacnamaíocht san (PvdA) faoi stiúir iarMhéara chomhphlé. Office in accordance with Section 15(1) The Office of the Attorney General (including the Office of the Parliamentary Counsel to the Government) and the Chief State Ceannaire Solicitor’s Office propose to review the Offices' current scheme and draft a new scheme in accordance with section 15 (1) of the Príomh-aire nua a Official Languages Act 2003. The primary objective of the Act is Al-Qaeda to ensure better availability and a higher standard of public marbh – arís? services through Irish. lorg sa tSeapáin The Office of the Attorney General (including the Office of the Parliamentary Counsel to the Government) and the Chief Le Meadhbh Ní Eadhra State Solicitor’s Office now wishes to invite representations in TÁ príomh-aire nua de dhíth sa de cheithre bliana. relation to the preparation of the draft new scheme from any tSeapáin tar éis do Yukio Hatoyama Bhí an-bhrú air i ndiaidh do TÁ sé fógartha ag al-Qaeda gur maraíodh Mustafa interested parties. Submissions may be sent by e-mail to éirí as a phost go tobann Dé cheann de na trí pháirtí a bhí Abu al-Yazid, duine dá gceannairí, sa Phacastáin. Cé [email protected] or posted to Office of the Céadaoin na seachtaine seo. páirteach sa chomhrialtas, Na nach bhfuil aon sonraí tugtha ag an ngrúpa faoi Tá a pháirtí, Páirtí Daonlathach Daonlathaigh Shóisialta, tarraingt bhás Yazid, maíonn oifigigh Mheiriceánacha gur Attorney General, (Official Languages Act), Government na Seapáine, anois ag iarraidh cean- amach as tar éis do Hatoyamo cean- maraíodh é in ionsaí diúracáin de chuid na Stát Buildings, Upper Merrion Street, Dublin 2. naire úr a cheapadh faoi phráinn de naire an pháirtí sin, Mizuho Aontaithe. Bhí ról lárnach ag Yazid, nó Sheikh Sa’od The latest date for receipt of representations is 2 July 2010. bhrí go mbeidh toghchán náisiúnta Fukushima, a chaitheamh amach al-Masri mar atá aithne air freisin, sa ghrúpa Iosla- Further information in relation to the Act is available from the ann an mhí seo chugainn. D’éirigh as an rialtas de bharr nár aontaigh mach ó bunaíodh é. Bhí sé mar cheannaire uimhir a Department of Community, Rural and Gaeltacht Affairs Hatoyama as tar éis dó a ngeall a sé leis an chinneadh gan an bhunáit trí ag an ngrúpa agus an Phríomhcheannaire san thug sé le linn an fheachtais a dhruidim. Afganastáin. Creidtear go raibh sé páirteach i ngach (www.pobail.ie or e-mail requests to [email protected]). toghcháin, go ndruidfeadh sé an Roghnóidh an Páirtí Daonlathach rud ó chúrsaí airgeadais go pleanáil oibríochtúil. Information in relation to the Office of the Attorney General and bhunáit mhíleata mhór atá ag ceannaire úr taobh istigh de chúpla Seo an dara huair gur fógraíodh bás Yazid. Dhá bhli- the Chief State Solicitor’s Office including the Offices' current Meiriceá in Okinawa, a bhriseadh. lá agus tuigtear go bhfuil an tAire ain ó shin tuairiscíodh go bhfuair sé bás i gcath le scheme is available on www.attorneygeneral.ie. Is é an ceathrú príomh-aire Airgeadais Naoto Kan chun tosaigh harm na Pacastáine. Seapánach a d’éirigh as taobh istigh sa rás. 6 NUACHT GHAEILGE GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010

“Why can’t I select the IRISH language on aerlingus.com?”

Le hÁine Seagrave an Ghaeilge ar fáil mar rogha,” dar le duine ar an “IS ón bhfocal Gaeilge, leathanach. 'Loingeas,' a thagann an Chuir Aer Lingus deireadh focal Béarla, 'Lingus',” a le fógraí a dhéanamh i dúirt urlabhraí Aer Lingus ag nGaeilge ar a n-eitiltí ag oib- caint faoin Ghaeilge sa riú as Béal Feirste in 2008. chomhlacht. Mar sin de, cén Mhaígh siad nach bhféadfaí fáth nach bhfuil an teanga fógraí a dhéanamh i Ghaeilge mar rogha ar nGaeilge ar na heitiltí de shuíomh idirlín Aer Lingus? bharr go mbeadh orthu iad a Tá feachtas ar bun chun dhéanamh in Albainis Uladh an Ghaeilge a bheith mar freisin, rud a bheadh “mí- rogha ar aerlingus.com. Tá phraiticiúil a oibriú,” dar leo. grúpa Facebook bunaithe Dheimhnigh urlabhraí an agus tá tacaíocht breis agus chomhlachta áfach go 530 duine faighte acu go dtí ndéantar fógraí i mBéarla, i seo. Tá an grúpa ‘Why can’t nGaeilge agus i I select the IRISH language bpríomhtheanga dhúchais on aerlingus.com’ ag iar- an cheannphointe ar eitiltí raidh go mbeadh an Aer Lingus ag teacht as aer- Ghaeilge ar fáil ar an foirt sa Phoblacht áfach. suíomh. Tá ocht dteanga ar Shéan an aerlíne go raibh fáil faoi láthair: Béarla, Gear- aon bhaint ag naimhdeas mánis, Fraincis, Iodáilis, don Ghaeilge sa Tuaisceart Spáinnis, Portaingéilis, leis an chinneadh gan fógraí Polainnis agus Ollainnis. “Is a dhéanamh sa teanga. mór an náire é nach bhfuil Chun tosaigh sa lár: An craoltóir Gráinne Seoige. Fógraíodh an tseachtain seo go mbeidh sí ag scaradh óna fear céile. Cosc go fóill ar Ghaeilge sna cúirteanna ó thuaidh

Le Meadhbh Ní Eadhra Bhí Gaeilgeoirí ag iarraidh Tá sé ráite ag Príomhfhei- Gaeilge le trí bliana anus áireamh agus é ag déileáil soiléire. Caithfear an tAcht go ndéanfaí achomharc ar an dhmeannach Pobal, Janet agus cáineadh Acht 1737 go leis an gcás cúirte, ach dhiúl- seo a aisghairm. Faoi láthair, RINNEADH cinneadh Dé acht seo ach caitheadh a gcás Muller, go bhfuil sí feargach géar. Dar leo, is dlí leatro- taigh sé é sin a dhéanamh. tá codarsnacht idir an dlí Céadaoin in Ardchúirt Bhéal amach agus ní bheidh sé á faoin gcinneadh seo. mach é, a théann salach ar Níl dlí den chineál seo i áitiúil agus an dlí Feirste go mbeidh Acht 1737 thógáil níos faide. De réir an “I mí Aibreáin, d’fhoilsigh spiorad agus aidhmeanna na bhfeidhm in áit ar bith eile in idirnáisiúnta agus caithfear é Riar na Córa, acht 273 bliain bhreithimh, is é an Béarla Coiste na Saineolaithe ar Cairte agus a dhéanann Éirinn agus tá sé céad bliain a réiteach. d’aois a chuireann cosc ar teanga oibre na cúirte agus Chairt na hEorpa do Thean- dochar don Ghaeilge,” ar sí. ar a laghad ó bhí a leithéid de Tá Acht Gaeilge agus úsáid na Gaeilge sna bheadh sé ag cur as do ghnó gacha Réigiúnacha nó Mion- Iarradh ar an mbre- dhlí ann. polasaí dearfach i leith na cúirteanna ó thuaidh, ag na cúirte dá mbeadh an laigh a thuairim faoi chur i itheamh tuairisc an Choiste “Ní thiocfadh leis an teanga anois de dhíth go fanacht mar atá. Ghaeilge á húsáid inti. gcrích na Cairte i leith na maidir leis an Acht a chur san teachtaireacht a bheith níos géar,” a deir Pobal Cúntóir Teanga sa Feachtas Graifítí Mhanann Teaghlach sa Ghleann

le hAnton Mac Cába 12 ball ar fud an oileáin thar thréimhse Le Seán Ó Curraighín sa teaglach’ á cur chun cinn go ghearr. deonach trí bhunscoileanna an CUIREANN náisiúntóirí ar Oileán Ba é a scríobhadh ná ainmneacha TÁ cainteoirí Gaeilge ag tab- pharóiste. Cuireadh an plean i Mhanann i leith na bpéas gur thángthas tíortha, agus an bhliain a fuair siad hairt cuairte ar teaghlaigh i bhfeidhm tar éis plé le Glór na anuas go trom orthu de bharr fheach- neamhspleáchas ón mBreatain. Bhí seo nGleann Cholm Cille atá ag iar- nGael, Comhluadar, agus tais graifítí. Coinníodh beirt stócach 16 ar an oíche ba ghníomhaí a bhí ag lucht raidh an Ghaeilge a labhairt sa Údarás na Gaeltachta. bliain d’aois i gcillíní, gan teacht acu ar scríofa an ghraifítí. Cuireadh iachall ar bhaile, mar chuid de scéim Deir Caitríona Nic Seoin, a dhlíodóir ná ar a dtuismitheoirí. cheathrar a gabhadh an graifítí a scrios. nua ‘cúntóir sa teaghlach’ atá á oibríonn le Lár-Comhairle Ceistíodh iad faoin tsuim a bhí acu sa Bhí lucht scríofa an ghraifítí mar reachtáil ag Bainisteoir Teanga Pharóiste Ghleann Cholm Ghaeilge agus sa chultúr Manannach o chuid de líonra náisiúnach ar Oileán Ghlinne, Caitríona Nic Seoin. Cille, go ndearnadh cinneadh gcoitinne. Dar leis an fheisire Phil Mhanann. Is daoine óga, fir a dtrom- “Is é sprioc na scéime ná dul i go ndíreofar níos mó ar an Gawne gur de bharr brú polaitiúil an lach, mall sna déaga agus sna luath- ngleic leis na deacrachtaí a teaghlach mar chroílár na fiosrúchán seo. fhichidí is mó iad. bhaineann le teaghlach a pleanála teanga sa Tá Gawne féin ina Aire Infreastruc- Bíonn cúpla céad i láthair gach uile thógáil le Gaeilge sa chomhthéacs Gaeltachta. “Tá túir san oileán. Sna 1980idí chuir sé bhliain agus comóradh á dhéanamh ar Ghaeltacht,” a deir sí. an coincheap bunaithe ar an isteach 16 mí faoi ghlas as teach saoire a an mhairtíreach náisiúnach Illiam Dé réir na bhfigiúirí is déanaí teanga chur trí thine. Maíodh ag an am go Dhone (Uilliam Donn), a cuireadh chun atá le fáil ón Roinn Gnóthaí a láidriú ina comhthéacs raibh sé seo mar chuid d’fheachtas le oileáin rud ar bith a rá faoi líomhaintí báis i 1660. Is ionann sin agus Pobail, Comhionannais agus nádúrtha féin. Tá suim láidir stop a chur le “scrios an oileáin” ag na Gawne ach is léir go bhfuil an feachtas comóradh na Cásca ag Poblachtánaigh Gaeltachta diúltaíodh 17 dhá léiriú sa cheantar, go tithe saoire céanna. graifítí eagraithe. Oíche amháin i mí na hÉireann. dteaghlach deontas i scéim háirithe i measc teaghlaigh ina Dhiúltaigh Príomh-Chonstábla an Eanáir scríobhadh graifítí ag ar a laghad labhairt na Gaeilge sa bhfuil meascán de chumas pharóiste. Tá an scéim ‘cúntóir teanga ag tuismitheoirí.” GAELSCÉAL NUACHT GHAEILGE 7 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 • Pobail na Gaeilge – Cúige Mumhan Téann Pádraic Déiseach i mbun fiosrúcháin ar phobail Gaeilge na tíre agus i gcéin, tosnaíonn an tseachtain seo le Cúige Mumhan agus beidh sé ag leanúint fríd na tíre amach anseo.

S mó caint a dhéantar ar ‘phobal Chláir. “D’éirigh linn saol na Gaeilge na Gaeilge’ ach cé hiad pobal na don scoláire iarbhunscoile a bhío- Gaeilge i ndáiríre? An pobal faoi gadh, a fheabhsú agus a dhaonnú le leith iad nó an féidir iad a rangú ceardlann drámaíochta, aíonna a chor ar bith? An bhfuil gach speisialta agus deiseanna páirtíochta” duineI a bhfuil Gaeilge acu mar chuid a deir siad. Cé go bhfuil ag éirí le hInis den phobal seo nó an mbaineann sé le daoine óga a mhealladh i dtreo na daoine atá gníomhach i ngluaiseacht Gaeilge níl an scéal mar a chéile in na Gaeilge amháin? De réir áiteanna eile ó dheas. Tá an-bhorradh Dhaonáireamh 2006 tá Gaeilge ag níos faoin oideachas lán-Ghaeilge ach cé is mó ná milliún go leith duine sa tír ach moite de sin níl mórán daoine óga ag cé acu seo i ndáiríre a bhfuil cumas cur suime sa Ghaeilge is cosúil. De réir ceart acu sa teanga agus a úsáideann an taighde atá déanta ag Gaelscéal is ar bhonn rialta í? Ní dócha go daoine méanaosta agus scothaosta maífeadh duine ar bith go bhfuil pobal den chuid is mó a bhíonn páirteach i na Gaeilge chomh mór leis sin! ngluaiseacht na Gaeilge agus sna Agus muid ag caint ar phobal na himeachtaí a eagraítear i gCorcaigh, i Gaeilge i gCúige Mumhan is minic a Luimneach agus i dTiobraid Árann. luaitear Corca Dhuibhne thar aon Bíonn sé deacair Gaeilgeoirí a thab- cheantar eile sa chúige. Is é an ceantar hairt le chéile freisin is cosúil. is láidre ó thaobh labhairt na teanga de Deir Barra Ó Caoimh ó Gael Taca i ach cé eile atá ag labhairt na Gaeilge ó gCorcaigh go bhfuil “na mílte duine le dheas? Gaeilge i gCathair Chorcaí ach níl Is minic a dhéantar dearmad ar ‘pobal’ ceart ann”. Tá iarracht á Ghaeltacht bheag na nDéise i bPort dhéanamh ag Gael Taca é sin a athrú, Láirge ach tá go leor iarrachtaí ar bun áfach. Tá clár raidió acu agus bíonn faoi láthair chun an teanga a neartú dhá leathanach Gaeilge i nuachtán an ann. Dar le Cabríní de Barra ó Chomh- Evening Echo. Bunaíodh Gradam lacht Forbartha na nDéise is cainteoirí Phádraig Uí Chuanacháin anuraidh Gaeilge iad a leath de mhuintir na agus bronntar an gradam ar an Rinne agus timpeall 30% de mhuintir gcomhlacht nó ar an ngnó is mó a an tSeanphobail. Sna seachtóidí ní dhéanann iarracht an Ghaeilge a chur raibh ach cúig chlann sa cheantar á chun cinn. Tá go leor forbairtí tarlaithe dtógáil le Gaeilge ach tá rudaí feabh- i nGleann Maghair in oirthear na saithe ó shin. Tá líon na dteaghlach atá cathrach i dtaobh an oideachais lán- ag fáil an deontais faoi Scéim Labhairt Ghaeilge le naíonra, bunscoil agus na Gaeilge ag méadú agus maíonn Na Gaeltachtaí oifigiúla i gCiarraí, i gCorcaigh agus ar fud na hÉireann iarbhunscoil lán-Ghaeilge agus tá lon- Cabríní de Barra go bhfuil an-tábhacht naíocht bheag Ghaeilge acu san áit ag baint leis na hinstitiúidí pobail le leamh agus fuair 583 teaghlach an an scéim tar éis leathnú amach chuig darb ainm Ard Bharra. cur chun cinn na Gaeilge sa cheantar – deontas laghdaithe. cuid de na ceantair in aice láimhe nach Tá ag éirí go maith leis Ní chloistear an oiread sin faoi chúr- an Comhlacht Forbartha, an club CLG, Tá ceantar beag Gaeltachta eile i bhfuil áirithe mar cheantair saí Gaeilge i Luimneach go minic ach Meánscoil San Nioclás, Coláiste na gCo. Chorcaí a ndéantar dearmad air Ghaeltachta. Ghlac timpeall 80 teagh- na hinstitiúidí bunaíodh eagraíocht nua ann le deire- Rinne agus mar sin de. Tá dúshlán go minic leis agus sin é Oileán Chléire. lach le páistí ag aois bunscoile páirt sa oideachais an Ghaeilge anaí darb ainm Gaeil Luimnigh. Dúirt roimh an gceantar, áfach, ós rud é go Níl ach daonra de 120 duine ann agus scéim i mbliana. Chomh maith leis sin a chur chun cinn i oifigeach na heagraíochta, Liam Ó Bri- bhfuil go leor daoine nach as an áit iad is é an t-oileán is faide ó dheas in bíonn imeachtaí éagsúla ar bun ar nós ain, le Gaelscéal gur bhunaigh siad an tar éis cur fúthu i nGaeltacht Phort Éirinn a bhfuil cónaí air. “Tá an Éigse na Brídeoige agus Bhorradh an nGaeltacht Mhúscraí eagraíocht mar “bhí easpa deiseanna Láirge le blianta beaga anuas. Tá plean Ghaeilge lag ar Oileán Chléire ach tá sí Fhómhair gach bliain leis an gcultúr chomh maith agus chun Gaeilge a labhairt sa chathair teanga i bhfeidhm ó 2007 agus is é an ar a dtoil ag an tromlach go fóill,” a agus an teanga a spreagadh. Baineadh cosúil le Gaeltacht na agus shocraigh muid rud éigin dear- sprioc atá ann ná labhairt na Gaeilge a deir Séamus Ó Drisceoil ó éacht eile amach anuraidh nuair a nDéise tá ardú ag teacht fach a dhéanamh chun gréasán de fhorbairt agus a leathnú amach trí líon Chomharchumann Chléire. bunaíodh coláiste samhraidh sa chainteoirí Gaeilge a chruthú is a na ndeiseanna d’úsáid na teanga a “Labhróidh muintir na háite Gaeilge cheantar don chéad uair le fada. ar líon na dteaghlach a neartú.” Eagraíonn Gaeil Luimnigh ardú, i measc daoine óga ach go leat má labhraíonn tú Gaeilge leo agus Tá pobail ghníomhacha Ghaeilge ag fhaigheann an deontas imeachtaí drámaíochta, siúlóide agus háirithe. deir daoine go bhfuil sé níos éasca fás taobh amuigh den Ghaeltacht faoi Scéim Labhairt na teacht le chéile míosúil agus glacann Tá ag éirí go maith leis na hinsti- Gaeilge a fhoghlaim anseo ná mar atá chomh maith sna cathracha agus sna Gaeilge. D’admhaigh siad páirt in imeachtaí Chonradh na tiúidí oideachais an Ghaeilge a chur sna mórcheantair Ghaeltachta dá bailte móra. Tá an-dul chun cinn urlabhraí ó Údarás na Gaeilge. Tá súil acu freisin Féile chun cinn i nGaeltacht Mhúscraí bharr,” a deir sé. déanta in Inis i gCo. an Chláir le Ghaeilge Luimnigh a eagrú don chéad chomh maith agus cosúil le Gaeltacht Ach an oiread leis na Déise tá pobal blianta beaga anuas agus thug siad Gaeltachta, áfach, nach uair i dtús mhí Dheireadh Fómhair ina na nDéise tá ardú ag teacht ar líon na Uíbh Ráthaigh i ndeisceart Chiarraí ag príomhdhuais Ghlór na nGael leo i n-úsáidtear an Ghaeilge mbeadh comórtais amhránaíochta ar dteaghlach a fhaigheann an deontas iarraidh an teanga a neartú sa chean- 2007. “Táimid ag iarraidh an Ghaeilge mar theanga baile sna an sean-nós, lúibíní, agallaimh beirte, faoi Scéim Labhairt na Gaeilge. tar. Tá an Ghaeltacht seo lag ó thaobh a láidriú mar theanga chaidrimh ar fud ceardlanna agus tá siad ag iarraidh D’admhaigh urlabhraí ó Údarás na na Gaeilge de go traidisiúnta agus ran- an chontae agus tá sé mar sprioc teaghlaigh seo ar fad ceolchoirm mhór a eagrú le clabhsúr a Gaeltachta, áfach, nach n-úsáidtear an gaíodh i gCatagóir C í sa Staidéar againn stádas mar bhaile dátheangach agus gur mar gheall ar chur leis an bhféile. Ghaeilge mar theanga baile sna teagh- Cuimsitheach Teangeolaíoch ar Úsáid a bhaint amach d’Inis sna blianta atá iarracht na scoileanna a Tá idir rudaí dearfacha agus diúl- laigh seo ar fad agus gur mar gheall ar na Gaeilge sa Ghaeltacht. Maíonn amach romhainn” a deir Breandán shaothraigh go leor tacha le tabhairt faoi deara faoin iarracht na scoileanna a shaothraigh Caitlín Breathnach ó Chomhchoiste Mac Fhionnghaile, an tOifigeach For- bpobal Gaeilge ó dheas agus is léir go go leor teaghlach an deontas. Deir Ghaeltacht Uíbh Ráthaigh, áfach, go bartha le An Clár as Gaeilge. Mhaígh sé teaghlach an deontas. bhfuil sár-iarracht ar bun ag roinnt Roinn na Gaeltachta gurb é cuspóir na bhfuil “an taoide ag casadh faoi láthair go gcuireann siad béim ach go háirithe daoine an teanga a chur chun cinn. scéime ná “muintir na Gaeltachta a i bhfabhar na teanga”. Is é an t-éacht is ar an óige agus go ndéanann siad iar- Ach is léir go bhfuil fadhb ann an spreagadh chun labhairt na Gaeilge a mó atá déanta le tamall anuas, dar léi, racht a chur ina luí ar dhaoine óga go pobal Gaeilge a tharraingt le chéile chur chun cinn sa teaghlach agus sa ná an Scéim Cuairteoireachta Bhaile. bhfuil an Ghaeilge úsáideach dóibh agus is cúis imní é a laghad suime a phobal i gcoitinne.” Sa scéim seo téann duine ar cuairt ar agus go bhfuil spraoi agus spórt ag chuireann daoine óga sa teanga i roin- Rinne 3,515 teaghlach Gaeltachta theaghlaigh sa cheantar ar feadh uair baint léi. Déantar é seo trí imeachtaí ar nt áiteanna. Is léir go gcaithfear dul i iarratas faoin scéim sa scoilbhliain an chloig gach seachtain ag cabhrú le nós campaí samhraidh agus comórtais ngleic leis na fadhbanna seo go 2008/2009 agus d’éirigh le 2,334 baill an teaghlaigh feabhas a chur ar a díospóireachta a eagrú. I mí Feabhra i háirithe i bhfianaise na Straitéise 20 teaghlach an deontas iomlán a thuil- gcuid Gaeilge labhartha. I mbliana tá mbliana d’eagraigh siad Fóram Óige an Bliain don Ghaeilge. 8 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 2 NUACHT RÉIGIÚNACH

Chosain an t-inneall €330,000 agus Mór i gCo. na Gaillimhe ag deireadh CONNACHT thóg sé níos mó ná 3 mhí lena mhí Iúil le roinnt traenála a chríochnú. Is comhlacht iad Síd- dhéanamh sula dtosaíonn an chéad heán Teo atá lonnaithe ar eastáit séasúr eile. NUACHT tionsclaíochta Údarás na Gaeltachta Dúirt Cóitseálaí nua na foirne, a bhfuil 28 duine fostaithe acu. Eric Elwood, “tá na turais seo rí- Táirgeann siad innill dóiteáin, tan- thábhachtach chun an fhoireann a caeir uisce, agus feithiclí éigeandála tharraingt le chéile mar ghrúpa, eile do Sheirbhísí Dóiteáin na tíre. foireann a chothú agus Cúige Chon- Tagann an cábán (Volvo sa chás seo) nacht a chur chun cinn i measc an réitithe go dtí an comhlacht agus as phobail”. sin déantar an t-inneall a chríochnú. Tá an chuid is mó den fhoireann a Deir Méara na Gaillimhe, an bhí ag Connachta anuraidh ag Comhairleoir Tom McHugh, a bhí i fanacht leo arís i mbliana. Conradh láthair ag seoladh an innill dóiteáin, bliana atá faighte ag gach duine ón “Cuirfidh an t-inneall dóiteáin nua IRFU agus beidh Cúige Chonnacht seo le caighdeán chabhlach na Gail- limhe,” a bhfuil os cionn 100 duine Seoltar scéalta chuig: ar a fhoireann. Deir Rory McCarthy, “tá na turais seo rí-tháb- [email protected] stiúrthóir bainistíochta Sídheán Teo hachtach chun an fhoire- “Feiceann muid go mbeidh gá sa todhchaí le forbairt a dhéanamh ar ann a tharraingt le chéile ár gcuid táirgeachta agus nithe a mar ghrúpa, foireann a fháil i margadh easpórtála na chothú agus Cúige Chon- Breataine agus na hEorpa. 100ú hInneall nacht a chur chun cinn i measc an phobail” Dóiteáin Cúige ag súil le bliain mhaith eile agus go Táirgthe ag gcuirfidh siad leis an dul chun cinn Chonnacht atá déanta acu. Shroich siad cluiche Sídheán Teo leathcheannais an Choirn Amlin ag dul go Challenge i mbliana. An stiúrthóir Diarmuid Goggins i mbun oibre mar chuid den cheardlann Beidh an fhoireann ag dul amach Údar a reáchtáladh ar an Spidéal an tseachtain seo faoi stiúir Dearbhla Walsh Le Treasa Bhreathnach ar an bhád farantóireachta ar an (The Tudors, agus buaiteoir gradam Emmy do 'Little Dorrit') Declan Recks hInis Mór Chéadaoin, an 21ú Iúil le dul ag (Pure Mule, Eden) agus Ferdia MacAnna (Custers Last Stand Up). Beidh Údar TAR éis 10 mbliana i ngnó tá Síd- traenáil agus chun bualadh le muin- ag dul i mbun scannánaíochta ar an 14ú Meitheamh ar feadh sé seachtaine. heán Teo tar éis a 100ú hinneall Le Gráinne McElwain tir an oileáin. Déanfar taifeadadh ar sé dhráma teilifíse aonair a chraolfar ar TG4 amach dóiteáin a tháirgeadh agus é Tabharfaidh siad sciúrd ar chuid anseo. Údarás Craolachán na hÉireann, Gréasán na Meán (Skillnets) agus seachadta ar Sheirbhís Dóiteáin BEIDH foireann rugbaí Chúige de na háiteanna cáiliúla freisin agus TG4 atá i mbun an tionscadail. Sa phictiúr tá an Stiúrthóir faoi oiliúint, Colm Chomhairle Cathrach na Gaillimhe. Chonnacht ag dul amach go hInis fillfidh siad ar an Aoine, an 23ú Iúil. Bairéad, i mbun oibre.

