Mga istorya mula Negros 3 Marcos sa Negros 9 Rebyu: Usapang Kanto 12
TOMO 17 ISYU 12 12 ABRIL 2019
Chico River Project:
Pabor na pabor sa China
Walang kaabog-abog na pinagkanulo ng rehimeng Duterte ang soberanya ng Pilipinas sa mga kontratang pautang ng China. Ang masahol dito, mga Pilipino ang magbabayad sa utang at sa pagkasira ng kalikasan. Sundan sa pahina 6-8
ART: MULA SA INFOGRAPHIC SERIES NG IBON FOUNDATION, “THE WORST THAT CAN HAPPEN WITH DUTERTE ADMINISTRATION’S LOANS FROM CHINA”
PW 17-12.indd 1 4/8/2019 11:13:26 AM 2 PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019
turing na bahagi ng laban kontra pasismo ang Halalan at pasismo Ihalalan. Hindi itinatago maging ng rehimeng Duterte ang pakay nito sa pagpapatakbo ng mga senador sa ilalim ng Hugpong ng Pagbabago: para makontrol ang Senado at mas mabilis at madulas na mailusot ang mga pakay ng rehimen. Kabilang na rito ang pagrepaso sa Saligang Batas at ang (pekeng) Pederalismo na inaasam-asam nito para lalong makopo ng dominanteng mga angkan at pangkat ang mga probinsiya. Marami na ang nagsasabi, pero kailangang banggitin pa
rin: Mahalaga ang eleksiyon MELVIN POLLERO sa pagkasenador. Mahalaga ito sa laban para pigilan ang dominasyon o monopolyo batas na gusto nitong pati ang berdugong si Bato Sa loob ng burukrasya ng pangkatin ng rehimen sa maisabatas. Pero di pa nito dela Rosa at balimbing na si ng gobyerno, pinakilos ng kapangyarihan ng gobyerno. kopo ang Senado. Marami Francis Tolentino. rehimen ang militar at pulis Kasalukuyang nakalatag na itong tao, pero malakas Maraming dahilan para magpatawag ng mga na ang kontrol nito sa pa rin ang oposisyon (kahit para kuwestiyunin ang pagtitipon (mga seminar, burukrasya, sa pamamagitan hindi kasing-ingay o tapang sarbey na ito. Pero ang oryentasyon, kuno) para ng pagtatalaga ng retiradong ng gusto natin). malinaw, nagtatagumpay ideklarang ang mga party- mga militar sa mga poder ng Pero maaaring ang propaganda ng list, ang progresibong mga Ehekutibo. di tumagal ang naghaharing pang- organisasyon at kandidatong Naipuwesto na rin si kalagayang ito. katin kontra sa ito ay mga “prente” ng dating Hen. Eduardo Ano sa Malinaw na oposisyon. “komunistang terorista” na Department of Interior and desidido si Du- EDITORYAL Samantala, target ngayon ng pagbuwag Local Government para sa terte na agawin walang pakun- ng gobyerno. Tinatakot kontrol at pagtanaw sa lokal na ang Senado. dangan ang nito ang mga umaalyado sa pamahalaan. Sa Hudikatura, Ilang beses na paninira, pana- mga progresibo, ang mga napasipa na nila ang nagpakalat sa social nakot at panghaharas komunidad na todo ang independiyenteng Punong media ng pekeng resulta sa militanteng opo- pagsuporta sa Makabayan, Mahistrado na si Maria ng sarbey, nagsasabing kopo sisyon. Walang duda na at nilalason ang social media Lourder Sereno at nagtalaga ng HNP ang mayorya sa mga mga elemento ng rehimen ng kung anu-anong pekeng ng sariling appointee na may puwesto. Nang lumabas ang ang nagpapakalat ng mga balita at paninira. utang na loob sa pangulo. kumpirmadong resulta ng black propaganda laban sa Kailangang ipakita Sa Lehislatura, halos sarbey, aba’y nakalalamang mga party-list ng blokeng ng mga progresibo, tagatambol at tagapasa na nga sina Bong Go at Cynthia Makabayan (Bayan Muna, ng organisadong mga lang ng Malakanyang ang Villar, pasok ang mga angkan Gabriela, Anakpawis, ACT komunidad at sektor, ang Mababang Kapulungan ng mga korap at pinatalsik Teachers, Kabataan) at sa tapag at pagka-malikhain sa pangunguna ni Gloria na mga pangulo na sina Imee kandidato sa pagkasenador nito sa pagsalag sa mga Macapagal-Arroyo sa mga Marcos at Jinggoy Estrada, at na si Neri Colmenares. SUNDAN SA PAHINA 11
EDITORIAL BOARD Leo Esclanda, Cynthia Espiritu, Darius R. Galang, Kenneth Roland A. Guda, Silay Lumbera EDITOR IN CHIEF Kenneth Roland A. Guda EDITORIAL STAFF Abie Alino, JL Burgos, Jaze Marco, Gabby Pancho, Peter Joseph Dytioco, Christopher Pasion, Soliman Santos, Lucan-Tonio Villanueva Admin Officer Susieline Aldecoa Publisher PinoyMedia Center, Inc. | Email: [email protected] PMC BOARD OF TRUSTEES Rolando B. Tolentino (chair), JL Burgos, Bienvenido Lumbera, Bonifacio P. Ilagan, Luis V. Teodoro, Leo Esclanda, Kenneth Roland A. Guda, Evelyn Roxas, Jesus Manuel Santiago Executive Director Silay Lumbera EDITORIAL OFFICE 3rd flr UCCP Bldng, 877 EDSA, Quezon City PH www.pinoyweekly.org Email: [email protected]
PW 17-12.indd 2 4/8/2019 11:13:27 AM 2 PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019 PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019 LATHALAIN 3 turing na bahagi ng laban kontra pasismo ang Halalan at pasismo Negros 14: Iba pang kuwento Ihalalan. Hindi itinatago maging ng Iba pang istorya ng lagim sa Negros Oriental, mula sa pananaw ng kaanak. Tinipon ni Jobelle Adan rehimeng Duterte ang pakay nito sa pagpapatakbo ng mga umabas ang iba senador sa ilalim ng Hugpong pang kuwento Pagpapatuloy ito ng ng Pagbabago: para makontrol ng pandarahas pagkolekta ng Pinoy Weekly L sa kuwento ng mga kaanak ang Senado at mas mabilis at ng pulisya at militar, madulas na mailusot ang mga ng Negros 14 – tinipon pakay ng rehimen. Kabilang noong madaling araw mula sa inisyal na mga ulat na rito ang pagrepaso sa ng Marso 30 sa Negros ng mga lumahok sa NFFSM Saligang Batas at ang (pekeng) Oriental, sa katatapos at karagdagang mga ulat sa Pederalismo na inaasam-asam pa lang na National midya. nito para lalong makopo ng Fact-Finding and Valentin Acabal dominanteng mga angkan at Solidarity Mission pangkat ang mga probinsiya. Sa edad na pito at 11, Marami na ang nagsasabi, (NFFSM) sa lugar. saksi ang dalawa sa mga pero kailangang banggitin pa Ang pangunahing anak ni Valentin Acabal (bgy. kapitan ng Bgy. Kandabong rin: Mahalaga ang eleksiyon MELVIN POLLERO nagkuwento, ang sa pagkasenador. Mahalaga naiwang mga pamilya sa Manjuyod) sa pagdating ito sa laban para pigilan ang ng nakamaskarang mga Paglibing ng mga biktima ng masaker batas na gusto nitong pati ang berdugong si Bato Sa loob ng burukrasya ng mga pinaslang at sa Canlaon City. dominasyon o monopolyo pulis na nakasuot ng full JOAN SALVADOR ng pangkatin ng rehimen sa maisabatas. Pero di pa nito dela Rosa at balimbing na si ng gobyerno, pinakilos ng inaresto. battle gear. Ang kanilang ina, kopo ang Senado. Marami Francis Tolentino. rehimen ang militar at pulis kapangyarihan ng gobyerno. humingi ng awa. Nakataas anak na si Argie, overseas na itong tao, pero malakas Maraming dahilan para magpatawag ng mga Kasalukuyang nakalatag ang kanilang mga munting Filipino worker sa Qatar pa rin ang oposisyon (kahit para kuwestiyunin ang pagtitipon (mga seminar, na ang kontrol nito sa kamay, animo’y mga target na umuwi matapos patayin hindi kasing-ingay o tapang sarbey na ito. Pero ang oryentasyon, kuno) para burukrasya, sa pamamagitan din. Bandang alas-kuwatro ang kanyang ama: “Kinuha ng gusto natin). malinaw, nagtatagumpay ideklarang ang mga party- ng pagtatalaga ng retiradong ng umaga. nila (pulis) ang P30,000 Pero maaaring ang propaganda ng list, ang progresibong mga mga militar sa mga poder ng “Nakita ko si Papa na na ipinadala ko sa pamilya di tumagal ang naghaharing pang- organisasyon at kandidatong Ehekutibo. binuhat ng apat na pulis sa ko. Kinuha rin nila ang kalagayang ito. katin kontra sa ito ay mga “prente” ng Naipuwesto na rin si kamay at paa. Pagdating sa P7,000 na nakalagay sa Malinaw na oposisyon. “komunistang terorista” na dating Hen. Eduardo Ano sa maraming bato, kinaladkad kandadong kahon, na mula desidido si Du- Samantala, target ngayon ng pagbuwag Department of Interior and EDITORYAL siya papunta sa maliit na pa sa simbahan kung saan terte na agawin walang pakun- ng gobyerno. Tinatakot Local Government para sa trak. Nakita kong tumatama treasurer ang nanay ko.” ang Senado. dangan ang nito ang mga umaalyado sa kontrol at pagtanaw sa lokal na ‘yung ulo ni Papa sa mga bato (Rappler/Altermidya) Ilang beses na paninira, pana- mga progresibo, ang mga pamahalaan. Sa Hudikatura, (habang kinakaladkad),” sabi nagpakalat sa social nakot at panghaharas komunidad na todo ang napasipa na nila ang ng 7-anyos na anak. Franklin Lariosa media ng pekeng resulta sa militanteng opo- pagsuporta sa Makabayan, independiyenteng Punong “Narinig ko ang asawa Bago pa matapos ni ng sarbey, nagsasabing kopo sisyon. Walang duda na at nilalason ang social media Mahistrado na si Maria kong sinasabing ‘Wala akong Franklin ang pagbabasa sa ng HNP ang mayorya sa mga mga elemento ng rehimen ng kung anu-anong pekeng Lourder Sereno at nagtalaga kasalanan. Wag ninyong search warrant na ibinigay ng puwesto. Nang lumabas ang ang nagpapakalat ng mga balita at paninira. ng sariling appointee na may saktan ang pamilya ko.’ Pito pulisya, pinagbabaril na siya kumpirmadong resulta ng black propaganda laban sa Kailangang ipakita utang na loob sa pangulo. ang tama ng bala sa katawan sa dibdib, sabay sinigawan sarbey, aba’y nakalalamang mga party-list ng blokeng ng mga progresibo, Sa Lehislatura, halos ni Valentin. Halos wasak ng “NPA ka!” Salaysay ito ng nga sina Bong Go at Cynthia Makabayan (Bayan Muna, ng organisadong mga tagatambol at tagapasa na ang ari, bali ang balikat, may tiyahin ni Franklin. Villar, pasok ang mga angkan Gabriela, Anakpawis, ACT komunidad at sektor, ang lang ng Malakanyang ang mga galos sa braso na parang (Altermidya) ng mga korap at pinatalsik Teachers, Kabataan) at sa tapag at pagka-malikhain Mababang Kapulungan sinasangga ang hampas ng na mga pangulo na sina Imee kandidato sa pagkasenador nito sa pagsalag sa mga sa pangunguna ni Gloria baril,” kuwento ng asawa Steve Arapoc Marcos at Jinggoy Estrada, at na si Neri Colmenares. SUNDAN SA PAHINA 11 Macapagal-Arroyo sa mga ni Acabal (tumangging “Sabi ng mga tao, magpapangalan). hanapan ng hustisya. Ngunit EDITORIAL BOARD Leo Esclanda, Cynthia Espiritu, Darius R. Galang, Kenneth Roland A. Guda, Silay Lumbera EDITOR IN CHIEF Kenneth Roland A. Guda EDITORIAL STAFF Abie Alino, JL Burgos, Jaze Marco, Gabby Pancho, Peter Joseph Dytioco, Christopher Pasion, Soliman Santos, Lucan-Tonio Villanueva Admin Officer Bukod sa pagpaslang, paano kami makakahanap Susieline Aldecoa Publisher PinoyMedia Center, Inc. | Email: [email protected] PMC BOARD OF TRUSTEES Rolando B. Tolentino (chair), JL hindi rin pinatawad ang ari- ng hustisya kung mismong Burgos, Bienvenido Lumbera, Bonifacio P. Ilagan, Luis V. Teodoro, Leo Esclanda, Kenneth Roland A. Guda, Evelyn Roxas, Jesus Manuel Santiago Executive arian ng pamilya. mga pulis ang pumaslang at Director Silay Lumbera EDITORIAL OFFICE 3rd flr UCCP Bldng, 877 EDSA, Quezon City PH www.pinoyweekly.org Email: [email protected] INFOGRAPHICS NG ALTERMIDYA Kinuwento ng isa pang SUNDAN SA PAHINA 8
PW 17-12.indd 2 4/8/2019 11:13:27 AM PW 17-12.indd 3 4/8/2019 11:13:28 AM 4 OPINYON PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019 TULA ni Rene Boy Abiva Hindi krimen ang Dugo sa paggiit ng karapatan Bukang-Liwayway LIHAM sistema ng pagmomonitor kami at proseso para maseguro ang (Para sa Negros 14) aglunsad kalidad ng kanilang trabaho at inakawalan ni Haring Sauron ang higit isandaan kamakailan ang tamang paggamit ng pondo. Nakalulungkot man ang sa pinakamakamandag-pinakawalang puso’t kaluluwa mga kinatawan Pniyang sahurang mamamatay tuwing kinsenas-kata- pagturing na kriminal sa mga pusan Nng gobyerno ng Pilipinas organisasyong civil society ay sa payak-pobreng lupain ng mga magsasaka hindi na bago ito at maiuugat pa sa ng Canlaon, Manjuyod at Santa Catalina -- lalo na ang militar habang ang buong mundo’y tahimik na inuugoy sa kama -- ng mga akusasyon diktadurang Marcos. Naisiwalat na yari sa hinabing hibla at tinik ng makahiya; laban sa iba’t ibang na ito sa pandaigdigang mga at habang hinihilom ng mapagkalingang panaginip ahensiya at personalidad, ang pagod-payat-banat-sunog sa araw na katawan mga organisasyong kabilang ang dating UN Special -na mula musmos ay kalabaw at karit na ang kaulayaw- panlipunan, kabilang Rapporteur on extrajudicial, ng labing-apat na anakpawis-anakdalita na nagpapakain sa bawat hapag-kainan ng mga sambahayan ang ilan sa mga partner summary or arbitrary executions ng buong sambayanan at mga bayan sa buong daigdigan, ng Viva Salud. Diumano, na si Philip Alston, sa kanyang mabigat-mabagsik-bakal na tadyak ang kumatok mistulang prenteng ulat sa misyon sa Pilipinas sa pinto’t haligi ng mga dampang puno ng dusa-gutom-hi- noong 2008. Kamakailan, mutok organisasyon para sa umigting ang mga akusasyon paglao’y tumilaok ang bunganga ng armalayt, pistola at “teroristang” mga grupo masinggan laban sa mga aktibistang maka- at pumisik-pisik ang liwanag na mula sa nasusunog na ang iba’t ibang grupong kalikasan, taong-simbahan, at pulbura pangkarapatang pantao, tagapagtanggol ng karapatang habang humahalakhak ang mga lalaking walang mukha kababaihan at iba pang pantao. Kaya naman, habang anong wili nilang pinipisil ang gatilyo ng kanilang nakalulungkot man ang mga baril grupo ng civil society. habang nangagsisisayaw sa isang-iglap sa lalamunan ng akusasyon laban sa aming mga dilim Ayon sa ilang ulat ng partner, hindi ito nakapagtataka. ang nagbagsakang mga mumurahing labing-apat na ka- midya sa Pilipinas, Kaya naman nakikipag- tawan, hiniling ng (gobyerno ng) tulungan kami sa anumang wasakwasak-gutaygutay-habang naliligo sa sariling dugo; hakbang para mapasubalian ang at walang narinig ni isang sigaw ng pagmamaka-awa Pilipinas ang Belgium na noong sandaling yaon sapagkat lahat ng mata, tainga at itigil ang pagpondo sa mga akusasyon laban sa aming bunganga mga partner. Wala pang anumang na nakakita at nakarinig na maaaring magsalita mga organisasyong ito ebidensiyang isinapubliko (ang ay kanilang ‘alang pakundangang binulag-biningi-itinumba; sa pamamagitan ng mga gobyernong Pilipino) para pagliwanag- Marso a-trenta- ay umalingawngaw sa buong suportahan ang mga alegasyong isla Belgian NGO tulad ng ang alulong ng mga naulilang Anak at nabalong Ina Viva Salud. ito laban sa aming mga partner. at habang binabalot ang labing-apat na katawan Panatag kami na walang lumitaw ang aparisyon ni Juan Kristo sa mga bangkay na Deka-dekada nang nakaka- iregularidad na mailalabas. Ang nakahandusay- trabaho ng Viva Salud ang tanging kinakatakutan namin ibinababa-kinakalas silang lahat sa bakal na krus ay ang pisikal na kagalingan habang aali-aligid sa lupa at langit mga partner nito sa Pilipinas. ang mga gutom na uwak at limbas Pinopondohan namin ang mga at kaligtasan ng aming mga habang ang butas sa lipakin-kalyado nilang palad at paa programa nila, nakikipagbuo kaibigan at partner sa Pilipinas, ay likha ng ipinampakong tansong bala ng solidarity relations at na ang pinakikitang tapang at habang ang mga malalim-malaki-malapad na sugat tumutulong sa iba pang paraan. determinasyon sa kabila ng sa kanilang ulo at noo mga atakeng ito ay talagang ay mula sa nilagang alambre na ipinangkorona sa kanila Kinikilala ang lokal na mga habang ang simoy ng hanging mula sa mga tuyo-nagbaba- partner namin sa ibang bansa, at, pambihira at karapat-dapat na gang sakahan-kaingin mas mahalaga, tinatangkilik ng suklian ng aming walang-sawang ay alingasaw ng mga naaagnas-inuuod na bungo’t kalansay malalaking kilusang panlipunan. pakikiisa. PW sa paanan hanggang tungki ng Bagong Golgota. Isa pa, bilang NGO malay kami Viva Salud Marso 31, 2019 sa responsabilidad namin sa Belgium Lungsod Quezon, Maynila aming mga donor at may sariling (Salin mula sa Ingles) *Sauron- tumutukoy ito sa Oplan Sauron.
