Wójt Gminy Wietrzychowice Studium Uwarunkowań I

Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr XX/139/2013 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 30 stycznia 2013 r. Sporządzony na kopii Załącznika Nr 2 do Uchwały Nr XVI/123/2000 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 28.09.2000 r. z późniejszymi zmianami

WÓJT GMINY WIETRZYCHOWICE

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY WIETRZYCHOWICE CZĘŚĆ I

DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO I UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY WIETRZYCHOWICE

TEKST JEDNOLITY

Załącznik Nr 2 do uchwały Nr XX/139/2013 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 30 stycznia 2013 r.

1999 r., 2013 r. Studium zostało uchwalone Uchwałą Nr XVI/123/2000 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 26 maja 2000 r. zmiany w 2007 r., 2008 r. i 2011 r. III. Zmiana Studium została uchwalona Uchwałą Nr V/29/2011 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 16 marca 2011 r. IV. Zmiana Studium została uchwalona Uchwałą Nr XX/139/2013 Rady Gminy Wietrzychowice z dnia 30 stycznia 2013 r. 1

MAŁOPOLSKIE BIURO PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO W TARNOWIE 33-100 Tarnów, Pl. Kazimierza Wielkiego 5

Zespół autorski:

Główny projektant: mgr inż. arch. Zdzisława Dziurzyńska- Kaczor (uprawnienia do projektowania w planowaniu przestrzennym Nr 861/89 z dnia 1989.03.16

Zagadnienia przestrzenne: mgr inż. arch. Anna Odrzywołek mgr Julia Pajowska

Gospodarka wodno-ściekowa: mgr Maria Korpok

Opracowanie graficzne: Bożena Szwed Maria Malik

[Autor III. zmiany studium: mgr inż. arch. Małgorzata Przybysz -Ławnicka – uprawnienia urbanistyczne nr 1644 POIU w Katowicach nr KT 252 mgr inż. arch. Ewelina Szymakowicz mgr Maria Mierzwa mgr Karolina Fastnacht-Kundzierewicz]3

[Autor IV. zmiany studium: mgr inż. arch. Małgorzata Przybysz -Ławnicka – członek POIU z siedzibą w Katowicach nr KT 252

mgr Marcin Podlodowski mgr Marcin Rosegnal]4

______[…]3Wprowadzono III. Zmianą SUiKZP Gminy Wietrzychowice […]4Wprowadzono IV. Zmianą SUiKZP Gminy Wietrzychowice

2 Spis treści: Strona: • DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO I UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY WIETRZYCHOWICE ROZDZIAŁ I - DIAGNOZA ZEWNĘTRZNEJ SYTUACJI GMINY 1. Podstawowe informacje i dane o gminie na tle województwa……………………..……..5 2. Funkcjonalno-przestrzenne powiązania zewnętrzne gminy.………………………..……6 w tym:  powiązania krajobrazowo-przyrodnicze  związki społeczno-ekonomiczne  powiązania gospodarcze i produkcyjne  powiązania techniczne. 3. Priorytety inwestycyjne województwa na terenie gminy (zadania rządowe)…..………10 ROZDZIAŁ II - DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO I UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY WIETRZYCHOWICE 1. Środowisko naturalne gminy…………………………...... 14 1.1. Zasoby środowiska przyrodniczego………………………………………..………..14 1.1.1. Rozpoznanie budowy geologicznej ………………………….…………….14 1.1.1.1. Surowce naturalne …………………………………………..…………….15 1.1.2. Wody podziemne …………………………………………….………..…………16 1.1.3. Wody powierzchniowe ……………………………………………..……………17 1.1.4. Gleby………………………………………………………….………..………….19 1.1.5. Klimat lokalny ……………………………………………………………………23 1.1.6. Szata roślinna ..…………………………………………………………..………24 1.1.7. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego ..………………………...……..25 1.2. Zagrożenia środowiskowe………………………….……….…………………………27 1.2.1. Zagrożenie naturalne…………………………………………………………….27 1.2.2. Zagrożenia antropogeniczne………………………..…………………………..31 1.2.3. Delimitacja obszaru skażeń i zagrożeń .……………………………………….37 1.2.4. Obszary i elementy środowiska prawnie chronione .………………..……….38 2. Środowisko antropogeniczne…………………………………….…………………...41 2.1. Osadnictwo i struktury przestrzenne………………………………………..………...41 2.1.1. Rozwój osadnictwa…………………………………………………….………….41 2.1.2. Środowisko kulturowe ……………………………………………………………43 2.2. Diagnoza i uwarunkowania ……………………………………………………………59 2.3. Infrastruktura techniczna……………………………………………………………….60 2.3.1. Zaopatrzenie w wodę ………………………………………………..…………..60 2.3.2. Kanalizacja …………………………………………………………..……………61 3 2.3.3. Gospodarka odpadami………………………………………….…….……..62 2.3.4. Ciepłownictwo…………………………………………………………..…….62 2.3.5. Gazownictwo……………………………………………………………….…63 2.3.6. Elektroenergetyka……………………………………………………….……64 2.3.7. Telekomunikacja……………………………………………………….……..64 2.3.8. Komunikacja…………………………………………………………….…….65 2.3.9 Diagnoza wyposażenia w infrastrukturę techniczną i uwarunkowania……………………………………………………..………67 2.4. Infrastruktura społeczno-gospodarcza…………………………………….…….68 2.4.1. Demografia…………………………………………………….…………68 2.4.1.1. Zmiany w zaludnieniu ………………………………………..……….68 2.4.1.2. Główne czynniki zmian w zaludnieniu …………………….………..71 2.4.1.3. Struktura wieku ludności …………………………………….……….74 2.4.1.4. Rynek pracy ………………………………………………….………..78 2.4.2. Ocena warunków życia mieszkańców ……………………..……………..80 2.4.2.1. Mieszkalnictwo ………………………………………….…………….80 2.4.2.2. Poziom zaspokojenia w usługi publiczne i komercyjne ..…………………………………………….…………..84 2.4.3. Ocena poziomu rozwoju gospodarczego gminy ..……………….……….92 2.4.3.1. Rolnictwo, leśnictwo…………………………….……………….…….92 2.4.3.2. Działalność gospodarcza……………………….……………….…...109 2.4.3.3. Finanse gminy, zasoby gruntowe……………….…………………..110 2.4.3.4. Uwarunkowania infrastruktury społeczno-gospodarczej...….…...115

ROZDZIAŁ I

DIAGNOZA I UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNEJ

SYTUACJI GMINY 5

1. PODSTAWOWE INFORMACJE I DANE O GMINIE NA TLE WOJE- WÓDZTWA.

Gmina Wietrzychowice położona jest w powiecie tarnowskim, w północno-wschodniej części województwa małopolskiego, w widłach rzeki Wisły i Dunajca. Graniczy z gminami:

 Radłów i Żabno (powiat tarnowski)  Szczurowa (powiat brzeski)

 Koszyce (powiat proszowicki)  Gręboszów (pow. Dąbrowa Tarnowska). Od północy, poprzez Wisłę, graniczy z województwem świętokrzyskim. Wielkość gminy Wietrzychowice na tle województwa małopolskiego obrazu- ją dane zawarte w zamieszczonej tabeli.

Gmina Powiat Województwo Wyszczególnienie Wietrzychowice tarnowski małopolskie

Powierzchnia (w km2) 49 1.334 15.144 Liczba ludności (osoby) 4.139 178.926 3.215.885 Gęstość zaludnienia (os./km2) 84 134 212 Dane wg US za rok 1998.

Powierzchniowo, gmina Wietrzychowice należy do najmniejszych w woje- wództwie (wielkość gmin w Małopolsce waha się od 30-300 km2) i jest naj- mniejsza w powiecie tarnowskim. Pod względem liczby ludności również zajmuje odległe miejsce wśród gmin wiejskich (średnia dla Polski - 6,7 tys. osób; dla Małopolski 9 tys. - najwięcej w kraju). Gęstość zaludnienia jest wyższa niż średnia krajowa dla terenów wiejskich, która wynosi 51 os./km2, a niższa niż w Małopolsce (118 os.km2). Małopolskie gminy nadwiślańskie, do których zalicza się Wietrzychowice znajdują się w strefie funkcjonalno-przestrzennej, której podstawową funk- 6 cją jest rolnictwo. Obszar ten dodatkowo charakteryzuje się niskim potencja- łem produkcyjnym, stagnacją gospodarczą i starzeniem się ludności. Walorami tego regionu są bardzo korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa towarowego: warunki przyrodniczo-klimatyczne (wysoki wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej), dość korzystna struktura obszaro- wa, stosunkowo niskie zatrudnienie w rolnictwie na 100 ha (jak na warunki małopolskie) i stosunkowo niskie zanieczyszczenie środowiska.

2. FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNE POWIĄZANIA ZEWNĘTRZNE GMINY.

W zakresie powiązań funkcjonalno-przestrzennych gminy szcze- gólnie ważne są związki z terenami bezpośrednio ją otaczającymi oraz w obrębie powiatu. Związki w skali województwa (głównie z miastem Kraków) czy szersze, mają znaczenie marginalne i dotyczą tylko niektórych dziedzin życia niewielkiego procentu mieszkańców lub pierwszych elementów środowiska naturalnego. Występujące powiązania kształtują strefy wpływu o zróżnicowanych zasię- gach, a tematycznie można je podzielić na następujące grupy: I. Powiązanie krajobrazowo-przyrodnicze wynikające z warunków naturalnych. II. Związki społeczno-ekonomiczne z ośrodkami miejskimi, głównie Tarno- wem, jako stolicą powiatu i ośrodkiem regionalnym. III. Powiązania gospodarcze i produkcyjne - zainteresowanie miast strefą rolniczą jako bazą żywicielską. IV. Powiązania techniczne wynikające ze wspólnych przedsięwzięć infrastruktury technicznej oraz komunikacji.

I. Powiązania krajobrazowo-przyrodnicze wynikające z położenia gminy w różnych obszarach i systemach wyodrębnionych z uwagi na występo- wanie w nich pewnych cennych zasobów naturalnych. Obszary te, to: 7  Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Wisły - obejmujący dolinę Wisły w granicach wyznaczonych wałami przeciwpowodziowymi. Charaktery- zuje się występowaniem licznych starorzeczy, lasów lęgowych, stano- wiącymi jedną z najbogatszych ostoi ptactwa wodnego i wodno- błotnego,

 Radłowsko-Wierzchosławicki Obszar Chronionego Krajobrazu – obejmu- jący największy w regionie tarnowskim zwarty kompleks leśny wraz z przyległymi terenami doliny Dunajca i Uszwicy,  Korytarze ekologiczne doliny Wisły i Dunajca - wpisane w system Eu- ropejskiej Sieci Ekologicznej (ECONET) jako elementy zapewniające zachowanie i migrację gatunkowo fauny oraz utrzymania enklaw roślin- ności,  kompleksy gleb wysokich klas bonitacyjnych – obejmujący ciąg gmin nadwiślańskich i wskazany do ochrony jako obszar rolniczej przestrzeni produkcyjnej,

 Lokalny Zbiornik Wód Podziemnych Dunajec - Wisła - Żabnica - Breń,  kompleks lasów ochronnych w południowej części gminy o funkcji wo- dochronnej,  złoża kruszywa naturalnego - obszary perspektywiczne, o zasobach szacowanych na wielkości o ponadlokalnym znaczeniu.

II. W systemie węzłowym obsługi i sieci osadniczej Małopolski miejscowość Wietrzychowice ujęta jest jako ośrodek gminny, jednocześnie utrzymujący silne związki z ośrodkiem regionalnym i stolicą powiatu jakim jest Tarnów oraz słabsze z mniejszymi ośrodkami lokalnymi: miastami Dąbrowa Tarnowska i Żabno. Związki Wietrzychowic z Tarnowem przesądziły podczas reformy admi- nistracyjnej w 1999 r. o przynależności gminy do powiatu Tarnowskiego, mimo lokalizacyjnej bliskości z Dąbrową Tarnowską. Analizując powiązania zewnętrzne z w/wym. ośrodkami stwierdzić należy, że dotyczą one: 1) korzystania z usług publicznych w działach: 8

- zdrowia (szpitalnictwa, lecznictwo specjalistyczne, opieka społecz- na), - oświaty (szkolnictwo zawodowe i średnie, wyższe zawodowe, dosko- nalenia zawodowego i doradztwo rolnicze), - kultury (teatr, kino, imprezy kultury masowej), 2) korzystania z wyspecjalizowanych usług komercyjnych (głównie handel), 3) wyjazdów do pracy - skala tego zjawiska zmalała drastycznie w o- statnich latach w związku z likwidacją setek miejsc pracy w rejonie (restrukturyzacja bądź stagnacja w takich zakładach jak: Zakłady Azo- towe w Mościcach, Zakłady Mechaniczne i Fabryka Silników Elek- trycznych w Tarnowie, likwidacja Kombinatu Budowlanego i Niedo- mickich Zakładów Celulozowo-Papierniczych). III. Gmina Wietrzychowice wraz z sąsiednimi, północno-wschodnimi rejonami województwa zalicza się do obszarów o najwyższych obrotach w produkcji rolnej, stanowiących strefę żywicielską dla pozostałych rejonów Małopolski. Na produkcji rolnej z tego obszaru bazował lokalny przemysł przetwórczy (wymaga on jednak głębokiej restrukturyzacji lub odtworzenia) a także większe ośrodki przetwórstwa rolno-spożywczego Polski południowej. Pełne wykorzystanie znaczącego potencjału jaki kryje w sobie rolnictwo na tym obszarze nie może nastąpić jednak bez przeprowadzenia głę- bokich zmian strukturalnych w samym rolnictwie oraz bez budowy i rozwoju instytucji rynku rolnego (hurtowego, giełdowego) powiązanego z rynkami zagranicznymi. IV. 1. Powiązania techniczne Wietrzychowice z terenami zewnętrznymi po- legają głownie na korzystaniu przez gminę ze źródeł zaopatrzenia położonych poza obszarem gminy. Dotyczy to głównie energii elektrycznej i sieci gazowej. 9

2. Gmina Wietrzychowice położona jest w obszarze zlewni Dunajca i jako taka objęta jest programem sanitacji, który przewiduje uporząd- kowanie gospodarki wodno-ściekowej dla ochrony wód powierzchniowych i podziemnych.

3. Usytuowanie gminy w widłach Wisły i Dunajca, dodatkowo w dorze- czu Kisieliny, czyni ją szczególnie zagrożoną zalewaniem wód powodziowych. Przeciwdziałanie temu zagrożeniu, polegające na właściwej konserwacji wałów, bieżących remontach korony i skarp oraz właściwym zagospodarowaniu terenów przyległych do urządzeń zabezpieczają- cych jest wspólnym problemem gmin znajdujących się w zasięgu tego zagrożenia. Administratorem wałów oraz urządzeń melioracyjnych jest Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Tarnowie.

4. Określone powyżej zasięgi powiązań funkcjonalno-przestrzennych u- zależnione są w dużej mierze od powiązań komunikacyjnych. Pod tym względem gmina Wietrzychowice ma niezbyt korzystne po- łożenie - w obszarze peryferyjnym województwa, poza zasięgiem znaczących szlaków komunikacyjnych. Dodatkowo rzeki Wisła i Du- najec, bez przeprawy drogowej a nawet promowej na odcinku grani- czącym z gminą stanowią dodatkową barierę. Przez teren gminy przebiegają następujące drogi powiatowe, którymi administruje Zarząd Dróg Powiatowych w Tarnowie: Nr 105 Szczurowa - Żelichów Nr 106 Wietrzychowice - Biskupice Radłowskie Nr 133 Zaborów - Wietrzychowice Nr 134 Wola Rogowska - przez wieś Nr 136 Jadowniki - przez wieś. 10

Drogi te zapewniają połączenie z gminami sąsiednimi, ośrodkiem powiatowym, a pośrednio z innymi rejonami kraju. Obsługę komuni- kacyjną w tym zakresie zapewniają linie PKS. Gmina nie posiada połączenia kolejowego. Najbliższy węzeł kolejowy znajduje się w Tarnowie, od którego dzieli Wietrzychowice odległość około 30 km.

3. PRIORYTETY INWESTYCYJNE WOJEWÓDZTWA NA TERENIE GMI- NY (ZADANIA RZĄDOWE).

W odpowiedzi na zawiadomienie o przystąpieniu do sporządzenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wietrzychowice - służby wojewody małopolskiego przesłały poważne informacje dotyczące celów i kierunków polityki państwa na obszarze Wo- jewództwa Małopolskiego, w którego części mieści się gmina Wietrzychowi- ce (informacje te sporządzono w oparciu o (projekt) Studium Zagospodaro- wania Przestrzennego Województwa).

I. Cele polityki przestrzennej.

1. Przebudowa struktury wsi - podstawowy ce! polityki przestrzennej – obej- mująca:  stworzenie warunków dla wielofunkcyjnego rozwoju wsi,

 poprawę struktury gospodarstw poprzez stymulowanie procesów koncentracji: terenów upraw rolnych, warunkujących wzrost efektywności produkcji rolnej oraz specjalizacji produkcji. 2. Podniesienia poziomu wykształcenia ludności z równoczesnym przysto- sowaniem do potrzeb rynku pracy. 3. Modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej. 4. Ochrona środowiska naturalnego. 11

//. Kierunki polityki przestrzennej na obszarze województwa.

1. Układ węzłowy. Miejscowość Wietrzychowice ujęta jest jako ośrodek gminny. Pozostałe jednostki osadnicze funkcjonują w układzie wsi. Podstawowe funkcje gminy to: produkcja roślinna oraz chów bydła mlecznego.

2. Układ strefowo-liniowy. Gmina Wietrzychowice znajduje się w strefie: a) działań zmierzających do objęcia ochroną i dolesieniami związanych z:

 ochroną przyrody, szczególnie w strefach ekologicznych, umożliwia- jących bytowanie znacznej liczbie naturalnych gatunków roślin i zwierząt (nisze ekologiczne),  ochroną terenów o większych walorach krajobrazowych,

 ochroną zasobów naturalnych, złóż i kopalin (zał. nr 1),  ochroną zasobów dziedzictwa i tożsamości kulturowej regionu,

 podporządkowaniem rozwoju rolnictwa, strukturom przyrodniczo- ekologicznym,

 ochroną kompleksów leśnych a zwłaszcza kompleksów uznanych za ochronne (art. 20, ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach, Dz. U. Nr 101, poz. 444 z p.zm.),

 preferowaniem dolesień na niskich klasach bonitacyjnych gleby (zgodnie z krajowym programem dolesień), b) restrukturyzacji rolnictwa związanej z:  zwiększeniem powierzchni gospodarstw oraz ograniczeniu zatrudnienia w rolnictwie (na 100 ha UR),

 wielofunkcyjnym rozwojem terenów wiejskich (organizacji pozarolniczych miejsc pracy),  podnoszeniem poziomu wykształcenia (kwalifikacji) ludności rolniczej, 12

 promowaniem ugruntowanych kierunków produkcji z uwzględnieniem zasad ekologii (produkcja roślinna, chów bydła mlecznego), c) uzupełnień infrastruktury technicznej  dotyczy to w szczególności sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, energetycznych, teletechnicznych, wysypisk śmieci, dróg krajowych i lokalnych.

 ///. Zadania rządowe z wojewódzkiego programu zadań. 1. Sanitacja zlewni rzeki Dunajec. 2. Remont korony i skarp wału przeciwpowodziowego na rzece Kisielina i Dunajec. 3. Budowa domu pomocy społecznej w Jadownikach Mokrych dla 50 osób. 13

ROZDZIAŁ II.

DIAGNOZA STANU ISTNIEJĄCEGO I UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY WIETRZYCHOWICE.

1. ŚRODOWISKO NATURALNE GMINY

1.1. Zasoby środowiska przyrodniczego

1.1.1. Rozpoznanie budowy geologicznej

Gmina Wietrzychowice (wg. Z. Czeppe, K. German) wg podziału fi- zycznogeograficznego leży w Prowincji Podkarpackiej w makroregionie Kotliny Sandomierskiej. Została zaliczona do mezoregionu Niziny Nadwieś- lańskiej, jedynie niewielki jej fragment (rejon wsi Jadowniki Mokre) znalazł się na obszarze mezoregionu Równiny Radłowskiej. Obszar Kotliny Sandomierskiej w której gmina Wietrzychowice pokrywa się z zasięgiem zapadliska podgórskiego, które w trzeciorzędzie w czasie fałdowań alpejskich wypełniało morze mioceńskie. Zapadlisko przedgórskie wypełnione jest zatem osadami morskimi. Są nimi na przemian legle iły, iłołupki, piaskowce i mułowce o zróżnicowanej miąższości. Głęb- sze utwory to wapienie z malmu, o stropie na głębokości 910 m. Powyżej nich występuje 490 metrowa warstwa margli kredowych. Na głębokości 420 m występuje spąg serii utworów mioceńskich o stropie tuż pod powierzchnią terenu (nawiercono je na głębokości 7-12 m). Skladają się z serii iłów w stropie, przechodzących w mułowce w spągu. W obrębie terasy bałtyckiej strop iłów pokryty jest do 10 m warstwą piasków i zwirów. W obrębie terasy rędzinnej zajmującej prawie cały obszar gminy piaski i żwiry zostały właściwie lokalnie wyprzątnięte. Budują ją w spągu osady żwirowo-piaszczyste o miąższości 5-10 m, przykryte zwartą pokrywą pylastych, czasem piaszczystych lub ilastych mad zwykle rytmicznie war- stwowanych z wkładkami torfów i mułków, ich średnie miąższości wahają się w granicach 3 metrów. Ogólna miąższość utworów czwartorzędowych na terenie rędzinnej waha się w granicach 10-15 m. terasa łęgowa występuje w pobliżu koryta Dunajca, Wisły, Kisieliny, między wałami przeciwpowodziowymi, a także poza przeciwpo 15 nimi wzdłuż starorzeczy na terasie nadzalewowej. Budują ją osady grubo- ziarniste żwirowo-piaszczyste przykryte czasem nieciągłą warstwą mad. W południowej części gminy występuje powierzchnia terasy bałtyckiej, nie odróżnia się ona wysokością od sąsiadującej z nią terasy rędzinnej. Jej pła- ska powierzchnia wznosi się na wysokości około 179 m n.p.m. Podstawową różnicą jest brak starorzeczy, których miejsca zajęły płaskie i rozległe wydmy, o kulminacjach wznoszących się zaledwie parę metrów ponad po- wierzchnię terasy. Powierzchnia terasy bałtyckiej prawie w całości jest zajęta przez kompleks leśny.

1.1.1.1. Surowce naturalne.

Teren gminy Wietrzychowice nie jest bogaty w surowce naturalne. Występują tu jedynie surowce pospolite piaski i żwiry. Zostało rozpoznanych sześć złóż perspektywicznych tych surowców. Są to: - Złoże „Pałuszyce”. Obszar zlokalizowany na północny zachód od przysiółka Pagóry. Złoże budują piaski drobno i średnioziarniste, jasno żółte. Nakład stanowi gleba o średniej głębokości 0,2 m. Szacunkowe zasoby - 2000 tys. m3. - Złoże „Jadowniki Mokre”. Obszar usytuowany na terenie przysiółka Rzadki Las na granicy z kom- pleksem leśnym rozciągającym się w południowo-zachodniej części gminy. Surowiec złoża stanowią piaski zapylone, jasno żółte z wkładami ila- stymi. W podłożu piasek z ziarnami żwiru. Nakład stanowi gleba o średniej głębokości 1,0 m. Szacunkowe zasoby określono na 1000 tys. m3. - Złoże „Ostrów”. Powierzchnia złoża ok. 239 ha. Usytuowane pomiędzy miejscowością Miechowice Małe i Dęblin. Złoże o średniej miąższości 8,8 m budują piaski i piaski ze żwirem, pochodzenia wodolodowcowego. Nakład o średniej głębokości 4,0 m stanowi gleba, pył i glina. Głębokość nawierconego zwierciadła wody 4,8 m - złoże całkowicie zawodnione. Szacunkowe zasoby 15.000 tyś. m3. Zalega pod gruntami or- 16 nymi. Dobra jakość kruszywa - przydatna do wypraw tynkarskich, napraw murarskich, betonów zwykłych. - Złoże „Łabędziów”. Obszar o pow. ok. 160 ha, usytuowany na wschód od Kisieliny i południe od zabudowy wsi Miechowice Małe. Złoże przecina droga Podborze - Miechowice - Wietrzychowice. Złoże o miąższości średniej 9,7 m budują piaski i piaski ze żwirem. Nadkład o głę- bokości 3,7 m stanowi gleba, glina i pył. Szacunkowe zasoby 15.500 tyś.m3 Złoże zawodnione. Dobra jakość kruszywa - przydatne dla potrzeb budownictwa. - Złoże „Dębowe Chałupki”. Obszar o pow. 229 ha, usytuowany na lewym brzegu Kisieliny w przysiół- ku Dąbowe Chałupki. Zalega pod gruntami ornymi. Nakład stanowi gleba, glina i pył o średniej głębokości 3,4 m. Złoże o średniej miąższości 8,4 m buduje piasek ze żwirem i żwir z pia- skiem. Głębokość nawierconego zwierciadła wody 2 - 4,7 m. Szacunkowa zawar- tość zasobów 6.000 tyś.m3. - Złoże „Miechowice Małe”. Usytuowane w 80 % w gminie Radłów (północna część). Fragment pół- nocno-zachodni złoża (ok. 20 % położony jest we wsi Miechowice Małe w gminie Wietrzychowice. Ustalone zasady szacunkowe całego złoża 31.145 tyś. m3 surowca. I warstwa złoża piasku, II - piasku ze żwirem o zróżnicowanej miąższości od 4,6 -13,3 m. Jest to obszar perspektywiczny z możliwością poszerze- nia powierzchni i jego zasobów, po udokumentowaniu go w kat. C2. Po- wierzchnia całego obszaru złoża ok. 480 ha.

