DE MOORD OP DE PASTOOR VAN NIJLEN (2 Ianuari 1 842): FICTIE
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
OOST-VLAAMSE ZANTEN LXXIV 1999-4 DE MOORD OP DE PASTOOR VA N NIJLEN (2 ianuari 1842): FICTIE EN WERKELIJKHEID (*) Karel Veile Op 29 januari 1842 deed het Antwerps en dat zy zoodanig gekwetst zyn by Hof van Assisen in openbare zitting uit middel van een byltje dat er reden zyn spraak in de zaak van de moord, op 2 van te gelooven dat zy in levensgevaer januari, op Petrus De Groof, pastoor te zyn". In de verwarring die op de aanslag volg Nijlen. ( I ) De 36-jarige Hendrik De Backker (De Bakker), bijgenaamd de kon de dader ontkomen, maar enkele "Henri Deba(c)k", mijnwerker en her honderden meters buiten het dorp kon bergier, geboren te Oostmalle, sinds hij in de boeien worden geslaan "na dat 1840 wonende in Flémal1e-Grande (pro hy met een pistool (4) op eenen onzer vincie Luik), gehuwd en vader van twee inwoonders geschoten hadde". Procu kinderen, werd door het hof veroordeeld reur J.G.H. Scheyven vorderde onmid tot de doodstraf en tot het betalen van de dellijk een gerechtelijk onderzoek. proceskosten ten belope van 488,85 Onderzoeksrechter Henri Hu1et kwam frank. De jury achtte De Bakker niet op 3 januari in Nij1en aan voor de eerste enkel schuldig aan moord ('met voorbe ondervraging van de slachtoffers, voor de confrontatie met de dader en voor dachte rade') op de pastoor, maar even een grondig onderzoek van de plaats van eens aan poging tot moord op Maria de feiten. Hij was vergezeld van substi Anna Verhesen (elders: Verhezen) (59 tuut Vermeylen en hulpgriffier Vanden jaar), dienstmeid van de pastoor, en op bossche. Volgens de verklaringen van de de persoon van Joannes Francis pastoor, die bij bewustzijn was (maar "la Demeyer. De veroordeelde werd op 11 tête environnée de bandages") was mei op de grote markt van Lier ter dood Henri De Bakker met een smoes in de gebracht. (2) pastorij binnengeraakt en had er geld 1. De feiten en het geëist ("ik moet geld hebben, of gij (3) moet eraen") CS) om zijn reis naar proces Antwerpen te kunnen verderzetten. Op 2 januari 1842 stelde burgemeester Onder zijn kleren hield hij naast een G. Meeus van Nijlen, de procureur des klein handwapen een bijl en een mes Konings te Mechelen op de hoogte van verborgen. Het mes had hij de dag voor de feiten: "Wy verhaesten ons ter uwer dien in Lier gekocht; de bijl had hij kennis te brengen dat op heden naer het langs de weg Lier-Diest gevonden. Toen eyndigen der hoogmis, eenen vremden de pastoor, die in het dorp bekend stond en onbekenden persoon gelyktydig den als een bemiddeld man, weigerde geld Eerw. heer Pastoor en zyne dienstmeyd te geven werd hij afgetuigd en zwaar op de Pastory alhier is gekomen en toegetakeld met een bijl en een mes. gepoogt heeft de zelve te vermoorden, Tijdens het handgemeen kwam de meid OOST-VLAAMSE ZANTEN LXXIV 1999-4 toegesneld. Zij verklaarde: "ik zag dat 'moord op de pastoor van Nijlen' nog den pastoor bezig was met den betigten enkele decennia lang aan de dorpsjeugd te worstelen tot zyne hulp komende heb vertellen. (6) ben wy den betigten buyten gestooten en Alhoewel zij gekwetst was kon de Maria getrokken tot omtrent den stal. Hy hielt Anna Verhezen een nauwkeurige in eene hand eene bijl en in de andere beschrijving geven van het gebeuren. De een cleyn pistool. Hij riep tegen mynen pastoor kon nauwelijks ondervraagd Meester: laat mij los of ik zal U dood worden. Bij bet tweede verhoor, op 5 schieten. Ik hielt zyn hand en pistool januari, verklaarde hij: "mYIJ hoofd is vast en op zyn woord dat hy ons niets verward en ik ben buyten staet van aan meer zoude hebben misdaad heb ik hem alle uwe vraegen te antwoorden". Ook losgelaeten". Toen de meid een tweede in zijn proces-verbaal schreef de onder maal wilde voorkomen dat de dader de zoeksrechter "nous avons trouvé ce pastoor nog verder zou toetakelen ont vieillard (=de pastoor) fort accablé et ving ze een zware messteek: "Ik sprong nous n'avons presque pas obtenu de weder op den betigte en alsdan gevoelde réponse à nos différentes questions ou ik dat ik in mynen buyck eene stuk had interpellations" . ontvangen en zag dat hy met een mes De onderzoeksrechter verzocht de gewaepend was .. ". De meid zag De Lierse heelmeester Adrien Pierre Backer tot vijfmaal toe met de bijl op de HesseIs en dr. Vaesseur, die de slacht pastoor inhakken. Zij slaagde erin naar offers de eerste zorgen had toegediend, buiten te rennen en luid om hulp te roe om een verslag op te maken van de won pen. Kort daarop koos de dader het haze den