PW 17-12.indd 4 4/8/2019 11:13:29 AM PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019 OPINYON 5 Kasambahay ba o hindi? HUSGAHAN NATIN
indi maitatwa Ang Regional Tripartite o magbuo ng unyon o ang kanilang Wages and Productivity anumang labor organization. Board ay binibigyan ng Sa kaso ng Remington kahalagahan karapatan para dagdagan Industrial Sales Corporation Hsa araw-araw nating o i-adjust ang buwanang vs. Erlinda Castaneda (GR pamumuhay. Kung minimum wage ng mga No. 169295- 96) na hinatulan wala sila, maaaring kasambahay. ng Korte Suprema noong Nitong Disyembre 2017, Nob. 20, 2006, nilinaw ng mapilay ang ating ginawa nang P3,500 tuwing Mataas na Hukuman kung ATTY. REMIGIO SALADERO JR. pang-araw- araw na buwan ang minimum na kailan dapat ituring na mga gawaing bahay. sahod ng mga kasambahay regular na empleyado ng naman ang pinanalo ng sa National Capital Region. kompanya at hindi bilang NLRC. Nakarating ang kaso Ang aking tinutukoy Nagkaroon din ng dagdag isang domestic worker ang sa Korte Suprema matapos mga kasama’y ang mga ang sa ibang regions. isang manggagawa. magdesisyon ang Court of kasambahay. Dapat bayaran nang Sa nasabing kaso ay Appeals ng pabor dito kay Dangan lang at marami hindi tatagal sa minsan sa nagsampa ng kasong illegal Erlinda. sa kanila ang inaabuso isang buwan ang sahod ng dismissal, underpayment of Sa desisyon ng Korte at tinuturing na walang isang kasambahay. wages, non-payment of 13th Suprema, pinanigan nito karapatan. Bukod dito, dapat ding month pay at non-payment si Erlinda. Siya ay isang Kaya malaking tulong bigyan ng daily at weekly of service incentive leave regyular sa empleyado ng sa kanila ang paglabas ng rest day, service incentive itong si Erlinda laban sa kompanya at hindi isang Republic Act No. 10361 leave, at 13th month pay ang kompanya. domestic worker dahil o Batas Kasambahay kasambahay. Sinabi niyang kinuha napatunayan ng Korte noong 2013 para ilinaw Dapat bigyan ng pahinga siya bilang company cook Suprema na ang kanyang ang karapatan ng mga nang hindi bababa sa 8 ng kompanya, pero simula gawain na pagluluto ng kasambahay. oras bawat araw ang isang nang lumipat ang kompanya pagkain ay hindi lang Sa ilalim ng batas na ito kasambahay. mula sa Quezon City tungo para sa pamilya ng may- ang isang kasambay ay isang Sa loob ng isang linggo, sa bago nitong lokasyon sa ari ng kompanya bukod taong gumagawa ng mga karapatan din niyang Caloocan, sinabihan siya pa sa ginagawa niya ang gawaing pambahay katulad magpahinga sa loob ng hindi ng kompanya na hindi na nasabing gawain sa lugar ng ng pagiging katulong, yaya, bababa sa 24 oras. kailangan ang kanyang kompanya. taga luto, hardinero, o taga May karapatan din siyang trabaho at tinatanggal na siya Binanggit ng Korte laba. Hindi kasama rito masakop ng SSS, Pag-ibig at ng kompanya. Suprema na ang isang iyong mga driver ng pamilya PhilHealth. Simple lang ang depensa empleyado ay maituturing at iyong mga nagbibigay May karapatan din ng kompanya sa nasabing lang na domestic helper ng serbisyong pambahay siya sa board, lodging at kaso. kung ang kanyang gawain paminsan-minsan lang at medical attendance, bukod Sinabi ng kompanya ay nakalaan lang para sa hindi permanente. pa karapatan sa education at na isang domestic helper kapakanan ng pamilya ng Nililinaw ng batas na training. at hindi isang regular na may-ari ng kompanya at doon ito na may karapatan sa Hindi rin puwedeng empleyado itong si Erlinda. nagtatrabaho sa bahay ng minimum wage ang isang pakialaman kung paano Diumano, nang lumipat sa may-ari. kasambahay. niya gagamitin ang kanyang Caloocan ang kompanya ay Sa panig ni Erlinda, ang Ang buwanang minimum sahod. tumangging sumama itong kanyang pagluluto hindi wage na ito noong 2013 ay Karapatan din niyang si Erlinda at hindi totoong lang para sa pamilya ng may- P2,500 sa mga kasambahay tumanggap ng outside tinanggal ito sa trabaho. ari kundi para rin sa ibang na nagtatrabaho sa National communication, at mabigyan Nagdesisyon pabor empleyado nito. Capital Region; P2,000 sa ng kanyang employment kay Erlinda ang Labor Kaya, ang hatol ng Korte nagtatrabaho sa mga lungsod contract pati na ’yung Arbiter. Nag-apela sa Suprema ay hindi isang at first class municipalities; certificate of employment. National Labor Relations domestic helper itong si at P1,500 na nagtatrabaho sa At higit sa lahat, may Commission (NLRC) ang Erlinda, kundi isang regular iba pang munisipyo. karapatan din siyang sumali kompanya at ang kompanya employee ng kompanya. PW
PW 17-12.indd 5 4/8/2019 11:13:29 AM 6 SURING BALITA PINOY WEEKLY | ABRIL 12PINOY, 2019 WEEKLY | ABRIL 12,PINOY 2019 WEEKLY | ABRIL 12, 2019 SURING-BALITASURING BALITA 7
Law…(M)istulang pagsalaula Mistulang binenta na ni ito sa kapangyarihang konstitusyonal ng Kongreso na Duterte ang soberanya Proyekto sa Chico River: siyang tanging magdedesisyon ng Pilipinas sa among sa nilalaman ng ating taunang niyang gobyernong Tsino. badyet,” sabi pa ni Colmenares. Ni Priscilla Pamintuan Ang malupit pa, bahagi ng kondisyon sa kontrata na Pabor na pabor sa China kailangang kompanyang Tsino May taunang interest rate na 2 porsiyento ang ang kontraktor ng proyekto. bril 10 noong Chico River: Ipinaglaban nina Macli-ing Dulag noong panahon ng utang na ito sa loob ng 20 taon. utang. Napakataas nito, ayon “Mabuti sana kung binigay nakaraang taon diktadurang Marcos. Ipinaglalaban muli ng Kaigorotan ngayon. Pero dalawa ang problema ’yung pera, pero utang naman WIKIMEDIA COMMONS ng proyekto. Una, tulad ng kay Colmenares, kumpara nang lagdaan ng sa kadalasang pautang ng ’yon na babayaran natin sa isiniwalat ng kandidato sa mataas na interes. Bakit required Agobyerno ng Pilipinas at pagkasenador na si Neri ibang bansa, na may 0.25 na China CAMC Engineering kinatawan ng gobyerno Colmenares, lamang na porsiyento lang na interest rates. Maliban sa dagdag- Co. Ltd, ang contractor ng ng China ang isang lamang ang China sa kontrata. China ang gagawa, eh marami Pangalawa, tulad naman ng bayad sa interes, nakasaad din Di lang labag sa soberanya, kontrata na napag- sa Section 1.8 ng kasunduan namang Pilipino ang kayang sinasabi ng mga grupong maka- gawin ang proyekto?” tanong pa alamang magbabaon kalikasan, may matinding ang taunang “commitment mapanira rin sa kalikasan fee” na 0.3 porsiyento ng niya. sa bansa sa malubhang epekto ang naturang proyekto Tulad ng nasaksihan sa mga utang (Section 2.6) at mayroon Peligroso sa mga mamamayan ang Chico River Pump pagkautang, habang sa kalikasan, at sa komunidad proyektong Tsino sa bansa, ng mga katutubo sa Kordilyera. pang “management fee” na Irrigation Project, ayon sa mga maka-kalikasan. Ni Jobelle magbibigay-panganib sa 0.3 