1.1.2. Wody podziemne.

Występowanie ciągłej warstwy wodonośnej w utworach czwartorzę- dowych (miąższość 510 m) warunkuje znaczna miąższość żwirów i pospół- 17 ek. Zawodnienie warstwy wodonośnej uzależnione jest od poziomu wody w głównych rzekach (Dunajca, Wisły), opadów atmosferycznych i dopływu podziemnego w sąsiednich obszarów. Zwierciadło wody podziemnej czwartorzędowego poziomu wodonośnego jest swobodne i wykazuje wahania w ciągu roku i wielolecia. W miejscowości Wietrzychowice (studnie wiercone) w 1998 r. występowało na głębokościach 3,2 - 4,6 m, W ciągu roku hydrologicznego poza wezbraniami wiosennymi i letnimi, sporadycznie jesiennymi przeważa drenaż czwartorzędowego poziomu wodo- nośnego przez rzeki. W przypadku bardzo wysokich stanów wód w rzekach następuje podtapianie niektórych terenów poprzez infiltrację, głównie w obszarach starorzeczy i niżej położonych terenów (przy rowach melioracyjnych i wałach). Cały obszar gminy znajduje się w obrębie Lokalnego Zbiornika Wód Pod- ziemnych Dunajca, Wisły, Żabnicy i Brnia. Wskaźnik zasobów eksploata- cyjnych w tym zbiorniku wynosi 50-200 m3/d/km2. Klasa jakości wód Ic i II. Zasoby mioceńskiego piętra wodonośnego nie zostały jeszcze rozpoznane wierceniami hydrogeologicznymi.

1.1.3. Wody powierzchniowe.

Cały obszar gminy Wietrzychowice położony jest w zlewni Wisły i jej dopływów Dunajca i Kisieliny. Region hydrograficzny Kotliny Sandomier- skiej, w którym leży gmina ma charakter infiltracyjno-spływowy. Odznacza się znaczną retencją podłoża (aluwia rzeczne) w dolinach rzek. Stany wody rzek kształtują się pod wpływem opadów i roztopów. Średnie stany wody wykazują najwyższe wartości w lipcu najniższe zaś we wrześniu lub październiku. Wszystkie trzy główne rzeki gminy są obwałowane, pierwsze obwa- łowania i regulacja zostały wykonane przed wojną na początku XX wieku, jednak katastrofalna powódź w 1934 r. zniszczyła część wałów, przerywając je w kilku miejscach i zalewając ponad połowę gminy. Po II wojnie światowej 18 wały zostały podniesione i zostały wykonane prace regulacyjne Wisły, Du- najca, Kisieliny oraz pozostałych cieków w tym starorzeczy. Zmieniony zo- stał w związku z powyższym przebieg działów wodnych. Rzeka Kisielina została wprowadzona w nowe zmienione koryto z ujściem do Wisły. Stara Kisielina płynąca starymi meandrami Dunajca przez Miechowice Małe i Wietrzychowice zachowała swój stary bieg z przed regulacji i uchodzi do Dunajca. Koryto jej w czasie prac melioracyjnych zostało pogłębione. Jeden z największych i najmłodszych meandrów Dunajca w rejonie Dęblina i Pałuszyc został odcięty od koryta w czasie prac regulacyjnych. Nosi on nazwę „Stary Dunajec” jest nadal czynny, odwadniany przez rów meliora- cyjny uchodzący do Dunajca. Przeprowadzone regulacje i budowane obwałowania sprawdziły się podczas powodzi w 1960 r. oraz ostatnio w 1997 i 1998 r., gdy zalane były jedynie międzywala, woda nie przekroczyła wysokości wałów. Wystąpiły natomiast podtopienia związane z infiltracją wód rzecznych. Wody powierzchniowe prowadzą również rowy melioracyjne, których dłu- gość na terenie gminy Wietrzychowice wynosi 62,44 km. Rowy melioracyjne odprowadzają wodę do Dunajca i Kisieliny poprzez śluzy w wałach oraz do kanału Jadownicko-Pojawskiego, który odprowadza swoje wody do Wi- sły. Ze względu na mały spadek (tereny równinne) przy wałach wiślanych w Woli Rogowskiej znajduje się przepompownia wody o wydajności pomp 2780 litrów/sek. i obszarze oddziaływania 3500 ha. Największymi zbiornikami wód stojących są jeziora Święcone, Przystajnie i Trzciana zachowane w starorzeczach w nieczynnych meandrach rzecznych. Mimo iż, są to zbiorniki wodne przepływowe, odwadniane przez rowy połączone z kanałem Jadownicko-Pojawskim - ulegają eutrofizacji i zara- staniu zmniejszając swoją powierzchnię. Na terenie gminy Wietrzychowice znajduje się wiele małych stawów wykorzystywanych w hodowli ptactwa wodnego, a także w celach przeciwpożarowych. Największy staw o pow. 1,5 ha i głębokości 1,8 m znajduje się w centrum wsi Miechowice Małe. Ogółem wody stojące zajmują powierzchnię 63 ha. 19

1.1.4. Gleby

Prawie cały obszar gminy pokrywają mady. Są utworami pochodzenia aluwialnego, charakterystyczną ich cechą jest warstwowa budowa swoista dla utworów sedymentacji wodnej. Jedynie na terasie bałtyckiej wytworzyły się gleby bielicowe oraz czarne ziemie. Poziom wód gruntowych waha się w szerokich granicach, nawet do 200 cm w ciągu roku, gdyż uzależniony jest od poziomu wody w rzekach i rowach melioracyjnych. W czasie trwania susz wahania kogą być jeszcze większe. Duże zróżnicowanie zawartości próchnicy, zmiany w wykształceniu litolo- gicznych skały macierzystej, wahania poziomu wody gruntowej, przestrzen- na zmienność stosunków powietrzno-wodnych wpływają na klasy bonitacyjne, typy i rolnicza przydatność gleb. Klasy bonitacyjne użytków rolnych, zajmujących ponad trzy czwarte gruntów gminy, przedstawiają się następująco: I klasa bonitacyjna - 12,2 % UR II klasa bonitacyjna - 23,5 % UR III klasa bonitacyjna - 37,2 % UR IV klasa bonitacyjna - 21,2 % UR V klasa bonitacyjna - 4,7 % UR VI klasa bonitacyjna - 1,2 % UR Jak wynika z powyższego 94,1 % użytków rolnych gminy znajduje się w klasie bonitacyjnej I-IV a 72,9 % w I-III. Klasa bonitacyjna V i VI zajmuje zaledwie 5,9 % użytków rolnych. Procentowy udział klas glebowych w poszczególnych wsiach przedstawia załączona tabela. Wynika z niej, że jedynie wsie Jadowniki Mokre i Pału- szyc posiadają nieco gorsze warunki glebowe w który udział klas bonitacyjnych I-IV wynosi poniżej 90 % użytków rolnych. W pozostałych wsiach wynosi on od 91,2 % w Nowopolu aż do 99,4 % w Miechowicach Małych. Opracowana przez Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach mapa glebowo-rolnicza uwzględnia podział klas według typów, rodzajów i gatunków, z wyróżnieniem kompleksowości przydatności rolniczej na użyt-

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO G M I N Y W I E T R Z Y C H O W I C E

KOMPLEKSY ROLNICZEJ PRZYDATNOŚCI GLEB

21 kach rolnych (załączona mapa w skali 1:25000 sporządzona na jej podstawie). W gminie Wietrzychowice są to następujące kompleksy: 1s F - mady średnie, kompleks pszenny bardzo dobry, 1c F - mady ciężkie, kompleks pszenny bardzo dobry, 2c F - mady ciężkie, kompleks pszenny dobry, 2s F - mady średnie, kompleks pszenny dobry, 5s/p F - mady średnie, piaszczyste, kompleks średni dobry, 6pgl/p AB - gleby bielicowe, piaski gliniaste i słabo gliniaste, kompleks żytni słaby (rejon wsi Jadowniki Mokre), 6ps/p D - czarne ziemie, piaski słabo gliniaste i luźne, kompleks żytni słaby, 6i/p F - mady lekkie, piaszczyste, kompleks żytni słaby, 8 c F - mady ciężkie, kompleks zbożowo-pastewny słaby. Kompleks pszenny bardzo dobry zajmuje 40 % gruntów ornych, kompleks pszenny dobry - 33,6 % gruntów ornych. Na użytkach zielonych występuje kompleks średni i słaby: 2 z, c F - mady ciężkie, użytki zielone, średnie (96,4 %0, 3 z,s/p F - mady średnie, piaszczyste, kompleks użytków zielonych sła- bych (3,6 %). Gmina Wietrzychowice pod względem odsetka gruntów ornych posiadają- cych gleby w klasach bonitacyjnych od I do III znajduje się na pierwszym miejscu w powiecie tarnowskim (76,1 % gruntów ornych). Odznacza się także największym odsetkiem użytków zielonych na glebach klasy !l -IV, wynoszącym 92,8 %. Przeprowadzone w opracowaniu „Środowiskowe uwarunkowania rozwoju gminy Wietrzychowice” (dr. Franciszek Pulit - 1999 r.) analiza gleb pochodzenia organicznego na podstawie dostępnych materiałów mapowych wy- kazała iż na terenie gminy nie występują gleby pochodzenia organicznego (torfowe i murszowe) objęte ochroną na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. 22

Bonitacja użytków rolnych w gminie Wietrzychowice

WIEŚ I klasa II klasa III klasa IV klasa V klasa VI klasa Razem % udział w klasach

ha % ha % ha % ha % ha % ha % ha % I-III I-IV

Demblin 97,88 24,8 120,1 30,4 115,66 29,3 55,07 13,9 4,77 1,2 1,85 0,4 395,33 100 84,5 98,4

Jadowniki Mokre 11,45 1,2 135,71 14,7 230,12 24,8 423,4 45,7 117,01 12,6 8S41 1,0 926,10 100 40,7 86,4

Miechowice Małe 69,38 15,0 69,21 15,0 251,76 54,5 68,9 14,9 2,06 0,5 0,55 0,1 461,86 100 84,5 99,4

Miechowice Wielkie 86,21 14,5 200,07 33,7 209,87 35,4 82,16 13,9 12,73 2,2 2,07 0,3 593,11 100 83,6 97,5

Nowopole 34,64 21,7 29,79 18,7 60,69 38,1 20,27 12,7 4,57 2,9 9,49 5,9 159,45 100 78,5 91,2

Pałuszyce 2,0 1,9 16,17 15,4 36,24 34,4 22,33 21,2 18,48 17,6 10,02 9,5 105,24 100 51,7 72,9

Sikorzyce 60,79 20,9 128,82 44,3 80,5 27J 12,99 4,5 1,46 0,5 6,22 2,1 290,78 100 92,9 97,4

Wola Rogowska 14,02 2,2 128,31 19,7 358,59 55,0 126,05 19,3 19,13 2,9 5,94 0,9 652,04 100 76,9 96,2

Wietrzychowice 107,35 27,4 107,12 27,3 135,58 34,6 31,42 8,0 7,41 1,9 3,27 0,8 392,15 100 89,3 97,3

Gmina ogółem 483,72 12,2 935,3 23,5 1479,01 37,2 842,59 21,2 187,62 4,7 47,82 1,2 3976,06 100 72,9 94,1 23

1.1.5. Klimat lokalny.

Gmina Wietrzychowice leży w obszarze zaliczonym wg regionali- zacji klimatycznej Polski (wg A. Schmucka) do typu klimatu podgórskich dolin i kotlin, natomiast w podziale rolniczo-klimatycznym Polski (R. Gumiń- ski) w tzw. „tarnowskiej dzielnicy klimatycznej”. Zasadniczy wpływ ma klimat lokalny na cyrkulacje powietrza, rzeźba terenu, stosunki wilgotnościowe podłoża i szata roślinna. Pogoda na tym terenie kształtuje się głównie pod wpływem powietrza polarno-morskiego (65 % dni w roku) oraz polarno-kontynantelnego (20 % dni w roku). Średnio przez 40,5 % dni w roku nad tym terenem przemieszczają się fronty atmosferyczne. Średnie roczne zachmurzenie kształtuje się na poziomie 64%. Przewaga cyrkulacji zachodniej znajduje swoje odzwierciedlenie w rocznym rozkładzie częstotliwości wiatrów. Łączna adwekcja powietrza z kwadratu zachodniego (NW + W + SW) stanowi w tym rejonie 46 % dni w roku. Charakterystyczną cechą klimatu lokalnego jest stosunkowo duży udział cisz - około 43 % dni w roku. Średnia roczna temperatura powietrza w tym obszarze wynosi ok. 8° C. O- kres wegetacyjny trwa w dolinie Wisły i Dunajca 225 dni (średnia dobowa temperatura powietrza równa jest i większa od 5° C). Długość intensywnego rozwoju roślin (temp. śr. dob. > 10° C) przekracza 165 dni. Również długi jest okres bezprzymrozkowy do 170 dni. Korzystnie przedstawia się również układ stosunków wilgotnościowych, średnie opady roczne kształtują się na poziomie 600-650 mm. Do zjawisk pogodowych wpływających na stan upraw i wysokość plonów należą również burze, deszcze ulewne i nawalne oraz opady. Na omawianym terenie przypada średnio w roku 20-22 dni z burzą prawdopodobieństwo wystąpienia opadu w okresie od maja do września wynosi 1,5 %. Ule- wy i deszcze nawalne mogą pojawiać się od połowy kwietnia do września. 24

Klimat zachodniej części Kotliny Sandomierskiej w której leży gm. Wietrzy- chowice, zaliczany jest do jednego z najcieplejszych w Polsce. Wyróżnia go najdłuższy okres wegetacyjny, słabe przewietrzanie dolin rzecznych, naj- większa ilość cisz, przewaga wiatrów niewentylacyjnych i wysokie sumy usłonecznienia.

1.1.6. Szata roślinna.

Teren gminy, poza fragmentami powierzchni w południowo- zachodniej części gminy jest obszarem bezleśnym. Niegdyś pokryty był łę- giem wierzbowo-topolowym, w bardziej podmokłych miejscach łęgiem olszowo-brzozowo-jesionowym. W partiach suchych występowały lasy dębowo-grabowe. Proces osadnictwa i związany z nim rozwój rolnictwa doprowadził do znacznej redukcji lasów, zniszczeniu i redukcji wielu naturalnych zbiorowisk roślinnych, względnie ich zaniku. W miejsce ich pojawiły się zbiorowiska wtórne antropogeniczne. Lasy i tereny zakrzewione zajmują 11,3 % powierzchni gminy, łąki trwałe 17,8 % natomiast pastwiska 2,7 %. Największy zwarty kompleks leśny zajmuje Równinę Radłowską głównie we wsi Jadowniki Mokre. Na powierzchni około 600 ha (z tego ok. 75 % na terenie gminy) występuje aż 7 różnych biotopów (typów siedliskowych). Są to borowe: świeży i wilgotny, mieszany świeży i mieszany wilgotny. Oprócz tego występują również i olsy. Na terenach zalewowych, między wałami nad Dunajcem i Wisłą występują fragmentarycznie w postaci niewielkich ptaków nadbrzeżne łęgi wierzbowo- topolowe oraz wikliny. Odznaczają się one drzewostanem o małym zwarciu złożonym głównie z topoli białej i wierzby kruchej. W zaroślach wiklinowych rośnie wierzba wiciowa i wierzba purpurowa. Poza wałami zarośla wiklino- we tworzą zwarty płot na lewym brzegu Kisieliny na zachód od Miechowic Wielkich. 25

W zakolach meandrów na równinie terasy rędzinnej zachowały się starorzecza. Największe z nich koło Jadownik Mokrych noszą nazwy jezior: Święcone, Przystajnia i Trzciana. Występuje w nich proces entrofizacji i zarastania. W zbiorowiskach roślinności wodnej w starorzeczach przeważa- ją zespoły rdestnic, paproci wodnej, salwini pływającej, żabiścieku, rogatka, rzęsy i lilii wodnych. Osobliwością starorzecza Święcone są rzadkie gatunki roślin chronionych, zagrożonych wyginięciem: grążel żółty oraz kotewka orzech wodny. W pa- sie przybrzeżnym starorzeczy rosną szuwary zajmujące znaczne prze- strzenie. Składają się one z zespołu trzcin i oczeretów. Na zewnątrz od pasa trzcin i oczeretów, najbardziej przybrzeżny pas wokół starorzeczy zajmu- ją zespoły wysokich turzyc, tzw. turzycowiska bagienne. Na miedzach, skarpach, a także koło zabudowań występują zarośla zaliczane do zadrzewień i zakrzewień. Są to zbiorowiska wtórne (antropogeniczne). Do zespołów roślinności antropogenicznej zaliczane są łąki w dolinach rzek. Największe obszary zajmują one nad Kisieliną kana- łem Jadownicko-Pojawskim oraz nad Dunajcem i Wisłą. Mniejsze powierzchnie zajmują pastwiska. Roślinność ma tu swoisty skład gatunkowy, co spowodowane jest przygryzaniem jej i przydeptywaniem przez pasące się zwierzęta. Roślinność synantropijna rozwija się na siedliskach dwojakiego rodzaju: jako roślinność senegalna, wysiewana wraz z roślinami uprawnymi na po- lach i w ogrodach oraz jako roślinność rudealna, towarzysząca budynkom mieszkalnym i zabudowaniom gospodarskim.

1.1.7. Uwarunkowania środowiska przyrodniczego.

Budowa geologiczna z uwagi na występujące w poziomie posado- wienia mało nośne utwory organiczne stwarza pewne ograniczenia przy lokalizacji budynków, szczególnie wyższych niż 1 kondygnacja. W związku z tym budowa większych obiektów powinna być poprzedzona badaniami geologicznymi. 26

Tereny najbardziej zagrożone wystąpieniem słabonośnych osadów wska- zano na mapie uwarunkowań gminy w skali 1:10000. Gmina Wietrzychowice jest uboga w występowanie surowców naturalnych. Występujące tu jedynie surowce pospolite tj. piasek i żwir udokumentowane wstępnie jako obszary perspektywiczne mogą być szansą na rozwój prze- mysłu wydobywczego oraz działalności gospodarczej związanej z wykorzy- staniem tego surowca. Ewentualne tereny poeksploatacyjne t.j. zbiorniki wodne mogłyby stać się elementem wzbogacającym dość monotonny krajobraz oraz zalążkiem przyszłych terenów rekreacyjno-turystycznych. Pewnym ograniczeniem jest nadkład glebowy w wysokiej klasie bonitacyjnej oraz zawodnienie złóż, któ- re w razie eksploatacji mogą podważać koszty jej uruchomienia. Cały obszar gminy położony w obrębie Lokalnego Zbiornika Wód Podziem- nych Dunajca, Wisły, Żabnicy i Brnia (wskaźnik zasobów 50-200 m3 d/km2) daje możliwość lokalizacji średnich ujęć o wydajności 10 tys. m3/d a w dolinach rzecznych od 20-25 tys. m3/d. Z zasobów tego zbiornika korzystają mieszkańcy gminy Wietrzychowice poprzez ujęcia dla wodociągu gminnego oraz indywidualnie ze studni. Wody powierzchniowe reprezentowane na terenie gminy w formie wód pły- nących (rzeki, kanały, rowy melioracyjne) pełnią ważną rolę regulatora sto- sunków wodnych na tym obszarze. Mimo, iż główne rzeki są obwałowane i przygotowane na przyjęcie wody stuletniej, stwarzają pewne niebezpie- czeństwo w czasie katastrofalnych powodzi, głównie w przypadku prze- rwania wałów oraz poprzez podtopienia (infiltracja wód rzecznych). Rzeki Wisła i Dunajec opływające gminę z północy i wschodu tworzą po- ważną barierę komunikacyjną (brak na terenie gminy mostów, jedna przeprawa promowa, W związku z powyższym na tych kierunkach gmina jest prawie całkowicie odizolowana. Zbiorniki wód stojących mogą być wykorzystywane dla celów rekreacyjnych (wędkarstwo), hodowli ryb, ptactwa wodnego jako zbiorniki przeciwpożarowe. 27

Gmina Wietrzychowice z uwagi na równinny charakter rzeźby terenu, dobre warunki agrotechniczne i bardzo dobre pod względem bonitacyjnym gleby posiada korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa. W świetle obowiązującej ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych uwarunkowania glebowe gminy nabierają istotnego znaczenia jako element o- graniczający rozwój. Dotyczy to gleb l-IIIa w warunkach ogólnego deficytu wysokich klas bonitacyjnych istotną jest także ochrona gleb klasy IV, co znalazło odzwierciedlenie w w/w ustawie. Klimat naturalny gminy jest korzystny tak dla rozwoju rolnictwa jak i osadnictwa, zaliczany jest do jednego z najcieplejszych w Polsce. Roślinność naturalna reprezentowana na terenie gminy poprzez kompleks leśny oraz kompleksy łąk wraz z roślinnością starorzeczy stanowi cenny obszar ekologiczny mało zaburzony, służący migracji gatunków oraz jako obszar biologicznego zasilania sąsiednich terenów bezleśnych.