Ag Stáisiúin Dóiteán na Gaillimhe Rory Mc Carthy, Bainisteoir Stiúrtha Sídheán Teo, Michael Raftery Príomhoifigeach Tine na Gaillimhe, Méara Chontae na Gaillimhe Tom McHugh agus Pádraig Ó hAoláin Príomhfheidhmeannach, Údarás Na Gaeltachta. Sa phictiúr tá an Stiúrthóir faoi oiliúint, Colm Bairéad, i mbun oibre. PIC : MIKE SHAUGHNESSY GAELSCÉAL Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 RÉIGIÚNACH • 9

chugat, má theastaíonn sé. Tá costas Ceapacháin €5.75 ar na ceapairí agus an seisiún é Na Maighdeana Mara LAIGHIN féin in aisce. Bíonn seans leanúint ar aghaidh leis an bplé i dteach táb- GRIANGHRAF: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND Ard-Deoise NUACHT hairne an Duke ina dhiaidh. Thuama 2010 Ceiliúradh ar Maurice TÁ athruithe i measc shagairt an Iarthair fógartha ag Ard-Deoise Thuama an tseachtain seo. D’fhó- Harmon gair Ard-Easpag Thuama, an Dr. IN onóir don fhile agus fear léinn Michael Neary, go bhfuil na sagairt Maurice Harmon, de bhunús Bhaile Colm Canavan, An Tulach, Michael Bhrigín ó dhúchas, beidh oíche Flannery, An Cnoc, An Spidéal, cheiliúrtha, le meascán de cheol Pádraig Audley, An Cheathrú Rua, Seoltar scéalta chuig: agus léitheoireacht, sa Cheol-Áras John McCarthy, Cloch na Rón agus [email protected] Náisiúnta ar an 16 Meitheamh ag Des Grogran, Partraí chun éirí as a 8.30i.n. ag déanamh ceiliúradh ar an bpoist ón 16ú Iúil. 80 bliain atá caite aige ar an saol i Beidh an tAthair Pádraig Standún mbliana. Tá suite ceoil don ag bogadh ó Thuar Mhic Éadaigh go chláirseach Ghaelach dar teideal, ‘Of Carna. Tá an tAthair William Reilly Imeachtaí sa Pháil Caílte’s Time’ cumtha ag Derek Ball chun bogadh ón Fhairche go dtí An Le Kate Fennell go speisialta don ócáid. Seinnfidh Cnoc, An Spidéal agus an Tulach Anne Marie O’ Farrell é ar an oíche, i agus an tAthair Peter Connolly measc foinn eile. Léifidh Séamus chun bogadh ó Charna go dtí An Ag siúl agus Mac Gabhann, iar-léachtóir ó Fhairche. Tá an tAthair Ciarán Ollscoil Mhá Nuad, giotaí ón Blake le himeacht as Árainn chun aistriúchán is déanaí le Maurice ar bheith mar shagart paróiste sa ag caint sa an saothar meánaoiseach Gaelach, Cheathrú Rua agus an tAthair Acallam na Senórach, a dhéanann Micheál Mannion ag aistriú ó chathair cur síos ar chomhrá idir Caílte Mac Chathair na Mart go hÁrainn. Tá Rónáin - nia le Fionn Mac Cumhaill - beirt á gceapadh ina gcanónaigh de LE roinnt míonna anuas tá an stairí Oisín agus Naomh Pádraig, atá tar chuid cheathrú na hArd-Eaglaise: áitiúil Seosamh Ó Scolaí ag feidhmiú éis filleadh go hÉirinn, agus iad ag Austin Fergus ó Mhainistir Mhaigh mar threoraí ar radharcanna taisteal thart timpeall na tíre. Pippa O'Connor agus Lynn Kelly ag seoladh an 'Coca-Cola Clean Coast Week'. Eo agus James Quinn ó Theach inspéise na cathrach mar chuid den Reáchtáilfear an oíche i seomra Is feachtas náisiúnta é seo faoi scáth An Taisce, a spreagann pobail áitiúla Chaoin. togra ‘Bímis ag siúl agus ag caint’ atá Kevin Barry sa Cheol-Áras. Tá costas chun aire a thabhairt don chladach ina gceantair féin. Beidh sé ar siúl ón 11- á reáchtáil ag Comhairle Bhaile Átha €10/5 ar na ticéid agus is féidir iad a 18 Meitheamh. Tá os cionn 100 grúpa Aire Chósta ar fud na tíre cláraithe leis Cliath i nGaeilge agus i mBéarla. cheannach ag www.nch.ie nó glaoch An Taisce don obair seo. Inniu ar a 11r.n. baileoidh Séamus Praghas Óstán grúpa ó phríomhdhoras Ospidéal an Rotunda le cuairt a thabhairt ar Chonradh na Shéipéal an Rotunda agus ar an nGairdín Cuimhneacháin ar Talún laghdaithe Chearnóg Parnell. Ní gá áit a chur in áirithe. Níl costas ar bith air seo ach ó €3m go €1m díreach bheith fiosrach faoin gcathair agus fonn aithne a chur Le Piaras Ó Raghallaigh uirthi trí Ghaeilge! Tuilleadh eolais ó [email protected] nó TÁ óstán i gCaisleán an Bharraigh, teil. 01 2223726 áit ar bunaíodh Conradh na Talún, le díol ar €2m níos lú ná an luach a bhí air dhá bhliain ó shin dar le coinníollacha an ghlacadóra. Ciorcal Dhiúltaigh úinéir an Imperial Hotel tairiscint €2.6m don fhoirgneamh Díospóireachta stairiúil seo nuair a chuaigh sé ar ceant i mí Aibreáin 2008. IS dócha nach bhfuil mórán a Osclaíodh an t-óstán atá suite sa ardaíonn croí agus anam Gaeil níos Mheal i gCaisleán an Bharraigh sa mó ná díospóireacht mhaith agus bhliain 1720 agus tá 23 seomra cod- beidh seans díreach é sin a lata ann. Is anseo a bunaíodh Con- dhéanamh ar an Máirt seo chugainn, radh Talún Náisiúnta na hÉireann 8 Meitheamh ag 6.30i.n. i gCaifé an ar an 21 Deireadh Fómhair 1879. Alliance Francaise ar shráid Chill Roghnaíodh Charles Stewart Par- Dara BÁC 2 ag an gCiorcal nell mar uachtarán agus bhí Díospóireachta. Is iad Aonghus Ó Mícheál Dáibhéad as Maigh Eo ar hAlmhain agus a chomrádaí ón tSeic dhuine de na rúnaithe air. Na Michael Boleslav a eagraíonn an príomhaidhmeanna a bhí luaite i oíche spraoiúil seo a bhíonn ar siúl rúin an chruinnithe ná ísliú a fháil gach uile choicís. Is fearr teagmháil a ar chíosanna éagóracha agus dhéanamh le hAonghus roimh ré ar tacaíocht a thabhairt d’fheirmeoirí. 087 9543550 agus do sheoladh Tá an t-óstán ar ais ar an mhar- ríomhphoist a chur chuige chun go arRebecca 01 4170000. Kwok agus Brandon Best ag ócáid seolta 'Summer in Dublin 2010'. Is feachtas é seo de chuid Chumann Gnó gadh anois agus gan ach luach tim- seolfaidh sé an rún agus an liosta Lárchathair Bhaile Átha Cliath le breis is 500,000 turasóir a mhealladh chun na hardchathrach an Samhradh seo. peall €1m air. ceapairí a bheidh ar fáil ar an oíche GRIANGHRAF: MARK STEDMAN/PHOTOCALL IRELAND

An bhfuil scéilín agat? Ba mhaith linn freastal ar gach Gaeltacht is Gaelphobal sa tír. Má tá scéilíní nó nótaí áitiúla agaibh, cuirigí iad chuig an seoladh rphoist seo le bhur dtoil, [email protected], agus déanfaidh muid ár ndícheall iad a chur i gcló. 10 RÉIGIÚNACH GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010

Chuan Barra agus Spraoi na Laoi, áit a MUMHAIN bhfuil ionad chúram lae do sheanóirí chomh maith le naíonra agus áis i ndi- aidh scoile do leanaí. NUACHT Rinne sí tagairt do Choláiste na Mumhan, an chéad choláiste Gaeilge sa tír a bunaíodh i mBéal Átha ’n Ghaorthaidh i 1904 agus don tionchar mór a bhí aige ar athbheochan na tean- gan. Fáilte ceolmhar ag an Ionad Cultúrtha Chaith an tUachtarán agus a fear céile tamaillín i gceantar álainn Ghuagán Barra agus tar éis dóibh lón a chaitheamh sa Mhuileann i mBaile Bhúirne thugadar cuairt ar an Ionad Cultúrtha áitiúil atá lonnaithe i gColáiste Ghobnatan, mar a chuir na Seoltar scéalta chuig: daltaí garda onóir ar fáil chomh maith [email protected] le fáilte ceolmhar ag doras an Ionaid. Cuireadh ceolchoirm speisialta i Ionadaithe ó na heagraíochtaí pobail i nGaeltacht Mhúscraí le hUachtarán na hÉireann Máire Mhic Ghiolla Íosa agus láthair laistigh, le Seán Ó Muimh- a fear céile an Dr Máirtín Mac Ghiolla Íosa in Óstán Ghobnatan, Baile Bhúirne. neacháin mar fhear an tí. Chas Peadar Ó Riada agus Cór Chúil Aodha, agus Aillte an Mhothair Mhala ag ócáid ardaithe meanman chuig Gaeltacht Mhúscraí ar lá an éagsúlacht oibre ag na seastáin chan an t-amhránaí óg Nell Ní taobh le hÓstán Ghobnatan i mBaile speisialta sa dúthaigh Dé Sathairn seo sular labhair sí leis an slua. Chróinín ina haonar. Mar iarratas le bheith ar Bhúirne Dé Domhnaigh seo caite. caite. Bhí grúpaí éagsúla i nGaeltacht “Sílim nach bhfuil áit ar bith in speisialta ó Mháire Mhic Ghiolla Íosa, Bhí sé mar sprioc ag an gclann Mhúscraí broidiúil ar feadh roinnt Éirinn a bhfuil nós na meithle níos chas Iarla Ó Lionáird an t-amhrán “is cheann de na €20,000 a bhailiú nuair a bheartaío- laethanta ag ullmhú le haghaidh na láidre ná mar atá sé anso i Múscraí,” a ansa” léi – Eleanor Plunkett cumtha ag dar bád tárrthála a cheannach cuairte, agus ní raibh mórán ama ag dúirt Máire Mhic Giolla Íosa. an gcláirseoir Ó Cearbhalláin – le tion- ‘New7Wonders of d’Fhoireann Chuardaigh agus Tár- muintir Bhéal Átha ’n Ghaorthaidh Mheas sí nach raibh aon fhocal i lacan ar an bpianó ó riarthóir an Ion- rthála Mhala, aonad a chabhraigh leo mar gur beartaíodh cúpla lá roimh ré mBéarla a chuirfeadh brí na meithle in aid, Bríd Cranitch, a bhronn saothar Nature’? sa chuardach do Bhrían in Abha na ionad pobail ansan a chur san áireamh iúl go hiomlán, go mbaineann sé le ealaíne ghloine leis an ealaíontóir Laoi i mí na Samhna seo caite. Theast- i sceideal an Uachtaráin. spiorad agus cultúr na nGael. áitiúil Maura Whelan ar an Uachtarán TÁ Cumann Sacair na hÉireann (FAI) aigh uathu cabhrú le daoine a bheadh Bhí an tUachtarán le cuairt a thab- Rinne an tUachtarán tagairt ar leith mar chuimhne ar a cuairt ansan. ag tacú le feachtas chun Aillte an buailte leis an sáinn ina rabhadar féin, hairt ar Oileán Bhéara maidin Dé d’obair na ngrúpaí áitiúla atá ag plé le Bhí ealaíontóirí sínsearacha sa lucht Mhothair a roghnú mar cheann de na agus reachtáladh imeachtaí éagsúla ó Sathairn, ach cuireadh san ar ceal de daoine ar an imeall, agus don éisteachta, daoine aosta i nGaeltacht ‘New7Wonders of Nature.’ Cuireadh thús na bliana chun airgead a bhailiú bharr timpiste thragóideach a thárla ar “difríocht mhór” atá déanta acu Mhúscraí a fhreastalaíonn ar ranganna na hAillte ar an ngearrliosta i mí Iúil do chiste Bhríain Uí Thuama. an oileán an tseachtain seo caite. “dóibh siúd a bhí beagnach scartha ealaíne faoi stiúir na n-ealaíontóirí 2009, chomh maith le 27 suíomh eile. “Tá súil agam go dtabharfaidh an Agus í ag cur fáilte roimh an beagáinín ón phobal.” Luaigh sí an áitiúla Pauline Dodds agus Bernadette Bhí 440 rannpháirtí san áireamh ann bád seo cabhair agus cúnamh do Uachtarán agus a fear céile an Dr obair atá ar bun maidir le tithíocht Cotter, beirt gur tugadh bualadh agus iad ag déanamh ionadaíochta ar chlann éigin in am an ghátair,” a dúirt Máirtín Mac Giolla Íosa thar ceann grú- sóisialta agus an tacaíocht a thugtar do bríomhar bos dóibh nuair a luaigh an 220 tír. Caitheadh os cionn céad mil- Colmán Ó Tuama leis an slua, mórán paí deonacha Ghaeltacht Mhúscraí a dhaoine go bhfuil riachtanais ar leith tUachtarán iad. liún vóta i suirbhé domhanda, chun díobh san a chabhraigh sa chuardach bhí bailithe in Óstán Ghobnatan i acu, go háirithe in am seo na ganncho- Lucht teastas FETAC agus Muintir na suíomhanna don ghearrliosta a agus a bhí páirteach sa bhfeachtas mBaile Bhúirne, rinne Oifigeach da. Ó thaobh an cheoil de, mhol sí na Gréine san Ionad Áise roghnú. Beidh Cumann Sacair na bailithe airgid. Caidrimh Phoiblí MFG Meitheal Muintir Uí Riada, agus maidir leis an Cuireadh críoch le cuairt Uachtarán hÉireann ag cur an fheachtais seo €15,250 a chosnaigh an bád nua a Mhúscraí, Máire Uí Laoire, oidhreacht shaibhir litríochta sa na hÉireann chuig Gaeltacht Mhúscraí chun cinn ag a gCruinniú Cinn ceannaíodh ón gcomhlacht Cork comhbhrón le muintir Aisling Sulli- cheantar, d’aithris sí véarsa ó cheann tráthnóna Dé Sathairn seo caite i Bhliana a bheidh ar siúl ag deireadh Marine, agus dúirt ball d’fhoireann van, an leanbh cúig bliana d’aois a cail- de dhánta Sheáin Uí Ríordáin, rud a gceanncheathrú MFG Meitheal na míosa seo. Tá sé i gceist acu go Mhala, John Wolfe, go gcabhródh leadh de bharr na timpiste ina tigh rinne sí trí bhabhta le linn a turais. Mhúscraí in Ionad Áise Réidh na mbeidh pearsana móra sacair na soghluaiseacht an bháid go mór in cónaithe. “Cé nár casadh Seán Ó Ríordáin orm nDoirí, mar a raibh teastais hÉireann ag glacadh páirte ann agus obair chuardaigh agus tárrthála in aib- Bhí ionadaithe ó 110 eagraíocht riamh, mothaím go bhfuil aithne agam bhreisoideachais FETAC bronnta ar 70 ag cur Aillte an Mhothair chun hneacha. Tá cúig bád ag Aonad dheonach i halla an óstáin agus an ar an fear ó thaisce a chuid dánta,” a foghlaimeoir fásta a ghlac páirt i gcúr- tosaigh ag an gCruinniú. Tá Comhair- Mhala, agus mhínigh sé go raibh sé in obair phobail atá ar bun acu i gCúil dúirt an tUachtarán. saí éagsúla ansan i rith 2009. le Contae an Chláir ag impí ar dhaoine am ceann díobh atá breis is 20 bliain Aodha, Cill na Martra, Béal Átha ’n Sar a d’fhág sí Óstán Ghobnatan, Bhí cúram leanaí, garchabhair agus agus ar eagraíochtaí eile tacaíocht a d’aois d’athrú. Ghaorthaidh, Réidh na nDoirí agus i bhronn Seamus de Róiste ó MFG ríomhaireacht i measc na gcúrsaí ar a thabhairt don fheachtas seo. Is iad Ghabh Colmán Ó Tuama buíochas mBaile Bhúirne, á taispeáint i bhfoirm Meitheal Mhúscraí ciseán de tháirgí d’fhreastail roinnt mhaith daoine go Aillte an Mhothair an t-aon suíomh ó chroí le gach éinne a chabhraigh leis ghrianghraf, phóstaer agus leabhrán áitiúla an cheantair uirthi. raibh an scoil fágtha acu go luath nó i Éireannach atá fágtha sa chomórtas an gclann in aon slí – “go raibh míle leagtha amach ar seastáin. Bhí an tUachtarán tar éis a bheith i bhfad ó shin. Thréaslaigh an agus má éiríonn leo, neartóidh sé sin míle maith agaibh,” a dúirt sé. Chaith an tUachtarán tamall ag éis- mBéal Átha ’n Ghaorthaidh níos tUachtarán go mór leis na rannpháir- tionscal na turasóireachta sa tír. Thar cheann chiste Bhriain Uí teacht le cur síos agus ag féachaint ar luaithe mar a thug sí cuairt ar láthair tithe, agus bhí sé le tabhairt faoi deara Thuama, bhronn tuismitheoirí gur chaith sí tamall fada ag labhairt leo Bhríain - Colmán agus Áine - bád mar ghrúpa nuair a glacadh gri- Ainm Bhríain beo ‘Brían Ó Tuama’ ar fhoireann Chaur- anghrafanna díobh níos déanaí. daigh agus Tárrthála Mhala. Bhí deir- Bhí cúrsaí ealaíne chun cinn anso fiúracha Bhríain – Clódagh agus Áine chomh maith, mar gur nocht an i measc an óg – agus a dheartháireacha - Justin tUachtarán mósáic cruthaithe ag agus Colmán óg i láthair chomh maith ochtar ball den ghrúpa comhchumais phobail le gaolta, cairde, comharsain agus an Muintir na Gréine le cabhair an pobal áitiúil i gcoitinne. ealaíontóra ó Réidh na nDoirí, Maura le Seán Ó Loingsigh Whelan. Tá dúshláin ar leith ag lucht Mhuintir na Gréine a thagann le chéile TÁ sé beartaithe ag clann Bhríain Uí Ardmholadh ón uair sa mhí san Ionad Áise agus a Thuama, ógánach 19 bliain d’aois ó théann ar turais lae uaireanta. Mheas Bhaile Bhúirne a bádh i dtionóisc Uachtarán do an tUachtarán gurb sampla é seo de thragóideach i gcathair Chorcaí anu- chuimsitheacht agus de phobal ag fei- raidh, tacaíocht a thabhairt do thion- spiorad na dhmiú go sármhaith - “eiseamláir don scadail fhiúntacha eile amach anso tír uile an méid is féidir a dhéanamh le chun ainm Bhríain a choimeád beo i meithle i Múscraí samhlaíocht, le cur chuige agus le croí measc an phobail. mór maith,” a dúirt sí. Thug athair Bhríain, Colmán Ó Agus d’fhill sí ar an gcoincheap Tuama, le fios go raibh €61,150 le Seán Ó Loingsigh ‘meitheal’ arís – “is léir go bhfuil spio- bailithe le ciste Bhríain Uí Thuama Pádraig Ó Snodaigh agus Breandán Mac Gearailt, Beidh An Blas Muimhneach, rad na meithle iontach láidir sa chean- agus bád nua tárrthála le hainm THUG Uachtarán na hÉireann Máire leabhar nua le Breandán, á sheoladh mar chuid de Cheardlann Scríbhneoireach- tar seo.” Bhríain á bhronnadh ag an gclann ar Mhic Giolla Íosa árdmholadh do spio- ta le linn Thionól na Mumhan, Dáil na Mumhan de Chonradh na Gaeilge, in Agus Uachtarán na hÉireann ag Fhoireann Chuardaigh agus Tárrthála rad na meithle ar an gcéad chuairt di Óstán Ghobnatan, Baile Bhuirne, Co. Chorcaí, 11-13 Meitheamh 2010 fágaint Ionaid Áise Réidh na nDoirí, GAELSCÉAL RÉIGIÚNACH 11 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 •

bhronn riarthóir MFG Meitheal Mhúscraí, Anne Labrosse, saothar ULADH ealaíne leis an ealaíontóir Bernadette Cotter ó Bhéal Átha ’n Ghaorthaidh uirthi - pictiúr líníochta NUACHT dár teideal ‘Teacht le Chéile’, le haib- hneacha áitiúla an tSuláin agus na Laoi ag bualadh agus ainmneacha uile na ngrúpaí deonacha mar ghathanna gréine ag taitneamh ar an gcúig cheantar i bhfoirm chiorcal déanta le línte áitiúla véarsaíochta i nGaeltacht Mhúscraí, agus Réidh na nDoirí mar phointe comhtheagmhála sa lár.

Fáilte roimh Seoltar scéalta chuig: ealaíontóirí óga [email protected] sa Daingean BEIDH campa samhraidh físealaíon Doire: Feis Charn Cuid den 34 duine óg ar éirigh leo scoláireacht a fháil i mbliana, i Scéim Scoláireachta Chomhairle Contae Dhún na do dhaltaí meánscoile ar siúl ón 21- nGall. Chun tosaigh, ó chlé, tá Maighréad Ní Bhrádaigh ó Choláiste Chill Charthaigh, An Clr. Daithí Alcorn, Cathaoir- 25 Meitheamh. Is iad na healaíon- leach ar Choiste na Gaeilge, Seosamh Ó Duibheannaigh ó Choláiste na Rosann, agus An Clr. Pádraig Ó Dochartaigh, tóirí Áine Uí Dhubhshláine agus Tóchair 2010 Coiste na Gaeilge. Áine Ní Chíobháin a bheidh ag stiúradh na ceardlainne, a BEIDH Feis Charn Tóchair ar siúl Dé taí an deireadh seachtaine beidh fhaigheann tacaíocht ón Roinn Sathairn 12 Meitheamh i mbliana sa léacht leis an Ollamh Seosamh Wat- Gnóthaí Pobail, Comhionannais Charn, Bóthar Thír Chiana, Machaire son ar bheatha Cholm Cille, rangan- agus Gaeltachta. Is sa Daingean a Rátha. na Gáidhlig le hAndreas Wolff, bheidh an campa samhraidh ar siúl Is iad aidhmeanna Fheis Charn damhsa le Joe McGuigan agus ceol is agus tá fáilte roimh éinne le spéis Tóchair ‘athbheochan na Gaeilge amhránaíocht le Doiminic Mac Giolla san ealaín ach go háirithe. Beidh agus an chultúir i gContae Dhoire a Bhríde. neart líníochta agus péinteála ar siúl cheiliúradh agus a chur chun cinn.’ Is é an 9 Meitheamh Féile Eaglaise ag an gcampa agus beidh na daltaí Beidh rannóga éagsúla san Fheis a an Naoimh. Déanfar Turas Cholm ag obair taobh istigh agus lasmuigh bheidh oiriúnach do réimse leathan Cille ina iomláine ar an Domhnach freisin. Cé nach raibh an campa ar aoisghrúpaí, idir fhoghlaimeoirí na mar chuid den chomóradh. siúl anuraidh, reáchtáladh dhá bhli- teanga agus chainteoirí líofa. Beidh Deir Liam Ó Cuinneagáin, ain ó shin é agus d’éirigh go hion- na comórtais éagsúla, agus bronnadh Cathaoirleach Údarás na Gaeltachta, tach leis. (MNíE) duaiseanna na gcomórtas scríbh- gur deis iontach atá san fhéile chun neoireachta agus ealaíne, san oilithreacht a chruthú i dTír Chonaill áireamh. ar nós Oilithreacht Naomh Séamus i Seo comórtais na Feise i mbliana: Santiago de Compostela sa Tabhair Aire! Comórtas Aithriseoireachta Spáinn.Tugann na mílte Éireannach Filíochta, Comórtas Comhrá, Comór- cuairt ar an oilithreacht sin ó bhliain Athbhreithniú tas Scoláireachta, Comórtas Ealaíne, go bliain. “Tá ceangal ag Colm Cille le Comórtas Scríbhneoireachta agus Gartan, Óilean Thoraí agus le Doire Sábháilteachta Comórtas Ceoil Thraidisiúnta. Cholm Cille. Tá féidearthachtaí móra Is é Dé hAoine 4 Meitheamh an ag baint lena leithéid d’fhéile.” Antóin de Blárach a bhuaigh an duais don aisteoir is fearr ag Féile Scoildhrá- Sceilg Mhichíl spriocdháta má táthar ag iarraidh maíochta Ulaidh agus ag an Fhéile Náisiúnta i 2010 sa drama ‘Teach na páirt a ghlacadh i ngach comórtas mBocht’ ag Oíche Idirbhliain Phobalscoil Ghaoth Dobhair. Sa phictiúr leis tá EISÍODH athbhreithniú sábháilteach- seachas an Comórtas Scríbh- Donal Mac Ruairí agus Rónán Mac Aodha Bhuí ó RTÉ Raidió na Gaeltachta a ta ar Shuíomh Oidhreachta Domhan- neoireachta agus an Comórtas Líon iarratas is bhronn na gradaim. (PIC: EOIN MC GARVEY) da Sceilg Mhichíl Dé Domhnaigh. Is Ealaíne; is é Dé Luain 7 Meitheamh iad Byrne Ó Cléirigh Teo., Sain- an spriocdháta don dá chomórtas airde riamh ar mar seo á reáchtáil, go háirithe sa do pháistí bunscoile’ ann. chomhairleoirí Innealtóireachta, a sin. chomhthéacs eacnamúil ina bhfuil Beidh sé sin ar siúl idir 10 r.n. agus d'ullmhaigh an tuairisc. Ghlac an Tá bileog na Feise ar fáil ón Charn scéim na muid. Tá luach €27,750 ar na 2.30 i.n. ar na dátaí céanna sa Bur- tAire Martin Mansergh, TD leis an nó is féidir amharc ar líne ar scoláireachtaí i mbliana agus tá ocht navon Arts & Cultural Centre. £20 an tuairisc agus a moltaí. Tugtar sraith www.ancarn.org nó labhairt le scoláireachtaí gcoláiste éagsúla páirteach sa scéim. páiste an táille a bheidh air sin. moltaí sa tuairisc maidir le conas Leonne Ní Loinsigh ar 028 7954 Chun d’áitse a chur in áirithe, níl le bainistiú ceart a dhéanamh ar an 9978. Gaeltachta i déanamh ach glaoch ar Ursula ar 028 mbaol a bhaineann leis an suíomh 8676 9949 (Fo-líne 1). oidhreachta seo. Tá Oifig na Gaeltacht Thír nOibreacha Poiblí i ndiaidh obair a nDún na nGall thosú cheana féin chun na moltaí a Féile Cholm Eoghain chur i bhfeidhm. Fuair beirt turasóir BRONNADH lánscoláireachtaí Fleadh Cheoil bás go tragóideach ar an oileán anu- Cille Gaeltachta ar 34 duine óg as Contae CAILLEADH canúint Ghaeilge Thír raidh agus is de dheasca na dtragóidí Dhún na nGall Dé Luain. Bhí na Eoghain tuairim is 40 bliain ó shin an Chabháin ag sin a tharla an t-athbhreithniú sáb- Le Seán Ó Curraighín scoláireachtaí mar chuid de scéim a ach beidh fíor-Ghaeltacht sa chontae háilteachta seo. Tá scaipeadh fais- chuir Comhairle Chontae Dhún na arís i mí Iúil nuair a bheidh dianchúr- tosú anocht néise mar gheall ar na baoil a TÁ féile Cholm Cille ag pilleadh ar ais nGall ar fáil. Is ar dhaltaí bunscoile saí Gaeilge ann ar feadh 5 lá, ó 5ú go bhaineann leis an oileán i measc go hiardheisceart Thír Chonaill tar agus meánscoile atá an scéim dírithe 9ú Iúil, do dhaoine fásta, dar teideal SEOLFAR Fleadh Cheoil Chontae an phríomh-mholtaí na tuairisce. éis sos cúig bliana an deireadh seach- agus tá sí á reáchtáil le cúig bliana ‘Gaeltacht Thír Eoghain.’ Chabháin sa Gig Rig i gCill na Leice Cuirtear béim láidir anois ar na baoil a taine seo [4-7 Meitheamh] chun an déag anuas. Bhí éileamh mór uirthi Cosnóidh sé £5 an duine agus anocht ag a hocht a chlog. Is é an t- bhaineann leis an suíomh ar an gaol a bhí ag an naomh le hAlbain a sna scoileanna i mbliana agus bhí beidh 3 leibhéal ar fáil - bun, meán amhránaí aitheanta Seán Ó Sé a bhei- láithreán idirlín www.heritageire- cheiliúradh. Beidh Gaeilge na 570 iarratas ar an scéim, an líon iar- agus ard. Chomh maith leis sin beidh dh ag oscailt na hócáide agus beidh land.ie, ar fhógraí nua-dheartha gConallach agus Gaeilge na hAlban ratas is airde a bhí ann riamh. Sprea- dhá oíche airneáil ann. sé i mbun slua-amhranaíochta i caighdeánacha atá curtha suas ar an ag teacht le chéile i nGleann Cholm gann an scéim seo labhairt na Beidh na cúrsaí ar siúl gach lá ó 10 nGaeilge. oileán agus i mbileoga eolais a Cille chun díriú ar chomhoidhreacht Gaeilge i measc na ndaoine óga sa r.n.-4 i.n. in Institiúid Chean- Tá fáilte roimh chách agus tá tuil- scaiptear ar chuairteoirí chuig an Ghaelach. chontae. Is tréimhse iontach dúshlá- naireacht na hÉireann, Cabhán an leadh eolais ar fáil ach scairt a chur ar oileán. Is féidir teacht ar an dTuairisc Osclóidh Maolcholaim Scott, fei- nach agus leochaileach é seo do na Chaorthainn. 0876401682. Is iad Glór Bhréifne iomlán ar shuíomh idirlín oidhreach- dhmeannach Cholmcille, an fhéile Coláistí Samhraidh, agus tá sé táb- Chomh maith leis sin beidh ‘Seal agus Coiste Gaeilge Fhleadh Cheoil ta an OPW www.heritageireland.ie. go hóifigúil anocht. I measc imeach- hachtach go mbeidh scéimeanna Spraoi: Scéim samhraidh as Gaeilge na hÉireann atá á heagrú. 12 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 3 TUAIRIMÍ “Cén Eabhrais atá ar ‘Widgery?’”

