Dorpsvisie Hallum E.O. 2025 in Hallum Zit Je Gebakken

Dorpsvisie Hallum e.o. 2025 In Hallum zit je gebakken

Concept 12 november 2014

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

1. Inleiding

Dorpsvisie Hallum e.o. 2025 Voor u ligt onze Dorpsvisie Hallum e.o. 2025. Deze visie is het resultaat van een intensief voortraject, waaraan veel inwoners van Hallum met veel enthousiasme hun steentje hebben bijgedragen. Daarmee is het echt een visie vóór en dóór Hallumers geworden. Met deze visie willen we er voor zorgen dat zoveel mogelijk Hallumers in beweging komen en met elkaar aan de slag gaan met de toekomst van Hallum.

Tijdens de verschillende gesprekken hebben de Hallumers ambities en wensen voor de toekomst uitgesproken. Het doel is om de ambities en wensen in de komende 10 jaar te realiseren. De belangrijkste opgaven en vraagstukken zijn:

- versterken middenstand / winkelstructuur - voorkomen leegstand, waardedaling woningen, zorg - ontsluiting en uitbreidingsmogelijkheden bedrijventerrein Doniaweg - benutten kansen Waddenkust en Dokkumer Ee - energie en duurzaamheid (Windmolens / LEF / TegenWind) - versterken voorzieningenstructuur (scholen, openluchtzwembad, MFC) - bezuinigingen: minder financiële middelen / subsidies - gemeentelijke herindeling: op termijn bij gemeente Leeuwarden - inspelen op demografische veranderingen: meer ouderen, minder jongeren - genereren benodigde financiële middelen

Hallum legt de lat hoog Hallum kiest er voor om de lat voor de toekomstvisie hoog te leggen. In de Dorpsvisie zet Hallum een ambitieuze koers uit. Hallum wil in volle kracht vooruit naar een compleet dorp, gelegen in de nabijheid van de stad Leeuwarden, met toekomstbestendige voorzieningen en een prettig woon- en vestigingsklimaat. Het dorp profileert zich als een groeiende dorpskern, in combinatie met de waarden: - Rust en ruimte - Zorg, service en veiligheid op maat: - Werken

SAMEN(werken) Een belangrijke rode draad in deze visie is: SAMEN. Hallum kent een enorme diversiteit in inwoners maar ook in verenigingen. Het mooie hiervan is dat veel vaardigheden en kennis in het dorp verzameld zijn. Deze kennis en vaardigheden kunnen nog veel beter worden benut, door deze slim aan elkaar koppelen en goed samen te werken. Alleen dan kunnen we veel van onze visie bereiken. We kunnen laten zien dat SAMEN echt de kracht is van ons dorp. In belangrijke mate bepalen de inzet van vrijwilligers en de wil om dingen anders aan te pakken daarbij het succes: elke bijdrage, hoe groot of klein, telt.

U doet toch ook mee? Wij nodigen u van harte uit om samen de schouders er onder te zetten. Wij ontmoeten u graag bij een activiteit, project of bijeenkomst, of in de winkel, bij de sportvereniging, in de straat of waar dan ook. Samen gaan we aan de slag voor Hallum e.o.: In Hallum zit je gebakken!

Hallum, maart 2015 Dorpsbelang Hallum e.o.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

2. Doel Dorpsvisie

Met deze dorpsvisie formuleren de inwoners van Hallum een leidraad voor de periode tot 2025. De dorpsvisie beschrijft de ambities en de prioriteiten die door de Hallumers zijn aangedragen. Deze zijn er met name op gericht om de leefbaarheid in het dorp op een hoog peil te houden.

De opzet van de dorpsvisie is zo gekozen dat er een duidelijke toekomstrichting is geformuleerd, waarbij vervolgens verschillende thema’s en deelgebieden globaal zijn uitgewerkt. De visie is geen blauwdruk voor de toekomst en pretendeert ook niet om de toekomst te voorspellen. De visie is bedoeld als een inspiratiebron om koers te houden voor de komende 10 jaar. Zo nodig kan de uitwerking van deze koers tussentijds worden bijgesteld. De dorpsvisie is een belangrijk communicatiemiddel richting de gebiedspartners en vormt de basis voor de benodigde samenwerking en de bijbehorende financiële dekking voor de uitvoering van de verschillende projecten.

3. Een krachtig dorp(sbelang)

De dorpsvisie beslaat een tijdsperiode met veel politieke dynamiek en veranderende maatschappelijke omstandigheden. Denk bijvoorbeeld aan de gemeentelijke herindeling, de veranderende rol van de overheid, bezuinigingen bij veel gebiedspartners, demografische veranderingen, de fundamentele herziening van het zorgstelsel etc etc. Dit complexe speelveld vraagt van dorpen - meer dan voorheen - een daadkrachtige rol: een tijdige betrokkenheid, handelend optreden, een duidelijke stem en een hoge mate van verantwoordelijkheidsgevoel. Dorpsbelang Hallum wil met het oog hierop voor de gebiedsparters een goede gesprekspartner zijn.

Dorpsbelang Hallum is zich er van bewust dat alleen met een goede samenwerking en afstemming met de gebiedspartners (Gemeente Ferwerderadiel, Provincie Fryslân, Dorpsbelangen van buurdorpen, woningbouwcoöperatie Wonen Noordwest Friesland, politie, openbaar vervoerbedrijven, waterschap, zorginstellingen) goede ideeën en ontwikkelingen daadwerkelijk tot stand kunnen worden gebracht, prioriteiten kunnen worden gesteld en plannen financieel haalbaar en uitvoerbaar kunnen worden gemaakt.

Het dorpsbelang is een vereniging van leden. Niet alle dorpsbewoners zijn lid, maar het dorpsbelang treedt wel op namens het dorp. Om de nieuwe rol van het dorpsbelang in de toekomst goed te kunnen blijven vervullen, en voldoende vuist te kunnen maken voor gewenste ontwikkelingen of juist tegen ongewenste ontwikkelingen, is een sterke achterban - in de vorm van een zo groot mogelijk ledenbestand - een belangrijke voorwaarde. 4. Totstandkomingsproces Dorpsvisie

De dorpsvisie is een visie voor en door Hallumers. Via een interactief proces is alle ruimte gecreëerd voor discussie en gesprek, samenwerken, eigen inbreng en initiatief. Er zijn 7 werkgroepen in het leven geroepen, elk onder begeleiding van een bestuurslid van dorpsbelang:

- Wonen en woonomgeving - Bedrijvigheid en werkgelegenheid - Maatschappelijke voorzieningen - Zorg, welzijn en service - Recreatie, toerisme en sport - Historie - Duurzaamheid

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Deze werkgroepen zijn gedurende een aantal maanden vol enthousiasme aan de slag gegaan en hebben alle ideeën verzameld en verder uitgewerkt in concrete plannen of acties. Er zijn vanaf de start van het project verschillende avonden voor werkgroepen en bewoners georganiseerd, waarbij presentaties werden gegeven en informatiemarkten waren gehouden. Alle inwoners van Hallum hebben de mogelijkheid gekregen om hun eigen mening te geven. Tot slot is alle informatie tot een samenhangend verhaal in een concept-Dorpsvisie verwerkt.

De concept-Dorpsvisie wordt tijdens een informatieavond op 19 november 2014 aan het dorp gepresenteerd. Iedereen heeft dan de laatste mogelijkheid om de ideeën en meningen kenbaar te maken. Daarna wordt de Dorpsvisie definitief gemaakt.

Foto’s bewonersavonden

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

5. Hallumers aan het woord over de toekomst

Hier een paar leuke quotes / foto’s van diverse Hallumers “We hebben veel te bieden als dorp”

“We moeten elkaar wat meer gunnen. We zetten veel te veel ons eigen IK voorop”

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

6. Historie en ruimtelijke ontwikkeling van Hallum e.o.

Tekstkader Werkgroep historie De werkgroep historie heeft een uitgebreid onderzoek verricht naar de historische ontwikkeling van Hallum e.o. door de eeuwen heen. Door middel van tekst en kaartmateriaal wordt de lezer meegenomen in een interessante reis door de tijd. Hallum kent door de eeuwen heen een rijke historie met mooie verhalen, waar jong en oud nog veel van kan leren. Een aantal verhalen is nog steeds terug te herleiden in de structuur en de panden van Hallum. Maar helaas zijn door de eeuwen heen ook veel belangrijke ‘parels van toen’ verdwenen, zoals het klooster Mariengaarde en de stinsen. De belangrijkste onderdelen van deze tijdsreis zijn in de dorpsvisie overgenomen. Het complete verhaal is terug te vinden in de bijlage bij deze dorpsvisie.

6.1 Omgeving Hallum

De bijna 9.000 inwoners van de gemeente Ferwerderadiel wonen in 12 dorpen en 7 buurtschappen. Hallum is het grootste dorp (2.780 inwoners, 1-1-2014) en Jannum het kleinste (64 inwoners).