1.2. Zagrożenia środowiskowe.

1.2.1. Zagrożenia naturalne.

Do zagrożeń środowiskowych naturalnych zalicza się zmiany po- wstałe w wyniku współczesnych procesów geomerfologicznych i klęsk ży- wiołowych. Gmina Wietrzychowice leży obrębie dorzecza Wisły. Głównymi ciekami odprowadzającymi wody z jej obszaru są Dunajec i Kisielina. Rzeki te w południowej części województwa mają charakter górski i w związku z dużym spływem powierzchniowym ich wodostany są bardzo niewyrównane. Na terenie sąsiedniej gminy Gręboszów, w Karsach jest zainstalowana stacja wodowskazowa na której zanotowano najwyższy stan wody w czasie powodzi lipcowej w 1934 r. - wyniósł on 844 cm, poziom wody w Wiśle podniósł się wtedy do rzędnej 176,24 cm zalewając prawie całą gminę Wietrzychowice, wyjątek stanowił fragment Równiny Radłowskiej w Jadow- nikach Mokrych. Zbudowano potem wały przeciwpowodziowe, zostały one obliczone na przyjęcie powodzi z 1934 r. Następna wielka woda w lipcu 28

1960 roku, która sięgnęła w Karsach rzędnej 178,08 cm zalała częściowo tylko tereny wokół wału i to tylko dlatego, że w wyniku wadliwej konstrukcji korony wału została ona częściowo rozmyta. W Dunajcu na wodowskazie w Siedliszowicach (wieś po drugiej stronie Du- najca, naprzeciw Wietrzychowic) maksymum absolutne nastąpiło w lipcu 1960 roku. Sięgnęło ono rzędnej 180,27 cm, nie przerywając wału, którego korona znajduje się tu na wysokości 181,0 cm. Podobny poziom wielkiej wody odnotowano w Dunajcu w fipcu 1997 r. u- trzymywał się na rzędnej 180,3 cm. Koryta Wisły, Dunajca i Kisieliny na terenie gminy Wietrzychowice są uregulowane i obwałowane. Koryto Wisły jest wyposażone od strony gminy w ostrogi zabezpieczające przed meandrowaniem. Jednak nie stanowi to peł- nego 100 % zabezpieczenia przed powodzią. Zdarzają się przypadki prze- siąkania wałów bądź ich przerywania. Takie zagrożenie zawsze istnieje. Terenami zalewanymi w czasie wezbrań Dunajca, Wisły i Kisieliny są obszary położone między wałami przeciwpowodziowymi. Poważnym zagrożeniem upraw na gruntach położonych poza wałami przeciwpowodziowymi są podtopienia. Mają one miejsce na terenach nisko po- łożonych nad rowami melioracyjnymi i przy wałach przeciwpowodziowych. Wyznacznikiem tych obszarów były podtopienia w czasie wielkich wezbrań rzek w lipcu 1997 r. i kwietniu 1998 r. gdy ok. 18,6 % powierzchni gminy zostało podtopionych. Podtopienia są wynikiem podniesienia poziomu Dunajca, Wisły i Kisieliny powyżej rzędnych na terenach położonych poza wałami. Wówczas wody tych rzek poprzez warstwę wodonośną poziomu czwartorzędowego mając kontakt hydrauliczny z wodami w rowach melioracyjnych, powodują podniesienie ich poziomu i wystąpienie z brzegów. Dodatkowym czynnikiem są opady atmosferyczne i utrudniony spływ wód powierzchniowych z terenów położonych przy wałach. Największy zasięg mają podtopienia przy wałach w zlewni rzeki Kisieliny. Gdyż w czasie wielkich stanów wody w rzece za- mykane są śluzy w wałach, przez które spływają wody z rowów melioracyjnych.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO G M I N Y W I E T R Z Y C H O W I C E

PRZEBIEG ZASIĘGU ZALEWÓW WYSOKICH WÓD RZEKI WISŁY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO G M I N Y W I E T R Z Y C H O W I C E

PRZEBIEG ZASIĘGU ZALEWÓW WYSOKICH WÓD RZEKI DUNAJEC

31 W zlewni kanału Jadownicko-Pajowskiego największy zasięg miały podtopienia łąk w Jadownikach Mokrych, na których przed kilkoma laty wykonano zbieracze, natomiast nie wykonano sieci drenarskiej. Zasięg podtopień oraz możliwości wystąpienia wielkich wód powodziowych pokazano na załącznikach graficznych w skali 1:10000 i 1:50000. [W granicach terenu IV. zmiany studium (położonego w Sikorzycach) zaznaczono obszary bezodpływowe, określone w opracowaniu: „Studium określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów nieobwałowanych w zlewni dolnego Dunajca od ujścia Popradu”. Wyżej wymieniony teren leży ponadto w obszarze zagrożonym zalaniem w razie uszkodzenia wału przeciwpowodziowego lub przelania się wody przez koronę wału, wyznaczonym w powyższym opracowaniu].4 Zagrożeniem naturalnym są również zjawiska pogodowe, które głównie wpływają na stan upraw i wysokość planów. Są to burze, deszcze ulewne i nawalne oraz opady. Na omawianym terenie przypada średnio w roku 20-22 dni z burzą z czego 14-16 dni koncentruje się w trzech miesiącach letnich. Prawdopodobieństwo wystąpienia gradu w okresie od maja do września w dolinie Wisły wynosi 1,5 %. Gradobicia są najbardziej prawdopodobne w maju i lipcu. W lipcu obok gradobić, zagrożenie dla upraw stanowią opady o dużej wydajności. Jednak łączny wpływ warunków pluwiometrycznych na plonowanie zbóż ozimych i jarych, roślin okopowych i użytków zielonych jest korzystny. Erozja eoliczna nie stanowi na tym terenie większego zagrożenia z uwagi na rzeźbę terenu, znaczny udział użytków zielonych oraz stosunkowo duży udział cisz, który wynosi w tym obszarze około 43 % dni w roku. 1.2.2. Zagrożenia antropogeniczne.

a) Zagrożenia atmosfery i degradacja klimatu lokalnego. Usytuowanie gminy Wietrzychowice na Nizinie Nadwiślańskiej, gdzie przeważają wiatry zachodnie i cisze, sprawia iż główne źródła zanieczyszczeń powietrza znajduje się poza jej granicami. Są nimi zakłady przemysłowe Tarnowa, Krakowa i Górnego Śląska. Lokalne źródła emitujące zanieczyszczenia do atmosfery to węglowe piece, małe kotłownie węglowo-koksowe i zanieczyszczenia komunikacyjne (łącznie z ciągnikami pracującymi w polu). Emitują one głównie tlenki węgla, siarki i pyły. Uciążliwość tej emisji odczuwalna jest w rejonach gęstej zabu-

______[…]4 Wprowadzono IV. Zmianą SUiKZP Gminy Wietrzychowice

32 dowy. Mała wysokość emitorów uniemożliwia odpowiednie jej rozproszenie w atmosferze powodując koncentrację zanieczyszczeń na małym obszarze. Emisja z rolnictwa pochodzi z hodowli i zabiegów agrotechnicznych. Ze względu na rolniczy charakter gminy należy się spodziewać iż wielkość tej emisji jest znaczna, lecz trudna do określenia ze względu na brak monitoringu tych zanieczyszczeń na terenie gminy. „Raport" WIOŚ w Tarnowie z 1997 r. szacuje iż udział rolnictwa w zanieczyszczeniu powietrza, zwłaszcza amoniakiem, podtlenkiem azotu i meta- nem jest znaczny i może stanowić zagrożenie dla środowiska. Emisja zanieczyszczeń odkomunikacyjnych (samochody, ciągniki, kombajny i inne maszyny) charakteryzująca się zwiększonym udziałem w powietrzu tlenków węgla, azotu, siarki ołowiu, węglowodorów i aldehydów oraz pyłów jest większa w obrębie zabudowy zwartej i przy drogach aniżeli na terenach otwartych. Według wyżej cytowanego „Raportu" emisja pyłów na obszarze gminy Wie- trzychowice należała do bardzo niskich. W roku 1995 r. mieściła się w przedziale od 10,1 do 100 kg/km2. Emisja gazów (bez CO2) mieściła się w przedziale 100,1 do 1000 kg/km2. Prowadzone w 1996 r. przez WSSE w Tarnowie w ramach Monitoringu Środowiska badania dotyczące podstawowych zanieczyszczeń pochodzą- cych z procesów spalania paliw w także zanieczyszczeń specyficznych po- chodzących głównie z procesów technologicznych wykazały na stanowiskach pomiarowych sieci regionalnej w Żabnie i Szczurowej (najbliżej gminy położone punkty pomiarowe) iż wielkość stężenia pyłu opadającego na powierzchnię terenu była niższa od 50 % Da. W stosunku do roku 1995 w

Żabnie odnotowano wzrost opadu pyłu (o 23 %) a także stężenie CO2 (do 58 %). Narastającym problemem staje się emisja komunikacyjna z pojazdów silnikowych.

b) Zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych.

Na stan czystości wód powierzchniowych na terenie gminy Wie- trzychowice mają wpływ następujące czynniki: - zanieczyszczenia ściekami bytowo-gospodarczymi pochodzącymi z jednostek produkcyjnych, usługowych oraz innych zlokalizowanych na tere nie gminy, - zanieczyszczenia pochodzące z indywidualnych gospodarstw, - zanieczyszczenia naturalne pochodzące ze spływu wód powierzchniowych po opadach atmosferycznych, -import zanieczyszczeń prowadzonych przez wody Wisły, Dunajca i Kisie- liny z sąsiednich rejonów. Rzeka Wisła i Dunajec według oceny ogólnej prowadzą wody pozaklasowe (non), silnie zanieczyszczone poza terenem gminy Wietrzychowice. Rzeka Kisielina w górnym odcinku jak również przez teren gminy posiada wodę w II klasie fizyko-chemicznej jak i ocenie ogólnej. Stan czystości wody w rowach melioracyjnych i kanale Jadownicko- Pojawskim nie posiada badań. Są one odbiornikami ścieków bytowych po- chodzących z gospodarstw domowych, odcieków gnojowicy, nawozów mi- neralnych i nawozów zwierzęcych a także wymywanych przez wody opa- dowe z gruntów ornych i użytków zielonych związków azotowych i fosfora- nów. Innymi zanieczyszczeniami dostającymi się do wód powierzchniowych są związki nieorganiczne (metale ciężkie) i fenale. Ponadto do wód spływają z pól związki pestycydowe, insektycydy, herbicydy i fungicydy oraz odcieki z dzikich wysypisk odpadów. Mimo iż wszystkie miejscowości gminy zostały zwodociągowane, brak jest kanalizacji. Jedynie centrum Wietrzychowic ma dwa krótkie odcinki kolektora z odprowadzeniem na oczyszczalnię biologiczną z której korzysta zaledwie parę obiektów usługowych.

Zwodociągowanie wsi spowodowało zwiększenie ilości ścieków bytowych, które prawie w 75 % odprowadzane są do dołu gnilnego, skąd przedostają się do wód powierzchniowych. Około 25 % gospodarstw rolnych nie posiada dołów lub zbiorników na gro- madzenie ścieków. Wody podziemne reprezentowane na tym obszarze przez Lokalny Zbiornik Wód Podziemnych Wisły, Dunajca, Żabnicy i Brnia pochodzą z czwartorzę- dowego poziomu wodonośnego. Stanowi on głównie zaopatrzenie miesz- kańców gminy w wodę, poprzez ujęcie głębinowe (3 studnie 14-16,5 m) w miejscowości Wietrzychowice. Warstwa wodonośna w rejonie ujęcia nie jest dostatecznie izolowana od powierzchni, co umożliwia wraz infiltrację opadów atmosferycznych, prze- dostawanie się zanieczyszczeń pochodzących z nawożenia gleb. Potwier- dziły to badania wody w tych studniach, zawartość amoniaku waha się od 0,7 mg/1N do 2,44 mg/1N również stwierdzono wysoką mętność dwóch studni. W wodach tych stwierdza się wysoką zawartość żelaza (3,56 do 8,34 mg Fe w 1 litrze wody) i manganu (0,95-1,6 mg/1), jest to związane z występowaniem pokrywy gliniasto piaszczystej przykrywającej warstwy wo- donośne. Wody powierzchniowe jedynie w czasie wielkich wezbrań rzek mogą wpływać na chemizm wód podziemnych poprzez infiltrację.

c) Zagrożenia pokrywy glebowo-roślinnej.

Gleba jest jednym z ważniejszych elementów środowiska natura- nego mającego duży wpływ na rozwój gospodarczy gminy. Zagrożenia rolniczej przestrzeni produkcyjnej mają charakter ilościowy i jakościowy. Za- grożenia o charakterze ilościowym wyrażają się w zanieczyszczeniu powierzchni użytkowanej rolniczo w następstwie przejmowania gruntów na cele nierolnicze i nieleśne. Zagrożenie jakościowe związane z oddziaływaniem zanieczyszczeń na u- żytki rolne, ze zmianą stosunków wodnych, zanieczyszczeniem powierzchni

35 ziemi odpadami, środkami ochrony roślin i zwierząt, nawozami, a także przez mechanizację rolnictwa i produkcję zwierzęcą. Degradacja gleb powoduje niekorzystne zmiany w środowisku glebowym powodując obniżenie ich urodzajności. Również niewłaściwa gospodarcza działalność człowieka (wadliwa chemizacja, niewłaściwa mechanizacja, deformacje stosunków wodnych) może być przyczyną degradacji gleb. Deformacja stosunków wodnych najwyraźniej są widoczne na terenach przylegających do wałów przeciwpowodziowych, gdzie prace regulacyjne rzek spowodowały obniżenie się poziomu wód gruntowych na terenach przyległych. Aktualnie nie obserwuje się tendencji do obniżenia zwierciadła wody gruntowej, natomiast w czasie wielkich wezbrań rzek i opadów atmosferycznych występują podtopienia gruntów ze względu na utrudniony spływ powierzchniowej. Rowy melioracyjne z powodu nienależytej konserwacji nie spełniają we wła- ściwy sposób funkcji regulacji stosunków wodnych. Ujemnie wpływa na wzrost i planowanie roślin zachwianie równowagi wodno-powietrznej gleby poprzez niewłaściwą mechanizację, to jest stosowanie zbyt ciężkiego sprzętu rolniczego ugniatającego glebę oraz niszczącego równowagę wodno-powietrzną gleby. W gminie Wietrzychowice gleby mają odczyn kwaśny i lekko kwaśny (pH 5 do 6,7) co powoduje przyswajalność związków fosforowych i magnezu, a w konsekwencji powoduje nadmierną rozpuszczalność metali ciężkich oraz glinu. Zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi wykazuje na terenie gminy wartości podwyższone („Raport" WIOŚ Tarnów, 1997), niemniej ogólna o- cena to pierwszy stopień czystości gleb (IUNG w Puławach). Prowadzone badania w ramach monitoringu ekologicznego gleb wojewódz- twa tarnowskiego w 1992 r. wykazały następujący udział zawartości metali ciężkich w glebach gminy Wietrzychowice: miedź (Cu) - 12,9 mg/kg cynk (Zn) - 20,0 mg/kg mangan (Mn) - 442 mg/kg żelazo (Fe) - 3045,0 mg/kg

kadm (Cd) - 0,16 mg/kg nikiel (Ni) - 42,79 mg/kg ołów (Pb) - 24,06 mg/kg chrom (Cr) - 18,62 mg/kg Udział metali ciężkich w glebie nie należy przypisywać jedynie działalności przemysłu, paleniskom domowym czy komunikacji, ale również stosowaniu nawozów sztucznych zanieczyszczonych metalami ciężkimi, wykorzysty- waniu osadów ściekowych do nawożenia pół. Biorąc pod uwagę, że odczyn kwaśny gleb sprzyja migracji metali w glebie i przyswajaniu ich przez rośliny, istnieje realne zagrożenie zanieczyszczenia głębszych warstw gleby, a w konsekwencji przenikania metali ciężkich do wód. Zagrożeniem dla pokrywy glebowo-roślinnej są również na terenie gminy dzikie wysypiska śmieci, które zostały zlokalizowane w trakcie inwentaryzacji gminy oraz w opracowaniu dr. F. Pulita „Środowiskowe uwarunkowania rozwoju Wietrzychowice”. We wsi Dęblin 2, Jadowniki Mokre 3, Mie- chowice Wielkie 2. Lokalizacja ich to głównie międzywala rzek i doły powy- robiskowe. Gmina nie posiada wysypiska śmieci. Jedynie instytucje i firmy prywatne wywożą śmieci na wysypisko w Żabnie. Realizacja wysypiska na terenie gminy ułatwiła by szczególnie z gospodarstw indywidualnych, usuwanie odpadów i eliminacja dzikich wysypisk, które są zagrożeniem nie tylko dla pokrywy glebowo roślinnej lecz także wód powierzchniowych i podziemnych jak również estetyki krajobrazu.

d) Zagrożenie środowiska przez hałas.

Klimat akustyczny kształtowany jest na terenie gminy Wietrzycho- wice głównie przez pojazdy samochodowe, maszyny i ciągniki rolnicze oraz urządzenia przemysłowe. Na terenie gminy nie ma zakładów przemysłowych, które byłyby źródłem hałasu. Nie prowadzi się badań na tym terenie dotyczących hałasu

37 komunikacyjnego na drogach oraz natężenia ruchu pojazdów. Gmina poło- żona jest poza przelotowymi trasami komunikacyjnymi o znaczeniu krajowym czy wojewódzkim w związku z powyższym należy sądzić iż zagrożenia komunikacyjne nie występują. Można jedynie szacunkowo określić, iż hałas komunikacyjny w obrębie zwartej zabudowy wiejskiej nie przekracza nawet w ekstremalnych warunkach 60 dB. Lokalnie w obrębie zabudowań gospo- darskich, w czasie piłowania drzewa (1 tartak w Jadownikach Mokrych), omłotów i prac budowlanych może przekroczyć 60 dB. W przyszłości klimat akustyczny gminy może ulec nieznacznemu pogorszeniu w wyniku wzrostu liczby pojazdów samochodowych i wzrostu natężenia ruchu pojazdów na drogach.

1.2.3. Delimitacja obszaru skażeń i zagrożeń środowiska gminy Wietrzy- chowice.

Na podstawie opracowania dr. Franciszka Pulita p.t. „Środowiskowe uwarunkowania rozwoju gminy Wietrzychowice” (VI. 1999 r.) oraz własnych analiz dotyczących ogólnej oceny stanu środowiska gminy oraz wywieranej na nie presji antropogenicznej i związanych z nią przekształceń, podzielono teren gminy na następujące obszary:

 rejon sporadycznych zagrożeń środowiska, podwyższonych skażeń powierzchni ziemi, wód gruntowych i powierzchniowych oraz powietrza at- mosferycznego, obejmujący tereny zwartej zabudowy,

 rejon niskich skażeń powierzchni ziemi, brak potencjalnych źródeł zagrożeń środowiska to tereny poza obszarem zabudowanym,

 rejony zagrożeń naturalnych to obszar międzywala Dunajca, Wisły i Kisie- liny okresowo zalewany przy wysokich stanach wody (WW) oraz obszary okresowo podtapiane przy wysokim poziomie wód gruntowych i wysokich stanach wód w ciekach powierzchniowych - przy wałach przeciwpowodziowych, nad rowami melioracyjnymi i starorzecza. Nadzwyczajnym zagrożeniem środowiska może być przerwanie wałów przeciwpowodziowych w czasie katastrofalnych wezbrań rzek Wisły i Du-

38 najca, co w konsekwencji mogłoby spowodować zalanie prawie całego obszaru gminy. Ogólny stan środowiska gminy określić należy jako dobry z koniecznością zdecydowanych działań zmierzających do ograniczenia negatywnych od- działywań na środowisko t.j. rozwiązanie problemu likwidacji odpadów, rozbudowa sieci kanalizacyjnej, promowanie systemów grzewczych proekolo- gicznych, ochrona walorów przyrodniczo-krajobrazowych i utrzymanie rów- nowagi ekologicznej.

1.2.4. Obszary i elementy środowiska prawnie chronione.

 Na obszarze gminy Wietrzychowice znajdują się fragmenty dwóch Ob- szarów Chronionego Krajobrazu wyznaczonych Rozporządzeniem Nr 23/96 Wojewody Tarnowskiego z dnia 28 sierpnia 1996 r. (Dz. Urz. Woj. Tam. Nr 10, poz. 60) i są to: - Radłowsko Wierzchosławicki Obszar Chronionego Krajobrazu, - Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Wisły. Pierwszy z nich obejmuje południowo-zachodnią część gminy w rejonie wsi Miechowice Małe i Wielkie oraz wsi Jadowniki Mokre. Charakterystyczną cechą krajobrazu tego obszaru, poza zwartym kom- pleksem leśnym jest występowanie szerokopromiennych meandrów Du- najca i Kisieliny z zachowanymi starorzeczami „Święcone”, „Przystajnie” i „Trzciana” wśród łąk i pół uprawnych. Obszar ten stanowi ostoje rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Najcenniejsze obiekty tego typy kwalifikują się do ochrony rezerwatowej lub w innej formie ochrony przyrody. Osobliwo- ścią starorzecza Święcone są rzadkie gatunki roślin chronionych zagro- żonych wyginięciem: grążel żółty oraz kotewka orzech wodny. Drugi Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje dolinę Wisły, jego granicę wyznaczają w większości wały przeciwpowodziowe po obu stronach rzeki. Występują tu liczne meandry i starorzecza. Bardzo cenne są tu nadrzeczne lasy łęgowe, zagrożone całkowitym zanikaniem w Polsce. Starorzecza i piaszczyste łachy towarzyszące rzece są jedną z najbogat-

szych ostoi ptactwa wodno-błotnego i wodnego. Znaczne powierzchnie zajmują wikliny nadrzeczne. Dolina Wisły jest niezwykle atrakcyjna krajobrazowo.

 Ochroną prawną przewiduje się objąć starorzeczne rzeki Kisieliny w Ja- downikach Mokrych. Projektowane jest utworzenie rezerwatu wodnego „Święcone” o pow. 5 ha. Celem utworzenia rezerwatu jest ochrona starorzeczy „Święcane" i „Przystajnie" oraz występujących w nich rzadkich gatunków roślin w tym kotewki, orzecha wodnego i licznie tu rosnącego grążela żółtego. Starorzecze to jest miejscem lęgowym i ostoją dla wielu gatunków ptaków wodno-błotnych.  Proponuje się usankcjonować prawnie korytarz ekologiczny rzeki Wisły i Dunajca o międzynarodowym znaczeniu, określony w opracowaniu „Ekonet Polska”. Tego typu korytarze łączą obszary węzłowe o znaczeniu europejskim, stanowią trasy migracji różnych organizmów. Korytarze tej rangi charakteryzuje bogactwo siedlisk i nisz ekologicznych. Istotną ich cechą jest szerokość, która dla rangi europejskiej powinna wynosić kilka kilometrów. Z tego względu cały obszar gminy mieści się w obrębie styku korytarzy doliny Wisły i Dunajca.

 Ochroną prawną objęte są również tereny leśne - państwowe położone na terenie gminy Wietrzychowice, które zostały uznane za ochronne (wodochronne) na podstawie Zarządzenia Nr 234 Ministra Ochrony Śro- dowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 29 listopada 1996 r.

 Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. Nr 16, poz. 78 zm. z 1997 r. Dz.U. Nr 60, poz. 370) reguluje zasady ochrony gruntów rolnych i leśnych m.in. poprzez konieczność uzyskania zgody: • Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej dla przeznaczenia na cele nierolnicze i nieleśne:

- gruntów rolnych stanowiących użytki rolne klas I-III, jeżeli ich zwarty kompleks projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 0,5 ha, - gruntów leśnych stanowiących własność Skarbu Państwa. • Wojewody na przeznaczenie na cele nierolnicze i nieleśne: - gruntów rolnych stanowiących użytki rolne kl. IV jeżeli ich zwarty obszar projektowany do takiego przeznaczenia przekracza 1 ha, - gruntów rolnych stanowiących użytki rolne kl. V i VI wytwarzanych z gleb pochodzenia organicznego oraz torfowisk i oczek wodnych, je- żeli mają być przeznaczone na cele zbiorników wodnych, eksploatacji złóż kopalin, budowy dróg publicznych lub linii kolejowych, - pozostałych gruntów leśnych. Przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i niele- śne dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzonym w trybie określonym w przepisach o zagospodarowaniu przestrzennym.

[ 40A

• W obszarze III zmiany Studium w Jadownikach Mokrych znajduje się fragment proponowanego specjalnego obszaru ochrony siedlisk Dębówka nad Rzeką Uszewką PLH120066 Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Cały obszar zajmuje powierzchnię 844,3 ha obejmując części gminy Wietrzychowice i gminy Szczurowa. Został utworzony w celu ochrony dwóch gatunków motyli – modraszka telejusa Maculinea Teleius i modraszka nausitousa M. nausithous wymienionych w Załączniku nr II Konwencji Berneńskiej oraz Załączniku nr II i Załączniku nr IV Dyrektywy Siedliskowej, wraz z siedliskami, z którymi gatunki te są związane tj. łąkami wilgotnymi. Oba gatunki motyli znajdują się na Czerwonej Liście IUCN oraz na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce, jako gatunki niższego ryzyka. W Polsce obydwa gatunki występują na wielu stanowiskach, głównie w południowej części kraju. Sytuacja tych gatunków w kraju jest stabilna i lepsza niż w wielu krajach zachodniej europy, dzięki ekstensywnemu użytkowaniu podmokłych łąk, co utrzymuje środowiska występowania motyli na niskich etapach sukcesji roślinnej. Podstawowymi zagrożeniami siedliska motyli są intensyfikacja użytkowania, zaniechanie koszenia, a w konsekwencji sukcesja łąk w kierunku zakrzaczeń i trzcinowisk, presja zabudowy oraz zaorywanie pod uprawę nieużytkowanych łąk świeżych.]3

______[…]3 Wprowadzono III. Zmianą SUiKZP Gminy Wietrzychowice

2. ŚRODOWISKO ANTROPOGENICZNE

2.1. Osadnictwo i struktury przestrzenne.

Układ przestrzenny gminy cechuje: a) tereny otwarte użytkowane rolniczo, płaskie, z rozległymi i licznymi sta- rzeczami Wisły oraz węższymi i o mniejszych łukach - Dunajca i Kisieli- ny, gdzie dominującą formą antropogeniczną ukształtowania terenu są wały przeciwpowodziowe, b) zwarty kompleks leśny w południowo-zachodniej części gminy pokrywa- jący również płaskie i rozległe wydmy, c) osadnictwo:

 poszczególne wsie z zachowaniem swojej odrębności i utrzymaniem tradycyjnych układów: - ulicówki (Demblin, Miechowice Wielkie), - wielodrożnice (Wietrzychowice, Jadowniki, Miechowice Małe, Wola Rogowska, Sikorzyce), - samodzielne przysiółki (Nowopole, Pałuszyce),

 zabudowa w miarę uporządkowania i zwarta w większości wsi (luźniejszą strukturą charakteryzują się wsie Wola Rogowska i Ja- downiki),  brak zabudowy rozproszonej: nieliczne przysiółki.

W większych wsiach, jak Wietrzychowice, Jadowniki usługi (publiczne, komercyjne) wykazują tendencje do koncentracji w części centralnej wsi. W pozostałych wsiach usługi występują pojedynczo, na terenach zainwe- stowania mieszkaniowego, przy drogach głównych.

2.1.1. Rozwój osadnictwa.

Tempo rozwoju osadnictwa na terenie gminy (jest to głównie budownictwo indywidualne - mieszkaniowe i gospodarcze) jest słabe.

Ruch budowlany w latach 1981-1998 przedstawia poniższa tabela:

W tym Na nowych Rok ilość pozwoleń budynki mieszkalne działkach 1981 18 4 1 1982 28 9 9 1983 37 15 7 1984 37 13 8 1985 32 13 7 1986 26 6 7 1987 31 10 4 1988 22 11 8 1989 23 6 4 1990 17 12 5 1991 8 3 3 1992 12 5 3 1993 15 7 5 1994 10 4 2 1995 2 1 1 1996 11 7 5 1997 9 5 3 1998 8 4 1

Wynika z niej, że lata osiemdziesiąte charakteryzowały się wzmożoną działalnością inwestycyjną w zakresie budownictwa indywidualnego. Od początku lat 90-tych nastąpiła pewna stagnacja (zgodna zresztą z tenden- cjami ogólnopolskimi). Wsią o największym ruchu budowlanym w ostatnich latach są Jadowniki (23 % z ogólnej) liczby nowych obiektów w gminie) oraz: Wietrzychowice, Sikorzyce, Miechowice Duże i Małe. Jest to o tyle uzasadnione, że wsie te należą do większych i ludniejszych z terenu gminy. Zabudowa wsi wietrzychowickich to głównie budownictwo zagrodowe. Bu- downictwo jednorodzinne stanowi obecnie (1998 r.) 9,5 % budownictwa o- gółem i jest głównie zlokalizowane we wsi gminnej (gdzie stanowi ponad 20 % ogólnej liczby działek).