leagan nua de ‘fírinne’ Dhomhnach de Widgery a bhunú. na Fola anois ann. Tuarascáil a chuirfidh in iúl , gan Déanfar caint i dtuarascáil Saville amhras, nach dtiocfadh leis an arm faoin chreidiúint a bhí ag na Para- is marfaí agus is fearr armtha ar an trúipéirí go raibh siad faoi ionsaí; domhan iad féin a chosaint ó Le Eoghan Ó Néill beidh trácht ar ‘meancóga’ a rin- dhream beag daoine neamharmtha neadh faoi strus na cogaíochta, faoi a bhí sáinnithe ar long i lár na far- easpa cumarsáide, faoi shaighdiúirí raige. áirithe a chuaigh thar fóir agus dá Beidh an tuarascáil Iosraelach N mise amháin a chrei- réir. ann ar ball beag agus beidh an stá- deann nach raibh ciall Ach níl rialtas na Breataine chun a das céanna aige is a bhí ag Widgery. dá laghad le fiosrúchán admháil gur cheadaigh siad dún- Lena cheart a thabhairt do Saville ar Dhomhnach mharú 14 shaoránach dá gcuid féin i Mhíchéal Ó Máirtín, bhí sé láidir ar na Fola? lár an lae ghil. cheist na Palaistíne le roinnt blianta ACad chuige a iarradh ar an Mar b’ionann sin agus a admháil, anuas. Bhreatain breithiúnas a thabhairt den chéad uair ó 1921, go raibh Bíodh is gur mhinic a bhí sé ag (den dara uair) ar shléacht a rinne sceimhle stáit ar bun acu in Éirinn. snámh in aghaidh easa san Eoraip. Paratrúipéirí s’acu d’aonturas agus Amharc ar Matt Baggot. Ach dá fheabhas é is daoine ar nós go fuarchúiseach ar shráideanna Faoi mar a rinne Hugh Orde mise is tusa, ag obair go haonarach Dhoire i mí Eanáir 1972? roimhe, tá Matt Baggot ag troid cath nó le chéile, a thugann ar pho- Ní thuigim é. i ndiaidh catha sna cúirteanna le laiteoirí agus ar rialtais athrú. Tá a fhios agamsa, tá a fhios ag nach mbeadh teacht ag gaolta na Mar sin, a léitheoir dílis, cuir tusa gach náisiúnach, agus tá a fhios ag ndaoine sin a maraíodh in eachtraí baghcat ar earraí Iosrael. bunús daoine a chaitheann seal ag ‘scaoil le marú’, ar na comhaid Scríobh tusa litir chuig na fiosrú an scéil, go ndeachaigh Para- rúnda a bhí ag an RUC. nuachtáin. trúipéirí amach ar an lá sin agus rún Tá rialtas na Breataine ag cur, gan Tabhair tusa tacaíocht phraiticiúil acu daoine a dhúnmharú. stad gan staonadh, i gcoinne fios- do na Palaistínigh sin a mhaireann Cad chuige, mar sin, a d’iarrfá ar rúchán neamhspleách a bheith ann gach bomaite beo faoi bhagairt an an rialtas a cheadaigh an dúnmharú ar dhúnmharú Pat Finucane. bháis. sin, a chosain na dúnmharfóirí agus Agus tugadh droim láimhe do Agus tabhair tacaíocht lena chois go fiú féin a bhronn bonn ar Leif- gach iarracht a rinne rialtas na do na hIosraelaigh cróga sin (agus tanantchoirnéal Wilford as an obair hÉireann le breathnú ar na comhaid táthar ann) a bhfuil de mhisneach mhaith a bhí déanta aige; cad faoi bhuamaí Bhaile Átha Cliath / iontu seasamh gualainn ar chuige a d’iarrfá ar an rialtas sin a Mhuineacháin. Luionn Barry McGuigan marbh i ndiaidh gur scaoileadh chun bháis é, ghualainn leis na Palaistínigh. leagansan den fhírinne a chur ar Níl an Bhreatain réidh chun a Eanáir 30 1972 Do Barack Obama is tástáil na cin- fáil? admháil go raibh cogadh suarach niúna é seo. Cibé rud a bheidh ag Saville, ní salach ar bun acu in Éirinn. Agus ó tharla ‘Widgery’ luaite Ó tharla go sladann arm Iosrael In ainneoin na cainte uilig faoi fhógróidh sé don tsaol go Agus níl an Tiarna uasal Saville ag agam cén Eabhrais atá ar ‘Widgery?’ Palaistínigh ar a mian gan cáineadh ‘Athrú’ tá Barack ag seasamh céad ndeachaigh saighdiúirí na Breataine dul a rá leo gur ghá dóibh sin a Dé Luain rinne muirshaighdiúirí gan ceistiú bhí Iosrael ar buile go faoin gcéad le hIosrael faoi mar a amach agus an rún ina gcroí istigh admháil. Tá súil as Dé agam go Iosrael a leagan féin de Dhomhnach raibh Eorpaigh ag cáineadh cíocras sheas gach rialtas eile de chuid SAM acu piléir a chur isteach i ndroim bhfuil oiread i dtuarascáil Saville na Fola gur shléachtaigh siad sib- fola na saighdiúirí. riamh roimhe. daoine a bhí ag máirseáil ar son agus a thabharfaidh sólás éigin do hialtaigh a raibh de dhánacht acu Ach ar a dtuiscint dóibh nach dtig Go dtí seo. ceart sibhialta. ghaolta na ndaoine a maraíodh. fóirithint a thabhairt a fhad le Gaza. leo caitheamh le hEorpaigh mar a Ach cén iontas sin? Sin an rud a chreidim, sin an rud a Ach dar liom féin nach mbeidh i Daoine cróga a roghnaigh iad féin chaitheann siad le Palaistínigh, tho- Tá na Stáit Aontaithe ag cur bagh- chreideann bunús daoine go dtí seo. dtuarascáil Saville ach ‘Widgery a chur sa bhearna baoil ar son saigh Iosrael ar a dtroid chúlgharda. cat éagórach ar Chúba ó bhí 1959 Seachas an fhírinne sin, beidh Lite.’ phobal Gaza. Iad anois ag iarraidh a leagan féin ann.

AR NA BLAGANNA

An Caomhach: Leithscéal eile chéad teanga oifigiúil thógáil agus a scríobh, formhór na ndaoine ag Luimnigh ...“Tá an-chuid imní ar Dóibh ar Fuath Leo Iosrael cothrom na féinne a thab- sholáthar iarraidh ciall a dhéanamh den mhic léinn a bhfuil i ndiaidh a Bhí sé ar intinn ag na 'gníomhaithe hairt do gach páirtí nuair d’Ollscoil na Ban- tubaiste uafásach seo, mé féin san gcuid scrúduithe a chríochnú faoi ar son na síochána' seo troid a thos- nach dtugann siad féin ríona mar Scéim áireamh. chinnteacht post sa todhchaí”. nú a chuirfeadh droch-chlú ar Ios- cothrom na féinne don Ghaeilge Cónaithe Gaeilge do http://miseaine.blogspot.com/ http://dialannscott.blogspot.com/ rael, agus a thabharfhadh cabhair ... Ráiteas mí stuama é sin san mhic léinn na hOllscoile. do na sceimhlitheoirí Hamas in Eagarfhocal gan amhras ar bith. http://dochonradh.wordpress.com/ Dialann Scott: Micléinn faoi gaeltacht21: An tEarrach Thiar Gása. .. Ionsaí ar Iosrael ab ae é. http://igaeilge.wordpress.com/ Mhíbhuntaiste Ag deireadh na seachtaine seo http://caomhach.blogspot.com/ Mise Áine: Teorainneacha Saoirse ...Aithníonn an ASTI go bhfuil mic caite foilsíodh stampa in ómós Do Chonradh na Gaeilge: Forbairt Tá scéal amháin go mór sna meáin léinn faoi mhíbhuntáiste ina ghrú- don file as Árainn, Máirtín Ó iGaeilge: Preas ráitis i nGaeilge á Gaeltacht nua i mBéal Feirste le lá nó dhó. Táim ag éisteacht le, pa is leochailí agus na gearrtha Direáin... Mar is gnáth ag an Post lorg ag Gaelscéal – caol seans Léirítear scéal d’fhorbairt uaillmhi- agus ag léamh faoi, na tuairimí airgeadais seo i bhfeidhm... Dúirt tá píosa i mBéarla amháin, ar an Dar leis an eagarfhocal, go bhfuil sé anach an Droichid ...le 40 spás éagsúla, lucht an lochta ón dá Noreen Keane, comhairleoir ag suíomh idirlíon acu. deacair do phaipéar a scríobhtar sa tithíochta i bhfoirm arasáin a thaobh ag labhairt agus ag Institiúid Teicneolaíochta http://gaeltacht21.blogspot.com/ GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 13 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 • Crochadh Charles Haughey

Tá féinspéis tar éis tochailt isteach iontu chomh domhain nach bhfeiceann Le Conall Ó Móráin siad go bhfuil siad tar éis casadh le saint. Agus ní hiad na polaiteoirí amháin Á daoine ar buile agus an atá i gceist. Ná dear- ceart glan acu bheith mar sin. Gach lá bíonn casadh madaigh Rody Molloy a nua ar na seanscéalta faoi bhíodh i gceannas ar FÁS a NAMA, FÁS, an Dáil, chreid go raibh sé ‘i dteide- Moriarty,T na bainc. Níl cuma air go mbeidh stop leis na scéalta go luath. al’ taisteal in uasaicme Céard faoi Ivor Callely, iar-theach- nuair a ghlac sé eitiltí. ta Dála, atá anois sa Seanad agus atá tar éis €80,000 i gcostais a bhailiú ó Thithe an Oireachtais le dhá bhliain anuas? Sin de bharr go bhfuil cónaí ar Callely in Iarthar Chorcaí. Nó sin a deir sé uaireanta. Ach de réir suíomh Show agam ar an Domhnach seo idirlín Callely féin tá cónaí air i gClu- caite, Clem Sunter, saghas fealsúnaí ain Tarbh nach bhfuil ach sé gnó ón Afraic Theas. D’oibrigh Clem chiliméadair ó Theach Laighean. Ait ar an gCoimisiún Fírinne agus an rud sin. Ach fan soicind. An rud is Athmhuintearais a bhunaigh Nelson tarraingtí faoi chostais den sórt atá Mandela chun míniú agus, b’fhéidir, faighte ag Callely ná go bhfuil siad críoch de shórt éigin a thabhairt saor ó cháin. D’fhéadfá a rá gur fiú dóibh siúd a d’fhulaing ón gcined- breis agus €160,000 an t-airgead heighilt sa tír sin. céanna dá mbeadh ar dhuine é a Le linn an agallaimh dúirt mé le thuilleamh agus an t-uasráta cánach Clem go raibh an-chuid daoine sa tír a dhíol air. Sin €80,000 sa bhliain nó seo ag lorg díoltais orthu siúd a bhí dhá uair go leith an mheánioncaim tar éis ár dtír a lot go heacnamúil. thionscalaíochta. Agus ar ndóigh níl “Cur amú ama agus mothúcháin” a ansin ach a chuid costas. Tá tuarastal Ivor Callely dúirt sé a bheadh ann. “Foghlaim na á bhailiú aige freisin. ceachtanna agus bog ar aghaidh. Cur Tá bealach eile chun airgead a an dlí orthu siúd a bhris an dlí ach ná chruinniú sa Dáil. Sin trína bheith i oifig a d’fhéadfadh feidhmiú ar an Nó Paul Moloney, iar-cheannasaí ar sna poist chéanna agus an titim tarraingígí sibh féin síos go dtí a leib- do Theachta Dála, do thuarastal mbonn sin. Bíonn ar an ngnáthd- Údarás Forbartha Dugthailte i mhór pá glactha acu, an obair chéan- héal.” flaithiúil a bhailiú agus ansin gan huine dul ag obair gach lá, gan teip. mBaile Átha Cliath nár bhac le na á déanamh acu agus gan ach an Scríobh Clem Sunter leabhar i 1992 freastal ar an Dáil. Tugann sé sin Tá an cumas caillte ag na daoine seo pleananna faoi chaiteachas na ceathrú cuid den tuarastal a bhíodh dar teideal ‘The Casino Model’. Cé seans duit lá oibre eile a dhéanamh. teagmháil a dhéanamh leis an réal- gcéadta milliún Euro a phlé lena á thuilleamh acu tráth anois acu? Má go bhfuil sé gar d’fhiche bliain d’aois De réir figiúirí a bhí ag RTÉ i rith na tacht. Ní aon ionadh go bhfuil olc ar bhord féin. Sin roinnt de na céadta tá siad sásta an tuarastal sin a ghla- cheapfá gur inniu, in Éirinn, a seachtaine d’fhreastail Jim McDaid, dhaoine. milliún Euro go bhfuil muidne, na cadh anois is dóigh go raibh siad scríobhadh é. Is fiú go mór é a TD, ar an Dáil sé lá i rith mhí an Tá saghas éigin ailse ar mheon na cáiníocóirí, thíos leis anois. sásta é a ghlacadh dhá bhliain ó shin. léamh. Is fiú cur i gcuimhne dúinn Mhárta seo caite agus bhris Willie ndaoine seo. Tá féinspéis tar éis Is féidir dul níos faide isteach sa Ní hé sin a dheireadh. D’fhéad- féin nach bhfuair aon duine bás de O’Dea TD a chroí go hiomlán nuair a tochailt isteach iontu chomh séarach. Céard faoi na baincéirí a bhí fainn an colún iomlán a líonadh le bharr an méid a rinne ár gcuid d’éirigh leis siúd Luimneach domhain nach bhfeiceann siad go ag glacadh €2 mhilliún sa bhliain hainmneacha daoine aitheanta atá meirligh eacnamaíochta. Agus creid d’fhágáil agus ceithre lá a bhfuil siad tar éis casadh le saint. mar phá? Nuair a chuir an rialtas tar éis taobh dá gcarachtar atá grán- nó ná creid é ach tá casadh tagtha, chaitheamh sa Dáil. Ní hé go bhfuil Agus ní hiad na polaiteoirí amháin srian lena n-ioncam dúradh nach n- na amach is amach a thaispeáint i faoi dheireadh, i gcúrsaí eacna- ualach rómhór ar cheachtar acu mar, atá i gceist. Ná dearmadaigh Rody oibreodh siad ar son pá chomh nochtanas salach. Ní aon ionadh go maíochta na tíre agus tá an borradh san iomlán, níor shuigh an Dáil ach Molloy a bhíodh i gceannas ar FÁS a ‘suarach’ le leathmhilliún Euro. bhfuil fonn ar dhaoine iad a tosaithe arís. Ar aghaidh linn. aon lá dhéag i rith mhí an Mhárta. chreid go raibh sé ‘i dteideal’ taisteal Nach iontach an rud é anois go chrochadh. Maidir le crochadh, chuir Charles Níl aon ghnáth-ghnó, monarcha ná in uasaicme nuair a ghlac sé eitiltí. bhfuil na daoine céanna fós ag obair Bhí fear ar an Sunday Business Haughey ar ceal é i 1964. Rialtas gan trua do dhaoine ag tógáil gasúir

Mar sin bhí an-iontas orm nuair a iad ar an meánscoil. Bhí sé i bhfad nidh iachall a chur ar aon tui- sa mbaile agus mo stampaí a bhailiú chuala mé go raibh Roinn Éamoin Uí níos éasca aire a thabhairt dóibh agus smitheoir atá ina aonar dul amach ag tar éis breith na bpáistí. Bhí fonn orm Chuív le stop a chur le cabhair airgid iad níos óige. Nach shin iad na obair nuair atá 13 bliana slánaithe ag fanacht sa mbaile tráth agus cosúil le do thuistí atá ag togáil gasúir leo féin. blianta ina bhfuil sé an-éasca dul i an ngasúr. gach uile mháthair nua, bhí moth- Bhuel, ní stop ar fad, ach beidh bhfeidhm orthu agus go minic muna Ach ceist eile, cá bhfuil na postan- úcháin chiontachta agam nuair a Le Bernie Ní Fhlatharta stop á chur leis amach anseo a bhfuil súil á coinneáil orthu is iad na na seo do na tuistí aonair agus iallach chuaigh mé ar ais ag obair mar gur thúisce agus a shroicheann an gasúr cairde an dream is mó a théann i anois orthu an baile a fhágáil le dul cheap mé go raibh ról an-táb- nó na gasúir trí bliana déag. bhfeidhm orthu. amach ag obair? hachtach agam sa mbaile, ag togáil Agus tá fhios ag éinne a thógann Mar sin, luíonn sé le réasún go Tuigim go bhfuil brú mór ar mo chuid gasúr. Ní raibh mórán de Í tuismitheoir aonair gasúir gurb shin iad na blianta is mó a bhfuil sé thar a bheith tábhachtach bhuiséad na tíre ach is botún mór é i rogha agam le morgáiste agus billí mise agus is ar éigean dteastaíonn airgead uathu agus thug do thuistí a bheith sa mbaile le súil mo thuairim-se iallach a chur ar na eile le híoc agus is minic go raibh an- go bhfuil mé in ann mé féin faoi deara i mo chás féin ghéar a choinneáil orthu. daoine seo a saol a athrú ar fad mar éad orm do na mná a d’fhan sa teach, gasúir agus post gurbh iad blianta na ndéagóirí na Is aisteach ansin, agus an méadú go bhfuil an Rialtas le stop a chur le mbaile. a bhainistiú gan tracht blianta ba chrua. atá ag teacht ar ár bhfadhbanna liúntais dóibh. Tá trua mhór agam d’aon bhean nó arN an méid airgid atá ag teastáil le Thug mé faoi deara freisin gur sóisialta le hól agus drugaí, go D’oibrigh mise i gcónaí seachas an fear ag togáil gasúir leo féin ach níl an muid ar fad a chothabháil. theastaigh mise uathu níos mó agus mbeadh an Rialtas ag déanamh cin- cúpla mí ina raibh mé in ann fanacht trua sin le fáil ón Rialtas is cosúil. GAELSCÉAL 14 • TUAIRIMÍ Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010

Gaelscéal An Chuasnóg, Baile Ard Eagarfhocal An Spidéal, Co. na Gaillimhe Fríth-Sheimíteachas s cuma cad a dhéanann nó a dhéan- ag dul in olcas ar fud an domhain, ar chúin- dtacaíonn gach Giúdach le hIosrael is nach dóibh a bheith cúramach; más éifeachtach faidh Iosrael, cuireann is cuirfidh siad sí a bhaineann is nach mbaineann le hIos- n-aontaíonn gach Iosraelach le polasaithe an taictic é ‘frith-Sheimíteach’ a thabhairt ar síos ar cháineadh ar bith orthu mar rael. stáit s’acu fiú. gach duine nach n-aontaíonn le polasaithe fhríth-Sheimíteachas. Is taictic chomh Is fuath é, is ciníochas é, tá sé míréasúnta, Ba chóir dúinn ar fad gach iarracht a s’acu, ní ionann sin is a rá gur taictic héifeachtach is atá sé leisciúil é. mícheart agus thar a bheith contúirteach. dhéanamh chun an fríth-Sheimíteachas a fhadtéarmach é, go háirithe agus an Shoah IÉiríonn leis an chúiseamh shimplí seo an Tá sé chomh dona céanna is atá ciníochas chur faoi chois, cibé cineál fuatha atá ann nó ag titim siar níos faide sa stair i gcónaí. chuid is mó dínn a chur inár dtost, beag i gcoinne na bPalaistíneach, daoine a cibé áit ina bhfuil sé le fáil. Thiocfadh leo a bheith nochta ar fad mura beann ar cibé coir chogaidh atá déanta, cibé labhraíonn teanga Sheimíteach chomh Agus daoine ag léirsiú i gcoinne Iosrael mbeadh éifeacht leis an chúiseamh seo a ceart daonna atá sáraithe, nó cibé dlí maith i ndeireadh na dála. sna seachtainí atá romhainn, ba cheart thuilleadh, go háirithe dá dtiocfadh leis an idirnáisiúnta atá briste ag Iosrael. Níl aon leithscéal ann do cheachtar acu. dóibh a bheith cinnte go bhfuil a gcroíthe domhan a léiriú go soiléir gur ideolaíocht Ach cheana, ní féidir aon amhras a bheith Ní chuidíonn sé leis na Palaistínigh ach an slán is glan ón ghalar seo. mhíghlactha é an fríth-Sheimíteachas atá á ann ná go bhfuil fíor-Fhrith-Sheimíteachas oiread agus ná déanaimis dearmad nach Ó thaobh Iosrael de, áfach, ba cheart cur faoi chois i gcónaí. Administration of Justice (Language) Act of 1737

IÚ ó thaobh na Gaeilge de, ní féidir fóill, is é sin ‘The Justice Act 1737,’ dlí a Ní féidir a mhaíomh ar láimh amháin, ar an cheist seo, níl aon chothrom na féinne ach a admháil go bhfuil an Tuais- chuireann cosc éifeachtach ar úsáid na áfach, nach fiú an tAcht a chur ar ceal ar an ann a fhad is atá péindlí fós ar na leabhair. ceart athraithe go suntasach ach is Gaeilge i gcúirteanna agus i ndoiciméid ábhar nach bhfuil Gaeilgeoirí ann is ar an Tá ceist shimplí le freagairt ag rialtas na léir go bhfuil an bun-fhrith- dhlíthiúla ó thuaidh? láimh eile a mhaíomh nach féidir a chur ar Breataine, cén fáth nach bhfuil na cearta Ghaelachas agus forchiníochas Tugann aontachtóirí lántacaíocht don dlí ceal ar eagla go mbeadh Gaeil ag iarraidh céanna ag na Gaeil i dTuaisceart Éireann is cultúrthaF ‘an chultúir Bhreatnaigh’ beo beat- ársa seo, ag argóint nach bhfuil go leor Gaeil- Gaeilge a úsáid i gcúirteanna mar atá á atá ag na Gaeil in Albain, nó ag na Breatnaigh haíoch go fóill. geoirí ann ó thuaidh chun an cosc seo a chur dhéanamh fá láthair. sa Bhreatain Bheag fiú, cad é an difear sun- Cén fáth eile a bhfuil péindlí de dhíth go ar ceal. Ba cheart don dá pháirtí náisiúnacha díriú tasach seo?

LITREACHA chuig an Eagarthóir CEIST na Seachtaine

“Ná bí ag ceannach earraí ó Iosrael” An nuacht

A Eagarthóir, a chara, domhan, a sháraíonn cearta “An Fhrainc?” - “An Tuirc?” ‘príomh-leathanaigh’ Tháinig scéala chugam go raibh daonna sibhialta chuile lá, ag Arís is é an caighdeán a cairéidí agus prátaí orgánacha ó soláthar glasraí dúinn, de bharr úsáideadh mar leithscéal gan é colscaradh Ghráinne Iosrael á ndíol i siopaí in Éirinn. an chaighdeáin. Seo cad a iad a cheannach ó na tíortha De réir dealraimh tá dhá fháth dúradh liom. “Níl caighdeán na san. Níl a fhios agam cé chomh taobh thiar de ghlasraí mar seo, bprátaí orgánacha a fhástar sa fíor is atá sé sin ach is séanadh Seoige óna fear céile? atá á bhfás againn féin, á n-iom- tír seo maith go leor!” Mar sin, cruthaitheach mar fhreagraí a pórtáil go hÉirinn agus is i dtús caithfidh siad dul thar lear chun fuair mé cosúil leis an scéal faoi Is féidir vóta a chaitheamh ar www.gaelsceal.ie. na bliana a déantar an chuid is glasraí orgánacha a cheannach Lidl agus Aldi atá ar tí a gcuid mó den iompórtáil seo. Ní rud don mhargadh anseo. Níl ansin féin a dhéanamh agus na hear- nua é seo ach an oiread. Blianta ach cuid den scéal. Chomh raí Iosraelacha atá acu a dhíol Ceist na Seachtaine seo caite ó shin sna 80dí ardaíodh an maith leis an chaighdeán íseal amach agus gan iad a chur sna cheist faoi phrátaí ag teacht ó bíonn easpa prátaí Éireannacha siopaí a thuilleadh. Beidh le Iosrael agus go bhfios dom ar fáil in Éirinn de bharr go n- feiceáil. An aontaíonn sibh le Foras cuireadh srian orthu. Is easpa easpórtáiltear an-chuid dár Ba chóir go mbeadh chuile prátaí maithe i rith tús na bliana bprátaí. dhuine ag scríobh chuig na na Gaeilge maidir le tacú le is mó a chuireann iachall ar Cuireann sin brú ar siopaí ag léiriú a mí-shonais chomhachtaí dul thar lear agus sholáthróirí agus caithfidh siad agus a ndéistine agus ag impí prátaí orgánacha a cheannacht. dul chuig na hollmhargaí thar orthu gan earraí ó Iosrael a heagrais bhunmhaoinithe? Ní hamháin sin ach tá sé an- lear ag ceannach glasraí do na sholáthar. D’oibrigh an brú deacair prátaí orgánacha ar mórdhíoltóirí anseo agus is in polaitiúil agus eacnamúil i Níl mórán cinnteachta ann i measc lucht léite Gaelscéal maidir le cur chuige nua chaighdeán ard a aimsiú sa tír Iosrael amháin atá an caighdeán gcoinne an chinedheighilt i Fhoras na Gaeilge i leith na n-eagraíochtaí bunmhaoinithe Gaeilge. D’aontaigh seo, le craiceann sách láidir atá uathu ar fáil. nDeisceart na hAfraice agus is 60% leis an Fhoras ach níor aontaigh 30% leis. Ní raibh a fhios ag 10% ar aontaigh orthu nach dtitfidh siad as a “Cad faoi thíortha i dtuais- cóir an brú céanna a úsáid i nó nár aontaigh siad. chéile. ceart na hAfraice nó deisceart gcoinne an stáit Ghiúdach ar na Sea, de réir an chaighdeáin. na hEorpa?” a d’fhiafraigh mé. fáthanna céanna. Tá aithne mhaith ag Gaeilgeoirí “Bhuel, bhí fadhbanna mór sa Ná bí ag ceannach earraí ó na tíre seo ar na ceithre foclaí Spáinn le déanaí le barraíocht Iosrael, le bhur dtoil. Aontaíonn 60% san agus anois tá earraí ó fliuchrais . . .” a dúradh mar Is mise, cheann de na tíortha is measa ar chuid den fhreagra. Feargus Ó Snodaigh Ní Aontaíonn 30% Cuirtear litreacha chuig [email protected]. Iarrtar oraibh a bheith chomh gonta agus is féidir. Níl fhios agam 10% GAELSCÉAL TUAIRIMÍ 15 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 • Ár Mór-Mhara ar an Meán-Mhuir