porsiyento o $186,260 na malamang na kumuha pa ang kontraktor na ito ng mga Adan mga komunidad ng mga Isiniwalat taunang kailangang bayaran ng manggagawang Tsino para Si Colmenares ang unang gobyerno sa China. katutubo: ang Chico magtrabaho. indi binigyang pansin sa Chico River Pump Irrigation nag-ingay sa “onerous” o Habang nag-ooperasyon sa River Pump Irrigation “Habang sa batas ng Project (CRPIP) Environmental Impact Statement di-pantay na katangian ng Pilipinas, hindi rin kailangang Pilipinas, kailangang sumailalim H(EIS) ang epekto ng climate change dito. Project. kasunduang ito na pinasok ng magbayad ng China ng buwis o ang mga kontraktor sa proseso Ayon ito sa Cordillera People’s Alliance (CPA), rehimeng Duterte sa China. anumang singil para sa interes organisasyong kauna-unahang ginawaran ng Gawad Bayani Tahimik at walang ingay ng procurement o bidding, Noong Marso, sa isang press na kinikita nito sa transaksiyon. ng Kalikasan mula sa Center for Environmental Concerns- ang lagdaan. Para sa gobyerno nagtakda lang ang China conference kasama si Bayan “Dinidikta pa ng China Philippines. ng Pilipinas, dumalo si Carlos ng sarili nitong kontraktor. Muna Rep. Carlos Zarate, ang magiging nilalaman ng EIS ang pananalaksik na kailangang magawa ng kompanya Dominguez III, kalihim ng and Plenipotenciary of ng P3.6-Bilyon para sa Para na tayong probinsya inanunsiyo niyang nakakuha ating mga batas sa badyet sa para mapag-aralan ang magiging epekto ng isang proyekto sa Department of Finance. China. Kinakatawan naman ni pagpapatayo ng naturang ng Tsina na kaya nilang siya ng kopya ng kasunduan. At pamamagitan ng paggiit (sa kalikasan at sa maaaring maging tugon dito. Para sa gobyerno ng China, Zhaojian ang Export-Import proyekto. Magseserbisyo diktahan. Nakakahiya ang mga nakikita rito ang napakataas na kontrata) na ang bayad ay Giit ni Windel Bolinget, tagapangulo ng CPA, lumalabas dumalo si Zhaojian Hua, Bank of China. diumano ito para sa irigasyon kasunduang ganito at dapat na Ang kasunduan, ng mga sakahan at taniman sa interes na hinihingi ng China sa awtomatikong maging bahagi sa EIS na hindi na inusisa pa ng gobyerno kung papaano Ambasaddor Extraordinary ng General Appropriations itigil,” sabi pa ni Colmenares. magpapautang ang China Luzon. Kailangang bayaran ang pautang na ito. SUNDAN SA PAHINA 8 makakaapekto ang matinding tagtuyot sa lebel na tubig ng ilog. “Sa kasalukuyan, dagok para sa mga magsasaka sa Kalinga ang kawalan ng tubig na gagamitin sa irigasyon tuwing tag- init dahil sa bumababang lebel ng tubig sa Chico River,” ani Bolinget. Tinuturing ang Chico River bilang ilog ng buhay ng mga komunidad sa Kalinga at Bontoc. Dahil sa ilog, nagiging posible ang wet- at rice farming. Dahil naman sa siyam na aprubadong hydropower projects sa bahagi ng Chico River sa Kalinga, manganganib na ang kabuhayan at kaligtasan ng mga komunidad. “Maiistorbo ng mga proyekto ang natural na daloy ng Chico River at kapag dumating ang tagtuyot at kalakhan ng tubig ay nakaimbak sa dam reservoirs, lalala ang kakulangan ng tubig sa bahaging downstream, kung saan binabalak mag-operate ng CRPIP,” paliwanag ni Bolinget. IBON INFOGRAPHIC | Ano ang pinaka- Lolobo ang utang ng Pilipinas sa China Patuloy na tataas ang pangungutang Hindi na makakapagbayad ng utang Sa desperasyon, lalong nagtaas masahol na puwedeng mangyari sa mga patungong US$14.4-Bilyon sa mga dayuhan ng Pilipinas na dahil sa makupad na pag-unlad ng ng buwis at nangutang pa lalo ang Sinubukan pang tuligsain ni dating National Commission utang ng administrasyong Duterte sa nakadepende na lalo sa utang ekonomiya o kaya sa pagdating ng isang gobyerno ng Pilipinas (Sundan sa p. 8) on Indigenous Peoples (NCIP) Kailanga provincial officer China? krisis pampinansiya SUNDAN SA PAHINA 10
PW 17-12.indd 6-7 4/8/2019 11:13:50 AM 6 SURING BALITA PINOY WEEKLY | ABRIL 12PINOY, 2019 WEEKLY | ABRIL 12,PINOY 2019 WEEKLY | ABRIL 12, 2019 SURING-BALITASURING BALITA 7
Law…(M)istulang pagsalaula Mistulang binenta na ni ito sa kapangyarihang konstitusyonal ng Kongreso na Duterte ang soberanya Proyekto sa Chico River: siyang tanging magdedesisyon ng Pilipinas sa among sa nilalaman ng ating taunang niyang gobyernong Tsino. badyet,” sabi pa ni Colmenares. Ni Priscilla Pamintuan Ang malupit pa, bahagi ng kondisyon sa kontrata na Pabor na pabor sa China kailangang kompanyang Tsino May taunang interest rate na 2 porsiyento ang ang kontraktor ng proyekto. bril 10 noong Chico River: Ipinaglaban nina Macli-ing Dulag noong panahon ng utang na ito sa loob ng 20 taon. utang. Napakataas nito, ayon “Mabuti sana kung binigay nakaraang taon diktadurang Marcos. Ipinaglalaban muli ng Kaigorotan ngayon. Pero dalawa ang problema ’yung pera, pero utang naman WIKIMEDIA COMMONS ng proyekto. Una, tulad ng kay Colmenares, kumpara nang lagdaan ng sa kadalasang pautang ng ’yon na babayaran natin sa isiniwalat ng kandidato sa mataas na interes. Bakit required Agobyerno ng Pilipinas at pagkasenador na si Neri ibang bansa, na may 0.25 na China CAMC Engineering kinatawan ng gobyerno Colmenares, lamang na porsiyento lang na interest rates. Maliban sa dagdag- Co. Ltd, ang contractor ng ng China ang isang lamang ang China sa kontrata. China ang gagawa, eh marami Pangalawa, tulad naman ng bayad sa interes, nakasaad din Di lang labag sa soberanya, kontrata na napag- sa Section 1.8 ng kasunduan namang Pilipino ang kayang sinasabi ng mga grupong maka- gawin ang proyekto?” tanong pa alamang magbabaon kalikasan, may matinding ang taunang “commitment mapanira rin sa kalikasan fee” na 0.3 porsiyento ng niya. sa bansa sa malubhang epekto ang naturang proyekto Tulad ng nasaksihan sa mga utang (Section 2.6) at mayroon Peligroso sa mga mamamayan ang Chico River Pump pagkautang, habang sa kalikasan, at sa komunidad proyektong Tsino sa bansa, ng mga katutubo sa Kordilyera. pang “management fee” na Irrigation Project, ayon sa mga maka-kalikasan. Ni Jobelle magbibigay-panganib sa 0.3 porsiyento o $186,260 na malamang na kumuha pa ang kontraktor na ito ng mga Adan mga komunidad ng mga Isiniwalat taunang kailangang bayaran ng manggagawang Tsino para Si Colmenares ang unang gobyerno sa China. katutubo: ang Chico magtrabaho. indi binigyang pansin sa Chico River Pump Irrigation nag-ingay sa “onerous” o Habang nag-ooperasyon sa River Pump Irrigation “Habang sa batas ng Project (CRPIP) Environmental Impact Statement di-pantay na katangian ng Pilipinas, hindi rin kailangang Pilipinas, kailangang sumailalim H(EIS) ang epekto ng climate change dito. Project. kasunduang ito na pinasok ng magbayad ng China ng buwis o ang mga kontraktor sa proseso Ayon ito sa Cordillera People’s Alliance (CPA), rehimeng