Stan techniczny zabudowy w przewadze dobry i średni, przy czym generalnie obiekty mieszkalne są w lepszym stanie niż gospodarcze. Charakterystyczną cechą zabudowy w gminie jest stosunkowo duży udział budynków drewnianych.

2.1.2. Środowisko kulturowe.

Teren gminy Wietrzychowice przedstawia niezbyt dużą wartość pod względem zasobów kultury materialnej. Posiada stosunkowo niewiele o- biektów zabytkowych i mało dokumentacji ewidencyjnej. Do rejestru zabytków wpisano 2 obiekty: − kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Wietrzychowicach - nr de- cyzji A - 260, − stanowisko archeologiczne - osada z okresu wpływów rzymskich - nr de- cyzji A 1176/290. W ewidencji konserwatorskiej, poza obiektami wpisanymi do rejestru znaj- dują się: − 2 kościoły (Wola Rogowska, Jadowniki), − 3 szkoły (Demblin, Sikorzyce, Wola Rogowska), − 2 dzwonnice (Jadowniki, Wietrzychowice),

− 4 cmentarze (2 wyznaniowe, 2 wojenne), − wikarówka, budynek katechetyczny, budynek Straży Pożarnej i dawny budynek MO - w Wietrzychowicach oraz 420 obiekty zabudowy zagrodowej o cechach regionalnych (z czego 1/4 nie istnieje - co stwierdzono podczas szczegółowej inwentaryzacji u- rbanistycznej w 1998 r). Z tej grupy w ewidencji konserwatora zabytków znajdują się następujące obiekty:

Demblin Chałupa nr 110, drew. 1935 r. Obora nr 105 drew. 1935 r.*

Chałupa nr 105, drew. 1935 r. Stodoła obok nr 94, drew. 1930 r.* Chałupa obok nr 94, drew. 1935 r.* Chałupa nr 88, drew. 1939 r. Dom nr 85 mur. ok. 1910 r. Chałupa nr 80, drew. 1896 r. Chałupa nr 61, drew. 1923 r. Chałupa nr 46, drew. ok. 1930 r.* Chałupa nr 45, drew. ok. 1930 r. Dom nr 29, mur. ok. 1930 r. Chałupa nr 27, drew. 1932 r. Chałupa nr 24, drew. ok. 1920 r. Dom nr 21, mur. ok. 1920 r. Chałupa nr 20, drew. ok. 1930 r. Stodoła nr 19, drew. 1900 r. Chałupa nr 19, drew. 1900 r. Stajnia nr 17, drew. ok. 1900 r. Stodoła nr 17, drew. ok. 1900 r. Chałupa nr 12, drew. ok. 1935 r. Chałupa nr 14, drew. ok. 1918 r* Stodoła nr 9, drew. ok. 1934 r. Chałupa nr 9, drew. ok. 1930 r. Chałupa nr 1, drew. 1939 r. Chałupa obok dawnej szkoły, drew. 1935 r. Obora obok dawnej szkoły, drew. ok. 1900 r. Chałupa obok dawnej szkoły, drew. ok. 1900 r.

Jadowniki Mokre

Stodoła obok Domu Ludowego, drewn. ok. 1934 r.' Chałupa nr 7, drewn. ok. 1936 r. Obora przy chałupie nr 7, drewn. ok. 1936 r.

Chałupa nr 9, drew. ok. 1936 r. Chałupa nr 10, drewn. II poł. XIX w. Chałupa obok nr 29, drew. ok. 1937 r. Chałupa nr 66a, drew. II poł. XIX w. Chałupa obok nr 67, drew. 4 ćwierć XIX w. Chałupa nr 67, drew. 1935 r. Chałupa nr 91, drew. ok. 1930 r. Chałupa obok nr 92, drew. ok. 1934 r. Chałupa nr 95, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 99, drewn. ok. 1914 r. Stodoła nr 99, drewn. ok. 1914 r. Chałupa nr 121, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 124, drewn. ok. 1920 r. Chałupa nr 125, drewn. ok. 1924 r. Obora nr 125, drewn. ok. 1924 r* Chałupa nr 126, drewn. ok, 1926 r* Chałupa nr 127, drewn. ok. 1926 r* Chałupa nr 132, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 133, drewn. ok. 1935 r.* Chałupa nr 136, drewn. ok. 1910 r. Chałupa nr 142, drewn. ok. 1936 r. Chałupa obok nr 142, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 149, drew. 1912 r. Stodoła nr 149, drew. 1912 r. Chałupa nr 150, drewn. 1912 r. Stodoła nr 150, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 151, drewn. ok. 1900 r* Chałupa nr 155, drewn. ok. 1919 r. Stodoła nr 155, drewn, ok. 1919 r. Chałupa nr 157, drewn. ok. 1928 r. Chałupa nr 163, drewn. ok. 1922 r. Dom nr 165, mur. 1912 r.

Dom nr 166, mur. 1912 r. Chałupa nr 167, drew. 1927 r* Chałupa nr 170, drewn. ok. 1901 r.* Stodoła naprzeciwko nr 170, drew. ok. 1918 r* Chałupa nr 171, drewn. ok. 1901 r. Chałupa nr 175, drew. ok. 1935 r. Chałupa nr 177, drew. ok. 1930 r. Stodoła nr 177, drew. ok, 1930 r. Chałupa nr 179, drew. ok. 1929 r. Chałupa nr 182, drewn. ok. 1935 r. Stodoła nr 182, drewn. ok. 1931 r* Chałupa nr 183, drewn. ok. 1906 Chałupa nr 185, drewn. 1935 r. Stodoła nr 185, drewn. 1935 r. Chałupa obok nr 185, drewn. ok. 1900 r.* Chałupa nr 190, drew. ok. 1933 r. Chałupa naprzeciwko nr 190, drewn. ok. 1935 r.' Chałupa nr 194, drewn. ok. 1927 r* Chałupa nr 195, drewn. ok. 1927 r. Chałupa nr 196, drewn. ok. 1921 r. Stodoła nr 197, drewn. ok. 1918 r. Chałupa nr 198, drew. 1924 r. Chałupa nr 201, drewn. 1934 r. Stodoła nr 201, drewn. 1935 r. Chałupa nr 202, drewn. ok. 1914 r. Chałupa nr 205, drew. ok. 1920 r. Chałupa nr 211, drew. ok. 1920 r. Chałupa nr 212, drew. ok. 1920 r. Chałupa nr 230, drewn. Chałupa obok nr 233, drewn. ok. 1914 r. * Chałupa nr 233, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 235, drewn. 1935 r.

Chałupa nr 237, drew. ok. 1916 r. Stodoła obok nr 237, drew. 2 poł. XIX w.* Chałupa nr 241, drew. ok. 1934 r. Chałupa nr 242, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 243, drewn. ok. 1905 r. Stodoła nr 243, drewn. ok. 1905 r* Chałupa nr 244, drewn. 1936 r. Chałupa nr 245, drew, ok. 1906 r. Chałupa nr 249, drew. ok. 1890 r. Stodoła nr 249, drew. ok. 1925 r. Obora nr 249, drew. ok. 1900 r* Stodoła nr255, drew. ok. 1930 r* Chałupa nr 256, drewn. 1939 r. Chałupa nr 258, drewn. 1938 r. Chałupa nr 259, drew. 1922 r. Chałupa nr 269, drewn. 1870 r. Stodoła nr 269, drewn. 2 poł XIX w. Chałupa nr 270, drewn. ok. 1870 r. Chałupa i obora nr 273, drewn. murów. 2 poł. XIX w. Stodoła nr 273, drewn. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 274, drewn. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 275 , drewn. 2 poł. XIX w.* Stodoła nr 275, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 282, drew. 1937 r.* Chałupa nr 303, drew. 2 poł. XIX w.* Stajnia nr 303, drew. 2 poł. XIX w.* Chałupa nr 304, drew. ok. 1935 r* Chałupa nr 305, drew. ok. 1935 r* Chałupa nr 306, drewn. ok. 1925 r* Stodoła nr 165, drewn. 1912 r* Stodoła nr 266, drew. 2 poł. XIX w. Stodoła nr 279, drew. 2 poł. XIX w.

Stodoła obok nr 304, drew. 2 poł. X!X w.* Stodoła nr 324, drewn. ok. 1914 r. Stajnia nr 104, drewn. ok. 1918 r. Budynek inwent. obok szkoły drew. ok. 1918 r. (wyburzony 1987 r.)* Chałupa nr 152, drewn. ok. 1910 r. (wyburzony 1987 r.)*

Miechowice Wielkie

Chałupa nr 4, drew. ok. 1910 r. Stodoła nr 4, drew. ok. 1910 r. Stajnia nr 12, mur, ok. 1932 r. Chałupa nr 12, drew. ok. 1926 r. Chałupa nr 14, drew. ok. 1904 r. Stodoła nr 14, drew. ok. 1932 r. Chałupa nr 17, drew. 1935 r. Chałupa nr 18, drew. ok. 1935 r. Chałupa nr 19, drew. 2 poł. XIX w.* Chałupa nr 21, drew. 1935 r. Chałupa nr 24, drew. ok. 1930 r* Chałupa nr 26, drew. ok. 1930 r. Chałupa nr 27, drew. 1908 r. Stodoła nr 27, drew. ok. 1930 r. Chałupa nr 28, drew. ok, 1925 r. Stodoła nr 28, drew. ok. 1910 r. Chałupa nr 31, drew. 1924 r. Chałupa nr 33, drew. ok. 1926 r* Chałupa nr 37, drew. ok. 1918* Chałupa nr 41, drew. ok. 1910 r. Chałupa nr 46, drew. 1936 r. Chałupa nr 48, drew. ok. 1920 r. Stodoła nr 48, drew. ok. 1920 r. Chałupa nr 51, drew. 1901 r.

Chałupa nr 59, drew. ok. 1918 r. Obora nr 59, drew. 1939 r. Chałupa nr 61, drew. 1935 r. Chałupa nr 63, drew. 1935 r. Chałupa nr 66, drew. ok. 1900 r. Chałupa nr 72, drew. 1935 r. Chałupa nr 76, drew. ok. 1936 r. Chałupa nr 78, drew. ok. 1910 r. Chałupa nr 79, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 87, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 93, drew. 1902 r. Chałupa nr 98, drew. ok. 1910 r. Chałupa nr 102, drew. 1900 r. Chałupa nr 103, drew. 1905 r. Dom nr 106, mur. ok. 1935 r. Chałupa nr 108, drew. ok. 1931 r. Stodoła nr 108, drew. ok. 1932 r. Chałupa nr 109, drew. 1933 r. Stodoła nr 109, drew. 1937 r. Chałupa obok nr 124, drew. 1930* Stajnia obok nr 124, drew. ok. 1930 r.* Obora nr 156, drew. 4 ów. XIX w. Chałupa nr 157, drew. ok. 1927 r. Chałupa nr 164, drew. ok. 1900 r. Chałupa nr 156, drew. 4 ćw. XIX w.

Miechowice Małe

Stodoła przy szkole drew. 1927 r* Chałupa nr 2, drew. ok. 1937 r. Chałupa nr 4, drew. 1914 r. Obora nr 6, drew. 1934 r.

Chałupa nr 6, drew. 1934 r. Chałupa nr 7, drew. 1934 r. Chałupa nr 9, drew. ok, 1920 r. Chałupa nr 10, drew. ok. 1935 r. Chałupa nr 15, drew. 1935 r. Obora nr 15, drew. 1926 r. Chałupa nr 16, drew. 1937 r. Obora nr 16, drew. ok. 1900 r. Chałupa nr 18, drew. 1935 r.* Chałupa nr 19, drew. 1935 r. Chałupa nr 27, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa obok nr 27, drew. ok. 1935 r.* Stodoła nr 28, drew. ok. 1902 r. * Chałupa nr 29, drew. 1928 r. Stodoła nr 29, drew. 1928 r. Obora nr 29, drew. 1928 r. Chałupa nr 40, drew. ok. 1900 r. Chałupa nr 42, drew. 1935 r. Obora nr 40, drew. ok. 1935 r. Chałupa nr 46, drew. ok. 1937 r. Chałupa nr 48, drew. ok. 1920 r. Chałupa obok nr 55, drew. ok. 1914 r.* Chałupa nr 56, drew. ok. 1930 r. Stodoła nr 56, drew. ok. 1930 r. Chałupa nr 57, drew. ok. 1921 r. Chałupa nr 58, drew. 1937 r. Chałupa nr 61, drew. ok. 1935 r. Chałupa nr 62, drew. 1928 r. Stodoła nr 62, ok. 1927 r.* Chałupa nr 66, drew. 1935 r. Obora nr 66, drew. ok. 1932 r. Stodoła nr 68, drew. 1921 r.

Chałupa nr 77, drew. ok. 1895 r. Stodoła nr 71, drew. 1935 r. Chałupa nr 80, drew. 1936 r. Chałupa nr 81, drew. ok. 1927 r. Chałupa nr 83, drew. ok. 1935 r. Chałupa nr 87, drew. 1935 r. Stodoła nr 87, drew. ok. 1900 r.* Chałupa nr 91, drew. ok. 1924 r* Chałupa nr 95, drew. ok. 1929 r. Chałupa nr 98, drew. ok. 1935 r. Chałupa nr 112, drew. ok. 1922 r. Chałupa nr 114, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 124, drew. 1927 r* Stodoła nr 124, drew. 1930 r.*

Nowopole

Stodoła nr 1, drewn. ok. 1925 r. Chałupa nr 2, drew. 1939 r* Chałupa nr4, drewn. ok. 1900 r* Chałupa nr 5, drewn. ok. 1900 r* Chałupa nr 23, drewn. ok. 1930 r.* Chałupa nr 29, drew. 1937 r. Chałupa nr 30, drewn. 1925 r. Chałupa nr 32, drewn. 1937 r. Chałupa nr 36, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 37, drew. 1911 r* Chałupa nr 45, drewn. 1930 r* Stodoła nr 45, drewn. 1930 r.

52 Pałuszyce

Chałupa obok nr 35, drewn. ok. 1922 r.* Stodoła nr 35, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 35, drewn. ok. 1930 r. Stodoła nr 29, drewn. ok. 1916 r. Obora nr 29, drewn. ok. 1916 r. Obora nr 29, drewn. ok. 1916 r. Chałupa nr 29, drewn. ok. 1916 r. Stodoła nr 23, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 23, drewn. ok. 1930 r. Obora nr 21, muraw. ok. 1930 r. Stodoła nr 21, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 21, drewn. ok. 1939 r* Chałupa nr 19, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 17, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 16, drewn. ok. 1930 r. Stodoła nr 14, drewn. ok. 1921 r. Chałupa nr 8, drewn. ok. 1920 r. Chałupa nr 6, drewn. ok. 1910 r. Chałupa nr 5, drewn. ok. 1930 r.

Sikorzyce

[…]4 Chałupa nr 9, drewn. ok. 1928 r. Chałupa nr 10, drewn. ok. 1934 r. Chałupa nr 12, drewn. ok. 1900 r. Stodoła nr 12, drewn. 2 poł. XIX w.* Chałupa nr 15, drewn. ok. 1906 r* Stodoła nr 15, drewn. ok. 1936 r* Stajnia nr 15, drewn. ok. 1919 r*

______[…]4 Usunięto IV. Zmianą SUiKZP Gminy Wietrzychowice

Piwnica gosp. nr 15, cement. 1913 r* Chałupa nr 16, drewn. ok. 1910 r. Chałupa nr 17, drewn. ok. 1914 r. Chałupa nr 18, drewn. 1922 r. Stodoła nr 18, drewn. 1929 r. Chałupa nr 22, drewn. ok. 1906 r. Stodoła nr 22, drewn. ok. 1928 r. Chałupa nr 23, drewn. ok. 1906 r. Stodoła nr 23, drewn. ok. 1910 r. Chałupa nr 25, drewn. ok. 1918 r. Stodoła nr 25, drewn. 2 poł. XIX w.* Chałupa nr 26, drewn. ok. 1922 r. Stodoła nr 26, drewn. ok. 1922 r. Chałupa nr 30, drewn. 1934 r. Stodoła nr 30, drewn. 1934 r.* Chałupa nr 31, drewn. 1925 r. Chałupa nr 34, drewn. 1922 r. Chałupa nr 33, drewn. 1922 r. Chałupa nr 35, drewn. 1921 r. Stodoła nr 35, drewn. ok. 1918 r* Chałupa nr 36, drewn. ok. 1900 r. Stodoła nr 37, drewn. ok. 1922 r. Chałupa nr 39, drewn. ok. 1922 r. Chałupa nr 41, drewn. ok. 1934 r. Budynek inwent. nr 42, drewn. ok. 1900 r.* Chałupa nr 45, drewn. ok. 1936 r. Chałupa nr 57, drewn. ok. 1918 r.* Chałupa nr 58, drewn. 1935 r. Chałupa nr 59, drewn. 1868 r. Obora nr 59, murów. 1936 r. Chałupa nr 60, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 63, drewn. 2 poł. XIX w.

Obora nr 63, drewn. ok. 1920 r.* Stodoła nr 63, drewn. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 67, drewn. ok. 1926 r.* Chałupa nr 69, drewn. 1935 r. Stodoła nr 69, drewn. 1937 r. Stajnia nr 69, murów. 1938 r. Chałupa nr 72, drewn. 1935 r. Chałupa nr 75, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 76, drewn. ok. 1920 r* Chałupa obok nr 76, drewn. 1934 r. Chałupa nr 82, drewn. ok. 1928 r. Dom nr 87, murów. 1935 r. Chałupa nr 91, drewn. 1933 r. Chałupa nr 92, drewn. 1934 r. Chałupa nr 98, drewn. 1934 r* Chałupa nr 100, drewn. ok. 1922 r* Chałupa nr 105, drewn. 1934 r* Chałupa nr 107, drewn. 1923 r.* Chałupa nr 111, drewn. ok. 1912 r* Chałupa nr 112, drewn. 1935 r. Chałupa nr 115, drewn. 1935 r* Stodoła nr 115, drewn. 1935 r. Chałupa nr 116, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 117, drewn. 1935 r. Obora nr 117, drewn. 1935 r. Chałupa nr 123, drewn. 1934 r. Obora nr 123, drewn. 1934 r. Chałupa naprzeciwko nr 123, drewn. 1935 r.y Chałupa nr 124, drewn. 1934 r. Stodoła nr 126, drewn. ok. 1930 r.

Wietrzychowice

Kościół Parafialny p.w. Wniebowzięcia Panny Marii mur. 1917-1924 r. (A- 260 z dnia 18.09.1985 r.) Dzwonnica obok Kościoła parafialnego drewn. 1773 r. Budynek wikarówki obok kościoła paraf. mur. ok. 1906 r. Budynek katechetyczny nr 22, mur. ok. 1930 r. Budynek Straży Pożarnej, mur. ok. 1920 r. Budynek posterunku MO (obecnie mieszkanie + sklep), murów. ok. 1908 r. Chałupa nr 3, drewn. ok. 1910 r. Budynek inwentarski nr 3, drew. 1910 r. Stodoła nr 3, drewn. ok. 1910 r. Chałupa nr 4, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 10, drewn. ok. 1920 r. Chałupa nr 11, drew. 1938 r. Obora nr 11, drewn. 1938 r.* Stodoła nr 11, drewn. 1938 r. Chałupa nr 12, drewn. ok. 1906 r. Stodoła nr 12, drewn. ok. 1906 r* Chałupa nr 13, drew. 1935 r. Chałupa nr 14, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 17, drewn.mur. 1936 r. Chałupa nr 20, drew. 1910 r. Dom obok nr 20, mur. 1939 r. Chałupa nr 25, drew. ok. 1930 r. Chałupa nr 29, drew. 1922 r* Stodoła nr 29, drew. ok. 1890 r* Chałupa nr 32, drew. ok. 1920 r. Chałupa nr 39, drew. 1910 r* Chałupa nr 39, drew. 2 poł. XIX w.* Stodoła nr 39, drew. 2 poł. XIX w. Stajnia nr 39, drew. 2 poł. XIX w.*

Budynek inwent. nr 39, drewn. ok. 1910 r/ Chałupa nr 41, drew. 1883 r. Obora nr 41, drew. ok. 1900 r* Chałupa nr 50, drew. 2 poł. XIX w. Stajnia nr 51, drewn. 1924 r* Budynek inwentarski naprzeciwko nr51: murów. 1920 r." Stodoła naprzeciwko nr 51, drew. ok. 1920 r* Stodoła nr 52, drewn. ok. 1930 r* Stajnia nr 52, murów. ok. 1930 r. Chałupa nr 56, drewn. 1901 r* Chałupa nr 58, drewn. ok. 1900 r. Chałupa nr 60, drewn. ok. 1926 r* Chałupa nr 66, drew. ok. 1930 r. Chałupa nr 69, drew. ok. 1910 r. Chałupa nr 74, drew. ok. 1930 r. Budynek inwentarski nr 74, drew. ok. 1930 r. Chałupa nr 76, drew. 1938 r. Chałupa nr 77, drewn. ok. 1918 r. Budynek inwentarski nr 77, drew. ok. 1929 r. Chałupa nr 82, drewn. 1934 r. Chałupa nr 87, drewn. ok. 1936 r. Budynek inwentarski nr 87, drew. ok. 1936 r* Chałupa nr 88, drew. 1935 r* Chałupa nr 90, drewn. 3 ćw. XIX w. Stodoła nr 90, drewn. ok. 1918 r. Chałupa i obora nr 92, drew. ok. 1910 r. Chałupa nr 95, drewn. ok, 1910 r. Chałupa nr 105, drewn. 1934 r. Chałupa nr 106, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 108, drewn. 1920 r. Kuźnia nr 108, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 110, drew. 1925 r.

Chałupa nr 112, drew. ok. 1925 r. Chałupa nr 113, drew. 1937 r. Chałupa nr 116, drew. 1918 r. Chałupa nr 118, drew. ok. 1935 r. Chałupa naprzeciwko nr 118, drew. ok. 1930 r. Chałupa nr 121, drew. ok. 1900 r.

Wola Rogowska

Kościół parafialny muraw. 1946 r. p.w. Wniebowstąpienia Pańskiego 1946r. Budynek dawnej szkoły, drewn. 1881 r. Obora nr 2, drewn. ok. 1928 r.* Chałupa nr 17, drewn. ok. 1910 r* Stodoła nr 18, drew. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 22, drewn. 1908 r* Chałupa nr 23, drewn. ok. 1914 r. Stodoła nr 23, drewn. ok. 1930 r. Chałupa nr 24, drewn. 2 poł. XIX w. Stodoła nr 24, drewn. ok. 1903 r. Chałupa nr 27, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 33, drewn. ok. 1932 r. Obora nr 33, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 39, drewn. ok. 1918 r. Chałupa nr 41, drewn. ok. 1920 r. Stodoła nr 41, drewn. ok. 1920 r. Chałupa nr 43, drewn, ok. 1908 r. Stodoła nr 43, drewn. ok. 1908 r. Chałupa obok nr 49, drewn. 1928 r. Stodoła obok nr 49, drewn. 1928 Chałupa nr 69, drewn. ok. 1918 r.* Chałupa nr 78, drew. ok. 1850 r. Stodoła nr 78, drew. ok. 1935 r.

Stodoła obok nr 78, drewn. ok. 1937 r, Chafupa nr 80, drewn. 2 poł. XIX w. Chałupa nr 81, drewn. 1935 r.* Chałupa naprzeciwko nr95: drewn. ok. 1905 r. Chałupa nr 97, drewn. 1935 r. Stodoła nr 97, drewn. ok. 1887 r. Stajnia nr 97, drewn. ok. 1887 r. Chałupa nr 99, drewn. 1908 r. Stodoła nr 99, drewn. ok. 1913 r. Stodoła nr 103, drewn. 1930 r. Chałupa nr 103, drewn. ok. 1935 r. Chałupa nr 109, drewn. 1935 r. Piwnica gosp. nr 110, murów. 1911 r* Chałupa nr 113, drew. 1913 r. Chałupa obok nr 113, drewn. ok. 1937 r.* Chałupa nr 129, drewn. 1928 r* Chałupa nr 131, drewn. 1932 r. Chałupa obok nr 132, drew. 2 poł. XIX w.*

Obszar gminy został również przebadany w ok. 90 % pod względem zaso- bów archeologicznych w ramach akcji Archeologiczne Zdjęcia Polski (badania powierzchniowe). W jej wyniku zewidencjonowano na terenie gminy 105 stanowisk archeologicznych. Przynajmniej trzy z nich są szczególnie cenne: − cmentarzysko urnowe w Jadownikach - ozn. na 1 na załączniku graf., − cmentarzysko kultury łużyckiej i przeworskiej (3 groby) na terenie lasu w Jadownikach (nr 2), − osada X-XI w. w Demblinie (ok. 80 ha) - st. nr 3.