agus ár a brúdh ar Ghiúdaigh le linn an dara cogadh domhanda – 6 mhilliún acu maraithe i sluachampaí géibhinne Hitler. Tubaiste, tromluí agus dún- mharú gan aon leithscéal beag ná mór. Le Páidí Ó Lionáird Tuigimidne uafáis mar sin áfach. Ach an gceadaíonn sé seo do thír ar bith feidhmiú beag beann ar dhlíthe nó ar dhliteanas idirnáisiúnta? An Á sé an-éasca ar fad. De réir gceadaíonn sé gníomhartha ar a rún 242 de chuid mbronntar “sceimhlitheoireacht Chomhairle Slándála na stáit?” An gceadaíonn sé do thír ar bith Náisiún Aontaithe, caith- flaithiúnas a gcomharsan a shéanadh fidh Iosrael scaoileadh leis ar mhaithe lena gcuid sainte féin? Mar naT tailte forghafa faoina sheilbh agus fhreagra ar na ceisteanna seo is léir go iad a thabhairt ar ais. Caithfidh siad gceadaítear na gníomhartha seo ar fad. glacadh leis go bhfuil cearta ag Ceadaítear iad de bharr na héagóra ar áitritheoirí na dtailte sin (Palaistínigh fad a deineadh orthu féin roimhe seo. sa chás seo) a saol a chaitheamh faoi An bhfuil sé ceart go gceadófaí? Sin shíocháin, laistigh de theorainneacha ceist níos ábharthaí b’fhéidir. Ar deimhnithe agus saor ó aon bhagairt ndóigh níor chóir go gceadófaí. Díreach fórsa ar bith. ar nós páiste a chaill a thuismitheoirí i Sin iad na tuiscintí a chuir na dtimpiste, níor chóir ligean dó saol a Náisiúin Aontaithe chun cinn i chomharsan a lot mar chúiteamh ar a Samhain 1967 – le cois dhá scór bliain ó chailliúint thragóideach féin. Táim shin agus tuiscintí a thuigimse agus a bréan de na leithscéalta ar fad. Táim thuigeann aon duine réasúnta ach bréan de na Stáit Aontaithe a bhíonn uirthi ar an gcéad dul síos? “That Tá sé feicthe againn arís agus arís eile tuiscintí nach bhfuil tuairim faoi spéir de shíor ag tabhairt cosaint agus would not correspond with my under- go bhfuil a gcuid dlíthe féin acu in Ios- ag maorlathas Iosrael féin fúthu. Tá tacaíochta d’Iosrael. Táim bréan de Tá sé feicthe againn standing of maritime law” a dúirt Ruth rael. Dlíthe a bhaineann leo féin agus dearcadh fíor-éagsúil ag muintir Ios- bheith ag feitheamh ar dhuine éigin arís agus arís eile go Zac, Leas-Ambasadóir Iosrael go leo féin amháin agus nach bhfuil rael ar an ndomhan mór amuigh ansan seasamh suas agus a rá amach go lom – bhfuil a gcuid dlíthe hÉirinn ar chlár raidió le linn na seach- rochtain ag éinne eile orthu ná ar a thar éinne eile. Admhaím nach bhfuil go bhfuil na gníomhartha ar fad a chia- taine. mbrí. Cuimhním ar phasanna Éirean- aon aithne agam ar éinne as Iosrael ach pann a gcomharsana bochta féin acu in Iosrael. Ar ndóigh chualas, cosúil leis an nacha a úsáideadh le déanaí in eachtra ní dóigh liom gur gá go mbeadh taithí Palaistíneacha mí-cheart, mí-thró- Dlíthe a bhaineann gcuid eile agaibh, na leithscéalta – gur feallmharaithe ball Hamas in Dubai. phearsanta ag duine orthu leis an dtu- caireach agus mí-dhleathach. leo féin agus leo féin chaith siad siúd ar bord na loinge an Go dtí go stopann SAM ag tabhairt a airim sin a cheapadh. Maith dhom é Agus an colún seo á scríobh agam, tá Mavi Marmara an chéad chloch. Más dtacaíochta iomláine d’Iosrael, ní muna n-aontaíonn tú liom. seisear saoránach Éireannach gafa ag amháin agus nach ea, ní raibh ann ach cloch mar ní fhac- leigheasfar é seo. Is le SAM a dhíolann Is é Iosrael ceann de na tíortha is óige údaráis Iosrael de bharr go rabhadar ar bhfuil rochtain ag thas aon fhianaise i dtuairisc ar bith go Iosrael 33% dá gcuid earraí easpórtála. ach is sine ar thalamh na cruinne, má bord loinge fóirithinte maidin Dé Luain éinne eile orthu ná ar raibh oiread is gunna amháin acu siúd Is ó SAM a cheannaíonn Iosrael a gcuid thuigeann tú leat mé. Ní de réir aon seo caite – iad ag iarraidh teacht i gcab- a bhí ar bord. Chonac áfach go raibh armlóin ar fad – agus is mór an méid a ghnáth-dhlíthe a cruthaíodh an stát hair orthu siúd is measa as i nGaza. Fiú a mbrí. Cuimhním ar gléasra bhagartha ar bord ceart go leor - cheannaíonn siad. Mar sin, más seo i ndiaidh an dara cogadh domhan- dá mbeadh an long ag seoladh laistigh phasanna Éirean- corrbhata adhmaid, barraí iarainn agus sceimhlitheoirí idirnáisiúnta atá mar da. Chnuasaigh Giúdaigh ó fud fad na d’uiscí náisiúnta Iosrael, an mbeadh sé nacha a úsáideadh le b’fhéidir crann tabhaill nó dhó. “I am sprioc aige, ná bacadh sé leis an hEorpa ar an láthair “spioradálta” ina ceart dul ar bord agus tosnú á lámhach happy to discuss our interpretation of Afganastáin, díríodh Obama a chuid bhfuilid go dtí an lá atá inniu ann – iad siúd ar bord? Ní bheadh, mar sin nach déanaí in eachtra reality” a dúirt an Leas-Ambasadóir feirge orthusan atá sásta ionsaí a ag teitheadh géarleanúint na Naitsithe. ábhar fuadaigh atá i gceist – duine a feallmharaithe ball Zac arís. Sin an saghas roscaireachta a dhéanamh ar chabhlachán fóirithinte, Ar ndóigh tá a fhios ag an domhan is a ghabháil agus iad a chur i bpríosún i Hamas in Dubai. mbítear ag súil leis ó mhaorlathas Ios- nach bhfuil a n-uimhreacha gutháin mháthair cén ciapadh, cine-dhíothú dtír nár theastaigh uathu dul i dtír rael. aige fiú ?

SÚIL SIAR na Seachtaine

An Claidheamh Soluis: Bealtaine 1910 bhuadhradh i dtaobh na sgoile seo, aitinn go na bláthaibh buidhe; na faithche bhreágh chluthmhar ghlar chum Easbog Ó Muirighthe dán ná i dtaobh aon ní ar an saoghal so coillte glasa as na leacanaibh is, na ar aghaidh an tighe amach. Dá mar gheall air tráth, i mBéarla na acht ag féachaint ar a bhfuil le páirceanna go na claidheacha mbeadh airgeadh mo dhóithin Sacsan, acht ní cuimhin liom puinn Sgoil Nuadh feiscint ó’ n áit reo, agus ag eis- cama. Gach rud atá os mo chomhair agam nárbh bhreágh an áit é chun de anois cia go raibh ré i leabhar teacht le n-a bhfuil le cloisint im’ is ar gach taobh díom agus as mo comhnuighte. Tig mór is eadh é éigin dá raibh ar sgoil agam tamall. timcheall. chionn i n-áirde tá deireacht agus, agus cló mhaithais ó’n dtaobh Dá ndeininn féin iarracht ar chúpla Ghaedhilge Ceol ba bhinne ná cantain na n- áilneacht ionnta, dár liom, indiu fé amuigh. rann do cheapadh i nGaedhilg b’f- Annso dhom an bhruach Chuain éan lem’ ais san choill níor airigheas sholus gréine na Bealtaine. “Mhuise go deimhin, a Ghaed- hearra dhom é b’fhéidir ná bheith chluthmhain na léime i gCair- le fada an lá. Ba dhóigh leat ortha Acht ní chun sin do sgríobhadh heala, is oireamhnach an ball do ag iarraidh cuimhneamh ar an breachaibh; mo pheann im’ dhóid, go dtuigeann na héin fáth mo thu- do shuidhear annro leath uair a thoghabhar d’bhúr sgoil,” a déar- mBéarla sin an Easbuig. mo leabhar beag bán ar mo ghlúin, rais go dtí an nead so an bhruach na chluig ó rhoin. Ní headh, go faidh duine ar ball nuair a thioc- ’Seadh : dheineas an iarracht san, agus mé as machnamh ar conus ir tuinne. Agus tá binneas i gceol na deimhin. faidh sé ó Áth Cliath, b’fhéidir, chun acht ní ró-mhaith d’éirigh liom. fearr tuairisg bheag do sgríobhadh dtonn ag bun na faille reo a spreag- Sid é an tigh thall ar ghruadh na seachtmhain nó dhó do Truagh mar thréig an fhilidheacht mar gheall ar an sgoil nuadh so fadh file chun dánta dá mbeadh sé páirce glaire’ na mbeidh an sgoil chaitheamh san neid ghrianaigh sinn. Ní fada ó shoin é nuair bhí na ’táthar ’ghá cur ar bun annso lem’ mar a bhfuilim. Seo éan beag i leith Ghaedhilge seo ann an lughnasa so seo i n-larthar Chairbre. Is eadh filí go hiomadamhail sa treo-so air. agus a goibín ar osgailt aici ag a dán chugainn. Tá crainn ag a cúl ar leis. Ní bhfuighfí agus an dá Mhun- dúthaighe; acht táid imthighthe Do b’aoibhinn liom fanamhaint ghá chanadh. Buidheachas le Dia bhárr carraige. Tá crainn ag a hain do shiubhal ball ba dheise ná agus ní fearrde an dúthaigh a n- mar a bhfuilim gan peann ná leab- de bhárr a bhreaghacht. Do chliathánaibh ar leachain na meall; Cuan Dor, cé gur ball beag é agus cé imtheacht. Is ar éigin ná raibh na har do choraighe; gan mo mheab- chruthaigh sé gach ní. An cuan agus tá foth-chrann idir é agus an cuan, gur beag duine do bhíonn ag hamhráin imthighthe uainn leis. hair do shuathadh ag cuardach na hoileáin ag a bhéal; na mealla acht is fuiriste uisge geal an chuain sgríobhadh mar gheall ar a Acht ag sin i m’dhiaidh mo ranna-sa d’fhoclaibh ndeara, gan mé féin do agus na maola fé bhratachaibh d’fheicsint ó áitreabh an tighe; tá bhreághacht le seal aimsire . do dá olcas iad is fearr ann ná as iad. 16 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 4 CÚRSAÍ SAOIL Pádraig ag ceann scríbe - beagnach! Labhraíonn Treasa Bhreathnach le Pádraig Ó hAoláin, príomhfheidhmeannach Údarás na Gaeltachta

EANATHAIR, athair, scríbh- neoir, cumadóir agus príomhfheidhmeannach Údarás na Gaeltachta, seo iad na héadain éagsúla atá agS Pádraig Ó hAoláin. Tá sé anois i lár a bhliain dheireanach mar phríomhfheidhmeannach ar an Údarás tar éis dó níos mó ná cúig bliana a chaitheamh sa bpost agus neart obare fós idir lámha aige sula dtagann sé sin chun críche. Is as Cloch Siúrdáin i gContae Thio- braid Árann é ó dhúchas agus, ós rud é nach raibh aon Ghaeilge ag a mhuintir, d’fhoghlaim sé a chuid Gaeilge agus é ag freastal ar an mbunscoil. Fós féin sa lá atá inniu ann labhraíonn sé Béar- la den chuid is mó lena mhuintir mar gurb é sin an cleachtadh a bhí acu agus iad ag fás aníos. Thóg sé a chúigear clainne féin le Gaeilge ach síleann sé “in ainneoin na n-eagras tacaíochta Gaeilge uile atá ann sa lá atá inniu ann, tá a lán dúsh- lán roimh lánúin óg a bpáistí a thógáil le Gaeilge mar gheall go gcaithfidh siad dul i ngleic le teicneolaíocht na meán úr, cosúil leis an idirlíon srl.” Bhí éifeacht an-mhór, a deir sé, ar fhoghlaim a chuid Gaeilge féin ag duine dá mhúinteoirí bunscoile, fear a labhraíonn Gaeilge leis fós má fhe- iceann siad a chéile. Chaith sé tráth i mbun tógála i Londain ag deireadh na seascaidí agus chuaigh na cainteoirí dúchasacha ar fad a bhí i mbun na hoibre leis i bhfeidhm go mór air. Spreag líofacht na nGaeilgeoirí dúchasacha siúd , as Conamara don chuid is mó acu, a chuid suime féin i gConamara agus chun a chuid Gaeilge labhartha féin a fheabhsú. laíonn go bhfaigheann sé cúpla aige in éagsúlacht mhór ábhar. Tá a lán Chaith sé tréimhse 3 bliana ag Deutschmark dleachta ó am go chéile. Deir Pádraig go bhfuil suime aige i gcúrsaí staire, a bhí mar múineadh i gColáiste Belvedere i Ní hé seo an t-amhrán is fearr le sé “ag guí go gcuirfear chuid den chéim ealaíne a rinne sé, mBaile Átha Cliath, ansin mhúin sé ar Pádraig de na hamhráin uile atá an Straitéis 20 bliain i agus a lán léite aige faoi stair chogaí an dhianchúrsaí Gaeilge do dhaoine fásta cumtha aige agus deir sé “bím ag domhain i measc scríbhneoireacht de forbartha ag Diarmuid Ó Donnchadha smaoineamh go gcaithfidh mé bhfeidhm,” agus “cé go chineálacha eile cosúil le scríbh- do Ghael Linn. Rinne Gaeltarra Éire- amhráin eile a chumadh mar gurb é bhfuil sé ráite cheana neoireacht Joseph O’ Conner agus tá ann iarratas ar Ghael Linn le haghaidh sin an t-amhrán a iarrtar orma gur am cinniúnach é seo beagnach gach uile leabhar a foilsíodh comhairleoir teanga agus is é Pádraig a chasadh i gcónaí.” don Ghaeilge, is léir ó riamh i nGaeilge léite aige chomh líon an post seo agus is as sin a tho- Ní hiad na hamhráin amháin a maith. saigh a thaithí le Gaeltarra Éireann bhíonn á chumadh ag Pádraig ach staidéir acadúla éagsúla Bhí sé mar chuid de mholtaí na agus Údarás na Gaeltachta. filíocht agus scéalta chomh maith. gurb é seo an t-am is Straitéise 20 bliain go n-athrófar Cé go raibh sé gníomhach in Rinne sé céim sna healaíona agus cinniúnaí don Ghaeilge.” Údarás na Gaeltachta go hÚdarás na eagraíochtaí bunaithe ar an nGaeilge céim eile sa dlí agus é níos óige ach Deir sé nár cheart dúinn Gaeilge agus is athrú é seo a gcuireann ar feadh a shaoil, deir sé “in amanna ní dúinn a bheith ag smaoineamh ar deir Pádraig gur “san iriseoireacht a Pádraig fáilte roimhe. bhíonn a ndóthain á dhéanamh ag na mheath na Gaeilge a stopadh ach iar- bhí suim agam ar dtús ach idir rud a bheith ag Síleann sé go ndéanann sé ciall go daoine aonaracha chun an Ghaeilge a racht a dhéanamh fás orgánach a amháin is rud eile níor tharla sé.” smaoineamh ar mheath mbeadh ionad náisiúnta na Gaeilge chaomhnú agus a chothú ina bpobal dhéanamh ar líon na gcainteoirí Is ag dul i mbun pinn atá sé i gceist na Gaeilge a stopadh bunaithe sa nGaeltacht agus cé go féin.” Gaeilge. ag Pádraig a chuid ama a chaitheamh ach iarracht a mbeadh an tÚdarás ag díriú ar an Deir Pádraig go bhfuil sé “ag guí go Tá cáil faoi leith bainte amach ag nuair a thiocfaidh deireadh lena teanga go náisiúnta sileann sé go gcuirfear an Straitéis 20 bliain i bhfei- Pádraig mar chumadóir amhrán phost. Tá suim aige “scríobh faoi mo dhéanamh fás orgánach bhfuil tábhacht fós ag baint leis na teo- dhm,” agus “cé go bhfuil sé ráite chomh maith, le Phádraig Coilín shaol féin agus saol an Údaráis agus a dhéanamh ar líon na rainneacha Gaeltachta. cheana gur am cinniúnach é seo don Sheamúis ar cheann de na hamhráin is roinnt scríbhneoireacht gcainteoirí Gaeilge. “Cén ceangal eile, seachas an Ghaeilge, is léir ó staidéir acadúla mó cáil aige. Ní amháin go bhfuil sé ar chruthaitheach a dhéanamh,” a deir Ghaeilge, atá idir na Gaeltachtaí?” a éagsúla gurb é seo an t-am is cinniúnaí fáil in Éirinn ach tá sé ar cheirnín sa sé. Ceannaíonn sé féin trí nó ceithre deir sé. don Ghaeilge.” Deir sé nár cheart nGearmáin chomh maith, rud a chial- leabhar gach seachtain agus tá suim GAELSCÉAL CÚRSAÍ SAOIL 17 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 • Tosaíonn do shaol ag ….?

Le Treasa Bhreathnach

AOI 2011 meastar go mbei- dh 14.1% de dhaonra na hÉireann os cionn 65 bliain Fd’aois. Cé gurb é 65 an aois oifigiúil gur féidir éirí as post agus an pinsean stáit a tharraingt, is é 62 bliain d’aois an mheánaois a n- éiríonn fir as obair agus 61 do mhná. Mura bhfuil tú ag brath go huile is go hiomlán ar phinsean an stáit, braitheann d’aois éirí as obair ort féin agus ar an gciste pinsin atá roghnaithe agat, má tá. Foilsíodh an creat náisiúnta pinsean i mí an Mhárta agus faoi seo tá leasuit- he éagsúla i gceist, aois an phinsin a ardú go 68 in áit 65 mar atá anois an ceann is suntasaí acu. I measc na lea- suithe eile, beidh ar gach fostóir os cionn 22 bliain d’aois íoc isteach sa scéim phinsean, ach beidh deis acu a n-ainm a bhaint den liosta más mian leo. Tá sé i gceist go mbeidh na lea- suithe uile sa chreat náisiúnta pinsean i bhfeidhm faoi 2028. De réir suirbhé déanta ag IrishJobs.ie tá sé i gceist ag 40% d’oib- rithe fanacht ag obair tar éis dóibh aois an phinsin a bhaint amach. Cé go dtaitneodh le 45% d’fhostaithe éirí as an obair sula sroicheann siad 60 síleann níos mó ná leath acu sin nach féidir leo é sin a dhéanamh. Tá sé measta go mbíonn 70,000 ann gur pionós báis atá ann nó iad d’oibrigh muid tar éis dúinn éirí as dhaoine foghlaim uathu siúd a chaith duine in Éirinn trí bliana ó aois an siúd a cheapann go bhfuil sé iontach obair. “Is trua go bhfuil na scileanna De réir suirbhé déan- a saol ag obair i réimse áirithe oibre phinsin ag aon am agus, dar le John ar fad. Tá daoine ag maireachtáil i atá acu siúd atá ag éirí as a bpost agus atá fós ag iarraidh a bheith ag Higgins, príomhfheidhmeannach The bhfad níos faide inniu ná mar a bhí, caillte go hiomlán agus nach mbeidh ta ag IrishJobs.ie tá sé obair sa réimse sin ach ní ar bhonn Retirement Planning Council of Ire- agus is muidne an chéad ghlúin a siad in úsáid acu dóibh féin ná don i gceist ag 40% d’oib- lánaimseartha. land, titeann daoine isteach in dhá bhfuil an seans againn go mairfidh tsochaí ar chor ar bith amach anseo” rithe fanacht ag obair Deir an tUasal Higgins “An rud is ghrúpa go hiondúil, iad siúd a cheap- muid an tréimhse chéanna blianta is a arsa Higgins. tábhachtaí ná go mbeadh plean ag Tá an Retirement Planning Council tar éis dóibh aois an daoine agus iad ag dul ar pinsean of Ireland ag moladh go mbeadh phinsin a bhaint luath nó mall.” Caithfear cúig ghné de daoine atá éirithe as a bpost in ann dul amach. Cé go dtait- do shaol a chur san áireamh sa phlean, amach ag obair agus na scileanna uile dar leis an Uasal Higgins, do shláinte, a d’fhoghlaim siad a úsáid i mbealach neodh le 45% do chaidrimh, airgead, do ghnáthamh fiúntach. Dar leis an suirbhé de chuid d’fhostaithe éirí as an laethúil, agus do stádas féin. IrishJobs.ie síleann 36% de dhaoine obair sula sroicheann Bhí Tomás Rua Mac an Iomaire ag gurb é an bealach is fearr le bheith obair i Raidió na Gaeltachta ó 1974 aclaí agus fanacht aclaí ná coinneáil siad 60 síleann níos agus é ina cheannasaí ar an raidió ar ort ag obair. Ní bheadh íocaíocht mó ná leath acu sin feadh 6 bliana agus aontaíonn sé go mhór i gceist ag The Retirement Plan- nach féidir leo é sin a bhfuil sé an-tábhachtach plean a bhei- ning Council of Ireland don obair seo th agat agus tú ag éirí as aon phost. Cé agus deir siad go bhfuil roinnt bealaí dhéanamh. nár éirigh sé as an obair go hiomlán, éagsúla gur féidir aitheantas a thab- rinne sé cinneadh nuair a bhí sé 54 bli- hairt do dhaoine don obair, ¼ pá a ain d’aois i 2006, go raibh sé in am dó thabhairt dóibh nó giorruithe cánach athrú saoil a dhéanamh agus shíl sé go ar a gcuid leasa shóisialaigh nó a lei- raibh sé sách óg chun é sin a théid. dhéanamh. “Ceapaim, má fhanann Tá an rialtas i mbun próiseas bainistíocht rófhada sa phost, go comhairliúcháin faoi láthair maidir mbíonn baol ann nach mbeidh siad leis an chreat náisiúnta pinsean agus chomh fuinniúil agus chomh hoscailte tá an Retirement Planning Council of do smaointe nua, go háirithe i gcúrsaí Ireland chun comhdháil a reáchtáil ar craolacháin.” Ag labhairt ar aois an an 6 Deireadh Fómhair, “Retirement phinsin, síleann Tomás go Ireland 2020”, ag a mbeidh an t- mbraitheann sé go hiomlán ar an aoichainteoir Meiriceánach Mark duine agus gur cheart an rogha a bhei- Freedman i láthair chun plé a th acu. “Má tá tú oiriúnach don phost dhéanamh ar a bhunsmaoineamh agus tú in ann an post a dhéanamh fós “Encore Careers.” Is scéim é seo atá ag ag an staid sin de do shaol ba cheart go Mark a fheidhmiú i Meiriceá faoi mbeadh an rogha sin agat” arsa láthair agus a thugann seans do Tomás. 18 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 5 TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ

Á madraí an idirlín ag éirí corraithe. Síleann daoine go bhfuil Microsoft i dtrioblóid, agus i dtrioblóid mhór, agus tá figiúirí acu lena gcás a láidriúT chomh maith. Tá luach iomlán Deireadh ré? Apple, an sean-namhaid, i ndiaidh dul níos airde ná luach Microsoft den chéad uair riamh, agus tá beirt des na boic mhóra ón roinn siamsaíochta díreach i ndiaidh an comhlacht a fhágáil ar Fiosraíonn Diarmuid Ó Muirgheasa “chúiseanna pearsanta”, nó ar chúis éigin shofhriotalach eile dá leithéid. staid reatha Microsoft Francaigh ag éalú ó bhád atá...? Ach is tábhachtach freisin gan an iomarca airde a thabhairt orthu siúd ar bhreá leo labhairt faoin gcéad chomh- lacht mór eile a thitfidh as a chéile. In ainneoin go bhfuil Apple anois níos mó ná iad, tá luach iomlán Microsoft fós i bhfoisceacht $230 billiún agus bhí luach beagnach $60 billiún ar a ndíolacháin anuraidh – cuma cad é luach an dollair na laethanta seo, tá a lán náideanna i ndiaidh na bhfigiúirí sin. Ní hamháin go bhfuil airgead mór a dhéanamh acu, ach tá carn airgid thirim réasúnta mór ar láimh acu chomh maith – timpeall is $40 billiún, idir airgead agus infheistíochtaí gearr-théarmacha. Cuma cad a deir na madraí úda, beidh Microsoft anseo go ceann i bhfad – ach tá trioblóid ag druidim, mar sin féin. Tá aithne againn uilig ar Microsoft chosúlacht ann anois nach bhfuil áit ar bhfuil Asus, an comhlacht a dhear an bheidh ar fáil ar dtús le scáileán 5”, agus mar gheall ar Windows agus Office, agus bith ann do Microsoft, atá fágtha sa Is deacair aon mhór- chéad netbook, an Eee PC, agus atá anois amach anseo i bpacáiste atá níos cosúla b’fhéidir go n-úsáideann d’áit oibre lea- chúigiú háit i ndiaidh RIM (Blackberry), ag déanamh iarrachta é féin a dhíol mar leis an iPad. Feidhmíonn an Streak ar gan éigin de Exchange. Bunchloch ion- Apple, Google agus Nokia. Tá Windows fhreagra a bhaint uaidh an Apple nua, ag baint úsáide as Win- Windows 7. Tá táibléad ar taispeáint ag tach láidir é sin don chomhlacht, ach Mobile 7 ag druidim linn, ach nuair a fhá- sin ar fad, ach tá dows CE ina thaibléad nua, an Eee MSI ag Computex chomh maith, a bhfuil lasmuigh de sin tá an-chuid ar siúl acu gann an bheirt atá i gceannas ar an roinn cosúlacht dho-chreidte Tablet. Is branda iontach láidir anois é an an t-ainm Wind air. Cosúil leis an Eee, tá nach bhfuil ag tuilleamh mórán airgid. cúpla mí roimh an seoladh... ní bheinn idir Microsoft anois, Eee, agus beidh sé fíor-shuimiúil feiscint ainm maith gnóthaithe ag MSI leis an Níos measa ná sin ná go bhfuil fás mór ró-mhisniúil faoin táirge nua. Drochnu- conas go n-éiríonn leis agus é ag dul in netbook ar an ainm céanna, agus beidh ag teacht ar mhórán des na margaí úda, acht do na scairshealbhóirí, ó tá an mar- deich mbliana i ndiaidh iomaíocht dhíreach le Apple agus an le feiceáil go luath conas mar a éireoidh agus tá Microsoft á fhágáil taobh thiar, gadh atá ann do ríomhairí traidisiúnta ag do Gates seasamh síos, iPad den chéad uair. leis i margadh ina bhfuil níos mó agus tá mórán den fhás sin ag teacht ó cúngú i gcónaí, agus mura féidir leo agus Apple i 1995, deich Comhlacht eile a bheidh san iomaíochta fiú ná margadh na netbooks. dhaoine atá ag fágáil tháirgí Microsoft seilbh a ghlacadh ar na margaí nua atá ag mbliana i ndiaidh do iomaíocht sa mhargadh úd ná Hewlett Beidh an Wind ar fáil le Windows 7 nó taobh thiar díobh. teacht ina áit feicfear go bhfuil neart Packard. Cheannaigh HP an comhlacht Android. Tá an iPhone i ndiaidh dromchla an comhlachtaí eile (leithéidí Apple, Google Steve Jobs imeacht. Ní fón Palm le déanaí, agus tá siad cheana Is deacair aon mhór-fhreagra a bhaint mhargaidh fón a athrú go hiomlán, agus agus Hewlett Packard) sásta a n-áit a sin le rá go bhfillfidh féin i ndiaidh cuid den nasc atá acu le uaidh sin ar fad, ach tá cosúlacht dho- áit a raibh ceathrú den mhargadh i ghlacadh. Gates, ach dá Microsoft a bhriseadh, ag rá go mbeidh chreidte idir Microsoft anois, deich gcomhair smartphones ag Microsoft Tá an chomhdháil teicneolaíochta bhfillfeadh... Bhuel, leagan den WebOS a dhear Palm in úsáid mbliana i ndiaidh do Gates seasamh síos, cúpla bliain ghairid ó shin níl acu anois Computex ar siúl in Taipei faoi láthair, ina dtáibléad nuair a eiseofar é. Tá tái- agus Apple i 1995, deich mbliana i ndi- ach 7%, agus é sin ag laghdú go fóill. Sa agus tá mórán feicthe cheana atá ina leid chuala tú anseo ar dtús bléid nua fógartha ag comhlachtaí eile aidh do Steve Jobs imeacht. Ní sin le rá mhargadh úd tá Google agus Apple i faoi conas mar a thitfidh rudaí amach sa é. Níl an cogadh seo ach chomh maith, ina measc sin Dell, a go bhfillfidh Gates, ach dá bhfillfeadh... ndiaidh rudaí a chasadh bunoscionn le bhliain atá romhainn. ag tosnú. d’fhógair an Streak cúpla lá ó shin, tái- Bhuel, chuala tú anseo ar dtús é. Níl an bliain nó dhó anuas, agus tá an Beidh áthas ar Microsoft feisicint go bléad a fheidhmíonn mar fhón agus a cogadh seo ach ag tosnú. iPhone 4G ag teacht go luath Clár idirghníomhach mata Dhá chomhlacht idirnáisiúnta do dhaltaí bunscoile MÁ tá sé ar intinn agat iPhone a le lonnú i dTrá Lí cheannach go luath, b’fhiú TÁ leagan den chlár foghla- gan trialach a mhaireann 30 fanacht ar an leagan nua a bhei- ma digiteach Destination lá ar fáil anois do TÁ 55 post nua i réimse na Lí. Beidh na postanna bain- dh ar fáil sna Stáit Aontaithe faoi Maths seolta ag na foil- phríomhoidí, múinteoirí, teicneolaíochta fógartha ag an teach le díolachán, tacaíocht lár na míosa seo agus ar fud an sitheoirí CJ Fallon. tuismitheoirí agus daltaí. Aire Fiontraíochta Batt teicniúil, forbairt theicniúil domhain faoi dheireadh an Houghton Mifflin Harcourt Deir Brian Gilsenan, O’Keefe do Chontae Chiarraí. agus riarachán. Cuirfidh an tsamhraidh. Beidh cuimhne a d’fhorbair an clár do Príomhfheidhmeannach Beidh 25 post nua á chruthú ag tionscadal seo seirbhís ar fáil ollmhór de 64GB agus 80GB ag bhunscoileanna na hÉire- Fallons, go bhfuil daltaí an gcomhlacht bogearraí, d’Éire agus don Bhreatain. an iPhone 4G agus beidh ceama- ann. Leanann an clár idirgh- bunscoile taithíoch ar theic- Straker. Bunóidh ENERCON, Deir an tAire O’Keefe gur ra le 5 megapixel air. Ar ndóigh níomhach r-foghlama (e- neolaíocht idirghníomhach an comhlacht is mó a comhartha tábhachtach é seo beidh comhlachtaí fóin in Éirinn learning) seo curaclam agus go dtabharfaidh Desti- dhéanann tuirbíní gaoithe ar den feabhas eacnamaíochta ag iarraidh a bheith ar an gcéad matamaitice na hÉireann nation Maths beocht agus domhan, a gcuid seirbhísí teic- atá ag tarlú in Éirinn agus den chomhlacht leis an iPhone nua a agus oibríonn sé leis an spraoi don mhatamaitic sna niúla sa bhaile mór freisin. cumas atá againn comhlachtaí dhíol sa tír, agus beidh iomaíocht sraith Mathemagic. Tá lea- scoileanna. (MNíE) Lonnóidh an dá chomhlacht i idirnáisiúnta a mhealladh go ann eatarthu go léir. (MNíE) bpáirc theicneolaíochta Thrá hiardheisceart na tíre. (MNíE) GAELSCÉAL TEICNEOLAÍOCHT & GNÓ 19 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 •