Duterte sa China. anumang singil para sa interes organisasyong kauna-unahang ginawaran ng Gawad Bayani Tahimik at walang ingay ng procurement o bidding, Noong Marso, sa isang press na kinikita nito sa transaksiyon. ng Kalikasan mula sa Center for Environmental Concerns- ang lagdaan. Para sa gobyerno nagtakda lang ang China conference kasama si Bayan “Dinidikta pa ng China Philippines. ng Pilipinas, dumalo si Carlos ng sarili nitong kontraktor. Muna Rep. Carlos Zarate, ang magiging nilalaman ng EIS ang pananalaksik na kailangang magawa ng kompanya Dominguez III, kalihim ng and Plenipotenciary of ng P3.6-Bilyon para sa Para na tayong probinsya inanunsiyo niyang nakakuha ating mga batas sa badyet sa para mapag-aralan ang magiging epekto ng isang proyekto sa Department of Finance. China. Kinakatawan naman ni pagpapatayo ng naturang ng Tsina na kaya nilang siya ng kopya ng kasunduan. At pamamagitan ng paggiit (sa kalikasan at sa maaaring maging tugon dito. Para sa gobyerno ng China, Zhaojian ang Export-Import proyekto. Magseserbisyo diktahan. Nakakahiya ang mga nakikita rito ang napakataas na kontrata) na ang bayad ay Giit ni Windel Bolinget, tagapangulo ng CPA, lumalabas dumalo si Zhaojian Hua, Bank of China. diumano ito para sa irigasyon kasunduang ganito at dapat na Ang kasunduan, ng mga sakahan at taniman sa interes na hinihingi ng China sa awtomatikong maging bahagi sa EIS na hindi na inusisa pa ng gobyerno kung papaano Ambasaddor Extraordinary ng General Appropriations itigil,” sabi pa ni Colmenares. magpapautang ang China Luzon. Kailangang bayaran ang pautang na ito. SUNDAN SA PAHINA 8 makakaapekto ang matinding tagtuyot sa lebel na tubig ng ilog. “Sa kasalukuyan, dagok para sa mga magsasaka sa Kalinga ang kawalan ng tubig na gagamitin sa irigasyon tuwing tag- init dahil sa bumababang lebel ng tubig sa Chico River,” ani Bolinget. Tinuturing ang Chico River bilang ilog ng buhay ng mga komunidad sa Kalinga at Bontoc. Dahil sa ilog, nagiging posible ang wet- at rice farming. Dahil naman sa siyam na aprubadong hydropower projects sa bahagi ng Chico River sa Kalinga, manganganib na ang kabuhayan at kaligtasan ng mga komunidad. “Maiistorbo ng mga proyekto ang natural na daloy ng Chico River at kapag dumating ang tagtuyot at kalakhan ng tubig ay nakaimbak sa dam reservoirs, lalala ang kakulangan ng tubig sa bahaging downstream, kung saan binabalak mag-operate ng CRPIP,” paliwanag ni Bolinget. IBON INFOGRAPHIC | Ano ang pinaka- Lolobo ang utang ng Pilipinas sa China Patuloy na tataas ang pangungutang Hindi na makakapagbayad ng utang Sa desperasyon, lalong nagtaas masahol na puwedeng mangyari sa mga patungong US$14.4-Bilyon sa mga dayuhan ng Pilipinas na dahil sa makupad na pag-unlad ng ng buwis at nangutang pa lalo ang Sinubukan pang tuligsain ni dating National Commission utang ng administrasyong Duterte sa nakadepende na lalo sa utang ekonomiya o kaya sa pagdating ng isang gobyerno ng Pilipinas (Sundan sa p. 8) on Indigenous Peoples (NCIP) Kailanga provincial officer China? krisis pampinansiya SUNDAN SA PAHINA 10
PW 17-12.indd 6-7 4/8/2019 11:13:50 AM LAT ALAIN PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019
Magdedeklara ang China na di na Lalabanan ng gobyerno ng Pilipinas, Mapupuwersa ang Pilipinas na magbayad ng makakapagbayad ang Pilipinas ng mga utang pero matatalos sa arbitration tribunal (o utang sa libreng pagpapagamit o pagbigay sa nito at igigiit ang agarang pagbayad korte) na pabor sa China China ng likas-yaman o estratehikong pag-aari
Proyekto sa Chico River makapagbayad ang naturang bansa Suprema para ideklarang labag sa MULA SA PAHINA dahil sa mga delay sa pagbubukas sa Saligang Batas ang kasunduan. komersiyo. Pangunahing dahilan nito ang Pag-ilit sa likas-yaman ng Pinas “Bago pa lang nagsimula ang loan, confidentiality clause na labag sa Pero ang pinakakontro-bersiyal talo na tayo kahit China pa ang nag- karapatan ng mga mamamayan na na bahagi ng kontrata: ang Section delay o breach of contract,” sabi naman malaman ang mga utang panlabas na 8.1 na hindi kumikilala sa karapatang ni Zarate. “Madali tayong kasuhan ng sila mismo, sa pamamagitan ng kanilang soberanya ng bansa at nagpapayag sa China sa tribunal nila, habang tayo hindi mga buwis, ang magbabayad. China na kontrolin ang “patrimonial maaaring i-question ang agreement sa Sinabi rin nila na inaprubahan na properties” o mga likas na yaman ng sarili nating korte.” lang ng Monetary Board ng gobyerno bansa kung sakaling di makapagbayad Kataka-taka, sabi ni Zarate, ang kasunduan after-the-fact o matapos ng utang ang Pilipinas. na pumayag pa ang gobyerno sa ang paglagda ng dalawang panig. At kung magrereklamo naman ang confidentiality clause o deklarasyong Labag umano ito sa rekisito sa batas Pilipinas, nakapaloob ang naturang hindi maaaring isiwalat sa publiko ang na kailangang may prior concurrence usapin sa batas daw ng China. Ang nilalaman ng naturang kontrata. o naunang pagpayag sa papasukang magreresolba sa anumang reklamo ng Hinamon noong Marso nina Zarate kasunduan. Pilipinas kung sakaling magreklamo ito at Colmenares ang DOF at National Labag naman sa polisiyang Filipino sa pagtrato rito ng China? Isang ahensiya Economic Development Authority First, o pag-uuna sa interes ng mga rin ng China – ang China International (NEDA) na isapubliko ang Chico River Pilipino, ang pagtitiyak ng kontrata Economic and Trade Arbitration loan agreement, gayundin ang iba pang na kontratistang Tsino ang gagawa ng Commission (Cietac). Kung makikita sikretong kasunduang nilagdaan nito sa proyekto. ng Cietac na may gamit-komersiyal ang China, tulad ng P12-B Kaliwa Dam at “Patuloy na babayaran ng ating mga naturang “asset”, maaari nitong gamitin P17-B Davao Bridge Project. anak ang utang na itong labis na di-pabor at pagkakitaan. sa atin habang nasasangkot tayo sa debt Nakita umano ito sa bansang Sri Sa Korte Suprema trap (patibong na utang) sa halagang Lanka, kung saan sinakop ng China ang Noong Abril 4, nagsumite si daan-daang bilyong dolyar sa China,” Hambatota Port matapos mabigong Colmenares ng petisyon sa Korte pagtatapos ni Colmenares. P
Negros 1 Iba pang kuwento Kadusale sa pagpirma sa depektibong team kasama ang mga mambabatas MULA SA PAHINA search warrant, dahil mali ang kanyang mula Makabayan, apat lang sa 15 nagpahirap sa anak ko?” pagsusumamo gitnang pangalan at iba pang detalye naiulat na inaresto ang nasa Bureau of ng ina ni Steve Arapoc, isa sa mga ukol sa kanya, sapilitan pa rin siyang Jail Management and Penology (BJMP) magsasakang pinaslang. inaresto matapos pasukin ng pulisya ang ng Canlaon. Ang siyam pang binalita (Altermidya) kanilang bahay. ng Energy FM Dumaguete ang hindi (Stop Killing Farmers FB page) pa nahahanap, habang sinusulat itong Inaresto Nestgor Kadusale Iba pang inaresto lathala. (UMA) P Sa kabila ng pagtutol ni Nesto Sa ginawang pagbisita ng NFFSM