2.2. Diagnoza i uwarunkowania.

W zakresie uwarunkowań wynikających z istniejącego systemu o- sadniczego istotne są: − zwarty system zabudowy poszczególnych jednostek, stanowiący korzystne warunki ekonomiczne dla ich prawidłowego funkcjonowania i rozwoju (niższe koszty uzbrojenia, lepsza dostępność do usług), − spośród wszystkich jednostek osadniczych swą strukturą wyróżnia się wieś gminna Wietrzychowice: można w niej wyróżnić w miarę ukształto- wane obszary funkcjonalne takie jak: zespół koncentracji usług (centrum), zespoły budownictwa jednorodzinnego (mini - osiedla), tereny o funkcji produkcyjno-składowej oraz pozostałe- zabudowa mieszkalno-zagrodowa. Ta strefowość zabudowy jest zjawiskiem pozytywnym i prawidłowym dla dobrego funkcjonowania wsi, − ograniczeniem rozwoju przestrzennego jednostek osadniczych gminy Wietrzychowice są wysokie klasy gruntów, podlegające prawnej ochronie. Uwarunkowanie to kierunkuje rozwój wsi na wykorzystanie w pierwszej kolejności rolnych terenów wewnątrz zabudowy (plomby) oraz preferowa- nie odtwarzania zabudowy w obrębie istniejących siedlisk. Również tereny budowlane położone w bezpośrednim sąsiedztwie wałów p.powodziowych w m. Wola Rogowska, Pałuszyce, Nowopole, Demblin, Wietrzychowice i Sikorzyce wymagają korekty pod kątem zachowania wymaganego 50 m pasa ochrony od strony wału, − istotnym uwarunkowaniem rozwoju jednostek osadniczych jest utrzymanie tożsamości krajobrazu kulturowego, założeń ruralistycznych i istniejących struktur przy porządkowaniu zabudowy wsi a zwłaszcza w obszarach pro- ponowanych do rozbudowy. W odniesieniu do wartości kulturowych nie istnieją większe ograniczenia w dalszym sposobie zagospodarowania. Wymagana jest troska o obiekty objęte ochroną prawną oraz właściwe postępowanie przy pracach ziemnych w obszarach stanowisk archeologicznych. Ich lokalizacja w wiek-

60 szości poza obszarami potencjonalnego inwestowania nie stwarza większych uciążliwości. Nasycenie gminy substancją zabytkową jest niewielkie, a poziom wartości kulturowych można uznać za średni. Zaledwie dwa obiekty (kościół parafialny w Wietrzychowicach, stanowisko archeologiczne w Jadownikach Mo- krych) zostały objęte ochroną prawną. W rejestrze ewidencji konserwatorskiej znajduje się 11 budynków użyteczności publicznej, 4 cmentarze oraz ok. 420 obiektów zabudowy zagrodowej z których 25 % jest już wybudowa- nych. Słabe nasycenie substancją zabytkową warunkuje ochronę nie tylko obiek- tów zabytkowych, lecz również tradycyjnych a także kompozycji ruralistycznych wsi jako struktur przestrzennych oraz kreowanie nowych wartości w nawiązaniu do tradycji(nawiązanie architektury nowych obiektów budownictwa do miejscowych tradycji budownictwa nadwiślańskiego).

2.3. Infrastruktura techniczna.

2.3.1. Zaopatrzenie w wodę.

Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę gminy Wietrzychowice jest grupowe ujęcie głębinowe zlokalizowane we wsi Wietrzychowice (wraz ze stacją uzdatniania wody). Wodociąg grupowy bazujący na tym ujęciu zaopatruje wszystkie wsie gminy w następującym udziale: Demblin - 87 % gospodarstw Jadowniki Mokre - 52 % gospodarstw Miechowice Małe - 82 % gospodarstw Miechowice Wielkie - 82 % gospodarstw Nowopole - 80 % gospodarstw Pałuszyce - 80 % gospodarstw Sikorzyce - 87 % gospodarstw Wola Rogowska - 85 % gospodarstw

Wietrzychowice - 85 % gospodarstw

Ujęcie to zostało zbudowane - a właściwie rozbudowane na bazie istnieją- cego - w 1998 r. i obecnie stanowią go trzy studnie: Sl i SIl usytuowane na parceli Domu Pomocy Społecznej oraz studnia Sili na działce gminnej w okolicy stadionu. Dobowa zdolność produkcyjna wszystkich trzech studni łącznie wynosi 720 m3/dobę. W roku 1998 pobrano z ujęcia 91.133 tys. I wody. Studnie te ujmują do eksploatacji czwartorzędowy poziom wodonośny o swobodnym lustrze wody występujący na głębokości 3,4-4,6 m. Jakość wody z ujęcia nie odpowiada normom dla wód pitnych, dlatego przechodzi proces uzdatniania. Dla ujęcia ustanowiono decyzją starosty Powiatu Tarnowskiego strefy ochrony bezpośredniej (w granicach ogro- dzenia), zrezygnowano natomiast z tworzenia stref ochrony pośredniej. Wodociąg Wietrzychowice posiada awaryjne połączenie z wodociągiem „Niwka” w gminie Radłów. Siedliska nie objęte wodociągiem zaopatrują się w wodę ze studni kopanych.

2.3.2. Kanalizacja.

Na terenie gminy w miejscowości Wietrzychowice istnieje od roku 1998 oczyszczalnia ścieków typu ECO=CLEAR-IIl/00 mechaniczno- biologiczna o przepustowości 60 m3/dobę, do której podłączone są ścieki z Domu Pomocy Społecznej, Ośrodka Zdrowia, apteki i kilku mieszkań. O- czyszczalnia ta wykorzystywana jest w 30-40 % z uwagi na brak kolektora (obecna długość kolektora to ok. 500 m). Urząd Gminy posiada dokumentację techniczną kanalizacji centrum Wie- trzychowic doprowadzającej ścieki do w/wym. oczyszczalni do 100 % jej wykorzystania. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest potok Stara Ki- sielina.

Ponadto przy Urzędzie Gminy istnieje indywidualna oczyszczalnia ścieków typu osadnik + złoże koksowe (przyjmuje ścieki z UG, przedszkola i GOSiR-u). We wsiach Wietrzychowice i Miechowice Wielkie istnieją fragmenty kanalizacji deszczowej o długości ok. 300 m. Podsumowując - stan skanalizowania gminy jest praktycznie znikomy. Celem poprawy gospodarki ściekowej na terenie gminy przewiduje się rozpo- częcie prac dokumentacyjnych na budowę sieci kanalizacyjnej, a wykona- nie po 2000 r. Część gminy objęta jest programem rządowym „Sanitacja zlewni Dunajec” który przewiduje osiągnięcie poziomu nasycenia min 25 % gospodarstw domowych.

2.3.3. Gospodarka odpadami.

Gmina nie posiada na swoim terenie wysypiska śmieci. Odpady z terenu gminy, gromadzone w zbiornikach kontenerowych wywożone są na komunalne wysypisko w Żabnie. Funkcjonuje też na obszarze gminy co najmniej kilka „dzikich" wysypisk śmieci i odpadów bytowych. Wyznaczone jest w gminie (w m. Wietrzychowice) miejsce do okresowego gromadzenia złomu. Nie rozwiązano natomiast problemu grzebania padłych zwierząt - brak grzebaliska ani porozumienia z zakładem utylizacji co do ich wywozu. Gmina czyni starania o utworzenie na swoim terenie wysypiska śmieci - proponowana lokalizacja to południowe rejony gminy, na obszarze wsi Mie- chowice Małe.

2.3.4. Ciepłownictwo.

Funkcjonujący na terenie gminy system ogrzewania oparty jest o lokalne i indywidualne źródła ciepła (kotłownie) bazujące głównie na paliwie stałym, ostatnio coraz częściej zamieniane na gazowe.

Sporadycznie do celów grzewczych używana jest energia elektryczna. Obiekty użyteczności publicznej w 70 % ogrzewane są paliwem stałym (węgiel, koks), pozostałe gazem.

2.3.5. Gazownictwo.

Cały obszar gminy Wietrzychowice jest zgazyfikowany. Zaopatrze- nie odbywa się poprzez sieć niskoprężnych rurociągów rozprowadzających, prowadzonych od stacji redukcyjnej zlokalizowanej na terenie sąsiedniej gminy. Przez teren gminy Wietrzychowice nie przebiegają magistrale gazowe wy- sokoprężne, brak też stacji redukcyjnych. Wszystkie wsie gminy mają możliwość odbioru gazu, co zapewnia istnieją- ca sieć gazownicza, lecz nie wszyscy mieszkańcy korzystają z odbioru gazu sieciowego. Powodem jest brak zainteresowania dla tego rodzaju energii lub w niektó- rych wypadkach brak możliwości technicznych (np. do przysiółka Dębowe Chałupki nie jest doprowadzona sieć gazowa). Stan wykorzystania energii gazowej (w %) w gminie przedstawia następują- ca tabelka: Demblin - 72,6 % gospodarstw Jadowniki Mokre - 71,2 % gospodarstw Miechowice Małe - 68,3 % gospodarstw Miechowice Wielkie - 56,8 % gospodarstw Nowopole - 66,0 % gospodarstw Pałuszyce - 58,9 % gospodarstw Sikorzyce - 67,4 % gospodarstw Wola Rogowska - 54,4 % gospodarstw Wietrzychowice - 78,9 % gospodarstw

Ogółem w gminie 71,3 % gospodarstw korzysta z gazu sieciowego.

2.3.6. Elektroenergetyka.

Teren gminy Wietrzychowice jest w 100 % zelektryfikowany z czego 11 % gospodarstw wyposażonych jest w sieć elektroenergetyczną o mocy 380 V (reszta 220 V). Stan ten wydaje się być zadawalający gdyż tylko nieznaczny ułamek pro- centa odbiorców stwierdził potrzebę zwiększenia mocy w sieci elektrycznej. Przez teren gminy nie przebiegają żadne linie przesyłowe wysokich napięć. W ciągu najbliższych lat zakład energetyczny nie zamierza w tej dziedzinie wykonywać większych inwestycji kubaturowych ani liniowych. Na obszarze gminy istnieje jedynie sieć średnich i niskich napięć oraz sta- cje transformatorowe. Należy stwierdzić, że układ ten jest prawidłowy i funkcjonalny, zaopatruje w energię elektryczną wszystkie obiekty na terenie gminy i pozwala na uruchomienie dalszych terenów budowlanych i ich ob- sługę przy budowie nowych stacji transformatorowych zasilanych z funkcjo- nującego systemu sieci rozdzielczych. Celem prawidłowego rozwoju sieci, przy opracowywaniu planów miejscowych konieczne jest sporządzenie bilansów energetycznych stwierdzają- cych czy istniejąca sieć i urządzenia elektroenergetyczne są wystarczające dla planowanych inwestycji.

2.3.7. Telekomunikacja.

Stan wyposażenia gminy w sieć telefoniczną do 1992 r. był bardzo niski i wynosił ok. 20 abonentów/1000 mieszkańców (przy średniej woje- wódzkiej dla terenów wiejskich 125,7). W 1992/93 roku nastąpił znaczny wzrost liczby abonentów, bo było związane z prowadzoną na terenie gminy kompleksową telefonizacją. Osiągnięto wtedy ówczesny średni poziom wo- jewódzki. Następne lata wykazują tendencję wzrostową. W 1998 roku liczba abonentów w gminie wynosiła 804, na 1000 mieszkań- ców przypadało 194,2 abonenta co dawało pierwsze miejsce gminie Wie- trzychowice w powiecie tarnowskim (średnia powiatu 140,3 abon.1000 M).

Średnia województwa Małopolskiego jest nieco wyższa i wynosi 2126 abonenta na 1000 mieszkańców. Trzy centrale telefoniczne zlokalizowane: w Wietrzychowicach (obsługuje wsie Wietrzychowice, Sikorzyce, Miechowice Wielkie i Małe, Demblin, Pa- łuszyce i Nowopole), Jadownikach Mokrych i Woli Rogowskiej obsługują kolejno 530, 188 i 96 abonentów. W 2002 r. planowana jest rozbudowa centrali w Jadownikach i Woli Ro- gowskiej.

2.3.8. Komunikacja.

Układ komunikacyjny gminy Wietrzychowice opiera się na pięciu drogach powiatowych oraz sieci dróg gminnych. Drogi powiatowe to: Nr 105 Szczurowa - Żelichów Nr 106 Wietrzychowice - Biskupice Radłowskie Nr 133 Zaborów - Wietrzychowice Nr 134 Wola Rogowska - przez wieś Nr 136 Jadowniki - przez wieś. Osią układu jest droga powiatowa nr 105 łącząca się z drogami wojewódz- kimi poza granicami gminy. Stan nawierzchni dróg powiatowych jest stosunkowo dobry (asfalt), jednak parametry techniczne nie zawsze odpowia- dają tej randze drogi (istnieją nienormatywne łuki i szerokości). Korekty te wymagają rezerwy terenu na ten cel. Dwie drogi powiatowe (134 i 136) zapewniają jedynie obsługę wewnętrzną w gminie (wsi Wola Rogowska i Jadowniki Mokre). Uzupełnienie szkieletu komunikacji stanowią drogi gminne, których długość na terenie gminy wynosi 220 km (z czego 86 km o nawierzchni twardej). Do najważniejszych zaliczyć należy: - drogę łączącą wieś Nowopoie z Demblinem - drogę łączącą wieś Pałuszyce z Demblinem - drogę przez wieś Pałuszyce

GMINA W I E T R Z Y C H O W I C E KOMUNIKACJA

- drogę przez wieś Miechowice Wielkie - drogę od granicy zachodniej gminy przez wieś Jadowniki Mokre - do drogi powiatowej nr 136, - drogę łączącą Jadowniki Mokre z Miechowicami Małymi, - drogę z Miechowic Wielkich przez wieś Miechowice Małe do drogi powiatowej 106 na granicy gminy - drogę z centrum Miechowic Małych w kierunku południowym, - drogę Sikorzyce – Pasieka Otwinowska - 2 drogi przez wieś Sikorzyce. Słabym punktem gminy, położonej w widłach Wisły i Dunajca jest brak przeprawy mostowej z gminami sąsiednimi, istnieje jedynie przeprawa promowa w Wietrzychowicach na kierunku wschodnim. Nie występuje też tutaj komunikacja kolejowa, a najbliższa stacja PKP znajduje się w Tarnowie (nie licząc lokalnej, niezelektryfikowanej w Żabnie).

2.3.9. Diagnoza wyposażenia w infrastrukturę techniczną i uwarunkowania.

Wszystkie wsie gminy Wietrzychowice są zwodociągowane, około 80 % jej mieszkańców korzysta z wodociągu grupowego, 20 % zaopatruje się w wodę indywidualnie, głównie ze studni kopanych. Prawidłowa eks- ploatacja ujęcia warstwy wodonośnej i jej uzdatniania warunkuje zabezpie- czenie dostawy odpowiedniej ilości i jakości wody. Tworzy korzystne warunki dla intensyfikacji produkcji rolnej, rozwoju drobnej wytwórczości, przetwórstwa, poprawia standard życia mieszkańców gminy. Nieuporządkowana gospodarka ściekowa stanowi istotny czynnik ograniczający rozwój gminy i degradujący środowisko naturalne, a zwołasz- cza zasoby wodne. Zwodociągowanie wsi przy prawie całkowitym braku kanalizacji i urządzeń oczyszczających, stwarza dodatkowe zagrożenie dla środowiska poprzez zwiększenie dostaw ścieków. Wywołuje to pilną ko- nieczność uporządkowania gospodarki ściekowej, a zwłaszcza budowy o- czyszczalni ścieków i zbiorczej kanalizacji w pierwszej kolejności dla Obsza- ru zlewni Dunajca.

Gospodarka ciepłownicza na terenie gminy oparta w większości na paliwie stałym (węglu) jest uwarunkowaniem mającym niekorzystny wpływ na środowisko. Potrzeby odbiorców w zakresie dostaw energii elektrycznej i gazu są wystarczające. Cały obszar gminy jest zelektryfikowany i zgazyfikowany, a sieć rozpro- wadzająca umożliwia podłączenie nowych odbiorców. Problem usuwania odpadów rozwiązany jest jedynie tymczasowo poprzez wywóz ich poza teren gminy. Jest to sytuacja niekorzystna, gdyż zerwanie umowy przez obecnego odbiorcę odpadów może spowodować niebezpieczne zagrożenie środowiska. Ważną sprawą winno być podjęcie działań w celu realizacji własnego wysypiska bądź w kooperacji z gminami sąsiednimi. Wskaźnik abonentów telefonii przewodowej na 1000 mieszkańców wynosi 194 daje to pierwsze miejsce gminie Wietrzychowice w powiecie tarnowskim, jest jedynie nieco niższy od średniej województwa małopol- skiego - 216/1000 M. Stwarza on korzystne uwarunkowania dla przyszłego rozwoju gminy, równocześnie podnosi standard życia mieszkańców. Wyposażenie gminy jedynie w drogi powiatowe, oddalenie od dróg krajowych, brak mostów na Wiśle i Dunajcu powoduje izolację, a tym samym stagnację życia gospodarczego gminy Wietrzychowice.

2.4. Infrastruktura społeczno-gospodarcza.

2.4.1 Demografia.

2.4.1.1. Zmiany w zaludnieniu.

W roku 1988 gminę Wietrzychowice zamieszkiwało 4139 osób w tym 49,9 % mężczyzn i 50,1 % kobiet. Najgęściej zaludnionymi wsiami gminy są Sikorzyce, Wietrzychowice i Miechowice Małe, gdzie gęstość zaludnienia wynosi odpowiednio 140, 132 i 100 osób/1 km2. Również Jadowniki

Mokre mają dużą gęstość zaludnienia, jednak powierzchnia lasu (ok. 450 ha) wliczana do ogólnej powierzchni wsi obniża ten wskaźnik (bez powierzchni lasu gęstość zaludnienia wynosiła by ok. 100 os./km2). Najsłabiej zaludnionymi wsiami są wsie północne: Nowopole, Wola Rogo- wska, Demblin, Pałuszyce, Miechowice Wielkie gdzie wskaźnik zaludnienia jest niższy od średniej dla gminy (86 os./km2). Wietrzychowice są na ostatnim miejscu w powiecie tarnowskim pod wzglę- dem gęstości zaludnienia, średnia powiatu wynosi 134 os./km2. Poniższe zestawienie przedstawia liczbę ludności w poszczególnych wsiach gminy w roku 1977, 1988 i 1998 oraz gęstość zaludnienia poszcze- gólnych wsi w 1998 r.

Ludność w latach Przyrost w latach Gęstość Jednostka osadnicza 1977-1998 zaludnienia 1977 1988 1998 os/km2 w os. % Demblin 350 350 349 -1 99 79 Jadowniki Mokre 1.025 1.051 984 -41 96 68 Miechowice Małe 572 518 492 -54 86 100 Miechowice Wielkie 448 524 528 80 118 81 Nowopole 147 137 130 -17 88 68 Pałuszyce 127 99 84 -43 66 85 Sikorzyce 458 469 463 11 101 140 Wola Rogowska 515 532 515 0 100 69 Wietrzychowice 614 623 594 -20 97 132 Gmina ogółem: 4.256 4.303 4.139 -117 97 86 Źródło: 1977 - PZP 1988-NSP 1998- Urząd Gminy

Analizując powyższe zestawienie stwierdza się iż liczba ludności gminy w poszczególnych wsiach w roku 1977 i 1988 uległa obniżeniu, z wyjątkiem wsi Miechowice Wielkie, gdzie odnotowano wzrost o 18 % oraz w Woli Ro- gowskiej gdzie stwierdzono przyrost zerowy. Gwałtowny spadek liczby lud- ności odnotowano we wsi Pałuszyce o 34 %, mniejszy w Miechowicach Małych (14 %) i Nowopolu.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO G M I N Y W I E T R Z Y C H O W I C E

2.4.1.2. Główne czynniki zmian w zaludnieniu.

Zmiany wielkości zaludnienia gminy kształtowały się pod wpływem dwóch zasadniczych czynników tj. przyrostu naturalnego oraz zewnętrz- nych i wewnętrznych ruchów migracji stałej. Przyrost rzeczywisty oraz naturalny ludności przedstawiają poniższe tabele.

Lata 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Ludność ogółem w osobach 4149 4061 4176 4201 4226 4177 4196 4186 4139 Urodzenia w osobach 60 61 59 75 62 62 68 48 50 Zgony w osobach 76 72 61 62 60 82 60 56 59 Przyrost naturalny -16 -11 ~2 13 2 -20 8 -8 -9 Przyrost rzeczywisty -47 -88 115 25 25 -49 19 -9 -48 Procent wzrostu ludności do roku poprzedzającego 100,9 97,9 102,8 100,6 100,6 98,8 100,5 99,8 98,8 Źródło: dane Urzędu Gminy

Przyrost Stan Przyrost Dynamika Lata naturalny (w osobach) rzeczywisty w % na 1000 M 1975 4407 - 100 3,4 1980 4287 -120 97,3 -2,8 1985 4196 -91 95,2 3,6 1990 4149 -47 94,1 -3,6 1995 4177 28 94,8 -4,6 1996 4196 19 95,2 +1,8 1997 4187 -9 95,0 -1,8 1998 4139 -48 93,9 -2,0 Razem po - -268 93,9 - 23 latach Źródło: Roczniki statystyczne woj. Tarnowskiego

Przyrost naturalny ludności gminy Wietrzychowice w ostatnim ośmioleciu z wyjątkiem roku 1993, 1994 i 1996 posiadał wartość ujemną dochodząc nawet do 20 osób. Przedstawiony w tabeli przyrost naturalny liczony na 1000 mieszkańców w wybranych latach 1975-1998 wykazywał również wartości ujemne.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO G M I N Y W I E T R Z Y C H O W I C E

Dynamika wzrostu ludności w odniesieniu do roku 1975 posiadał tendencję spadkową i wynosiła w 1998 r. 93,9 % tj. 263 osoby mniej. Uwzględniała ona prócz przyrostu naturalnego ruch migracyjny, który również znacznie wpływał na stan ludności w danym roku. Poniższe tabele przedstawiają stan migracji stałej i czasowej na terenie gminy Wietrzychowice w wybranych latach.

Migracja stała ludności

Napływ Odpływ Saldo ruchu Lata Razem z miast z wsi z za- Razem do do wsi za granicy miast granicę wędrów kowego 1975 27 8 19 - 117 82 35 - -90 1980 88 24 64 - 124 81 43 - -36 1985 52 14 38 - 91 50 41 - -39 1990 58 18 40 - 150 35 36 79 -92 1995 59 17 35 7 56 21 28 7 3 1996 X X X X X X X X +4 1997 39 7 29 3 34 15 16 3 +5 1998 38 X X X 56 X X X -18 x - brak danych Źródło: Rocznik stat. Woj. Tarn.

Migracja czasowa

Zameldowanych Nieobecni czasowo Saldo czasowo 1998 22 202 -180 1997 17 176 -159 1996 X X -153 1995 25 185 - 160 x - brak danych Źródło: Roczniki statyst. Woj. Tam.

Saldo ruchu wędrówkowego mieszkańców gminy dotyczące migracji stałej na przestrzeni lat 1975-1998 w większości charakteryzowało się bilansem ujemnym dochodząc nawet do - 92 osób w 1990 r. czyli 2,2 % mieszkańców gminy. Rok 1998 zamknął się również bilansem ujemnym (-18). Trzy po-

74 przedzające go lata charakteryzowały się saldem dodatnim choć bardzo niewielkim, bo +3 w 1995 r., +4 w 1996 r. i + 5 osób w 1997 r. Napływ mieszkańców zawsze większy był z terenów wsi niż z miast. Odpływ natomiast głównie do roku 1990 do miast, po nim tendencja się odwróciła nieznacznie na korzyść odpływu do wsi oraz za granicę. Ujemne saldo migracji było związane z wyjazdem mieszkańców gminy do miast w celu osiedlenia się w miejscu pracy, bądź w bardziej atrakcyjne tereny wiejskie. Po roku 1990 również odnotowano odpływ mieszkańców gminy za granicę, powodem - możliwość uzyskania wizy osiedleńczej. Migracja czasowa na terenie gminy Wietrzychowice również zamyka się ujemnym saldem, gdyż ok. 4 % mieszkańców gminy jest czasowo nieobec- nych. Sądzić należy iż, są to głównie wyjazdy do pracy, szkół wyższych i za granicę.

2.4.1.3. Struktura wieku ludności.

Przedstawiona poniżej struktura wieku ludności gminy charakteryzuje się zmniejszeniem populacji w grupie przedprodukcyjnej oraz powięk- szeniem w grupie produkcyjnej i poprodukcyjnej. Występujące niewielkie wahania spowodowane są wcześniejszymi dość zróżnicowanymi rocznie przyrostami naturalnymi mieszkańców.