en van de kledij van de slachtoffer . pad. Op zijn vluchtweg probeerde hij De onderzoeksrechter liet verder enkele nog een lastige getuige neer te schieten overtuigingsstukken in beslag nemen die hem de weg versperde maar hij kon ('un pistolet de poche à percu ion et een kwartier later door enkele toegesnel canon mobile à vis, une hache d un pied de dagloners uit het dorp op een nabij ou un pied et demi de longeur.. , un cou gelegen veld overmeesterd worden. Eén teau de poche . .'). De moord(poging) had van de dorpelingen die De Backer hielp plaats in en rond de wa plaat van de overmeesteren was Jan De Meyer. Hij pastorie. raakte tijdens die schermutseling De verdachte verklaarde dat hij "waal ' gekwetst door een verdwaalde kogel uit was en "waal " prak: ' I1 ' 'primait n het pistool van de dader. Vo lgens een effet avec un accent mi-wall n', dorpsmonografie van de gemeente chreef de onderzo k r ht r in zijn Nijlen uit 1910 zou De Meyer al proce -verbaal van 4 januari ' u p ut bevoorrecht getuige het verhaal van de être iJ étudiait à d nn run PI n n- OOST-VLAAMSE Z A N TEN L X X I V 9 9 9 - 4 Ant\nrpen. J'lro.,iolie PRO JUSTITIA. e8V�� �41. e�Vl4S�laQ<& WT ,,-�� � Regter ter in structie by de Regt-bank van eersten aenleg van het arrondissement Mechelen , . provintie Antwerpen , gelasten aen alle Denrwaerders en Agenten der gewapende magt , vnn , zich gedragende overeenkomitig de bepalingen der wet, te leyden en in bewaring te stellen in het Arrest- hUls te . ] ] �·W'1 1-t1. t.uJ-w ft- �� I gebieden aen den Cipier van het voorschreven Arrest-huys d .... gemelde te ontvangen en , tot nader order , in hechtenis te houden. Bevelen aen alle Commandanten der gewapende magt, daer toe be- hoorlyk aenzogt zynde , ter uytvoerinr. van dit bevel de sterke hand te lcenen. ... �841. ' Gedaen te � ,'R.�l!e 11.,iJ.,. 3 ')_.. � den In bet jeu .(tlien bonde�d lk-.. ,,�, 7?7i�, ;_ . Q<t,.;-::)e-,�'{7,.u ,--�� /'3.zf�-- Tequuiûe Jlr er den Procureur cJd"JC onintJi en kra61e hel �n lJemeld l ter Tin � uJt tlrtl ben , heb ik ondergeteelr:ende _, '/ /' ;j'J. ,.,��, "/( i"" J s(,... I'I"I ..�.&. .':��;.-:'7-u/,,,,� lJf; "'ldtIbi " Ga )e8'b'PL • ',.10 nl deer woonaohtig if '1"" < ,..fl,t d;p.i" 'ónd'Pd'·". " r delen wrk .."?r {[w'"r tit)I I á al Too jure ,01gen. luchriEt ddr BeJkti_1[ te lIec1lelen nn laestJeden n.· _t:':"- 1'.;, .,,; � ... / ,.. .- �rz7.r-7J .I,....er .prekend•• heb lan , en /if"/.-' ,."� v,! ..�� bet gHeld in orisina)i rtoond en dien• ., olBenl o e d boni fe ;:;/'-:;,y.. nr, lenr on i gelatea Cipie in bewar a, nn r nn het gemeld Arre.t.bul" deo bedCL lengenomen n gd op regillor hy welken e het (feu benl 11n ge.�b,eTeD , ' WIDDeer my. na dat ik. met h.m het 't'ooflchrue regi.ler bid geleek end , heMI. ter hand le.leld bet certificaat ne 1Ie bet wolk ik dit g m ek t YIn • nn de onr rDin, ; "'0 .. proce.·.,orbul heb op o a t , en heb SOO hot se1,. • bet r g g l de gemelde Ia nn bou·a.tlead. benl nn bewa in . 'hchrillen e Aleo IOn sonolene , 'pre� \..ude meI. perfOOn .1 n b in , wier Iele. I Cecben len dlge t m.ond en jur .J. hier boTen. ie ."helen , 1/ De kOtten 'IJR Mef dif "bevel fof bewaring", uitgevaardigd door de onderzoeksrechter H. Hulet op 3 ianuari 7842, werd Hendrik Debakker opgesloten in de gevangenis te Mechelen (Riiksarchief Beveren, Archiefvan het Hof van Assisen te Antwerpen, strafdossier nr. 2000). OOST-VLA AMSE ZANTEN LXXIV 1999-4 ciation wallonne imparfaite". Uit de ver Uit de brieven die de procureurs des klaringen van de meid, die het Frans niet Konings van Antwerpen en Turnhout machtig was, zou enkele dagen later hun Mechelse collega op respectievelijk blijken dat De Bakker wel degelijk goed 3 en 4 januari stuurden bleek dat in de Nederlands sprak: "il ne lui avait parlé loop van december 'een vreemdeling' que flamand et très bon flamand" zich reeds bij verschillende pastories schreef de onderzoeksrechter in het pro had aangemeld. Vo lgens de procureur te ces-verbaal van het verhoor van de Antwerpen had een 'verdacht persoon' slachtoffers van 6 januari. De Bakker zich in de loop van de maand december beweerde nooit eerder te zijn veroor 1841 opgehouden in de gemeenten deeld en zelfs als vrijwilliger te hebben Pulderbos, Bauwel, Vorselaar en gevochten tijdens de Belgische Grobbendonk. Via verschillende politie Omwenteling als lid van het regiment diensten was de procureur te Turnhout van "de jagers te voet". Dat De Backer ter ore gekomen dat 'un individu incon nooit eerder werd veroordeeld werd nu armé d'un pistolet' zich op 15 enkele dagen later in twijfel getrokken.