De steden Leeuwarden en Dokkum zijn middels een goede wegen- en waterstructuur in 20 minuten te bereiken. De reeks dorpen langs de Waddenkust van Ferwerderadiel vormen in ruimtelijke zin een boog die tussen deze beide steden is gespannen. De in 1963 aangelegde provinciale weg rijgt de (lijn- dorpen) aan elkaar. De Dokkumer Ee verbindt ook beide steden over water. De dorpen van Ferwerderadiel zijn met de eigen opvaarten als een ‘infuus’ met deze Dokkumer Ee verbonden. De Waddenzee ligt hemelsbreed dichtbij, maar is ter hoogte van de dorpen niet zichtbaar. De zee is ver weg verscholen achter de in de 80-iger jaren verhoogde deltadijk. De buitendijkse landaanwinning is tot de 70-iger jaren een eeuwenlang harde handmatige activiteit geweest om vruchtbare grond aan de zee te onttrekken. Het Waddengebied buitendijks heeft nu de status Unesco-werelderfgoed.

6.2 De eerste bewoners rond 500 v. Chr. Rond 500 v. Chr. is het noorden van Friesland nog erg nat. Kreken en prielen steden diep het land in tot voorbij Burdaard. De nederzettingen, waaronder Hallum, zijn rond deze tijd ontstaan. De plekken die de vroegere bewoners kozen voor hun terpen, lagen op natuurlijke ruggen langs de oevers van grote kreken. De kreken gaven toegang tot de zee om te vissen en te reizen. Drinkwater werd opgevangen in dobben. Deze eerste bewoners begonnen het aanliggende land te ontginnen, waardoor een kleinschalig agrarisch landschap begon te ontstaan.

6.3 Welvaart vanaf 1100 Rond 1100 zijn de terpen op de kwelderwal met elkaar verbonden en werd ook het kwelderland voorzien van dijken. De boeren kregen hulp van de monniken. Gewapend met scheppen, kruiwagen en berries werd het landschap in relatief korte tijd ingrijpend en onomkeerbaar veranderd. Doordat het water de terpen niet meer bedreigde, konden op de terpen permanente bouwwerken worden gerealiseerd.

De ligging aan de monding van de Middelsee, de vruchtbare grond en de daarmee samenhangende hoge opbrengsten, zorgden er voor dat Hallum een welvarende tijd tegemoet ging.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Ook de aanwezigheid van het in 1163 door Frederik van Hallum gestichte klooster Mariëngaarde was een zeer belangrijke en stimulerende factor. Freark en zijn talrijke monniken hebben zich intensief ingezet voor de zeeweringen en het inrichten van het agrarisch landschap. Zij hebben daarmee een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van deze regio. Op het voormalige kloosterterrein staat tegenwoordig een boerderij.

De welvarendheid kwam ook tot uiting in het opmerkelijk aantal grote states en stinsen op het Hallumer grondgebied. De belangrijkste adelijke states stonden op of nabij de dorpsterp: Offingaburg, Goslinghastate, Sythiemastate, Aebingastate. Ook buiten de dorpskern hebben staten en stinsen gestaan: Banga, Donia, Feitsma, Jayma, Gerbada, Jongema, Ondersma, Burmania, Ondersma en Wierda, Lunia en Schierstins. Deze opstallen zijn allen in de 19de eeuw afgebroken.

6.4 Ruimtelijke structuur en ontwikkeling dorp Hallum

In de loop van de eeuwen is de ruimtelijke structuur aan verandering onderhevig geweest. Het ontstaan op een terp, de aanleg van spoor en wegen waterwegen heeft zijn sporen nagelaten in de huidige ruimtelijke structuur van Hallum.

Terpstructuur Bijzonder voor de terpstructuur van Hallum zijn de kerkring, de ringweg en de radiale paden, in combinatie met dorpsbebouwing en het terrein van de voormalige Goslingastate (situatie rond 1300). Tegenwoordig vormt deze structuur samen met de aanwezige historische bebouwing het beschermde dorpsgezicht van Hallum.

Haven Voor de verdere ruimtelijke ontwikkeling van het dorp is de aanleg van de in verbinding met de Ee staande Hallumertrekvaart in 1647 belangrijk. Aan het einde van de vaart wordt parallel ten zuiden van de Langebuorren een haventje aangelegd. Het vervoer over water zorgde rondom deze haven voor economische activiteiten en levendigheid: er ontstond enige nijverheid en de bebouwing aan de Langebuorren en de zuidkant van de haven ontwikkelde zich verder. De haven is rond 1950 gedempt, omdat het vervoer over water sterk afnam. Tegenwoordig is dit gedeelte de Gedempte Haven.

Infrastructuur In 1900 werd Hallum samen met de buurdorpen ontsloten door de spoorlijn Leeuwarden-Dokkum. Deze lijn trok enige bedrijvigheid aan, maar werd al in 1970 weer gesloten. Enkele jaren daarvoor (1960) werd de provinciale weg Leeuwarden-Dokkum (Ljouerterdyk) aangelegd. Daarmee werd de oorspronkelijke middeleeuwse doorgaande verbinding, de Lage Heerenweg (nu: Mounebuorren en Offingaweg) afgewaardeerd en werden de vervoersmogelijkheden over de weg verbeterd.

Bedrijven en woningen Door haar ligging tussen de steden Leeuwarden en Dokkum en de ontwikkelingen in de mechanisering in de agrarische sector en plaatselijke bedrijvigheid, heeft Hallum met name vanaf 1960 een forse groei in woon- en industrievolume meegemaakt. In de 50-iger en 60-iger jaren zijn o.a. de Goslingastrjitte, Finne, Sythemastrjitte, Griene Dyk en Joffer Frederkestrjitte aangelegd.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Door de naoorlogse geboortegolf en forensisme ontstond in de jaren 70 een explosieve groei van nieuwbouwplannen (Groene Hartplan, Stjurmanstûn, Snikke, Boeier, Twa Brêgen etc). In de 80-iger en 90-iger jaren zijn de planmatige uitbreidingen Hallumervaart en Oer de Feart ontwikkeld. En met de ontwikkeling van het in 1975 opgestarte industrieel uitbreidingsplan aan de Doniaweg, werd de sprong over de provinciale weg gemaakt. Diverse Hallumer bedrijven werden om diverse redenen naar dit terrein verplaatst.

6.5 Hallum anno 2015

Ruimtelijke structuur Bij de analyse van het dorp valt een aantal zaken op:

- ligging van het dorp in een open kleigebied met wijdse vergezichten - de markante verhoging en de radiale structuur van het terpgebied; - de compacte stedenbouwkundige opzet van het dorp, bestaande uit bloksgewijze planmatige uitbreidingen, afgewisseld met stroken openbaar groen; - de waterstructuren die vanaf de Hallumer Feart de woonwijken insteken; - de centrale groenzone rondom De Singel (sport en dierenweide).

Centrum en maatschappelijke functies

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Wonen

Bedrijven

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Verkeer

Water

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Groen

Demografie Het totaal aantal inwoners van de gemeente Ferwerderadiel is in de periode van 2005 tot en met 2014 gedaald van van 8.967 naar 8.790. Dat is in 10 jaar een absolute afname van 177 inwoners. In dezelfde periode is het aantal inwoners van Hallum gedaald van 2.774 naar 2.751, een afname van 23 inwoners. Procentueel is dit een afname van 1% in 10 jaar. Ten opzichte van dorpen als Ferwert (6%), Marrum (1%), Blije (4%) en Burdaard (3%) is dit een relatief laag percentage.

AANTAL INWONERS PER DORP PER 1 JANUARI 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 Ferwert 1.823 1.854 1.842 1.859 1.853 1.869 1.900 1.895 1.935 1.924 Marrum 1.464 1.467 1.467 1.469 1.475 1.460 1.477 1.482 1.483 1.467 Hallum 2.751 2.794 2.786 2.791 2.779 2.757 2.747 2.738 2.758 2.774 Blije 839 828 839 852 845 8.773 870 872 871 872 Wânswert 204 205 195 201 210 211 206 210 216 205 Jislum 72 75 81 79 75 54 52 50 50 46 Ginnum 90 92 89 91 94 92 92 101 91 95 Hegebeintum 90 95 95 96 96 98 103 93 109 111 Reitsum 152 150 144 146 143 141 139 138 149 143 Lichtaard 84 85 83 82 81 80 77 80 84 78 Jannum 63 65 66 64 64 63 61 63 64 64 Burdaard 1.158 1.146 1.150 1.133 1.125 1.125 1.141 1.172 1.166 1.188 Totaal 8.790 8.856 8.838 8.863 8.840 8.823 8.865 8.894 8.976 8.967 Aantal inwoners van Hallum (bron: Gemeente Ferwerderadiel)

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

In het onderstaande overzicht is het aantal woningen in Hallum voor de periode 2006 tot en met 2014 aangegeven. In deze periode is het totaal aantal woningen in Hallum met 26 stuks toegenomen.