200 post nua á Leathanbhanda ina bhfógairt ag AXA TÁ sé fógartha ag Dáileoirí Domhan- da AXA, fochuideachta de chuid Árachas AXA, go gcruthófar 200 post nua i mBaile Átha Cliath thar Chonspóid i gConamara thréimhse trí bliana. Beidh na poist nua i réimsí margaíochta, dío- lacháin, riarachán polasaí agus teic- Le Sophie Gahan peadh go forleathan. isteoir Comhar Chuigéal Teo, i Leitir Níl aithne ag Máirín ar aon neolaíochta. Is iad IDA Éire atá ag Rinne Comharchumann Shailearna Mealláin. “I ndiaidh cruinniú poiblí le chomharsa eile sa cheantar a fuair tacú leis na poist. Tá sé ráite ag an MÍ na Nollag 2008 bronnadh an in Indreabhán suirbhé cúpla bliain ó 3 i mí an Mhárta bhí daoine ag tabhairt mias satailíte. “De bharr go bhfuilimid gcomhlacht go gcruthófar leath de conradh chun An Scéim shin le fáil amach cén t-éileamh a bhí amach faoi chúrsaí sláinte agus faoin suite idir dhá chnoc ní bheadh muid in na poist seo laistigh de bhliain agus Náisiúnta Leathanbhanda a ann do chóras leathanbhanda níos gcaoi a mbeidh sé lonnaithe in aice le ann glacadh le seirbhís ó chrann go bhfuil earcaíocht tosaithe cheana sholáthar ar an gcomhlacht 3. cumhachtaí. “Fuaireamar amach go reilig.” Síleann Caroline, áfach, go cumarsáide 3, sin an fáth ar chuir siad féin acu. Tá míle duine fostaithe ag Ciallaíonn é sin gurb iadsan a raibh leathanbhanda níos láidre ag mbeidh “baic áirithe” sáraithe acu sa an tseirbhís satailíte ar fáil dúinn.” AXA in Éirinn faoi láthair. (MNíE) bheidhI ag scaipeadh idirlíon gan sre- teastáil sa chuid is mó den cheantar. chomharchumann nuair a thagann an Ach, síleann John Claró nach bhfuil ang go ceantair iargúlta sa tír nach Go háirithe uathu siúd atá ag obair ón tseirbhís nua seo. “Is ionad oideachais gá leis na miasanna seo ar chor ar bith. bhfuil clúdach maith iontu. “Seo an mbaile, tuismitheoirí á lorg dá bpáistí muidne. Déanann muid teastas ar a “Is Satellite Broadband Ireland a Cá bhfuil do tseirbhís theicniúil is mó atá de dhíth agus daoine i gceantar Ros a’ Mhíl agus dtugtar an Ceadúnas Tiomána don dhéanann an próiseas suiteála seo. ar cheantair iargúlta sa tír ó tháinig an an Tulach,” arsa Morgan Ó Conchub- Ríomhaire don phobal áitiúil, ach ní Deirtear go bhfuil costais €1000 curtha pháistí? Aimsigh le leictreachas sna 1940í,” dar le Brian hair, bainisteoir an Chomharchu- raibh muid in ann cuid den scrúdú a ar an rialtas do gach ceann acu agus níl Purcell, urlabhraí ón gcomhlacht. mainn. De réir Morgan tá an chríochnú i mbliana toisc nach raibh ach €49 le híoc ag an gcustaiméir. Cial- d’uaireadóir iad! Beidh na crainn líonra do na bataí 3 Comharchumann chun tacú le 3, cé go an leathanbhanda láidir go leor.” laíonn sé sin gur cur amú airgead an crochta i gConamara fá dheireadh na bhfuil an leathanbhanda DSL ó Eircom Rinne an Roinn Cumarsáide suirb- cháiníocóra atá sa chóras seo ag 3”. Le Meadhbh Ní Eadhra míosa. atá acu féin sásúil go leor. hé in 2008 agus fuair siad amach go De réir Claró, dá gcuirfí Eircom ar an “Tá €80 milliún curtha isteach ag Mí na Nollag seo caite cuireadh raibh seirbhís leathanbhanda níos eolas go raibh an t-éileamh ann don TÁ táirge monatóireachta do pháistí an rialtas sa scéim náisiúnta seirbhís 3 ar fáil ar Oileáin Árann. “Ba tapúla ag teastáil ó bhreis is 1,028 chóras wimax na blianta ó shin, ní seolta ag an gcomhlacht Kidspotter i leathanbhanda seo agus breis is €140 rath mór é,” arsa Purcell. “Is scéim ion- ceantar timpeall na tíre. Ba iad Maigh bheadh leath an chostais seo caite air. mBaile Átha Cliath. Uaireadóir milliún ag 3,” arsa Purcell. “Dá tach é le haghaidh forbairt tuaithe Eo agus Gaillimh an dá cheann ar "Comhlacht neamhspleách iad Imag- speisialta atá sa Never Lost Wrist- mbeadh an córas seo curtha i bhfei- toisc gur féidir le mion-chomhlachtaí bharr an liosta. Anois, tá breis is 78% ine a scaipeann leathanbhanda tríd an watch a bheidh ar fáil do thui- dhm ag na gnáth-chomhlachtaí iargúlta glacadh leis.” de na ceantair sin clúdaithe ag 3. chóras wimax gan sreang. Tá crainn smitheoirí ó ionaid mhóra tráchtála leathanbhanda bheadh idir Ach ní aontaíonn Nasc Tuaithe na Bean áitiúil, a fuair mias satailíte 3 líonra acu sin gur féidir leo an siopadóireachta nó siamsaíochta. €18-20 billiúin ag teastáil chun an hÉireann (IRL) leis sin. I dtuairisc ar bharr a díon ar an Mháirt seo caite í comhartha a chur timpeall cnoic.” Seirbhís leictreonach fhorbairt seo a dhéanamh.” uathu darb ainm ‘The Good, The Bad Máirín Uí Ráinne, Riarthóir Oifige le Ach, deir urlabhraí ó Imagine nach mhonatóireachta atá ann chun súil a A mhalairt a bhí le rá ag John Claró and The Inadequate’ deir siad, “Ní Comhairle Cheantar na nOileán. Bhí mbeidh an tseirbhís wimax le fáil i choinneáil ar na páistí. Tá an táirge á ó Two Dog Computers sa Chlochán. chuireann an Scéim Náisiúnta cónaí uirthi i gceann de na háiteanna gConamara go dtí deireadh na bliana. úsáid ar bhonn trialach faoi láthair in “Cur amú airgead an cháiníocóra agus Leathanbhanda an tseirbhís is fearr ar le droch-luas idirlín roimhe seo. “Bhí Tá feachtas fógraíochta acu faoi láthair ionaid siamsaíochta agus an rialtais atá san fheachtas seo. Bhí an fáil do phobail tuaithe.” Sa tuairisc seo sé uafásach ar fad. Thógfadh sé 20 ina thaobh. siopadóireachta i Sasana. Maíonn teicneolaíocht ag Eircom chun seirb- léirítear “imní” an IRL maidir le “ion- nóiméad chun pictiúr a íoslódáil.” Bhí San fhorbairt teileachumarsáide Kidspotter go bhfuil sé tábhachtach hís leathanbhanda a chur ar fáil do taofacht leathanbhanda soghluaiste. costas €49 ar shuiteáil na satailíte agus gan sreang is tapúla sa tír, tá breis is a bheith ar an eolas faoi na próisis go thithe, trí línte, deich mbliana ó shin, Tá seans nach mbeidh córas ina dhiaidh sin beidh bille €19.99 in 21,022 teach i limistéar na Gaillimhe léir a théann ar aghaidh sna hionaid ach ba faoi mhuintir na háite é dul i leathanbhanda shoghluaiste in ann aghaidh na míosa aici. Conradh bliana clúdaithe le córas leathanbhanda 3 le éagsúla, má tá an táirge le n-oibriú i dteagmháil leo chun an tseirbhís seo a tacú le tascanna áirithe ar nós cluichí atá ann. “Níor thóg sé ach uair go leith bliain," arsa Purcell. “Níl ach 5,956 gceart. Bunaíodh an chomhlacht chur ar fáil, agus ní dhearna siad sin.” is VoIP.” “Tá daoine áirithe chun é a shuiteáil. Tá sé in aice leis an teach fágtha sa limistéar.” Kidspotter sa bhliain 2006 agus De réir Claró thástáil Eircon wimax amhrasach faoi na himpleachtaí mias Sky. Tá líne ag dul tríd an díon Bealach amháin nó bealach eile ba cuireann siad teicneolaíocht ar fáil den chéad uair i 2000/2001, ach bhí sláinte a thagann leis na crainn seo don ríomhaire. Táim thar a bheith chóir go mbeadh seirbhís níos fearr ag bunaithe ar mhonatóireacht pháistí. costais ró-ard i gceist chun é a scai- freisin,” arsa Caroline Uí Ráinne, bain- sásta leis,” arsa Máirín. pobal Chonamara sula i bhfad. Laigeacht san Euro – an chéad bhearna sna scamaill d’onnmhaireoirí na tíre

Le Conchubhar Mac Con Carraige gar i 2009, earraí ar luach €84bn dtíortha sin a spreag an fhorbairt íosphointe (c. £0.84 agus $1.20 Coláiste na hEolaíochta agus seirbhisí ar luach €66bn. seo. Bhí impleachtaí láithreacha faoi seach) don bhliain dheire- IN ainneoin cosaint stairiúil na Taobh amuigh de cheantar an agus diúltacha ann de bharr anach agus beifear ag súil le hÉireann ar shaoirse pholaitiúil, Euro is iad an Bhreatain agus nochtachta don fhiontar seo feabhsú i ndálaí trádála dá bharr. Léachtóir (Téarma Seasta) le hEolaíocht Bhithleighis mar gheilleagar oileánach Stáit Aontaithe Mheiriceá ár agus d’fhulaing onnmhaireoirí Is éard a dúirt John Whelan, Spriocdháta: Déardaoin, 17 Meitheamh 2010 braithimid fós go mór ar onn- bpríomh-chomhpháirtithe sa de bharr laghdú ar a gcuid príomhoifigeach feidhmiúcháin mhairí (exports) agus braitheann trádáil agus iad le chéile frea- iomaíochais in éineacht le cúlú eagraíocht ionadaíochta onn- (Déanfar an ceapachán chuig Scoil an Leighis, ach beidh sé iomaíocht éifeachtach ár onn- grach as c. 40% di. eacnamaíochta ginearálta agus mhaireoirí na hÉireann (IEA), taobh istigh de Choláiste na hEolaíochta) mhaireoirí go mór ar rátaí Tá fiontar ann do na honn- laghdú ar éileamh tomhaltóirí sa agus é ag caint ar thorthaí na Tuarastal: €40,256 - €56,782 malairte airgeadra. Is é an mhaireoirí ó thaobh bogadh mí- Bhreatain agus i SAM. Ar ndóigh, chéad ráithe féilire de 2010 a foil- laigeacht is déanaí san Euro (in bhuntáistiúil i rátaí malairte bíonn éifeachtaí difriúla aige seo síodh i mí Bealtaine, ”Cé go Is féidir tuilleadh eolais a fháil agus iarratas a dhéanamh éineacht le himpleachtaí diúl- airgeadra agus bhí rátaí malairte ar rannóga difriúla den gheillea- bhfuil an rannóg onnmhairithe ach cuairt a thabhairt ar www.publicjobs.ie tacha na laigeachta sin do gheil- an-neamhsheasmhach le cúpla gar agus ní raibh an scéal chomh bia fós i ngéarchéim, tá fás le Is fostóir comhionannas deiseanna í leagar na hEorpa ar fad) an bliain anuas de bharr dona céanna d’onnmhaireoirí feiceáil cheana féin i rannóg na Ollscoil na hÉireann, Gaillimh. chéad bhraoinín nuachta dear- neamhchinnteacht eacna- atá ag brath ar an Dollar de bharr seirbhísí”. fach d’onnmhaireoirí na tíre le maíochta sna margaí airgeadais. easpa íogaireachta i bpraghas na Deir Banc Ceannais na hÉire- fada an lá. I 2008 thosaigh an Euro ag dul in n-earraí sin (ar nós ríomhairí ann go mbeifear ag súil go tioc- Go tradisiúnta smaoinítear ar airde i gcóimheas Sterling (agus agus gléasanna leighis) i gcom- faidh biseach ar onnmhaireoirí onnmhairí mar earraí, ar nós bia, an Dollar) agus sroicheadh a uas- paráid leis na hearraí a dhíoltar na tíre sula dtagann biseach ar dí agus gléasanna leighis ach tá phointe i 2009 ag timpeall £0.94 de ghnáth leis an Bhreatain ar an gheilleagar. Mar sin, nuacht ról tábhachtach ag seirbhísí ($1.50) don Euro i gcomparáid le nós bia, dí agus seirbhísí. dhearfach d’onnmhaireoirí is ea chomh maith, ar nós bogearraí ráta stairiúil timpeall £0.66 Ach seans go bhfuil an chuid is nuacht dhearfach don tír ar fad. ríomhaire agus seirbhísí ($1.20). Is iad polasaí eacna- measa thart anois de bharr Is cuntasóir cairte agus airgeadais. Bhí luach c. €150bn maíochta an STG/Dollar a dílu- aisiompú na rátaí malairte. Tá an comhairleoir cánach é Conchub- ar onnmhairíocht don gheillea- acháil agus ísliú rátaí éilimh na Euro faoi láthair timpeall a har Mac Con Carraige 20 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 6 COMHSHAOL Gall le díothú nó ball nua le fáiltiú?

Pléann Pól Mac Cana an Mhinc Mheiriceánach in Éirinn

S dócha gur féidir a rá nach bhfuil ainmhí is mó fuath air in Éirinn ná ar an mhinc IMheiriceánach. Ach cén fáth? An bhfuil bunús lenár bhfuath? Nó an amhlaidh gur léargas é seo go bhfuil dearcadh an mhaoir sheilge in intinn na nÉireannach i gcónaí gan chall? Is ceist ábhartha é seo, mar de réir tuairisce a rinneadh faoin mhinc ar son na Seirbhíse Páirceanna Náisiún- ta agus Fiadhúlra in 2009 (nasc thíos), chosnódh sé €1.06 milliún (gan costais riaracháin san áireamh) thar 5 bliana le líon na minceanna a rialú laistigh de limistéar 800 km2 amháin. Sin limistéar atá níos lú ná 1 % de limistéar na hÉireann. Agus de réir na samhla staitistiúla, ní bheidh díothú iomlán na minceanna i gceist, ach laghdú 75 % orthu gach bliain, agus síor-inimirce ag minceanna ar áis ó na ceantair máguaird. An chúis – ainmhithe eile a chosaint. An luach ar airgead é sin, go háirithe agus an t-airgead gann in Éirinn? An bhfuil ciall éiceolaíochta ag baint leis, fiú? Cá bhfuil an fhais- néis eolaíochta ina léirítear an mhinc mar chreachadóir a sháraíonn gach creachadóir eile, agus géarghá lena marú? Tá dualgais ann faoi dhlíthe an Aontais Eorpaigh chun an fiadhúlra agus an bhithéagsúlacht le cosaint. Caithfear iarracht a dhéanamh spe- icis eachtrannacha a rialú nó a dhíothú más féidir. Sin go maith. Ach ní mór ciall a bheith bainte le Mheiriceánach ar an mhinc Eorpach. Éirinn? Ar an Mhór-Roinn tá ‘ár n- cén costas sin? – tá tionscadal tógála beart ar bith chun speiceas a rialú; Meiriceánach? Eorpach? An cuma cé Amharcaimis go ainmhithe Éireannacha’ ann in mince go fóill sa tír. An féidir a rá agus is gá machnamh a dhéanamh acu ceann atá ann? Bhuel, cé go éineacht le tuilleadh creachadóirí. nach n-éalóidh roinnt eile acu siúd nach sop in áit na scuaibe nó bhfuil an t-ainm céanna orthu i fuarchúiseach ar an Maireann siad uile ann mar glacann arís leis an scéal a thosaigh as an nua. maisiúchán amháin atá i gceist le mBéarla – agus dá bharr i nGaeilge – tsaincheist seo ó gach ceann acu nideog ar leith agus Is é an phríomhchúis titim i líonta beart ar bith. is ainmhithe éagsúla iad nach ina iad i gcuibhreann le chéile. An é go éan áirithe in Éirinn ná scrios ar Amharcaimis go fuarchúiseach ar ngarghaoil iad. B’fhiú ainm eile a thaobh na bhfuil bia i gcuibhreann na hÉireann ghnáthóg (habitat). Go dtí go ndéan- an tsaincheist seo ó thaobh na chur ar an speiceas Eorpach anseo héiceolaíochta de. rannta le hainmhí amháin eile anois – far réiteach ar an fhíorchúis sin, is héiceolaíochta de. Is mar a dhéantar i dtíortha eile, Is creachadóir í an an mhinc. Ní féidir a rá go bhfuil níos cinnte go mbeidh éin áirithe i mbaol. creachadóir í an leis an tuiscint sin a mó creiche ann in Éirinn, ach an císte Caithfear tabhairt faoin fhíor- mhinc, agus chruthú. Tugaimis mhinc, agus déanann rannta ar dhóigh dhifriúil. Níl aon réiteach más réiteach atáimid ag lorg déanann sí seilg ar ‘norca’ ar an Eorpach sí seilg ar éin, ar éisc, fhianaise ann go bhfuil an mhinc ag – gnáthóg a chosaint agus a chothú éin, ar éisc, ar anseo [ó ‘norka’ na ar shineacha beaga, cur an sionnach nó an cat crainn nó leis na feirmeoirí. shineacha beaga, Polainnise]. Ar aon creachadóir ar bith eile i mbaol, cé go Tagann athruithe i gcónaí ar an agus ar phiardó- chuma, sna dúichí a agus ar phiardóga. bhfuil sí ag glacadh a cuid ón tábla. chomhshaol. Tháinig an mhinc, agus ga. Ach in Éirinn maireann an ‘norca’ Ach in Éirinn tá Mar sin, nuair atá creachadóirí in is dócha go bhfuil sí anseo le fuireach tá creachadóirí fós iontu, is féidir leis creachadóirí eile ann Éirinn – agus iad ag creachadh leo – – bíodh fáilte roimpi ann nó as. Má eile ann a an mhinc ó Mheiriceá an cuma ann nó as don mhinc i tá, an mithid dúinn intinn an mhaoir dhéanann seilg ar nideog na ‘norca’ a a dhéanann seilg ar dtacar creachadóirí mhórthír na sheilge a chaitheamh uainn? Ar na hainmhithe seo ghabhadh di féin, rud a na hainmhithe seo hÉireann. Agus más gá éin a chosaint cheart dúinn fáilte a chur roimpi mar chomh maith: an madra chuireann an ‘norca’ i chomh maith ón chreach ar mhórthír na hÉireann, ainmhí a ghlac nideog a bhí saor uisce, an sionnach, an mbaol. Ábhar imní do lucht na is cuma cé hé an creachadóir. Ní fiú chuici féin, agus mar mhíol a chuire- easóg, an cat crainn, an broc; agus is timpeallachta. an locht a chur ar an mhinc amháin. ann le bithéagsúlacht na hÉireann é seo gan a bheith ag trácht ar éisc Ach níl an ‘norca’ le fáil in Éirinn, Mura bhfaighidh an mhinc an t-éan, trína bheith ann anseo? agus ar éin atá ina gcreachadóirí. Mar cé go bhfuil a nideog ann. Mar sin, tá seans go bhfaighidhan sionnach é, nó sin, ní oileán gan creachadóirí í Éire. an cheist le cur orainn féin in Éirinn. an fheannóg, nó fiú do chaitín nó do Is zú-eolaí an Dr. Pól Mac Canaagus Ar an Mhór-Roinn, táthar buartha An bhfuil an mhinc Mheiriceánach mhaidrín féin! Fiú dá dtiocfadh linn is oiliúnaí leis The Mammal Society é. faoin tionchar atá ag an mhinc ach ag glacadh nideog atá folamh in gach minc in Éirinn a mharú – agus GAELSCÉAL Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 COMHSHAOL • 21 An Bille Pleanála 2009 Paddy Power TÁ Paddy Power ag glacadh le geallta faoi cé a bheidh ina chéad phríomhfheidhmeannach eile ar BP Le Conn Ó Muineacháin cuid den talamh seo i seilbh de bharr an doirte ola i Murascaill tógálaithe atá i gcruachás airgeadais Mheicsiceo. Táthar ag tabhairt cor- ÍL aon easpa tithe in cheana féin. An bhfuil sé cóir cur leis rlach 6/4 gurb é Tony Hayward an Éirinn, agus is cosúil an mbrú atá orthu? chéad duine a chaillfidh a phost dá gur fada an lá go mbei- Deir daoine eile go bhfuil luach na bharr seo agus corrlach 100/1 gurb é dh. Fós féin, tá na mílte talún sin caillte ar aon nós, agus gurb Gordon Brown a bheidh mar an chéad acra talún zónáilte é sin atá á admháil nuair a dhéantar phríomhfheidhmeannach eile. Is d'fhorbairtN nach dtarlóidh go deo, dí-zónáil uirthi. féidir leat geall a dhéanamh an é an b'fhéidir. Ach anois tá brú á chur ar Tá cur chuige eile á thriail ag turtar farraige Kemp Ridley an chéad na húdaráis áitiúla cuma le dealramh Comhairle Chontae an Chláir. In ainmhí a bheidh díofa chomh maith. a chur ar a gcuid pleananna for- ionad an talamh a dhí-zónáil, tá sí bartha, ionas go réiteoidh siad leis an roinnte i dtrí fho-cheantar le bhfírinne lom. haghaidh forbairt chéimithe. Ní Cuirfidh an Bille Pleanála 2009, atá bheidh cead tosú ar fhorbairt i gcean- Tabhair sos don os comhair an Oireachtais faoi An tAire Stáit Ciarán Cuffe tar 2 go mbeidh 75% de cheantar 1 láthair, dualgas reachtúil ar forbartha, agus amhlaidh do chean- órang-útan chomhairlí chontae agus baile a tae ach go dtabharfaidís ‘aird’ ar na róchostasach seirbhísí ar nós bóithre, tar 3. I ndáiríre, is ionann seo agus dí- gcuid pleananna forbartha a bhunú treoracha náisiúnta agus iad ag uisce, agus séarachas a chur ar fáil. zónáil ar na ceantracha déanacha, ar ar shonraí agus ar staitisticí maidir le dréachtadh a gcuid pleananna féin. Deir sé go gcaithfidh údaráis áitiúla a laghad go ceann 30 bliain. “TÓG SOS, ith méar órang-útain,” sin héileamh tithíochta. Is é sin le rá Mar shampla, tá 4,500 acra smaoineamh ar thalamh a dhí- a deir an píosa físe a rinne Greenpeace nach bheidh cead acu talamh a zónáilte do thithe in Inis, Contae an zónáil, más gá, chun an réadúlacht a agus iad ag iarraidh iallach a chur ar zónáil le haghaidh forbartha mura Chláir. Is ionann seo agus tithiócht chur ar ais sa chóras. Mar shampla, tá 4,500 Nestlé gan ola phailme ón gcomhlacht bhfuil gá leis. do 100,000 duine, nó daonra an Tá sé ag tarlú cheana féin: an acra zónáilte do thithe in Sinar Mas a úsáid. D’éirigh le Green- Freisin, beidh ar na pleananna sin bhaile sin a mhéadú cúig uaire. tseachtain seo chaite vótáil Comhair- peace é seo a dhéanamh agus is é réiteach le pleananna réigiúnacha atá Dar leis an Aire Stáit Ciarán Cuffe, a le Chontae Chiarraí go ndéanfaí dí- Inis, Contae an Chláir. Is Nestlé an tríú comhlacht, chomh leagtha síos ag an rialtas faoin bhfuil an phleanáil i measc a chuid zónáil ar 400 acra i gCill Orglan. ionann seo agus tithiócht maith le Unilever agus Kraft, atá chun Straitéis Spáis Náisiúnta. cúramaí, cruthaíonn ró-phleanáil Ach tá amhras ar dhaoine faoin do 100,000 duine, nó stop a chur le ceannach ola phailme Is athrú suntasach é an méid seo ar den tsaghas seo fadhbanna móra do dhí-zónáil chomh maith. Cailltear daonra an bhaile sin a ón gcomhlacht. Deirtear go bhfuil an scéal a bhí ann cheana. Go dtí seo, bhailte. Ní bhíonn an dlús cuí leis an cuid mhaith de luach na talún, agus órang-útain ina gcónaí sna foraoisí a ní raibh dualgas ar na comhairlí con- bhforbairt agus bíonn sé tá impleachtaí ann don uinéir. Tá mhéadú cúig uaire. bhfuil Sinar Mas ag baint úsáide astu.

