CANLLAW I GYNLLUN Croeso i Cymraeg Bob Dydd... Mae eich ysgol yn un o nifer cyfyngedig a ddewisiwyd i fod yn rhan o’r cynllun cyffrous hwn.

Beth yw Cymraeg Bob Dydd? Prosiect sy’n cynnig cyfleoedd i ddisgyblion ysgolion uwchradd cyfrwng Saesneg i ymestyn eu defnydd o’r Gymraeg yn allgyrsiol. Ariennir Cymraeg Bob Dydd gan Lywodraeth Cymru ac fe’i rheolir gan Gydlynydd Ail Iaith Cenedlaethol, Urdd Gobaith Cymru. 01 GWEITHGAREDDAU CYMRAEG BOB DYDD

Mae gennych £____ i’w wario ar Cyfrifoldeb y Cydlynydd yw holl weithgareddau cyn diwedd y weinyddiaeth y gweithgareddau, wedi flwyddyn ysgol. Bydd y Cydlynydd Ail derbyn dyddiad addas gennych chi. Iaith yn trafod syniadau gyda chi, ac yn Mae’r llyfryn hwn yn llawn syniadau trefnu’r gweithgareddau ar eich rhan. sydd wedi bod yn llwyddiant yn y O ganlyniad i’r gweithgareddau, gorffennol. disgwylir gweld: Y CYNLLUN Byddwch hefyd yn derbyn Mae dau ran i Cymraeg Bob Dydd • Dysgwr Cymraeg yn fwy hyderus e-gylchlythyr rheolaidd yn nodi pa i siarad Cymraeg y tu allan i wersi weithgareddau sydd wedi eu cynnal Cymraeg. yn yr ysgolion eraill yn ogystal â deunyddiau ac erthyglau defnyddiol • Dysgwr Cymraeg yn gwneud ar y we. defnydd ehangach o’r Gymraeg. • Dysgwr Cymraeg yn defnyddio’r Ar gyfer pwy? Gymraeg gyda disgyblion eraill yr Bydd angen sicrhau gwaith dwys ysgol. a chynnydd mewn o leiaf 15 o ddisgyblion. Byddwn yn tracio • Cynnydd yn nifer y disgyblion sy’n cynnydd y 15 hyn ar ddechrau’r dewis TGAU Cymraeg Ail Iaith cwrs flwyddyn ysgol, ac ar ei diwedd. llawn (lle mae’n ddewisol) a’r nifer sy’n astudio Uwch Gyfrannol a Anogir chi i weithio gyda CA4 ond Safon Uwch Cymraeg Ail Iaith. efallai nad yw hyn yn addas i’ch ysgol. Chi sy’n adnabod eich disgyblion Pa weithgareddau? a pha griwiau sydd angen yr hwb i Gellir trefnu unrhyw weithgaredd, ddefnyddio’r Gymraeg ar lafar, ac cyhyd â’i bod yn hybu defnydd o’r efallai dylanwadu ar eu dewis o Gymraeg. bynciau.

5 Pryd? cost y cyrsiau’n arbennig o rad - £25 Gellir cynnal y gweithgaredd yn ystod y pen (yn cynnwys cludiant) ac nid amser ysgol, ar ôl ysgol neu yn ystod oes gofyn i athrawon ddod gyda’r y penwythnos – mae’r pwyslais ar disgyblion. ‘dynnu’r Gymraeg o’r dosbarth’. Rhennir taflenni gyda’r dyddiadau a’r Bydd yn rhaid gwario’r arian cyn ffurflenni cais yn y dyfodol agos. diwedd y flwyddyn ysgol. Deilliannau Ar ddiwedd y flwyddyn addysgol, bydd y Cydlynydd yn mesur • Mwy o awydd ar gyfer parhau addasrwydd eich hysgol i barhau’n gydag UG a SU Cymraeg Ail Iaith. rhan o’r cynllun. • Cynnydd yn y niferoedd sy’n sefyll UG a SU Cymraeg Ail Iaith. Gwerthuso • Dysgwyr yn fwy hyderus i • Bydd y Cydlynydd yn sicrhau fod ddefnyddio’r Gymraeg tu allan i pob gweithgaredd a drefnir yn cael wersi Cymraeg yn yr ysgol a thu ei gwerthuso gan y disgyblion, trwy allan i’r ysgol. gyfrwng holiadur syml ar ddiwedd y gweithgaredd. • Gwelliant mewn cyrhaeddiad TGAU, UG a SU. • Bydd gofyn i’r 15 disgybl a ddewisir i’w tracio lenwi holiadur ar ddechrau’r flwyddyn ysgol, ac ar ei diwedd. • Bydd gofyn i bob athro lenwi holiadur hanner ffordd trwy’r flwyddyn addysgol, ac ar ei diwedd.