AANTAL WONINGEN IN HALLUM 2014 1.165 2013 1.165 2012 Geen gegevens beschikbaar 2011 Geen gegevens beschikbaar 2010 Geen gegevens beschikbaar 2009 1.172 2008 1.151 2007 1.152 2006 1.139 Aantal woningen in Hallum (bron: Gemeente Ferwerderadiel)

In de onderstaande tabel is de leeftijdsontwikkeling van de Hallumer inwoners in de periode 2005 tot en met 2014 weergegeven. Opvallende trends zijn:

- ontgroening: afname van de inwoners uit de leeftijdscategorieën 0-29 - afname van de inwoners uit de leeftijdscategorie 30-39 - vergrijzing: toename aantal inwoners uit de leeftijdscategorie 60-69

Leeftijdsontwikkeling 1/1/2005 1/1/2010 1/10/2014 Verschil 0 - 9 396 386 345 -51 10 - 19 377 348 354 -23 20 - 29 309 336 278 -31 30 - 39 439 374 334 -105 40 - 49 434 415 402 -32 50 - 59 406 413 426 20 60 - 69 214 312 354 140 70 - 79 136 130 175 39 80 - 89 54 56 63 9 90 - 99 7 10 2 -5 Leeftijdsontwikkeling Hallum (Bron: gemeente Ferwerderadiel)

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

7. De analyse van het dorp

Wat maakt Hallum uniek?

Aan de inwoners is de vraag voorgelegd wat er zo uniek aan Hallum is en waarom mensen er graag wonen. De Hallumers hebben een hele lijst met sterke punten benoemd:

- mooi silhouet van het dorp met o.a. de Sint Maartenskerk - veel en goede voorzieningen - familieverbanden - mooi en veilig dorp om te wonen - rijke historie (Mariëngaarde, terp) - veel lokale werkgelegenheid door aanwezigheid bedrijvigheid - ligging dichtbij Leeuwarden en Dokkum - groot en donker buitengebied - jachthaven - ligging nabij Waddenkust (UNESCO)

Waar maakt u zich zorgen over?

Ook zijn er punten genoemd waar mensen zich voor nu of voor de toekomst zorgen over maken of waar oplossingen voor moeten komen. De meest genoemde punten zijn:

- geen echte dorpskern meer - geen aantrekkelijke uitstraling en kwaliteit dorpsentree en centrumgebied - geen plek voor jongeren - toekomst van middenstand / winkelstructuur - leegstand, waardedaling woningen - veranderingen in de zorg - trek van jonge Hallumers naar bijvoorbeeld Stiens en Leeuwarden - ontsluiting en uitbreidingsmogelijkheden bedrijventerrein Doniaweg - voorzieningenstructuur is te versnipperd (2 scholen, openluchtzwembad, meerdere sportaccommodaties, MFC) - bezuinigingen: minder financiële middelen / subsidies - gemeentelijke herindeling - meer ouderen, minder jongeren - onderhoud en beheer (hondenpoep, zwerfvuil, losse tegels, vandalisme) - weinig mogelijkheden voor recreatie en horeca

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

8. De visie voor Hallum e.o. tot 2025

Algemeen De visie voor ‘Hallum e.o. 2025’ vraagt om een zorgvuldig uitgedachte toekomstrichting. Daarbij is de inspiratie is gehaald uit de slogan ‘In Hallum zit je gebakken!’. Deze slogan verwijst naar de bekende grootbakkers die van oorsprong in Hallum zijn gevestigd en via succesvol ondernemerschap tot internationale bedrijven zijn uitgegroeid. Deze slogan staat ook voor de ondernemerskracht van het dorp: door grote gebaren en lijnen voor de toekomst uit te zetten, en tegelijkertijd ook dicht bij de eigen identiteit van het dorp te blijven, heeft het dorp een uitdagende en inspirerende toekomstrichting ontwikkeld en wil daar voor de volle 100% voor gaan.

Hallum als compleet dorp in de nabijheid van de stad Hallum is van oudsher het grootste dorp van de gemeente Ferwerderadiel geweest. Hallum wil deze lijn graag blijven doorzetten en wil in de regio een belangrijke rol vervullen. De komende 10 jaar wil Hallum op volle kracht vooruit naar een compleet en levendig dorp. Het dorp profileert zich als een groeiende dorpskern, gelegen in de nabijheid van de stad Leeuwarden, in combinatie met:

- een prettig woon- en vestigingsklimaat en toekomstbestendige voorzieningen zijn voor iedere inwoner gewaarborgd - Zorg, service en veiligheid op maat - Gezondheid, rust en ruimte - Lokale werkgelegenheid en ondernemende vrijwilligers

Speerpunten Hallum fungeert in 2025 als een compleet dorp, wanneer de komende jaren gezamenlijk wordt gewerkt aan het verbeteren van de volgende speerpunten:

- versterken middenstand en bedrijven - goede, veilige infrastructuur en openbaar vervoer - aantrekkelijke recreatiemogelijkheden - toename aantal inwoners - goede marketing en communicatie

Bij deze insteek hoort ook het durven denken in nieuwe ruimtelijke en functionele concepten, waarbij de nadruk ligt op termen als: flexibiliteit, vraaggericht ontwikkelen en het combineren van functies.

Jong senioren Hallum wil dit bereiken door zich te laten inspireren door de doelgroep actieve Jong Senioren. De aanwezigheid en invloed van deze doelgroep geeft een positieve impuls aan het totale functioneren van de dorpse samenleving voor jong en oud en biedt draagvlak voor de benodigde investeringen in het dorp. Kenmerken van deze groep zijn:

- een grote groep mensen - zijn langer fit en gezond - vindt het belangrijk om lokaal nuttig en actief te zijn - zijn meestal kapitaalkrachtig - bewust van de wereld om zich heen - oog voor kwaliteit en duurzaamheid

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Met de keuze voor jong senioren worden alle andere leeftijdsgroepen nadrukkelijk niet uitgesloten. In de dorpsvisie worden de kenmerken van de groep jong senioren als peilers voor de visie gebruikt. Deze peilers inspireren alle inwoners van Hallum om de juiste keuzes voor de ontwikkeling op langere termijn te maken. Hallum vindt het belangrijk om juist deze doelgroep aan het dorp te blijven binden.

De doelgroep vormt de verbindende schakel tussen jong en oud in het dorp en kan een belangrijke rol spelen bij het gezamenlijk instandhouden en ontwikkelen van bestaande en nieuwe voorzieningen en faciliteiten, waar ook de kinderen en de kleinkinderen van deze doelgroep in het dagelijks leven veel waarde aan hechten. Tegelijkertijd kunnen de (klein-)kinderen de jong senioren zeer goed van dienst zijn bij ondersteunende taken, zoals bijvoorbeeld huishoud- en/of zorgtaken.

Naast het aan zich binden van Hallumers, wordt ook ingezet op het aantrekken van nieuwe inwoners: - mensen die in Leeuwarden werken en de woon-werkafstand beperkt willen houden; - mensen uit de Randstad die rust en ruimte zoeken; - Hallumers ‘om utens’ die na jaren graag weer terugkeren naar Hallum.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

9. Uitwerking visie per thema

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Wonen en woonomgeving

Werkgroep Wonen en woonomgeving De werkgroep wonen en woonomgeving is een zeer actieve en enthousiaste club Hallumers. Er

zijn talloze ideeën bedacht die gezamenlijk moeten leiden tot een aantrekkelijke woonomgeving en een gewild woningbestand in Hallum. Er wordt al hard gewerkt om de ideeën die prioriteit behoeven, tot uitvoering te brengen. De groep weet inmiddels de weg naar de provincie, de gemeente en de woningcorporatie goed te vinden. Deze contacten zijn heel belangrijk om de nodige samenwerking, inhoudelijke afstemming, praktische ondersteuning en financiële middelen te verkrijgen.

Ontwikkelingen Als gevolg van de demografische, economische en maatschappelijke ontwikkelingen is de vraag naar woningtypen (kwalitatieve vraag) veranderd en gevarieerder geworden. De vraag naar woningen voor alleenstaanden en senioren neemt toe en er bestaat behoefte aan betaalbare en flexibele woningtypen (maatwerk).

In het algemeen wordt in deze regio op lange termijn ook rekening gehouden met minder positieve ontwikkelingen: een mogelijke waardedaling van de woningen, een stagnatie in de doorstroming op de huizenmarkt, minder nieuwbouw, meer leegstand, met als gevolg een dreigend verval van de leefomgeving.

Op dit moment staan in Hallum 55 woningen te koop, daarvan staan er ongeveer 3 echt leeg. Sommige te koop staande woningen worden tijdelijk verhuurd. De gemiddelde verkoopprijs van een vrijstaande woning ligt rond de € 300.000, voor een 2 onder 1 kap is dit rond € 200.000. Gemiddeld staan de woningen circa 1 tot 1,5 jaar te koop. De jeugd / starters zoeken in het algemeen naar woningen van rond € 100.000 - € 150.000.