Struktura wieku ludności gminy

Grupa wieku 1990 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Przedprodukcyjnym w osobach 1075 1116 1124 1091 1108 1084 1029 Produkcyjnym w osobach 2170 2179 2183 2176 2170 2182 2190 Poprodukcyjnym w osobach 904 906 919 910 918 921 920 Ogółem ludność 4149 4201 4226 4177 4196 4187 4139 w % 1990 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Przedprodukcyjnym 25,9 26,6 26,6 26,1 26,4 25,9 24,9 Produkcyjnym 52,3 51,9 51,7 52,1 51,7 52,1 52,9 Poprodukcyjnym 21,8 21,5 21,7 21,8 21,9 22,0 22,2 Źródło: Rocznik statystyczny Woj. Tarnowskiego oraz Woj. Małopolskiego

W stosunku do danych dla województwa małopolskiego oraz powiatu tarnowskiego dane gminy Wietrzychowice dotyczące struktury wieku miesz- kańców są niekorzystne. Znacznie niższy udział procentowy jest ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, natomiast większy w wieku poprodukcyjnym. Świadczy to o złej kondycji ludnościowej gminy o starzeniu się jej mieszkańców.

Wiek w % Jednostka Przed- w tym: Popro- Produkcyjny produkcyjny mobilny dukcyjny Województwo Małopolskie 26,5 59,0 68,2 14,5 Powiat Tarnowski 30,1 55,7 71,3 14,2 Gmina Wietrzychowice 24,9 52,9 70,2 22,2

Przyjmując wskaźnik ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym na 1000 ludności w 1998 r. gmina Wietrzychowice na tle powiatu tarnowskiego przedstawia się następująco: - w grupie przedprodukcyjnej jako jedyna ze wskaźnikiem 250 os./1000 M znalazła się na ostatnim miejscu, - w grupie produkcyjnej również sytuuje się wraz z sześcioma innymi gminami powiatu o najniższym wskaźniku (do 550 os./1000 M), - gmina Wietrzychowice jako jedyna w powiecie posiada najwyższy wskaź- nik liczby ludności wieku poprodukcyjnego na 1000 mieszkańców (>180 os./1000M). Automatycznie również wskaźnik obciążenia demograficznego wyrażający się liczbą ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym dla gminy Wietrzychowice jest niekorzystny. Gmina posiada najwyż- szą wartość w powiecie tarnowskim tj. 89 osób, przy średniej dla powiatu 80 osób i województwa Małopolskiego 69 osób.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO G M I N Y W I E T R Z Y C H O W I C E

2.4.1.4. Rynek pracy.

Potencjalny popyt na pracę zgodnie z wcześniejszymi danymi z 1998 r. wyniósł w gminie Wietrzychowice 2190 osób co stanowiło 52,9 % ogółu mieszkańców. Liczba osób pracujących w gospodarce narodowej wynosiła ok. 300 osób, w gospodarstwach indywidualnych pracowało 1667 osób. Liczba bezrobotnych wynosiła ok. 230 osób. Pozostałą różnicę stanowią bierni zawodowo. Udział ludności pracującej w gospodarce narodowej w latach 1990-1997 oraz wielkość bezrobocia w ostatnich latach przedstawia poniższa tabela.

Pracujący w gospodarce Bezrobotni na narodowej Bezrobotni 1000 osób Lata W sektorze prywat. ogółem w wieku Ogółem osoby % og. produkcyjnym

1990 500 100 20 108 - 1991 500 200 40 172 1992 540 240 48 199 - 1993 500 300 60 251 115 1994 500 300 60 258 118 1995 600 400 67 267 123 1996 400 200 50 231 107 1997 300 100 34 230 105

Udział pracujących poza rolnictwem w gospodarce narodowej w latach 1990-97 przez pierwsze pięć lat wykazał stabilizację, najwięcej osób pra- cowało w 1995 następne lata to dość wyraźny spadek do 300 osób w 1997 roku. Udział procentowy w sektorze prywatnym od 1990 do 1995 wykazywał wyraźną tendencję wzrostową aż do 67 %, następnie odnotowuje się spadek i to aż o połowę. Powyższe tłumaczy się tym, iż od 1990 r. otworzyło się pole działania dla drobnej przedsiębiorczości. Jednak z uwagi na trudności jaki napotykali

79 pionierzy wiejskiej przedsiębiorczości w latach po 1995 r., występuje wy- raźny spadek zatrudnienia w sektorze prywatnym spowodowany likwidacją zakładów. Spadek zatrudnienia w gospodarce państwowej, najbardziej wyraźny w po- czątkach lat 90-tych spowodowany był likwidacją wielu zakładów, redukcję etatów nie tylko na terenie gminy, lecz głównie w Tarnowie czy innych miej- scowościach, gdzie znaczna część mieszkańców gminy miała swoje miejsca pracy (dojazdy). Bezrobocie jako zjawisko wystąpiło w 1990 r, obecnie stało się problemem masowym. Wielkość bezrobocia rejestrowanego w liczbach bezwzględnych w latach 1990-1997 przedstawia wyżej zamieszczona tabela. Jak wynika z powyższych danych do roku 1995 bezrobocie systematycznie rosło, ostatnie lata wykazują niewielki spadek.

Poziom i struktura bezrobocia w 1998 r.

Bezrobotni Bezrobotni z Bezrobotni Bezrobotni bez prawa prawem do Absolwenci niepełnospra do zasiłku zasiłku wni Wyszcze- gólnienie % ludno- ści wieku Ogółem Ogółem % Ogółem % Ogółem % Ogółem % produkcyjnego Województ wo mało- polskie 114491 6,0 92082 80 22409 20 10485 9 1456 1 Powiat tarnowski 8551 8,6 7314 86 1237 14 754 9 73 0,9 Gmina Wietrzycho wice 209 9,5 168 80 41 20 26 12 1 0,5 Źródło: Powiat tarnowski - Strategia.

W 1998 r. liczba bezrobotnych w gminie Wietrzychowice wynosiła 209 osób co stanowiło 9,5 % ludności w wieku produkcyjnym. W powiecie tarnowskim i województwie małopolskim udział ten był niższy i wynosił odpowiednio 8,6 i 6,0 %. Bezrobotni bez prawa do zasiłku stanowili 80 % ogółu bezrobotnych, czyli bardzo duży odsetek, świadczy to o długotrwałym okresie bez-

80 skutecznego poszukiwania pracy. Również udział absolwentów w grupie bezrobotnych jest znacznie wyższy w gminie od średniej dla powiatu czy województwa. Na poniższej mapce przedstawiono problem bezrobocia w powiecie tarnowskim z uwzględnieniem wskaźnika wyrażającego się liczbą bezrobotnych na 1000 osób w wieku produkcyjnym. Gmina Wietrzychowice znalazła się w drugiej grupie (81-100 os./1000), nie mniej usytuowanie jej w bezpo- średnim sąsiedztwie gmin o jeszcze mniej korzystnym wskaźniku zmniejsza szansę na znalezienie zatrudnienia w tym rejonie.

2.4.2. Ocena warunków życia mieszkańców.

2.4.2.1. Mieszkalnictwo.

Warunki mieszkaniowe ludności gminy Wietrzychowice określono na podstawie: - jakości zasobów mieszkaniowych, - standardów mieszkaniowych. Jakość zasobów mieszkaniowych gminy została określona w trakcie inwentaryzacji ogólnej przeprowadzonej w 1996 r. Wynikiem jej jest plansza syn- tezy inwentaryzacji w skali 1:10.000 oraz mapy w skali 1:2000 dla całej gminy. W wyżej wymienionych załącznikach graficznych został przedstawiony stan techniczny budynków mieszkaniowych, ich materiał budowlany oraz rodzaj siedliska (jednorodzinne, zagrodowe) w układzie przestrzennym. Analizując te materiały należy stwierdzić iż stan techniczny zabudowy mieszkaniowej na terenie gminy jest dobry, a w przypadku jednorodzinnej bardzo dobry. Jedynie 5 % budynków jednorodzinnych jest w złym stanie technicznym jest ok. 8 % budynków mieszkalnych, w średnim 28 %, w dobrym 64 %. Odpowiednio w zabudowie jednorodzinnej 5,13 i 81 %. Największy udział budynków mieszkaniowych w złym stanie technicznym w zabudowie jednorodzinnej posiadają Demblin i Sikorzyce, w zabudowie za-

81 grodowej Jadowniki Mokre i Miechowice Wielkie. Związane jest to głownie z ubożeniem mieszkańców, bądź brakiem następców (siedliska zamieszkałe przez osoby w podeszłym wieku). Zasoby mieszkaniowe gminy Wietrzychowice w 1998 r. wynosiły 1132 mieszkania z 4226 izbami. Na 1 osobę przypadało 21,7 m2 p.uż. mieszkania, przeciętna ilość osób na mieszkanie to 3,6 na izbę 1,0. Cytowane wskaźniki zagęszczenia mieszkań są dużo korzystniejsze niż powiecie tarnowskim (4,3 os./1 mieszk. i 1,2 os./izbę) są prawie równo- znaczne ze średnią dla województwa małopolskiego (3,5 os./mieszk. i 1,0 os./izbę). Innym wskaźnikiem obrazującym sytuację mieszkaniową oraz potrzeby w tym zakresie jest wskaźnik dostępności mieszkań, określający liczbę miesz- kań w zasobach mieszkaniowych na 1000 ludności. Dla Polski wynosi on 299 mieszkań na 1000 mieszkańców, dla wojewódz- twa małopolskiego 276, dla powiatu tarnowskiego 231 dla gminy Wietrzy- chowice 273. Optymalny wskaźnik w tym zakresie winien kształtować się na poziomie ok. 400 mieszkań na 1000 mieszkańców Gest to dolna granica liczebności mieszkań w krajach Unii Europejskiej). Jednak analizując rów- nocześnie wcześniej przedstawione wskaźniki zagęszczenia mieszkań na- leży stwierdzić iż sytuacja w tym względzie na terenie gminy jest dobra. Pamiętając także iż prawie w stu procentach zasoby mieszkaniowe gminy stanowią domy jednorodzinne, dlatego wszelka pomoc samorządów lokalnych powinna być przewidziana dla tej formy budownictwa.

2.4.2.2. Poziom zaspokojenia w usługi publiczne i komercyjne.

Zlokalizowane na omawianym terenie usługi zarówno publiczne jak i komercyjne zaspokajają potrzeby mieszkańców gminy Wietrzychowice. Z uwagi na swe położenie oraz powiązanie komunikacyjne gmina nie jest a- trakcyjna w zakresie świadczenia usług na zewnątrz. Wręcz odwrotnie z uwagi na brak usług o wyższym standardzie między innymi z zakresu o światy, opieki zdrowotnej, czy innych specjalistycznych usług komercyjno-

82 bytowych, mieszkańcy gminy korzystają w sąsiednich gminach bądź mie- ście powiatowym. W układzie gminy największym ośrodkiem usługowym jest miejsco- wość gminna, która wyposażona jest w pełny zestaw usług publicznych z zakresu administracji, kultury, opieki zdrowotnej i sportu. W zakresie szkolnictwa uzupełnienie usług świadczy wieś Miechowice Wielkie, gdzie znajduje się gimnazjum gminne. Ośrodkami pomocniczymi dla ośrodka gminnego są wiejskie o- środki usługowe wyposażone w usługi publiczne o znaczeniu podstawo- wym, obsługujące również sąsiednie jednostki wiejskie. Do takich ośrodków pomocniczych zaliczyć należy Jadowniki Mokre, Demblin, Miechowice Małe i Wola Rogowska. Pozostałe wsie to jednostki o niepełnym wyposażeniu w usługi podstawowe, pośród których nieco szerszy wachlarz usług posiadają Miechowice Wielkie i Sikorzyce. Rodzaj usług oraz rozmieszczenie przestrzenne na terenie gminy przedstawia poniższa tabela.

83 Usługi publiczne i komercyjne

Jadowniki Miechowic Miechowic Wola Wietrzy- Usługa Demblin Nowopole Pałuszyce Sikorzyce Mokre e Małe e Wielkie Rogowska chowice Administracja publiczna • Poczta • • Centrala telefoniczna • Posterunek Policji • Bank Spółdzielczy • Strażnica OSP • • • • • • Sakralne • • • • • Przedszkole • • • • • Szkoła Podstawowa • • • • • • Gimnazjum • Ośrodek Zdrowia • Apteka • Biblioteka Pkt filialne • • • Domy Kultury • • • • • • • • • Usługi Handlu • • • • • • • Gastronomia • • Rzemiosło Usługi • • • • Obsługa Rolnictwa • • • • • Inne • • • • Razem rodzaje usług 9 13 7 6 1 2 5 6 18 Źródło: Inwentaryzacja Gminy Wietrzychowice.

84 a) Zdrowie i opieka społeczna.

Na terenie gminy Wietrzychowice obsługę ludności w zakresie zdrowia pełni Gminny Ośrodek Zdrowia w Wietrzychowicach. Mieści się w piętrowym, murowanym budynku w którym znajdują się również mieszaka- nia dla lekarzy. Posiada 6 gabinetów lekarskich, zatrudnia 17 osób, w tym 4 lekarzy. Swoim zasięgiem obejmuje całą gminę Wietrzychowice. Zaspakaja w pełni potrzeby w tym zakresie. W stosunku do roku 1997 sytuacja uległa zmianie na korzyść, gdyż zwiększyła się obsada lekarska (w 1997 r. 2 lekarzy medycyny i jeden dentysta). Dostępne porównywalne z 1997 r. dane odnośnie obsady lekarzy, denty- stów i pielęgniarek na 10 tyś. ludności w stosunku do byłego województwa tarnowskiego d!a terenów wiejskich, są na terenie gminy korzystniejsze od średniej wojewódzkiej i wynoszą:

Obsada Gmina Tereny wiejskie na 10 tyś. ludności Wietrzychowice Woj. Tam. Lekarze medycyny 4,8 3,9 Lekarze dentyści 2,4 2,2 Pielęgniarki 10,8

Zwiększenie obsady medycznej w ostatnich dwóch latach podwyższa wyżej cytowane wskaźniki i świadczy o dobrym wyposażeniu w tym zakresie. W miejscowości Wietrzychowice funkcjonuje również Dom Pomocy Spo- łecznej na 80 miejsc. Zatrudnia 54 osoby personelu. Jest w pełni wykorzystany, co świadczy o znacznych potrzebach w tym zakresie. Zakład przyjmuje pensjonariuszy, głównie z terenu Powiśla, gdzie występuje najwyższy wskaźnik ludności w wieku poprodukcyjnym. Na terenie gminy we wsi Jadowniki Mokre realizowany jest Dom dla dzieci niepełnosprawnych o powierzchni użytkowej 2744,0 m2. Wskaźnik - Liczba ludności na 1 aptekę w gminie wynosi 4139 osób (na terenie gminy jedna apteka w Wietrzychowicach) w byłym województwie

85 tarnowskim wskaźnik ten wynosił 5633 os. dla terenów wiejskich był wyższy i wynosił 9361 os./aptekę. Celem zapewnienia bardziej zróżnicowanych usług medycznych oraz podniesienia standardu świadczonych usług, gmina Wietrzychowice podpisała porozumienie z gminą Żabno w celu wspólnego zapewnienia opieki zdrowotnej na rzecz obydwu tych gmin i utworzenia Samodzielnego Zakładu Opieki Zdrowotnej. Nadal funkcjonował będzie ośrodek zdrowia w Wietrzy- chowicach, jednak mieszkańcy gminy będą mogli korzystać z bardziej specjalistycznych usług w Żabnie.

b) Oświata.

Na terenie gminy w 1998 roku działało pięć przedszkoli tj. w Wie- trzychowicach, Demblinie, Jadownikach Mokrych, Miechowicach Wielkich i Sikorzycach, jako usługi wbudowane w inne istniejące obiekty. Poniżej w zestawieniu tabelarycznym przedstawiono ich lokalizację oraz stan wykorzystania.

Ilość Ilość Ilość Wieś Lokalizacja miejsc dzieci oddziałów Demblin w budynku szkoły podstawowej 25 18 1 Jadowniki Mokre w budynku OSP 50 36 2 Miechowice w budynku szkoły 25 19 1 Wielkie Sikorzyce w budynku szkoły 25 16 1 Wietrzychowice w budynku GOSiR 50 25 1

Wobec powyższych danych wynika, iż zaspokojenie w zakresie wychowa- nia przedszkolnego w gminie Wietrzychowice jest dobre, we wszystkich placówkach istnieją wolne miejsca. Z uwagi na ujemny przyrost naturalny w gminie w ostatnich latach oraz starzenie się mieszkańców gminy, należy przewidywać iż potrzeby w tym zakresie w najbliższych latach będą zaspo- kojone. W trakcie inwentaryzacji urbanistycznej w maju 1999 roku odnotowano funkcjonowanie średnich szkół podstawowych w gminie o następują- cych parametrach ilościowych:

Ilość Ilość Ilość Ilość Ilość Sala Boisko Miejscowość Rejon obsługi pomieszczeń do miejsc uczniów nauczycieli oddziałów gimnastyczna sportowe nauki Wietrzychowice, Mie- Wietrzychowice 11 300 150 chowice Małe i Wielkie, 13 9 + + Sikorzyce

Jadowniki Mokre 7 150 108 Jadowniki Mokre 10 8 + +

Demblin, Nowopole, Demblin 6 130 59 7 5 + + Pałuszyce

Wola Rogowska 6 120 64 Wola Rogowska 7 5 - -

Sikorzyce 6 130 61 Sikorzyce 5 4 + -

Miechowice Małe 6 120 35 Miechowice Małe 4 3 + -

Miechowice 5 150 35 Miechowice Wielkie 4 4 + - Wielkie

W związku z wprowadzoną reformą oświaty od 1. IX. 1999 r. układ systemu oświaty w gminie Wietrzychowice przedstawia się następująco:

Ilość Ilość Ilość Ilość Wieś Klasy Rejon obsługi zatr. miejsc uczniów oddział. naucz. Wietrzychowi I-VI Wietrzychowice, Mie- ce - szkoła chowice Wielkie, podstawowa Miechowice Małe, 300 242 11 19 Sikorzyce, Demblin, Wola Rogowska Jadowniki I-VI i VIII Mokre - Jadowniki Mokre 150 87 7 10 szkoła pod- przysiółek „Dziady" stawowa Demblin - I-III Demblin, Nowopole, 130 39 4 10 szkoła filialna i VIII Pałuszyce Wola Rogo- I-III wska - szkoła i VIII Wola Rogowska 120 20 3 7 filialna Sikorzyce - I-lIl Sikorzyce 130 25 3 4 szkoła filialna Miechowice I-III Małe - szkoła (aktualnie I Miechowice Małe 20 13 2 2 filialna i II klasa) Miechowice klasa VII Wielkie - Cały obszar gminy 150 72 3 6 gimnazjum gminne Źródło: Na podstawie danych z Urzędu Gminy.

We wsi Miechowice Wielkie została zlikwidowana szkoła podstawowa w jej obiektach obecnie mieści się gimnazjum gminne do którego uczęszczają uczniowie z całej gminy. Zmieniony został zakres merytoryczny i terytorialny poszczególnych szkół co zostało przedstawione w powyższej tabeli. We wszystkich szkołach istnieją rezerwy w niektórych ilość uczniów jest drastycznie mała np. w Miechowicach Małych czy Woli Rogowskiej. Stan techniczny obiektów szkolnych jest dobry lub bardzo dobry, warunki lokalowe przewyższają aktualne potrzeby. W przyszłości z uwagi na zmniejszającą się liczbę uczniów, należy przewi- dzieć dodatkowe wykorzystanie tych obiektów celem opłacalności ich eksploatacji.

Z zakresu szkolnictwa ponadpodstawowego młodzież gminy korzysta głównie z sąsiednich gminach Żabno i Radłów oraz w mieście Tarnowie.

c) Kultura.

Stan wyposażenia gminy Wietrzychowice w urządzenia kulturalne (biblioteki) oraz standardy w stosunku do danych byłego województwa tarnowskiego oraz jego gmin przedstawia poniższe zestawienie.

Liczba ludności na 1 Księgozbiór w wo- Wypożyczenia w Wyszczególnienie placówkę biblio- luminach na 1000 woluminach teczną ludności na 1 czytelnika Gmina Wietrzychowice 1396 5736 18,8 Województwo Tarnowskie 3146 4140 20,2 Gminy woj. Tarnowskiego 2416 4156 22,3 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Tarnowskiego -1998 r.

Na terenie gminy funkcjonuje jedna gminna biblioteka wraz z czytelnią w Wietrzychowicach oraz dwa punkty filialne w Jadownikach Mokrych oraz Demblinie. W stosunku do danych byłego województwa tarnowskiego za- sobność bibliotek oraz dostępność (ilościowa) jest korzystniejsza. Gorzej przedstawia się udział korzystających mieszkańców, tu wskaźnik jest niższy w gminie Wietrzychowice niż średnia dla byłego województwa. Ważną i wiodącą rolę w zakresie rozwoju kultury pełni Gminny Ośrodek Kultury w Wietrzychowicach oraz Domy Ludowe w poszczególnych wsiach. Są to w większości obiekty wielofunkcyjne które prócz działalności kultural- nej posiadają funkcję handlową! usługową oraz jako strażnice OSP. Poniżej w zestawieniu tabelarycznym przedstawia się wykaz usług kultury:

Pow. Pow. Usługi Stan Wieś Obiekt działki użytk. towarzyszące techniczny w ha m2 1. 2. 3. 4. 5. 6. Wietrzychowice Biblioteka 0,52 40 czytelnia + Gminny Sala widowiskowa, Wietrzychowice 0,18 845 + Ośrodek Kultury pom. biurowe

1. 2. 3. 4. 5. 6. Wola Dom Ludowy - sala widowiskowa, 0,16 547 + Rogowska Remiza OSP handel, OSP sala widowiskowa, Jadowniki Dom Ludowy 0,38 716 handel, biblioteka, + Mokre poczta Miechowice szkoła, sala widowi- Dom Ludowy 0,26 85 + Małe skowa Miechowice scena, sala widowi- Dom Ludowy 0,03 280 + Wielkie skowa, handel, OSP Nowopole Dom Ludowy 0,40 282 sala widowiskowa + sala widowiskowa, Demblin Dom Ludowy 0,16 180 + handel sala widowiskowa Sikorzyce Dom Ludowy 0,58 550 ze sceną, handel + OSP biblioteka w Demblin Remiza OSP + budynku remizy Jadowniki Budynek wielo- biblioteka w części + Mokre funkcyjny budynku

Reasumując należy stwierdzić, iż wyposażenie lokalowe gminy Wietrzy- chowice w usługi kultury jest bardzo dobre. Wszystkie wsie z wyjątkiem Pałuszyc posiadają Domy Ludowe w których można prowadzić działalność kulturalną. W Pałuszycach istnieje duży obiekt remizy OSP, który również w miarę potrzeb jest wykorzystywana na cele kulturalne.

d) Usługi inne.