02 CYRSIAU CYMRAEG BOB DYDD Mae Cyrsiau Cymraeg Bob Dydd yn gyfuniad o wersi iaith anffurfiol a gweithgareddau hwyliog Gwersyll yr Urdd Glan-llyn, ble gwelir cynnydd aruthrol yn hyder y dysgwyr i ddefnyddio’r Gymraeg. Cynhelir tri chwrs pob blwyddyn, a bydd gofyn i bawb sydd am fynychu lenwi ffurflen gais. Mae

6 Dyma ddetholiad o ddyfyniadau y rhai a fynychodd weithgareddau a chyrsiau Cymraeg Bob Dydd...

01 02 “Dw i wedi penderfynu “Mae’n grêt ymarfer a mae gwneud Cymraeg yn gweithgareddau yn llawer chweched 100%.” o hwyl.”

DYFYNIADAU 03 04 “Fy hoff activity was “Fy Cymraeg yn fwy hyder cerdded afon achos a fy agwedd yn mwy roeddwn i siarad mwy o positive.” Gymraeg gyda fy ffrind.”

05 “We used a lot more Welsh than we would usually use on a Friday night and it really developed my confidence in speaking Welsh in a few hours. This kind of experience also opens your eyes to how you could use Welsh outside school and in the future.”

9 06 07 PROFFIL MEGAN Es i i Ysgol Eirias ac astudiais Gymraeg “I enjoyed the way Welsh “Dw i wedi mwynhau siarad Ail Iaith ynghyd â Hanes, Cyllid, ac was connected with each Cymraeg efo pobl sy’n Athroniaeth Lefel A yn y Chweched. Mi oedd gen i gynnig diamod i astudio activity so we could learn annwyl ac yn bositif, yn Cyllid ym Mhrifysgol Caerhirfryn. it and understand more ogystal â chael hwyl! Rydw Fodd bynnag, daeth tro ar fyd pan es i i ‘Steddfod yr Urdd yn Y Bala, mis Welsh without really i wedi mwynhau popeth!” Mai 2014, fel gweithgaredd Cymraeg realising it.” Bob Dydd gyda’r ysgol. Mwynheais bob eiliad o’r profiad – y teimlad o fod yn rhan o ddiwylliant mor arbennig ac unigryw, lle yr oedd pawb mor 08 09 gyfeillgar. “Dw i’n meddwl bod fy “Mwynhais i siarad Dyna ble y cwrddais â Branwen a ysbrydolodd fi i ddilyn gyrfa Cymraeg wedi gwella Cymraeg bob dydd gyda gyda rhyw gysylltiad â’r Gymraeg. achos dw i’n cael mwy fy ffrindiau... dw i’n eisiau Ar ôl llawer o ystyriaeth, mi wnes i benderfynu tynnu fy nghais i hyder pan siarad Cymraeg siarad Cymraeg yn y Gaerhirfryn yn ôl ac mi oedd rhaid gyda fy ffrindiau ac yn fy dyfodol.” imi fynd trwy system ‘clirio’ er mwyn imi sicrhau lle ym Mhrifysgol Bangor amser hamdden.” i astudio Cymraeg Ail Iaith. Rwy’n falch o allu dweud ei fod yn sicr y 10 penderfyniad cywir. Ers hynny, rwyf wedi cael y cyfle i “You don’t feel you’re learning Welsh even though you weithio gyda Branwen ar gyrsiau Cymraeg Bob Dydd. Nid oes are and you’re hearing Welsh constantly. For example, amheuaeth bod y cwrs hwn wedi bod all the instructions in the raft were through the medium o fudd i mi a’r bobl a oedd yn rhan ohono. Mi hoffwn i ddweud diolch of Welsh – ‘Ymlaen’, ‘yn ôl’, ‘pwyso mewn’, ‘i lawr’, and enfawr i Cymraeg Bob Dydd am nid ‘chwith a dde’.” dim ond fy ysbrydoli a chaniatáu imi wireddu fy nyheadau, ond hefyd am gyfrannu cymaint at ddyfodol dysgwyr Cymraeg ifanc.