De groepen die Hallum verlaten voor een woonplaats in stad (Leeuwarden) of in Stiens, zijn veelal senioren en jonge gezinnen. Veel genoemde redenen zijn dat daar het voorzieningenpakket completer is en dat de bereikbaarheid beter / sneller is (op de fiets naar school / werk).

Ambities voor wonen en woonomgeving: In 2025 beschikt Hallum over goede, betaalbare huisvesting en aantrekkelijke en veilige woonomgeving voor alle (toekomstige) inwoners van Hallum. In het dorp staan duurzame en flexibele woningen die de Hallumers voor iedere levensfase een passende woning bieden. Het doel is dat de inwoners zo lang mogelijk aan Hallum verbonden kunnen blijven.

Visie Alle (nieuwe) inwoners van Hallum moeten binnen hun mogelijkheden zoveel mogelijk hun eigen woonwensen kunnen realiseren. Om de woningen toekomstbestendig te houden, is het van belang dat de bestaande woningen met de tijd meegaan en door de eigenaren en huurders goed worden onderhouden. Een courante woning is ook beter verkoopbaar. Een tijdige renovatie en - indien nodig – een weloverwogen (complexmatige) sloop van woningen hoort daar bij.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Belangrijke eisen aan bestaande en nieuwe woningen (zowel koop als huur) zijn: betaalbaar, lage energielasten, snel internet, flexibel en duurzaamheid.

Hallum legt de prioriteit bij de groeiende en gedifferentieerde groep jong senioren. Door aanpassing van de bestaande woningvoorraad en het toevoegen van nieuwe woonconcepten wil Hallum, in samenwerking met de betrokken partijen inzetten op de vraag van deze groeiende doelgroep.

Daarnaast is het van belang om voldoende aantrekkelijke woningen voor starters en gezinnen in Hallum te hebben.

Wonen en zorg Mensen die in de loop van hun leven aangewezen raken op zorg, willen doorgaans in hun eigen huis blijven wonen. Verhuizen naar een andere, meer beschermde woning of volledig verzorgde woonomgeving (verpleeghuis), wordt zo lang mogelijk uitgesteld. In de zorgsector wordt steeds meer afstand genomen van de traditionele grootschalige verzorgingshuizen en ingezet op zo lang mogelijke zorg aan huis. Nieuwe vormen van woningbouw, technologische vernieuwingen, uitbreiding van mogelijkheden van de thuiszorg, mantelzorgondersteuning, woningaanpassingen (vraagsturing, waarbij corporaties eengezinswoningen aanpassen aan de wens van de consument) en levensloopgeschikt bouwen, maken het thuis blijven wonen met een zorgvraag steeds beter mogelijk.

Leegstand Langdurige leegstand van woningen is ongewenst. Een oproep is om tuinen van leegstaande panden netjes en verzorgd te houden. Indien mogelijk kunnen leegstaande panden van een tijdelijke functie worden voorzien.

Nieuwbouw / herstructurering / sloop In Hallum zijn diverse locaties aanwezig die in aanmerking komen voor nieuwbouw, herstructurering of sloop van woningen:

- Offingaburg (8 woningen / zorgappartementen) - Juffer Frederikestrjitte (herstructurering, 8 woningen huur en goedkope koop) - Locatie Van der Meulen (herstructurering, Mounebuorren) - Gedempte Haven 59 (herstructurering, locatie bouwbedrijf bloemsma) - Gereformeerde kerk, Langebuorren (herstructurering) - Verbouw en restauratie voormalig winkelpand Hegebuorren tot wooneenheden - Samenering voormalig winkelpand Sythemastrjitte (4 wooneenheden) - Doniaweg West. Sanering 17 bestaande woningen t.b.v. industrie - Hallum Oer de Feart, fase 5 (uitbreiding, 24 woningen)

Woonomgeving

De kwaliteit van de woonomgeving wordt door veel aspecten bepaald, zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van aantrekkelijk groen en water, de sociale veiligheid, de openbaar vervoersmogelijkheden, de nabijheid van winkels en voorzieningen, de staat van het onderhoud van het openbaar groen, de speelplekken en de individuele panden en woonstraten, etc. De kwaliteit van de woonomgeving heeft een belangrijke invloed op de prijzen van de woningen in Hallum.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

De kwaliteit van de fysieke woonomgeving zal ook in de nabije toekomst door diverse ontwikkelingen meer onder druk komen te staan: bezuinigingen op beheer en onderhoud van openbaar groen, paden en wegen, leegstand (met als risico verloedering van panden en tuinen), (tijdelijk) uitstel van onderhoud van particuliere woningen en tuinen, etc.

Bij de woonomgeving speelt naast de fysieke kwaliteit van de woonomgeving ook de sociale context van de woonbuurt een belangrijke rol. Het gaat daarbij om de mate waarin het wonen en de woonomgeving bijdragen aan de maatschappelijke participatie van burgers: vergroting van de zelfredzaamheid, de zeggenschap en de keuzemogelijkheden. De kwaliteit van de woonomgeving wordt ook mede bepaald door de inzet en samenwerking van de buurtbewoners. In deze tijden van bezuinigingen door de overheid op bijvoorbeeld het beheer en onderhoud van openbaar groen, worden bewoners meer gevergd op hun eigen verantwoordelijkheid en collectieve vrijwillige inzet om een steentje bij te dragen aan het onderhoud en beheer van de openbare ruimte. In de praktijk zien we al dat bewoners zelf het heft in eigen hand nemen en plannen bedenken en uitvoeren om de woonomgeving mooier en leuker te maken.

Hallum wil zich sterk maken voor een aantrekkelijke en veilige woonomgeving. Dit betekent dat de omgeving er netjes en verzorgd uit ziet en dat de Hallumers actief gebruik kunnen blijven maken van deze omgeving. Belangrijk is dat Dorpsbelang, de provincie, de gemeente, de woningbouwcoöperatie en waterschap, maar ook zeker de Hallumers onderling, samenwerken om deze ambitie waar te kunnen maken. Het vraagt van alle partijen een structurele inspanning om samen de doelen op dit gebied te kunnen bereiken.

Acties en aandachtspunten

Woningen

- Kleinere woningen samenvoegen naar grotere wooneenheden - Voorkomen leegstand - Voldoende woningaanbod in alle prijsklasses - Levensloopbestendige woningen - Benutten kansen op herstructurerings-/nieuwbouwlocaties - Prioriteit geven aan innovatieve woningbouwprojecten op nieuwbouwlocaties (inbreiding en uitbreiding) - Energieneutrale woningen / lagere energierekening voor alle inwoners - Bij eventueel toekomstige complexmatige sloop van (afgeschreven) (huur)woningen, vindt vooraf ook een stedenbouwkundige afweging plaats (overleg Dorpsbelang – eigenaren).

Woonomgeving

- Actie bedenken om honden en paardeneigenaren te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid om de straten en openbaar groen schoon te houden van poep. - Jaarlijkse himmeldei is samenwerking met scholen - Aanleggen buurttuinen op locatie Appelhof stins, Juffer Frederikestraat en / of beschikbaar stellen voor minima. - Plannen maken om dorpsommetje te realiseren - Leegstaande (winkel)panden

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Projecten Hallum wil graag aan de slag met de volgende projecten:

1. Elfstedenroute weer bevaarbaar maken

2. Wandelpaden

3. Groen in en om Hallum - Iepenplan - Groenstrook It Appelhôf / Stins - Ruimten tussen woningen inrichten als speeltuin - Buurttuin

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Maatschappelijke voorzieningen

Werkgroep maatschappelijke voorzieningen

De werkgroep maatschappelijke voorzieningen wil zich graag inspannen om het voorzieningenniveau van Hallum op een hoger plan te tillen. Bij dit onderdeel gaat het om de toekomst van bijvoorbeeld de scholen, kerken, verenigingen, maatschappelijk werk, jeugd- en jongerenwerk, gezondheidszorg en dieren(welzijn). Om de verschillende doelen te bereiken zal vooral samengewerkt moeten worden tussen dorpsbelang, werkgroepen, verenigingsbesturen, schoolbesturen, alle inwoners, gemeente, ondernemers, woningcoöperatie etc. Het onderdeel sport is een apart thema in deze dorpsvisie.

Ontwikkelingen Hallum beschikt over veel verschillende maatschappelijke, sociale voorzieningen en/of verenigingen: Protestantse Gemeente Mariëngaarde Hallum met 2 kerken: De Hoeksteen en de Sint Maartenskerk, Doopsgezinde kerk Meniste Fermanje, 2 basisscholen: Christelijke Basisschool It Fundamint en Openbare Basisschool Op’e Dobbe, MFC, speeltuin, jeu de boulesbaan, kinderopvang, tandarts, huisarts, fysiotherapie, verschillende koren, fanfare orkest, shantikoor, toneelvereniging, Vrouwen van Nu, Nutsdepartement Hallum, Dorpsbelang Hallum e.o., activiteitencommissie, feestcommissie, postagentschap/pin, café, etc. De voorzieningen zijn een grote rijkdom van het dorp. Veel enthousiaste vrijwilligers en organisaties, ondernemers /werknemers zorgen er voor dat deze voorzieningen in Hallum kunnen blijven bestaan.