PW 17-12.indd 8 4/8/2019 11:13:30 AM LAT ALAIN PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019 PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019 SURING BALITA 9 Marcos sa Negros Kapirasong Kritika ni eo S. Marasigan atapos ang pagpaslang gobyerno. Isa pang antas ang ipakita ang sa 14 na magsasaka at tunay na adhikain at gawain ng mga NPA, pagdakip sa 15 pa sa at ng suporta sa kanila ng mahihirap sa kanayunan. Negros Oriental nitong Marso Pero dapat tumbukin ang nagpapabilis 30 ng pinagsamang puwersa ng hatol na kamatayan sa kanila: ang ng pulisya at militar, makikita pagsusuri-panawagan na karapat-dapat ang tangka ng gobyerno sa silang patayin. Pinapaalingawngaw pagbibigay-katwiran. ang mga ito ng rehimeng ito, mula sa presidenteng walang bukambibig kundi atay sa ikinikilos ng rehimeng “Patayin!” hanggang sa iba’t ibang Duterte, ang gusto nito ay Magdedeklara ang China na di na Lalabanan ng gobyerno ng Pilipinas, Mapupuwersa ang Pilipinas na magbayad ng Malinaw ang Philippine News makakapagbayad ang Pilipinas ng mga utang pero matatalos sa arbitration tribunal (o utang sa libreng pagpapagamit o pagbigay sa tagapagsalita ng gobyerno, hanggang gawing kalakaran, “new Agency: mga miyembro ng New People’s nito at igigiit ang agarang pagbayad korte) na pabor sa China China ng likas-yaman o estratehikong pag-aari sa mga trolls na ang panawagan ay normal,” ang pamamaslang. Gagamitin Army ang pinaslang, hinainan sila “Obosen!” Ang hinahangad, instant na na itong pamalagiang instrumento ng ng warrant of arrest at “nanlaban,” at Proyekto sa Chico River makapagbayad ang naturang bansa Suprema para ideklarang labag sa lunas sa pinalaking problema ng droga panlipunang kontrol -- para patahimikin nakarekober mula sa kanila ng mga baril, MULA SA PAHINA dahil sa mga delay sa pagbubukas sa Saligang Batas ang kasunduan. at kriminalidad, pagtuligsa sa gobyerno ang lahat ng itinuturing na kalaban ng granada at iba pang kagamitan. Paalala komersiyo. Pangunahing dahilan nito ang at rebelyon; bukod pa sa pekeng gobyerno. Maraming pampulitikang rin ng “balita,” itinuturing ng US at Pag-ilit sa likas-yaman ng Pinas “Bago pa lang nagsimula ang loan, confidentiality clause na labag sa pakiramdam ng seguridad. layunin ang paglilingkuran: depensahan European Union na grupong “terorista” Pero ang pinakakontro-bersiyal talo na tayo kahit China pa ang nag- karapatan ng mga mamamayan na Ang napapatahimik, napapasang- ang naghaharing sistema at panatilihin ang NPA at Communist Party of the na bahagi ng kontrata: ang Section delay o breach of contract,” sabi naman malaman ang mga utang panlabas na ayon, o napagsasalita pa nga katono ang rehimen sa kapangyarihan. Philippines. 8.1 na hindi kumikilala sa karapatang ni Zarate. “Madali tayong kasuhan ng sila mismo, sa pamamagitan ng kanilang ng ng rehimen ng mga paliwanag ng Paglingkuran ang interes ng US at China, Inulit ito ni Salvador Panelo, soberanya ng bansa at nagpapayag sa China sa tribunal nila, habang tayo hindi mga buwis, ang magbabayad. Palasyo: iyung seksiyon ng masa kung at ng mga naghaharing uri sa bansa, lalo tagapagsalita ng pangulo, at inulit pang China na kontrolin ang “patrimonial maaaring i-question ang agreement sa Sinabi rin nila na inaprubahan na saan malakas na ang hatak ng rehimen na ng paksiyong pulitikal ng mga Marcos muli. Aniya, batayan ng paglalabas ng properties” o mga likas na yaman ng sarili nating korte.” lang ng Monetary Board ng gobyerno at ng gusto nitong kaisipan. Sila iyung at Macapagal-Arroyo. warrant of arrest ang pagkatukoy sa mga bansa kung sakaling di makapagbayad Kataka-taka, sabi ni Zarate, ang kasunduan after-the-fact o matapos matabang lupa para sa kaisipang “Kung Bagamat lutang ang pagiging bago pinaslang at mga dinakip bilang “suspek ng utang ang Pilipinas. na pumayag pa ang gobyerno sa ang paglagda ng dalawang panig. wala kang ginagawang masama, wala ng pasismo ni Duterte, makikitang sa partikular na mga ambush, tangkang At kung magrereklamo naman ang confidentiality clause o deklarasyong Labag umano ito sa rekisito sa batas kang dapat ikatakot,” dahil wala silang pagpapaigting din ito ng panunupil ng pananambang.” Pilipinas, nakapaloob ang naturang hindi maaaring isiwalat sa publiko ang na kailangang may prior concurrence ginagawang masama para sa rehimen. mga naunang rehimen. Ang Mindanao Ginawa nang kalakaran ng Oplan usapin sa batas daw ng China. Ang nilalaman ng naturang kontrata. o naunang pagpayag sa papasukang Sa ganitong paraan sinisikap ng na pinadalhan ni Noynoy Aquino ng 60 Tokhang, ng “gera kontra-droga” ni magreresolba sa anumang reklamo ng Hinamon noong Marso nina Zarate kasunduan. gobyerno na ihiwalay ang mga mapanuri porsiyento ng militar, ipinailalim na sa Duterte, ang ganito: binabanggit ang mga Pilipinas kung sakaling magreklamo ito at Colmenares ang DOF at National Labag naman sa polisiyang Filipino o kritikal mag-isip sa hanay ng mga batas militar. Gayundin halos ang mga ligal na batayan para sikaping bigyang- sa pagtrato rito ng China? Isang ahensiya Economic Development Authority First, o pag-uuna sa interes ng mga mamamayan, iyung hindi madaling rehiyong Negros, Bicol at Samar na katwiran ang iligal na hakbangin, rin ng China – ang China International (NEDA) na isapubliko ang Chico River Pilipino, ang pagtitiyak ng kontrata makumbinsi sa pagpatay sa 14 na paboritong target ng mga programang ang pagpatay sa mga “nanlaban” Economic and Trade Arbitration loan agreement, gayundin ang iba pang na kontratistang Tsino ang gagawa ng magsasaka, at malawak ang hanay na ito kontra-insurhensiya. Ang pamamaslang diumano. Sinasabi ng rehimen ang mga Commission (Cietac). Kung makikita sikretong kasunduang nilagdaan nito sa proyekto. lampas sa mga aktibista at progresibo. at pagdukot na ginawa ng rehimeng argumentong legal hindi pangunahin ng Cietac na may gamit-komersiyal ang China, tulad ng P12-B Kaliwa Dam at “Patuloy na babayaran ng ating mga Laban sa kanila, ang armas ng gobyerno Macapagal-Arroyo sa mga rehiyon sa para itulak ang paglilitis at paghatol naturang “asset”, maaari nitong gamitin P17-B Davao Bridge Project. anak ang utang na itong labis na di-pabor ay pananakot at aktwal na dahas. Mula labas ng Metro Manila, pinaabot na sa sa mga pinagbibintangan; wala nang at pagkakitaan. sa atin habang nasasangkot tayo sa debt pagbabanta ng panggagahasa hanggang sentro ng bansa. punto dahil patay na sila. Ginagamit ng Nakita umano ito sa bansang Sri Sa Korte Suprema trap (patibong na utang) sa