10 11 Dyma argymhellion gan bobl ifainc Cymraeg Bob Dydd ’llynedd am weithgareddau yr hoffent gyfranogi ynddynt (yn ôl trefn poblogrwydd): 01 12 Chwaraeon Dŵr e.e. ceufadu, canŵio, Adeiladu Tîm / Datrys Problemau rafftio dŵr gwyn, syrffio 13 02 Gweithdy Ffilm Pêl Droed (Gwylio / Chwarae) 14 ARGYMHELLION 03 Cwis / Gemau Unrhyw gyfle i siarad Cymraeg 15 04 Dringo’r Wyddfa Theatr GWEITHGAREDDAU 16 05 Ymweld â Stiwdios y BBC Gig 17 06 Trip i Gaerdydd Rapio / Beat Boxio 18 07 Trampolinio Cwrdd ag enwogion 19 08 Beicio Sgïo / Eira Fyrddio 20 09 Trip i Gaernarfon / Gŵyl Gymraeg / Coginio Eisteddfod yr Urdd 10 21 Glan-llyn / Llangrannog Gwersylla 11 21 Dringo Celf

13 Dyma amrywiaeth eang o weithgareddau y gellir eu trefnu ledled Cymru:

URDD rhai sy’n penderfynu dod yma am wyliau neu ar gwrs addysgiadol. Gwasanaeth Awyr Agored Gwasanaeth newydd gan yr Urdd sy’n • Caerdydd cynnig trefnu gweithgareddau anturus Dyma’ch cyfle i flasu danteithion yn lleol i chi. prifddinas Cymru wrth aros yn adeilad unigryw Canolfan Mileniwm Gellir trefnu gweithgareddau megis Cymru – un o brif ganolfannau cerdded, dringo, dringo dan do, celfyddydol y byd. Beth am fynd canŵio, cyfeiriannu, cerdded afon, i weld y Senedd neu Stadiwm y gwyllt grefft a datrys problemau. Mileniwm – mae yma rywbeth at Gellir hefyd trafod y posibilrwydd ddant pawb! o ennill achrediad awyr agored e.e. IAW Gwobr John Muir. Cylchgrawn cyfoes a lliwgar ar gyfer dysgwyr oedran uwchradd. Mae’n Gwersylloedd adlewyrchu’r tueddiadau diweddaraf, y pynciau sy’n poeni’r arddegau • Llangrannog heddiw ac yn cyflwyno diwylliant Yn y ganolfan breswyl hon ar arfordir gyfoes Cymru. Mae IAW hefyd yn prydferth Ceredigion caiff plant a cynnig patrymau y gall disgyblion phobl ifainc gymdeithasu a dysgu eu dilyn ac yn gyfle gwych i ehangu trwy gyfrwng y Gymraeg. geirfa. Gellir tanysgrifio i IAW ar ein • Glan-llyn gwefan urdd.cymru Saif Gwersyll yr Urdd Glan-llyn ar lan Eisteddfod yr Urdd Llyn Tegid ger y Bala. Mae’r llyn, y Beth am gystadlu eleni? Cysylltwch mynyddoedd a’r afonydd cyfagos i gyda’ch Swyddog lleol am gyd yn cynnig opsiynau cyffrous i’r ragor o wybodaeth. 14 15 Newid i Fedal y Dysgwyr Eleni, gwobrwyir unigolyn a fedr ddangos i’r Urdd sut y mae ef/hi yn defnyddio’r iaith o ddydd i ddydd, yn yr ysgol ac yn gymdeithasol. Wedi llenwi ffurflen gais, bydd yr ymgeiswyr llwyddiannus yn cymryd rhan mewn rownd gynderfynol yng Ngwersyll yr Urdd Glan-llyn, ddydd Sadwrn 19eg o Fawrth. Yma, ceir nifer o weithgareddau a sialensiau i brofi gallu’r unigolyn i gyfathrebu’n Gymraeg. Llyn Tegid, Gwersyll Glan-llyn Dewisir 3 chystadleuydd o’r rowndiau cynderfynol i gystadlu yn y rownd derfynol a gynhelir ddydd Llun/Mawrth ar faes Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd, cyn dyfarnu pwy fydd yn deilwng o Fedal y Dysgwyr. Mae’r gystadleuaeth yn agored i unrhyw ddysgwr sydd yn aelod o’r Urdd, rhwng Bl.10 a dan 25 oed. Rhagor o fanylion a ffurflen gais: urdd.org/Cymru/eisteddfod