Tegelijkertijd zetten diverse ontwikkelingen de toekomst van sommige van deze voorzieningen onder druk: afnemend ledenaantal/clientèle, toename kosten, afname beschikbare financiële middelen (subsidies, fondsen etc), dubbele faciliteiten (kantines, kleedruimtes etc), minder vrijwilligers etc.

Ambities voor voorzieningen: In 2025 staat Hallum in de regio bekend als een dorp waar een compleet aanbod van kwalitatief goede maatschappelijke voorzieningen beschikbaar is. Het doel is om zo veel mogelijk gebruik te kunnen blijven maken van eigen voorzieningen en minder afhankelijk te worden van voorzieningen in de omgeving. Ook maken inwoners uit de regio graag gebruik van deze voorzieningen.

Visie Hallum wil zich inzetten voor een compleet en goed functionerend basispakket van voorzieningen. Een dergelijk pakket is van belang om als dorp aantrekkelijk te blijven voor de bestaande en toekomstige inwoners. Met name zullen de jong senioren ook in de toekomst een toenemende gebruikersgroep van veel voorzieningen zijn. Het is belangrijk dat de kwaliteit, de diversiteit en de toekomstbestendigheid van deze voorzieningen zo groot mogelijk is en dat deze groep in het dorp kan blijven werken aan beweging, lichamelijke en geestelijke gezondheid en het onderhouden van sociale contacten.

Om dit te kunnen bereiken en de actuele ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden, is de bundeling van krachten een vereiste. Concreet dit dat het dorp de prioriteit geeft aan:

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

1. het zoeken naar samenwerkingsconstructies tussen verenigingen en voorzieningen; 2. het onderzoeken naar mogelijkheden voor multifunctioneel gebruik van beschikbare ruimtes. Op een relatief kleine oppervlakte is in Hallum een verscheidenheid aan kleedkamers en kantines te vinden. Naar de toekomst zal er meer samengewerkt moeten worden om de voorzieningen op peil te houden.

Acties en aandachtspunten - Behoud pinfunctie - Behoud zwembad - Bibliotheek naar Mfc - Scholen behouden, op termijn samenwerkingsverband stimuleren - Schaatsbaan voor kleintjes - Goede uitgaansmogelijkheden voor jong en oud (jeugdsoos) - Algemeen vrijwilligerscentrum - Naschoolse opvang in combinatie met sport, studie en ontspanning - Bundelen verenigingen - Goed (eet)café

Projecten

1. Het Trefpunt als centrale ontmoetingsplek van het dorp - Herinrichting sportcomplex / verbouw MFC - Samenwerking tussen verschillende sportverenigingen en MFC - Kunstgrasveld veld c - Veld b parkeren - Grotere sportzaal nodig - 1 centrale ingang naar sportcomplex - Gezamenlijk kantine- en kleedkamergebruik - Parkeeropties in kaart brengen / niet meer parkeren langs de weg - Verbinden waterwegen rond mfc in kaart brengen - Schetsontwerp uitwerken - Overleg tussen betrokken partijen

2. Ontmoetingsplaats voor jeugd van 12-17 - Het doel is om samen met de jeugd te onderzoeken of er behoefte aan een jeugdsoos is.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Zorg en welzijn

Werkgroep zorg en welzijn De werkgroep zorg en welzijn heeft een zeer actueel thema onder haar hoede. De zorg is voortdurend in beweging. Toenemende vergrijzing, noodzakelijke bezuinigingen, personeels- tekorten, eHealth-toepassingen en voortdurende wijzigingen in weten regelgeving hebben tot gevolg dat de zorg onder steeds grotere druk en uitdagingen komt te staan. De werkgroep heeft veel ideeën ontwikkeld om zorg, welzijn en service voor inwoners van Hallum ook in de

toekomst goed te organiseren.

Ontwikkelingen In de zorg staan grote veranderingen op stapel: de jeugdzorg gaat onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen, met als doel om ondersteuning en hulpverlening inhoudelijk anders, en dichter bij huis te organiseren. De WMO beoogt om zoveel mogelijk mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen in plaats van in instellingen. Deze ontwikkelingen hebben ook gevolgen voor de inwoners van Hallum en de manier waarop zorg, welzijn en service georganiseerd moet worden. Lokaal maatwerk is hierbij van groot belang. De meeste mensen willen graag zo lang mogelijk in hun eigen dorp blijven wonen.

Ambities voor zorg en welzijn In 2025 staat Hallum bekend als een toegankelijk dorp. De Hallummers wonen zo lang mogelijk in eigen dorp, waarbij de benodigde zorg, welzijn en service zo dicht mogelijk bij de inwoners is georganiseerd. Daarbij is van belang dat het ‘wij-gevoel’ behouden is en de individualisering wordt tegengegaan.

Visie Hallum zet voor de toekomst in op een hoge mate van zelfredzaamheid, een gezonde levensstijl en een sterke lokale sociale structuur. Belangrijk is dat de inwoners zelf regie kunnen voeren over zijn/haar eigen welzijn. Daarbij is iedere situatie per inwoner uniek. Daarnaast draagt een gezonde levensstijl bij aan participatie. In het dorp bestaan formele en informele structuren die het mogelijk maken dat mensen elkaar vinden als daar behoefte aan is, dit wenselijk is, of zelfs noodzakelijk is.

Hallum heeft als doel om de benodigde zorg, welzijn en service in Hallum op een zo hoog mogelijk peil te houden, waarbij de zorg zo dicht mogelijk bij de inwoners kan worden georganiseerd. Deze ambitie kan het dorp niet alleen waarmaken. Daarbij is Hallum afhankelijk van de partijen die een rol spelen in de zorgketen, zoals gemeente, woningbouwcoöperatie en zorginstanties. Alleen door een nauwe samenwerking tussen alle partijen kan de noodzakelijke zorg, welzijn en service in Hallum worden georganiseerd.

Aandachtspunten en acties

- Onderzoeken mogelijkheden voor inzet omtinkers per buurt - Schoonmaakproject opzetten tijdens de NLdoedag - Onderzoeken mogelijkheden (verbetering) alarmsysteem

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

- Burgerservicepunt opzetten

Momenteel is Ferwerderadiel aangesloten bij de Dienst Sociale Zaken NW Friesland. In dat kader heeft het Steunpunt Uitkeringsgerechtenden en gehandicapten ook een meldpunt in Ferwerderadiel. Omdat vanaf januari 2015 Ferwerderadiel niet meer bij deze dienst is aangesloten, zou het meldpunt komen te vervallen.

- Opzetten bibliotheek - Alles rollator en scootmobiel toegankelijk - Eerstelijns zorg in dorp behouden (huisarts, tandarts, fysio).

Projecten

1. Wooneenheden Offingaburg Het in samenwerking met Wonen NW Fryslan en zorginstelling Idesta opzetten van 8 wooneenheden in Offingaburg, waar zorg op maat geleverd kan worden.

2. Dagbesteding in Trefpunt Het doel is om in het dorpshuis een ruimte voor dagbesteding te creëren.

3. Wijkverpleging, consultatiebureau Naast de bestaande voorzieningen zoals huisarts, tandarts en fysiotherapie is het de wens om het consultatiebureau terug naar het dorp te halen. Er wordt onderzocht of daar animo voor is.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

(Cultuur)historie en ambacht

Werkgroep historie De werkgroep historie vindt dat het historisch besef van Hallum veel aanknopingspunten biedt voor nieuwe ideeën en initiatieven die Hallum e.o. op de kaart kunnen zetten. De werkgroep heeft veel ideeën bedacht die de (cultuur-)historie en de ontstaansgeschiedenis van Hallum beter zichtbaar en beleefbaar voor jong en oud maken.

Ontwikkelingen Tegenwoordig bestaat steeds meer belangstelling voor ‘(cultuur)historie, vakmanschap en oude ambachten’. Dit is overigens een landelijke trend, waar inmiddels in diverse sectoren op wordt ingespeeld (musea, scholen, agrarische sector, toerisme en recreatie). Dorpen, steden en/of regio’s organiseren allerlei activiteiten (festivals, open dagen, tentoonstellingen), waarbij cultuurhistorie en ambachten centraal staan. Met name de doelgroep jong senioren heeft hier veel belangstelling voor.

Ambities voor (cultuur)historie en ambacht In 2025 is de (cultuur-)historie en de ontstaansgeschiedenis van Hallum tot leven gebracht en beter zichtbaar en beleefbaar voor jong en oud gemaakt.