Spriocanna Taighde Bia á chur chun cinn ag Teagasc agus Ollscoil Chorcaí

Le Meadhbh Ní Eadhra chuid Teagasc agus Coláiste na agus beidh iarracht á déanamh líocht ar thrí réimse ar leith: bia astaíochta níos hOllscoile Corcaigh ar an 28 Beal- clár taighde roinnte a fhorbairt. agus sláinte, eolaíocht bhia agus GLACADH céim eile i dtreo clár taine. Feabhsóidh an An aidhm atá ann ná tairseach teicneolaíocht, agus bia agus an déine á meá ag taighde aon-bhia a bhunú in chomhghuaillíocht seo an amháin a bhunú do chomhlachtaí tomhaltóir. Tugann an Éirinn Dé hAoine seo caite. Seo- comhoibriú idir an dá eagraíocht bia ionas go mbeidh taighde ar chomghuaillíocht seo deis do ladh an Chomhghuaillíocht in eolaíocht bhia agus i dteicneo- chaighdeán idirnáisiúnta ar fáil thaighdeoirí agus iarchéimithe an AE Straitéiseach i dTaighde Bia de laíocht. Beidh acmhainní á roinnt, dóibh. Díreoidh an comhghuail- bheith ag obair le chéile.

DAR le staidéar, is ísle costas na bhfreagairtí ar an téamh domhanda inniu ná in 2008, nuair a ghlac an AE a chuspóirí d'athrú na haeráide. Bhí cainteanna aeráide NA ar siúl an tseachtain seo, agus tá staidéar eisithe ag an AE faoina gcuid spriocanna maidir le laghdú astaíochtaí a righ- niú. Tá gealltanas tugtha cheana féin ag an AE chun astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú 20% ar a laghad ar na leibhéil 1990 faoi 2020. Ag comhdháil aeráide NA i gCóbanhávan gheall an tAontas an sprioc sin a ardú go 30% dá ndéan- faidh tíortha móra eile truailliúcháin amhlaidh. Gan aon aontú go dtí seo, tá na hairí comhshaoil tar éis iarraidh ar an gCoimisiún staidéar a dhéanamh ar an indéantacht don AE amháin. Is í Connie Hedegaard, an Coimisinéir um ghníomhú aeráide, a chuir na torthaí i láthair. Deir an staidéar go spreagfadh an sprioc níos airde an geilleagar is go laghdódh sé spleáchas an AE ar ola is ar ghás iasachta. D'éascódh sé ar an Eoraip an cuspóir a chomhlíonadh chun a chuid astaíochtaí a laghdú 80% faoi 2050. Agus d'fhéadfadh sé anáil na beatha a shéideadh in idirbheartaíocht an haeráid tar éis dhíomá Chóbanhávan, ar theip air comhaontú ceangail- teach idirnáisiúnta a bhaint amach chun tab- hairt faoi athrú na haeráide. Tá na cainteanna NA, atá i leamhsháinn ó Chóbanhávan, le hatosú an 31 Bealtaine. Fiosraítear sa staidéar slite chun laghduithe níos mó a fháil agus na himpleachtaí a bhainfeadh le sprioc níos airde ar astaíochtaí lasmuigh den AE. I measc na roghanna a iniúchtar tá ceadúnais carbóin a choinneáil siar agus na ceadúnais a úsáid mar dhuais do thionscail ghlasa. 22 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 7 BEATHA ‘True Blood’ ar TG4 nó ar teilifís.tv?

Le Treasa Bhreathnach

én chaoi ar féidir le craoltóirí na tíre agus domhanda dul i ngleic leis Can idirlíon agus an baol ann go bhfuil na cláir a chean- naíonn siad feicthe cheana féin ag a lucht féachana? Tá an tríú sraith de True Blood ar tí tosú i Meiriceá seach- tain ón Domhnach. Is é an dara sraith is mó é de chuid HBO tar éis ‘The Sopranos’ le 12.4 milliún duine ag breathnú ar an dara sraith de i Meiriceá gach seachtain. Is léiriú de chuid HBO féin é True Blood agus dá bharr sin is leo na cearta uile agus an brabús uile a dhéanann sé. Is iad TG4 an t-aon chraoltóir Éire- annach a raibh an tsraith á craoladh acu cé go raibh sé le feiceáil ar Sky FX agus Channel 4 go digiteach. Tá cáil

faoi leith bainte amach ag TG4 as a duine ag obair dúinne ag déanamh cin- Charlaine Harris le Sookie Stackhouse bheith ar cheann de na cainéil a nte nach mbíonn ár gcraoladh ar Deir Pádraig Ó Ciard- mar phríomhcharachtar agus a saol tar mbíonn na sraitheanna móra Meiriceá- chluichí Cumann Lúthchleas Gael le fáil ha, leas-cheannasaí éis do vaimpírí iad féin a chur os nacha le feiceáil orthu roimh aon ar an idirlíon do dhaoine thar lear mar comhair an phobail ós rud é gur féidir chainéal eile Éireannach, Nip Tuck, gheall nach bhfuil na cearta sin againn.” TG4, “Ní chaitear pin- leo maireachtáil ar fuil shintéiseach a Gossip Girl, agus Two and a Half Men Tá craoltóirí Mheiriceá ag iarraidh dul gin d’airgead poiblí ar bhíonn i mbuidéal darb ainm True mar shampla, ach caithfear an cheist a i ngleic le craoladh bradach idirlín ar chláir ar bith a chean- Blood. Is sraith dhrámaíochta é a lig- chur - nár ceart dóibh a bheith ag feadh na mblianta. Rinne ABC, Fox fidh duit éalú ó chúraimí an tsaoil, é lán caitheamh a gcuid airgid ar chláir agus NBC iarracht é sin a dhéanamh naíonn muid, is é le dainséar, gnéas, greann agus carach- Ghaeilge déanta sa bhaile agus ba leo nuair a bhunaigh siad an suíomh idirlín airgead tráchtála a tair aisteacha. Má thosaíonn tú ag úinéireacht éigin ar chearta na gclár dá Hulu agus iad ag iarraidh lucht íocann as na cláir uile breathnú air, ní bheidh tú in ann é a bharr? Deir Pádraig Ó Ciardha, leas- féachana a mhealladh ó shuímh eile. chasadh as! cheannasaí TG4, “Ní chaitear pingin Níl ansin ach sampla amháin de Bhéarla. Cé go bhfuil d’airgead poiblí ar chláir ar bith a chean- chraoltóirí an domhain ag iarraidh dul i deiseanna iontacha naíonn muid, is é airgead tráchtála a ngleic leis an idirlíon agus iarracht a againn féin leis an íocann as na cláir uile Bhéarla. Cé go dhéanamh leas a bhaint as na milliúin bhfuil deiseanna iontacha againn féin duine a bhreathnaíonn ar chláir theil- idirlíon ó thaobh crao- leis an idirlíon ó thaobh craoladh beo ifíse ar líne gach lá ar fud an domhain. ladh beo agus cart- agus cartlainne de, tá deacrachtaí Ós rud é go bhfuil an oiread teicneo- áirithe ann chomh maith ó thaobh laíocht éagsúil ag soláthar cláir theilifíse lainne de, tá craoladh bradach, is fadhb dhomhanda níl ann ach go gcaithfidh tú cinneadh a deacrachtaí áirithe é atá ag cruthú fadhbanna ollmhóra do dhéanamh cén fhormáid inar mhaith ann chomh maith ó na stiúideonna móra go mór mór agus leat féachaint ar na cláir úd, ar fhón, ar an-chuid fadhbanna acu ríomhaire glúine nó ar an teilifís. Más thaobh craoladh monatóireacht a dhéanamh ar an fearr leat bheith in ann suí os comhair bradach, is fadhb gcraoladh bradach seo.” na teilifíse le cairde nó clann nó gloine dhomhanda é atá ag Cosúil le haon mhargadh eile a fíona agus suim agat breathnú ar True dhéantar sa saol gnó caithfear gach Blood, beidh ort fanacht go dtí an t-ear- cruthú fadhbanna píosa eolais agus cumas margaíochta a rach seo chugainn chun an tríú sraith a ollmhóra do na thabhairt go dtí an bord agus is mar an fheiceáil. Tá TG4 chun craoladh a stiúideonna móra go gcéanna atá sé do TG4 agus iad ag iar- dhéanamh ar an dara sraith sa raidh margadh a dhéanamh do chearta bhfómhar, bliain tar éis don tsraith mór mór agus an- cláir a cheannach. “Níl muid dall,” a críochnú i Meiriceá. Is é an t-aon chuid fadhbanna acu deir Pádraig “bíonn praghas faoi leith ar bhuntáiste amháin a bhaineann leis seo monatóireacht a chláir bunaithe ar eiseachas, agus bíonn ná nach gcaithfear fanacht 6 mhí chun éifeacht ag a lán rudaí ar na dian- go gcríochnóidh an taifeadadh ar dhéanamh ar an chomhráití sin, an t-idirlíon ina measc. shraith a trí mar a bhí ar lucht féachana gcraoladh bradach Is fadhb iad na craoltaí bradacha seo do Mheiriceá a dhéanamh. Is sraith é True seo.” na díoltóirí clár, mar shampla bíonn Blood atá bunaithe ar shraith leabhar GAELSCÉAL Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 BEATHA • 23 NUACHT Litríochta Le Meadhbh Ní Eadhra

Céilí san bunaithe ar an tréimhse seo. Ag Machnamh le Manchán Oíche An Rody Gorman , Coiscéim, €7.50 Scríbhneoir LEABHAR filíochta atá anseo le thart ar 35 dán. Stuáilte Dánta gearra iad seo go léir gan ach corrdhán atá níos Michael Mullen, Coiscéim, faide ná leathanach amháin, €7.50 agus an- GNÉ shuntasach den leab- chuid acu har seo ná nach bhfuil sé faoi leath- briste ina chaibidlí. Prós leathanach. leanúnach atá ann agus Clúdach d’fhéadfadh sé seo cur as tar- don léitheoir óg ach go raingteach háirithe. Scéal éadrom é, agus tei- gan ann ach 72 leathanach deal ina iomláine. spéisiúil Clúdach tarraingteach a chuireann agus stíl scríbhneoireachta spraoi agus mistéir in iúl. sholéite. Tá an scéal Tá formhór na ndánta bunaithe ar simplí agus gan mórán mhac ábhar machnaimh iontu. Tá léinn, rud éigin in easnamh ar an Labhrás. leabhar seo; níl cumhacht Níl an ag baint leis na dánta i oiread sin ndáiríre agus nuair a léitear scéalta iad den dara agus den tríú faoi mhic huair, tá sé deacair léargas léinn ann difriúil a fháil ná mar a fuair agus tá seo tú ar an gcéad léamh. suimiúil. Greann ag baint leis an leab- Labhraíonn Meadhbh Ní éagsúil, bíonn rudaí nua agus léargais nua mo shaol ar fad, mo dhearcadh saoil, har ach seans nach mbeidh ag teacht chugat. Nuair a thosaigh mé ag chruthaigh sé an meon atá ionam anois. an greann sin intuigthe ag Eadhra leis an scríbh- craoladh ar an teilifís ar dtús cheap mé Theastaigh uaim é sin go léir a chur ar Na Fíníní gach léitheoir mar go bhfuil neoir taistil agus craoltóir gurbh iontach an rud é go bhféadfainn é pháipéar. Ba chuma liom an bhfoilseofaí Michael Kenny, Coiscéim, sé caolchúiseach go leor. sin go léir a chur trasna. Ach bíonn srian i nó nach bhfoilseofaí é. Na heispéiris sin €7.50 teilifíse Manchán gcónaí leis an teilifís. Tá sé teoranta, mar go léir a chur ar pháipéar, sin a bhí uaim.” IS leabhar staire é seo atá Magan a bhí ag glacadh ní féidir ach abairtí gearra a rá, agus caith- Tá an saol athraithe go mór le blianta scríofa ag fear a d’oibrigh sa fear pictiúir a thaispeáint de gach aon rud. beaga anuas agus is féidir teacht ar nuacht Roinn Ealaíne agus Tion- An Rogha páirte i bhFéile Scríbh- Níl aon samhlaíocht i gceist. Bíonn na agus scéalta idirnáisiúnta láithreach sclaíoch san Ard-Mhusaem neoirí Bhaile Átha Cliath tuairimí agus na léargais a thagann go anois, tríd an idirlíon nó an raidió nó ó 1975 i leith. Cé go gclú- 10 duine nuair a bhíonn siad ag taisteal i gléasanna cumarsáide eile. An bhfuil tion- daíonn an leabhar seo inné, mar chuid d’ócáid bhfad níos leithne, i bhfad níos mó ná sin. char aige sin ar leabhair thaistil? An bhfuil codanna éagsúla de stair na Leabhair do dhaoine fásta ó darbh ainm “An Litríocht Ar deireadh thuigeas nach raibh mé ag cur cuid den draíocht a bhain leo imithe hÉireann ó bhunú an IRB in Hodges and Figgis, Sráid trasna na rudaí a bhraith mé, na rudaí a anois? 1858 go hÉirí Amach 1916, Dhásain, Baile Átha Cliath Taistil sa Ghaeilge.” thuig mé, na rudaí a chonaic mé. Bhí an “Is cinnte go bhfuil rudaí athraithe go ní thugtar ach blaiseadh oiread sin rudaí feicthe agam mórthim- mór. Ní leor anois do leabhar taistil deis a beag don 1. Agus Rud Eile De, Louis peall an domhain nach raibh mé in ann a thabhairt do léitheoirí foghlaim faoi réim- léitheoir ar de Paor, Cló Iar-Chonnacht chur i láthair i gclár teilifíse. Is mar sin a sí nua den saol, nó faoi thíortha thar lear. an méid a 2. Turas go Bun na Spéire, thosaigh mé ag scríobh.” Caithfidh luach litríochta a bheith ag an tharla idir Rita Kelly, Cló Iar-Chon- Á dhá leabhar taistil scríofa Níor ghlac sé i bhfad ar Mhanchán leabhar, nó teipfidh air.” an dá linn. nacht aige i nGaeilge, ‘Baba-ji agus dúshláin na scríbhneoireachta a thuiscint Ar ndóigh is iad na leabhair thaistil is Cuirtear 3. Filíocht Ghrá na Gaeilge, TnaG: Seachrán san India’, agus deir sé go bhfuil sé i bhfad níos éasca mó díol anois ná na leabhair ghreann- an t-eolas Ciarán Mac Murchaidh agus ‘Manchán ar Seachrán: ó a bheith ag scannánú. mhara. Tá an-tábhacht ag baint le greann i i láthair (eag.), Cois Life Bhaile Átha Cliath go Nairobi,’ “Ní gá ach seasamh os comhair an chea- litríocht ar bith, agus mar a deir Manchán, ar 4. An Béal Bocht, Myles na chomhT maith le sraith leabhair thaistil i mara nuair a bhíonn tú ar an teilifís,” ar sé. dá mbeadh cúpla leabhar Gaeilge ann a gCopaleen, Mercier mBéarla. Creideann Manchán go mbíonn Thart fán am a thosaigh Manchán ag chuirfeadh ag gáire muid mar a chuir An 5. An Triail, Mairéad Ní scríbhneoirí Gaeilge ag taisteal go minic scríobh a thóg sé teach i gContae na Crisis ar TG4 ag gáire é, bheadh sin go bhealach intuigthe agus is Ghráda, An Gúm agus go bhfuil sé de nós acu leabhair a hIarmhí. Theastaigh áit rúnda chiúin hiontach ar fad. leabhar taitneamhach é seo 6. Fiche Bliain ag Fás, Muiris fhoilsiú dá réir. uaidh go bhféadfadh sé foghlaim conas Deir Manchán nár bhraith sé riamh le láimhseáil agus le léamh. Ó Súilleabháin, An Sagart “ Níl aon leabhar taistil Béarla scríofa sa scríobh. “Thóg sé sin a lán ama orm. An compordach in Éirinn. Bhí an ghráin aige Gan ann ach 64 leathanach, 7. Máirtín Ó Direáin, na tír seo. Tá sé deacair, níl suim ag léitheoirí fhadhb ná go bhfuil sé an-deacair scríobh. ar shaol na hollscoile, agus cé gur bhain sé is trua nach bhfuil an leab- Dánta, An Clóchomhar Béarla in Éirinn i leabhair thaistil. Ní mar Ach thuigis i lár mo chroí gur theastaigh céim sa Ghaeilge agus sa Stair amach in har níos faide mar is léir go 8. Cré na Cille, Máirtín Ó an gcéanna in aon chor atá sé as Gaeilge. uaim leabhar taistil a scríobh.” Ollscoil Chathair Bhaile Átha Chliath, bhí bhfuil an-dúil ag an údar Cadhain, Sáirseál Ó Mar- Gach aon bhliain bíonn cúpla leabhar tais- Ag labhairt dó faoi leabhair taistil, deir sé iontach sásta éalú ón áit. Nuair a tho- san ábhar seo. Bheadh an caigh til i nGaeilge.” Manchán go bhfuil siad go hiontach mar saigh sé ag taisteal thuig sé go raibh an leabhar seo úsáideach do 9. Cúirt an Mheán Oíche, Tá cáil ar Mhanchán mar gheall ar na go meascann siad an oiread sin rudaí le domhan i bhfad níos mó agus níos dhaoine gur mhaith leo Brian Merriman, An Cló- cláir theilifíse a rinne sé ar TG4, ó 1996 ar chéile, cosúil le heachtraíocht, fealsú- fairsinge ná mar a cheap sé. téarmaíocht Ghaeilge a chomhar aghaidh. Ach ar thug na cláir sin léargas nacht, tuairimí, éiceolaíocht agus araile. “Bhíos féin ag cuardach, bhí freagraí á fhoghlaim ach go háirithe, 10. Gafa, Ré Ó Laighléis, ceart i ndáiríre ar an taisteal go léir a rinne “Is féidir leat dul in aon treo in aon chor. lorg agam, bhí tuiscint ar an domhan á agus tá easpa leabhair stair- Móinín Manchán agus ar an tionchar a bhí ag an Is féidir leat úrscéalaíocht a dhéanamh, is lorg agam. Thug an taisteal an deis dom iúla ann i nGaeilge atá taisteal ar a shaol? féidir do shamhlaíocht a chur isteach ann. aithne níos fearr a chur orm féin agus ar “Ón gcéad nóiméad a sheasann tú i dtír Nuair a thuigeas gur athraigh an taisteal an domhan mórthimpeall orm.” 24 BEATHA GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 ROGHA TEILIFÍSE ROGHA RAIDIÓ na Seachtaine na Seachtaine

Raidió Fáilte, Béal Feirste: athoscailt. Dé Máirt 1.30i.n. An Seó Suaimhneach Ligigí bhur scíth agus éistigí Liffey Sound 96.4fm: Ceol leis an Seó Suaimhneach. agus Caint Cuireann Gráinne Nic Fhear- Clár seachtainiúil é ar an aigh, as Gleannta Aontroma, stáisiún áitiúil do Leamhcán i clár le ceol suaimhneach i mBaile Átha Cliath, Liffey bhur láthair a thabharfaidh Sound, atá á chur i láthair ag faoiseamh don chluas agus Tess Kane. Is meascán de don anam. Cluinfidh tú Enya, chaint, d’agallaimh agus de Kila, Mary Black, Sarah Mac cheol a bhíonn ann le Lochlainn, agus a thuilleadh ceoltóirí traidisiúnta na eile nach iad sa chlár iontach hÉireann agus neart caint seo. Is féidir éisteacht le bríomhar. Dé Domhnaigh Raidió Fáilte ar 107.1 fm i 5.00i.n.-6.00 i.n. mórcheantar Bhéal Feirste agus ar fud an domhain ar Raidió na Life: An Ticéad www.raidiofailte.com Gach Breathnaíonn Diarmuid Ó Aoine 2:00-3:00 i.n. Mathúna agus Lisa Madden ar na scannáin is déanaí atá le Raidió na Gaeltachta: Bhí Sin feiceáil sna pictiúrlanna mar Ráite aon leis na heisiúintí is Bhí conspóid mhór faoi chúr- déanaí ar DVD gach seachtain saí oideachais in Íochtar na idir a 6 agus a 7 tráthnóna Dé The Running Mate - Frank, Denis, Carrie, Don Rosann i nDún na nGall i dtús Céadaoin. Déantar an clár a na 70í nuair a dúnadh Scoil athchraoladh maidin Déar- Le hÁine Seagrave atá ag seanathair lena ghar- Náisiúnta Rann na Feirste. daoin idir a 9 agus a 10. Dé iníon. Níl de dhíth ón gcailín Cuireadh feachtas láidir ar Céadaoin 6.00i.n.-7.00i.n. Tg4: Oscailt; Bua seo ach saoirse. Teastaíonn bun agus athosclaíodh an Is gearrscannán é Bua, a uaithi a capall a scaoileadh scoil in 1972. Ní raibh Rosfm 94.6: Teanga Gaeilge scríobh agus a stiúraigh Sonya saor óir má tharlaíonn sin deireadh leis an scéal ansin Clár beo bríomhar seach- Gildea agus a léirigh Kirsten beidh sise saor freisin. Dé mar go ndeachaigh roinnt tui- tainiúil é ar stáisiún áitiúil Sheridan. Tá go leor gradaim Luain 8.45i.n. smitheoir ar stailc agus choin- Ros Chomáin atá tiomnaithe bainte amach ag an nigh siad a gcuid páistí sa don Ghaeilge a chur chun ngearrscannán seo. Is iad Mick BBC Thuaisceart Éireann : bhaile. Déanann Dinny Ó cinn. Bíonn imeachtaí Lally agus Jemma Harris Breandán Ó Buachalla agus An Donaill cur síos ar na cuimhní éagsúla á phlé chomh maith príomhaisteoirí an scannáin Aisling Is clár é seo i gcuimhne atá aige faoin am chon- le hagallaimh le daoine agus tugtar léargas ann ar an ar Bhreandán Ó Buachalla a spóideach sin agus an táb- éagsúla. Bíonn “cúpla focal” gcaidreamh casta agus deacair d’éag le déanaí. I reilig Urnaí, hacht a bhí le cinneadh an gach seachtain chomh maith atá ar an teorainn idir Chúige Aire Oideachais an scoil, atá d’fhoghlaimeoiri na Gaeilge. Laighean agus Chúige Uladh, faoi bhláth o shin, a De Déardaoin: 5.00i.n. labhraíonn Ó Buachalla ar oidhreacht, ar thraidisiún beo na tíre, agus ar thaibhse na staire a nochtann bealach na todhchaí. Tá an clár ar fáil ar líne : http://www.bbc.co.uk/irish/

TG4: The Running Mate Nuair a chlis an Rialtas mar gheall ar ghníomhaíochtaí an Teachta Dála Paudie Counihan Scéim na Príomhréimsí (Fianna Fáil), fógraíodh toghchán ginearálta ach rin- Mar chuid de Straitéis Forbairt na nEalaíon sa Ghaeltacht beidh Ealaín na Gaeltachta Teo. ag neadh neamhaird de Vincent glacadh le h-iarratais ó dhaoine aonair agus ó ghrúpaí leasmhara ar suim leo tionscadail nó Flynn mar iarrthóir agus seirbhísí ealaíon a fhorbairt nó a sholáthar sa Ghaeltacht sna príomh réimsí forbartha seo a tugadh tús áite do Phaudie leanas Counihan. Glacann Vincent go • Forbairt/ cothú sraith imeachtaí ealaíon do lucht spéise na nEalaíon dílis leis an bpost a thugtar dó • Na hEalaíona a eascraíonn as Traidisiún Béil na Gaeltachta ach ansin tosaíonn rudaí • Litríocht na Gaeilge neamhghnácha ag titim • Ealaíon don Aosach amach. Cuireann an múinteoir • Drámaíocht na Gaeilge scoile Willie Costello comhair- le air rud éigin a dhéanamh Fáilteofar roimh iarratas i rith Dé hAoine, 11ú Meitheamh 2010 ach réamh phlé a bheith faoin scéal. Dé Domhnaigh déanta leis an Áisitheoir Ealaíon i do cheantar roimh ré. 10.30pm

Foláireamh NVTV: Cuideachta ó Thuaidh Tá maoiniú na scéime seo ag brath ar an leibhéal maoinithe a bheith ar fáil d’Ealaín (na le John Spillane Agallamh Gaeltachta) Teo don bhliain 2010 agus déanfar athbhreithníú ar na scéimeanna dá réir. briomhar le John Spillane, an ceoltóir Corcaioch. Tá sé le Breis eolais le fáil ó na hÁisitheoirí cloisteáil ag canadh “An bhfaca Ealaíon, Oifigí Údarás na Gaeltachta tú mo Shéamaisín” i stiúidió nó ó www.ealain.ie NVTV chomh maith. Tá an clár le feiceáil ar http://www.north- ernvisions.org/index/gael1.ht Dinny Ó Dónaill GAELSCÉAL BEATHA 25 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 •

CEOLTÓIR na Seachtaine Dervish ag ceiliúradh Labhraíonn Joanne Ní Riain le hEoin Dillon, píobaire le Kíla, atá díreach tar éis a 21 bliain dhara albam aonair - The Golden Mean a chur amach Le hÁine Seagrave IS banna traidisiúnta ó Chontae Shligigh iad Dervish. Bunaíodh an banna sa bhliain 1989. Cheiliúir siad 21 bliain mar bhuíon cheoil i mbliana ar an 21ú Bealtaine nuair a scaoileadh beo a n-albam agus a bhfísdiosca digiteach nua. Is é ‘From Stage to Stage’ an 11ú hal- bam ag Dervish go dtí seo. Rinne Cathy Jordan, príomhamhránaí an bhanna, cur síos ar an albam mar “chomhcheangal de thrí sheinm stáitse éagsúla; ceann amháin i bhfoirm DVD a taifeadadh i mBaile Átha Cliath le haíonna speisialta, Rick Epping agus Sonny Condell san áireamh; ceann eile a taifeadadh beo i Sebastopol, California le haíonna Vasen agus Dennis Cahill i measc daoine eile; agus taifeadadh eile a rinneadh i Sligeach le haíonna Ron Sexsmith agus Duke Special.” Ag caint faoin gceiliúradh is Cá bhfuil tú faoi láthair agus madh ar chomhrá leis na don obair seo? Tá seisear ar agus tá mé bródúil as. Céard eile a tá pleanáilte agat déanaí dúirt Cathy go raibh sé céard atá ar siúl agat? Tá mé déithe ar feadh tamaillín. an albam i ndáiríre; Graham don bhliain seo? Le bheith dochreidte go raibh siad ag thíos ag an trá le hOxter agus Watson, Steve Larkin as an Inis dúinn faoin inspioráid a níos fearr ag deireadh na casadh ceoil sa teach tábhairne le Phaphy ag plé cúrsaí ceoil Agus ní amháin píobaí uillin Spidéal, Desmond Cahadan, bhí taobh thiar den albam? bliana ná mar a bhíos ag tús áitiúil i Sligeach agus go raibh agus ag ithe ár gcuid ‘9 bar.’ ar an albam ar ndóigh... Ní Martin Brunsden agus Kevin An inspioráid? Gach rud atá na bliana agus ar aghaidh lucht féachana de bhreis agus hea. Tá fidléir, dordveidhil, Murphy. Fuair muid aithne ar maith nó a thugann cothú dár linn! 30,000 ag breathnú air. “Bhí an t- Tháinig d'albam nua, The beirt giotáraithe, bazouki, a chéile ag ceol timpeall na spioraid, coirp agus intinní. atmaisféar ar fheabhas. Bhí an Golden Mean, amach an mhí mandolin agus Double Bass tire agus bhí Des agus Steve ar An mbeidh seans ag daoine teach tábhairne plódaithe le seo caite. Cén sórt aiseolas a againn ar an taifeadadh seo an albam deireanach, The Inis dúinn faoin próiseas an cheol a chloisteáil 'beo' in daoine agus bhí iontas ar gach bhfuair sé? Scéalta deasa a agus muid ag sruthlú síos Third Twin. scríofa atá agat/agaibh. aon ait sa tír go luath? Níl aon duine go raibh sé le feiceáil trasna bhfuair muid ar ais; tá dul agus ag dreapadh bealaí an Tagann fonn agus má tá sé rud eagraithe go deimhin na tíre ó chúinne bheag in Iarthar chun cinn ann. Tá sé déanta tsaoil álainn seo. Is téarma matamaiticiúil é ceart - tá sé ceart. againn faoi láthair ach tá sé ar na hÉireann.” As 21 bliain ceapann anois agus é déanta ar bhonn 'The Golden Mean'. An dóigh intinn againn gigeanna a Kathy go raibh an bhliain seo “ar fisiciúil agus bhí saoirse Cé hiad na ceoltóirí ag seinm libh go bhfuil cóimheas foirfe Ó thaobh ceoil de, agus ceol dhéanamh timpeall na tíre go cheann de na blianta is gnóthaí. againn léim suas chun rad- ar an albam leat agus cén faighte agaibh mar ghrúpa? traidisiúnta go háirithe, ar luath amach anseo. Caitheann muid leath na bliana ag harc na bhflaitheas agus cro- chaoi a tháinig sibh le chéile Is ceist mhaith é sin. Is é seo cheart dúinn a bheith ag taisteal.” Beidh Dervish sa Che- an rud is deacra a rinne mé breathnú chun tosaigh níos An féidir leat achoimre ar do oláras Náisiúnta ar an 3ú Meán riamh i ndáiríre - cineál cleas mó meas tú? An sean-cheist, cuid cheoil a dhéanamh i Fómhair agus sa bhaile i Sligeach nimhneach a bhí dár dheara, hanam an diucs mar gcúig focal dúinn? Ní féidir mar chuid d’Fhéile Bheo Shligigh nascadh, ach tháinig muid a deir Hannah Mannings. liom é sin a dhéanamh, sin i nDeireadh Fómhair le haíonna slán agus níos láidre dá réir jab an éisteoirí! speisialta san áireamh.