Chwaraeon yr Urdd Ynys Lochtyn, Gwersyll Llangrannog Ymhlith y cannoedd o weithgareddau a drefnir gydol y flwyddyn, cynhelir twrnameintiau cenedlaethol yn y canlynol: • Pêl Rwyd • Gala Nofio • Gymnasteg • Rygbi • Gŵyl Chwaraeon • Criced • Rygbi Merched • Gŵyl Rygbi Cyffwrdd

Bae Caerdydd, Gwersyll Caerdydd 16 CELFYDDYDAU Cymru a Theatr Bara Caws • Gellir teilwra trip ar eich cyfer – e.e. Ed Holden Bu Ysgol Sant Richard Gwyn ar drip Gweithdai a pherfformiadau hip-hop. i Gaernarfon, gan dderbyn taith Prosiect arall llwyddiannus yw dwy dywys o amgylch y dref, mynd i’r sesiwn o drafodaeth iaith a hanes Hwylfan a gwylio pobl ifainc lleol gyda’r Cydlynydd ac yna sesiwn o yn ymarfer ar gyfer y sioe gerdd droi’r darganfyddiadau’n gân hip hop lwyddiannus ‘Sbri’. gydag Ed. Bu Ysgol Cil-y-coed ar drip i Huw Aaron Gaerdydd ble y bu iddynt gyfarfod Cartwnydd a dylunydd sydd wedi â Elizabeth Fernandes o Batagonia cynnal gweithdai cartŵnio idiomau i’r a gwylio gig gan Urdd yn y gorffennol. yng Nghlwb Ifor Bach. Llenyddiaeth Cymru Rhestr o awduron o Gymru y gellir trefnu gweithdai â nhw http://www.literaturewales.org/ rhestr-o-awduron/ Perfformiad gan gwmni ‘Mewn Cymeriad’ Dyma gyfle i wylio perfformiad un dyn / dynes am ddigwyddiadau hanesyddol o bwys yng Nghymru. Mae’r cynhyrchiad diweddaraf ‘Y Mimosa’ yn adrodd hanes y fordaith gythryblus i Batagonia. Gweithgareddau amrywiol eraill:

• Gweithdai Ukelele urdd.org/iaw • Drymio Samba Eisteddfod yr Urdd [email protected] Ionawr 2015 £1 Sir y Fflint a’r Cylch • Gweithdai Radio C2 iaw 30/05–04/06/16 • Dawns Stryd • Capoeira neu Kung Fo Dewch yn llu • Clocsio • Celf: Animeiddio, posteri, Come along

CANDELAS D arddangosfeydd , tecstilau Y B Y S CA PA • Gweithdai Drama RIAD OGWM • Cymerwch gip ar wefannau Band roc Diwrnod Santes cwmnïau drama i weld pa ddramâu mwyaf cŵl Dwynwen Hapus sy’n lleol i chi e.e. Cwmni’r Fran Wen, Fy addunedau blwyddyn newydd ar gyfer 2015 yw... Arad Goch, Theatr Genedlaethol 1 Cymru? 2 Addunedau Blwyddyn3 Newydd 4 18 5 6 7 8 9 10

urdd.org/eisteddfod 0845 257 1639 I ddysgwyr Cymraeg a disgyblion Cymraeg ail iaith cyfnod allweddol 3 a 4 MANTEISION DWYIEITHRWYDD 01 07 Mwy nag un iaith = dwbl, os nad Mae pobl all siarad mwy nag un iaith rhagor o gyfleoedd cymdeithasol. yn fedrus wrth newid rhwng systemau llafar, ysgrifenedig a strwythurol. 02 Mae dysgu ieithoedd yn ymarfer corff 09 i’r ymennydd, yn gwneud y meddwl Mae pobl all siarad mwy nag un iaith yn fwy pwerus ac yn gwella sgiliau yn cael eu cyflwyno i fwy nag un gwybyddol. diwylliant, sy’n arwain at barchu a deall eraill. FFEITHIAU 03 Mae cyflogwyr yn credu fod meddu ar fwy nag un iaith yn bwysig e.e. os hoffa cwsmer siarad Cymraeg, ac eich bod yn gallu cynnig hyn, yna rydych yn gaffaeliad ac yn ased i’ch cyflogwr.

04 Mae ceisio dysgu iaith y wlad yr ydych yn byw ynddi neu’n ymweld â hi yn dangos parch.

05 Mae siarad mwy nag un iaith i’w weld yn arafu dechrau symptomau afiechyd Alzheimer’s ac yn cadw’r ymennydd yn chwim wrth fynd yn hŷn.