Stan wyposażenia w usługi komercyjne tj. handel, usługi bytowe, gastronomię i inne jest uzależniony od popytu ludności na tego rodzaju u- sługi. Sieć sklepów detalicznych na terenie gminy jest rozmieszczona nieregu- larnie, najwięcej funkcjonuje w Wietrzychowicach i Jadownikach Mokrych. W trakcie inwentaryzacji stwierdzono brak usług handlu w dwóch małych wsiach Pałuszyce i Nowopole. W pozostałych wsiach znajduje się conajmniej jeden sklep. Dysproporcje takie związane są z liczbą mieszkańców po- szczególnych jednostek - potencjalnych klientów. Słabo rozwinięta jest gastronomia, a w zasadzie jej brak. Budynek byłej restauracji w Wietrzychowi-

90 cach jest nieczynny, występują jedynie sporadycznie małe klubo-kawiarnie przy usługach kultury. Położenie gminy poza głównymi szlakami komunikacyjnymi w obszarze mało dostępnym komunikacyjnie, powoduje iż brak jest zainteresowania tego rodzaju usługami, stają one się często niedochodowe. Większe zainteresowanie i popyt występuje w zakresie organizacji i obsługi imprez oko- licznościowych (np. wesela) i w tym zakresie ważną rolę odgrywają domy kultury i remizy OSP. Niewystarczająca wydaje się podaż usług bytowych, tak pod względem ilo- ściowym jak i rodzajem świadczonych usług. Pewne niedoinwestowanie w zakresie drobnych usług bytowych można uzupełnić w miarę popytu, nawet niewielkim kosztem, adaptując istniejące obiekty kubaturowe uspołecznione lub realizując je w ramach istniejącej zabudowy mieszkaniowej. Z zakresu usług sportu i rekreacji wiodącą rolę odgrywa Gminny Ośrodek Sportu i Rekreacji w Wietrzychowicach. Ponadto na terenie gminy znajdują się trzy wydzielone boiska sportowe w Jadownikach Mokrych, Miechowi- cach Małych oraz Sikorzycach. Również boiska przyszkolne w miarę potrzeb są wykorzystywane przez mieszkańców wsi. Diagnozując stopień wyposażenia gminy Wietrzychowice w usługi publiczne i komercyjne, należy stwierdzić, iż z uwagi na liczbę i rozmaitość infrastruktury społecznej na pierwsze miejsce wysuwają się Wietrzychowice, gminny ośrodek administracji i usług dla całego terenu gminy. Wyposażenie pozostałych jednostek wynika z liczby mieszkańców i ich potrzeb. W związku z powyższym rodzaj usług oraz ich wielkość jest zróżni- cowana. Tak więc rozmieszczenie infrastruktury społecznej na obszarze gminy uznać można za równomierne i prawidłowe z koniecznością niewielkich uzupełnień w zakresie rodzaju świadczonych usług.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO G M I N Y W I E T R Z Y C H O W I C E

2.4.3. Ocena poziomu rozwoju gospodarczego gminy.

2.4.3.1. Rolnictwo, leśnictwo

a) Gospodarka rolna

Rolnictwo jest główną dominującą funkcją gminy Wietrzychowice. Leży ona w strefie o dogodnych warunkach przyrodniczych. Biorąc pod uwagę jakość gleb, agroklimat, rzeźbę terenu i warunki wodne, a więc czynniki które przesądzają o możliwościach rozwoju rolnictwa, gmina wyraźnie korzystnie wyróżnia się na tle województwa. Wyraża to bardzo wysoki wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej (wg oceny IUNG w Puławach - 1993 r.) wynoszący w przypadku gminy Wietrzychowice 93,7 punktów, wobec średniej dla byłego województwa tarnowskiego 73,9 pkt. Waloryzacją poszczególnych elementów środowiska przedstawia poniższe zestawienie:

• Ocena gleb w punktach Gmina Woj. Wietrzychowice tarnowskie - Bonitacja grunty orne 79,8 54,2 użytki zielone 54,7 44,7 - Przydatność grunty orne 79,1 62,6 rolnicza użytki zielone 48,9 42,8 - Wskaźnik synte- grunty orne 79,5 58,4 tyczny jakości użytki zielone 51,8 43,7 • Wskaźnik bonitacji - Jakości i przy- datności rolniczej 72,0 55,6 - Agroklimatu 13,0 11,7 - Rzeźby terenu 4,2 2,9 - Warunków wodnych 4,5 3,7 Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej 93,7 73,9

W poszczególnych elementach waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej gmina Wietrzychowice posiada wartości znacznie wyższe od średniej dla byłego województwa tarnowskiego. Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej kwalifikuje gmi- nę Wietrzychowice na 3 miejsce w byłym województwie tarnowskim, wyższą punktację posiadają jedynie gminy Gręboszów i Bolesław położone również w dolinie Wisły w bezpośrednim sąsiedztwie (za Dunajcem po zachodniej stronie gminy). Gleby na terenie gminy Wietrzychowice posiadają wysoką wartość bonitacyjną i tak: I kl. - 12,2 % UR II kl. - 23,5 % UR III kl. - 37,2 % UR IV kl. - 21,2 % UR V kl. - 4,7 % UR VI kl. - 1,2 % UR Około 73 % użytków rolnych znajduje się w klasach I do III, łącznie z klasą IV stanowią aż 94,1 %. Klasa V i VI stanowi zaledwie 5,9 % użytków rolnych. Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni gminy wynosi 76 % (byłe woj. tarnowskie 67 %) w tym: grunty orne - 54,4 % sady - 1,1% łąki - 17,8% pastwiska - 2,7 %. Powyższe dane świadczą o dużym i jakościowo bardzo dobrym potencjale naturalnym dla rozwoju rolnictwa. Stosunkowo niski bo zaledwie 11,3 % udział w powierzchni ogólnej stanowią lasy i zadrzewienia (19,5 % w byłym woj. tarnowskim). Las stanowi w gminie w zasadzie jeden duży (ok. 442 ha) zwarty kompleks położony we wsi Jadowniki Mokre w jej południowo-zachodniej części.

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO G M I N Y W I E T R Z Y C H O W I C E

ZASOBY GLEBOWE

Struktura użytkowania ziemi w gminie Wietrzychowice w ha

Tereny Pow. Grunty Pastwi- Lasy Wały Nie- Lp. Wieś Łąki Sady Wody Drogi zabudo Inne ogółem orne ska zadrzew Skarpy użytki wane 1. Demblin 438,39 293,48 61,06 10,65 8,37 L 5,65 15,13 16,43 11,50 16,00 - 0,12 2. Jadowniki Mokre 1.445,05 470,07 367,91 37,54 6,63 442,36 34,27 48,18 1,01 33,04 4,03 0,01 3. Miechowice Małe 486,7 264,82 171,08 4;24 2,63 - 5,61 17,83 - 16,41 4,08 - 4. Miechowice Wielkie 645,11 481,02 61,55 11,68 5,44 4,55 16,49 21,25 17,06 25,89 0,18 - 5. Nowopole 186,32 93,07 21,92 14,05 1,22 23,78 20,47 5,19 - 6,17 1,45 - 6. Pałuszyce 115,81 78,74 4,59 7,54 1,93 7,31 6,06 4,51 - 5,13 - - 7. Sikorzyce 328,63 241,58 0,60 8,62 12,52 9,65 13,52 15,83 7,02 18,29 1,00 - 8. Wola Rogowska 741,03 403,58 147,17 9,46 10,05 46,42 62,35 23,14 5,68 29,14 4,04 - 9. Wietrzychowice 455,85 307,76 25,04 26,53 5,87 8,27 20,66 17,15 9,68 34,21 0,55 0,13

Owiną ogółem: 4,842,39 2.633,12 860,92 130,31 54,66 547,99 194,5$ 169,51 51,95 184,2$ 1&,33 0,26 Źródło: Dane z UG Wietrzychowice

Struktura użytkowania ziemi w gminie Wietrzychowice w %

Tereny Pow. Grunty Pastwi- Lasy Wały Nie- i_p. Wieś Łąki Sady Wody Drogi zabudo Inne ogółem orne ska zadrzew Skarpy użytki wane 1. Demblin 100 66,9 13,9 2,4 1,9 1,3 3,5 3,8 2,6 3,7 - * 2. Jadowniki Mokre 100 32,5 25,4 2,6 0,5 30,6 2,4 3,3 0,1 2,3 0,3 * 3. Miechowice Małe 100 54,4 35,1 0,9 0,5 - 1,2 3,7 - 3,4 0,8 - 4. Miechowice Wielkie 100 74,6 9,6 1,8 0,8 0,7 2,6 3,3 2,6 4,0 * - 5. Nowopole 100 49,4 11,8 7,5 0,7 12,7 11,0 2,8 - 3,3 0,8 - 6. Pałuszyce 100 68,0 4,0 6,5 1,7 6,3 5,2 3,9 - 4,4 - - 7. Sikorzyce 100 73,5 0,2 2,6 3,8 2,9 4,1 4,8 2,2 5,6 0,3 - 8. Wola Rogowska 100 54,5 19,9 1,3 1,4 6,2 8,4 3,1 0,8 3,9 0,5 9. Wietrzychowice 100 67,5 5,5 5,8 1,3 1,8 4,6 3,8 2,1 7,5 0,1 *

Gmina ogółem: 100 64,4 17,8 2*7 1,1 11,3 4,0 3,5 1,1 3,8 0,3 * * wartości poniżej 0,0 % Źródło: Dane z UG Wietrzychowice

97 Udział poszczególnych użytków rolnych we wsiach gminy przedstawia załą- czona tabela. Najwyższy udział procentowy gruntów ornych w powierzchni ogólnej posiadają wsie: Miechowice Wielkie (74,6 %), Sikorzyce (73,5 %), Pałuszyce (68 %) i Wietrzychowice (67,5) oraz Dęblin (66,9). Najniższy u- dział gruntów ornych odnotowuje się w Jadownikach Mokrych (32,5 %) a jest to związane ze znacznym udziałem % w tej wsi łąk i lasu. Gmina Wietrzychowice charakteryzuje się również znacznym udziałem łąk i pastwisk które stanowią 20,5 % powierzchni ogólnej. Największe i zwarte kompleksy łąk znajdują się we wsiach: Miechowice Małe (35,1 % pow. wsi), Jadowniki Mokre (25,4 %) i Wola Rogowska (19,9 %). Udział pastwisk jest znacznie mniejszy (2,7 % pow. gminy), największy ich udział w powierzchni ogólnej wsi odnotowano we wsi Nowopole (7,5 %), Pałuszyce (6,5 %) oraz Wietrzychowice (6,5 %). Sady zajmują w gminie Wietrzychowice zaledwie 1,1 % powierzchni gminy i w tych uprawach dominuje wieś Sikorzyce w której powierzchnia sadów to 3,8 % powierzchni ogólnej. W pozostałych wsiach waha się od 0,5 do 1,9 %. Według danych Powszechnego Spisu Rolnego z 1996 r. na terenie gminy Wietrzychowice istniało 899 gospodarstw z których 86,1 % stanowiły indywidualne gospodarstwa rolne (> 1 ha), 13,9 % działki rolne (< 1 ha). Ogólna powierzchnia użytków rolnych w tych gospodarstwach wynosiła 3453 ha, w tym działki rolne zaledwie 1,6 % ogółu, świadczy to o wybitnie rolniczym charakterze tej gminy. Udział procentowy poszczególnych grup obszarowych w powierzchni użyt- ków rolnych oraz ilości gospodarstw w gminie przedstawia poniższa tabela.

Systematyka gospodarstw indywidualnych wg grup obszarowych i powierzchni użytków rolnych.

Wyszczególnienie liczba % Pow. UR w ha % 1. 2. 3. 4. 5. Liczba gospodarstw 899 100 3509 100 w tym: działki rolne 125 13,9 57 1,6 indywidualne gosp. rolne 774 86,1 3453 98,4 Indywidualne gospodarstwa rolne 774 100 3453 100

1. 2. 3. 4. 5. Grupy obszarowe UR w ha: 1-2 110 14,2 168 4,9 2-3 158 20,4 403 11,7 3-4 154 19,9 538 15,6 4-5 107 13,8 479 13,9 5-7 134 17,3 775 22,4 7-10 73 9,5 606 17,5 10-15 31 4,0 371 10,7 15-20 7 0,9 113 3,3 Źródło: Dane PSR z 1996 r.

Największą liczbę gospodarstw odnotowano w grupie 2-3 ha (20,4 %) i 3-4 ha (19,9 %), najmniej w przedziale 15-20 ha bo zaledwie 7 gospodarstw. Pod względem powierzchni użytków rolnych dominują gospodarstwa w grupie 5-7 ha (22,4 %) i 7-10 ha (17,5 %). Najmniejszy procentowy udział w użytkach rolnych stanowią gospodarstwa największe w przedziale od 15-20 ha (3,3 %) oraz najmniejsze (4,9 %) w grupie 1-2 ha. Średnia wielkość gospodarstwa rolnego (> ha) w gminie Wietrzychowice wynosi 4,7 ha i jest najwyższa w powiecie tarnowskim. Średnia dla powiatu i województwa małopolskiego wynosi 3,2 ha i jest taka sama. Średnie gospodarstwo w gminie Wietrzychowice posiada 4,5 ha użytków rolnych w tym 3,3 ha gruntów ornych. Są to wartości świadcząca o dobrych zasobach gruntowych dla rozwoju produkcji rolnej.

Systematyka gospodarstw wg grup obszarowych

Lp. Wieś Gospodarstwa o pow. Udział gospodarstw rolnych o powierzchni <1 ha >1 ha Ogółem % % 1-2 ha 2-5 ha 5-10 ha powyżej 10 ha ilość ilość ilość % ilość % ilość % ilość % 1. Demblin 76 10 13 66 87 11 17 32 48 13 20 10 15 Jadowniki 2. Mokre 230 30 13 200 87 32 16 96 48 41 20 31 16 Miechowice 3. Małe 104 17 16 87 84 14 16 44 51 17 19 12 14 Miechowice 4. Wielkie 117 18 15 99 85 14 14 49 50 20 20 16 16 5. Nowopole 32 4 12 28 88 5 18 15 54 8 28 - - 6. Pałuszyce 19 1 5 18 95 3 17 6 33 4 22 5 28 7. Sikorzyce 98 14 14 84 86 13 15 40 48 17 20 14 17 Wola 8. Rogowska 119 11 9 108 91 17 16 52 48 22 20 17 16 9. Wietrzychowice 104 20 19 84 81 14 17 39 46 18 21 13 16 Gmina: 899 125 14 774 86 123 16 373 48 160 21 118 15 Źródło: Wg danych z UG Wietrzychowice

100 udział grup wielkościowych gospodarstw w poszczególnych wsiach gminy przedstawia załączona tabela. wynika z niej iż udział ilościowych gospodarstw powyżej 1 ha kształtuje się w granicach 81% w Wietrzychowi- cach do 91% w Woli Rogowskiej. Struktura wielkościowa wg grup obszarowych najkorzystniejsza jest w Pałuszycach gdzie gospodarstwa powyżej 5 ha stanowią 50 % ogółu, natomiast w grupie 1-2 ha tylko 17 %. w pozo- stałych wsiach procentowy udział liczby gospodarstw w poszczególnych grupach jest podobny i średnio dla gminy Wietrzychowice wynosi: od 1 do 2 ha - 16 % od 2 do 5 ha - 48 % od 5 do 10 ha - 21 % powyżej 10 ha - 15 % Średnia wielkość gospodarstwa w poszczególnych wsiach gminy Wietrzy- chowice wynosi: Demblin - 4,9 ha UR Jadowniki Mokre - 3,8 ha UR Miechowice Małe - 3,8 ha UR Miechowice Wielkie - 5,4 ha UR Nowopole - 4,3 ha UR Pałuszyce - 6,7 ha UR Sikorzyce - 3,7 ha UR Wola Rogowska - 5,2 ha UR Wietrzychowice - 4,6 ha UR Najwyższa średnią wielkość gospodarstw posiadają północne wsie gminy (Pałuszyce, Wola Rogowska, Miechowice Wielkie) najniższą południowe tj. Sikorzyce, Jadowniki Mokre, Miechowice Małe. mimo bardzo korzystnej struktury wielkościowej gospodarstw jak na warunki województwa małopolskiego, gospodarkę indywidualną Wietrzychowic charakteryzuje duże rozdrobnienie gruntów. Ukształtowanie wielu pól, rozdrobnienie na działki oraz szachownicowy układ powodują trudności w in- tensyfikowaniu produkcji rolnej. Średnia liczba działek wchodzących w skład gospodarstwa rolnego była najwyższa w 1996 r. w Wietrzychowicach i

101 wynosiła 5,2 działki/1 gospodarstwo, przy średniej dla byłego województwa tarnowskiego 3,4 działki/1 gosp. Średnia powierzchnia działki wynosiła 0,9 ha (1,2 ha byłe woj. tarnowskie). Największa też była w Wietrzychowicach średnia odległość od siedliska do najdalej położonej działki - 2,6 km, w stosunku do byłego województwa tarnowskiego gdzie odległość ta wynosiła 1,8 km. W produkcji zwierzęcej dominuje hodowla bydła, głównie mlecznego oraz trzoda chlewna. Jest to związane z dużym areałem użytków zielonych w gminie oraz zbóż, których nadwyżki mają wpływ na utrzymujący się stan pogłowia tych zwierząt. Wskaźnik obsady bydła i trzody chlewnej na 100 ha UR jest znacznie wyższy niż średnia dla powiatu czy województwa i wynosi odpowiednio 78 sztuk bydła na 100 ha UR i 87 trzody chlewnej/100 ha UR. Około 97 % żywca wieprzowego przeznaczone jest na sprzedaż, również bydło młode prawie w 100 %-tach jest sprzedawane. Produkcja mleka, która w gminie wynosi około 4725 tyś L jest tylko w pięć- dziesięciu procentach przeznaczone na sprzedaż. Cielęta również w 50 % są przeznaczone na potrzeby własne, reszta zostaje sprzedana. Towarowa produkcja rolnicza liczona wskaźnikiem w złotych na 1 pełnozatrudnionego wynosiła w gminie Wietrzychowice 2071 zł w 1996 r. i była wyższa niż w byłym województwie tarnowskim, gdzie wskaźnik ten wynosił 1511 zł. Również wskaźnik towarowej produkcji rolniczej na 1 ha użytków rolnych i na jedno gospodarstwo był w gminie Wietrzychowice wyższy od średniej byłego województwa tarnowskiego i wynosił odpowiednio; 856 zł (woj. tarnowskie 794 zł) i 3826 zł (woj. tarnowskie 3086 zł). Głównie na rynek prowadziło działalność rolniczą 45 % gospodarstw rolnych około 50 % głównie na własne potrzeby, 5 % to gospodarstwa prowa- dzące pozarolniczą działalność gospodarczą i działalność rolniczą. W byłym województwie tarnowskim udział ten w 1996 r. (PSR) dla terenów wiejskich wynosił odpowiednio 19 % (głównie na rynek), 46 % (głównie na własne potrzeby) i 5 % (działalność gospodarcza i rolnicza). Wyłącznie na potrzeby własne prowadziło działalność rolniczą 27 % gospodarstw rolnych byłego woj. tarnowskiego w gminie Wietrzychowice poniżej 1 %.

102

W produkcji roślinnej dominują zboża, które stanowią około 48 % ogólnej powierzchni zasiewów. Z uwagi na bardzo dobre warunki glebowe dominu- jącym zbożem jest pszenica oraz jęczmień, których udział w zasiewach wynosi odpowiednio 31,9 % oraz 13 % i są to wartości znacznie wyższe niż średnia dla powiatu (27,7 % pszenica, 5,5 jęczmień) czy województwa ma- łopolskiego (26,0 pszenica, 8,8 jęczmień). Również udział roślin pastewnych w ogólnej powierzchni zasiewów jest bardzo wysoki i wynosi 30 % przy średniej dla byłego województwa tarnowskiego ok. 13 %. 11 % zasiewów w gminie stanowią ziemniaki, jest to wartość znacznie niż- sza niż średnia dla powiatu (20,3 %) czy województwa (18,8 %).

Powierzchnia zasiewów oraz zwierzęta gospodarskie w 1996 r.

Sztuki na 100 % powierzchni zasiewów ha użytków Wyszcze- rolnych gólnienie Jęcz- Ziem- Trzoda Pszenica Żyto Owies Bydło mień niaki chlewna Województwo Małopolskie 26,0 5,2 8,8 6,8 18,8 53 62 Powiat tarnowski 27,7 6,1 5,5 6,9 20,3 49 70 Gmina Wietrzychowice 31,9 1,2 13,0 1,0 11,0 78 87 Źródło: Strategia Powiatu Tarnowskiego

Zaplecze do produkcji w indywidualnych gospodarstwach rolnych według PSR 1996 r. stanowiły w gminie Wietrzychowice: 420 obór, 361 budynków wielofunkcyjnych (stajnia + stodoła), 551 stodół, 81 chlewni, 57 kurników oraz 2 stajnie. Z inwestycji ogrodniczych odnotowano 7 tuneli foliowych o powierzchni 1310 m2, nie prowadzi się na terenie gminy upraw pod szklarnią. Procent wykorzystania obiektów przedstawiał się następująco: Obory - 88,6 % Stajnie - 100,0 % Chlewnie - 92,6 %

103

Kurniki - 97,8 % Bud. wielof. - 91,1 % Stodoły - 90,3 % Folie - 100,0 % Procent wykorzystania do średniej dla byłego woj. tarnowskiego był wyższy w przypadku stajni (o 14,4 %), chlewni (o 6,6 %) i kurników (o 17,8 %). swiadczy to o hodowlanym charakterze produkcji rolnej w gminie i racjonalnej gospodarce. 50 % gospodarstw posiadało własne ciągniki rolne (889 sztuk), na 1 ciągnik przypadało około 4,2ha UR w byłym woj. tarnowskim 10 ha UR na 1 cią- gnik. Ludność faktycznie zamieszkała w gospodarstwach domowych z użytkow- nikiem gospodarstwa rolnego (działki rolnej) wg PSR w 1996 r. w gminie Wietrzychowice wynosiła 3609 osób czyli 86 % ogółu mieszkańców gminy. użytkownicy działki rolnej (< 1 ha) stanowili 8,7 % ludności zamieszkałej w gospodarstwach domowych. 91,3 % to ludność zamieszkała w gospodarstwach rolnych, wśród których najliczniejszą grupę stanowi ludność w gospodarstwach o pow. od 2 do 5 ha tj. 53 % i 5-10 ha – 29 %. W byłym województwie tarnowskim w terenach wiejskich (bez miast) za- mieszkiwało 78 % ludności w gospodarstwach rolnych, 22 % w działkach rolnych. podobnie jak w Wietrzychowicach 52,5 % to ludność w gospodarstwach o pow. 2-5 ha. w pozostałych grupach wielkościowych sytuacja jest odmienna w terenie województwa drugie miejsca zajmowały gospodarstwa małe od 1 do 2 ha, grupa 5-10 ha stanowiła tylko 18 %. Ekonomiczne grupy wieku ludności rolniczej (zam. w działkach i gospodarstwach rolnych) w gminie Wietrzychowice i byłym województwie tarnowskim (tereny wiejskie) przedstawia poniższa tabela.

104

w wieku nieproduk- produkcyjnym popro- cyjnym na Wyszczególnienie Ogółem przedpro dukcyj- 100 osób w dukcyjny nie nym razem mobilny wieku pro- mobilny dukcyjnym Gmina Wietrzychowice 100,0 27,24 52,15 35,82 16,32 20,61 91,8 Województwo Tarnowskie ogółem 100,0 29,52 54,68 37,50 17,17 15,80 82,9 Woj. tarnowskie (wieś) 100,0 29,76 54,39 37,44 16,95 15,85 83,9 Źródło: PSR -1996 r.

Jak wynika z powyższego zestawienia struktura ludności rolniczej gminy Wietrzychowice nie jest korzystna, gdyż prawie 21 % stanowi lud- ność w wieku poprodukcyjnym (byłe woj. tarnowskie ok. 16 %) na nieko- rzyść wieku produkcyjnego i przedprodukcyjnego. Świadczy to o starzeniu się mieszkańców gminy, mniejszy procent niż średnia byłego woj. tarnowskiego wieku przedprodukcyjnego, nie rokuje na przyszłość korzystniejszej struktury wiekowej, wręcz wskazuje na depopulację gminy. Również wskaźnik obciążenia demograficznego wyrażający się relacją lud- ności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym jest w gminie Wietrzychowice wysoki i wynosi 91,8. Jest on adekwatny do wcze- śniej przedstawionej struktury wiekowej. Aktywność ekonomiczną ludności gminy Wietrzychowice przedstawia załą- czona tabela sporządzona na podstawie danych Powszechnego Spisu Rol- nego w 1966 r. Ogółem aktywnych zawodowo było 2615 osób w tym 64 % stanowili pracu- jący w swoim gospodarstwie rolnym 15 poza swoim gospodarstwem, 2 % to bezrobotni i 19 % bierni zawodowo. W byłym województwie tarnowskim udział ten odpowiednio wynosił 56 %, 27%, 2 i 15%. Współczynnik aktywności zawodowej jest wysoki i wynosi dla gminy Wie- trzychowice około 80 % świadczy on o znacznej podaży siły roboczej.

105

Aktywność ekonomiczna ludności (w gospodarstwach rolnych i działkach rolnych)

Prac Bierni Współczynnik Bezro- Wyszczególnienie Ogółem Razem w swoim gospodarstwie ującypoza swoim gospodarstwie zawo- aktywności botni razem wyłącznie głównie razem wyłącznie głównie dowo zawodowej Gmina Wietrzychowice 80,0 (działki rolne) (w osobach) 2.615 2.071 1.667 1.639 28 404 90 314 41 503 80,0 (gosp. rolne) Gmina Wietrzychowice w % 100 79 64 63 1 15 3 12 2 19 Województwo 78,8 (działki rolne) Tarnowskie % 100 83 56 55 1 27 7 20 2 15 86,7 (gosp. rolne) Źródło: PSR-1996r.

106

Dla obliczeń obsady pracy w rolnictwie przyjęto ludność pracującą w swoim gospodarstwie i wyniosła ona dla gminy Wietrzychowice 46,5 os./100 ha UR w byłym województwie tarnowskim 64,6, w województwie małopolskim 68 osób. O poziomie bezrobocia agrarnego świadczy wskaźnik zatrudnienia w rolnictwie. Wprawdzie w gminie Wietrzychowice jest on dużo niższy od średniej dla małopolski (najniższy w powiecie), jednak z celu podniesienia opłacal- ności pracy na roli winien on być conajmniej o 1000/100 ha UR mniejszy i wynosić około 35 os./100 ha UR. W takim wypadku ok. 400 osób stanowi tzw. bezrobocie ukryte nieujawnione. Są to osoby pomagające w prowa- dzeniu działalności gospodarczej, których praca nie jest konieczna do pra- widłowego funkcjonowania gospodarstwa, a które podejmują ją z braku innej pracy. Poziom wykształcenia ludności gminy Wietrzychowice przedstawia się na- stępująco: - wykształcenie minimum średnie posiada 20 % ludności w tym 34 % rolnicze, - wykształcenie zawodowe 20 % ogółu w tym 34 % rolnicze, - wykształcenie podstawowe posiadała połowa ludności rolniczej (50 %), 1 % stanowiła ludność bez ukończenia szkoły podstawowej, - 25 % ludności posiada kursy rolnicze.

b) Gospodarka leśna.