Raidió Uirbeach Gaeilge

Stáisiún Gaeilge Átha Cliath

Sceideal, Podchraoltaí & Beoshruth ar

Taifeadadh & Léiriú Fuaime Tel: 01-6616333 26 GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 8 OIDEACHAS Torthaí níos fearr sa Bhéarla agus sa Mhata ag scoileanna lán-Ghaeilge ná scoileanna Béarla

Ar lean ó leathanach a 1 héal 5, gach bliain le trí bliana Léiríodh chomh maith i dtaighde bhfostófaí iad i bpoist ghairmiúla, 145,000 páiste ar na hoileáin seo á anuas. eile a rinneadh le déanaí i gcomhar theicniúla nó bhainistíochta (GTB). dteagasc trí theangacha dúchasacha AR leis an Dr. Mathers, Tá na torthaí níos fearr sa Mhata- leis an Ollamh Vani Borooah, eacna- I dTuaisceart Éireann tá 36% de Ceilteacha amhail an Bhreatnais “tacaíonn figiúirí maitic agus sa Bhéarla i maí mór le rá atá lonnaithe in chainteoirí Gaeilge i bpoist GTB i agus an Ghaeilge. Níl aon duine faoi measúnaithe Thuais- ngaelscoileanna ag teacht leis na Ollscoil Uladh, gur fearr an léann de gcomparáid le 23% de neamhchain- bhagairt mar gheall uirthi agus tá sí ceart Éireann le cinntí cinntí ón taighde a rinne an Dr ghnáth a bhíonn ar chainteoirí teoirí Gaeilge. oscailte do chách.” taighde i dtíortha eile, Judith Wylie in Ollscoil na Banríona Gaeilge ó dheas ná ar neamhchain- Nuair a ceistíodh an Dr. Mathers “Má thugtar an tacaíocht chéanna gurD fearr ná scoileanna eile an tús ina léirítear go bhfuil cuimhne teoirí Gaeilge, agus gur mó seans go faoi na príomhcheisteanna a gcaith- do pháistí gaelscolaíochta is a thug- oideachasúil a thugann an múnla ghearrthéarmach agus cuimhne fidh an ghaelscolaíocht dul i ngleic tar do scoileanna eile cuideoidh oideachais dátheangaigh a oibre níos fearr ag páistí i leo sa tuaisceart, ar sé “mar gheall siad i gcónaí ar bhealach suntasach chuirtear ar fáil i ngaelscoileanna ó ngaelscoileanna i gcomparáid le tá torthaí níos fearr bainte ar ‘chluiche nialasach’ polaitiúil an le leas eacnamaíoch ár bpobail. thuaidh.” daltaí i scoileanna Béarla. amach go seasta ag tuaiscirt, tá polaiteoirí, atá aibí, Rinne Dutcher an pointe seo i “D’ainneoin go bhféadfadh lucht Tá cuimhne ghearrthéarmach cumasach ar gach bealach eile, fós 1995 i saothar taighde ceannró- amhrais a mhaíomh gur gal soip iad agus cuimhne oibre ríthábhachtach gaelscoileanna ná dall ar an fhírinne. daíoch ‘Banc an Domhain: ní rogha na figiúirí seo, ní féidir beag is fiú a i ngach gné den fhoghlaim. Bíonn scoileanna Béarla ag an Tá an ghaelscolaíocht go maith. chostasach é an dátheangachas. Is é dhéanamh den treocht seo toisc go gnáth-thascanna an lae amhail dara leibhéal is airde, Tá sí bunaithe ar mhúnla an tátal is tábhachtaí is féidir a bhfuil sé tar éis tarlú ceithre bliana léitheoireacht, réasúnú agus meab- idirnáisiúnta a chuireann torthaí bhaint ná go mbeidh coigiltis ann as a chéile,” ar seisean. hairuimhríocht ag brath ar na prói- Leibhéal 4, sa Bhéarla níos fearr ar fáil do pháistí. Cuire- don chóras oideachais agus don De réir leibhéil CCSM, tá torthaí sis seo. agus sa Mhatamaitic gach ann sé páistí i dteagmháil le cultúr tsochaí dá bharr toisc go ndéanann níos fearr bainte amach go seasta ag Creideann lucht taighde go dtar- bliain le ceithre bliana ar cuid é de chultúr oileán iomlán páistí i scoileanna den chineál seo gaelscoileanna ná scoileanna Béarla laíonn na torthaí níos fearr seo mar na hÉireann, chomh maith le cultúr dul chun cinn níos gasta, agus ag an dara leibhéal is airde, Leibhéal gheall ar an rud ar a dtugtar “an anuas, agus ag an leibhéal na hAlban agus Mhanann. Caith- téann a ngnóthachtáil níos airde 4, sa Bhéarla agus sa Mhatamaitic buntáiste dátheangach,” toisc gur is airde, Leibhéal 5, gach fidh polaiteoirí dearcaí cúnga chun sochair don tsochaí toisc go gach bliain le ceithre bliana anuas, mó an ghastacht mheabhrach atá ag bliain le trí bliana anuas. polaitiúla a chaitheamh i leataobh mbeidh an dífhostaíocht níos ísle agus ag an leibhéal is airde, Leib- páistí atá líofa in dhá theanga.” go bhfeicfidh siad go bhfuil thart ar agus an lucht saothair níos oilte.” Gradaim Bronnta ar Scríbhneoirí na hIdirbhliana

Le Meadhbh Ní Eadhra www.clobeo.ie mar áis leictreonach le leathanach na scoile a thógáil BRONNADH teastais ar rannpháir- agus le saothair a scríobh an rang a tithe Cló Beo, an scéim phíolótach a roinnt le scoileanna eile. spreagann ceapadóireacht leictre- Moladh dóibh siúd a bhí onach i measc dhaltaí na hidirbh- páirteach logáil isteach agus a gcuid liana, ag ócáidí bronnta ar 20, 21 tuairimí a roinnt maidir leis an agus 25 Bealtaine 2010. méid a scríobh siad féin agus Reáchtáil Comhar na Múinteoirí scoileanna eile. Cuireadh na Gaeilge an tionscadal seo den saothair chríochnaithe ar an chéad uair i mbliana i gcomhar leis suíomh agus tugadh deis do na dal- an An tSeirbhís Tacaíochta Dara taí eile aiseolas a fhágáil ar bhlagan- Bronnadh na dTeastas i gColáiste Naomh Aindriú, Baile an Bhóthair, Co. Bhaile Átha Cliath ar an 21 Bealtaine, 2010. Leibhéal don Ghaeilge agus Ionad na na leathanach. Bronnadh bonn ar Briony Ní Mhuireagáin as gradam a bhaint amach don dán ‘Uaireanta’. Oideachais na Carraige Duibhe. Ach ní hamháin sin, bhí an file Scéim phíolótach a bhí ann agus agus scríbhneoir aitheanta, Gabriel díríodh ar cheantar Bhaile Átha Rosenstock, ag feidhmiú mar Cliath mar gheall air sin. mholtóir rúnda ar na blaganna seo Táthar ag súil go leathnófar an chomh maith. Roinn Gabriel aiseo- Toradh toghcháin COGG scéim amach go dtí ceantair eile ina las leis na daltaí ar bhlaganna an dhiaidh seo. An aidhm atá leis ná tsuímh, bunaithe ar na saothair a IS iad seo a leanas a toghadh ina Chonaill; Ionadaí thuismitheoirí Longfoirt, Ionadaí phátrúin na deis a thabhairt do dhaltaí na scríobh siad. Ba chomhairle gcomhaltaí don tréimhse 2010- na scoileanna lán-Ghaeilge: scoileanna Gaeltachta: Sean Ó hidirbhliana díriú ar an scríbh- luachmhar í seo do scoláirí óga atá 2014 mar thoradh ar thoghchán Mícheál Ó Broin, Gaelscoil Chnoc Tuairisc, Coláiste Cholmcille; neoireacht chruthaitheach. Chomh dáiríre faoin scríbhneoireacht COGG d’ionadaithe thuismitheoirí, na Ré, Sligeach; Ionadaí oidí na Coláiste Ghobnait; Coláiste na bPi- maith leis sin, cuireann an tion- chruthaitheach agus a bhfuil spéis oidí agus phátrúin na scoileanna scoileanna Gaeltachta: Bríd Uí arsach; Scoil Náisiúnta Shailearna; scadal ar an eolas iad maidir leis na acu aiseolas cuiditheach a fháil ó Gaeltachta agus lán-Ghaeilge: Ion- Lubhaing, Pobalscoil Chorca agus Ionadaí phátrúin na scoilean- féidearthachtaí a bhaineann le teic- scríbhneoir aitheanta. adaí thuismitheoirí na scoileanna Dhuibhne, An Daingean, Ionadaí na lán-Ghaeilge: Bláthnaid Ní neolaíocht a úsáid trí mheán na Is féidir na saothair uile a scríob- Gaeltachta: Máire Nic Niallais, oidí na scoileanna lán-Ghaeilge: Ghréacháin, Gaelscoil Bhaile Gaeilge. D’úsáid gach scoil a ghlac hadh mar chuid de Cló Beo a léamh Scoil Mhuire, Doir Beaga, Co. Thír Yvonne Ní Mhurchú, Gaelscoil Munna. páirt sa scéim an suíomh gréasáin ar www.clobeo.ie. GAELSCÉAL OIDEACHAS 27 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 •

Crosfhocal 04.06.2010 Míshásamh leis an Siollabas Gaeilge nua

Le hÁine Seagrave triail agus 10 faoin gcéad eile leis an méid atá ann", dar le Cathaoirleach Mheitheal na don triail chluastuisceana sa Treasa Ní Mhainín. Gaeilge ATAL, gurb é “an rud TÁ míshásamh léirithe ag siollabas nua, a bheidh i Tá ESG mar chuid de is tábhachtaí ó thaobh an tsi- Eagraíocht na Scoileanna bhfeidhm ó mhí Mheán Mheitheal na Gaeilge ATAL, ollabais de, ná go mbeadh Gaeltachta (ESG) maidir le Fómhair seo chugainn, agus a grúpa a bunaíodh chun a cúrsa Gaeilge ann a bheadh hathruithe sa siollabas ndéanfar scrúdú air i 2012. Tá míshásamh faoin litríocht san dúshlánach go leor do dhaltaí Gaeilge don Ardteis- an cúrsa litríochta gearrtha Ardchúrsa Gaeilge a chur in díograiseacha, a thabharfadh timéireacht a bheidh á dtab- siar go dtí sleachta gearra as iúl don Aire Oideachais deis dóibh feidhmiú go hairt isteach i mí Mheán saothair phróis agus roinnt chomh maith le daoine eile ar cumasach sa teanga, agus tab- Fómhair seo chugainn. dánta agus gan ach 16 faoin spéis leo todhchaí na teanga. hairt fúithi mar ábhar acadúil “Ba chóir go bhfanfadh an gcéad de na marcanna ag dul Is iad baill an ghrúpa ná ion- ag an tríú leibhéal más é sin Roinn go dtí go mbeidh an dó. Tá laghdú ar líon na bhfo- adaithe ó Ghaelscoileanna, ó atá uathu.” Straitéis Fiche Bliain, a cal atá le scríobh san aiste ó ESG agus ón gComhairle um Déantar an teagasc i 85 chuireann an bhéim ar 600 focal go 400 focal agus Oideachas Gaeltachta agus faoin gcéad de na scoileanna oideachas, curtha i gcrích sula deireadh le Stair na Gaeilge. Gaelscolaíochta. Tá an iar-bhunleibhéil trí Bhéarla sa dtabharfaidh siad an siollabas Ciallaíonn na hathruithe seo eagraíocht den tuairim nach Stát. Le déanaí thug formhór nua isteach” dar le Treasa Ní go bhféadfadh duine pas, nó bhfuil siollabas nua na na múinteoirí a bhí i láthair ag Mhainín, Príomhfhei- fiú Grád C, a fháil san Ard- Gaeilge san Ardteis- cruinniú a d’eagraigh Comhar dhmeannach an ESG. chúrsa Gaeilge ar chumas timéireacht ag tabhairt na Múinteoirí i mBaile Átha Tá na 28 scoil atá páirteach cainte agus tuisceana aitheantas cuí do chainteoirí ó Cliath le fios go raibh siad NODANNA san ESG buartha go bhfaig- amháin. dhúchas, do dhaltaí na iomlán sásta leis an siollabas headh mic léinn a tógadh le D’eisigh an Roinn Gaelscolaíochta ná do dhaltaí nua. Dúirt Anna Davitt, TRASNA Gaeilge marcanna níos airde i Oideachais an siollabas leas- cumasacha eile, ar mhian leo príomhfheidhmeannach 1 Dea-mhúinte, geanúil (7) mBéarla san Ardteis- aithe do scrúdú Gaeilge na staidéar a dhéanamh ar an Chomhar na Múinteoirí 4 Áit phaidreoireachta do lucht Ioslam (4) timéireacht in ionad a hArdteistiméireachta i lár mhí nGaeilge ar leibhéal a thab- Gaeilge go raibh "neart de na 6 Folláin, iomlán, barr na sláinte (4) máthairtheanga mar thoradh an Mhárta. Bhí an tAire harfaidh deis dóibh an teanga múinteoirí den tuairim go 8 Dath croí a bhronnann Arm Meiriceá ar a gcuid laochra? ar an siollabas nua a bheidh á Gaeltachta, Pat Carey, i measc a shealbhú mar is ceart. raibh an iomarca litríochta ar (6) 9 Grúpa mór daoine ó aon teaghlach amháin; bhí 12 in Ios thabhairt isteach le laghdú na ndaoine a léirigh Cé go bhfáiltíonn Meitheal an chúrsa roimhe seo agus go rael fadó (6) suntasach ar an litríocht. míshásamh faoin laghdú sun- roimh an bhéim ar an teanga bhfuil an siollabas nua i bhfad 10 Má a ithimid iad go laethúil ní bheidh gá don dochtúir (4) Ba í Mary Hanafin a d’fhó- tasach ar an litríocht sa chúr- bheo sa siollabas nua is údar níos fearr ná an ceann a bhí 11 Adharc, corn (4) gair an siollabas nua den sa, go mórmhór sa chúrsa imní dóibh nach léir, go dtí ann." 13 Bia a fhásann i bpáirc Padaí sa tSín (3) chéad uair nuair a bhí sí ina ardleibhéil. seo, cén córas monatóireach- "Chuir an méid a bhí le 14 An costas a bhaineann le seoladh litreacha (6) hAire Oideachais i 2007 agus í "Ní fheileann an cúrsa ta a bheidh i bhfeidhm chun scríobh faoin litríocht agus 15 Tá ceann amháin ar an dhá láimh, in aice na méaraí (5) 18 Scéim faoi rún in aghaidh rud éigin (5) ag iarraidh suim sa teanga a litríochta atá sa siollabas leas- cumas cainte na ndaltaí a san aiste a lán daltaí ó dhoras 19 Níos mó ná bean amháin (3) chur chun cinn, tríd an bhéim aithe do dhaltaí na Gaeltachta mheas sa bhéaltriail. Go dtí agus mar thoradh roghnaigh 21 Uirlis le haghaidh talamh a dhéanamh réidh sa a chur ar an teanga labhartha. ná na nGaelcholáistí toisc seo níl aon treoir tagtha ón siad an t-ardchúrsa a ghairdín(4) Beidh 40 faoin gcéad de na nach bhfuil dóthain litríochta Roinn Oideachais faoi sin. dhéanamh in ábhar eile," deir 23 Duine tinn in ospidéal (5) marcanna ag dul don bhéal- ann ná aon dúshlán ag baint Deir Anna Ní Ghallachair, urlabhraí ó Chomhar. 25 Focal gairid a chuireann clásal nó coinníoll in abairt (3) 26 Spraoi; an rud a dhéanann páistí agus iad i gcomhluadar le chéile (7) 27 Éan mór nach dtaitníonn an Nollaig leis... (6) 28 Scar, deighilt (6) Am na scrúduithe SÍOS 2 Tabhair ------dó, tabhair faoi deara (6) 3 Teachtaireacht a léitear i ndiaidh bás duine lena mhaoin a thabhairt ar a ghaolta agus chairde (5) linn arís 4 Airgead ar iasacht le teach a cheannach (9) 5 Éan a bheireann uibheacha i nead éin eile (5) 6 Púdar bán a chuirtear le tae nó caife chun é a dhéanamh Le hÁine Seagrave ta go dtí seo, ná tosaigh ar milis(6) rud iomlán nua ag an gcéim 7 Saghas dochtúir a thugann aire dár gcuid fiacla (8) AN ghrian ag taitneamh, na seo. 12 Aon rud gurbh fhéidir duine a bhású (7) laethanta ag éirí níos faide, • Faigh codladh maith an 16 Duine a choinníonn miontuairiscí de chruinnithe (5) an samhradh san aer, cad a oíche roimh an scrúdú, ith 17 Dúnáras déanta as claí agus cré (4) Léachtóir Gaeilge – teagasc 18 Ann, istigh an... (2) chiallaíonn seo ach am na bia cothaithe (deirtear gurb é 20 Gan aon éadaí air (5) scrúduithe. Tá an Ardteis- iasc an bia is fearr le 22 Labhair i nguth íseal (5) timéireacht agus an Teastas haghaidh na hinchinne), na teanga 24 Ní bhíonn an duine cliste seo gan a locht, deirtear (4) Ginearálta Oideachais Dara agus faigh aclaíocht las- Conradh dhá bhliain ag tosú Meán Fómhair 2010 Leibhéal i mbliana ar tí tosú. muigh faoin aer. Le méadú suntasach ar • Bí cinnte go mbeidh tú Post léachtóireachta é seo a mbaineann dualgais teagaisc agus Crosfhocal líon na ndaoine a chuireann ullmhaithe ó thaobh taighde leis. Tá folúntas ar an bhfoireann teagaisc do léachtóir 28.05.2010 iarratas isteach go dtí an stáiseanóireachta de; mar Gaeilge a ghlacfaidh cúram de mhúineadh na teanga agus a CAO, tá níos mó brú ná shampla pinn, áireamhán, léireoidh ceannaireacht acadúil i bhforbairt modheolaíochtaí Buaiteoir na Seachtaine seo: riamh ar dhaltaí chun pointí rialóir srl. teagaisc agus foghlama. Beidh dualgais teagaisc ar leibhéal Jeaic Beausang nó marcanna níos airde a • Déan iarracht brú a bunchéime agus iarchéime i gceist. Ard Mhuire bhaint amach. sheachaint trína bheith in Beidh an léachtóir rannpháirteach freisin i ngnéithe áirithe de Cnocán an Aonaigh Seo roinnt leideanna chun am le haghaidh gach scrú- thionscadail taighde FIONTAR: www.focal.ie; www.logainm.ie; www.ainm.ie; www.iate.europa.eu (na téarmaí Gaeilge). Corcaigh strus agus brú a sheachaint daithe. Ná bí ag brath ar an Cailíochtaí/taithí agus na torthaí is fearr a aláram ar do chlog amháin Beidh bunchéim onóracha sa Ghaeilge ag an léachtóir a cheapfar bhaint amach. chun tú féin a mhúscailt ar mar aon le taithí trí bliana sa teagasc agus/nó sa taighde. Beidh • Dírigh ar cheisteanna scrú- maidin. iarchéim i réimse cuí ag an iarrthóir agus beifear ag súil go mbeidh Duais na seachtaine daithe roimh ré. Scríobh • Ullmhaigh do chlár ama PhD bainte amach nó idir lámha aige/aici. Bronnfar rogha leabhar Gaeilge ar bhuaiteoir na seachtaine. amach achoimrí de na frea- agus bí cinnte go bhfuil a Scála Tuarastail: €41,502-€43,181 Ní mór iarratais a bheith ar ais roimh 9 Meitheamh, 2010 chuig: graí i bpointí urchair. fhios agat cén t-am, cén áit Spriocdháta iarratais: Dé hAoine, 14 Meitheamh 2010. Crosfhocal, Gaelscéal, An Chuasnóg, An Spidéal, Co na Gaillimhe. • Tosaigh gach maidin ag agus cén lá a mbeidh gach Breis eolais agus foirmeacha iarratais: Ainm ...... déanamh athbhreithniú ar scrúdú ar siúl. na pointí urchair seo. • Déan iarracht brú a www.dcu.ie/vacancies/current.shtml • Bain úsáid as an am atá sheachaint i rith tréimhse na R-phost: [email protected] Seoladh ...... fágtha ar bhealach atá scrúduithe chun go mbeidh Fostóir comhdheiseanna is ea Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath. éifeachtach ó thaobh ama tú ag glacadh suaimhnis ag Tá formhór na dtionscadal taighde seo Uimhir Fóin...... de. Ná déan faillí in aon tú á ndéanamh. páirtmhaoinithe ag an Roinn Gnóthaí ábhar. Go n-éirí an t-ádh le gach Pobail Tuaithe agus Gaeltachta. • Dírigh ar na rudaí atá déan- dalta. GAELSCÉAL 28 • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 9 MIONFHÓGRAÍ

DRÁMAÍ GAEILGE Ceardlanna • Léirithe • Leabharlann ar Líne www.drama-gaeilge.com An Comhlachas Náisiúnta Drámaíochta Camas, Conamara 091-574146

Tóg mionfhógra linn ar feadh 10 seachtain ar chostas iomlán de €20.00 in aghaidh na seachtaine. Is cuma más seirbhís nó gnó é, ócáid nó ceol, seol chugainn é agus cuirfidh muid i gcló é. 4cm x 2cm costas €20.00 (+CBL21%). Iomlán €242.00 Glaoigh ar Patricia ag 086 -0234251 nó [email protected]

H8w>BE=D76>A<6:>A<: '%&&Ä'%&(

;{^ai†dcc ;dgVh cV

Heg^dXY]{iV/ C†b‹gX‹^eX]gjVYÉ^VggViV^hVW]Z^i][V^\]iZgd^b]&'#%%bZ{caVZVgVc6d^cZ 1 Iúil 2010 &-BZ^i]ZVb]'%&%#

 IG:D>GAÞCI:!;D>GB>6GG6I6>HIJ>AA:69=:DA6>H Oifig an Oireachtais 6 Sráid Fhearchair, HX‚^bE]dWV^a

lll#\VZ^a\Z#^Z$he\&&

Coláistí Samhraidh (Meitheamh-Lúnasa). Líon teoranta áiteanna ar fáil. I gcóir do bhainis nó cóisir Dún na nGall- Maigh Eo- Corcaigh Glaoigh ar 091 553159 1890 675675 www.parklodgehotel.ie ww.gael-linn.ie GAELSCÉAL SPÓRT 29 Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 • Basso, Evans agus Vinokourov i mbarr a gcumais…ach níl siad ina n-aonar

Ar ndóigh ní bhíonn a fhios níos deacra ná an TdeF go bhuachaint den dara huair. Bhí rud agus, ag aois 25, tá todhchaí riamh conas mar a rithfidh rás, nó hiondúil, go háirithe nuair a eile soiléir freisin. Bhí baill foirne fhíormhaith i ndán dó. Is féidir leis cé aige a mbeidh rith an ráis is cirte chuimhníonn tú go n-éiríonn i Liquigas Doimo, foireann Basso, dreapadh, tá gluaiseacht lasrach dom a scríobh, go dtí go dtarlaíonn bhfad níos mó rothaithe as an thar barr – chomh maith san gur aige agus tá tuiscint rásaíochta an rás féin. Is mar a chéile an scéal iomaíocht le linn an ráis – 59 as an bhain Vincenzo Nibali an tríú háit aige. Tá foireann mhaith aige Le Páidí Ó Lionáird a bhí ann le linn Giro na hIodáile a Giro i mbliana in aghaidh 24 as an amach agus gan é ach 2’37” taobh freisin, Saxo-Bank, foireann lena chríochnaigh DéDomhnaigh seo TdeF anuraidh. thiar. bhfuil na deartháireachta Shleck, caite. Chaith na rothaithe an Bhí scéal éagsúil le gach staid. Tháinig David Arroyo (Caisee rud a chiallaíonn go bhfuil an t- tseachtain dheireanach ag drea- Éagsúil ach go raibh rud amháin D’Epargne) sa dara háit agus Cadel uafás foghlamtha aige. Áthar ag tnúth go mór padh sléibhte na tíre, cuid acu soiléir ó thús na dreapadóireachta. Evans (BMC) sa chúigiú háit – Tá Contador mar rogha na leis an Tour de France i dóite leis an ngrian, cuid acu leis an Ba ag Ivan Basso a bhí na cosa ab eisean gan tacaíocht foirne mhaith coitiantachta agus tá Basso imithe mbliana. Tá leid nó dhó sneachta scríobtha anuas den fhearr ar na cnoic, a dhéada fia- an athuair. chun na Fraince chun aithne a chur tagtha chun tsolais ar cé mbóthar agus cuid eile fós faoi clacha nochta, é ag brú is ag stoit- Chríochnaigh Alexander Vinok- ar na sléibhte. Beidh Evans ann aige a bhfuil na cosa bháisteach throm. Bhí sé spleo- headh ar na troitheáin agus é ag ourov sa séú háit ach bímís ag faire agus beidh Vinokourov ann. Beidh chunT an ceannas a fháil i bpríomh- drach, contúirteach agus iomlán fágaint a chéilí comhraic i bhfad amach don Astrálach óg, Rithcie mise ag faire ar gach uile chasadh rás ardghradaim na bliana. dothuartha. Rás é an Giro a bhíonn uaidh. A dhóthain len é a Porte. Ba seo a chéad Gran-Tour troitheáin beo ar TG4 ón 3ú Iúil.