halagang sa pagbabansag na bakla sa social media, Ang magkakasunod na pangulong rehimen ang mga ito para pakilusin ang Lanka, kung saan sinakop ng China ang Noong Abril 4, nagsumite si daan-daang bilyong dolyar sa China,” mula sa mga komentong galit hanggang humalaw sa Kaliwa para maupo sa madidilim na nosyon tungkol sa mga Hambatota Port matapos mabigong Colmenares ng petisyon sa Korte pagtatapos ni Colmenares. P sa mga komentong anti-intelektuwal, at puwesto, laging nagsisikap higitan ang rebelde, Komunista, terorista, kriminal at mula sa babala ng mga opisyal ng barangay nauna sa pag-atake sa Kaliwa kapag kaaway ng gobyerno -- at agad idugtong Kadusale sa pagpirma sa depektibong team kasama ang mga mambabatas hanggang sa aktuwal na paniniktik nakaupo na. Bukod sa pagpapatuloy Negros 1 Iba pang kuwento sila sa kamatayan. MULA SA PAHINA search warrant, dahil mali ang kanyang mula Makabayan, apat lang sa 15 -- ang gusto ay patahimikin ang mga ng mga patakarang pang-ekonomiya, Isang antas ang igiit ang kawalan ng gitnang pangalan at iba pang detalye naiulat na inaresto ang nasa Bureau of mapanuri at aktwal na nagsasalita laban ipinagpatuloy rin nila sa esensiya ang nagpahirap sa anak ko?” pagsusumamo ligal na batayan para patayin ang sinumang ukol sa kanya, sapilitan pa rin siyang Jail Management and Penology (BJMP) sa gobyerno. programang kontra-insurhensiya na ng ina ni Steve Arapoc, isa sa mga pinagbibintangan o may warrant of inaresto matapos pasukin ng pulisya ang ng Canlaon. Ang siyam pang binalita Mahalagang pansinin, habang tulak ng US at militar. P magsasakang pinaslang. arrest. Isang antas din ang pabulaanan kanilang bahay. ng Energy FM Dumaguete ang hindi tumatagal ang rehimeng Duterte, nagiging 08 Abril 2019 (Altermidya) ang akusasyon sa mga pinaslang, at (Stop Killing Farmers FB page) pa nahahanap, habang sinusulat itong mas manipis ang mga pagbibigay- patunayang nagsisinungaling ang lathala. katwiran nito habang nagiging malawak Basahin nang buo ang Inaresto Nestgor Kadusale Iba pang inaresto gobyerno; katunayan, sinungaling ang artikulo sa (UMA) P Sa kabila ng pagtutol ni Nesto Sa ginawang pagbisita ng NFFSM at masinsin ang pananakot nito. www.pinoyweekly.org
PW 17-12.indd 8 4/8/2019 11:13:30 AM PW 17-12.indd 9 4/8/2019 11:13:31 AM 10 PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019 apanira rin sa ka ikasan P a yers MULA SA PAHINA 8 co bine bri iance Natividad Sugguiyao ang pahayag ni Bolinget at ng CPA ith co it ent ANG TARAY! na may siyam na proyekto. Sa kaalaman daw ni Sugguiyao, dalawang proyekto lang sa Kalinga ang nagsasagawa ng free, an passion prior and informed consent process (FPIC). s pp e ente Pero makikita sa website ng Department of Energy na rther by a so i tunay ngang may siyam na awarded projects sa Kalinga. Kung ana ysis o society tutuusin, aabot pa ito ng 18 kung isasama ang mga proyekto sa Mountain Province. hat s nbeatab e “May katotohanan mang dalawang proyekto ang ony a i a, abogado at dating dekano ng Ateneo School o sumasailalim sa FPIC, hindi natin puwedeng talikdan ang Go ernment, bilang depensa niya sa National Union o People s Lawyers (NUPL) na sinisiraan ng Armed Forces o the Philippines katotohanang naaprubahan na ang marami pang proyekto sa (AFP) bilang tagadepensa raw ng New People s Army ilog at sa mga sanga nito,” sabi pa ni Bolinget. Bahagi rin itong FPIC, o ang pahintulot na hinihingi mula (KONTRA) BIDA SA BALITA sa komunidad na maapektuhan ng mga proyekto, sa mga RENAN OR I bahagi ng CRPIP na hindi nakitang nasagawa nang maayos ng mga miyembro ng pambansang minorya. “Hindi hiningi ang FPIC, o pahintulot, ng mga indigenous people bago nagkapirmahan sa loan,” giit ni Sarah Dekdeken, tagapagsalita ng CPA, “at hindi na rin binigyang halaga ang pahintulot na ito bago simulant ang konstruksyon para sa proyekto.” Nagsimula na ang “earth-moving” ng National Irrigation Administration (NIA) Region 2 habang sinasagawa pa lamang ang FPIC, pahayag ni Kalinga NCIP Director Catherin Gayagay-Apaling sa Northern Dispatch (Nordis). Sa ulat ng Nordis, pinaliwanag ni Gayagay-Apaling ang ginawa ng NIA na diretsong pakikipagtalakayan sa mga may-ari ng lote. Ang mga lupang ninuno sa Pinukpuk at Magaogao ang maaktuhan ng proyekto. Ganoon na rin ang mga komunidad ng katutubo at magsasakang umaasa sa tubig mula sa Chico River. P a at ta i MULA SA PAHINA 1 ng “Gulayisasyon.” Isang simpleng pagpapaliwanag kung paanong ang isang tila kumplikadong konsepto ay naipapaliwanag gamit ang imahen ng mga gulay. “Nakatagong taba” ang pork barrel sa “Taba ng Baboy,” at R Central isayas Police Regional O ice ang masisteng payo ng tula ay “Maging ang Pangulo ay dapat (PRO- ) Chie . Nangasiwa sa malawakang crackdown sa Negros Oriental maglahad/ ng lahat ng pondong siya ang may hawak./ Ipa- sa ilalim ng Oplan Sauron noong Marso 0. Labing-apat ang nasawi -- liposuction ang budget ng bansa/ Kung gustong lusawin ang biktima ng e tra udicial killing -- at 1 ang ilegal na inaresto. lahat ng taba.” Sa “Palasyo’y Tahimik” inilahad ang malaganap na extra- judicial killings sa panahon ni Macapagal-Arroyo at sinabi nitong sa pagtatanong ng oposisyon sa mga pagpaslang, “Walang sumasagot sa pukol na tanong;/ Palasyo’y tahimik, hindi tumutugon./ Sa hindi pag-imik, para nang inamin/ ang Napulot lang pong terosrismo’y doon nanggagaling. pakalat-kalat sa Ilan lang ito sa mga mga tulang nasa kolekisyon at tiyak Facebook na hindi mabibigo sa kasiningan at talas ng nilalaman ang sinumang babasa sa halos 200 tula pa na nasa Usapang Kanto ni Koyang Jess Santiago. P
PW 17-12.indd 10 4/8/2019 11:13:31 AM PINOY WEEKLY | ABRIL 12, 2019 SAMU T SARI 11
Tala-Kaalaman ni Boy Bagwis tinata na C ay a ta apayon Hapon lam n yo ba na itinatag ng kolonyalistang Hapon ang sentrong organisasyon sa pamamahala ng bansa ay tatawaging E ecuti e Commission (EC)? Sa binasa ni Hen. Maeda na inihanda nang Order No. 1, itinatalaga ni Hen. Homma si Alkalde orge B. argas bilang ni akis a a in pangulo ng EC at itinakdang buuin ang departamento. Nilinaw ng kautusan na ang komisyon ay magiging daanan lang ng mga patakaran at Magpayabong ng sambong direktiba ng administrasyon militar dahil lahat ng departamento ay lalagyan ng mga tagapayong indi gaanong tumataas ang Sakit sa bato. Pakuluan ang dahon ng Hapones. puno nito at nagtataglay sambong at inumin ang pinaglagaan nito para Itinalaga naman ni Alkalde mapabuti ang kalagayan ng mga bato (kidney). argas sa sususnod na mga ng dahong mabalahibo na departamento ang kanyang H Nakakatulong ito sa maayos na pagdaloy ng kasamahan sina Benigno S. maaaring maihalintulad sa dahon ng ihi. A uino Sr., Interyor ose P. alagaw. Namumulaklak ito ng kulay