Gmina Wietrzychowice posiada większy obszar leśny w ilości 442,36 ha jedynie we wsi Jadowniki Mokre. Pozostała część gminy jest bezleśna. Tylko we wsiach: Demblin, Pałuszyce i Sikorzyce znajdują się niewielkie połacie zadrzewień w postaci zagajników i zieleni łęgowej o łącz- nej powierzchni równej 8,5 ha. Lasy na terenie gminy położone są w VI Krainie Przyrodniczo-Leśnej Wyżyn Środkowopolskich, w Dzielnicy Pła- skowyżu Niepołomicko-Kolbuszowskiego. Jest to obszar wybitnie równinny, o niewielkich sfalowaniach i zagłębieniach terenowych, lekko opadający ku

107 północy do zlewni Wisły. Są to lasy państwowe należące do obrębu Waryś i podlegające Nadleśnictwu Dąbrowa Tarnowska. Powierzchnia zalesiona wynosi 433,05 ha a pozostały obszar przypada na: grunty orne - 0,82 ha łąki - 0,49 ha grunty zadrzewione - 0,14 ha zręby - 5,68 ha. W lasach na tym terenie można wyszczególnić następujące typy gleb le- śnych: 1. Najliczniej występują gleby brunatno - glejowe właściwe - w około 50 % powierzchni. Są to gleby wilgotne o wysokim poziomie wód gruntowych, na których wykształciły się siedliska boru mieszanego wilgotnego. Siedli- sko to występuje także na czarnych ziemiach zdegradowanych. 2. Gleby brunatne - zbielicowane, wytworzone z piasków słabogliniastych z domieszką żwiru stanowią głównie siedliska boru mieszanego świeżego. 3. Gleby bielicowe właściwe wytworzone z piasku słabo i silnie gliniastego z domieszką żwiru stanowią główne siedliska boru mieszanego świeżego. 4. Gleby murszowe, silnie zmineralizowane, występują fragmentarycznie jako siedlisko boru mieszanego. Na obszarze leśnym występują siedliska lasowe i borowe w nastę- pujących ilościach:

bor mieszany wilgotny - 172,33 ha bór wilgotny - 130,08 ha bór mieszany świeży - 76,20 ha bór wilgotny - 56,96 ha las mieszany świeży - 6,59 ha las mieszany wilgotny - 0,20 ha

Razem: 442,36 ha Drzewostan gospodarczy uzależniony jest od rodzaju siedlisk.

108

Bór mieszany wilgotny zajmuje największa powierzchnie. Gatunkiem panu- jącym jest sosna, występująca w 95 %. Pozostałe 5 % przypada na dąb, brzozę, olchę, świerka i osikę. W podszyciu znajduje się kruszyna, jarzębi- na, iwa, czeremcha, leszczyna, dąb czarny i czerwony, świerk, brzoza i grab. Bór wilgotny i bór świeży wilgotny – wytworzony w miejscach o wysokim poziomie wód gruntowych posiadają w swym składzie 97 % sosny. Pozostałe gatunki to: dąb, brzoza i olcha. Bór mieszany świeży występuje na glebach brunatnych kwaśnych i posiada 94% sosny w swym składzie gatunkowym. Pozostał gatunki stanowią: modrzew, świerk, jodła, sosna i olcha. W podszyciu występują kruszyna, czeremcha, leszczyna i dąb szary, dąb czerwony oraz świerk. Las mieszany świeży i wilgotny posiada 77 % sosny 13,5 % dębu, a uzu- pełniają drzewostan: olcha, jodła, buk, jesion, topola, brzoza i osika. Zalecenia i ograniczenia dla w/w terenów leśnych: - rodzaj użytkowania lasu zrębowo - przerębowy. Zaleca się stosowanie rębni IIIa i IIIb – gniazdowo - zupełnej i gniazdowo - częściowej. - za okres odnowienia lasu przyjmuje się 20 lat. - zanieczyszczenia przemysłowe zniekształca środowisko przyrodniczo- leśne i stwarza poważne zagrożenie dla drzewostanów iglastych, w związku z czym zachodzi konieczność stosowania odmiennych zasad ho- dowlanych, celem przebudowy drzewostanu i wprowadzenia większego udziału drzew liściastych jako bardziej odpornych. - lasy na terenie Jadownik Mokrych wymagają regulacji stosunków wód- nych, mających wpływ na podniesienie zdrowotności i produkcyjności las- ów. - gmina Wietrzychowice o bardzo dobrych glebach nie posiada na ogół terenów nadających się do zalesienia. Nieliczne tereny w klasie V- VI i nieużytki położone we wsi Jadowniki Mo- kre, Wola Rogowska i Pałuszyce powinno przeznaczyć się do zalesienia, jak również uzupełnić zadrzewienia śródpolne.

109

- W celu ochrony lasów zaleca się także zakładanie pasów przeciwpożaro- wych wzdłuż dróg i linii podziału powierzchni, równolegle z zakładaniem upraw. - Dla utrzymania należytego stanu sanitarnego lasu należy:

 prowadzić kontrolę występowania szkodników,  wykładać pułapki na cetyńce,  korować drzewo i palić odpady pozrębowe i przestrzegać usuwania posuszu,  usuwanie gniazd opieniek i zaatakowanego nią drewna,  zwiększanie ilości gniazd lęgowych dla ptaków pożytecznych,  grodzić i chronić istniejące mrowiska,  przestrzegania przepisów przeciwpożarowych.

2.4.3.2. Działalność gospodarcza.

Na terenie gminy Wietrzychowice w 1998 r. było zarejestrowanych w KRUPGN - REGON 117 podmiotów gospodarki narodowej. W tym sektor publiczny stanowił 17 %, sektor prywatny 83 %. W sektorze prywatnym 83,5 % stanowiły zakłady osób fizycznych. Dynamikę ostatnich sześciu lat w zakresie rozwoju działalności gospodarczej przedstawia poniższe zestawienie: Podmioty Gospodarki Narodowej w tym sektor Lata Ogółem publiczny prywatny sztuk szt. % szt. % 1993 100 12 12 88 88 1994 110 11 10 99 90 1995 81 11 14 70 86 1996 98 19 19 79 81 1997 106 19 18 87 82 1998 117 20 17 97 83

110

Rodzaj prowadzonej działalności jest mało zróżnicowany najwięcej bo ok. 40 % stanowi handel, 20 % budownictwo, 10 % działalność produkcyjna. Duży udział placówek handlowych i usługowych w ogólnej liczbie zarejestrowanych podmiotów wynika z faktu, iż ich założenie nie wymaga tak du- żych nakładów jak zakłady rzemieślnicze czy produkcyjne. W przestrzennym rozmieszczeniu na terenie gminy występują znaczne zróżnicowania. Najwięcej bo 29 % podmiotów gospodarczych gminy było zarejestrowanych w Wietrzychowicach. Były to usługi handlowe (sklepy), bytowe oraz wytwórcze (cukiernie, piekarnie, młyn). Również wieś Jadowniki Mokre gromadzi znaczną część podmiotów gospodarczych gminy bo aż jedną czwartą. Wsie Demblin, Miechowice Wiel- kie po 11 % podmiotów gospodarczych gminy. Najmniej zarejestrowano działalności gospodarczej w Pałuszycach (1 sklep) oraz Nowopolu (2 - me- lioracje, transport) i Sikorzycach (3 - sklep, usługi remontowe). Na tle powiatu tarnowskiego gmina Wietrzychowice należy do siedmiu gmin o najmniejszej (poniżej 30) liczbie podmiotów gospodarczych zarejestrowanych (REGON) na 1000 mieszkańców.

2.4.3.3. Finanse gminy, zasoby gruntowe.

Gospodarka finansowa gminy dzielona jest corocznie w budżetach gminy. Przedstawione poniżej dochody i wydatki gminy Wietrzychowice zostały zaczerpnięte z danych Urzędu Statystycznego w Tarnowie i Krakowie (Roczniki Statystyczne), który opracował je na podstawie rocznej sprawoz- dawczości budżetowej. Do dochodów budżetu gminy zalicza się: - wpływy z podatków i opłat lokalnych, - wpływy z udziału w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa, - dotacje, - subwencje,

111

- inne (dotacje celowe, spadki, darowizny, odsetki, dewidenty i inne). Dynamikę dochodów budżetu gminy Wietrzychowice ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca na tle danych dla województwa przedstawia poniższe zestawienie:

Dochód w zł na 1 mieszkańca Lata Gmina Wietrzychowice Województwo 1993 227,8 175,3 1994 306,8 290,4 1995 302,1 414,4 1996 923,3 655,1 1997 1026,3 849,6 1998 1092,1 1114,1

Dochody budżetu gminy Wietrzychowice jak również województwa wykazu- ją ciągła tendencję wzrostową związane to jest głównie z wartością pienią- dza oraz zadaniami gminy. Wyraźny wzrost dochodu w 1996 r. związany był z przejęciem przez gminę niektórych zadań (m.in. szkolnictwa). Widać do wyraźnie w szczegółowym rozbiciu dochodów gminy. W roku tym prawie trzykrotnie wzrosły dotacje oraz dziesięciokrotnie subwencje. Procentowy udział poszczególnych elementów dochodu gminy na tle woje- wództwa małopolskiego przedstawia poniższe zestawienie:

Udział w podat- Środki Subwen- Wyszcze- kach stanowią- Dotacje Ogółem Własne pozabu- cje gólnienie cych dochód bu- celowe dżetowe ogólne dżetu państwa Gmina Wietrzychowice 100 14,9 9,4 18,8 8,5 48,4 Województwo Małopolskie 100 27,5 24,0 16,5 2,0 30,0

112

Z powyższego wynika iż gmina Wietrzychowice nie jest gminą zamożną gdyż dochody własne gminy stanowiły zaledwie 14,9 % przy średniej woje- wództwa małopolskiego 27,5 %. Udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa był również dużo niższy od średniej wojewódzkiej. Automatycznie procentowy udział pozostałych składników budżetu był wyższy od średniej wojewódzkiej. Wydatki budżetowe obejmują wydatki bieżące i inwestycje oraz dotacje dla jednostek gospodarki pozabudżetowej i funduszy celowych. Procentowy udział wybranych wydatków budżetu gminy na tle województwa małopolskiego w 1998 r. przedstawia poniższe zestawienie:

Wynagro- Materiały Opłaty Wyszczególnienie Dotacje Majątkowe dzenie i usługi i składki Gmina Wietrzychowice 30,5 16,6 14,4 9,4 6,1 Województwo małopolskie 23,7 23,6 11,0 8,4 23,2

W wydatkach budżetowych w 1998 r. wyraźnie niski udział procentowy w gminie stanowią wydatki majątkowe czyli inwestycyjne prawie czterokrotnie niższe niż średnia wojewódzka. W poprzednich latach przedstawiały się następująco: 1997 r. - 30% 1996r. - 39% 1995r. - 25% 1994 r. - 53% 1993 r. - 60%

W latach 1993-97 udział wydatków na cele inwestycyjne był znacznie wyższy a w przypadku lat 1993 i 1994 bardzo wysoki. Świadczy to o racjonalnej polityce Gminy dążącej do pomnożenia jej majątku. Dochody budżetu gminy na 1 mieszkańca na tle powiatu tarnowskiego przedstawia załączona mapka. Gmina Wietrzychowice znalazła się na trzecim miejscu, po mieście Tarnowie i gminie Zakliczyn. We wskaźniku

113 dochody ogółem na 1 mieszkańca, na dziewiątym w przypadku dochodów własnych. Usytuowanie to mówi o dość znacznych udziałach dotacji i sub- wencji w dochodach gminy, przy równoczesnym niewielkim dochodzie wła- snym. W dochodach własnych znaczny udział stanowią dochody z podatku rolnego (najwyższy w powiecie tarnowskim dochód na 1 mieszkańca z podatku rolnego), następnie z podatku dochodowego od osób fizycznych (Wietrzychowice w najwyższej grupie w powiecie) i z podatku od nierucho- mości. Wydatki inwestycyjne budżetu gminy w 1998 r. były w przeliczeniu na 1 mieszkańca najniższe w powiecie tarnowskim i wynosiły 64 złote, to jest 6 % ogółu wszystkich wydatków budżetu gminy Wietrzychowice w 1998 r. wg działów przedstawiał się następująco: 47,4 % - oświata i wychowanie 12,6 % - opieka społeczna 11,3 % - administracja państwowa i samorządowa 2,1 % - gospodarka komunalna 2,1 % - kultura i sztuka 1,0 % - gospodarka mieszkaniowa 0,6 % - kultura fizyczna i sport 0,4 % - ochrona zdrowia

Zasoby gruntowe.

Stan zasobów gruntowych własności komunalnej i państwowej na terenie gminy Wietrzychowice przedstawia poniższa tabela:

Własność (w ha) Państ Komunalna Razem: Lp. Wieś wowa Ogółem: drogi pozostałe ha % działki 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 1. Demblin 0,67 18,04 12,29 5,75 18,71 6,1 2. Jadowniki Mokre 9,60 70,29 41,32 28,97 79,89 26,2

114

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 3. Miechowice Małe 1,12 50,55 14,00 36,55 51,67 16,9 4. Miechowice Wielkie 0,90 31,31 18,43 12,88 32,21 10,6 5. Nowopole 0,33 12,80 5,11 7,69 13,13 4,3 6. Pałuszyce 0,68 5,08 4,51 0,57 5,76 1,9 7. Sikorzyce 2,85 34,59 12,66 21,93 37,44 12,3 8. Wola Rogowska 1,42 33,47 14,63 18,84 34,89 11,4 9. Wietrzychowice - 31,58 11,09 20,49 31,58 10,3 Razem: 17,57 287,71 134,04 153,67 305,28 100 Źródło: Dane UG Wietrzychowice

Według danych Urzędu Gminy Wietrzychowice na jej terenie w 1999 r. znajdowało się 17,5 ha gruntów państwowych oraz 287,71 ha gruntów komunalnych. Grunty komunalne stanowiły 6 % ogółu powierzchni gminy, ich największy udział procentowy posiadały wsie Jadowniki Mokre (26,2%) oraz Miechowice Małe (16,9 %) łącznie około 43 % ogółu. Nieco powyżej 10 % gruntów komunalnych było we wsiach Sikorzyce, Wola Rogowska, Mie- chowice Wielkie i Wietrzychowice. Grunty komunalne to w większości tereny zainwestowane, 47 % ich powierzchni stanowią tereny pod drogami gminnymi. Z pozostałej 53 % części duży fragment stanowią tereny pod u- sługami. Działki rolne od zabudowy to w większości pojedyncze działki po- łożone wśród rozłogu pół, wyjątek stanowią dość znaczne kompleksy w Miechowicach Małych, Sikorzycach, Wietrzychowicach i Jadownikach Mo- krych. Położenie ich i warunki gruntowe nie są najkorzystniejsze do zain- westowania kubaturowego, jedynie w Miechowicach Małych obszar położo- ny na zachód od wsi przy granicy z Jadownikami Mokrymi może stać się w przyszłości szansą na rozwój gminy, poprzez uzbrojenie go i zaoferowanie przyszłym inwestorom, którzy nie tylko wzbogacą budżet gminy, lecz także stworzą nowe miejsca pracy. Drugi teren komunalny w tej wsi położony przy granicy z gminą Radłów Mo- że być wykorzystany pod lokalizację wysypiska śmieci. Pozostałe większe tereny (Wietrzychowice, Sikorzyce) znajdują się w otwartych terenach rolnych, słabo skomunikowane i winne być wykorzystywane rolniczo.

115

Należy rozważyć możliwość zmiany tych gruntów na tereny położone w pobliżu już istniejących gruntów komunalnych, celem ich wspólnego zagospodarowania. Tereny państwowe stanowią zaledwie 0,3 % powierzchni gminy, są one w większości własnością Agencji Rolnej Skarbu Państwa, stanowią je z reguły pojedyncze działki o małej powierzchni i niekorzystnym kształcie, występu- jące w dużym rozproszeniu.

2.4.3.4. Uwarunkowania infrastruktury społeczno-gospodarczej.

a) Uwarunkowania demograficzne i rynku pracy

W oparciu o bieżącą obserwację procesów ludnościowych można określić generalnie tendencje kształtowania się czynnika ludzkiego na naj- bliższe pięciolecia (2015 r), stanowiącego wiodący czynnik strategii rozwoju i zagospodarowania przestrzennego. W okresie tym należy oczekiwać następujących zmian w strukturze ludności wg wieku. Wynikać one będą z przebiegu przyszłych zjawisk i trendów demograficznych, jak również będą konsekwencją falowania dotychczasowej struktury. Konsekwencją zmian zachodzących w strukturze wieku będzie: - spadek liczby ludności do 14 lat jako efekt utrzymywania się bardzo ni- skiego przyrostu naturalnego (ostatnie lata przyrost ujemny), - stopniowy wzrost grupy wieku produkcyjnego (konieczność zapewnienia miejsc pracy), - powolny spadek bardzo wysokiego udziału ludności starszej w wieku poprodukcyjnym (tendencja korzystna) - aktualnie ponad 22 %. Zakładając równocześnie utrzymanie się w zasadzie na poziomie zerowym ruchu migracyjnego, proponuje się iż ludność gminy Wietrzycho- wice będzie ulegała depopulacji. Istotnym uwarunkowaniem rozwoju gminy jest sytuacja na regionalnym rynku pracy, która cechuje się: - nadmierną dominacją pracujących w rolnictwie,

116

- utrzymujący się niekorzystny trend zmniejszania się miejsc pracy w dzia- łach pozarolniczych, - niewielką tendencję wzrostową sektora prywatnego, - monofunkcyjność miejsc pracy w ośrodkach wiejskich, - utrwalanie się korzystnej tendencji spadkowej rozmiaru bezrobocia rejestrowanego, - wysokie bezrobocie agrarne, - duża liczba młodych w ogólnym bezrobociu, - niskie kwalifikacje zarejestrowanych bezrobotnych. Uwarunkowania, które będą miały wpływ na kształtowanie się sytuacji na regionalnym (Powiśla) rynku pracy, a tym samym i w gminie Wie- trzychowice, stwarzając jednocześnie zagrożenie dla zachowania jego rów- nowagi to: - sukcesywny przyrost zasobów siły roboczej, który stwarzać będzie obok zarejestrowanego bezrobocia, trudności w równoważeniu regionalnego rynku pracy, - notowane od lat ukryte bezrobocie agrarne, które w pełni ujawni się w miarę postępu restrukturyzacji rolnictwa i wsi. Wskaźnik pracujących na 100 ha UR wynosi w gminie Wietrzychowice 46,5 osób. Zakładane obni- żenie go do 35 os./100 ha UR, spowoduje powstanie dodatkowych ok. 400 miejsc pracy. Wielkość tą należy jednak pomniejszyć o ok. 25 % gdyż część ludności pracującej nadal w rolnictwie to ludzie w wieku poprodukcyjnym. Dla zagospodarowania faktycznej nadwyżki pracujących w rolnictwie potrzeba organizacji na obszarze gminy Wietrzychowice około 300 miejsc pracy. Ponadto bezrobocie rejestrowane od 3 lat ustabilizowało się na poziomie ok. 230 osób. Reasumując należy stwierdzić, iż gmina dysponuje dużymi zaso- bami siły roboczej, wymagającymi zagospodarowania w pozarolniczych działkach gospodarki narodowej.

117

Usytuowanie gminy Wietrzychowice w obszarze Powiśla, terenie o jednym z wyższych stóp bezrobocia rejestrowanego w województwie małopolskim, uniemożliwia zagospodarowanie jej nadwyżek w najbliższym sąsiedztwie.

b) Uwarunkowania rozwoju rolnictwa

Czynniki sprzyjające: - bardzo dobre warunki naturalne, najwyższy w powiecie wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej (94,6 pkt), - wysoki udział użytków rolnych wysokich klas bonitacyjnych, 73 % - ki. l-Ill, łącznie z klasą IV 94,1 %, - duży potencjał rolny (tzw. areał żywnościowy) w postaci znacznego udzia- łu gruntów rolnych i użytków zielonych, - znaczne zasoby mieszkaniowe oraz kubaturowe inwentarskie (budynki) oraz maszynowe do produkcji rolnej, - korzystne i dobrze rozwijające się kierunki produkcji roślinnej i zwierzęcej (jedna z najwyższych w powiecie tarnowskim), - relatywnie w stosunku do województwa korzystna struktura wielkościowa gospodarstw (4,7 ha), - dość wysoki udział gospodarstw produkujących głównie na rynek oraz grupa gospodarstw typowo towarowych to zaczątek i sprzyjający czynnik dla rozwoju gospodarstw wielkotowarowych, - duże zasoby siły roboczej, - dobre wyposażenie wsi w usługi publiczne oraz komercyjne a także infra- strukturę techniczną z wyjątkiem kanalizacji, - dobre warunki do produkcji zdrowej żywności.

Ograniczenia i przeszkody: - ukryte przeludnienie agrarne, stanowiące jedną z zasadniczych barier re strukturyzacji rolnictwa i przebudowy obszarów wiejskich, - utrudniony dostęp do pozarolniczych miejsc pracy, mogących wchłonąć nadwyżki siły roboczej,

118

- niekorzystna struktura wiekowa rolników (ponad 20 % w wieku poprodukcyjnym), - duże rozdrobnienie gospodarstw polegające na dość znacznym rozłogu pól (najwyższe w powiecie tarnowskim), słabe tendencje do polaryzacji struktury obszarowej (największe w powiecie oddalenie działek rolnych od gospodarstwa właściciela), - niedostatek kapitału rolników, nieufność do wspólnych przedsięwzięć gospodarczych głównie o charakterze długookresowym, - dość niski poziom wykształcenia oraz kwalifikacji zawodowych rolników, - nadal duży udział produkcji na potrzeby własne, - brak miejscowego przetwórstwa rolno-spożywczego sprawia, że rolnictwo gminy ma charakter surowcowy, - brak zorganizowanej sieci magazynowo-skupowej na terenie gminy obniża dochody rolników ze sprzedawanych produktów, - znaczny udział bezrobocia rejestrowanego, brak zainteresowania w two- rzeniu nowych miejsc pracy, - nie w całości uregulowane stosunki wodne - zły stan techniczny rowów odwadniających z uwagi na brak ich systematycznej konserwacji, - niedostateczna ochrona środowiska - brak wysypiska i kanalizacji.

c) Uwarunkowania pozostałych działów infrastruktury społeczno- gospodarczej.

Do pozostałych uwarunkowań wypływających z diagnozy stanu infrastruktury społeczno-gospodarczej wymagających wyróżnienia należy wymienić: - dobry stan techniczny zabudowy mieszkaniowej (tylko 5 % w złym stanie technicznym), realizowanej głównie w ostatnim trzydziestoleciu, - korzystny wskaźnik zagęszczenia mieszkań w stosunku do terenu powiatu i województwa z tendencją polepszającą się,

119

- niekorzystna gospodarka ściekowa i odpadami, przy dość korzystnej w innych elementach infrastruktury technicznej (woda, elektroenergetyka, gaz), - wszystkie jednostki osadnicze posiadają rezerwy terenowe pod budownictwo mieszkaniowe i usługowe, - wyposażenie ludności w zakresie usług publicznych jest zadawalające, niektóre obiekty głównie domy ludowe, usługi oświaty nie są w pełni wyko- rzystane, - wyposażenie w zakresie usług komercyjnych reguluje rynek popytu, naj- wyższe nasycenie w tym zakresie występuje we wsi gminnej oraz Jadow- nikach Mokrych, - brak zorganizowanej sieci magazynowo-skupowej na terenie gminy obniża dochody rolników ze sprzedawanych produktów, - znaczny udział bezrobocia rejestrowanego, brak zainteresowania w two- rzeniu nowych miejsc pracy, - nie w całości uregulowane stosunki wodne - zły stan techniczny rowów odwadniających z uwagi na brak ich systematycznej konserwacji, - niedostateczna ochrona środowiska - brak wysypiska i kanalizacji, - ilość podmiotów gospodarczych rejestrowanych na 1000 mieszkańców w gminie Wietrzychowice wynosi 28 i jest niższa od średniej dla powiatu (35 podm./1000 M), związane to jest z niekorzystnym położeniem i zko- munikowaniem gminy (brak dróg krajowych i wojewódzkich, położenie w widłach Dunajca i Wisły), - szczupłość lokalnych środków finansowych (słaba kondycja finansowa gminy jak i jej mieszkańców) winna kierować działania na poszukiwanie i pozyskiwanie inwestorów z zewnątrz dla realizacji inwestycji wspomaga- jących rozwój gminy, a zwłaszcza tworzących nowe pozarolnicze miejsca pracy, - stan własności szczególnie w strefach inwestowania stanowi szansę gminy, zwłaszcza w odniesieniu do możliwości wykorzystania mienia gminnego na cele rozwojowe, oraz w celu poprawy sytuacji ekonomicznej gminy.