Peil Idirnáisiúnta Neart rásaíochta le tarlú i nGaillimh beo ar TG4 an deireadh seachtaine seo Le Gráinne McElwain FÓGRAÍODH i rith na seachtaine gurb iad an Irish Daily Mail urraithe na Le Meadhbh Ní Eadhra Sraithe faoi Rialacha Idirnáisiúnta Peile agus gurb iad TG4 urraithe fhoireann BEIDH Féile na mBád Innill ag an hÉireann agus go mbeidh na cluichí tosú i nGaillimh an deireadh le feiceáil beo, go heisiach, ar TG4. seachtaine seo. Mairfidh an fhéile Tabharfaidh Éire aghaidh ar an ón 5ú go dtí an 12ú Meitheamh. Astráil i bPáirc na nGael Luimneach Mar chuid den fhéile, beidh rása sa faoi shoilsear an 23 Deireadh Fómhair bhá agus glacfaidh os cionn 120 seo chugainn agus seachtain ina dhi- bád páirt ann. Tá John Killeen, aidh sin, ar an 30 Deireadh Fómhair, Uachtarán ar Let’s Do it Galway, an feicfear iad in iomaíocht le chéile arís grúpa atá ag eagrú na féile, agus a faoi shoilse i bPáirc an Chrócaigh, sa d’eagraigh an Volvo Ocean Race dara cluiche. freisin, ag súil go mbeidh an-rath D’fháiltigh Uachtarán Chumann ar an ócáid. Lúthchleas Gael, Criostóir Ó Cuana, “Is feile shainiúil í seo agus roimh fhógra an lae inniu agus ghabh táimid ag tnúth go mór léi. Tá Gail- sé buíochas leis an dá urraitheoir. “Is limh thar a bheith oiriúnach don breá linn go bhfuil cluichí peile faoi na fhéile seo, mar gheall go bhfuil Bá Rialacha Idirnáisiúnta le n-imirt arís i na Gaillimhe chomh lárnach sin mbliana agus is deas go bhfuil an chéad don chathair agus mar go bhfuil an chluiche á imirt i Luimneach, forbairt oiread sin deiseanna do tharraingteach eile. Gabhaim buíochas ghníomhaíochtaí mara,” a deir sé. le TG4, urraithe fhoireann na hÉireann “D’éirigh go hiontach leis an Volvo agus ár bpáirtí craolacháin don tsraith Ocean Race anuraidh agus táimid agus iad ag cur na cluichí seo lena ag súil go mbeidh rath ar an bhféile mbailiúchán cuimsitheach de chearta seo freisin.” craolta ar na cluichí Gaelacha,” a dúirt Beidh go leor rásaí ar siúl mar cuirfear tús leis an ‘Around Ireland sé. Tá áthas ar Ardstiúrthóir TG4, Pól chuid den fhéile, ach chomh maith Offshore Powerboat Race.’ Seo an Ó Gallchóir, faoin socrú nua. “Tagann leis sin beidh siamsaíocht á cur ar chéad uair riamh do rása dá na Cluichí Idirnáisiúnta seo go fáil do gach éinne a bheidh i nGail- chineál a bheith ar siúl in Éirinn nádúrtha le soláthar spóirt TG4,” ar limh. agus beidh sé ag tosú agus ag seisean. “Mar go bhfuil clúdach teilifíse Beidh ceolchoirmeacha, margaí, críochnú i nGaillimh. cuimsitheach idir bheo agus bia agus go leor eile le feiceáil thart Tá os cionn 50 bád innill le páirt bhuaicphointí, saor go haer againn ar ar an gcathair, agus táthar ag dúil a ghlacadh sa rása agus beidh siad pheil agus ar iomáint ó cheann ceann go mbeidh atmaisféar iontach ann, ag taisteal timpeall ar chósta iom- na bliana, idir Shraith, Chraobh Club mar a bhí ag an Volvo Ocean Race. lán na hÉireann. Maítear gurb é seo agus Coláistí gan trácht ar an gclúdach Bhain an tUasal Killeen Gradam an comórtas fulangachta cuimsitheach ar Pheil na hAstráile san Shaoirse na Cathrach amach Dé (endurance race) báid innill is AFL ar feadh an tSamhraidh. Oirfidh Sathairn seo caite as an éacht a deacra atá ann. Imeacht spleodar na gcluichí agus paisean na rinne sé anuraidh nuair a d’ea- idirnáisiúnta a bheidh ann, le Gaeilge go maith dá chéile.” graigh sé an Volvo Ocean Race. hiomaitheoirí ag teacht as gach Deir Paul Henderson, Bainisteoir “Bhí iontas orm gur bronnadh an cearn den domhan. Mairfidh an Stiúrtha Associated Newspapers Ire- gradam orm. Ní minic go mbíonn rása ón 7ú go dtí an 12ú land: “Tá an Irish Daily Mail ar an sé d’onóir ag duine aitheantas a Meitheamh. nuachtán is óige sa tír agus tá an fháil ina bhaile féin, go háirithe Tá tuilleadh eolais ar fáil ar paisean céanna againn is atá ag ár agus é fós beo!” ar sé. Dé Luain, www.aroundireland.org. léitheoirí do spórt agus do na cluichí Gaelacha ach go háirithe.” 30 SPÓRT GAELSCÉAL • Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 An mbeidh foireann Phort Láirge ina dtánaistí i mbliana?

diet gránna éigin, mórán ama caite ag cheart go mbuafadh na hiománaithe déanta na fírinne, níl mórán níos mó tabhairt cuairteanna ar an physio, na Tá an chuid is mó des na ar an gClár ar an Luan. Ar an taobh eile ná “cearta maímh” i gceist sa chluiche híobairtí móra a dhéanann na him- saineolaithe peile ag den chomórtas imreofar ceann de seo mar is níos deireanaí sa bhliain a reoirí agus, dá bhformhór, faic ag an tabhairt an nod do choimhlintí móra an CLG. Gan dabht thugtar amach na duaiseanna. An deireadh. De ghnáth bíonn ar imreoirí beidh na saoithe ar fad ag ceapadh go bhfuil chéad bhua gan choinne an Chorcaigh i mbliana. Le John Allen peile Phort Láirge bheith sásta mar mbeidh cluiche an deireadh seach- tséasúir le titim amach i bPáirc thánaistí. Ach tá dúshlán ollmhór taine á imirt i gCill Airne an Domh- Markiewicz an Domhnach seo? An An deireadh seachtaine seo tá seans rompu ar an Domhnach. nach seo. Curaidh uile-Éireann na bhfuil foireann John O’Mahony acu a slí a dhéanamh isteach go dtí Gan dabht tá foireann bliana seo caite i gcoinne na dtánaistí. ullamh le bheith cloíte ag fir Shligigh? G Obair ar chraobhchluiche na Mumhan. Agus cad é mar chluiche atá amach Ta mórán scríofa faoin gcluiche seo Thaibhreamh,” sin an Chríochnaigh siad ar bharr roinn a na Ríochta scriosta agus romhainn. agus a lán tuairimí faoi Mhaigh Eo teideal a bhí ar an leab- ceathair den tsraith, cé gur chailleadar iad gan an seanlaoch Tá an chuid is mó des na saineo- agus an droch-thaispeántas a har. Sa chéad chaibidil an chraobh i gcoinne Luimnigh i Dara Ó Sé, an t-ógánach laithe peile ag tabhairt an nod do Chor- thugadar i gcraobh roinn a haon na déanann an t-údar cluiche a bhí cothrom go leor. Ach tá Tommy Walsh, imreoir caigh i mbliana. Ach tá dúshlán sraithe. Tá mórán scríofa freisin faoin “ADamian Lawlor tagairt don chluiche Luimneach ann agus iad ag plé leis an ollmhór rompu ar an Domhnach. Gan sárchluiche a d’imir foireann Kevin deireanach craoibhe a bhí acu anu- smaoineamh céanna, sea, seans Pheil na hAstráile Ken- dabht tá foireann na Ríochta scriosta Walshe i gcraobh roinn a trí na sraithe. raidh. An naoú lá d’Iúil agus an séasúr réasúnta imirt i gcraobhchluiche na nelly agus an sárchúl agus iad gan an seanlaoch Dara Ó Sé, Bhí Sligeach ar fheabhas an lá sin i thart. Sin mar a bhíonn de ghnáth Mumhan i mbliana mar tá rud amháin báire Diarmuid Murphy, an t-ógánach Tommy Walsh, imreoir gcoinne Aontroma agus dul chun cinn d’fhoireann pheile na Déise. Sa cinnte agus sin nach mbeidh iomá- ach dar ndóigh tá ceann Pheil na hAstráile Kennelly agus an iontach déanta acu le dhá bhliain chluiche sin i gcoinne na Mí, bhí sé naithe an chontae ag imirt i gcraobh sárchúl báire Diarmuid Murphy, ach anuas ach is dóigh liom nach mbeidh thart i ndiaidh fiche nóiméad. na hiomána mar ceapaim nach bhfuil de na himreoirí is dar ndóigh tá ceann de na himreoirí is siad maith go leor i ndeireadh na dála. Agus an cluiche críochnaithe, bhí an seans dá laghad acu i gcoinne Chorcaí luachmhaire sa tír ar ais luachmhaire sa tír ar ais i mbarr na O thuaidh beidh cluiche dian suim- seomra feistis ciúin uaigneach mar a i gceann coicíse. i mbarr na sláinte agus sláinte agus an-tionchar aige ar gach iúil idir Ard Mhacha agus bhíonn sé de ghnáth nuair a chail- Bheadh an duine neodrach ag cea- an-tionchar aige ar gach cluiche a imríonn sé agus sin An Réalta Muineachán. Tá sé deacair go leor tuar leann foireann a cluiche craoibhe mar padh go bhfuil níos mó taithí ag an Donaghy. N’fheadar an bhfuil aon a dhéanamh ar an gcluiche seo. Ta is ansin a chríochnaíonn an fhoireann cois Sionainne agus an– cluiche a imríonn sé lánchúlaí sa tír maith go leor dó i Séamus McEnaney ar a shéú séasúr i taibhreamh. Sé mhí d’obair chrua sa mhí-ádh orthu i gcoinne Chorcaí anu- agus sin An Réalta Don- mbliana. Go dtí seo bhí sé thar barr i gceannas ar na ‘Farneymen’ agus is gym, i bpáirceanna traenála fliucha raidh. Mar sin féin ní bheidh aon aghy. mbeagnach gach cluiche. Má éiríonn le dócha go bhfuil an t-am ag rith amach salacha, sa linn snámha agus ar an fhaitíos ar fhir na Déise agus leis an Corcaigh an cosc a chur air beidh níos air, cé go bhfuil an-mheas agam air pháirc imeartha agus gan faic mar gcluiche i bPáirc Uí Fhearchair thab- mó ná seans acu. Ach le Declan O’Sulli- mar bhainisteoir, ach tá sé in am dó dhuais arís. Oícheanta sa leaba go harfainn gach seans dóibh. Bheadh sé van, An Gooch Cooper agus Paul anois dul chun cinn a dhéanamh nó luath nuair atá do chairde sna cluban- dochreidte don chontae a dhá fhoire- Galvin chun cúnamh a thabhairt beidh éirí as. Ach b’fhéidir go seasfadh sé ar na oíche, laethanta fada ag leanúint ann sinsir a bheith sa chraobh mar ba sé an-deacair buachan ar Chiarraí. Ach, feadh tamall eile . Beir Bua. Craobh Chamógaíochta Mná Mhaigh Eo tarraingthe Gala na hÉireann seolta amach as Craobh TG4

Le Gráinne McElwain chuir Cathair na Mart rún roinnt imreoirí nach raibh chun cinn le foireann sinsir muiníneach as. Nuair a DHEARBHAIGH Bord Peile Mhaigh Eo a tharraingt cuireadh ceist air teacht ar na mBan i Maigh Eo le amach as an chraobh i ais, dhiúltaigh sé. Gaelscéal nach mbeidh an mbliana chun go mbeadh na Deir Mary Malone, “tá fhoireann sinsir ag imirt i conspóidí idir bainisteoirí gach duine trína chéile mar gCraobh TG4 i mbliana. “Bhí agus imreoirí ar fad réi- gheall ar an chon- cruinniú (ag Bord an Chon- tithe. Vótáil 26 in spóid ach chuir tae) leis na himreoirí an aghaidh a 5 ar muid litir sa Aoine seo caite agus tháinig son an rúin. Tá phost maid- teachtaireacht láidir ó na an chuma ar in Dé Máirt himreoirí sinsir go raibh siad an scéal nach ag iarraidh ag iarraidh imirt sa chraobh i mbeidh aon ar Chu- mbliana” a deir Mary Mal- réiteach ann mann Peil one, Rúnaí Bhord Peile na sa ghear- Gael na mBan i Maigh Eo. “Bhí cru- rthréimhse mBan i inniú ag Bord an Chontae agus is buille bPáirc an leis na hionadaithe club san mór é do Chomór- Chrócaigh oíche Dé Luain ansin, áit ar tas Craoibhe Peile na fiosrúchán cuireadh an méid a dúirt na mBan mar nach mbeidh neamhspleách a himreoirí os comhair na n- Maigh Eo ag imirt ann. dhéanamh ar pheil Mhaigh ionadaithe, ach mar sin féin Ní ró-shocair a bhí cúrsaí Eo. Bheadh muid ag súil le vótáil na hionadaithe 28-9 polaitíochta i bPeil na mBan i tuairisc ón fhiosrúchán i mí chun Maigh Eo a choinneáil Maigh Eo le blianta beaga Meán Fómhair agus cibé I láthair ag seoladh Craobh Chamógaíochta Gala na hÉireann 2010 tá, ó chlé, na Captaen amach as an chraobh i anuas ach d’éirigh Pat moltaí a thiocfaidh amach as Sinsireacha, Catriona Power, BÁC, Jill Horan, Tiobraid Árainn, Una Leacy, Loch Garman, Joanne mbliana.” Costelloe bainisteoir na sin, cuirfidh muid i bhfei- O’Callaghan, Corcaigh, Siobhan Lafferty, An Chlár, Anne Dalton, Cill Chainnigh, agus Susan Ag cruinniú a bhí ar siúl foirne as a phost mí ó shin dhm iad ionas go mbeidh Earner, Gaillimh. Beidh an Chraobh Idirmheánach Camógaíochta á imirt in éineacht leis an breis agus seachtain ó shin, nuair a dúirt sé nach raibh sé muid réidh don chraobh an Chraobh Shinsir agus Shóisir don chéad uair riamh i bPáirc an Chrócaigh i mbliana. (Déardaoin 27ú Bealtaine), sásta fanacht mar gheall ar bhliain seo chugainn.” PIC: BRENDAN MORAN / SPORTSFILE GAELSCÉAL Dé hAoine, 4 Meitheamh, 2010 SPÓRT • 31 Bóithre uilig ag dul go Béal an Mhuirthead

Gaelach agus beidh ceol gach oíche le ceoltóirí áitiúla agus bannaí ceoil ar nós Aerach ó Chonamara ag seinnt” a deir Seán. Tosóidh an chéad chluiche oíche Le Gráinne McElwain Dé hAoine ag a 7.30i.n. idir an fhoire- ann bhaile Béal an Mhuirthead agus Baile Chaisil agus beidh an t-aicsin uilig ag tosnú ar an Satharn ag 11.00 EIDH Comórtas Peile na le cluichí sóisir agus sinsir na bhfear Gaeltachta ar siúl an agus na mban ar siúl i gcaitheamh an deireadh seachtaine seo i lae. Beidh na babhtaí leathcheannais mBéal an Mhuirthead i ar siúl ar an Satharn leis an chluiche gceartlár Ghaeltacht ceannais i ngrád sóisir agus sinsir na MhaighB Eo ón 4ú–7ú Meitheamh. bhfear ar siúl ar an Luan ag tosnú ag a Bunaíodh an comórtas seo i 1969 2.00. Craolfar an dá chluiche sin beo agus is ó neart go neart atá an comór- ar TG4 agus beidh Raidió na tas ag dul ó shin. “Beidh 8 bhfoire- Gaeltachta ag craoladh le linn an ann sinsir, 11 fhoireann sóisir agus 6 deireadh seachtaine. Tógadh fhoireann mná againn an deireadh clubtheach nua don ócáid seo agus seachtaine seo agus tá muid ag súil le osclóidh Uachtarán CLG Criostóir Ó slua idir 4,000 agus 5,000 duine” a Cúna go hoifigiúil é ar an Luan. deir Cathaoirleach an Chlub Seán Ó “Tá muid ag súil go mór leis an Gallchóir agus Stiúrthóir Chomórtas deireadh seachtaine, le haimsir Peile na Gaeltachta áitiúil. mhaith, slua mór agus go mbainfidh “Tagann foirne as gach cearn den gach duine sult as agus go mbeidh tír a bhfuil Gaeltacht ann agus beidh gach duine slán ar na bóithre” a deir foirne againn ó Phort Láirge, Dún na Seán. 1987 an uair dheireanach go nGall, Gaillimh, Béal Feirste agus Willie Joe Padden agus John O'Mahoney ag seoladh Comórtas Peile na Gaeltachta 2010 an tseachtain seo. raibh an comórtas i mBéal an Mhuirt- Londain”. head agus bhí drochthimpiste Is é Comórtas Peile na Gaeltachta roghnóirí agus ag an bhainistíocht go Beidh ar gach foireann a thagann cluichí, ón Chailín Gaelach, ón bheár bhóthair ann an uair sin inar an príomhchomórtas spóirt atá á bhfuil an-bhéim ar an Ghaeilge agus go dtí an comórtas míle euro a íoc agus ó na fógraí sa chlár. maraíodh cailín amháin agus gor- reáchtáil trí mheán na Gaeilge ach is faoi gach foireann atá páirteach agus caithfidh Coiste Bhéal an Ní cluichí CLG amháin a bheidh ar taíodh cailín eile. deirtear nach bhfuil Gaeilge á lab- ann Gaeilge a úsáid”. Nuair a Mhuirthead lóistín a chur ar fáil do 25 siúl thar an deireadh seachtaine; Tá lóistín fós ar fáil ach scairt a hairt ag cuid de na foirne a bheidh ag cuireadh an cheist an bhfuil Gaeilge duine le bricfeasta agus dhá bhéile in beidh comórtas gailf, iascaireacht, an chur ar 097-81500 chun tuilleadh glacadh páirte. “Má tá foireann ag imreoirí as Móin Dearg i Londain, aghaidh an lae. Bíonn go leor airgid á Cailín Gaelach agus ceol den scoth eolais a fháil nó gabhaigí ar an cláraithe ina gcontae féin mar fhoire- dúirt Seán “Tá, mar is as Béal a’ chaitheamh mar sin ach tá Seán agus ann chomh maith. “ Beidh 12 chailín suíomh idirlín www.clgbealan- ann Ghaeltachta, cloífimid leis sin. Mhuirthead agus Conamara cuid de a choiste muiníneach go bhfaighidh againn ar a laghad ó gach cearn den mhuirthead.com chun níos mó Tá a fhios ag na himreoirí, ag na na himreoirí a bhíonn ag imirt leo.” siad cúpla punt as ó na geataí ag na tír ag cur isteach ar an Chailín eolais a fháil.

Súil ar an Liathróid

An Satharn 5ú Meitheamh Sraithe i roinn 4 agus bhí an lá le Bhuaigh Muineachán ar Ard Craobh Peile Laighean- An Luimneach an uair sin. Chaill Mhacha sna babhtaí cáilithe Craobh Peile Chonnacht Luimneach in aghaidh Chor- anuraidh. Bhí an-bhua ag Ard Cluiche Ceathrú Ceannais Sligeach v Maigh Eo caí i gCluiche Ceannais na Mhacha ar an Dún chun An Iarmhí v Cill Mhantáin Páirc Markievicz @ 5i.n. Mumhan le pointe amháin Comórtas na Sraithe i Tulach Mhór @ 3.30i.n. Tá go leor ceisteanna le freagairt ag Maigh Eo anuraidh agus ba bhreá Roinn 2 a bhaint agus Chaill an Iarmhí gach cluiche sa tSraith i ag dul isteach sa chluiche seo. Chaill siad go leo an seans imirt arís ann. beidh siad muiníneach mbliana agus beidh siad ag imirt i Roinn 3 an Foireann peile an dona in aghaidh Chorcaí i gCluiche Ceannais Tá imní faoi ghortú atá ar don chluiche seo tar éis bhliain seo chugainn. Fuair siad réidh lena na Sraithe ach cén dóigh ar láimhseáil siad an chosantóir Conor Mul- dóibh Doire a chloí sa mbainisteoir Brendan Hackett agus tháinig Spidéil ag ullmhú sin? An bhfuil an fhéinmhuinín agus an lane. Tá Port Láirge ag iar- réamhbhabhta. Dúirt Séa- Pat Flannagan isteach ina áit. Is féidir a rá carachtar acu i mbliana? Tá an-mhuinín ag raidh Cluiche Ceannais na mus McEnaney, Bainisteoir nach bhfuil rudaí go maith san Iarmhí ach tá don Chomórtas Sligeach tar éis comórtas na sraithe i roinn a Mumhan a shroichint den Mhuineacháin, gurb iad Ard Dessie Dolan ar ais agus sin rud maith dóibh. trí a bhaint agus beidh siad ag imirt sa bhaile. chéad uair le 50 bliain agus fonn Mhacha rogha láidir na n-údár ach Bhí bua maith ag Cill Mhantáin ar Cheathar- Peile an deireadh Tá difear mór idir roinn a haon agus roinn a trí díoltais orthu tar éis an Chluiche Cean- nach mbeidh mórán idir na foirne. Ní lach agus deirtear go bhfuil rudaí go maith sa áfach agus sílim go bhfuil pointe le déanamh nais Sraithe. Bua: Luimneach bheidh Dermot Malone ná Colm Greenan ar champa. Beidh taispeántas fíor-mhaith ag seachtaine seo ag Maigh Eo. Bua: Maigh Eo fáil mar gheall ar ghortú glúine agus seans teastáil ón Iarmhí. TÁ foireann an Spidéil gnóthach ag Ciarraí v Corcaigh gurb é seo an bhliain dheireanach a bheidh Bua: Cill Mhantáin Craobh Peile Laighean- Cill Airne @ 4.00i.n. an fhoireann seo faoi stiúir McEnaney. Ní réiteach do Chomórtas Peile na An Luan 7ú Meitheamh Cluiche Ceathrú Ceannais Is iad Corcaigh rogha na n–údár agus ní luíonn bheidh easpa ocrais ná bróid le feiceáil i Gaeltachta a bheidh ar siúl i mBéal an teideal seo go maith leis na himreoirí cois ngeansaithe Mhuineacháin. Craobh Iomána na Mumhan - an Mhuirthead an deireadh seach- An Lú v Cill Dara Laoi. Ach tá Comórtas na Sraithe buaite acu Bua: Muineachán taine seo. Tá cúpla imreoir gortaithe Páirc Tailteann, An Uaimh @ 7.00i.n. An Cluiche Leathcheannais den chéad uair ó 1999 agus tá neart taithí ar faoi láthair ach seachas sin tá rudaí Bhí an-bhliain ag Cill Dara anuraidh ag dul phainéal Counihan anois. Agus mé ag scríobh An Clár v Port Láirge Craobh Iomána Laighean- An ag dul go maith, dar leis an mbainis- chomh fada le Cluiche Ceathrú Ceannais na níl Graham Canty (gualainn), Anthony Lynch Cluiche Ceathrú Ceannais Durlas Éile @ 3.00i.n. hÉireann sular chaill siad in aghaidh Thír (bléin), Alan Quirke (bléin), John Miskella Beidh iar-imreoirí ón Chlár in aghaidh a chéile teoir, Dónal Ó Fátharta. Tá captain na Eoghain. Ach an bhfaighidh Kieran (teannán na hioscaide), Aidan Walsh (méar) Baile Átha Cliath v Laois ar an taobhlíne, Davy Fitzgearld agus Ger foirne, Aodan Breathnach, sásta McGeeney an méid céanna as na seanlaochra agus Nicholas Murphy (droim) le himirt. Níl Páirc Uí Nualláin @ 3.30i.n. “Sparrow” O’Loughlin. Bhí trioblóidí an Chláir faoin chaoi a bhfuil an fhoireann ag John Doyle agus Dermot Earley i mbliana? Pearse O’Neill ach ag teacht ar ais tar éis dó a 2005 an bhliain dheireanach gur bhuail an go láidir sna meáin anuraidh agus níor réiteach don chraobh agus don Chuaigh an Lú isteach sa chéad chluiche in dá fhoireann seo in aghaidh a chéile agus ordóg a bhriseadh. Tá seanaithne ag na foirne chuidigh sé gur chaill siad amach ar ardú chomórtas, agus deir sé go bhfuil an- aghaidh Longfoirt mar rogha na n-údár ach bhuaigh Laois an lá sin. Tá an-dul chun cinn céime go Roinn 1 in aghaidh Loch Garman i seo ar a chéile agus tá imní faoi ghortuithe atá fhoireann timpeall ait. Píosa spraoi a feileann sé dóibh gan a bheith mar sin ar an ag cur isteach ar Mike McCarthy, Paul Galvin déanta ag Baile Átha Cliath faoi Anthony Daly mbliana. Tá roinnt imreoirí óga ar an fhoire- bheidh sa chomórtas dóibh ach Satharn. Tá imní orthu faoi ghortú atá ag cur agus Kieran Donaghy ach tá an chuma ar an agus chuaigh siad chomh fada le Cluiche ann a bhuaigh Craobh na hÉireann f-21 níos isteach ar Shane Lennon. Bua: Cill Dara scéal go mbeidh Donaghy in ann imirt. Ní Ceannais Laighean anuraidh, ag cailleadh in luaithe i mbliana le John Conlon ag imirt thar beidh siad ag cur an fhoireann is bhíonn mórán riamh idir na foirne seo agus aghaidh Sheaimpíní na hÉireann Cill Chain- barr don chontae. Ní bheidh Gerry O’Grady láidre atá acu amuigh ar an bpáirc, An Domhnach 6ú Meitheamh seans maith go gcasfaidh siad ar a chéile arís nigh. Tá Tomás Brady agus Peter Kelly ar fáil ná James McInerney ag imirt mar gheall ar mar gur comórtas an-tábhachtach ach tá dabht faoi David O’Callaghan agus Craobh Peile na Mumhan- Na sa chraobh. Bua: Corcaigh ghortuithe. atá sa Chomórtas Peile don Spidéal David Tracey. Fuair Laois an lámh in uachtar Cluichí Leathcheannais Thug Davy Fitz seans do na seanimreoirí agus don Ghaeltacht. Craobh Peile Uladh: An Cluiche ar Cheatharlach ina gcéad chluiche craoibhe sos a thógáil sa gheimhreadh agus feicfimid Port Láirge v Luimneach agus dea-scéala dá mbainisteoir Niall Rigney Is féidir agallaimh leis an bheirt Ceathrú Ceannais an oibreoidh an plean sin ar an Luan. Port Páirc Uí Fhearchair @ 2.00i.n. ná go bhfuil Joe Fitzpatrick ar ais ar a shean- Láirge atá mar rogha láidir na n-údár agus agus le himreoir eile a fheiceáil ar Bhí an-choimhlint idir na foirne seo in Ard Mhacha v Muineachán léim arís. beidh sé deacair dul ina n-aghaidh. www.gaelsceal.ie. aghaidh a chéile i gCluiche Ceannais na Páirc Mhic Easmainn @ 2.00i.n. Bua: Baile Átha Cliath Bua: Port Láirge www.gaelsceal.ie SPÓRT Déan teagmháil linn ag [email protected] • 04.06.2010 Kieran Fallon ar thóir a Cheathrú Dearbaí

Le Gráinne McElwain

FUAIR Cinderella amach deireanach go leor go mbeadh sí in ann a dhul chuig an damhsa mór. Tharla an rud céanna don mharcach Kieran Fallon a bheas i nDearbaí Epsom amárach agus seans aige cur leis na trí dhearbaí atá buaite aige go dtí seo ag ceann de na féilte rásaíochta is mó ar domhan. I rith na seachtaine, chuir stábla Godolphin ceist air a dhul ar an chapall Al Zir a bhfuil praghas 28-1 air leis na geallghlacadóirí. Cuireadh cosc ar Fallon mar- caíocht in 2008 mar gheall ar mhí-úsáid drugaí agus ceapadh i mbliana go raibh a sheans caillte ag Fallon marcaíocht i bhFéile Epsom. Is as Aontas na nÉimíríochtaí Arabacha iad siúd atá i bhfeighil ar stábla rásaíochta Godolphin a bunaíodh i 1992 faoi stiúir an Sheikh Mohammed bin Rashid Al Mak- toum. Beidh beirt eile ag marcaíocht do Godolphin amárach chomh maith, Frankie Dettori ar Rewilding ag 8-1 agus Ahmed Ajtebi ar Buzzword ag 66-1. Bhuaigh Kieran Fallon a chéad dearbaí i 1999 ar an chapall Oath agus ansin in 2003 ar Kris Kin agus North Light in 2004. Ní bheidh rogha na n-údár, St. Nicholas Abbey, sa rás anois mar gheall ar ghortú, buille mór d’Aidan O’Brien agus do Bhaile Dúill. In áit a bheith ar St. Nicholas Abbey, beidh Johnny Murtagh mar mhar- cach ar Jan Vermeer anois.

Iarbhuaiteoir an Choirn Domhanda Ossie Ardiles, ón Airgintín, le Annui Otto, ar chlé, aois 5, ón gCill i gContae Chill Dara, agus Susie Power, aois 6, as Cill Chuillinn i gContae Chill Dara. Seo iad ag seoladh RTÉ de Chraoladh Choirn Domhanda FIFA 2010. PIC: BARRY CREGG / SPORTSFILE PICTIÚR: SPORTSFILE