Visie Hallum kan het historisch besef van het dorp veel beter benutten, door op dit gebied activiteiten te ontplooien voor zowel de Hallumers (jong en oud) als voor recreanten en toeristen. Op die manier kunnen verschillende Hallumers meer te weten te komen over hun eigen dorp en kunnen dagjesmensen worden verleid om Hallum te bezoeken. Dit bevordert de betrokkenheid bij en de levendigheid in het dorp. Historische onderwerpen waarmee Hallum zich in de regio kan profileren zijn:

- Klooster Mariëngaarde (invloed Freark fan Hallum) - Terpgeschiedenis (4e eeuw voor Christus)

Dit onderwerp vraagt om nauwe betrokkenheid en samenwerking tussen de werkgroep historie en de werkgroep toerisme en recreatie, lokale vrijwilligers en ondernemers (winkels en bedrijvigheid).

Acties en aandachtspunten

- Behoud / herstel van beeldbepalende historische panden in Hallum e.o. - Samenwerking zoeken met andere dorpen, zoals Hegebeintum - Historie en educatief besef voor jong en oud - Historie van Hallum als aanknopingspunt gebruiken bij nieuwe initiatieven in het dorp (herinrichting etc)

Projecten 1. Lokaal museum: permanente tentoonstelling van archeologische vondsten en informatie over Mariengaarde, bijv in Offingaburg

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

2. Aanleggen historische wandelpaden

3. Voorlichting over (cultuur)historie op basisscholen

4. Project Terpen en wierden Hallum doet mee aan het project ‘Terpen- en wierdenland, een verhaal in ontwikkeling’. De terp van Hallum is één van de zes terpen en wierden die worden hersteld. Dorpsbelang, historische verenigingen en bewoners gaan samen met medewerkers en studenten van de Rijksuniversiteit (archeologisch) onderzoek doen om de geschiedenis van het landschap in beeld te brengen. Met name de zichtlijnen en de radiale structuur van de terp zullen in het project centraal staan.

5. Schrijven boek over historie van Hallum

6. Ontwikkelen beeldmerk voor Hallum Bijvoorbeeld afgeleid van silhouet Freark fan Hallum (gebruiken als dorpslogo, als inspiratie voor soevenirs, koekjes, chocolade, briefpapier enz)

7. Gedempte haven Onderzoeken mogelijkheden herinrichting / uitdiepen Gedempte haven.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Duurzaamheid

Werkgroep duurzaamheid De werkgroep duurzaamheid vindt het belangrijk dat in Hallum bij nieuwe ontwikkelingen op het gebied van wonen, werken, recreatie, sport, voorzieningen etc het thema duurzaamheid moet worden betrokken. Duurzaamheid houdt in dat bij ontwikkelingen rekening wordt gehouden met mensen, de leefomgeving en kapitaal/geld. Duurzaamheid is een belangrijke rode draad voor de toekomst van Hallum, de lokale economie en de inwoners van Hallum. De werkgroep heeft de ideeën in een mooie presentatie verwerkt.

Ontwikkelingen Duurzaamheid is een actueel thema. De fossiele brandstoffen raken op, de energierekeningen worden hoger, de financiële steun van overheden wordt minder (bezuinigingen) en er komt meer aandacht voor verantwoord leven en groene energie. Allemaal ontwikkelingen die ons uitdagen om gezamenlijk of individueel plannen te bedenken die leiden tot een duurzame economie en samenleving. Tot op heden zijn er voornamelijk individuele initiatieven: zonnepanelen, zonneboilers, electrische auto’s, windenergie, biogas, groengas tankstation.

Ambitie voor duurzaamheid: Hallum is in 2025 fossiel vrij. De inwoners van Hallum hebben er collectief voor gezorgd dat alle huishoudens lagere energielasten hebben.

Visie Voor de toekomst wil Hallum er voor zorgen dat er sprake is meer productie dan consumptie van energie. Hallum ziet kansen op het gebied van energiebesparing en energieopwekking. Daarbij is een collectieve aanpak van belang. In Hallum is veel kennis aanwezig om dit via een brede en professionele aanpak te bereiken: Vellema/duurzaamheidscentrum, E-kwadraat, Greencircle farming, Fryslân foar de wyn, Davinci finance, studenten.

Acties en aandachtspunten Er zijn verschillende kansen om de duurzaamheidsdoelstellingen in Hallum te kunnen bereiken:

Meten is weten - Slimme energiemeter - Energiecoach - Educatie

Reduceren - Isoleren - Energie bespaar competitie - Stimuleren duurzaam transport

Groener produceren - Zonne-energie - Onderzoeken benutten restwarmte van industrie, zwembad en MFC - Windenergie

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Projecten

1. Uitwerken Plan van Aanpak Duurzaam Hallum De werkgroep Duurzaamheid zal (samen met de bedrijven en inwoners) een Plan van Aanpak opstellen, waarin de kansen voor duurzaamheid nader zijn onderzocht en de verschillende acties en aandachtspunten verder zijn uitgewerkt. Op basis hiervan kunnen bedrijven, verenigingen en bewoners enthousiast gemaakt worden om mee te doen, en kunnen fondsen en subsidies worden aangevraagd.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Sport

Werkgroep sport, recreatie en toerisme Deze werkgroep wil voor iedere inwoner de sportvoorzieningen in Hallum op peil houden en versterken. Het bundelen van krachten en het zoeken naar samenwerkingsconstructies is daarbij van levensbelang: dorpsbelang, werkgroepen, verenigingsbesturen, schoolbesturen, alle inwoners, gemeente, ondernemers etc. De werkgroep heeft zelfs een schetsontwerp ontwikkeld voor de herinrichting van het MFC en aangrenzende sportterreinen.

Ontwikkelingen Hallum beschikt over veel sportvoorzieningen: MFC, zwembad, voetbal-/kaatscomplex, tennis-, vollybal-, gymnastiek- en turnvereniging, watersport. De meeste voorzieningen zijn geconcentreerd bij het MFC. Diverse ontwikkelingen zetten de toekomst van sportvoorzieningen onder druk: afnemend ledenaantal/clientèle, toename kosten, afname beschikbare financiële middelen (subsidies, fondsen etc), dubbele faciliteiten (kantines, kleedruimtes etc), minder vrijwilligers etc.

Ambitie voor sport: In 2025 heeft een herinrichting van het MFC plaatsgevonden. De sportmogelijkheden in Hallum zijn voor alle leeftijdscategorieën goed ontwikkeld.

Visie Hallum wil zich inzetten voor een compleet en goed functionerend basispakket van sportvoorzieningen. De diversiteit en de toekomstbestendigheid van de sportvoorzieningen moet zo groot mogelijk zijn. De inwoners van Hallum kunnen blijven werken aan beweging, lichamelijke en geestelijke gezondheid en het onderhouden van sociale contacten. Om dit te kunnen bereiken en de actuele ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden, is ook op dit gebied de bundeling van krachten een vereiste. Concreet dit dat het dorp de prioriteit geeft aan:

1. het zoeken naar samenwerkingsconstructies tussen sportverenigingen en MFC. 2. het zoeken naar mogelijkheden voor multifunctioneel gebruik van beschikbare ruimtes. Op een relatief kleine oppervlakte is in Hallum een verscheidenheid aan kleedkamers en sportkantines te vinden. Naar de toekomst zal er meer samengewerkt moeten worden om de sportvoorzieningen op peil te houden.

Acties en aandachtspunten - Behoud zwembad - Schaatsbaan voor kleintjes - Stimuleren sport bij jongeren: naschoolse opvang combineren met sport, studie, ontspanning - Bundelen sportverenigingen

Projecten

1. Het Trefpunt als centrale ontmoetingsplek van het dorp - Herinrichting sportcomplex / verbouw MFC - Kunstgrasveld veld c - Veld b parkeren - Grotere sportzaal nodig - 1 centrale ingang naar sportcomplex

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

- Gezamenlijk kantine- en kleedkamergebruik - Parkeeropties in kaart brengen / niet meer parkeren langs de weg - Verbinden waterwegen rond MFC in kaart brengen - Schetsontwerp uitwerken - Overleg tussen betrokken partijen - Onderzoeken mogelijkheden trekkershutten en kanovaren - Opzetten overleg(contstructie) tussen sportclubs (incl zwembad) en MFC

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Recreatie en toerisme

Werkgroep sport, recreatie en toerisme De werkgroep recreatie en toerisme wil het toeristisch recreatief aanbod in Hallum versterken. Dit kan door de lokale bijzonderheden beter te vermarkten en meer invulling te geven aan het toeristisch recreatief aanbod van Hallum. De werkgroep heeft nagedacht over hoe deze wensen kunnen worden ingevuld. De ideeën zijn verwerkt in een mooie presentatie.