Lagnat. Nakatutulong magpababa ng Laurel, Katarungan Antonio de las Alas, Pananalapi Ra ael Alunan, puti na siyang tumutubo at nabubuhay lagnat ang pag-inom ng nilagang dahon ng Agrikultura at Komersiyo Claro kaya madali itong mahanap sa sambong. Maaari ring gamitin ang ugat. M. Recto, Edukasyon, Kalusugan Pantapal sa sugat. Nakatutulong sa mabilis at Kagalingang Pampubliko at maraming lugar sa Pilipinas. uintin Paredes, pagawaing na paggaling at paghilom ng sugat ang dinikdik Bayan at komunikasyon. Nagtataglay ng mga kemikal na volatile oil, na dahon nito. Naging Punong Mahistrado Sinusitis at sipon. Nakapagpapaluwag si ose ulo Sera in Marambut l-borneol, l-camphor, limonene, saponins, ang Kalihim agapagpaganap at sesquiterpene at limonene, tannins, naman ng bara sa ilong ang pag-inom ng eo ilo Sison ang Pangkalahatang sesquiterpene alcohol, palmitin, at myristic nilagang dahon ng sambong. Awditor at Direktor sa Badyet. Rayuma. Maaaring ipanligo o ipambabad Pagsapit ng Enero , pormal acid ang sambong na maaaring makagamot sa nang itinatag ang Philippine iba’t ibang uri ng sakit. sa apektadong bahagi ng katawan ang E ecuti e Commission. Karaniwang nilalaga ang dahon o ugat ng pinaglagaan ng dahon ng sambong para Naging modelo ito ng sambong at iniinom bilang panlunas. Maaari maibsan ang pananakit nito. pagpapatuloy lang ng elitistang Hika. Mabisa pa rin ang regular na pag- pamamayani sa bawat pagpapalit ring dikdikin ang dahon para ipantapal sa ng pamahalaan at panginoon ilang sakit sa katawan. inom ng pinaglagaan ng dahon ng sambong sapul noong mga huling araw ng Mga sakit na magagamot ng sambong: para sa mga may hika. P kolonyalismong Espanyol. P
itorya a sa pahina tipunan ang pinakamalaking sa paglaban sa taas-presyo naman ng lakas mula sa atake ng rehimen. Mabangis bilang ng mga mamamayan, ng mga bilihin at serbisyo, padrinong mga naghaharing si Duterte, pero bangkarote ng mga kapanalig, ng mga hanggang makabuluhang uri, at imperyalistang US at ang ipinagtatanggol niyang alyado, na sumusuporta sa dagdag-sahod, pagbasura Tsino. naghaharing mga uri at progresibong programa, sa Train Law, pagpigil sa Kung lumakas ang boses sistema. Ramdam at batid ng plataporma at paninindigan taas-singil sa SSS, at iba pa, ng oposisyon sa halalan, taumbayan, kung ipapakita ng Makabayan. Ito ang kinikilala ang mga progresibo mahihirapang dayain ng at ipapaliwanag, ang pakay pinaka-epektibong paraan bilang pinuno ng oposisyon rehimen ang halalan nang ni Duterte na kopohin ang para mabigo ang masasamang laban sa rehimeng Duterte. di mawawalan lalo ng kapangyarihan. plano ng rehimen. Kailangang pagkaisahin ang kredibilidad sa sambayanang Kailangang ituring na Dahil ito ang palaging lahat ng puwersa ng oposisyon Pilipino at sa mundo. At kung bahagi ng paglaban sa pasismo nasa harapan ng mga laban para mapalakas ang hanay mandadaya pa rin, tiyak ang ang eleksiyon. Kailangang ng mga mamamayan, mula laban sa rehimeng kumukuha galit na sasalubong dito. P
PW 17-12.indd 11 4/8/2019 11:13:33 AM Rebyu ng Usapang Kanto ni Jess Santiago. Inilathala KULTURA ng Sentro ng Wikang ilipino ng Unibersidad ng Pilipinas, 201 . Ni Soliman A. Santos ugma at talim inipon sa Usapang Kanto ang halos 200 tula ng makata’t kompositor na si Jess TSantiago na nalathala sa pagitan ng huling bahagi ng dekada ’90 hanggang 2005. Koleksiyon ito ng mga tinawag niyang “kolumberso” sa mga diyaryong Pinoy Weekly, Taliba, Archipelago, Truth Forum, Hoy, Bagong Umaga, Pinas, at Planet R : C P Philippines.
Mahalagang sipatin ang ni Santiago na aniya’y iniaalay paid), na itinatampok sa long distance na mga tula sa koleksiyon bilang niya bilang pagpupugay kina relasyon. Sa dulo ng tula, binabatikos ang istorikal na pagtatala ng mga Huseng Batute, Amado napipintong pagpataw ng buwis sa texting naganap sa isang partikular V. Hernandez at Sisong ng “bwisit na pamahalaan.” Sa mga linyang na panahon. Matatalas ang Kantanod, na pawang mga “Pangako, mahal ko, tiyak na bubukol/ komentaryo ni Koyang Jess, nagsulat rin ng mga patulang panggadgad ng yelong ipupukol!”, (para sa marami), sa pang- kolum sa kanilang panahon, mahihiwatigan ang akto ng pagtutol at araw-araw na mga balita’t at gayundin, may angking paglaban. pangyayari sa panahon nina talim sa pagsisiwalat ng mga Itinampok naman sa tulang “Bagahe” Estrada at Macapagal- sakit ng lipunan. ang panghihingi ng “congresswoman ng Arroyo. Ang totoo, ilang Kapansin-pansin din ang Ilocos Norte” ng second chance, na sinagot taon na rin ang nakalilipas siste sa mga tula na nakaugat ng bulyaw ng aleng naaasar ng “Magtigil- subali’t naririyan pa rin ang sa tradisyong pusong, na tila tigil ka’t ‘wag magpaandar/ Sa batas militar, mga isyung tinalakay sa nagpapatawa gayong matalas kami’y nabusabos!/ Taglayin mong sumpa kanyang mga akda: pagtaas ng presyo ng na pumupuna sa mga maling sistema tulad ang pangalang Marcos!” mga bilihi’t serbisyo, buwis, mababang ng ginawa ng kapwa niya Bulakenyong May panukala ang tulang “Kuryente” pasahod, kawalan ng lupa, masaker sa mga Marcelo del Pilar na ginawang hinggil sa muling hindi makatwirang magsasaka, korupsiyon, konsumisyon sa katatawanan ang pagpuna sa mga fraile. pagtataas ng Meralco sa singil ng kuteyente, eleksiyon, same sex marriage, o kahit sina Usapang kanto kaya magaan ang wika sa pamamagitan ng mga linyang “Di baleng FPJ at Dolphy, maging ang kumpisal ni kaya tiyak na maiintindihan ng masa sinaing natin ay magtutong/ Poste’t electric Kris Aquino sa kanyang pagkakaroon ng sapagkat ito naman ang gustong kausapin bills ang gawing panggatong! STD, hanggang sa usapin ng globalisasyon ng kanyang mga berso. Mula sa kanila, Makikita naman sa “Pinangos na at imperyalismo. para sa kanila, kumbaga. Gayunma’y hindi Tubo” ang kutsabahan ng gobyerno ni May karisma ang tula ni Santiago naiwaglit ni Santiago ang kasiningan ng Arroyo, ng Department of Labor and sa paraang tinatalakay nito ang tila tugma at sukat habang pinananatili ang Employment (Pat Sto. Tomas), at ng mga pangkaraniwan tulad ng texting, matalas na komentaryong nilalaman ng Cojuangco-Aquino (Noynoy at Cory) ang spaghetti’t pizza, sunog, perya, usapang mga tula. pagtatakip sa malagim na sinapit ng 14 na lasing, prey-ober at iba pa, pero may pitik Sa “Luv Txt,” na tumatalakay sa pag- manggagawang bukid sa Hacienda Luisita na komentaryo sa loob ng kanyang mga iibigan, makikita ang mga salitang, cell massacre. berso. Sa mga mahilig sa pambeberso’t phone, texting, ring tone, screen, cell card Epekto ng globalisasyon sa mga pananalinghaga, di sasala ang tugma’t sukat (noong hindi pa uso ang tingi-tinging pre- maggugulay sa Benguet ang paksa SUNDAN SA PAHINA 10
PW 17-12.indd 12 4/8/2019 11:13:34 AM