06 Mae’n haws dysgu’r drydedd iaith o siarad dwy. 21 CHWALU RHAGDYBIAETHAU “Nobody speaks Welsh...” Mae ‘na 560,000 o bobl yn siarad Cymraeg yng Nghymru ac mae arbenigwyr yn amcangyfrif fod oddeutu 2 filiwn o siaradwyr Cymraeg ledled y byd.

“English was spoken here first...” Y Gymraeg yw un o ieithoedd hynaf Ewrop ac fe’i siaradwyd hi tua mil o flynyddoedd cyn y siaradwyd Saesneg yng Nghymru.

“Only old people speak Welsh...” Yn ôl y cyfrifiad diwethaf roedd y mwyafrif o siaradwyr Cymraeg yn y categori oedran 5-15 mlwydd oed.

“Everybody in the world speaks English...” 26% o boblogaeth y byd sy’n siarad Saesneg, a dim ond 6% fel iaith gyntaf. Tsieineeg Mandarin yw un o ieithoedd mwyaf dylanwadol y byd.

Ymhlith y 6,000 o ieithoedd a siaradir yn y byd, o’u gosod yn ôl nifer y siaradwyr, byddai’r Gymraeg yn y 15% uchaf.

22 23 Mae’r Gymraeg yn iaith berthnasol i’r byd modern. Dyma gip ar ddiwylliant cyfoes Cymraeg...

S4C ‘Dirgelwch y Marcwis’: http://www. .cymru/dirgelwchymarcwis Ochr 1 Gem bôs Gymraeg gyntaf o’i math, i’w Y gerddoriaeth newydd orau o Gymru. llwytho i’ch cyfrifiadur ar wefan S4C. Fideos newydd sbon, sesiynau byw a’r newyddion diweddaraf o’r sin. CERDDORIAETH Yn ogystal â bod ar S4C ac S4C clic, Mae rhaglenni radio C2 Radio Cymru mae’r deunydd hefyd ar Youtube. wedi eu hanelu at bobl ifainc, ble Dal Ati ceir trawstoriad eang o gerddoriaeth Mae Dal Ati yn wasanaeth arbennig Gymraeg cyfredol - cystal bob tamaid gan S4C i ddysgwyr ar lefel canolradd â’r hyn a geir mewn ieithoedd eraill. i uwch. Mae gwybodaeth, geirfa, Dyma amseroedd y rhaglenni byw, a DIWYLLIANT clipiau a mwy fydd yn rhoi hyder a gellir chwarae’r cyfan yn ôl ar iPlayer. mwynhad wrth i chi symud ymlaen ar Radio Cymru 92 – 105FM y daith i ddod yn rhugl. CYFOES Yn cefnogi’r dysgu mae Ap Dal Ati. Llun Mae cynnwys newydd yn cael ei Huw Stephens 7–9pm lwytho bob wythnos, gan gynnwys Guto Rhun 9–10pm clipiau fideo a sain, manylion am y rhaglenni, ymarferion iaith, a mwy. Mawrth Ifan Evans 7–10pm GWEFANNAU Mercher cymraeg.llyw.cymru/ Pob math o adnoddau, newyddion, Lisa Gwilym 7–10pm erthyglau, cyfeiriadau a digwyddiadau Iau Cymraeg – a llawer mwy! Georgia Ruth 7–9pm Ffrwti.com Mae Ffrwti’n wefan sydd yn cyhoeddi Gwener cyfuniad o’r gorau o’r deunydd sy’n cael ei rannu ar Twitter ochr-yn-ochr Geth a Ger 7–9pm ag erthyglau gwreiddiol i greu un lle Guto Rhun 9–10pm i wybod beth sy’n digwydd rŵan hyn yn y diwylliant Cymraeg ar y we. 25 Candelas Albwm diweddaraf: Y Reu EP diweddaraf: (soundcloud.com/candelas) Bodoli’n Ddistaw (soundcloud.com/y-reu) Hadyn

Gwenno Albwm diweddaraf: Yr Eira EP diweddaraf: (soundcloud.com/gwenno) Y Dydd Olaf (soundcloud.com/yreira) Colli Cwsg

Kizzy Crawford Sengl diweddaraf: Sŵnami Albwm diweddaraf: (soundcloud.com/kizzymerielcrawford) Pili Pala (soundcloud.com/swnami) Sŵnami

26 27 Manylion cyswllt Cydlynydd Ail Iaith Cenedlaethol: Branwen Haf Williams [email protected] 01678 541017 / 07500 607385

Gwersyll yr Urdd Glan-llyn, Llanuwchllyn, Y Bala, Gwynedd LL23 7ST @urddieuenctid #cbd