Ontwikkelingen: Recreatie en toerisme is voor veel dorpen, steden en regio’s een belangrijke bron van inkomsten. Er is een landelijke trend gaande waarbij meer aandacht en interesse uitgaat naar goede wandel-, fietsen vaarmogelijkheden, kleinschalige overnachtingsmogelijkheden en recreatieactiviteiten, korte bezoekjes en interesse voor ambacht en platteland. Op dit moment is de recreatie- en toerismesector in Hallum fragmentarisch en niet sterk ontwikkeld:

1. Verblijfsfaciliteiten: 1 b&b (J. Kroon, Langebuorren), vakantiewoning Wrâldsein, geen (mini)camping, geen camperstandplaats (in Marrum Seedykstertoer) 2. Fiets- en wandelroutes: wandelroute Tusken Waad en Stêden (route 17). Routes verder onduidelijk, niet vindbaar op internet 3. Waterrecreatie: jacht- en passantenhaven, vaarroute via Hallumer Feart naar elfstedenroute en staande mast route Dokkumer Ie 4. Belevenissen in / bij het dorp: Kweldercentrum Noarderleech, Tsjerkepaad, terp

Door de Hallumers zijn diverse knelpunten benoemd: 1. Het dorp beschikt niet meer over een echte dorpskern; 2. Er komen weinig dagjesboten in Hallum 3. Weinig aanbod van wandelen fietsroutes 4. De lokale bijzonderheden en ambachten van Hallum worden onvoldoende vermarkt

Ambities voor recreatie en toerisme In 2025 draait Hallum mee in het ‘samenwerkingsverband recreatie en toerisme’ dat tussen de verschillende dorpen is opgezet. De ondernemende inwoners van Hallum hebben van Hallum gezamenlijk een aantrekkelijke plek gemaakt waar voor fietsers, wandelaars en vaarrecreanten rondom het thema ’lokale bijzonderheden’ iets te doen en te beleven valt.

Visie: Hallum vormt samen met Blije, Ferwert en Marrum een parelsnoer van terpdorpen die dicht bij de Waddenzee zijn gelegen. Alle vier dorpen liggen in een verrassend veelzijdig gebied en een perfecte combinatie van rust, natuur, cultuur en landschapsschoon. Het toeristisch recreatieve product kan in deze regio versterkt worden door een intensieve samenwerking met de andere (buur)dorpen te zoeken. Zo kan collectieve winst worden behaald op het gebied van promotie, routestructuren, naar elkaar doorverwijzen, themadagen/acties, gebruik maken van bezoekersstroom Hegebeintum, subsidies/fondsen etc etc. Ieder dorp kan daarbinnen haar eigen lokale bijzonderheden inzetten.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Hallum kan zich bij de toeristen en recreanten meer op de kaart zetten door de lokale bijzonderheden beter te vermarkten. Het gaat daarbij om het opzetten van lokale, kleinschalige initiatieven. Fietsers-, wandelaars en vaarrecreanten willen graag onderweg iets te doen hebben of iets te beleven. Belangrijk hierbij is dat Hallumer inwoners en/of ondernemers worden uitgedaagd om daarvoor eigen initiatief te nemen en vooral inzien dat samenwerken belangrijk is.

Aanknopingspunten voor lokale bijzonderheden zijn bijvoorbeeld: de bakkerijen (koekjes, beschuit en wafels), het kweldercentrum Noarderleech, Freark van Hallum, archeologische terpvondsten.

Daarnaast kan Hallum onderzoeken in hoeverre de overnachtingsmogelijkheden in en om Hallum verder uitgebreid kunnen worden, benb, minicamping/kamperen bij de boer, camperstandplaatsen.

Aandachtspunten en acties 1. Combinaties zoeken met werkgroep historie (permanente tentoonstelling archeologische vondsten, historische wandelpaden) 2. Promotie regio, Hallum en lokale bijzonderheden 3. Benb, minicamping, camperstandplaatsen (bietenopslag) 4. Verbeteren routestructuren voor wandelen en fietsen a. Promotie/internet b. Logische routes 5. Goede verbindingen (wandelbruggetje oude dwinger/trekpad, of andere zijde langs Tj. Hylkema en gasdrukstation) 6. DorpsApp: wat is in Hallum te beleven?

Projecten

1. Upgraden haven Aantrekkelijker maken van de haven en faciliteiten. Aanvullen met douche/wc, trekkershutten, etc

2. Opknappen fiets/wandelpaden Een aantal mooie en veilige routes waarbij bruggen etc beter toegankelijk zijn. Ook hier kan worden samengewerkt met de werkgroep historie (avonturenpad, historische routes)

3. Bakkerijmuseum Een bakkerijmuseum om aan zowel eigen bewoners als toeristen een stukje eigene van Hallum te presenteren.

4. Organiseren ambachtsdag Jaarlijkse dag, waarbij de ambachten van Hallum op de kaart worden gezet: bakkersdemonstraties, bezoek de boer, metaal bewerken, nachtbraderie met lokale producten. Samenwerken met werkgroep historie, activiteitencommissie, feestcommissie, bedrijven en ondernemers, scholen (ook voortgezet onderwijs).

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Werken en bedrijvigheid

Werkgroep werken en bedrijvigheid De werkgroep werken en bedrijvigheid bestaat uit bevlogen ondernemers die Hallum graag een extra zet in de goede richting willen geven. Volgens de groep kunnen alle ondernemers van Hallum meer worden uitgedaagd om het dorp ‘mear smoel te jaan’. De bedrijven in Hallum leveren een belangrijke bijdrage aan de werkgelegenheid en leefbaarheid van het dorp en omgeving.

Ontwikkelingen In Hallum is van oudsher diverse ambacht en bedrijvigheid aanwezig. Op het industrieterrein Hallum West aan de Doniaweg zijn ruimtevragende bedrijven gevestigd: zoals 3 grote bakkerijbedrijven, een transportbedrijf en een metaalbewerkingsbedrijf. In totaal goed voor z’n 800 directe banen.

Verspreid in het dorp bevinden zich verschillende (middenstands)bedrijven: o.a. supermarkt, bloemen- en kadowinkel, bakkerij, meubelzaak, slagerij, brasserie, doe-het-zelf-winkel, autobedrijf/tankstation, bouw-, stucadoor-, schilder- en installatiebedrijven, zorgbedrijven, muziekschool, makelaardij.

In het buitengebied van Hallum zitten diverse agrarische bedrijven, zowel veehouderij- als akkerbouwbedrijven en loonbedrijven. Opvallend is de duidelijke ruimtelijke scheiding: aan de zuidoostzijde van Hallum zijn voornamelijk melkveehouderijbedrijven gevestigd en aan de noordwestzijde voornamelijk akkerbouw, waarbij hoogwaardige pootaardappelteelt de hoofdtak is. Het zijn overwegend sterke bedrijven met potentie, veelal geleid door relatief jonge ondernemers.

De meeste Hallumer ondernemers zijn aangesloten bij de Hallumer OndernemersVereniging.

Ambities voor werken en werkgelegenheid: In 2025 is het vestigingsklimaat en ondernemerschap voor zowel kleine als grote ondernemingen in Hallum optimaal. Ook heeft de middenstand een goede positie in het dorp weten te behouden en is het dorp een aantrekkelijke plek voor vernieuwende (winkel)concepten.

Visie: Het creëren van mogelijkheden voor werken, ondernemerschap en bedrijvigheid is van essentieel belang voor de leefbaarheid en het voortbestaan van Hallum. Hallum wil een uitnodigend en aantrekkelijk dorp zijn waar goed ondernemerschap en innovatie tot bloei kunnen komen. Belangrijk is dat nieuwe bedrijven de ruimte krijgen om zich in Hallum te vestigen, en daarmee te profiteren van de synergie effecten. Belangrijke randvoorwaarde is wel dat deze ontwikkeling harmonieert met de doelstelling ten aanzien van wonen, namelijk een rustige en gezonde woonomgeving. De werkgelegenheid die door de bedrijven wordt gegenereerd is van levensbelang voor de locale economie van Hallum.

Zittende en nieuwe ondernemers kunnen het ondernemersklimaat in Hallum op peil houden door onderling samen te werken, maar ook door samen op te trekken om gebiedspartners zoals gemeente, provincie etc bij de opgaven te betrekken. Alleen een collectieve aanpak zal leiden tot succesvolle acties om het vestigingsklimaat en ondernemerschap te versterken.

Een concentratie van detailhandel ligt in het gebied rondom de kruising Mounebuorren en Langebuorren.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Sterk ondernemerschap is noodzakelijk om de winkels in Hallum een duurzame toekomst te geven. Zichtbaarheid, samenwerking en betrokkenheid zijn daarbij onmisbare gegevens. Belangrijk is dat de entrees van het dorp veel meer als ‘etalage’ gaan dienen. De aanwezigheid van de winkels en bedrijven kan hier worden gepresenteerd d.m.v. (informatie)borden. Op dit moment is het voor de onbekende gast van Hallum onduidelijk wat het dorp op dit vlak te bieden heeft. De winkels zijn van de buitenkant onzichtbaar.

De agrarische bedrijven willen ook in de toekomst voor hoogwaardig voedsel voor de regio zorgen, maar ook ver daar buiten. Deze sector is ook verantwoordelijk voor veel indirecte werkgelegenheid in de regio, bijvoorbeeld verwerking van producten, mechanisatie, loonwerk, toeleveranciers, administratie enz. Een open landschap met een goede verkaveling is een belangrijke voorwaarde voor een efficiënte en professionele bedrijfsvoering. De agrariërs zijn de beheerders van het buitengebied. Steeds meer bedrijven spelen met hun bedrijfsvoering in op duurzame ontwikkelingen op het gebied van energie, agrarisch natuurbeheer, groene/blauwe diensten en mineralen efficiency.

Het is van groot belang dat ook het buitengebied van Hallum een goede (lees snelle) internet verbinding heeft. De agrarische bedrijven worden steeds professioneler waarbij ook steeds meer communicatie via internet verloopt. Internet is namelijk een onmisbaar onderdeel geworden bij de agrariër van deze tijd. Aangezien de infrastructuur qua communicatiekabels sterk is verouderd en niet meer kan voldoen aan de eisen des tijds is het van belang dat hier stappen in worden ondernomen.

Aandachtspunten en acties: 1. Ontwikkeling van bedrijven, industrie, landbouw en middenstand faciliteren 2. Optimale woonomstandigheden creëren voor het aantrekken van medewerkers van de bedrijven (kinderopvang, tijdelijke woningen) 3. Scheiding wonen en werken 4. Voldoende budget voor promotie en investeringen (aansluiten bij gemeente Leeuwarden na herindeling?)

Projecten 1. Gebiedsontwikkeling Doniaweg West - De bedrijven aan de Doniaweg ruimte bieden (ruimtelijk, milieu en geluid) - Sloop bestaande woningen aan Doniaweg - Overleg vindt plaats tussen Provincie, gemeente, Vereniging Oer’t Spoor en bedrijven

2. Digitale infrastructuur - Aanleggen moderne digitale infrastructuur in en buiten Hallum; - T.b.v. agrarische ondernemers, zorg / langer thuiswonen, studerende kinderen, bedrijven etc.

3. Infrastructuur - Ontsluiting Doniaweg optimaliseren en kruising met provinciale weg beveiligen - Goede ontsluiting Meekmawei - Ontsluiting buitengebied ter bevordering van de veiligheid van het dorp (zwaar verkeer niet meer door het dorp) - Het is van belang dat de ontsluiting van het buitengebied op de provinciale weg optimaal is. Op dit moment moet nog veel tractor-/vrachtverkeer door het dorp om het buitengebied te bereiken. Vooral de ontsluiting provinciale weg N357 naar Jousmabuorren-Piebewei en Noordermiedweg is lastig. Dit levert ergernis op voor dorpsbewoners. De infrastructuur van het dorp is ook niet voor dit type verkeer gemaakt. - Verwijdering rotonde ten zuiden van Hallum?

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

10. Ruimtelijke uitwerking visie in deelgebieden

In Hallum verdienen verschillende deelgebieden specifiek de aandacht. Deze deelgebieden worden hierna afzonderlijk verder ruimtelijk uitgewerkt.

Deelgebieden

2 Doniaweg West

4 Dorpsentree en centrumgebied

3 Haven

1 Het Trefpunt

1. Het Trefpunt als centrale ontmoetingsplek van het dorp

Het gebied rondom MFC Het Trefpunt en zwembad kan zich verder ontwikkelen als de centrale ontmoetingsplek van het dorp. Het is de plek waar de inwoners in hun vrije tijd elkaar kunnen ontmoeten en kunnen sporten. Ruimtelijke opgaven in dit gebied zijn:

- Herinrichting van sportpark (multifunctionele ruimtes en samenwerken verenigingen) - De Singel als dorpsplein: o Centraal ontmoetingspunt ook ruimtelijk vertalen in ‘dorpspleinfunctie’ voor MFC o Oplossen parkeerprobleem

De werkgroep sport, recreatie en toerisme heeft een aantal inrichtingsvoorstellen / denkrichtingen uitgewerkt.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

Inrichtingsschetsen voor Sportcomplex en Trefpunt

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

zwembad

Het Trefpunt

Zorg? Het Trefpunt als dorpsplein

- Ontmoeten - Sporten - Vergaderen - Parkeren - Terrasje - Wandelpaden - Mooie groenaankleding - Relatie met dierenweide - Energie en duurzaamheid

2. Gebiedsontwikkeling Doniaweg West

Het bedrijventerrein Hallum is jarengeleden ontwikkeld om het dorp te ontlasten en de bedrijven een locatie te bieden waar voldoende ruimte is. Binnen het dorp waren geen uitbreidingsmogelijkheden meer. In de loop van de jaren zijn de milieueisen steeds strenger geworden en zijn de bedrijven steeds groter geworden. Het terrein in de loop van de jaren uitgebreid en volgebouwd en zijn de grenzen van de mogelijkheden bereikt. De wens van de bedrijven is om een toekomstbestendig terrein te ontwikkelen, waarbij de bedrijven de mogelijkheid hebben uit te breiden. Dit heeft gevolgen voor de omgeving: op milieu-, verkeer- en maatschappelijk gebied. De sloop van 17 woningen behoort tot de plannen. De provincie, gemeente, bedrijven en de bewonersvereniging Oer ’t Spoor zijn hierover met elkaar in overleg. De verwachting is dat in 2015 hierover meer duidelijkheid zal komen.

Het is van belang dat vervolgens de nadere uitwerking van de plannen (stedenbouwkundige inrichting, bestemmingsplan) in gezamenlijk overleg met de betrokken partijen plaatsvindt. Het verzoek vanuit het dorp aan provincie / gemeente is om in dit proces ook nadrukkelijk de inwoners van Hallum / dorpsbelang te betrekken. Belangrijk is dat inwoners al in een vroeg stadium de gelegenheid krijgen om mee te praten / denken, zodat deze ideeën en wensen in het ontwerp kunnen worden meegewogen en/of meegenomen.

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

De betreffende locatie biedt kansen voor de versterking van het dorp. Aspecten die bij de uitwerking aandacht behoeven zijn bijvoorbeeld: type bedrijvigheid, mogelijkheden woon-werken, kansen voor Hallumer ondernemers, verkeersveiligheid, landschappelijke en ruimtelijke inpassing van het terrein, de relatie met de (woon)omgeving, kansen voor duurzaamheid, alternatieve locatie voor huidige bewoners enz.

Doniaweg:

- Landschappelijke inpassing - Verkeersveiligheid - Relatie met omwonenden - Versterken dorp / entree - Zichtlijjnen

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

3. (Gedempte) Haven

Het gebied rondom de Haven, en het verlengde daarvan (Gedempte Haven) kan voor bezoekers en watersporters de verbindende schakel vormen tussen de Haven en het gebied Doniaweg / Longbuorren. Het gebied Haven / Gedempte Haven richting Doniaweg /Langbuorren kan aantrekkelijker worden gemaakt door bijvoorbeeld het upgraden van het havengebied: aantrekkelijker maken van de haven met bijbehorende faciliteiten (wifi, douche, wc etc) en het verbeteren van het omliggende openbaar gebied (brug Mounebuorre/Goslinghastraat), beeld Freark van Hallum, groenstrook langs Muonebuorren etc). Vroeger liep de haven / het water door tot aan Langbuorren. Een idee is om dit gebied in te richten als een aantrekkelijk verblijfsgebied met mooie groenelementen en herkenbare elementen die verwijzen naar de haven(activiteiten).

Haven e.o:

- Upgraden / faciliteiten - Verbinding richting Langbuorren - Groenstructuur aantrekkelijker

AXON Adviseurs Concept 12 november 2014

4. Dorpsentree en centrumgebied Doniaweg / Langebuorren

De Doniaweg (oost) richting Langebuorren is een belangrijke entree van Hallum voor fietsers, wandelaars, bezoekers etc. Dit is als het ware de etalage van Hallum: de fietser, wandelaar, bezoeker van Hallum zou hier moeten kunnen zien wat er allemaal in Hallum te beleven valt: aanwezigheid van slager, bakker, supermarkt, kadowinkel, brasserie, de belangrijkste route langs leuke plekken van Hallum, terpgebied, museum etc. In de huidige situatie is deze entree qua aankleding verzorgd, maar nog wel anoniem en onoverzichtelijk, en daardoor verwarrend. Dit wordt mede versterkt door het leegstaande café en de afwezigheid van een duidelijke routestructuur.

Dit gebied biedt kansen voor het dorp: o Nadenken over hoe ‘Welkom in Hallum’ vormgeven (+ vanaf Ljouerterdyk) o Passende bebording + routes o Versterking groenstructuur o Terrasgebied voor café herinrichten / vernieuwen / aantrekkelijker maken o Op korte termijn nieuwe exploitant voor café o Relatie met project Terpen en Wierden leggen o Route door Langbuorren ‘aanprijzen’ bij fietsers / wandelaars

Entree:

- Welkom in Hallum - Bebording en routes - Groenstructuur - Terrasgebied / café vernieuwen - Project Terpen en Wierden

===